CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="be-tarask" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Беларусь — Вікіпэдыя</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )be_x_oldwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","студзень","люты","сакавік","красавік","травень","чэрвень","ліпень","жнівень","верасень","кастрычнік","лістапад","сьнежань"],"wgRequestId":"8bc2331d-16c9-4bf6-ac44-fc6b081cf6e6","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Беларусь","wgTitle":"Беларусь","wgCurRevisionId":2575182,"wgRevisionId":2575182,"wgArticleId":6813,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Вікіпэдыя:Добрыя артыкулы","Беларусь"],"wgPageViewLanguage":"be-tarask","wgPageContentLanguage":"be-tarask","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Беларусь","wgRelevantArticleId":6813,"wgIsProbablyEditable":false,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":false,"wgRestrictionEdit":["autoconfirmed"], "wgRestrictionMove":["autoconfirmed"],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"be-tarask","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"be-tarask"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":300000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q184","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled": false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.blpEditNotice","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.wikibugs","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init", "ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=be-tarask&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=be-tarask&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=be-tarask&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Flag_of_Belarus_%281918%2C_1991%E2%80%931995%29.svg/1200px-Flag_of_Belarus_%281918%2C_1991%E2%80%931995%29.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="600"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Flag_of_Belarus_%281918%2C_1991%E2%80%931995%29.svg/800px-Flag_of_Belarus_%281918%2C_1991%E2%80%931995%29.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="400"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Flag_of_Belarus_%281918%2C_1991%E2%80%931995%29.svg/640px-Flag_of_Belarus_%281918%2C_1991%E2%80%931995%29.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="320"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Беларусь — Вікіпэдыя"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//be-tarask.m.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Вікіпэдыя (be-tarask)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//be-tarask.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.be-x-old"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Вікіпэдыя — Atom-стужка" href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:%D0%90%D0%BF%D0%BE%D1%88%D0%BD%D1%96%D1%8F_%D0%B7%D1%8C%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%8B&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject page-Беларусь rootpage-Беларусь skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Перайсьці да зьместу</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Сайт"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Галоўнае меню" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Галоўнае меню </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Галоўнае меню</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">перанесьці ў бакавую панэль</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">схаваць</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Навігацыя </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0" title="Наведаць галоўную старонку [z]" accesskey="z">Галоўная старонка</a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:%D0%92%D1%8B%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0" title="Паказаць выпадковы артыкул [x]" accesskey="x">Выпадковы артыкул</a></li><li id="n-index" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%9F%D0%BE%D1%88%D1%83%D0%BA_%D0%BF%D0%B0_%D0%BA%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F%D1%85">Рубрыкацыя</a></li><li id="n-featured" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%90%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8B">Абраныя артыкулы</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> Удзел </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-bug_in_article" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%BC%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%96_%D0%BF%D1%80%D0%B0_%D0%BF%D0%B0%D0%BC%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D1%96">Паведаміць пра памылку</a></li><li id="n-bad-image" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%BC%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%96_%D0%BF%D1%80%D0%B0_%D0%BF%D0%B0%D0%BC%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D1%96">Паведаміць пра памылку</a></li><li id="n-forum" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%A4%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%BC">Форум</a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:%D0%90%D0%BF%D0%BE%D1%88%D0%BD%D1%96%D1%8F_%D0%B7%D1%8C%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%8B" title="Сьпіс апошніх зьменаў у Вікіпэдыі. [r]" accesskey="r">Апошнія зьмены</a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D1%96">Новыя старонкі</a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%94%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D0%B0" title="Месца, каб пра ўсё даведацца">Дапамога</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Вікіпэдыя" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-be_x_old.svg" style="width: 7.5em; height: 1.3125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="вольная энцыкляпэдыя" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-be_x_old.svg" width="120" height="12" style="width: 7.5em; height: 0.75em;"> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:%D0%9F%D0%BE%D1%88%D1%83%D0%BA" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Шукаць у Вікіпэдыі [f]" accesskey="f"> Пошук </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Пошук у Вікіпэдыі" aria-label="Пошук у Вікіпэдыі" autocapitalize="sentences" title="Шукаць у Вікіпэдыі [f]" accesskey="f" id="searchInput" > </div> <input type="hidden" name="title" value="Спэцыяльныя:Пошук"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Пошук</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Асабістыя прылады"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Выгляд"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Выгляд" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Выгляд </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_be-x-old.wikipedia.org&uselang=be-tarask" class="">Ахвяраваньні</a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%86%D1%8C_%D1%80%D0%B0%D1%85%D1%83%D0%BD%D0%B0%D0%BA&returnto=%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Мы прапануем вам стварыць уліковы запіс і ўвайсьці, але гэта не абавязкова" class="">Стварыць уліковы запіс</a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:%D0%A3%D0%B2%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4_%D1%83_%D1%81%D1%8B%D1%81%D1%82%D1%8D%D0%BC%D1%83&returnto=%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Вас запрашаюць увайсьці, хаця гэта і неабавязкова. [o]" accesskey="o" class="">Увайсьці</a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Болей парамэтраў" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Асабістыя прылады" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Асабістыя прылады </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Карыстацкае мэню" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_be-x-old.wikipedia.org&uselang=be-tarask">Ахвяраваньні</a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%86%D1%8C_%D1%80%D0%B0%D1%85%D1%83%D0%BD%D0%B0%D0%BA&returnto=%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Мы прапануем вам стварыць уліковы запіс і ўвайсьці, але гэта не абавязкова"> Стварыць уліковы запіс</a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:%D0%A3%D0%B2%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4_%D1%83_%D1%81%D1%8B%D1%81%D1%82%D1%8D%D0%BC%D1%83&returnto=%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Вас запрашаюць увайсьці, хаця гэта і неабавязкова. [o]" accesskey="o"> Увайсьці</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Старонкі для неаўтарызаваных рэдактараў <a href="/wiki/%D0%94%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D0%B0:%D0%A3%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BD%D1%8B" aria-label="Даведайцеся пра рэдагаваньне болей">даведацца болей</a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:%D0%9C%D0%BE%D0%B9_%D1%83%D0%BD%D1%91%D1%81%D0%B0%D0%BA" title="Сьпіс рэдагаваньняў, зробленых з гэтага IP-адрасу [y]" accesskey="y">Унёсак</a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:%D0%9C%D0%B0%D0%B5_%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D1%8B" title="Старонка гутарак пра рэдагаваньні, зробленыя з гэтага IP-адрасу [n]" accesskey="n">Гутаркі</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Сайт"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Зьмест" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Зьмест</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">перанесьці ў бакавую панэль</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">схаваць</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Пачатак</div> </a> </li> <li id="toc-Назва" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Назва"> <div class="vector-toc-text"> 1 Назва </div> </a> <ul id="toc-Назва-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Сымболіка" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Сымболіка"> <div class="vector-toc-text"> 2 Сымболіка </div> </a> <ul id="toc-Сымболіка-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Гісторыя" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Гісторыя"> <div class="vector-toc-text"> 3 Гісторыя </div> </a> <button aria-controls="toc-Гісторыя-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Пераключыць падразьдзел Гісторыя </button> <ul id="toc-Гісторыя-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Раньнія_часы" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Раньнія_часы"> <div class="vector-toc-text"> 3.1 Раньнія часы </div> </a> <ul id="toc-Раньнія_часы-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Утварэньне_дзяржаўнасьці" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Утварэньне_дзяржаўнасьці"> <div class="vector-toc-text"> 3.2 Утварэньне дзяржаўнасьці </div> </a> <ul id="toc-Утварэньне_дзяржаўнасьці-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Вялікае_Княства_Літоўскае" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Вялікае_Княства_Літоўскае"> <div class="vector-toc-text"> 3.3 Вялікае Княства Літоўскае </div> </a> <ul id="toc-Вялікае_Княства_Літоўскае-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Рэч_Паспалітая" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Рэч_Паспалітая"> <div class="vector-toc-text"> 3.3.1 Рэч Паспалітая </div> </a> <ul id="toc-Рэч_Паспалітая-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Пад_уладай_Расейскае_імпэрыі" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Пад_уладай_Расейскае_імпэрыі"> <div class="vector-toc-text"> 3.4 Пад уладай Расейскае імпэрыі </div> </a> <ul id="toc-Пад_уладай_Расейскае_імпэрыі-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Беларуская_Народная_Рэспубліка_і_Беларуская_ССР" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Беларуская_Народная_Рэспубліка_і_Беларуская_ССР"> <div class="vector-toc-text"> 3.5 Беларуская Народная Рэспубліка і Беларуская ССР </div> </a> <ul id="toc-Беларуская_Народная_Рэспубліка_і_Беларуская_ССР-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Сярэдняя_Літва" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Сярэдняя_Літва"> <div class="vector-toc-text"> 3.6 Сярэдняя Літва </div> </a> <ul id="toc-Сярэдняя_Літва-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Беларуская_ССР_і_Заходняя_Беларусь" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Беларуская_ССР_і_Заходняя_Беларусь"> <div class="vector-toc-text"> 3.7 Беларуская ССР і Заходняя Беларусь </div> </a> <ul id="toc-Беларуская_ССР_і_Заходняя_Беларусь-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Рэcпубліка_Беларусь" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Рэcпубліка_Беларусь"> <div class="vector-toc-text"> 3.8 Рэcпубліка Беларусь </div> </a> <ul id="toc-Рэcпубліка_Беларусь-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Дзяржаўны_лад" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Дзяржаўны_лад"> <div class="vector-toc-text"> 4 Дзяржаўны лад </div> </a> <ul id="toc-Дзяржаўны_лад-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Адміністрацыйна-тэрытарыяльны_падзел" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Адміністрацыйна-тэрытарыяльны_падзел"> <div class="vector-toc-text"> 5 Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел </div> </a> <ul id="toc-Адміністрацыйна-тэрытарыяльны_падзел-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Геаграфія" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Геаграфія"> <div class="vector-toc-text"> 6 Геаграфія </div> </a> <button aria-controls="toc-Геаграфія-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Пераключыць падразьдзел Геаграфія </button> <ul id="toc-Геаграфія-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Геаграфічнае_становішча" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Геаграфічнае_становішча"> <div class="vector-toc-text"> 6.1 Геаграфічнае становішча </div> </a> <ul id="toc-Геаграфічнае_становішча-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Рэльеф_і_карысныя_выкапні" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Рэльеф_і_карысныя_выкапні"> <div class="vector-toc-text"> 6.2 Рэльеф і карысныя выкапні </div> </a> <ul id="toc-Рэльеф_і_карысныя_выкапні-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Глебы" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Глебы"> <div class="vector-toc-text"> 6.3 Глебы </div> </a> <ul id="toc-Глебы-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Клімат" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Клімат"> <div class="vector-toc-text"> 6.4 Клімат </div> </a> <ul id="toc-Клімат-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Водныя_багацьці" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Водныя_багацьці"> <div class="vector-toc-text"> 6.5 Водныя багацьці </div> </a> <ul id="toc-Водныя_багацьці-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Расьліннасьць_і_жывёльны_сьвет" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Расьліннасьць_і_жывёльны_сьвет"> <div class="vector-toc-text"> 6.6 Расьліннасьць і жывёльны сьвет </div> </a> <ul id="toc-Расьліннасьць_і_жывёльны_сьвет-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Экалёгія" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Экалёгія"> <div class="vector-toc-text"> 6.7 Экалёгія </div> </a> <ul id="toc-Экалёгія-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Насельніцтва" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Насельніцтва"> <div class="vector-toc-text"> 7 Насельніцтва </div> </a> <button aria-controls="toc-Насельніцтва-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Пераключыць падразьдзел Насельніцтва </button> <ul id="toc-Насельніцтва-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Дэмаграфія" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Дэмаграфія"> <div class="vector-toc-text"> 7.1 Дэмаграфія </div> </a> <ul id="toc-Дэмаграфія-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Рэлігія" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Рэлігія"> <div class="vector-toc-text"> 7.2 Рэлігія </div> </a> <ul id="toc-Рэлігія-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Мовы" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Мовы"> <div class="vector-toc-text"> 7.3 Мовы </div> </a> <ul id="toc-Мовы-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Адукацыя" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Адукацыя"> <div class="vector-toc-text"> 8 Адукацыя </div> </a> <ul id="toc-Адукацыя-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ахова_здароўя" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ахова_здароўя"> <div class="vector-toc-text"> 9 Ахова здароўя </div> </a> <ul id="toc-Ахова_здароўя-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Культура" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Культура"> <div class="vector-toc-text"> 10 Культура </div> </a> <button aria-controls="toc-Культура-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Пераключыць падразьдзел Культура </button> <ul id="toc-Культура-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Літаратура" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Літаратура"> <div class="vector-toc-text"> 10.1 Літаратура </div> </a> <ul id="toc-Літаратура-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Архітэктура" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Архітэктура"> <div class="vector-toc-text"> 10.2 Архітэктура </div> </a> <ul id="toc-Архітэктура-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Музыка_і_тэатар" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Музыка_і_тэатар"> <div class="vector-toc-text"> 10.3 Музыка і тэатар </div> </a> <ul id="toc-Музыка_і_тэатар-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Кухня" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Кухня"> <div class="vector-toc-text"> 10.4 Кухня </div> </a> <ul id="toc-Кухня-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Эканоміка" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Эканоміка"> <div class="vector-toc-text"> 11 Эканоміка </div> </a> <button aria-controls="toc-Эканоміка-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Пераключыць падразьдзел Эканоміка </button> <ul id="toc-Эканоміка-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Фінансы" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Фінансы"> <div class="vector-toc-text"> 11.1 Фінансы </div> </a> <ul id="toc-Фінансы-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Прамысловасьць" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Прамысловасьць"> <div class="vector-toc-text"> 11.2 Прамысловасьць </div> </a> <ul id="toc-Прамысловасьць-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Сельская_гаспадарка" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Сельская_гаспадарка"> <div class="vector-toc-text"> 11.3 Сельская гаспадарка </div> </a> <ul id="toc-Сельская_гаспадарка-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Сувязь" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Сувязь"> <div class="vector-toc-text"> 12 Сувязь </div> </a> <button aria-controls="toc-Сувязь-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Пераключыць падразьдзел Сувязь </button> <ul id="toc-Сувязь-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Тэлебачаньне" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Тэлебачаньне"> <div class="vector-toc-text"> 12.1 Тэлебачаньне </div> </a> <ul id="toc-Тэлебачаньне-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Сеціва" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Сеціва"> <div class="vector-toc-text"> 12.2 Сеціва </div> </a> <ul id="toc-Сеціва-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Пошта" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Пошта"> <div class="vector-toc-text"> 12.3 Пошта </div> </a> <ul id="toc-Пошта-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Тэлефонная_сувязь" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Тэлефонная_сувязь"> <div class="vector-toc-text"> 12.4 Тэлефонная сувязь </div> </a> <ul id="toc-Тэлефонная_сувязь-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Шляхі_зносін" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Шляхі_зносін"> <div class="vector-toc-text"> 13 Шляхі зносін </div> </a> <ul id="toc-Шляхі_зносін-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Узброеныя_сілы" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Узброеныя_сілы"> <div class="vector-toc-text"> 14 Узброеныя сілы </div> </a> <ul id="toc-Узброеныя_сілы-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Замежная_палітыка" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Замежная_палітыка"> <div class="vector-toc-text"> 15 Замежная палітыка </div> </a> <ul id="toc-Замежная_палітыка-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Глядзіце_таксама" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Глядзіце_таксама"> <div class="vector-toc-text"> 16 Глядзіце таксама </div> </a> <ul id="toc-Глядзіце_таксама-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Заўвагі" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Заўвагі"> <div class="vector-toc-text"> 17 Заўвагі </div> </a> <ul id="toc-Заўвагі-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Крыніцы" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Крыніцы"> <div class="vector-toc-text"> 18 Крыніцы </div> </a> <ul id="toc-Крыніцы-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Літаратура_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Літаратура_2"> <div class="vector-toc-text"> 19 Літаратура </div> </a> <ul id="toc-Літаратура_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Вонкавыя_спасылкі" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Вонкавыя_спасылкі"> <div class="vector-toc-text"> 20 Вонкавыя спасылкі </div> </a> <ul id="toc-Вонкавыя_спасылкі-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Зьмест" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Схаваць/паказаць зьмест" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Схаваць/паказаць зьмест </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Беларусь</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Перайсьці да артыкула на іншай мове. Выбраць з: 281 language" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-281" aria-hidden="true" > 281 мова </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ace mw-list-item"><a href="https://ace.wikipedia.org/wiki/B%C3%A8larusia" title="Bèlarusia — ачэх" lang="ace" hreflang="ace" data-title="Bèlarusia" data-language-autonym="Acèh" data-language-local-name="ачэх" class="interlanguage-link-target">Acèh</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbd mw-list-item"><a href="https://kbd.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%8B%D1%85%D1%83" title="Урысыху — кабардзінская" lang="kbd" hreflang="kbd" data-title="Урысыху" data-language-autonym="Адыгэбзэ" data-language-local-name="кабардзінская" class="interlanguage-link-target">Адыгэбзэ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ady mw-list-item"><a href="https://ady.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B5" title="Белоруссие — адыгейская" lang="ady" hreflang="ady" data-title="Белоруссие" data-language-autonym="Адыгабзэ" data-language-local-name="адыгейская" class="interlanguage-link-target">Адыгабзэ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — афрыкаанс" lang="af" hreflang="af" data-title="Belarus" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="афрыкаанс" class="interlanguage-link-target">Afrikaans</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Wei%C3%9Frussland" title="Weißrussland — швайцарская нямецкая" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Weißrussland" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="швайцарская нямецкая" class="interlanguage-link-target">Alemannisch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%A4%E1%88%8B%E1%88%A9%E1%88%B5" title="ቤላሩስ — амгарская" lang="am" hreflang="am" data-title="ቤላሩስ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="амгарская" class="interlanguage-link-target">አማርኛ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-smn mw-list-item"><a href="https://smn.wikipedia.org/wiki/Vielgis-Ruo%C5%A1%C5%A1%C3%A2" title="Vielgis-Ruoššâ — інары-саамская" lang="smn" hreflang="smn" data-title="Vielgis-Ruoššâ" data-language-autonym="Anarâškielâ" data-language-local-name="інары-саамская" class="interlanguage-link-target">Anarâškielâ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%87%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%82%E0%A4%B8" title="बेलारूस — ангіцкая" lang="anp" hreflang="anp" data-title="बेलारूस" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="ангіцкая" class="interlanguage-link-target">अंगिका</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Hwitrussland" title="Hwitrussland — стараангельская" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Hwitrussland" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="стараангельская" class="interlanguage-link-target">Ænglisc</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ab mw-list-item"><a href="https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B0" title="Белоруссиа — абхаская" lang="ab" hreflang="ab" data-title="Белоруссиа" data-language-autonym="Аԥсшәа" data-language-local-name="абхаская" class="interlanguage-link-target">Аԥсшәа</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%8A%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="بيلاروس — арабская" lang="ar" hreflang="ar" data-title="بيلاروس" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="арабская" class="interlanguage-link-target">العربية</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Belarrusia" title="Belarrusia — арагонская" lang="an" hreflang="an" data-title="Belarrusia" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="арагонская" class="interlanguage-link-target">Aragonés</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%92%DC%A0%DC%90%DC%AA%DC%98%DC%A3" title="ܒܠܐܪܘܣ — арамэйская" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܒܠܐܪܘܣ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="арамэйская" class="interlanguage-link-target">ܐܪܡܝܐ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A5%D5%AC%D5%A1%D5%BC%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB%D5%A1" title="Պելառուսիա — Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Պելառուսիա" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target">Արեւմտահայերէն</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-rup mw-list-item"><a href="https://roa-rup.wikipedia.org/wiki/Arusia_alb%C3%A3" title="Arusia albã — арумунская" lang="rup" hreflang="rup" data-title="Arusia albã" data-language-autonym="Armãneashti" data-language-local-name="арумунская" class="interlanguage-link-target">Armãneashti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/Bi%C3%A8lorussia" title="Bièlorussia — Arpitan" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Bièlorussia" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="Arpitan" class="interlanguage-link-target">Arpetan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A7%B0%E0%A7%81%E0%A6%9B" title="বেলাৰুছ — асамская" lang="as" hreflang="as" data-title="বেলাৰুছ" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="асамская" class="interlanguage-link-target">অসমীয়া</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Bielorrusia" title="Bielorrusia — астурыйская" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Bielorrusia" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="астурыйская" class="interlanguage-link-target">Asturianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://awa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%87%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%82%E0%A4%B8" title="बेलारूस — авадгіская" lang="awa" hreflang="awa" data-title="बेलारूस" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="авадгіская" class="interlanguage-link-target">अवधी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Vielorr%C3%BAsia" title="Vielorrúsia — гуаранская" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Vielorrúsia" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="гуаранская" class="interlanguage-link-target">Avañe'ẽ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81" title="Белорусс — аварская" lang="av" hreflang="av" data-title="Белорусс" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="аварская" class="interlanguage-link-target">Авар</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Bilarus" title="Bilarus — аймарская" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Bilarus" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="аймарская" class="interlanguage-link-target">Aymar aru</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — азэрбайджанская" lang="az" hreflang="az" data-title="Belarus" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="азэрбайджанская" class="interlanguage-link-target">Azərbaycanca</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="بلاروس — South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="بلاروس" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target">تۆرکجه</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Belarusia" title="Belarusia — балійская" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Belarusia" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="балійская" class="interlanguage-link-target">Basa Bali</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%B6" title="বেলারুশ — бэнгальская" lang="bn" hreflang="bn" data-title="বেলারুশ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="бэнгальская" class="interlanguage-link-target">বাংলা</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bjn mw-list-item"><a href="https://bjn.wikipedia.org/wiki/B%C3%A9larus" title="Bélarus — Banjar" lang="bjn" hreflang="bjn" data-title="Bélarus" data-language-autonym="Banjar" data-language-local-name="Banjar" class="interlanguage-link-target">Banjar</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Belarus" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target">閩南語 / Bân-lâm-gú</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Belarus" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target">Basa Banyumasan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Беларусь — башкірская" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Беларусь" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="башкірская" class="interlanguage-link-target">Башҡортса</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Беларусь — беларуская" lang="be" hreflang="be" data-title="Беларусь" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="беларуская" class="interlanguage-link-target">Беларуская</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%87%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%82%E0%A4%B8" title="बेलारूस — Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="बेलारूस" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target">भोजपुरी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Belarus" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target">Bikol Central</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bi mw-list-item"><a href="https://bi.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — бісламская" lang="bi" hreflang="bi" data-title="Belarus" data-language-autonym="Bislama" data-language-local-name="бісламская" class="interlanguage-link-target">Bislama</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81" title="Беларус — баўгарская" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Беларус" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="баўгарская" class="interlanguage-link-target">Български</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Wei%C3%9Frussland" title="Weißrussland — баварская" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Weißrussland" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="баварская" class="interlanguage-link-target">Boarisch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%96%E0%BE%B7%E0%BD%BA%E0%BC%8B%E0%BD%A3%E0%BC%8B%E0%BD%A2%E0%BD%A6%E0%BD%B4%E0%BC%8D" title="བྷེ་ལ་རསུ། — тыбэцкая" lang="bo" hreflang="bo" data-title="བྷེ་ལ་རསུ།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="тыбэцкая" class="interlanguage-link-target">བོད་ཡིག</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Bjelorusija" title="Bjelorusija — басьнійская" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Bjelorusija" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="басьнійская" class="interlanguage-link-target">Bosanski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — брэтонская" lang="br" hreflang="br" data-title="Belarus" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="брэтонская" class="interlanguage-link-target">Brezhoneg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Беларусь — бурацкая" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Беларусь" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="бурацкая" class="interlanguage-link-target">Буряад</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Belar%C3%BAs" title="Belarús — каталёнская" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Belarús" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="каталёнская" class="interlanguage-link-target">Català</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%C3%A7" title="Беларуç — чуваская" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Беларуç" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="чуваская" class="interlanguage-link-target">Чӑвашла</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — сэбуанская" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Belarus" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="сэбуанская" class="interlanguage-link-target">Cebuano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/B%C4%9Blorusko" title="Bělorusko — чэская" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Bělorusko" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="чэская" class="interlanguage-link-target">Čeština</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cbk-zam mw-list-item"><a href="https://cbk-zam.wikipedia.org/wiki/Bielorusia" title="Bielorusia — Chavacano" lang="cbk" hreflang="cbk" data-title="Bielorusia" data-language-autonym="Chavacano de Zamboanga" data-language-local-name="Chavacano" class="interlanguage-link-target">Chavacano de Zamboanga</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Bherarusi" title="Bherarusi — шонская" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Bherarusi" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="шонская" class="interlanguage-link-target">ChiShona</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tum mw-list-item"><a href="https://tum.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — тумбуцкая" lang="tum" hreflang="tum" data-title="Belarus" data-language-autonym="ChiTumbuka" data-language-local-name="тумбуцкая" class="interlanguage-link-target">ChiTumbuka</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Bielorussia" title="Bielorussia — карсыканская" lang="co" hreflang="co" data-title="Bielorussia" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="карсыканская" class="interlanguage-link-target">Corsu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Belarws" title="Belarws — валійская" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Belarws" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="валійская" class="interlanguage-link-target">Cymraeg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dag mw-list-item"><a href="https://dag.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — Dagbani" lang="dag" hreflang="dag" data-title="Belarus" data-language-autonym="Dagbanli" data-language-local-name="Dagbani" class="interlanguage-link-target">Dagbanli</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Hviderusland" title="Hviderusland — дацкая" lang="da" hreflang="da" data-title="Hviderusland" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="дацкая" class="interlanguage-link-target">Dansk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%8A%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3%D9%8A%D8%A7" title="بيلاروسيا — Moroccan Arabic" lang="ary" hreflang="ary" data-title="بيلاروسيا" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="Moroccan Arabic" class="interlanguage-link-target">الدارجة</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/Vilges-Ruo%C5%A1%C5%A1a" title="Vilges-Ruošša — паўночнасаамская" lang="se" hreflang="se" data-title="Vilges-Ruošša" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="паўночнасаамская" class="interlanguage-link-target">Davvisámegiella</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — нямецкая" lang="de" hreflang="de" data-title="Belarus" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="нямецкая" class="interlanguage-link-target">Deutsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dv mw-list-item"><a href="https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%84%DE%AC%DE%8D%DE%A6%DE%83%DE%AB%DE%90%DE%B0" title="ބެލަރޫސް — мальдыўская" lang="dv" hreflang="dv" data-title="ބެލަރޫސް" data-language-autonym="ދިވެހިބަސް" data-language-local-name="мальдыўская" class="interlanguage-link-target">ދިވެހިބަސް</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nv mw-list-item"><a href="https://nv.wikipedia.org/wiki/S%C7%AB%CA%BC_%C5%81ich%C3%ADi%CA%BCnii_Bik%C3%A9yah" title="Sǫʼ Łichíiʼnii Bikéyah — наваха" lang="nv" hreflang="nv" data-title="Sǫʼ Łichíiʼnii Bikéyah" data-language-autonym="Diné bizaad" data-language-local-name="наваха" class="interlanguage-link-target">Diné bizaad</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/B%C4%9B%C5%82oruska" title="Běłoruska — ніжнялужыцкая" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Běłoruska" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="ніжнялужыцкая" class="interlanguage-link-target">Dolnoserbski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dty mw-list-item"><a href="https://dty.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%87%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%B8" title="बेलारुस — Doteli" lang="dty" hreflang="dty" data-title="बेलारुस" data-language-autonym="डोटेली" data-language-local-name="Doteli" class="interlanguage-link-target">डोटेली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dz mw-list-item"><a href="https://dz.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%96%E0%BD%BA%E0%BC%8B%E0%BD%A3%E0%BC%8B%E0%BD%A2%E0%BD%B4%E0%BC%8B%E0%BD%A6%E0%BD%B4%E0%BC%8B" title="བེ་ལ་རུ་སུ་ — дзонг-кэская" lang="dz" hreflang="dz" data-title="བེ་ལ་རུ་སུ་" data-language-autonym="ཇོང་ཁ" data-language-local-name="дзонг-кэская" class="interlanguage-link-target">ཇོང་ཁ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Valgevene" title="Valgevene — эстонская" lang="et" hreflang="et" data-title="Valgevene" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="эстонская" class="interlanguage-link-target">Eesti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%B5%CF%85%CE%BA%CE%BF%CF%81%CF%89%CF%83%CE%AF%CE%B1" title="Λευκορωσία — грэцкая" lang="el" hreflang="el" data-title="Λευκορωσία" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="грэцкая" class="interlanguage-link-target">Ελληνικά</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — ангельская" lang="en" hreflang="en" data-title="Belarus" data-language-autonym="English" data-language-local-name="ангельская" class="interlanguage-link-target">English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%B7%D0%B8%D1%8F_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8C" title="Белорузия Республикась — эрзянская" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Белорузия Республикась" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="эрзянская" class="interlanguage-link-target">Эрзянь</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="добры артыкул"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Bielorrusia" title="Bielorrusia — гішпанская" lang="es" hreflang="es" data-title="Bielorrusia" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="гішпанская" class="interlanguage-link-target">Español</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Belorusio" title="Belorusio — эспэранта" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Belorusio" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="эспэранта" class="interlanguage-link-target">Esperanto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Bielorrussia" title="Bielorrussia — Extremaduran" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Bielorrussia" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremaduran" class="interlanguage-link-target">Estremeñu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Bielorrusia" title="Bielorrusia — баскаўская" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Bielorrusia" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="баскаўская" class="interlanguage-link-target">Euskara</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ee mw-list-item"><a href="https://ee.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — эвеская" lang="ee" hreflang="ee" data-title="Belarus" data-language-autonym="Eʋegbe" data-language-local-name="эвеская" class="interlanguage-link-target">Eʋegbe</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="بلاروس — пэрсыдзкая" lang="fa" hreflang="fa" data-title="بلاروس" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="пэрсыдзкая" class="interlanguage-link-target">فارسی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — фіджыйская гіндзі" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Belarus" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="фіджыйская гіндзі" class="interlanguage-link-target">Fiji Hindi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Hv%C3%ADtarussland" title="Hvítarussland — фарэрская" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Hvítarussland" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="фарэрская" class="interlanguage-link-target">Føroyskt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Bi%C3%A9lorussie" title="Biélorussie — француская" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Biélorussie" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="француская" class="interlanguage-link-target">Français</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Wyt-Rusl%C3%A2n" title="Wyt-Ruslân — заходняя фрыская" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Wyt-Ruslân" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="заходняя фрыская" class="interlanguage-link-target">Frysk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ff mw-list-item"><a href="https://ff.wikipedia.org/wiki/Belaruusiya" title="Belaruusiya — фульская" lang="ff" hreflang="ff" data-title="Belaruusiya" data-language-autonym="Fulfulde" data-language-local-name="фульская" class="interlanguage-link-target">Fulfulde</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Bielorussie" title="Bielorussie — фрыюльская" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Bielorussie" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="фрыюльская" class="interlanguage-link-target">Furlan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/An_Bhealar%C3%BAis" title="An Bhealarúis — ірляндзкая" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An Bhealarúis" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ірляндзкая" class="interlanguage-link-target">Gaeilge</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Yn_Velaroosh" title="Yn Velaroosh — мэнская" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Yn Velaroosh" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="мэнская" class="interlanguage-link-target">Gaelg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gag mw-list-item"><a href="https://gag.wikipedia.org/wiki/Biyaz_Rusiya" title="Biyaz Rusiya — гагавуская" lang="gag" hreflang="gag" data-title="Biyaz Rusiya" data-language-autonym="Gagauz" data-language-local-name="гагавуская" class="interlanguage-link-target">Gagauz</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/A%27_Bhealaruis" title="A' Bhealaruis — шатляндзкая гэльская" lang="gd" hreflang="gd" data-title="A' Bhealaruis" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="шатляндзкая гэльская" class="interlanguage-link-target">Gàidhlig</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Belar%C3%BAs" title="Belarús — галіцыйская" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Belarús" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="галіцыйская" class="interlanguage-link-target">Galego</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%81%E0%AA%B8" title="બેલારુસ — гуджарацкая" lang="gu" hreflang="gu" data-title="બેલારુસ" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="гуджарацкая" class="interlanguage-link-target">ગુજરાતી</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-got mw-list-item"><a href="https://got.wikipedia.org/wiki/%F0%90%8D%88%F0%90%8C%B4%F0%90%8C%B9%F0%90%8D%84%F0%90%8C%B0%F0%90%8D%82%F0%90%8C%BF%F0%90%8D%83%F0%90%8C%B0%F0%90%8C%BB%F0%90%8C%B0%F0%90%8C%BD%F0%90%8C%B3" title="𐍈𐌴𐌹𐍄𐌰𐍂𐌿𐍃𐌰𐌻𐌰𐌽𐌳 — Gothic" lang="got" hreflang="got" data-title="𐍈𐌴𐌹𐍄𐌰𐍂𐌿𐍃𐌰𐌻𐌰𐌽𐌳" data-language-autonym="𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺" data-language-local-name="Gothic" class="interlanguage-link-target">𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://gom.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%87%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%82%E0%A4%B8" title="बेलारूस — Goan Konkani" lang="gom" hreflang="gom" data-title="बेलारूस" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="Goan Konkani" class="interlanguage-link-target">गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Belarus" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target">客家語 / Hak-kâ-ngî</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xal mw-list-item"><a href="https://xal.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D0%B0%D2%BB%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D1%80%D1%81%D0%B8%D0%BD_%D0%9E%D1%80%D0%BD" title="Цаһанорсин Орн — калмыцкая" lang="xal" hreflang="xal" data-title="Цаһанорсин Орн" data-language-autonym="Хальмг" data-language-local-name="калмыцкая" class="interlanguage-link-target">Хальмг</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%B2%A8%EB%9D%BC%EB%A3%A8%EC%8A%A4" title="벨라루스 — карэйская" lang="ko" hreflang="ko" data-title="벨라루스" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="карэйская" class="interlanguage-link-target">한국어</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — хауская" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Belarus" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="хауская" class="interlanguage-link-target">Hausa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-haw mw-list-item"><a href="https://haw.wikipedia.org/wiki/Belarusa" title="Belarusa — гавайская" lang="haw" hreflang="haw" data-title="Belarusa" data-language-autonym="Hawaiʻi" data-language-local-name="гавайская" class="interlanguage-link-target">Hawaiʻi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B2%D5%A5%D5%AC%D5%A1%D5%BC%D5%B8%D6%82%D5%BD" title="Բելառուս — армянская" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Բելառուս" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="армянская" class="interlanguage-link-target">Հայերեն</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%87%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%82%E0%A4%B8" title="बेलारूस — гіндзі" lang="hi" hreflang="hi" data-title="बेलारूस" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="гіндзі" class="interlanguage-link-target">हिन्दी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/B%C4%9B%C5%82oruska" title="Běłoruska — верхнялужыцкая" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Běłoruska" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="верхнялужыцкая" class="interlanguage-link-target">Hornjoserbsce</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="абраны артыкул"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Bjelorusija" title="Bjelorusija — харвацкая" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Bjelorusija" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="харвацкая" class="interlanguage-link-target">Hrvatski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Bielorusia" title="Bielorusia — ідзкая" lang="io" hreflang="io" data-title="Bielorusia" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ідзкая" class="interlanguage-link-target">Ido</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — ігба" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Belarus" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="ігба" class="interlanguage-link-target">Igbo</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Bielorusia" title="Bielorusia — ілаканская" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Bielorusia" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ілаканская" class="interlanguage-link-target">Ilokano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bpy mw-list-item"><a href="https://bpy.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%B8" title="বেলারুস — Bishnupriya" lang="bpy" hreflang="bpy" data-title="বেলারুস" data-language-autonym="বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী" data-language-local-name="Bishnupriya" class="interlanguage-link-target">বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — інданэзійская" lang="id" hreflang="id" data-title="Belarus" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="інданэзійская" class="interlanguage-link-target">Bahasa Indonesia</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Bielorussia" title="Bielorussia — інтэрлінгва" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Bielorussia" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="інтэрлінгва" class="interlanguage-link-target">Interlingua</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Bielorussia" title="Bielorussia — інтэрлінгвэ" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Bielorussia" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="інтэрлінгвэ" class="interlanguage-link-target">Interlingue</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Беларусь — асэтынская" lang="os" hreflang="os" data-title="Беларусь" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="асэтынская" class="interlanguage-link-target">Ирон</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/IBelarusi" title="IBelarusi — зулуская" lang="zu" hreflang="zu" data-title="IBelarusi" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="зулуская" class="interlanguage-link-target">IsiZulu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Hv%C3%ADta-R%C3%BAssland" title="Hvíta-Rússland — ісьляндзкая" lang="is" hreflang="is" data-title="Hvíta-Rússland" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="ісьляндзкая" class="interlanguage-link-target">Íslenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Bielorussia" title="Bielorussia — італьянская" lang="it" hreflang="it" data-title="Bielorussia" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="італьянская" class="interlanguage-link-target">Italiano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%91%D7%9C%D7%90%D7%A8%D7%95%D7%A1" title="בלארוס — іўрыт" lang="he" hreflang="he" data-title="בלארוס" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="іўрыт" class="interlanguage-link-target">עברית</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/B%C3%A9larus" title="Bélarus — яванская" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Bélarus" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="яванская" class="interlanguage-link-target">Jawa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Piyeloorusi" title="Piyeloorusi — Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Piyeloorusi" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target">Kabɩyɛ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AC%E0%B3%86%E0%B2%B2%E0%B2%BE%E0%B2%B0%E0%B3%81%E0%B2%B8%E0%B3%8D" title="ಬೆಲಾರುಸ್ — канадзкая" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಬೆಲಾರುಸ್" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="канадзкая" class="interlanguage-link-target">ಕನ್ನಡ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Bielorusya" title="Bielorusya — пампанганская" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Bielorusya" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="пампанганская" class="interlanguage-link-target">Kapampangan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Белоруссия — карачай-балкарская" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Белоруссия" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="карачай-балкарская" class="interlanguage-link-target">Къарачай-малкъар</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="ბელარუსი — грузінская" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ბელარუსი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="грузінская" class="interlanguage-link-target">ქართული</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-csb mw-list-item"><a href="https://csb.wikipedia.org/wiki/Bi%C3%B4%C5%82orus" title="Biôłorus — Kashubian" lang="csb" hreflang="csb" data-title="Biôłorus" data-language-autonym="Kaszëbsczi" data-language-local-name="Kashubian" class="interlanguage-link-target">Kaszëbsczi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Беларусь — казаская" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Беларусь" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="казаская" class="interlanguage-link-target">Қазақша</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Belarussi" title="Belarussi — корнская" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Belarussi" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="корнская" class="interlanguage-link-target">Kernowek</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rw mw-list-item"><a href="https://rw.wikipedia.org/wiki/Belarusi" title="Belarusi — руандыйская" lang="rw" hreflang="rw" data-title="Belarusi" data-language-autonym="Ikinyarwanda" data-language-local-name="руандыйская" class="interlanguage-link-target">Ikinyarwanda</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — суахілі" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Belarus" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="суахілі" class="interlanguage-link-target">Kiswahili</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kv mw-list-item"><a href="https://kv.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Беларусь — комі" lang="kv" hreflang="kv" data-title="Беларусь" data-language-autonym="Коми" data-language-local-name="комі" class="interlanguage-link-target">Коми</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kg mw-list-item"><a href="https://kg.wikipedia.org/wiki/Belarusia" title="Belarusia — Kongo" lang="kg" hreflang="kg" data-title="Belarusia" data-language-autonym="Kongo" data-language-local-name="Kongo" class="interlanguage-link-target">Kongo</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-avk mw-list-item"><a href="https://avk.wikipedia.org/wiki/Belarusa" title="Belarusa — Kotava" lang="avk" hreflang="avk" data-title="Belarusa" data-language-autonym="Kotava" data-language-local-name="Kotava" class="interlanguage-link-target">Kotava</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Byelorisi" title="Byelorisi — гаіцянская крэольская" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Byelorisi" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="гаіцянская крэольская" class="interlanguage-link-target">Kreyòl ayisyen</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/By%C3%A9lorisi" title="Byélorisi — Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Byélorisi" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target">Kriyòl gwiyannen</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Belar%C3%BBs" title="Belarûs — курдзкая" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Belarûs" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="курдзкая" class="interlanguage-link-target">Kurdî</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Беларусь — кыргыская" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Беларусь" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="кыргыская" class="interlanguage-link-target">Кыргызча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mrj mw-list-item"><a href="https://mrj.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%B8" title="Белорусси — Western Mari" lang="mrj" hreflang="mrj" data-title="Белорусси" data-language-autonym="Кырык мары" data-language-local-name="Western Mari" class="interlanguage-link-target">Кырык мары</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Bieloruscia" title="Bieloruscia — Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Bieloruscia" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target">Ladin</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Bielorusia" title="Bielorusia — ладынская" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Bielorusia" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="ладынская" class="interlanguage-link-target">Ladino</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%9B%E0%BA%B0%E0%BB%80%E0%BA%97%E0%BA%94%E0%BB%80%E0%BA%9A%E0%BA%A5%E0%BA%B2%E0%BA%A3%E0%BA%B8%E0%BA%94%E0%BA%8A%E0%BA%B5" title="ປະເທດເບລາຣຸດຊີ — лаоская" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ປະເທດເບລາຣຸດຊີ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="лаоская" class="interlanguage-link-target">ລາວ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ltg mw-list-item"><a href="https://ltg.wikipedia.org/wiki/Boltkr%C4%ABveja" title="Boltkrīveja — Latgalian" lang="ltg" hreflang="ltg" data-title="Boltkrīveja" data-language-autonym="Latgaļu" data-language-local-name="Latgalian" class="interlanguage-link-target">Latgaļu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Ruthenia_Alba" title="Ruthenia Alba — лацінская" lang="la" hreflang="la" data-title="Ruthenia Alba" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="лацінская" class="interlanguage-link-target">Latina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Baltkrievija" title="Baltkrievija — латыская" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Baltkrievija" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="латыская" class="interlanguage-link-target">Latviešu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/W%C3%A4issrussland" title="Wäissrussland — люксэмбурская" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Wäissrussland" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="люксэмбурская" class="interlanguage-link-target">Lëtzebuergesch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Беларусия — лезгінская" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Беларусия" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="лезгінская" class="interlanguage-link-target">Лезги</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Baltarusija" title="Baltarusija — летувіская" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Baltarusija" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="летувіская" class="interlanguage-link-target">Lietuvių</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Bielor%C3%B9scia" title="Bielorùscia — Ligurian" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Bielorùscia" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurian" class="interlanguage-link-target">Ligure</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Wit-Rusland" title="Wit-Rusland — лімбурская" lang="li" hreflang="li" data-title="Wit-Rusland" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="лімбурская" class="interlanguage-link-target">Limburgs</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Bielorusia" title="Bielorusia — лінгалійская" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Bielorusia" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="лінгалійская" class="interlanguage-link-target">Lingála</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Bielarus" title="Bielarus — Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Bielarus" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target">Lingua Franca Nova</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://olo.wikipedia.org/wiki/Valgo-Ven%27a" title="Valgo-Ven'a — Livvi-Karelian" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Valgo-Ven'a" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="Livvi-Karelian" class="interlanguage-link-target">Livvinkarjala</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/belrus" title="belrus — ложбанская" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="belrus" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="ложбанская" class="interlanguage-link-target">La .lojban.</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lg mw-list-item"><a href="https://lg.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — гандзкая" lang="lg" hreflang="lg" data-title="Belarus" data-language-autonym="Luganda" data-language-local-name="гандзкая" class="interlanguage-link-target">Luganda</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Bielur%C3%BCssia" title="Bielurüssia — Lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Bielurüssia" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombard" class="interlanguage-link-target">Lombard</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Feh%C3%A9roroszorsz%C3%A1g" title="Fehéroroszország — вугорская" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Fehéroroszország" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="вугорская" class="interlanguage-link-target">Magyar</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mad mw-list-item"><a href="https://mad.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — мадурская" lang="mad" hreflang="mad" data-title="Belarus" data-language-autonym="Madhurâ" data-language-local-name="мадурская" class="interlanguage-link-target">Madhurâ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%87%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%82%E0%A4%B8" title="बेलारूस — майтгіліская" lang="mai" hreflang="mai" data-title="बेलारूस" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="майтгіліская" class="interlanguage-link-target">मैथिली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B8%D1%98%D0%B0" title="Белорусија — македонская" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Белорусија" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="македонская" class="interlanguage-link-target">Македонски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Biel%C3%B4rosia" title="Bielôrosia — малягасійская" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Bielôrosia" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="малягасійская" class="interlanguage-link-target">Malagasy</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AC%E0%B5%86%E0%B4%B2%E0%B4%BE%E0%B4%B1%E0%B5%81%E0%B4%B8%E0%B5%8D" title="ബെലാറുസ് — малаяламская" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ബെലാറുസ്" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="малаяламская" class="interlanguage-link-target">മലയാളം</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Belarussja" title="Belarussja — мальтыйская" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Belarussja" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="мальтыйская" class="interlanguage-link-target">Malti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/P%C4%93rara" title="Pērara — маарыская" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Pērara" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="маарыская" class="interlanguage-link-target">Māori</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%87%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%82%E0%A4%B8" title="बेलारूस — маратгійская" lang="mr" hreflang="mr" data-title="बेलारूस" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="маратгійская" class="interlanguage-link-target">मराठी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98" title="ბელარუსი — Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ბელარუსი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target">მარგალური</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%8A%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="بيلاروس — эгіпецкая арабская" lang="arz" hreflang="arz" data-title="بيلاروس" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="эгіпецкая арабская" class="interlanguage-link-target">مصرى</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="بلاروس — мазандэранская" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="بلاروس" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="мазандэранская" class="interlanguage-link-target">مازِرونی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — малайская" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Belarus" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="малайская" class="interlanguage-link-target">Bahasa Melayu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://mni.wikipedia.org/wiki/%EA%AF%95%EA%AF%A6%EA%AF%82%EA%AF%A5%EA%AF%94%EA%AF%A8%EA%AF%81" title="ꯕꯦꯂꯥꯔꯨꯁ — мейтэйская" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯕꯦꯂꯥꯔꯨꯁ" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="мейтэйская" class="interlanguage-link-target">ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — мінангкабаўская" lang="min" hreflang="min" data-title="Belarus" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="мінангкабаўская" class="interlanguage-link-target">Minangkabau</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Belarus" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target">閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Bielorr%C3%BAssia" title="Bielorrússia — мірандыйская" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Bielorrússia" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="мірандыйская" class="interlanguage-link-target">Mirandés</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D0%B7%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80" title="Беларузмастор — макшанская" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Беларузмастор" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="макшанская" class="interlanguage-link-target">Мокшень</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Беларусь — мангольская" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Беларусь" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="мангольская" class="interlanguage-link-target">Монгол</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%98%E1%80%AE%E1%80%9C%E1%80%AC%E1%80%9B%E1%80%AF%E1%80%87%E1%80%BA%E1%80%94%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%84%E1%80%B6" title="ဘီလာရုဇ်နိုင်ငံ — бірманская" lang="my" hreflang="my" data-title="ဘီလာရုဇ်နိုင်ငံ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="бірманская" class="interlanguage-link-target">မြန်မာဘာသာ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Wit-Rusland" title="Wit-Rusland — нідэрляндзкая" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Wit-Rusland" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="нідэрляндзкая" class="interlanguage-link-target">Nederlands</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Wit-Ruslaand" title="Wit-Ruslaand — ніжнесаксонская" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Wit-Ruslaand" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="ніжнесаксонская" class="interlanguage-link-target">Nedersaksies</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%87%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%B8" title="बेलारुस — нэпальская" lang="ne" hreflang="ne" data-title="बेलारुस" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="нэпальская" class="interlanguage-link-target">नेपाली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%87%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%B8" title="बेलारुस — неўарыйская" lang="new" hreflang="new" data-title="बेलारुस" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="неўарыйская" class="interlanguage-link-target">नेपाल भाषा</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%99%E3%83%A9%E3%83%AB%E3%83%BC%E3%82%B7" title="ベラルーシ — японская" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ベラルーシ" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="японская" class="interlanguage-link-target">日本語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/Bielorussia" title="Bielorussia — нэапалітанская" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Bielorussia" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="нэапалітанская" class="interlanguage-link-target">Napulitano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%B8" title="Белорусси — чачэнская" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Белорусси" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="чачэнская" class="interlanguage-link-target">Нохчийн</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Witjruslun" title="Witjruslun — паўночнафрызская" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Witjruslun" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="паўночнафрызская" class="interlanguage-link-target">Nordfriisk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pih mw-list-item"><a href="https://pih.wikipedia.org/wiki/Belerus" title="Belerus — Norfuk / Pitkern" lang="pih" hreflang="pih" data-title="Belerus" data-language-autonym="Norfuk / Pitkern" data-language-local-name="Norfuk / Pitkern" class="interlanguage-link-target">Norfuk / Pitkern</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — нарвэская (букмал)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Belarus" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="нарвэская (букмал)" class="interlanguage-link-target">Norsk bokmål</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — нарвэская (нюнашк)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Belarus" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="нарвэская (нюнашк)" class="interlanguage-link-target">Norsk nynorsk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://nov.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — Novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="Belarus" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="Novial" class="interlanguage-link-target">Novial</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Bielorussia" title="Bielorussia — аксытанская" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Bielorussia" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="аксытанская" class="interlanguage-link-target">Occitan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9" title="Белоруссий — Eastern Mari" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Белоруссий" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="Eastern Mari" class="interlanguage-link-target">Олык марий</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%AC%E0%AD%87%E0%AC%B2%E0%AC%BE%E0%AC%8B%E0%AC%B7" title="ବେଲାଋଷ — орыянская" lang="or" hreflang="or" data-title="ବେଲାଋଷ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="орыянская" class="interlanguage-link-target">ଓଡ଼ିଆ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Beelaarus" title="Beelaarus — аромская" lang="om" hreflang="om" data-title="Beelaarus" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="аромская" class="interlanguage-link-target">Oromoo</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — узбэцкая" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Belarus" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="узбэцкая" class="interlanguage-link-target">Oʻzbekcha / ўзбекча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AC%E0%A9%87%E0%A8%B2%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A9%82%E0%A8%B8" title="ਬੇਲਾਰੂਸ — панджабская" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਬੇਲਾਰੂਸ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="панджабская" class="interlanguage-link-target">ਪੰਜਾਬੀ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pi mw-list-item"><a href="https://pi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%87%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%82%E0%A4%B8" title="बेलारूस — Pali" lang="pi" hreflang="pi" data-title="बेलारूस" data-language-autonym="पालि" data-language-local-name="Pali" class="interlanguage-link-target">पालि</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pag mw-list-item"><a href="https://pag.wikipedia.org/wiki/Belaro" title="Belaro — пангасінанская" lang="pag" hreflang="pag" data-title="Belaro" data-language-autonym="Pangasinan" data-language-local-name="пангасінанская" class="interlanguage-link-target">Pangasinan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ami mw-list-item"><a href="https://ami.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — Amis" lang="ami" hreflang="ami" data-title="Belarus" data-language-autonym="Pangcah" data-language-local-name="Amis" class="interlanguage-link-target">Pangcah</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="بیلارس — Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="بیلارس" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target">پنجابی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-blk mw-list-item"><a href="https://blk.wikipedia.org/wiki/%E1%80%97%E1%80%B2%E1%80%9C%E1%80%AC%E1%80%9B%E1%80%AF%E1%80%81%E1%80%99%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%91%E1%80%AE" title="ဗဲလာရုခမ်းထီ — Pa'O" lang="blk" hreflang="blk" data-title="ဗဲလာရုခမ်းထီ" data-language-autonym="ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ" data-language-local-name="Pa'O" class="interlanguage-link-target">ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — пап’ямэнцкая" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Belarus" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="пап’ямэнцкая" class="interlanguage-link-target">Papiamentu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%90%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="بېلاروس — пуштунская" lang="ps" hreflang="ps" data-title="بېلاروس" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="пуштунская" class="interlanguage-link-target">پښتو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Belarus" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target">Patois</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-koi mw-list-item"><a href="https://koi.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Беларусь — комі-пярмяцкая" lang="koi" hreflang="koi" data-title="Беларусь" data-language-autonym="Перем коми" data-language-local-name="комі-пярмяцкая" class="interlanguage-link-target">Перем коми</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%94%E1%9F%81%E1%9E%A1%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%BB%E1%9E%9F" title="បេឡារុស — кгмэрская" lang="km" hreflang="km" data-title="បេឡារុស" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="кгмэрская" class="interlanguage-link-target">ភាសាខ្មែរ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Bi%C3%A9lorussie" title="Biélorussie — Picard" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Biélorussie" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picard" class="interlanguage-link-target">Picard</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Bielorussia" title="Bielorussia — Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Bielorussia" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target">Piemontèis</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tpi mw-list-item"><a href="https://tpi.wikipedia.org/wiki/Belaras" title="Belaras — ток-пісінская" lang="tpi" hreflang="tpi" data-title="Belaras" data-language-autonym="Tok Pisin" data-language-local-name="ток-пісінская" class="interlanguage-link-target">Tok Pisin</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Wittrussland" title="Wittrussland — ніжненямецкая" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Wittrussland" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="ніжненямецкая" class="interlanguage-link-target">Plattdüütsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Bia%C5%82oru%C5%9B" title="Białoruś — польская" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Białoruś" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="польская" class="interlanguage-link-target">Polski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnt mw-list-item"><a href="https://pnt.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%B5%CF%85%CE%BA%CE%BF%CF%81%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%AF%CE%B1" title="Λευκορουσία — Pontic" lang="pnt" hreflang="pnt" data-title="Λευκορουσία" data-language-autonym="Ποντιακά" data-language-local-name="Pontic" class="interlanguage-link-target">Ποντιακά</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Bielorr%C3%BAssia" title="Bielorrússia — партугальская" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Bielorrússia" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="партугальская" class="interlanguage-link-target">Português</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Belorussiya" title="Belorussiya — Kara-Kalpak" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Belorussiya" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="Kara-Kalpak" class="interlanguage-link-target">Qaraqalpaqsha</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — крымска-татарская" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Belarus" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="крымска-татарская" class="interlanguage-link-target">Qırımtatarca</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ty mw-list-item"><a href="https://ty.wikipedia.org/wiki/Pieror%C5%ABtia" title="Pierorūtia — таіційская" lang="ty" hreflang="ty" data-title="Pierorūtia" data-language-autonym="Reo tahiti" data-language-local-name="таіційская" class="interlanguage-link-target">Reo tahiti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="абраны артыкул"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — румынская" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Belarus" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="румынская" class="interlanguage-link-target">Română</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Bielorussia" title="Bielorussia — рэтараманская" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Bielorussia" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="рэтараманская" class="interlanguage-link-target">Rumantsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Pilurusya" title="Pilurusya — кечуа" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Pilurusya" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="кечуа" class="interlanguage-link-target">Runa Simi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%96%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Білорусь — Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Білорусь" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target">Русиньскый</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Белоруссия — расейская" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Белоруссия" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="расейская" class="interlanguage-link-target">Русский</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Беларусь — якуцкая" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Беларусь" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="якуцкая" class="interlanguage-link-target">Саха тыла</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szy mw-list-item"><a href="https://szy.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — Sakizaya" lang="szy" hreflang="szy" data-title="Belarus" data-language-autonym="Sakizaya" data-language-local-name="Sakizaya" class="interlanguage-link-target">Sakizaya</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sm mw-list-item"><a href="https://sm.wikipedia.org/wiki/Pelarusa" title="Pelarusa — самоанская" lang="sm" hreflang="sm" data-title="Pelarusa" data-language-autonym="Gagana Samoa" data-language-local-name="самоанская" class="interlanguage-link-target">Gagana Samoa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B6%E0%A5%81%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE" title="शुक्लरास्या — санскрыт" lang="sa" hreflang="sa" data-title="शुक्लरास्या" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="санскрыт" class="interlanguage-link-target">संस्कृतम्</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sg mw-list-item"><a href="https://sg.wikipedia.org/wiki/Belar%C3%BCsi" title="Belarüsi — санганская" lang="sg" hreflang="sg" data-title="Belarüsi" data-language-autonym="Sängö" data-language-local-name="санганская" class="interlanguage-link-target">Sängö</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%B5%E1%B1%AE%E1%B1%9E%E1%B1%9F%E1%B1%A8%E1%B1%A9%E1%B1%A5" title="ᱵᱮᱞᱟᱨᱩᱥ — санталійская" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱵᱮᱞᱟᱨᱩᱥ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="санталійская" class="interlanguage-link-target">ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-skr mw-list-item"><a href="https://skr.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="بیلاروس — Saraiki" lang="skr" hreflang="skr" data-title="بیلاروس" data-language-autonym="سرائیکی" data-language-local-name="Saraiki" class="interlanguage-link-target">سرائیکی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Bielor%C3%B9ssia" title="Bielorùssia — сардынская" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Bielorùssia" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="сардынская" class="interlanguage-link-target">Sardu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Belaroushie" title="Belaroushie — шатляндзкая" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Belaroushie" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="шатляндзкая" class="interlanguage-link-target">Scots</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-trv mw-list-item"><a href="https://trv.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — тароцкая" lang="trv" hreflang="trv" data-title="Belarus" data-language-autonym="Seediq" data-language-local-name="тароцкая" class="interlanguage-link-target">Seediq</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Wietruslound" title="Wietruslound — Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Wietruslound" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target">Seeltersk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-st mw-list-item"><a href="https://st.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — суцкая" lang="st" hreflang="st" data-title="Belarus" data-language-autonym="Sesotho" data-language-local-name="суцкая" class="interlanguage-link-target">Sesotho</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nso mw-list-item"><a href="https://nso.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — паўночна-соцкая" lang="nso" hreflang="nso" data-title="Belarus" data-language-autonym="Sesotho sa Leboa" data-language-local-name="паўночна-соцкая" class="interlanguage-link-target">Sesotho sa Leboa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Bjellorusia" title="Bjellorusia — альбанская" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Bjellorusia" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="альбанская" class="interlanguage-link-target">Shqip</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Bielurussia" title="Bielurussia — сыцылійская" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Bielurussia" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="сыцылійская" class="interlanguage-link-target">Sicilianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B6%E0%B7%99%E0%B6%BD%E0%B7%8F%E0%B6%BB%E0%B7%83%E0%B7%8A" title="බෙලාරස් — сынгальская" lang="si" hreflang="si" data-title="බෙලාරස්" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="сынгальская" class="interlanguage-link-target">සිංහල</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — спрошчаная ангельская" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Belarus" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="спрошчаная ангельская" class="interlanguage-link-target">Simple English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%8A%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="بيلاروس — сіндгская" lang="sd" hreflang="sd" data-title="بيلاروس" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="сіндгская" class="interlanguage-link-target">سنڌي</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ss mw-list-item"><a href="https://ss.wikipedia.org/wiki/IBhelalasi" title="IBhelalasi — суаційская" lang="ss" hreflang="ss" data-title="IBhelalasi" data-language-autonym="SiSwati" data-language-local-name="суаційская" class="interlanguage-link-target">SiSwati</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Bielorusko" title="Bielorusko — славацкая" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Bielorusko" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="славацкая" class="interlanguage-link-target">Slovenčina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Belorusija" title="Belorusija — славенская" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Belorusija" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="славенская" class="interlanguage-link-target">Slovenščina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cu mw-list-item"><a href="https://cu.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%A3%D0%BB%D0%B0_%D0%A0%D0%BE%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Бѣла Роусь — царкоўнаславянская" lang="cu" hreflang="cu" data-title="Бѣла Роусь" data-language-autonym="Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ" data-language-local-name="царкоўнаславянская" class="interlanguage-link-target">Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Bjo%C5%82oru%C5%9B" title="Bjołoruś — Silesian" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Bjołoruś" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="Silesian" class="interlanguage-link-target">Ślůnski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — самалійская" lang="so" hreflang="so" data-title="Belarus" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="самалійская" class="interlanguage-link-target">Soomaaliga</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%84%D8%A7%DA%95%D9%88%D9%88%D8%B3" title="بیلاڕووس — цэнтральнакурдзкая" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="بیلاڕووس" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="цэнтральнакурдзкая" class="interlanguage-link-target">کوردی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-srn mw-list-item"><a href="https://srn.wikipedia.org/wiki/Belarusikondre" title="Belarusikondre — сранан-тонга" lang="srn" hreflang="srn" data-title="Belarusikondre" data-language-autonym="Sranantongo" data-language-local-name="сранан-тонга" class="interlanguage-link-target">Sranantongo</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="добры артыкул"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B8%D1%98%D0%B0" title="Белорусија — сэрбская" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Белорусија" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="сэрбская" class="interlanguage-link-target">Српски / srpski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Belorusija" title="Belorusija — сэрбскахарвацкая" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Belorusija" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="сэрбскахарвацкая" class="interlanguage-link-target">Srpskohrvatski / српскохрватски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/B%C3%A9larus" title="Bélarus — сундзкая" lang="su" hreflang="su" data-title="Bélarus" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="сундзкая" class="interlanguage-link-target">Sunda</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="якасны артыкул"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Valko-Ven%C3%A4j%C3%A4" title="Valko-Venäjä — фінская" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Valko-Venäjä" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="фінская" class="interlanguage-link-target">Suomi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — швэдзкая" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Belarus" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="швэдзкая" class="interlanguage-link-target">Svenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Biyelorusya" title="Biyelorusya — Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Biyelorusya" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalog" class="interlanguage-link-target">Tagalog</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AA%E0%AF%86%E0%AE%B2%E0%AE%B0%E0%AF%81%E0%AE%B8%E0%AF%8D" title="பெலருஸ் — тамільская" lang="ta" hreflang="ta" data-title="பெலருஸ்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="тамільская" class="interlanguage-link-target">தமிழ்</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shi mw-list-item"><a href="https://shi.wikipedia.org/wiki/Bilarus" title="Bilarus — ташэльхіцкая" lang="shi" hreflang="shi" data-title="Bilarus" data-language-autonym="Taclḥit" data-language-local-name="ташэльхіцкая" class="interlanguage-link-target">Taclḥit</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Byilurusya" title="Byilurusya — кабільская" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Byilurusya" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="кабільская" class="interlanguage-link-target">Taqbaylit</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-tara mw-list-item"><a href="https://roa-tara.wikipedia.org/wiki/Russie_Vianghe" title="Russie Vianghe — Tarantino" lang="nap-x-tara" hreflang="nap-x-tara" data-title="Russie Vianghe" data-language-autonym="Tarandíne" data-language-local-name="Tarantino" class="interlanguage-link-target">Tarandíne</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Беларусия — татарская" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Беларусия" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="татарская" class="interlanguage-link-target">Татарча / tatarça</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shn mw-list-item"><a href="https://shn.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%AD%E1%80%B0%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%95%E1%82%84%E1%82%87%E1%80%9C%E1%82%83%E1%82%87%E1%80%9B%E1%80%AF%E1%80%90%E1%80%BA%E1%82%88" title="မိူင်းပႄႇလႃႇရုတ်ႈ — шанская" lang="shn" hreflang="shn" data-title="မိူင်းပႄႇလႃႇရုတ်ႈ" data-language-autonym="ၽႃႇသႃႇတႆး " data-language-local-name="шанская" class="interlanguage-link-target">ၽႃႇသႃႇတႆး </a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tay mw-list-item"><a href="https://tay.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — Tayal" lang="tay" hreflang="tay" data-title="Belarus" data-language-autonym="Tayal" data-language-local-name="Tayal" class="interlanguage-link-target">Tayal</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AC%E0%B1%86%E0%B0%B2%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%B8%E0%B1%8D" title="బెలారస్ — тэлуская" lang="te" hreflang="te" data-title="బెలారస్" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="тэлуская" class="interlanguage-link-target">తెలుగు</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tet mw-list-item"><a href="https://tet.wikipedia.org/wiki/Bielor%C3%BAsia" title="Bielorúsia — тэтумская" lang="tet" hreflang="tet" data-title="Bielorúsia" data-language-autonym="Tetun" data-language-local-name="тэтумская" class="interlanguage-link-target">Tetun</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%A8%E0%B9%80%E0%B8%9A%E0%B8%A5%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%B8%E0%B8%AA" title="ประเทศเบลารุส — тайская" lang="th" hreflang="th" data-title="ประเทศเบลารุส" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="тайская" class="interlanguage-link-target">ไทย</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-din mw-list-item"><a href="https://din.wikipedia.org/wiki/Belaruc" title="Belaruc — Dinka" lang="din" hreflang="din" data-title="Belaruc" data-language-autonym="Thuɔŋjäŋ" data-language-local-name="Dinka" class="interlanguage-link-target">Thuɔŋjäŋ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81" title="Беларус — таджыцкая" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Беларус" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="таджыцкая" class="interlanguage-link-target">Тоҷикӣ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-to mw-list-item"><a href="https://to.wikipedia.org/wiki/Pelalusi" title="Pelalusi — танганская" lang="to" hreflang="to" data-title="Pelalusi" data-language-autonym="Lea faka-Tonga" data-language-local-name="танганская" class="interlanguage-link-target">Lea faka-Tonga</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chr mw-list-item"><a href="https://chr.wikipedia.org/wiki/%E1%8F%87%E1%8E%B3%E1%8E%B7%E1%8F%8D" title="ᏇᎳᎷᏍ — чэрокі" lang="chr" hreflang="chr" data-title="ᏇᎳᎷᏍ" data-language-autonym="ᏣᎳᎩ" data-language-local-name="чэрокі" class="interlanguage-link-target">ᏣᎳᎩ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — турэцкая" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Belarus" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="турэцкая" class="interlanguage-link-target">Türkçe</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — туркмэнская" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Belarus" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="туркмэнская" class="interlanguage-link-target">Türkmençe</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tw mw-list-item"><a href="https://tw.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — Twi" lang="tw" hreflang="tw" data-title="Belarus" data-language-autonym="Twi" data-language-local-name="Twi" class="interlanguage-link-target">Twi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/Belarut" title="Belarut — т’япская" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="Belarut" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="т’япская" class="interlanguage-link-target">Tyap</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-udm mw-list-item"><a href="https://udm.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Белоруссия — удмурцкая" lang="udm" hreflang="udm" data-title="Белоруссия" data-language-autonym="Удмурт" data-language-local-name="удмурцкая" class="interlanguage-link-target">Удмурт</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%96%D0%BB%D0%BE%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Білорусь — украінская" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Білорусь" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="украінская" class="interlanguage-link-target">Українська</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="بیلاروس — урду" lang="ur" hreflang="ur" data-title="بیلاروس" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="урду" class="interlanguage-link-target">اردو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%90%D9%84%D9%88%D8%B1%DB%87%D8%B3%D8%B3%D9%89%D9%8A%DB%95" title="بېلورۇسسىيە — уйгурская" lang="ug" hreflang="ug" data-title="بېلورۇسسىيە" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="уйгурская" class="interlanguage-link-target">ئۇيغۇرچە / Uyghurche</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — Zhuang" lang="za" hreflang="za" data-title="Belarus" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="Zhuang" class="interlanguage-link-target">Vahcuengh</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Bie%C5%82or%C3%B9sia" title="Biełorùsia — Venetian" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Biełorùsia" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetian" class="interlanguage-link-target">Vèneto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Vaugedven%C3%A4ma" title="Vaugedvenäma — Veps" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Vaugedvenäma" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="Veps" class="interlanguage-link-target">Vepsän kel’</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — віетнамская" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Belarus" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="віетнамская" class="interlanguage-link-target">Tiếng Việt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Vieta%E2%B8%97Rus%C3%A4n" title="Vieta⸗Rusän — валапюк" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Vieta⸗Rusän" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="валапюк" class="interlanguage-link-target">Volapük</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Valg%C3%B5vinne" title="Valgõvinne — Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Valgõvinne" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target">Võro</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Belar%C3%BBsseye" title="Belarûsseye — валёнская" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Belarûsseye" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="валёнская" class="interlanguage-link-target">Walon</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E7%99%BD%E4%BF%84%E7%BE%85%E6%96%AF" title="白俄羅斯 — Literary Chinese" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="白俄羅斯" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Literary Chinese" class="interlanguage-link-target">文言</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Wit-Rusland" title="Wit-Rusland — West Flemish" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Wit-Rusland" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="West Flemish" class="interlanguage-link-target">West-Vlams</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — варайская" lang="war" hreflang="war" data-title="Belarus" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="варайская" class="interlanguage-link-target">Winaray</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wo mw-list-item"><a href="https://wo.wikipedia.org/wiki/Belaarus" title="Belaarus — валофская" lang="wo" hreflang="wo" data-title="Belaarus" data-language-autonym="Wolof" data-language-local-name="валофская" class="interlanguage-link-target">Wolof</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%99%BD%E4%BF%84%E7%BD%97%E6%96%AF" title="白俄罗斯 — ву" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="白俄罗斯" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="ву" class="interlanguage-link-target">吴语</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ts mw-list-item"><a href="https://ts.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — тсонгаская" lang="ts" hreflang="ts" data-title="Belarus" data-language-autonym="Xitsonga" data-language-local-name="тсонгаская" class="interlanguage-link-target">Xitsonga</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%91%D7%A2%D7%9C%D7%90%D7%A8%D7%95%D7%A1" title="בעלארוס — ідыш" lang="yi" hreflang="yi" data-title="בעלארוס" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="ідыш" class="interlanguage-link-target">ייִדיש</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/B%E1%BA%B9%CC%80l%C3%A1r%C3%B9s" title="Bẹ̀lárùs — ёрубская" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Bẹ̀lárùs" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="ёрубская" class="interlanguage-link-target">Yorùbá</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%99%BD%E7%BE%85%E6%96%AF" title="白羅斯 — кантонская" lang="yue" hreflang="yue" data-title="白羅斯" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="кантонская" class="interlanguage-link-target">粵語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Belarus" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target">Zazaki</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/Wit-Rusland" title="Wit-Rusland — Zeelandic" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Wit-Rusland" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="Zeelandic" class="interlanguage-link-target">Zeêuws</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Baltaros%C4%97j%C4%97" title="Baltarosėjė — Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Baltarosėjė" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target">Žemaitėška</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%99%BD%E4%BF%84%E7%BD%97%E6%96%AF" title="白俄罗斯 — кітайская" lang="zh" hreflang="zh" data-title="白俄罗斯" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="кітайская" class="interlanguage-link-target">中文</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ann mw-list-item"><a href="https://ann.wikipedia.org/wiki/Belar%E1%BB%8Ds" title="Belarọs — абола" lang="ann" hreflang="ann" data-title="Belarọs" data-language-autonym="Obolo" data-language-local-name="абола" class="interlanguage-link-target">Obolo</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Ruslan_Puti" title="Ruslan Puti — Betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Ruslan Puti" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="Betawi" class="interlanguage-link-target">Betawi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/Belarus" title="Belarus — Talysh" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Belarus" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="Talysh" class="interlanguage-link-target">Tolışi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zgh badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="добры артыкул"><a href="https://zgh.wikipedia.org/wiki/%E2%B4%B1%E2%B5%89%E2%B5%8D%E2%B4%B0%E2%B5%94%E2%B5%93%E2%B5%99" title="ⴱⵉⵍⴰⵔⵓⵙ — стандартная мараканская тамазіхт" lang="zgh" hreflang="zgh" data-title="ⴱⵉⵍⴰⵔⵓⵙ" data-language-autonym="ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ" data-language-local-name="стандартная мараканская тамазіхт" class="interlanguage-link-target">ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ</a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q184#sitelinks-wikipedia" title="Рэдагаваць міжмоўныя спасылкі" class="wbc-editpage">Правіць спасылкі</a></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Прасторы назваў"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Паказаць зьмест старонкі [c]" accesskey="c">Артыкул</a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B1%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5:%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" rel="discussion" title="Абмеркаваньне зьместу старонкі [t]" accesskey="t">Абмеркаваньне</a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Зьмяніць варыянт мовы" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >беларуская (тарашкевіца) </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Рэжымы"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C">Чытаць</a></li><li id="ca-viewsource" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C&action=edit" title="Гэтая старонка абароненая. 
Але можна паглядзець яе крынічны тэкст [e]" accesskey="e">Паказаць крыніцу</a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C&action=history" title="Мінулыя вэрсіі гэтай старонкі. [h]" accesskey="h">Паказаць гісторыю</a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Інструмэнты" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >Інструмэнты </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Інструмэнты</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">перанесьці ў бакавую панэль</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">схаваць</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Болей вопцыяў" > <div class="vector-menu-heading"> Дзеяньні </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C">Чытаць</a></li><li id="ca-more-viewsource" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C&action=edit">Паказаць крыніцу</a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C&action=history">Паказаць гісторыю</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Агульныя </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:%D0%A1%D0%BF%D0%B0%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D1%96_%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D1%83/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Сьпіс усіх старонак, якія спасылаюцца на гэтую [j]" accesskey="j">Спасылкі на старонку</a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:RecentChangesLinked/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" rel="nofollow" title="Апошнія зьмены ў старонках, на якія спасылаецца гэтая старонка [k]" accesskey="k">Зьвязаныя рэдагаваньні</a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D1%96" title="Сьпіс усіх спэцыяльных старонак [q]" accesskey="q">Спэцыяльныя старонкі</a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C&oldid=2575182" title="Сталая спасылка на гэтую вэрсію старонкі">Сталая спасылка</a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C&action=info" title="Болей інфармацыі пра гэтую старонку">Зьвесткі пра старонку</a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:CiteThisPage&page=%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C&id=2575182&wpFormIdentifier=titleform" title="Інфармацыя пра тое, як цытатаваць гэтую старонку">Цытаваць старонку</a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fbe-tarask.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%2591%25D0%25B5%25D0%25BB%25D0%25B0%25D1%2580%25D1%2583%25D1%2581%25D1%258C">Атрымаць скарочаны URL-адрас</a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:QrCode&url=https%3A%2F%2Fbe-tarask.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%2591%25D0%25B5%25D0%25BB%25D0%25B0%25D1%2580%25D1%2583%25D1%2581%25D1%258C">Спампаваць QR-код</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Друк/экспарт </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:Book&bookcmd=book_creator&referer=%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C">Стварыць кнігу</a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:DownloadAsPdf&page=%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C&action=show-download-screen">Загрузіць як PDF</a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C&printable=yes" title="Вэрсія гэтай старонкі для друку [p]" accesskey="p">Вэрсія для друку</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> У іншых праектах </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" hreflang="en">Вікісховішча</a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q184" title="Спасылка на аб’ект у рэпазыторыі зьвестак [g]" accesskey="g">Аб’ект Вікізьвестак</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Выгляд"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Выгляд</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">перанесьці ў бакавую панэль</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">схаваць</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-good-star" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%94%D0%BE%D0%B1%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8B" title="Гэта добры артыкул. Націсьніце на выяву зоркі, каб атрымаць дадатковыя зьвесткі."><img alt="Гэта добры артыкул. Націсьніце на выяву зоркі, каб атрымаць дадатковыя зьвесткі." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Blue_star_unboxed.svg/14px-Blue_star_unboxed.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Blue_star_unboxed.svg/21px-Blue_star_unboxed.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Blue_star_unboxed.svg/28px-Blue_star_unboxed.svg.png 2x" data-file-width="13" data-file-height="13" /></a></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="be-tarask" dir="ltr"><dl><dd><div class="dablink noprint">Ня варта блытаць з <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D0%B6%D1%8B%D0%BC_%D0%9B%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%88%D1%8D%D0%BD%D0%BA%D1%96" title="Рэжым Лукашэнкі">рэжымам Лукашэнкі</a>.</div></dd></dl> <dl><dd><div class="dablink noprint">Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_(%D0%BD%D0%B5%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C)" class="mw-disambig" title="Беларусь (неадназначнасьць)">Беларусь (неадназначнасьць)</a>.</div></dd></dl> <table class="infobox" style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f8f9fb; width: 287px; border: 1px #c8ccd1 solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%;"> <tbody><tr> <td colspan="2" align="center" style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid;">Беларусь <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%86%D1%96%D0%BD%D0%BA%D0%B0" title="Лацінка">лац.</a> Biełaruś Рэспубліка Беларусь </td></tr> <tr> <td align="center" colspan="2" style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid;"> <table style="background:transparent; color:inherit" border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" width="260"> <tbody><tr align="center"> <td><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Belarus_(1918,_1991%E2%80%931995).svg" class="mw-file-description" title="Сьцяг Беларусі"><img alt="Сьцяг Беларусі" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Flag_of_Belarus_%281918%2C_1991%E2%80%931995%29.svg/155px-Flag_of_Belarus_%281918%2C_1991%E2%80%931995%29.svg.png" decoding="async" width="155" height="78" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Flag_of_Belarus_%281918%2C_1991%E2%80%931995%29.svg/233px-Flag_of_Belarus_%281918%2C_1991%E2%80%931995%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Flag_of_Belarus_%281918%2C_1991%E2%80%931995%29.svg/310px-Flag_of_Belarus_%281918%2C_1991%E2%80%931995%29.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="256" /></a> </td> <td><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Coat_of_arms_of_Belarus_(1991%E2%80%931995).svg" class="mw-file-description" title="Герб Беларусі"><img alt="Герб Беларусі" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Coat_of_arms_of_Belarus_%281991%E2%80%931995%29.svg/85px-Coat_of_arms_of_Belarus_%281991%E2%80%931995%29.svg.png" decoding="async" width="85" height="106" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Coat_of_arms_of_Belarus_%281991%E2%80%931995%29.svg/128px-Coat_of_arms_of_Belarus_%281991%E2%80%931995%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Coat_of_arms_of_Belarus_%281991%E2%80%931995%29.svg/170px-Coat_of_arms_of_Belarus_%281991%E2%80%931995%29.svg.png 2x" data-file-width="500" data-file-height="621" /></a> </td></tr> <tr align="center"> <td><a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D1%86%D1%8F%D0%B3_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" class="mw-disambig" title="Сьцяг Беларусі">Сьцяг</a> </td> <td><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%B1_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" class="mw-disambig" title="Герб Беларусі">Герб</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <td align="center" colspan="2" style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid;"><a href="/wiki/%D0%94%D1%8D%D0%B2%D1%96%D0%B7" title="Дэвіз">Нацыянальны дэвіз</a>: <a href="/wiki/%D0%96%D1%8B%D0%B2%D0%B5_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C!" title="Жыве Беларусь!">Жыве Беларусь!</a> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="vertical-align:top; text-align:center; font-size:95%; border-bottom: 1px #c8ccd1 solid;"><a href="/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D1%8B_%D0%B3%D1%96%D0%BC%D0%BD" title="Дзяржаўны гімн">Дзяржаўны гімн</a>: «<a href="/wiki/%D0%93%D1%96%D0%BC%D0%BD_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" class="mw-disambig" title="Гімн Беларусі">Гімн Беларусі</a>» </td></tr> <tr> <td align="center" colspan="2" style="background:#f9f9f9; padding-top: 8px; padding-bottom: 8px; border-bottom: 1px #c8ccd1 solid;"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Europe-Belarus.svg" class="mw-file-description" title="Месцазнаходжаньне Беларусі"><img alt="Месцазнаходжаньне Беларусі" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Europe-Belarus.svg/282px-Europe-Belarus.svg.png" decoding="async" width="282" height="237" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Europe-Belarus.svg/423px-Europe-Belarus.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Europe-Belarus.svg/564px-Europe-Belarus.svg.png 2x" data-file-width="2045" data-file-height="1720" /></a> </td></tr> <tr> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-left: 7px;" width="45%" valign="top"><a href="/wiki/%D0%90%D1%84%D1%96%D1%86%D1%8B%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Афіцыйная мова">Афіцыйная мова</a> </td> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-right: 5px;" width="55%"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Беларуская мова">беларуская</a><a href="#cite_note-1">[a]</a> </td></tr> <tr> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-left: 7px;" valign="top"><a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%86%D0%B0" title="Сталіца">Сталіца</a> </td> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-right: 5px;" valign="top"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Minsk,_Belarus.svg" class="mw-file-description" title="Сьцяг Менску"><img alt="Сьцяг Менску" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Flag_of_Minsk%2C_Belarus.svg/22px-Flag_of_Minsk%2C_Belarus.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Flag_of_Minsk%2C_Belarus.svg/33px-Flag_of_Minsk%2C_Belarus.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Flag_of_Minsk%2C_Belarus.svg/44px-Flag_of_Minsk%2C_Belarus.svg.png 2x" data-file-width="1800" data-file-height="1200" /></a> <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA" title="Менск">Менск</a> </td></tr> <tr> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-left: 7px;" valign="top">Найбуйнейшы горад </td> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-right: 5px;"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Minsk,_Belarus.svg" class="mw-file-description" title="Сьцяг Менску"><img alt="Сьцяг Менску" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Flag_of_Minsk%2C_Belarus.svg/22px-Flag_of_Minsk%2C_Belarus.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Flag_of_Minsk%2C_Belarus.svg/33px-Flag_of_Minsk%2C_Belarus.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Flag_of_Minsk%2C_Belarus.svg/44px-Flag_of_Minsk%2C_Belarus.svg.png 2x" data-file-width="1800" data-file-height="1200" /></a> Менск </td></tr> <tr> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-left: 7px; white-space: nowrap;" valign="top"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0_%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%BA%D1%96%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%8F" title="Форма дзяржаўнага кіраваньня">Форма кіраваньня</a> <div style="text-align: right;">Кіраўнік <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BF%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Расейская акупацыя Беларусі">акупацыйнай адміністрацыі</a><a href="#cite_note-2">[b]</a></div> </td> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-right: 5px; white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D1%8D%D0%B7%D1%8B%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Прэзыдэнцкая рэспубліка">Прэзыдэнцкая рэспубліка</a> <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80_%D0%9B%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%88%D1%8D%D0%BD%D0%BA%D0%B0" title="Аляксандар Лукашэнка">Аляксандар Лукашэнка</a> (<a href="/wiki/%D0%86%D0%BD%D0%B0%D1%9E%D0%B3%D1%83%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Інаўгурацыя">інаўгурацыя</a> <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D1%8D%D0%B7%D1%8B%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%B2%D1%8B%D0%B1%D0%B0%D1%80%D1%8B_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_2020_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83#Рэакцыі" title="Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2020 году">аспрэчвалася</a>) </td></tr> <tr> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-left: 7px;" valign="top"><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BB%D0%BE%D1%88%D1%87%D0%B0" title="Плошча">Плошча</a>  • агульная  • адсотак вады </td> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-right: 5px;" valign="top"><a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D0%BF%D1%96%D1%81_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D0%B0%D1%9E_%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%BB%D0%B5_%D0%BF%D0%BB%D0%BE%D1%88%D1%87%D1%8B" title="Сьпіс краінаў паводле плошчы">83-е месца ў сьвеце</a> 207 596,76<a href="#cite_note-gki-3">[1]</a> км² 2,26% (4702 км²)<a href="#cite_note-gki-3">[1]</a> </td></tr> <tr> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-left: 7px;"><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Насельніцтва">Насельніцтва</a>  • агульнае (<a href="/wiki/2019" title="2019">2019</a>)  • <a href="/wiki/%D0%A8%D1%87%D1%8B%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C_%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Шчыльнасьць насельніцтва">шчыльнасьць</a> </td> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-right: 5px;"><a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D0%BF%D1%96%D1%81_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D0%B0%D1%9E_%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%BB%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Сьпіс краінаў паводле насельніцтва">91-е месца ў сьвеце</a> 9 413 446<a href="#cite_note-nn2019-4">[2]</a> 45,3/км² </td></tr> <tr> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-left: 7px;" valign="top"><a href="/wiki/%D0%AD%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%81" title="Этнас">Этнічны склад</a> </td> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-right: 5px;" valign="top"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B" title="Беларусы">беларусы</a> (84,9%), <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B" title="Расейцы">расейцы</a> (7,5%), <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D1%96" title="Палякі">палякі</a> (3,1%), <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D1%86%D1%8B" title="Украінцы">украінцы</a> (1,7%)<a href="#cite_note-belstat-perapis-5">[3]</a> </td></tr> <tr> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-left: 7px;" valign="top"><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%84%D1%8D%D1%81%D1%96%D1%8F" title="Канфэсія">Канфэсійны склад</a> </td> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-right: 5px;" valign="top"><a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D1%8B" class="mw-redirect" title="Праваслаўны">праваслаўныя</a> (60%), <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BA" class="mw-redirect" title="Каталік">каталікі</a> (15—20%)<a href="#cite_note-DieWelt-6">[4]</a> </td></tr> <tr> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-left: 7px;"><a href="/wiki/%D0%9F%D1%96%D1%81%D1%8C%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C" title="Пісьменнасьць">Пісьменнасьць</a> </td> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-right: 5px;">98%<a href="#cite_note-DieWelt-6">[4]</a> </td></tr> <tr> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-left: 7px;"><a href="/wiki/%D0%A1%D1%83%D0%BA%D1%83%D0%BF%D0%BD%D1%8B_%D1%9E%D0%BD%D1%83%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%8B_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B4%D1%83%D0%BA%D1%82" title="Сукупны ўнутраны прадукт">СУП</a>  • агульны (<a href="/wiki/2012" title="2012">2012</a>)  • на душу насельніцтва </td> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-right: 5px;"><a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D0%BF%D1%96%D1%81_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D0%B0%D1%9E_%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%BB%D0%B5_%D0%A1%D0%A3%D0%9F" title="Сьпіс краінаў паводле СУП">Сьпіс краінаў паводле СУП</a> $146,745 млрд<a href="#cite_note-7">[5]</a> $15 633 </td></tr> <tr> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-left: 7px;"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%BB%D1%8E%D1%82%D0%B0" title="Валюта">Валюта</a> </td> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-right: 5px; white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%80%D1%83%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8C" title="Беларускі рубель">Беларускі рубель</a> (<a href="/wiki/ISO_4217" title="ISO 4217">BYN</a>) </td></tr> <tr> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-left: 7px;"><a href="/wiki/%D0%A7%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%B2%D1%8B_%D0%BF%D0%B0%D1%81" title="Часавы пас">Часавы пас</a> </td> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-right: 5px;"><a href="/wiki/UTC%2B3" title="UTC+3">FET</a> (<a href="/wiki/%D0%A3%D0%BD%D1%96%D0%B2%D1%8D%D1%80%D1%81%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D0%B0%D0%B0%D1%80%D0%B4%D1%8B%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8B_%D1%87%D0%B0%D1%81" title="Унівэрсальны каардынаваны час">UTC</a>+3) </td></tr> <tr> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-left: 7px; white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B5%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C" title="Незалежнасьць">Незалежнасьць</a> — абвешчаная — згубленая — абвешчаная — прызнаная </td> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-right: 5px;">ад <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Расейская імпэрыя">Расейскай імпэрыі</a> 25 сакавіка 1918 1 студзеня 1919 ад <a href="/wiki/%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0" class="mw-redirect" title="СССР">СССР</a> 27 ліпеня 1990 25 жніўня 1991 </td></tr> <tr> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-left: 7px;"><a href="/wiki/%D0%90%D1%9E%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BA" title="Аўтамабільны знак">Аўтамабільны знак</a> </td> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-right: 5px;">BY </td></tr> <tr> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-left: 7px;"><a href="/wiki/%D0%94%D0%B0%D0%BC%D1%8D%D0%BD_%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%85%D0%BD%D1%8F%D0%B3%D0%B0_%D1%9E%D0%B7%D1%80%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D1%8E" title="Дамэн верхняга ўзроўню">Дамэн верхняга ўзроўню</a> </td> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-right: 5px;" valign="top"><a href="/wiki/.%D0%B1%D0%B5%D0%BB" title=".бел">.бел</a>, <a href="/wiki/.by" title=".by">.by</a> </td></tr> <tr> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-left: 7px;"><a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D0%BF%D1%96%D1%81_%D1%82%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D1%84%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%BA%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%9E_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD" title="Сьпіс тэлефонных кодаў краін">Тэлефонны код</a> </td> <td style="border-bottom: 1px #c8ccd1 solid; padding-right: 5px;">+375 </td></tr> <tr> <td style="padding-left: 7px; padding-right: 5px;" colspan="2"><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%D0%A0%D1%8D%D2%91%D1%96%D1%91%D0%BD%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96.svg" class="mw-file-description" title="Мапа Беларусі"><img alt="Мапа Беларусі" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/%D0%A0%D1%8D%D2%91%D1%96%D1%91%D0%BD%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96.svg/284px-%D0%A0%D1%8D%D2%91%D1%96%D1%91%D0%BD%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96.svg.png" decoding="async" width="284" height="253" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/%D0%A0%D1%8D%D2%91%D1%96%D1%91%D0%BD%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96.svg/426px-%D0%A0%D1%8D%D2%91%D1%96%D1%91%D0%BD%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/%D0%A0%D1%8D%D2%91%D1%96%D1%91%D0%BD%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96.svg/568px-%D0%A0%D1%8D%D2%91%D1%96%D1%91%D0%BD%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96.svg.png 2x" data-file-width="1633" data-file-height="1455" /></a><figcaption>Мапа Беларусі</figcaption></figure> </td></tr></tbody></table> Белару́сь, Рэспу́бліка Белару́сь — <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Нацыянальная дзяржава">нацыянальная дзяржава</a> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B" title="Беларусы">беларусаў</a> у геаграфічным цэнтры <a href="/wiki/%D0%AD%D1%9E%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Эўропа">Эўропы</a>, на захадзе <a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B5-%D0%AD%D1%9E%D1%80%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%BD%D0%B0" title="Усходне-Эўрапейская раўніна">Ўсходне-Эўрапейскае раўніны</a>. Мяжуе з <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D1%87%D0%B0" title="Польшча">Польшчаю</a> на захадзе, <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B5%D1%82%D1%83%D0%B2%D0%B0" title="Летува">Летувою</a> на паўночным захадзе, <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%82%D0%B2%D1%96%D1%8F" title="Латвія">Латвіяй</a> на поўначы, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D1%8F" title="Расея">Расеяй</a> на ўсходзе й <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D0%B0" title="Украіна">Украінай</a> на поўдні. <a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D0%B9%D0%BD%D0%B0-%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі">Тэрыторыя краіны</a> — 207,6 тыс. км² (<a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D0%BF%D1%96%D1%81_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D0%B0%D1%9E_%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%BB%D0%B5_%D0%BF%D0%BB%D0%BE%D1%88%D1%87%D1%8B" title="Сьпіс краінаў паводле плошчы">84-я ў сьвеце</a>). Колькасьць насельніцтва на 1 кастрычніка 2019 году — 9 413 446 чалавекі. Працягласьць з поўначы на поўдзень 560 км, з захаду на ўсход 650 км<a href="#cite_note-8">[6]</a>. Сталіца й найбуйнейшае места — <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA" title="Менск">Менск</a>, сярод іншых буйных местаў <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D0%B5" title="Берасьце">Берасьце</a>, <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D1%86%D0%B5%D0%B1%D1%81%D0%BA" title="Віцебск">Віцебск</a>, <a href="/wiki/%D0%93%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D1%8C" title="Гомель">Гомель</a>, <a href="/wiki/%D0%93%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D1%8F" title="Горадня">Горадня</a> й <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%91%D1%9E" title="Магілёў">Магілёў</a>. Больш за 40% тэрыторыі краіны мае лясны покрыў. <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D1%9E%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5_%D0%B2%D0%B0_%D0%8E%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D1%83_(2022)" class="mw-redirect" title="Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)">Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну</a> 24 лютага 2022 году, а таксама разьмяшчэньне на тэрыторыі Беларусі расейскае ядзернае зброі<a href="#cite_note-Usau-29-03-2023-9">[7]</a> — разам з <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D0%BF%D1%96%D1%81_%D0%B7%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BD%D1%83%D0%BB%D1%8B%D1%85_%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D1%87%D0%B0%D1%81_%D0%B0%D0%BA%D1%86%D1%8B%D1%8F%D1%9E_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%8D%D1%81%D1%82%D1%83_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_(2020%E2%80%942021)" title="Сьпіс загінулых падчас акцыяў пратэсту ў Беларусі (2020—2021)">гвалтоўным здушэньнем</a> <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%8D%D1%81%D1%82%D1%8B_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_(2020%E2%80%942022)" title="Пратэсты ў Беларусі (2020—2022)">масавых пратэстаў беларусаў</a> і <a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%96%D1%84%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96#Рэжым_Лукашэнкі" title="Русіфікацыя Беларусі">сыстэматычным шматгадовым вынішчэньнем беларускае нацыянальнае ідэнтычнасьці</a> (расейскім <a href="/wiki/%D0%AD%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%86%D1%8B%D0%B4" title="Этнацыд">этнацыдам</a> беларусаў) на карысьць <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%84%D0%B0%D1%88%D1%8B%D0%B7%D0%BC" title="Расейскі фашызм">расейскага нацызму</a> — адкрыта прадэманстравала, што Беларусь знаходзіцца пад <a href="/wiki/%D0%93%D1%96%D0%B1%D1%80%D1%8B%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Гібрыдная вайна">гібрыднай</a><a href="#cite_note-Litwin-2024-10">[8]</a><a href="#cite_note-Usov-2023-11">[9]</a><a href="#cite_note-UW-2022-12">[10]</a><a href="#cite_note-BRN-13">[11]</a> <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BF%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Расейская акупацыя Беларусі">акупацыяй Расеі</a><a href="#cite_note-Lichtarovic-24-02-2022-14">[12]</a><a href="#cite_note-Hurnievic-26-02-2022-15">[13]</a><a href="#cite_note-Daskievic-25-02-2022-16">[14]</a><a href="#cite_note-AC-2022-17">[15]</a><a href="#cite_note-Korsunau-2022-18">[16]</a><a href="#cite_note-Dubaviec-2022-19">[17]</a>. Гісторыя Беларускае дзяржаўнасьці пачалася ад <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Полацкае княства">Полацкага княства</a>, вядомага паводле пісьмовых крыніцаў з ІХ стагодзьдзя. У 1307 годзе яно далучылася да <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5" title="Вялікае Княства Літоўскае">Вялікага Княства Літоўскага (ВКЛ)</a>, якое ўтварылася ў сярэдзіне XIII ст. вакол <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D0%BA" title="Наваградак">Наваградку</a> й неўзабаве аб’яднала ўсе <a href="/wiki/%D0%AD%D1%82%D0%BD%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B0%D1%9E" title="Этнічная тэрыторыя беларусаў">этнічныя беларускія землі</a>. У 1569 годзе ВКЛ утварыла <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D1%87_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%8F" title="Рэч Паспалітая">Рэч Паспалітую</a> з <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B0_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0" title="Карона Каралеўства Польскага">Каралеўствам Польскім</a>, на карысьць якога страціла <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B4%D0%BB%D1%8F%D1%88%D1%88%D0%B0" title="Падляшша">Падляшша</a> й украінскія землі. У выніку трох <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8B_%D0%A0%D1%8D%D1%87%D1%8B_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D0%B9" title="Падзелы Рэчы Паспалітай">падзелаў Рэчы Паспалітай</a> у 1772—1795 гадох землі Беларусі апынуліся пад уладай <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Расейская імпэрыя">Расейскае імпэрыі</a>, якая праводзіла <a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%96%D1%84%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Русіфікацыя Беларусі">палітыку ґвалтоўнае русіфікацыі</a>. У пэрыяд распаду Расейскае імпэрыі <a href="/wiki/%D0%94%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D1%8C_%D0%92%D0%BE%D0%BB%D1%96" title="Дзень Волі">25 сакавіка</a> 1918 году <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B" title="Беларусы">беларусы</a> абвясьцілі пра сваю незалежнасьць утварэньнем <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Беларуская Народная Рэспубліка">Беларускае Народнае Рэспублікі (БНР)</a>. Аднак БНР <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%BA%D1%96_%D0%B7%D0%B1%D1%80%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B_%D1%87%D1%8B%D0%BD" title="Слуцкі збройны чын">ня здолела абараніць</a> сваю тэрыторыю ад <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B0%D0%B2%D1%96%D0%BA%D1%96" title="Бальшавікі">бальшавікоў</a>, якія 1 студзеня 1919 году ўтварылі <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A1%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка">Беларускую Савецкую Сацыялістычную Рэспубліку (БССР)</a>. Тым часам <a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Заходняя Беларусь">заходняя частка краіны</a> ў выніку складзенага бальшавікамі <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8B%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D1%96%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B4%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0_1921_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83" title="Рыская мірная дамова 1921 году">Рыскага міру 1921 году</a> апынулася пад уладай міжваеннае <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0_(1918%E2%80%941939)" title="Польская Рэспубліка (1918—1939)">Польскае Рэспублікі</a> й была далучаная да БССР толькі ў 1939 годзе ў выніку агрэсіі ў бок Польшчы <a href="/wiki/%D0%A2%D1%80%D1%8D%D1%86%D1%96_%D0%A0%D0%B0%D0%B9%D1%85" class="mw-redirect" title="Трэці Райх">Трэцяга Райху</a> й <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%8E%D0%B7_%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D1%96%D1%85_%D0%A1%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA" title="Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік">Савецкага Саюзу (СССР)</a>. Беларусь страціла кожнага трэцяга свайго жыхара ў час спусташальнае <a href="/wiki/%D0%94%D1%80%D1%83%D0%B3%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Другая сусьветная вайна">Другой сусьветнае вайны</a><a href="#cite_note-20">[18]</a>, па сканчэньні якое ў 1945 годзе стала адным зь сяброў-заснавальнікаў <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%90%D0%B1%E2%80%99%D1%8F%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D1%9E" title="Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў">Арганізацыі Аб’яднаных Нацыяў</a>. У час распаду СССР 27 ліпеня 1990 году <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D1%80%D1%85%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D1%8B_%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_12-%D0%B3%D0%B0_%D1%81%D0%BA%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%8F" title="Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь 12-га скліканьня">парлямэнт БССР</a> <a href="/wiki/%D0%94%D1%8D%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%B0%D0%B1_%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D1%8B%D0%BC_%D1%81%D1%83%D0%B2%D1%8D%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%86%D0%B5_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Дэклярацыя аб дзяржаўным сувэрэнітэце Беларусі">абвясьціў пра дзяржаўны сувэрэнітэт рэспублікі</a>, а 25 жніўня 1991 году — пра незалежнасьць Беларусі. Першы прэзыдэнт <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80_%D0%9B%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%88%D1%8D%D0%BD%D0%BA%D0%B0" title="Аляксандар Лукашэнка">Аляксандар Лукашэнка</a> ў 1995 годзе ўсталяваў у краіне <a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%96%D1%84%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96#Рэжым_Лукашэнкі" title="Русіфікацыя Беларусі">прарасейскі</a> <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D0%B6%D1%8B%D0%BC_%D0%9B%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%88%D1%8D%D0%BD%D0%BA%D1%96" title="Рэжым Лукашэнкі">аўтарытарны рэжым</a><a href="#cite_note-21">[19]</a><a href="#cite_note-22">[20]</a><a href="#cite_note-23">[21]</a>, які выявіўся ґвалтам, катаваньнямі й <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D0%BF%D1%96%D1%81_%D0%B7%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BD%D1%83%D0%BB%D1%8B%D1%85_%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D1%87%D0%B0%D1%81_%D0%B0%D0%BA%D1%86%D1%8B%D1%8F%D1%9E_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%8D%D1%81%D1%82%D1%83_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_(2020)" class="mw-redirect" title="Сьпіс загінулых падчас акцыяў пратэсту ў Беларусі (2020)">забойствамі</a> беларусаў у час здушэньньня <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%8D%D1%81%D1%82%D1%8B_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_(2020)" class="mw-redirect" title="Пратэсты ў Беларусі (2020)">масавых пратэстаў</a> супраць фальсыфікацыі <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D1%8D%D0%B7%D1%8B%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%B2%D1%8B%D0%B1%D0%B0%D1%80%D1%8B_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_2020_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83" title="Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2020 году">прэзыдэнцкіх выбараў 2020 году</a><a href="#cite_note-24">[22]</a>. Больш за 70% грамадзянаў Беларусі пражывае ў местах. Больш за 80% грамадзянаў этнічныя <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B" title="Беларусы">беларусы</a>, этнічную меншасьць складаюць пераважна <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B" title="Расейцы">расейцы</a>, <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D1%96" title="Палякі">палякі</a> й <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D1%86%D1%8B" title="Украінцы">украінцы</a>. Дзяржаўная мова — <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Беларуская мова">беларуская</a>, аднак адным з наступстваў <a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%96%D1%84%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Русіфікацыя Беларусі">шматгадовае палітыкі ґвалтоўнае русіфікацыі</a> (у тым ліку <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D1%84%D1%8D%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%B4%D1%83%D0%BC_1995_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" class="mw-redirect" title="Рэфэрэндум 1995 году ў Беларусі">рэфэрэндуму 1995 году</a>) стаў <a href="/wiki/De_facto" title="De facto">фактычны</a> афіцыйны статус <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Расейская мова">расейскае мовы</a>. Згодна з <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%82%D1%83%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" class="mw-redirect" title="Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь">канстытуцыяй</a> краіна ня мае афіцыйнае <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D0%BB%D1%96%D0%B3%D1%96%D1%8F" title="Рэлігія">рэлігіі</a>, тым часам асноўнай <a href="/wiki/%D0%A5%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%96%D1%8F%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Хрысьціянства">хрысьціянскай</a> канфэсіяй лічыцца <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E%D0%B5" title="Праваслаўе">праваслаўе</a>. Другая паводле папулярнасьці хрысьціянская канфэсія — <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Каталіцтва">каталіцтва</a>, праваслаўныя й каталіцкія <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D0%B4%D1%8B" title="Каляды">Каляды</a> й <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D1%8C" title="Вялікдзень">Вялікдзень</a> традыцыйна адзначаюцца як дзяржаўныя <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%B0" title="Сьвята">сьвяты</a><a href="#cite_note-25">[23]</a>. <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Назва">Назва</h2></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўныя артыкулы: <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%B7%D0%B2%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Назвы Беларусі">Назвы Беларусі</a>, <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Белая Русь">Белая Русь</a>, і <a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Літва">Літва</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Samogitia,_Lituania-Russia_Bianca,_Moscovia_(G._Albrizzi,_I._Tirion,_1740).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Samogitia%2C_Lituania-Russia_Bianca%2C_Moscovia_%28G._Albrizzi%2C_I._Tirion%2C_1740%29.jpg/300px-Samogitia%2C_Lituania-Russia_Bianca%2C_Moscovia_%28G._Albrizzi%2C_I._Tirion%2C_1740%29.jpg" decoding="async" width="300" height="214" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Samogitia%2C_Lituania-Russia_Bianca%2C_Moscovia_%28G._Albrizzi%2C_I._Tirion%2C_1740%29.jpg/450px-Samogitia%2C_Lituania-Russia_Bianca%2C_Moscovia_%28G._Albrizzi%2C_I._Tirion%2C_1740%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Samogitia%2C_Lituania-Russia_Bianca%2C_Moscovia_%28G._Albrizzi%2C_I._Tirion%2C_1740%29.jpg/600px-Samogitia%2C_Lituania-Russia_Bianca%2C_Moscovia_%28G._Albrizzi%2C_I._Tirion%2C_1740%29.jpg 2x" data-file-width="1980" data-file-height="1414" /></a><figcaption>Фрагмэнт мапы <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D1%87_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%8F" title="Рэч Паспалітая">Рэчы Паспалітай</a>, дзе <a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Літва">Літва</a> (Lituania) цалкам атаясамліваецца зь <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Белая Русь">Белай Русьсю</a> (Russia Bianca), тым часам <a href="/wiki/%D0%96%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B9%D1%86%D1%8C" title="Жамойць">Жамойць</a> (Samogitia) падаецца асобна ад Літвы, а <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Маскоўская дзяржава">Масковія</a> (Moscovia) — асобна ад <a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Русь">Русі</a> (<a href="/wiki/%D0%92%D1%8D%D0%BD%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Вэнэцыя">Вэнэцыя</a>, 1740 г.)</figcaption></figure> Назва <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Белая Русь">Белая Русь</a> пачала ўжывацца датычна часткі <a href="/wiki/%D0%AD%D1%82%D0%BD%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B0%D1%9E" title="Этнічная тэрыторыя беларусаў">беларускіх земляў</a> у XIV—XVI стагодзьдзях, тым часам датычна ўсёй тэрыторыі сучаснае Беларусі выкарыстоўвалася назва <a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Літва">Літва</a><a href="#cite_note-CR-1982-26">[24]</a>, бо гэтыя землі складалі тэрытарыяльнае ядро <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5" title="Вялікае Княства Літоўскае">Вялікага Княства Літоўскага</a><a href="#cite_note-27">[25]</a>. Да XVII стагодзьдзя назва Белая Русь часткова замацавалася за <a href="/wiki/%D0%AD%D1%82%D0%BD%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B0%D1%9E" title="Этнічная тэрыторыя беларусаў">беларускімі землямі</a>, тым часам дзеля ейных жыхароў існавалі азначэньні <a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D1%86%D1%8C%D0%B2%D1%96%D0%BD%D1%8B" title="Ліцьвіны">ліцьвіны</a><a href="#cite_note-CR-1982-26">[24]</a> й <a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%96%D0%BD%D1%8B" title="Русіны">русіны</a><a href="#cite_note-28">[26]</a>. Па <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8B_%D0%A0%D1%8D%D1%87%D1%8B_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D0%B9" title="Падзелы Рэчы Паспалітай">анэксіі земляў Вялікага Княства Літоўскага</a> ўлады <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Расейская імпэрыя">Расейскай імпэрыі</a> спрыялі пашырэньню назвы беларусы (адначасна з фактычнай забаронай афіцыйнага ўжываньня назваў Літва і ліцьвіны датычна Беларусі і беларусаў<a href="#cite_note-29">[27]</a><a href="#cite_note-30">[28]</a>), бо гэтая назва больш адпавядала <a href="/wiki/%D0%86%D0%BC%D0%BF%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%B7%D0%BC" title="Імпэрыялізм">імпэрскім інтарэсам</a> і дазваляла трактаваць гістарычных ліцьвінаў як разнавіднасьць <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B" title="Расейцы">расейцаў («вялікарусаў»)</a> дзеля іх <a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%96%D1%84%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Русіфікацыя Беларусі">маскалізацыі</a> і <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B5%D1%82%D1%83%D0%B2%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Летувізацыя">сьціраньня памяці пра шматвекавую ўласную Літоўскую дзяржаўнасьць</a><a href="#cite_note-Arlou-2012-161-31">[29]</a>. Пазьней, аднак, замест назвы Беларусь расейскія ўлады пачалі выкарыстоўвацца <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%96%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%B7%D0%BC" title="Каляніялізм">каляніяльны</a> тэрмін «<a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0-%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B9" title="Паўночна-Заходні край">Северо-западный край</a>». У канцы XIX стагодзьдзя ідэолягі нацыянальнага руху прынялі Беларусь як нацыянальную саманазву. У 1918 годзе ўтварылася <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Беларуская Народная Рэспубліка">Беларуская Народная Рэспубліка</a>, а ў 1919 годзе — <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A1%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка">Беларуская ССР</a>. 19 верасьня 1991 году назву БССР зьмянілі на Рэспубліку Беларусь<a href="#cite_note-32">[30]</a>. У 1993 годзе дэпутаты <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D1%80%D1%85%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D1%8B_%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_12-%D0%B3%D0%B0_%D1%81%D0%BA%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%8F" title="Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь 12-га скліканьня">парлямэнту Беларусі</a> ад <a href="/wiki/%D0%90%D0%BF%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%9D%D0%A4" class="mw-redirect" title="Апазыцыя БНФ">Апазыцыі БНФ</a> выступілі з прапановай прыняць назву Беларусь замест Рэспублікі Беларусь — бо слова «<a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Рэспубліка">рэспубліка</a>» ў масавай сьвядомасьці асацыявалася ня з формай дзяржаўнага ладу, а з <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%96%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%B7%D0%BC" title="Каляніялізм">каляніяльным</a> статусам Беларусі ў складзе СССР і не замацоўвала ўсьведамленьне Беларусі як незалежнае краіны. Аднак актывізацыя прарасейскіх настрояў у значнай часткі дэпутацкага корпусу перашкодзіла прыняцьцю гэтае прапановы<a href="#cite_note-33">[31]</a>. З улікам гістарычнае дзяржаўнае пераемнасьці ў 2005 годзе вылучалася прапанова прыняць поўную назву краіны <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5" title="Вялікае Княства Літоўскае">Вялікае Княства Літоўскае</a> Беларусь з захаваньнем скарочанай назвы — Беларусь<a href="#cite_note-34">[32]</a><a href="#cite_note-35">[33]</a>. Раней з 1950-х гадоў беларускі мовазнаўца й гісторык <a href="/wiki/%D0%AF%D0%BD_%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Ян Станкевіч">Ян Станкевіч</a> укараняў датычна Беларусі назву Вялікалітва<a href="#cite_note-36">[34]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Сымболіка">Сымболіка</h2></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўныя артыкулы: <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8B%D0%BC%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Сымболіка Беларусі">Сымболіка Беларусі</a>, <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%B1_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" class="mw-disambig" title="Герб Беларусі">Герб Беларусі</a>, і <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D1%86%D1%8F%D0%B3_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" class="mw-disambig" title="Сьцяг Беларусі">Сьцяг Беларусі</a></div> <div class="thumb tright"><div class="thumbinner" style="width:298px;"> <table style="background: transparent; color: inherit; border: 0; padding: 0; margin: 0; width:294px;" cellspacing="0"> <tbody><tr style="vertical-align:middle;"> <td style="padding: auto; margin: 0;" class="thumbimage"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Pahonia,_%C5%BDyvie_Bie%C5%82aru%C5%9B._%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F,_%D0%96%D1%8B%D0%B2%D0%B5_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_(1918).jpg" class="mw-file-description" title="Беларускія дзяржаўныя герб Пагоня (налева) і бел-чырвона-белы сьцяг (направа) на паштоўках часоў змаганьня за незалежнасьць першай нацыянальнай дзяржавы"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Pahonia%2C_%C5%BDyvie_Bie%C5%82aru%C5%9B._%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F%2C_%D0%96%D1%8B%D0%B2%D0%B5_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_%281918%29.jpg/145px-Pahonia%2C_%C5%BDyvie_Bie%C5%82aru%C5%9B._%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F%2C_%D0%96%D1%8B%D0%B2%D0%B5_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_%281918%29.jpg" decoding="async" width="145" height="225" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Pahonia%2C_%C5%BDyvie_Bie%C5%82aru%C5%9B._%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F%2C_%D0%96%D1%8B%D0%B2%D0%B5_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_%281918%29.jpg/218px-Pahonia%2C_%C5%BDyvie_Bie%C5%82aru%C5%9B._%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F%2C_%D0%96%D1%8B%D0%B2%D0%B5_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_%281918%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Pahonia%2C_%C5%BDyvie_Bie%C5%82aru%C5%9B._%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F%2C_%D0%96%D1%8B%D0%B2%D0%B5_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_%281918%29.jpg/290px-Pahonia%2C_%C5%BDyvie_Bie%C5%82aru%C5%9B._%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F%2C_%D0%96%D1%8B%D0%B2%D0%B5_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_%281918%29.jpg 2x" data-file-width="1056" data-file-height="1636" /></a> </td> <td style="padding: 0; margin: 0; border: 0; width: 2px"> </td> <td style="padding: auto; margin: 0;" class="thumbimage"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Bie%C5%82-%C4%8Dyrvona-bie%C5%82y_%C5%9Bciah,_Pahonia._%D0%91%D0%B5%D0%BB-%D1%87%D1%8B%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B0-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8B_%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8F%D0%B3,_%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F_(1920).jpg" class="mw-file-description" title="Беларускія дзяржаўныя герб Пагоня (налева) і бел-чырвона-белы сьцяг (направа) на паштоўках часоў змаганьня за незалежнасьць першай нацыянальнай дзяржавы"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Bie%C5%82-%C4%8Dyrvona-bie%C5%82y_%C5%9Bciah%2C_Pahonia._%D0%91%D0%B5%D0%BB-%D1%87%D1%8B%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B0-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8B_%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8F%D0%B3%2C_%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F_%281920%29.jpg/145px-Bie%C5%82-%C4%8Dyrvona-bie%C5%82y_%C5%9Bciah%2C_Pahonia._%D0%91%D0%B5%D0%BB-%D1%87%D1%8B%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B0-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8B_%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8F%D0%B3%2C_%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F_%281920%29.jpg" decoding="async" width="145" height="228" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Bie%C5%82-%C4%8Dyrvona-bie%C5%82y_%C5%9Bciah%2C_Pahonia._%D0%91%D0%B5%D0%BB-%D1%87%D1%8B%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B0-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8B_%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8F%D0%B3%2C_%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F_%281920%29.jpg/218px-Bie%C5%82-%C4%8Dyrvona-bie%C5%82y_%C5%9Bciah%2C_Pahonia._%D0%91%D0%B5%D0%BB-%D1%87%D1%8B%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B0-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8B_%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8F%D0%B3%2C_%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F_%281920%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/Bie%C5%82-%C4%8Dyrvona-bie%C5%82y_%C5%9Bciah%2C_Pahonia._%D0%91%D0%B5%D0%BB-%D1%87%D1%8B%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B0-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8B_%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8F%D0%B3%2C_%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F_%281920%29.jpg/290px-Bie%C5%82-%C4%8Dyrvona-bie%C5%82y_%C5%9Bciah%2C_Pahonia._%D0%91%D0%B5%D0%BB-%D1%87%D1%8B%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B0-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8B_%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8F%D0%B3%2C_%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F_%281920%29.jpg 2x" data-file-width="968" data-file-height="1523" /></a> </td></tr> <tr style="vertical-align:top;"> <td style="padding: 0; margin: 0; border: 0;" colspan="3"><div class="thumbcaption">Беларускія дзяржаўныя герб <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F" title="Пагоня">Пагоня</a> (налева) і <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB-%D1%87%D1%8B%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B0-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8B_%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8F%D0%B3" title="Бел-чырвона-белы сьцяг">бел-чырвона-белы сьцяг</a> (направа) на паштоўках часоў змаганьня за незалежнасьць <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Беларуская Народная Рэспубліка">першай нацыянальнай дзяржавы</a></div> </td></tr></tbody></table> </div> </div> З 1995 году ў Беларусі паралельна існуюць дзьве сыстэмы сымбаляў<a href="#cite_note-Lalkou-37">[35]</a> — традыцыйная гістарычная беларуская (законная дзяржаўная сымболіка Беларусі) і незаконна абвешчаная «дзяржаўнай» штучная сымболіка <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BF%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Расейская акупацыя Беларусі">расейскае акупацыйнае адміністрацыі</a>. <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B" title="Беларусы">Беларуская</a> <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%8B%D0%BC%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Нацыянальная сымболіка">нацыянальная сымболіка</a>, якая захоўвае дзяржаўны статус <a href="/wiki/De_jure" title="De jure">de jure</a><a href="#cite_note-Navumcyk-38">[36]</a><a href="#cite_note-39">[37]</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB-%D1%87%D1%8B%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B0-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8B_%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8F%D0%B3" title="Бел-чырвона-белы сьцяг">Бел-чырвона-белы сьцяг</a><a href="#cite_note-40">[c]</a><a href="#cite_note-41">[38]</a> — гістарычны нацыянальны сьцяг беларусаў<a href="#cite_note-Tkacou-391-42">[39]</a>, дзяржаўны сьцяг Беларусі (з 1918 году). Гэта палотнішча памерамі 1:2, з трох роўных гарызантальных палосаў — дзьвюх белых і адной чырвонай між імі. Утвараецца зь беларускіх нацыянальных колераў<a href="#cite_note-43">[40]</a> на аснове традыцыйнага нацыянальнага гербу <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F" title="Пагоня">Пагоні</a><a href="#cite_note-Tkacou-391-42">[39]</a>. Гістарычна-культурная каштоўнасьць беларускага народа<a href="#cite_note-tut.by_11.11.2020-44">[41]</a>, зьвязаная зь дзьвюма найважнейшымі падзеямі беларускае гісторыі — <a href="/wiki/%D0%A2%D1%80%D1%8D%D1%86%D1%8F%D1%8F_%D0%8E%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B0" title="Трэцяя Ўстаўная грамата">абвяшчэньнем незалежнасьці</a> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Беларуская Народная Рэспубліка">нацыянальнае дзяржавы</a> 25 сакавіка 1918 году й <a href="/wiki/%D0%94%D1%8D%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%B0%D0%B1_%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D1%8B%D0%BC_%D1%81%D1%83%D0%B2%D1%8D%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%86%D0%B5_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Дэклярацыя аб дзяржаўным сувэрэнітэце Беларусі">ейным аднаўленьнем</a> 25 жніўня 1991 году<a href="#cite_note-Navumcyk-10.11.2020-45">[42]</a>.</li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F" title="Пагоня">Герб Пагоня</a> — дзяржаўны герб Беларусі, традыцыйны нацыянальны герб беларусаў<a href="#cite_note-Tkacou-391-42">[39]</a>, з колераў якога ўтвараецца нацыянальны <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB-%D1%87%D1%8B%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B0-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8B_%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8F%D0%B3" title="Бел-чырвона-белы сьцяг">бел-чырвона-белы сьцяг</a>. Гэта выява ўзброенага вершніка на белым кані на чырвонай <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%80%D1%87%D0%B0_(%D0%B3%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%B4%D1%8B%D0%BA%D0%B0)" title="Тарча (геральдыка)">тарчы</a>. Вершнік трымае ў паднятай правай руцэ меч, у левай — <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%80%D1%87%D0%B0_(%D0%B4%D0%B0%D1%81%D1%8C%D0%BF%D0%B5%D1%85%D1%96)" class="mw-redirect" title="Тарча (дасьпехі)">тарчу</a> з <a href="/wiki/%D0%9A%D1%80%D1%8B%D0%B6#Патрыяршы" title="Крыж">шасьціканцовым крыжам</a>. Дзяржаўны герб <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5" title="Вялікае Княства Літоўскае">Вялікага Княства Літоўскага</a> й <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Беларуская Народная Рэспубліка">Беларускае Народнае Рэспублікі</a>, <a href="/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D1%8B_%D1%81%D1%8C%D0%BF%D1%96%D1%81_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D0%BA%D0%B0-%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%83%D1%80%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%BA%D0%B0%D1%88%D1%82%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8F%D1%9E_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь">гістарычна-культурная каштоўнасьць Беларусі</a><a href="#cite_note-46">[43]</a></li></ul> <div class="thumb tright"><div class="thumbinner" style="width:298px;"> <table style="background: transparent; color: inherit; border: 0; padding: 0; margin: 0; width:294px;" cellspacing="0"> <tbody><tr style="vertical-align:middle;"> <td style="padding: auto; margin: 0;" class="thumbimage"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_(1951%E2%80%931991).svg" class="mw-file-description" title="Сьцяг БССР (налева) і яго мадыфікацыя для рэжыму Лукашэнкі (направа)"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281951%E2%80%931991%29.svg/145px-Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281951%E2%80%931991%29.svg.png" decoding="async" width="145" height="73" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281951%E2%80%931991%29.svg/218px-Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281951%E2%80%931991%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281951%E2%80%931991%29.svg/290px-Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281951%E2%80%931991%29.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a> </td> <td style="padding: 0; margin: 0; border: 0; width: 2px"> </td> <td style="padding: auto; margin: 0;" class="thumbimage"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Belarus.svg" class="mw-file-description" title="Сьцяг БССР (налева) і яго мадыфікацыя для рэжыму Лукашэнкі (направа)"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Flag_of_Belarus.svg/145px-Flag_of_Belarus.svg.png" decoding="async" width="145" height="73" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Flag_of_Belarus.svg/218px-Flag_of_Belarus.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Flag_of_Belarus.svg/290px-Flag_of_Belarus.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a> </td></tr> <tr style="vertical-align:top;"> <td style="padding: 0; margin: 0; border: 0;" colspan="3"><div class="thumbcaption"><a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D1%86%D1%8F%D0%B3_%D0%91%D0%A1%D0%A1%D0%A0" class="mw-redirect" title="Сьцяг БССР">Сьцяг БССР</a> (налева) і <a href="/wiki/%D0%A7%D1%8B%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B0-%D0%B7%D1%8F%D0%BB%D1%91%D0%BD%D1%8B_%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8F%D0%B3" title="Чырвона-зялёны сьцяг">яго мадыфікацыя</a> для <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D0%B6%D1%8B%D0%BC_%D0%9B%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%88%D1%8D%D0%BD%D0%BA%D1%96" title="Рэжым Лукашэнкі">рэжыму Лукашэнкі</a> (направа)</div> </td></tr></tbody></table> </div> </div> <div class="thumb tright"><div class="thumbinner" style="width:298px;"> <table style="background: transparent; color: inherit; border: 0; padding: 0; margin: 0; width:294px;" cellspacing="0"> <tbody><tr style="vertical-align:middle;"> <td style="padding: auto; margin: 0;" class="thumbimage"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Emblem_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_(1981%E2%80%931991).svg" class="mw-file-description" title="Герб БССР (налева) і яго мадыфікацыя для рэжыму Лукашэнкі (направа)"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Emblem_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281981%E2%80%931991%29.svg/145px-Emblem_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281981%E2%80%931991%29.svg.png" decoding="async" width="145" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Emblem_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281981%E2%80%931991%29.svg/218px-Emblem_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281981%E2%80%931991%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Emblem_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281981%E2%80%931991%29.svg/290px-Emblem_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281981%E2%80%931991%29.svg.png 2x" data-file-width="714" data-file-height="739" /></a> </td> <td style="padding: 0; margin: 0; border: 0; width: 2px"> </td> <td style="padding: auto; margin: 0;" class="thumbimage"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Coat_of_arms_of_Belarus_(2020%E2%80%93present).svg" class="mw-file-description" title="Герб БССР (налева) і яго мадыфікацыя для рэжыму Лукашэнкі (направа)"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Coat_of_arms_of_Belarus_%282020%E2%80%93present%29.svg/145px-Coat_of_arms_of_Belarus_%282020%E2%80%93present%29.svg.png" decoding="async" width="145" height="144" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Coat_of_arms_of_Belarus_%282020%E2%80%93present%29.svg/218px-Coat_of_arms_of_Belarus_%282020%E2%80%93present%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Coat_of_arms_of_Belarus_%282020%E2%80%93present%29.svg/290px-Coat_of_arms_of_Belarus_%282020%E2%80%93present%29.svg.png 2x" data-file-width="606" data-file-height="601" /></a> </td></tr> <tr style="vertical-align:top;"> <td style="padding: 0; margin: 0; border: 0;" colspan="3"><div class="thumbcaption"><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%B1_%D0%91%D0%A1%D0%A1%D0%A0" class="mw-redirect" title="Герб БССР">Герб БССР</a> (налева) і <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%B1_%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BF%D0%B0%D1%86%D1%8B%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B0%D0%B4%D0%BC%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%96_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" class="mw-redirect" title="Герб расейскай акупацыйнай адміністрацыі ў Беларусі">яго мадыфікацыя</a> для рэжыму Лукашэнкі (направа)</div> </td></tr></tbody></table> </div> </div> Афіцыйныя сымбалі <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BF%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Расейская акупацыя Беларусі">расейскае акупацыйнае адміністрацыі</a> ў Беларусі (<a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D0%B6%D1%8B%D0%BC_%D0%9B%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%88%D1%8D%D0%BD%D0%BA%D1%96" title="Рэжым Лукашэнкі">рэжыму Лукашэнкі</a><a href="#cite_note-47">[44]</a><a href="#cite_note-48">[45]</a>), незаконна абвешчаныя «дзяржаўнымі сымбалямі Беларусі» ўказам <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80_%D0%9B%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%88%D1%8D%D0%BD%D0%BA%D0%B0" title="Аляксандар Лукашэнка">Лукашэнкі</a> ад 12 чэрвеня 1995 году на фармальнай падставе сфальсыфікаванага <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D1%84%D1%8D%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%B4%D1%83%D0%BC_%D1%83_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_1995_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83" title="Рэфэрэндум у Беларусі 1995 году">рэфэрэндуму 14 траўня 1995 году</a>, які праводзіўся ва ўмовах <a href="/wiki/%D0%97%D1%8C%D0%B1%D1%96%D1%86%D1%8C%D1%86%D1%91_%D0%B4%D1%8D%D0%BF%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%9E_%D1%83_%D0%B1%D1%83%D0%B4%D1%8B%D0%BD%D0%BA%D1%83_%D0%92%D1%8F%D1%80%D1%85%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%83_(1995)" title="Зьбіцьцё дэпутатаў у будынку Вярхоўнага Савету (1995)">тэрору супраць беларусаў</a><a href="#cite_note-Navumcyk-38">[36]</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D0%A7%D1%8B%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B0-%D0%B7%D1%8F%D0%BB%D1%91%D0%BD%D1%8B_%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8F%D0%B3" title="Чырвона-зялёны сьцяг">Чырвона-зялёны сьцяг</a><a href="#cite_note-NN-2020-49">[46]</a> (ЧЗ-сьцяг) — <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D1%8F" title="Расея">расейскі</a> <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%96%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%B7%D0%BC" title="Каляніялізм">каляніяльны</a><a href="#cite_note-NN-2020-49">[46]</a> сьцяг рэжыму Лукашэнкі. Элемэнт палітыкі <a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%96%D1%84%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Русіфікацыя Беларусі">русіфікацыі (этнацыду) беларусаў</a>. Гэта палотнішча памерамі 1:2, падзеленае гарызантальна на чырвоную й зялёную палосы ў прапорцыі адпаведна 2:1. Уздоўж тронка разьмяшчаецца арнамэнт, чырвоны на белым фоне. Мадыфікацыя <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D1%86%D1%8F%D0%B3_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%A1%D0%A1%D0%A0" title="Сьцяг Беларускай ССР">сьцяга БССР</a> часоў кіраваньня <a href="/wiki/%D0%81%D1%81%D1%96%D1%84_%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BD" title="Ёсіф Сталін">Сталіна</a>, распрацаванага мастаком <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%B9_%D0%93%D1%83%D1%81%D0%B5%D1%9E" title="Мікалай Гусеў">Мікалаем Гусевым</a>, ураджэнцам <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BC%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D1%83%D0%B1%D1%8D%D1%80%D0%BD%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Уладзімерская губэрня (старонка не існуе)">Уладзімерскае губэрні</a> <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D1%8F" title="Расея">Расеі</a>, які ў 1940 годзе стварыў плякат «Няхай жыве Сталінская Канстытуцыя перамогшага сацыялізму й сапраўднага дэмакратызму», а ў 1941—1944 гадох маляваў партрэты афіцэраў <a href="/wiki/%D0%A2%D1%80%D1%8D%D1%86%D1%96_%D0%A0%D0%B0%D0%B9%D1%85" class="mw-redirect" title="Трэці Райх">Нацысцкае Нямеччыны</a> й ейнага кіраўніка <a href="/wiki/%D0%93%D1%96%D1%82%D0%BB%D0%B5%D1%80" class="mw-redirect" title="Гітлер">Гітлера</a><a href="#cite_note-50">[47]</a>.</li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%B1_%D1%80%D1%8D%D0%B6%D1%8B%D0%BC%D1%83_%D0%9B%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%88%D1%8D%D0%BD%D0%BA%D1%96" title="Герб рэжыму Лукашэнкі">Герб рэжыму Лукашэнкі</a> — прыніжальны для <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B" title="Беларусы">беларусаў</a><a href="#cite_note-51">[48]</a> расейскі каляніяльны<a href="#cite_note-52">[49]</a> герб рэжыму Лукашэнкі. Элемэнт палітыкі русіфікацыі (<a href="/wiki/%D0%AD%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%86%D1%8B%D0%B4" title="Этнацыд">этнацыду</a>) беларусаў. Гэта зялёны контур тэрыторыі Беларусі ў залатых промнях сонца над зямною куляй. Над контурам знаходзіцца чырвоная зорка, зьлева й справа контур абкружае вянок з залатых каласоў, пераплеценых кветкамі <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%8E%D1%88%D1%8B%D0%BD%D0%B0" title="Канюшына">канюшыны</a> й <a href="/wiki/%D0%9B%D1%91%D0%BD" title="Лён">льну</a>. Каласы абвіваюць стужкі колераў <a href="/wiki/%D0%A7%D1%8B%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B0-%D0%B7%D1%8F%D0%BB%D1%91%D0%BD%D1%8B_%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8F%D0%B3" title="Чырвона-зялёны сьцяг">чырвона-зялёнага сьцяга</a>, унізе на стужцы разьмяшчаецца залаты надпіс «Рэспубліка Беларусь». Мадыфікацыя <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%B1_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%A1%D0%A1%D0%A0" title="Герб Беларускай ССР">гербу БССР</a>, распрацаванага на ўзор <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%B1_%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0" title="Герб СССР">савецкага гербу</a> <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D1%8F" title="Расея">Расеі</a> й зацьверджанага ў час кульмінацыі <a href="/wiki/%D0%81%D1%81%D1%96%D1%84_%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BD" title="Ёсіф Сталін">Сталінскага</a> <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D0%BF%D1%80%D1%8D%D1%81%D1%96%D1%96_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Савецкія рэпрэсіі ў Беларусі">тэрору</a> (<a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B0%D1%86%D1%8B%D0%B4" title="Генацыд">генацыду</a>) у 1938 годзе<a href="#cite_note-53">[50]</a>. Разам з чырвона-зялёным сьцягам не супадае з <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%8B%D0%BC%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Нацыянальная сымболіка">нацыянальнымі сымбалямі</a> беларусаў і асацыюецца найперш з асобай Лукашэнкі й той палітычнай і сацыяльна-эканамічнай мадэльлю, якую ён увасабляе<a href="#cite_note-salanda-2019-10-54">[51]</a>.</li></ul> У 2020 годзе пры здушэньні <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%8D%D1%81%D1%82%D1%8B_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_(2020%E2%80%942021)" class="mw-redirect" title="Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)">пратэстаў беларусаў супраць фальсыфікацыі выбараў, ґвалту й беззаконьня</a> прыхільнікі сыстэмы сымбаляў рэжыму Лукашэнкі адзначыліся дзеяньнямі, якімі канчаткова дыскрэдытавалі гэтую сымболіку<a href="#cite_note-Paskievic-55">[52]</a> (вывешваньне чырвона-зялёных сьцягоў над <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%9E%D1%82%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D0%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="Аўтазак (старонка не існуе)">аўтазакамі</a> й будынкамі турмаў, дзе паводле сьведчаньняў затрыманых, учыняюцца катаваньні, допыты на фоне ЧЗ-сьцяга затрыманых беларусаў з пазнакамі фарбай на твары, якіх здымаюць на відэа<a href="#cite_note-56">[53]</a>). Сярод іншага, адзначаліся факты катаваньняў (зьбіцьцё непаўналетніх<a href="#cite_note-57">[54]</a>, засоўваньне <a href="/wiki/%D0%90%D0%9C%D0%90%D0%9F" title="АМАП">АМАПаўскіх</a> дручкоў у горла<a href="#cite_note-58">[55]</a> й задні праход<a href="#cite_note-59">[56]</a>) пад гімн «<a href="/wiki/%D0%9C%D1%8B,_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B" title="Мы, беларусы">Мы, беларусы</a>», які таксама ёсьць мадыфікацыяй сталінскага гімну БССР і складае адно цэлае зь незаконна абвешчанымі «дзяржаўнымі» сьцягам і гербам<a href="#cite_note-Fralou-60">[57]</a>. 24 траўня 2021 году мэр <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8B%D0%B3%D0%B0" title="Рыга">Рыгі</a> <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D0%BD%D1%8C%D1%88_%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BA%D1%96%D1%81" title="Мартыньш Стакіс">Мартыньш Стакіс</a> разам зь міністрам замежных справаў <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%82%D0%B2%D1%96%D1%8F" title="Латвія">Латвіі</a> <a href="/wiki/%D0%AD%D0%B4%D0%B3%D0%B0%D1%80%D1%81_%D0%A0%D1%8B%D0%BD%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87%D1%81" title="Эдгарс Рынкевічс">Эдгарсам Рынкевічсам</a> замяніў на адным з пляцаў места чырвона-зялёны сьцяг на <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D1%81%D1%8B%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D1%96" class="mw-redirect" title="Нацыянальныя сымбалі">нацыянальны</a> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B" title="Беларусы">беларускі</a> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB-%D1%87%D1%8B%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B0-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8B_%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8F%D0%B3" title="Бел-чырвона-белы сьцяг">бел-чырвона-белы сьцяг</a> з <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F" title="Пагоня">Пагоняй</a> з наступным абгрунтаваньнем: «Сьцяг, што сымбалізуе <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D0%B6%D1%8B%D0%BC_%D0%9B%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%88%D1%8D%D0%BD%D0%BA%D1%96" title="Рэжым Лукашэнкі">рэжым</a>, які займаецца дзяржаўным <a href="/wiki/%D0%A2%D1%8D%D1%80%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%B7%D0%BC" title="Тэрарызм">тэрарызмам</a>, недарэчны ў мескім асяродзьдзі Рыгі»<a href="#cite_note-61">[58]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Гісторыя">Гісторыя</h2></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/wiki/%D0%93%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Гісторыя Беларусі">Гісторыя Беларусі</a></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Раньнія_часы">Раньнія часы</h3></div> Першыя спробы <a href="/wiki/%D0%A7%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%BA" title="Чалавек">чалавека</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D1%8D%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8D%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="Нэандэрталец (старонка не існуе)">нэандэртальца</a>) пранікнуць на тэрыторыі Беларусі датуюцца часам 100—35 тысячаў гадоў таму. Пра гэта сьведчаць знаходкі <a href="/wiki/%D0%9A%D1%80%D1%8D%D0%BC%D0%BD" title="Крэмн">крамянёвых</a> вырабаў <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D1%83%D1%81%D1%82%E2%80%99%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Муст’ерская культура (старонка не існуе)">муст’ерскага тыпу</a> каля вёскі <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B1%D1%96%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Абідавічы (старонка не існуе)">Абідавічаў</a> (<a href="/wiki/%D0%91%D1%8B%D1%85%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%80%D0%B0%D1%91%D0%BD" title="Быхаўскі раён">Быхаўскі раён</a>), <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B4%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B6%D0%B0_(%D0%A7%D0%B0%D1%87%D1%8D%D1%80%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%80%D0%B0%D1%91%D0%BD)" title="Падлужжа (Чачэрскі раён)">Падлужжа</a> (<a href="/wiki/%D0%A7%D0%B0%D1%87%D1%8D%D1%80%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%80%D0%B0%D1%91%D0%BD" title="Чачэрскі раён">Чачэрскі раён</a>), <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D0%B2%D1%8F%D1%86%D1%96%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87%D1%8B_(%D0%93%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C)" title="Сьвяцілавічы (Гомельская вобласьць)">Сьвяцілавічаў</a> (<a href="/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%82%D0%BA%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%80%D0%B0%D1%91%D0%BD" title="Веткаўскі раён">Веткаўскі раён</a>). Найбольш старажытныя паселішчы чалавека, выяўленыя каля вёсак <a href="/wiki/%D0%AE%D1%80%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87%D1%8B" title="Юравічы">Юравічаў</a> (<a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%86%D0%BA%D1%96_%D1%80%D0%B0%D1%91%D0%BD" title="Каленкавіцкі раён">Каленкавіцкі раён</a>) і <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B4%D1%8B%D0%B6" title="Бердыж">Бердыжу</a> (<a href="/wiki/%D0%A7%D0%B0%D1%87%D1%8D%D1%80%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%80%D0%B0%D1%91%D0%BD" title="Чачэрскі раён">Чачэрскі раён</a>), адносяцца да эпохі верхняга <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82" title="Палеаліт">палеаліту</a>, іхны век 26—23 тысячаў гадоў. Яны належалі радавым грамадам <a href="/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D1%91%D0%BD%D0%B5%D1%86" title="Краманьёнец">краманьёнцаў</a>. У сувязі з моцным пахаладаньнем і наступаньнем ледавіка 22—14 тысячаў гадоў таму людзі адышлі з тэрыторыі Беларусі на поўдзень. Па заканчэньні ледавіковай эпохі чалавек зноў вярнуўся на тэрыторыю Беларусі. Цалкам яе тэрыторыю засялілі ў эпоху <a href="/wiki/%D0%9C%D1%8D%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82" title="Мэзаліт">мэзаліту</a> (IX—VI тысячаў да н. э.). Эпоха новага каменнага веку (<a href="/wiki/%D0%9D%D1%8D%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82" title="Нэаліт">нэаліту</a>) на Беларусі пачалася ў канцы V—IV тысячагодзьдзяў да н. э. і доўжылася каля 2 тыс. гадоў. Значнае павелічэньне насельніцтва ў нэаліце спрыяла ўзьнікненьню новых этнічных супольнасьцяў людзей. На тэрыторыі Беларусі было 5 археалягічных культур: <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D0%BD%D1%8F%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0-%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Дняпроўска-данецкая культура (старонка не існуе)">дняпроўска-данецкая</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D1%85%D0%BD%D0%B5%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Верхнедняпроўская культура (старонка не існуе)">верхнедняпроўская</a>, <a href="/wiki/%D0%9D%D1%91%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0" title="Нёманская культура">нёманская</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Нарвенская культура (старонка не існуе)">нарвенская</a> і тыповай грабеньчата-ямкавай керамікі. На Беларусі вядома каля 600 нэалітычных паселішчаў, бальшыня іх сканцэнтраваная ў далінах рэк, басэйнаў <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D1%8B%D0%BF%D1%8F%D1%86%D1%8C" title="Прыпяць">Прыпяці</a>, <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BE%D0%B6" title="Сож">Сожу</a>, <a href="/wiki/%D0%9D%D1%91%D0%BC%D0%B0%D0%BD" title="Нёман">Нёману</a>. У канцы III — пачатку II тысячагодзьдзя да н. э. на тэрыторыю Беларусі праніклі плямёны шнуравой керамікі культуры, якія былі часткай <a href="/wiki/%D0%86%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%8D%D1%9E%D1%80%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B" title="Індаэўрапейцы">індаэўрапейцаў</a> — продкаў сучасных народаў Эўропы, у тым ліку <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D1%8F%D0%BD%D0%B5" title="Славяне">славянаў</a> і <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BB%D1%82%D1%8B" title="Балты">балтаў</a>. Узаемадачыненьні прышлых плямёнаў і абарыгенаў характарызаваліся рознымі формамі гаспадаркі і культурнага ўзаемаўплыву і этнічнай асыміляцыі. Мова індаэўрапейцаў мела шмат дыялектаў. Разьвіцьцё ўзаемадачыненьняў прывяло да стварэньня розных індаэўрапейскіх групаў і народаў. Тэрыторыя паўднёвага ўсходу Беларусі і суседнія раёны Ўкраіны займалі плямёны <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D1%8F%D1%80%D1%8D%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D1%8F%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Сярэдненяпроўская культура (старонка не існуе)">сярэдненяпроўскай культуры</a>. Пад уплывам прышлых плямёнаў адбыўся пераход мясцовага насельніцтва да <a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B7%D0%B0%D0%B2%D1%8B_%D0%B2%D0%B5%D0%BA" title="Бронзавы век">бронзавага веку</a> (канец III — пачатак I тысячагодзьдзя да н. э.). У гэты пэрыяд паўднёва-заходнюю тэрыторыю Беларусі сьпярша займалі культуры шнуравой керамікі Палесься, заходняй Беларусі — прыбалтыйскай, Паазер’е — <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Паўночна-беларуская культура (старонка не існуе)">паўночна-беларускай культуры</a>. Да сярэдзіны II тысячагодзьдзя да н. э. ў Палесьсі й Прыдняпроўі сфармаваліся <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%88%D1%86%D1%96%D0%BD%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Тшцінецкая культура (старонка не існуе)">тшцінецкая культура</a> й <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BE%D1%81%D1%8C%D0%BD%D1%96%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Сосьніцкая культура (старонка не існуе)">сосьніцкая культура</a>. У <a href="/wiki/%D0%96%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B7%D0%BD%D1%8B_%D0%B2%D0%B5%D0%BA" title="Жалезны век">жалезным веку</a> (працягваўся ад VIII—VI ст. да н. э. да VIII ст. н. э.) на Беларусі было некалькі археалягічных культур штрыхаванай керамікі, дняпроўска-дзьвінская, мілаградзкая, зарубінецкая, паморская. У асобную культурна-гістарычную групу ў паўднёва-ўсходняй Беларусі вылучаюць помнікі <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%96%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Кіеўская культура (старонка не існуе)">кіеўскай культуры</a> II—IV ст. н. э., якія бальшыня навукоўцаў лічаць славянскімі<a href="#cite_note-БелЭН-21-62">[59]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Утварэньне_дзяржаўнасьці">Утварэньне дзяржаўнасьці</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўныя артыкулы: <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Полацкае княства">Полацкае княства</a>, <a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%80%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Тураўскае княства">Тураўскае княства</a>, і <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Смаленскае княства">Смаленскае княства</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Po%C5%82acak._%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B0%D0%BA_(C._Faber_du_Faur,_25.07.1812).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Po%C5%82acak._%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B0%D0%BA_%28C._Faber_du_Faur%2C_25.07.1812%29.jpg/300px-Po%C5%82acak._%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B0%D0%BA_%28C._Faber_du_Faur%2C_25.07.1812%29.jpg" decoding="async" width="300" height="182" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Po%C5%82acak._%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B0%D0%BA_%28C._Faber_du_Faur%2C_25.07.1812%29.jpg/450px-Po%C5%82acak._%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B0%D0%BA_%28C._Faber_du_Faur%2C_25.07.1812%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Po%C5%82acak._%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B0%D0%BA_%28C._Faber_du_Faur%2C_25.07.1812%29.jpg/600px-Po%C5%82acak._%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B0%D0%BA_%28C._Faber_du_Faur%2C_25.07.1812%29.jpg 2x" data-file-width="1928" data-file-height="1172" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B0%D0%BA" title="Полацак">Полацак</a></figcaption></figure> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Jazep_Drazdovi%C4%8D._Usiasla%C5%AD.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Jazep_Drazdovi%C4%8D._Usiasla%C5%AD.jpg/150px-Jazep_Drazdovi%C4%8D._Usiasla%C5%AD.jpg" decoding="async" width="150" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Jazep_Drazdovi%C4%8D._Usiasla%C5%AD.jpg/225px-Jazep_Drazdovi%C4%8D._Usiasla%C5%AD.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Jazep_Drazdovi%C4%8D._Usiasla%C5%AD.jpg/300px-Jazep_Drazdovi%C4%8D._Usiasla%C5%AD.jpg 2x" data-file-width="461" data-file-height="600" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D1%8F%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E_%D0%A7%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%B9" title="Усяслаў Чарадзей">Усяслаў Брачыславіч</a></figcaption></figure> У V—VIII ст. у паўднёвай частцы Беларусі расьсяліліся славянскія плямёны <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Праская культура (старонка не існуе)">праскай культуры</a>, сярэднюю і паўночную частку займалі плямёны <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Банцараўская культура (старонка не існуе)">банцараўскай культуры</a>. Працэс расьсяленьня славянаў у 2-й палове I тысячагодзьдзя суправаджаўся міжэтнічнымі кантактамі зь мясцовымі балцкімі плямёнамі (<a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_(%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D1%8F)" class="mw-redirect" title="Літва (племя)">літвой</a>, <a href="/wiki/%D0%AF%D1%86%D1%8C%D0%B2%D1%8F%D0%B3%D1%96" title="Яцьвягі">яцьвягамі</a> і інш.). У IX—XI ст. сфармаваліся супольнасьці <a href="/wiki/%D0%9A%D1%80%D1%8B%D0%B2%D1%96%D1%87%D1%8B" title="Крывічы">крывічоў</a>, <a href="/wiki/%D0%94%D1%80%D1%8B%D0%B3%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87%D1%8B" title="Дрыгавічы">дрыгавічоў</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96%D1%87%D1%8B" title="Радзімічы">радзімічаў</a>. Крывічы ўтваралі тры вялікія групы — полацкую, смаленскую і пскоўскую (паводле назваў іх галоўных <a href="/wiki/%D0%93%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B4" title="Горад">гарадоў</a>)<a href="#cite_note-HB-138-63">[60]</a>. Першая згадка пра дзяржаўныя ўтварэньні на тэрыторыі Беларусі датуецца 862 годам, калі паводле паведамленьня летапісе, князь <a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%80%D1%8B%D0%BA" title="Рурык">Рурык</a>, які знаходзіўся ў <a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D1%9E%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4" class="mw-redirect" title="Ноўгарад">Ноўгарадзе</a>, раздаў «мужам сваім, таму — <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B0%D0%BA" title="Полацак">Полацак</a>, таму — Растоў, таму — Белавозера»<a href="#cite_note-FOOTNOTEНарысы199480-64">[61]</a>. У замежнай гістарыяграфіі існуе меркаваньне пра тое, што на Русі было дзьве скандынаўскія дынастыі — <a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%80%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87%D1%8B" title="Рурыкавічы">Рурыкавічы</a> і Рагвалодавічы<a href="#cite_note-Stender-Petersen-65">[62]</a><a href="#cite_note-Pritsak-66">[63]</a><a href="#cite_note-Duczko-67">[64]</a>. Навуковец з <a href="/wiki/%D0%94%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Данія">Даніі</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%84_%D0%A1%D1%82%D1%8D%D0%BD%D0%B4%D1%8D%D1%80-%D0%9F%D1%8D%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%8D%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Адольф Стэндэр-Пэтэрсэн (старонка не існуе)">Адольф Стэндэр-Пэтэрсэн</a> лічыў, што на Русі ўтварылася дзьве скандынаўска-славянскія дзяржавы — Наўгародзка-Кіеўская і Полацкая. Аўтар падмацоўвае гэта сьведчаньнем з <a href="/wiki/%D0%90%D0%BF%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C_%D0%BC%D1%96%D0%BD%D1%83%D0%BB%D1%8B%D1%85_%D1%87%D0%B0%D1%81%D0%BE%D1%9E" title="Аповесьць мінулых часоў">Аповесьці мінулых часоў</a> пра княжаньне ў Полацку Рагвалода, пра скандынаўскае паходжаньне яго імя. Амэрыканскі гісторык <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D0%BD_%D0%9F%D1%80%D1%8B%D1%86%D0%B0%D0%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="Амельян Прыцак (старонка не існуе)">Амельян Прыцак</a> лічыў, што полацкая дынастыя была адзінай з старажытных скандынаўскіх дынастыяў, якая змагла захавацца ў змаганьні з Рурыкавічамі<a href="#cite_note-Мартынюк-68">[65]</a>. Прыкладна ў гэты час на аснове племянного княжаньня крывічоў-палачанаў склалася буйное <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Полацкае княства">Полацкае княства</a> — самастойная моцная сярэднявечная дзяржава на тэрыторыі Беларусі<a href="#cite_note-HB-138-63">[60]</a>. Яго насельнікі называюцца крывічамі ў летапісах пад 1127, 1129, 1140 і 1162 гадох, таксама ўжывалася назва палачане. Апроч <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B0%D0%BA" title="Полацак">Полацку</a>, да яго належалі гарады: <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D1%86%D0%B5%D0%B1%D1%81%D0%BA" title="Віцебск">Віцебск</a>, <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA" title="Менск">Менск</a>, <a href="/wiki/%D0%9B%D1%83%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D1%8C" title="Лукомаль">Лукомаль</a>, <a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E" title="Браслаў">Браслаў</a>, <a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E%D0%B5" title="Заслаўе">Заслаўе</a>, <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA" title="Лагойск">Лагойск</a>, <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D1%80%D1%88%D0%B0" title="Ворша">Ворша</a>, <a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BF%D1%8B%D1%81%D1%8C" title="Копысь">Копысь</a>, <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%81%D0%B0%D1%9E" title="Барысаў">Барысаў</a><a href="#cite_note-HB-139-69">[66]</a>. Полацкае княства мела ўсе атрыбуты дзяржаўнай самастойнасьці — сувэрэнную ўладу князя і <a href="/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%87%D0%B0" title="Веча">веча</a>, адміністрацыю, сталіцу, войска, грашовую сыстэму і іншае<a href="#cite_note-70">[67]</a><a href="#cite_note-71">[68]</a>. Адным з такіх атрыбутаў было правядзеньне ўласнай геапалітыкі, якая палягала на супрацьстаяньні агрэсіі <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%96%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Кіеўскае княства (старонка не існуе)">Кіеўскага княства</a> і ўласнай экспансіі ў бок <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BB%D1%82%D1%8B%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%B0" title="Балтыйскае мора">Балтыйскага мора</a><a href="#cite_note-72">[69]</a>. У 980 годзе кіеўскі князь <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BC%D0%B5%D1%80_%D0%A1%D1%8C%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%B0%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Уладзімер Сьвятаславіч">Уладзімер Сьвятаславіч</a> захапіў Полацак, забіў яго гаспадара <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D0%B4" title="Рагвалод">Рагвалода</a> і далучыў Полацкае княства да Кіеўскага. Аднак ужо за князем <a href="/wiki/%D0%86%D0%B7%D1%8F%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E_%D0%A3%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Ізяслаў Уладзімеравіч">Ізяславам</a>, сынам Уладзімера і <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D0%B5%D0%B4%D0%B0" title="Рагнеда">Рагнеды</a>, унукам Рагвалода, Полацак аднавіў сваю незалежнасьць. Найбольшага росквіту Полацкае княства дасягнула ў XI—XII ст. у час княжаньня <a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D1%8F%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E_%D0%91%D1%80%D0%B0%D1%87%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87" class="mw-redirect" title="Усяслаў Брачыславіч">Ўсяслава Брачыславіча</a> (1044—1101), які збудаваў <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%84%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%81%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%80_(%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B0%D0%BA)" title="Сафійскі сабор (Полацак)">Сафійскую саборную царкву</a><a href="#cite_note-73">[70]</a>. Пазьней яно падзялілася на ўдзельныя княствы — <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Менскае княства">Менскае</a>, <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D1%86%D0%B5%D0%B1%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Віцебскае княства">Віцебскае</a>, <a href="/wiki/%D0%94%D1%80%D1%83%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Друцкае княства">Друцкае</a>, <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Лагойскае княства">Лагойскае</a>. <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Kry%C5%BE_E%C5%ADfrasi%C5%84ni_Po%C5%82ackaj._%D0%9A%D1%80%D1%8B%D0%B6_%D0%AD%D1%9E%D1%84%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%96_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B9_(1890).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Kry%C5%BE_E%C5%ADfrasi%C5%84ni_Po%C5%82ackaj._%D0%9A%D1%80%D1%8B%D0%B6_%D0%AD%D1%9E%D1%84%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%96_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%281890%29.jpg/150px-Kry%C5%BE_E%C5%ADfrasi%C5%84ni_Po%C5%82ackaj._%D0%9A%D1%80%D1%8B%D0%B6_%D0%AD%D1%9E%D1%84%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%96_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%281890%29.jpg" decoding="async" width="150" height="263" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Kry%C5%BE_E%C5%ADfrasi%C5%84ni_Po%C5%82ackaj._%D0%9A%D1%80%D1%8B%D0%B6_%D0%AD%D1%9E%D1%84%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%96_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%281890%29.jpg/225px-Kry%C5%BE_E%C5%ADfrasi%C5%84ni_Po%C5%82ackaj._%D0%9A%D1%80%D1%8B%D0%B6_%D0%AD%D1%9E%D1%84%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%96_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%281890%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Kry%C5%BE_E%C5%ADfrasi%C5%84ni_Po%C5%82ackaj._%D0%9A%D1%80%D1%8B%D0%B6_%D0%AD%D1%9E%D1%84%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%96_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%281890%29.jpg/300px-Kry%C5%BE_E%C5%ADfrasi%C5%84ni_Po%C5%82ackaj._%D0%9A%D1%80%D1%8B%D0%B6_%D0%AD%D1%9E%D1%84%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%96_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%281890%29.jpg 2x" data-file-width="1385" data-file-height="2429" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%9A%D1%80%D1%8B%D0%B6_%D0%AD%D1%9E%D1%84%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%96_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B9" title="Крыж Эўфрасіньні Полацкай">Крыж Эўфрасіньні Полацкай</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Smalensk,_Dniapro._%D0%A1%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA,_%D0%94%D0%BD%D1%8F%D0%BF%D1%80%D0%BE_(1787).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Smalensk%2C_Dniapro._%D0%A1%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%2C_%D0%94%D0%BD%D1%8F%D0%BF%D1%80%D0%BE_%281787%29.jpg/300px-Smalensk%2C_Dniapro._%D0%A1%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%2C_%D0%94%D0%BD%D1%8F%D0%BF%D1%80%D0%BE_%281787%29.jpg" decoding="async" width="300" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Smalensk%2C_Dniapro._%D0%A1%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%2C_%D0%94%D0%BD%D1%8F%D0%BF%D1%80%D0%BE_%281787%29.jpg/450px-Smalensk%2C_Dniapro._%D0%A1%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%2C_%D0%94%D0%BD%D1%8F%D0%BF%D1%80%D0%BE_%281787%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Smalensk%2C_Dniapro._%D0%A1%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%2C_%D0%94%D0%BD%D1%8F%D0%BF%D1%80%D0%BE_%281787%29.jpg/600px-Smalensk%2C_Dniapro._%D0%A1%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%2C_%D0%94%D0%BD%D1%8F%D0%BF%D1%80%D0%BE_%281787%29.jpg 2x" data-file-width="1476" data-file-height="1081" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA" title="Смаленск">Смаленск</a></figcaption></figure> У сярэдзіне X ст. на землях дрыгавічоў вылучылася <a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%80%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Тураўскае княства">Тураўскае княства</a>, якое прыкладна з 988 году трапіла ў залежнасьць ад Кіева. Звычайна вялікія князі кіеўскія надавалі Тураў сваім трэцім сынам. 3 другой паловы XII ст. Тураўскае княства здабыла незалежнасьць і неўзабаве падзялілася на <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Пінскае княства (старонка не існуе)">Пінскае</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%BB%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Клецкае княства (старонка не існуе)">Клецкае</a>, <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Слуцкае княства">Слуцкае</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%83%D0%B1%D1%80%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Дубровіцкае княства (старонка не існуе)">Дубровіцкае</a>, <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BF%D1%8B%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Капыльскае княства">Капыльскае</a> і іншыя ўдзельныя княствы. З канца XI ст. тэрыторыю радзімічаў падзялілі паміж сабой <a href="/wiki/%D0%A7%D0%B0%D1%80%D0%BD%D1%96%D0%B3%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Чарнігаўскае княства">Чарнігаўскае</a> і <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Смаленскае княства">Смаленскае</a> княствы. Палітычнае адасабленьне Смаленску ад Кіева пачалося ў ХІ ст., а ў 1120-я гады тут усталявалася самастойная дынастыя на чале з <a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%96%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E_%D0%9C%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%96%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Расьціслаў Мсьціславіч (старонка не існуе)">Расьціславам Мсьціславічам</a> (1125—1259). У гэты час Смаленскае княства дасягнула найбольшага пашырэньня, калі ў яго склад увайшлі <a href="/wiki/%D0%9A%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%B0%D1%9E" title="Крычаў">Крычаў</a>, <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA" title="Прапойск">Прапойск</a>, <a href="/wiki/%D0%90%D0%BC%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%96%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E" title="Амсьціслаў">Амсьціслаў</a> (пазьней вылучыўся ва ўдзельнае <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BC%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%96%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Амсьціслаўскае княства (старонка не існуе)">Амсьціслаўскае княства</a>), а таксама адабраныя ў Менску <a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BF%D1%8B%D1%81%D1%8C" title="Копысь">Копысь</a> і <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D1%80%D1%88%D0%B0" title="Ворша">Ворша</a>. У XII—XIII стагодзьдзях удзельныя княствы ўзьніклі на землях Верхняга Панямоньня. Найбольш значную ролю адыгрывалі <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Гарадзенскае княства">Гарадзенскае</a> і <a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Наваградзкае княства (старонка не існуе)">Наваградзкае</a> княствы. Грамадзкае разьвіцьцё зямель Беларусі праходзіла аднолькавы шлях зь іншымі <a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D1%8B" title="Усходнеславянскія мовы">ўсходнімі славянамі</a>, якія ўваходзілі ў склад <a href="/wiki/%D0%9A%D1%96%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Кіеўская Русь">Русі</a>. Тут у X—XII ст. перапляталіся 3 асноўныя сацыяльна-эканамічныя ўклады: <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B1%D1%8B%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%82%D0%B2%D0%B0" class="mw-redirect" title="Першабытнае грамадзтва">грамадзкі</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%9E%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D1%86%D0%BA%D1%96_%D0%BB%D0%B0%D0%B4" class="mw-redirect" title="Рабаўладальніцкі лад">рабаўладальніцкі</a> і <a href="/wiki/%D0%A4%D1%8D%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%B7%D0%BC" title="Фэадалізм">фэўдальны</a>, які паступова станавіўся паноўным<a href="#cite_note-БелЭН-21-62">[59]</a>. У канцы X ст. пачало пашырацца <a href="/wiki/%D0%A5%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%96%D1%8F%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Хрысьціянства">хрысьціянства</a> паводле <a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D0%B7%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%8B%D1%8F" class="mw-redirect" title="Бізантыя">бізантыйскага</a> абраду. У 992 годзе зьявілася першая <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8F%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%85%D1%96%D1%8F" title="Полацкая япархія">япархія ў Полацку</a>, у 1005 годзе — <a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%80%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8F%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%85%D1%96%D1%8F" title="Тураўская япархія">Тураўская япархія</a>, у 1136 годзе — <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8F%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%85%D1%96%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Смаленская япархія (старонка не існуе)">Смаленская япархія</a>. Аднак элемэнты <a href="/wiki/%D0%AF%D0%B7%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%96%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0" class="mw-redirect" title="Язычніцтва">язычніцтва</a> ў некаторых мясцовасьцях захоўваліся многія стагодзьдзі. Хрысьціянская царква спрыяла разьвіцьцю беларускае культуры, у тым ліку манумэнтальнага дойлідзтва, малярства, прыкладнога мастацтва, літаратуры<a href="#cite_note-БелЭН-22-74">[71]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Вялікае_Княства_Літоўскае">Вялікае Княства Літоўскае</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5" title="Вялікае Княства Літоўскае">Вялікае Княства Літоўскае</a></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Mindo%C5%ADh._%D0%9C%D1%96%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D1%9E%D0%B3_(1831)_crop.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Mindo%C5%ADh._%D0%9C%D1%96%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D1%9E%D0%B3_%281831%29_crop.jpg/150px-Mindo%C5%ADh._%D0%9C%D1%96%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D1%9E%D0%B3_%281831%29_crop.jpg" decoding="async" width="150" height="189" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Mindo%C5%ADh._%D0%9C%D1%96%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D1%9E%D0%B3_%281831%29_crop.jpg/225px-Mindo%C5%ADh._%D0%9C%D1%96%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D1%9E%D0%B3_%281831%29_crop.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Mindo%C5%ADh._%D0%9C%D1%96%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D1%9E%D0%B3_%281831%29_crop.jpg/300px-Mindo%C5%ADh._%D0%9C%D1%96%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D1%9E%D0%B3_%281831%29_crop.jpg 2x" data-file-width="801" data-file-height="1011" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D1%9E%D0%B3" title="Міндоўг">Міндоўг</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Navahradzki_zamak,_Fara._%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D1%96_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BA,_%D0%A4%D0%B0%D1%80%D0%B0_(A._Al%C3%A9s,_1835).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Navahradzki_zamak%2C_Fara._%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D1%96_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BA%2C_%D0%A4%D0%B0%D1%80%D0%B0_%28A._Al%C3%A9s%2C_1835%29.jpg/300px-Navahradzki_zamak%2C_Fara._%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D1%96_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BA%2C_%D0%A4%D0%B0%D1%80%D0%B0_%28A._Al%C3%A9s%2C_1835%29.jpg" decoding="async" width="300" height="208" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Navahradzki_zamak%2C_Fara._%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D1%96_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BA%2C_%D0%A4%D0%B0%D1%80%D0%B0_%28A._Al%C3%A9s%2C_1835%29.jpg/450px-Navahradzki_zamak%2C_Fara._%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D1%96_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BA%2C_%D0%A4%D0%B0%D1%80%D0%B0_%28A._Al%C3%A9s%2C_1835%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Navahradzki_zamak%2C_Fara._%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D1%96_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BA%2C_%D0%A4%D0%B0%D1%80%D0%B0_%28A._Al%C3%A9s%2C_1835%29.jpg/600px-Navahradzki_zamak%2C_Fara._%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D1%96_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BA%2C_%D0%A4%D0%B0%D1%80%D0%B0_%28A._Al%C3%A9s%2C_1835%29.jpg 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1038" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D0%BA" title="Наваградак">Наваградак</a></figcaption></figure> Створаная за часамі ўдзельных княстваў матэрыяльная і духоўная культура стала падмуркам дзяржаваўтваральных працэсаў ў XIII—XIV стагодзьдзях<a href="#cite_note-ehb387-75">[72]</a>. Падобныя працэсы былі праявай і арганічнай часткай мірнага <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BB%D1%82%D1%8B" title="Балты">балта</a>-<a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D1%8F%D0%BD%D0%B5" title="Славяне">славянскага</a> ўзаемадзеяньня ў біэтнічным рэгіёне верхняга Панямоньня<a href="#cite_note-76">[73]</a>. Пераход балта-славянскага сымбіёзу на новую ступень эвалюцыі адбыўся з прычыны разбурэньня палітычнай сыстэмы Ўсходняй Эўропы (агрэсія <a href="/wiki/%D0%86%D0%BD%D1%84%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%86%D0%BA%D1%96_%D0%BE%D1%80%D0%B4%D1%8D%D0%BD" class="mw-redirect" title="Інфлянцкі ордэн">Інфлянцкага</a> і <a href="/wiki/%D0%A2%D1%8D%D1%9E%D1%82%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BE%D1%80%D0%B4%D1%8D%D0%BD" title="Тэўтонскі ордэн">Тэўтонскага</a> ордэнаў, <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%BE%D0%BB%D0%B0-%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Мангола-татарская навала (старонка не існуе)">мангола-татарская навала</a>)<a href="#cite_note-kraucevic175-77">[74]</a>. Утварэньне Вялікага Княства Літоўскага дало магчымасьць насельніцтву краю абараніць сваю незалежнасьць і стварыць умовы для далейшага сацыяльнага, палітычнага, эканамічнага і культурнага разьвіцьця. Вялікае Княства Літоўскае з цэнтрам у <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D0%BA" title="Наваградак">Наваградку</a> паўстала каля 1240-х гадоў, калі на запросіны мясцовых баяраў тут пачаў княжыць <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D1%9E%D0%B3" title="Міндоўг">Міндоўг</a>. Абарону краю ачоліў наймацнейшы, правераны ў баёх і выправах ваенны правадыр, этнічнае паходжаньне якога ня мела істотнага значэньня, асабліва ў рэгіёне, дзе два этнасы вякамі жылі ўперамешку<a href="#cite_note-kraucevic175-77">[74]</a>. Да прыходу Міндоўга цэнтар Гарадзенскага княства перасунуўся ў Наваградак, дзе валадарыў князь Ізяслаў, які, хутчэй за ўсё, мірна перадаў уладу й некаторы час браў удзел у выправах Міндоўга на польскія землі. Працэс фармаваньня новай дзяржавы быў даволі працяглым і адбываўся шляхам дынастычных шлюбаў, пагадненьняў (у рэдкіх выпадках захопу) паміж асобнымі княствамі пры захаваньні палёгак, прывілеяў і пэўнага самакіраваньня (паводле прынцыпу «старыны ня рушыць, навіны ня ўводзіць»). Упершыню гэты мэханізм быў выкарыстаны ў дачыненьні Полацку ў 1307 годзе па ўваходжаньні Полацкага княства ў склад ВКЛ, хоць да ўваходжаньня княства ў ім і раней кіравалі літоўскія князі (<a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%9E%D1%86%D1%96%D0%B2%D1%96%D0%BB" title="Таўцівіл">Таўцівіл</a>). У дачыненьні да Панямоньня прынцып падобнай аўтаноміі невядомы. <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Giedzimin._%D0%93%D0%B5%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96%D0%BD_(1709).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/Giedzimin._%D0%93%D0%B5%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96%D0%BD_%281709%29.jpg/150px-Giedzimin._%D0%93%D0%B5%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96%D0%BD_%281709%29.jpg" decoding="async" width="150" height="231" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/Giedzimin._%D0%93%D0%B5%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96%D0%BD_%281709%29.jpg/225px-Giedzimin._%D0%93%D0%B5%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96%D0%BD_%281709%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/Giedzimin._%D0%93%D0%B5%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96%D0%BD_%281709%29.jpg/300px-Giedzimin._%D0%93%D0%B5%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96%D0%BD_%281709%29.jpg 2x" data-file-width="649" data-file-height="1000" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96%D0%BD" title="Гедзімін">Гедзімін</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Vilnia._%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8F_(1576,_1581).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Vilnia._%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8F_%281576%2C_1581%29.jpg/300px-Vilnia._%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8F_%281576%2C_1581%29.jpg" decoding="async" width="300" height="219" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Vilnia._%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8F_%281576%2C_1581%29.jpg/450px-Vilnia._%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8F_%281576%2C_1581%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Vilnia._%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8F_%281576%2C_1581%29.jpg/600px-Vilnia._%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8F_%281576%2C_1581%29.jpg 2x" data-file-width="1902" data-file-height="1391" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8F" title="Вільня">Вільня</a></figcaption></figure> Неўзабаве да Вялікага Княства Літоўскага добраахвотна<a href="#cite_note-ehb387-75">[72]</a> далучылася рэшта ўдзельных княстваў на тэрыторыі сучаснай Беларусі: <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Полацкае княства">Полацак</a> — у 1307 годзе; <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D1%86%D0%B5%D0%B1%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Віцебскае княства">Віцебск</a> — у 1320 годзе; <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Берасьцейскае княства">Берасьце</a>, <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Менскае княства">Менск</a>, <a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%80%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Тураўскае княства">Тураў і Пінск</a> — у 1320—1330-я<a href="#cite_note-78">[75]</a> гады; <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BC%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%96%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Амсьціслаўскае княства (старонка не існуе)">Амсьціслаў</a> — у 1358 годзе. Найбольш пасьпяхова працэсы аб’яднаньня беларускіх зямель праходзілі ў часе княжаньня <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BC%D1%96%D0%BD" title="Гедзімін">Гедзіміна</a> (1316—1341), які перанёс сталіцу дзяржавы з Наваградку ў <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8F" title="Вільня">Вільню</a>. Важным ягоным дасягненьнем было стварэньне незалежнай ад <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%86%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0" title="Расейская праваслаўная царква">Масквы</a> <a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D1%96%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%96%D1%8F" title="Літоўская мітраполія">Літоўскай праваслаўнай мітраполіі</a> з цэнтрам у Наваградку. Адначасна Гедзімін паклаў падмурак <a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Русь">рускаму</a> вэктару палітыкі Вялікага Княства Літоўскага, які разьвіваўся ў наступныя дзесяцігодзьдзі. Значныя тэрытарыяльныя набыткі Вялікае Княства Літоўскае атрымала ў часе княжаньня <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B5%D1%80%D0%B4" title="Альгерд">Альгерда</a> (1345—1377). За ім у склад дзяржавы ўвайшлі <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%88%D1%87%D1%8B%D0%BD%D0%B0" title="Севершчына">Чарнігаўска-Северская</a>, <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%BB%D0%B5" title="Падольле">Падольская</a>, <a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BD%D1%8C" title="Валынь">Валынская</a> і <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%96%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Кіеўскае княства (старонка не існуе)">Кіеўская</a> землі, <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Смаленскае княства">Смаленскае княства</a>, а таксама <a href="/wiki/%D0%96%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B9%D1%86%D1%8C" title="Жамойць">Жамойць</a><a href="#cite_note-ehb389-79">[76]</a>. У выніку, землі сучаснай Беларусі занялі цэнтральнае месца, што забясьпечыла рост іхнай эканомікі, разьвіцьцё культуры, умацаваньне <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Беларуская мова">беларускай</a> (гістарычнай <a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Старабеларуская мова">рускай</a> або <a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" class="mw-disambig" title="Літоўская мова">літоўскай</a>) мовы як афіцыйнай<a href="#cite_note-80">[77]</a><a href="#cite_note-81">[78]</a>. Вялікае значэньня дзеля ўмацаваньня ВКЛ мела перамога над <a href="/wiki/%D0%A2%D1%8D%D1%9E%D1%82%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BE%D1%80%D0%B4%D1%8D%D0%BD" title="Тэўтонскі ордэн">Тэўтонскім ордэнам</a> у <a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D1%83%D0%BD%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Грунвальдзкая бітва">Грунвальдзкай бітве</a> 1410 году. За вялікім князем <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%9E%D1%82" title="Вітаўт">Вітаўтам</a> (1392—1430) ВКЛ значна пашырыла сваю тэрыторыю, якая расьцягнулася ад <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BB%D1%82%D1%8B%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%B0" title="Балтыйскае мора">Балтыйскага</a> да <a href="/wiki/%D0%A7%D0%BE%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%B0" title="Чорнае мора">Чорнага</a> мораў<a href="#cite_note-БелЭН-22-74">[71]</a>. <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Vita%C5%ADt_Vialiki._%D0%92%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%9E%D1%82_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_(XVIII).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Vita%C5%ADt_Vialiki._%D0%92%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%9E%D1%82_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%28XVIII%29.jpg/150px-Vita%C5%ADt_Vialiki._%D0%92%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%9E%D1%82_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%28XVIII%29.jpg" decoding="async" width="150" height="243" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Vita%C5%ADt_Vialiki._%D0%92%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%9E%D1%82_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%28XVIII%29.jpg/225px-Vita%C5%ADt_Vialiki._%D0%92%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%9E%D1%82_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%28XVIII%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Vita%C5%ADt_Vialiki._%D0%92%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%9E%D1%82_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%28XVIII%29.jpg/300px-Vita%C5%ADt_Vialiki._%D0%92%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%9E%D1%82_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%28XVIII%29.jpg 2x" data-file-width="1580" data-file-height="2563" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%9E%D1%82_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96" class="mw-redirect" title="Вітаўт Вялікі">Вітаўт Вялікі</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Grunvaldzkaja_bitva._%D0%93%D1%80%D1%83%D0%BD%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_(1554,_1564).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Grunvaldzkaja_bitva._%D0%93%D1%80%D1%83%D0%BD%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%281554%2C_1564%29.jpg/300px-Grunvaldzkaja_bitva._%D0%93%D1%80%D1%83%D0%BD%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%281554%2C_1564%29.jpg" decoding="async" width="300" height="264" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Grunvaldzkaja_bitva._%D0%93%D1%80%D1%83%D0%BD%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%281554%2C_1564%29.jpg/450px-Grunvaldzkaja_bitva._%D0%93%D1%80%D1%83%D0%BD%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%281554%2C_1564%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Grunvaldzkaja_bitva._%D0%93%D1%80%D1%83%D0%BD%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%281554%2C_1564%29.jpg/600px-Grunvaldzkaja_bitva._%D0%93%D1%80%D1%83%D0%BD%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%281554%2C_1564%29.jpg 2x" data-file-width="983" data-file-height="864" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D1%83%D0%BD%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Грунвальдзкая бітва">Грунвальдзкая бітва</a></figcaption></figure> На лёс беларускіх зямель у ВКЛ значна паўплываў пераход літоўскае знаці ў канцы XIV ст. у <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Каталіцтва">каталіцтва</a>. Вялікі князь <a href="/wiki/%D0%AF%D0%B3%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0" title="Ягайла">Ягайла</a> (1377—1392) у 1385 годзе пагадзіўся хрысьціць насельніцтва Літвы паводле каталіцкага абраду ў якасьці адной з умоваў атрыманьня трону польскага караля (<a href="/wiki/%D0%9A%D1%80%D1%8D%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%83%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Крэўская унія">Крэўская унія 1385 году</a>). Адгэтуль у ВКЛ пачало насьпяваць нутранае напружаньне паміж праваслаўным і каталіцкім насельніцтвам. З часоў прыняцьця <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BF%D1%80%D1%8B%D0%B2%D1%96%D0%BB%D0%B5%D0%B9" title="Гарадзельскі прывілей">Гарадзельскага прывілею 1413 году</a> палітычнае становішча ў ВКЛ пачало характарызавацца дамінаваньнем каталіцкае знаці, якая атрымала вынятковае права на заняцьце дзяржаўных пасадаў і тытул паноў. Усходне-славянскія баяры й князі захавалі свае ўдзелы ў ВКЛ, яны падтрымлівалі дзяржаву, спрыялі росту яе магутнасьці, але імкнуліся павялічыць свой уплыў на прыняцьце палітычных пастановаў. Выразьнікам іх інтарэсаў стаў вялікі князь <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D0%B2%D1%96%D0%B4%D1%80%D1%8B%D0%B3%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0" title="Сьвідрыгайла">Сьвідрыгайла</a> (1430—1432), які пачаў раздаваць дзяржаўныя пасады, замкі і воласьці праваслаўным <a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%96%D0%BD%D1%8B_(%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D1%8D%D1%82%D0%BD%D0%BE%D0%BD%D1%96%D0%BC)" class="mw-redirect" title="Русіны (гістарычны этнонім)">рускім</a> фэўдалам, што прывяло да працяглай фэўдальнай вайны (<a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D1%9E_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BC_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%BC_1432%E2%80%941438_%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D1%9E" title="Грамадзянская вайна ў Вялікім Княстве Літоўскім 1432—1438 гадоў">Грамадзянская вайна ў Вялікім Княстве Літоўскім 1432—1438 гадоў</a>). У 1432 годзе Сьвідрыгайла ўцёк у Полацак, дзе беларускія князі й баяры пасадзілі яго на пасад <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%A0%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Вялікае Княства Рускае (старонка не існуе)">Вялікага Княства Рускага</a>, такім чынам адбыўся кароткачасовы раскол ВКЛ, і <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B0%D0%BA" title="Полацак">Полацак</a> на пэўны час стаў сталіцай беларускае дзяржавы. Каталіцкія вярхі ВКЛ пайшлі на кампраміс. Ягайла <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D1%8B%D0%B2%D1%96%D0%BB%D0%B5%D0%B9_1432_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83" title="Прывілей 1432 году">прывілеем 1432 году</a> і <a href="/wiki/%D0%96%D1%8B%D0%B3%D1%96%D0%BC%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9A%D0%B5%D0%B9%D1%81%D1%82%D1%83%D1%82%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Жыгімонт Кейстутавіч">Жыгімонт Кейстутавіч</a> <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D1%8B%D0%B2%D1%96%D0%BB%D0%B5%D0%B9_1434_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83" title="Прывілей 1434 году">прывілеем 1434 году</a> ўраўнавалі праваслаўных фэўдалаў у некаторых эканамічных і палітычных правох з каталікамі. За вялікім князем <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D1%96%D0%BC%D0%B5%D1%80_%D0%AF%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%87%D1%8B%D0%BA" class="mw-redirect" title="Казімер Ягелончык">Казімерам</a> (1440—1492) асобным землям (Наваградзкай, Полацкай, Віцебскай, Смаленскай і інш.) пацьверджаныя правы на аўтаномнае кіраваньне. Казімер зацьвердзіў <a href="/wiki/%D0%A1%D1%83%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D1%96%D0%BA_%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D1%96%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%B0" title="Судзебнік Казімера">судзебнік 1468 году</a> — першы ўпарадкаваны збор законаў. Па ягонай сьмерці <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Маскоўская дзяржава">Маскоўская дзяржава</a> распачала некалькі войнаў з мэтай супрацьстаяць аб’яднаньню земляў Русі вакол Вялікага Княства Літоўскага. У ходзе гэтых войнаў да Маскоўскай дзяржавы ў XV—XVI ст. адышлі некаторыя ўсходнеславянскія землі ВКЛ. Па няўдачах у войнах палітычныя вярхі ВКЛ пачалі залучаць да больш актыўнага кіраваньня дзяржавай буйных праваслаўных фэўдалаў; праваслаўным ужо фактычна не забаранялася займаць найважнейшыя дзяржаўныя пасады. У 1563 годзе юрыдычна скасавалі палажэньне, паводле якога праваслаўныя фэўдалы не маглі засядаць у гаспадарскай радзе. Вялікі ўплыў на дзяржаўныя справы мелі магнаты <a href="/wiki/%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F" title="Астроскія">Астроскія</a>, <a href="/wiki/%D0%A5%D0%B0%D0%B4%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87%D1%8B" title="Хадкевічы">Хадкевічы</a>, <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B3%D1%96" title="Сапегі">Сапегі</a>, <a href="/wiki/%D0%86%D0%BB%D1%8C%D0%BB%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%87%D1%8B" title="Ільлінічы">Ільлінічы</a> і іншыя<a href="#cite_note-БелЭН-22-74">[71]</a>. <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Le%C5%AD_Sapieha._%D0%9B%D0%B5%D1%9E_%D0%A1%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B3%D0%B0_(1616).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Le%C5%AD_Sapieha._%D0%9B%D0%B5%D1%9E_%D0%A1%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B3%D0%B0_%281616%29.jpg/150px-Le%C5%AD_Sapieha._%D0%9B%D0%B5%D1%9E_%D0%A1%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B3%D0%B0_%281616%29.jpg" decoding="async" width="150" height="198" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Le%C5%AD_Sapieha._%D0%9B%D0%B5%D1%9E_%D0%A1%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B3%D0%B0_%281616%29.jpg/225px-Le%C5%AD_Sapieha._%D0%9B%D0%B5%D1%9E_%D0%A1%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B3%D0%B0_%281616%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Le%C5%AD_Sapieha._%D0%9B%D0%B5%D1%9E_%D0%A1%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B3%D0%B0_%281616%29.jpg/300px-Le%C5%AD_Sapieha._%D0%9B%D0%B5%D1%9E_%D0%A1%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B3%D0%B0_%281616%29.jpg 2x" data-file-width="2994" data-file-height="3944" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%9B%D0%B5%D1%9E_%D0%A1%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B3%D0%B0" title="Леў Сапега">Леў Сапега</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Vialikaje_Kniastva_Lito%C5%ADskaje._%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_(1613).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Vialikaje_Kniastva_Lito%C5%ADskaje._%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%281613%29.jpg/300px-Vialikaje_Kniastva_Lito%C5%ADskaje._%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%281613%29.jpg" decoding="async" width="300" height="303" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Vialikaje_Kniastva_Lito%C5%ADskaje._%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%281613%29.jpg/450px-Vialikaje_Kniastva_Lito%C5%ADskaje._%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%281613%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Vialikaje_Kniastva_Lito%C5%ADskaje._%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%281613%29.jpg/600px-Vialikaje_Kniastva_Lito%C5%ADskaje._%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%281613%29.jpg 2x" data-file-width="3417" data-file-height="3446" /></a><figcaption>Вялікае Княства Літоўскае (<a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%86%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Лацінская мова">лац</a>. Magnus Ducatus Lithuania), 1613 год</figcaption></figure> Да сярэдзіны XVI ст. канчаткова аформіўся дзяржаўны лад ВКЛ, асновы якога замацаваныя ў <a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%82_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_1529_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83" title="Статут Вялікага Княства Літоўскага 1529 году">Статуце Вялікага Княства Літоўскага 1529 году</a> і <a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%82_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_1566_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83" title="Статут Вялікага Княства Літоўскага 1566 году">Статуце Вялікага Княства Літоўскага 1566 году</a>. Дзяржаўнай мовай ВКЛ была <a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Старабеларуская мова">старабеларуская мова</a>. Кіраўніком дзяржавы лічыўся <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D0%BF%D1%96%D1%81_%D0%B2%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96%D1%85_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D0%B7%D1%91%D1%9E_%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%85" title="Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх">вялікі князь</a> (гаспадар). Сумесна з <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B0_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0" title="Рада Вялікага Княства Літоўскага">радай</a> ён ажыцьцяўляў найвышэйшы суд. Рада ВКЛ (<a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BD%D1%8B-%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B0" class="mw-redirect" title="Паны-рада">паны-рада</a>) узьнікла ў XV ст. як дарадчы орган пры вялікім князю, а да канца XV — пачатку XVI ст. ператварылася ў найвышэйшы орган дзяржаўнае ўлады. З XV ст. на паседжаньні рады запрашаліся прадстаўнікі мясцовых фэўдалаў, г. зн. зьбіраўся <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BE%D0%B9%D0%BC" title="Сойм">сойм</a>. У 1413 годзе тэрыторыя ВКЛ падзялілася на <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B2%D0%B0%D1%8F%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Віленскае ваяводзтва">Віленскае</a> й <a href="/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%BE%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B2%D0%B0%D1%8F%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Троцкае ваяводзтва">Троцкае</a> ваяводзтвы. У пачатку XVI ст. утварыліся <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B2%D0%B0%D1%8F%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Полацкае ваяводзтва">Полацкае</a>, <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B2%D0%B0%D1%8F%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Наваградзкае ваяводзтва">Наваградзкае</a>, <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B2%D0%B0%D1%8F%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Смаленскае ваяводзтва">Смаленскае</a> й <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B4%D0%BB%D1%8F%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B2%D0%B0%D1%8F%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Падляскае ваяводзтва">Падляскае</a> ваяводзтвы; у выніку адміністрацыйна-тэрытарыяльнае рэформы 1565—1566 гадоў — <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B2%D0%B0%D1%8F%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Берасьцейскае ваяводзтва">Берасьцейскае</a>, <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B2%D0%B0%D1%8F%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Менскае ваяводзтва">Менскае</a>, <a href="/wiki/%D0%90%D0%BC%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%96%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B2%D0%B0%D1%8F%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Амсьціслаўскае ваяводзтва">Амсьціслаўскае</a> ваяводзтвы, большасьць зь іх былі падзяляліся на паветы (<a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D0%B9%D0%BD%D0%B0-%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0" title="Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Вялікага Княства Літоўскага">Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Вялікага Княства Літоўскага</a>). <a href="/wiki/%D0%A8%D0%BB%D1%8F%D1%85%D1%82%D0%B0" title="Шляхта">Шляхта</a> атрымала права браць удзел у <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D1%81%D0%BE%D0%B9%D0%BC%D1%96%D0%BA" title="Павятовы соймік">павятовых сойміках</a>, дзе выбіраліся паслы (дэпутаты) на <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BE%D0%B9%D0%BC_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0" title="Сойм Вялікага Княства Літоўскага">вальны сойм</a>. Вялікі ўплыў на лёс ВКЛ зрабіла <a href="/wiki/%D0%86%D0%BD%D1%84%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Інфлянцкая вайна">Інфлянцкая вайна 1558—1583 гадоў</a><a href="#cite_note-БелЭН-22-74">[71]</a>. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Рэч_Паспалітая">Рэч Паспалітая</h4></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D1%87_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%8F" title="Рэч Паспалітая">Рэч Паспалітая</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Horadnia._%D0%93%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D1%8F_(1575).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Horadnia._%D0%93%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D1%8F_%281575%29.jpg/300px-Horadnia._%D0%93%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D1%8F_%281575%29.jpg" decoding="async" width="300" height="190" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Horadnia._%D0%93%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D1%8F_%281575%29.jpg/450px-Horadnia._%D0%93%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D1%8F_%281575%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Horadnia._%D0%93%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D1%8F_%281575%29.jpg/600px-Horadnia._%D0%93%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D1%8F_%281575%29.jpg 2x" data-file-width="5720" data-file-height="3628" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%93%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D1%8F" title="Горадня">Горадня</a></figcaption></figure> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Statut_Vialikaha_Kniastva_Lito%C5%ADskaha._%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%82_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_(1588)_(2).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Statut_Vialikaha_Kniastva_Lito%C5%ADskaha._%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%82_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%281588%29_%282%29.jpg/150px-Statut_Vialikaha_Kniastva_Lito%C5%ADskaha._%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%82_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%281588%29_%282%29.jpg" decoding="async" width="150" height="236" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Statut_Vialikaha_Kniastva_Lito%C5%ADskaha._%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%82_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%281588%29_%282%29.jpg/225px-Statut_Vialikaha_Kniastva_Lito%C5%ADskaha._%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%82_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%281588%29_%282%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Statut_Vialikaha_Kniastva_Lito%C5%ADskaha._%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%82_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%281588%29_%282%29.jpg/300px-Statut_Vialikaha_Kniastva_Lito%C5%ADskaha._%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%82_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%281588%29_%282%29.jpg 2x" data-file-width="605" data-file-height="950" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%82_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_1588_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83" title="Статут Вялікага Княства Літоўскага 1588 году">III Статут ВКЛ</a>, 1588 г.</figcaption></figure> Няўдачы войска Вялікага Княства Літоўскага, у тым ліку заняцьце маскоўскімі войскамі ў 1563 годзе Полацку, падштурхнулі вялікага князя ВКЛ і шляхту да больш цеснага вайсковага і дзяржаўнага зьвязу з <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_(1385%E2%80%941569)" title="Польскае Каралеўства (1385—1569)">Польшчай</a>. У выніку <a href="/wiki/%D0%9B%D1%8E%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%83%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Люблінская унія">Люблінскае уніі 1569 году</a> ВКЛ і Каралеўства Польскае аб’ядналіся ў <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%84%D1%8D%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Канфэдэрацыя">канфэдэрацыю</a> — <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D1%87_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%8F" title="Рэч Паспалітая">Рэч Паспалітую</a>. Паводле ўмоваў уніі, ВКЛ захоўвала свае адміністрацыйны апарат, заканадаўства, армію, герб <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F" title="Пагоня">Пагоню</a>, дзяржаўную пячатку. Найвышэйшым органам аб’яднанае дзяржавы стаў агульны сойм, які спачатку зьбіраўся на тэрыторыі Каралеўства Польскага, а зь сярэдзіны XVII ст. кожны трэці сойм склікаўся ў <a href="/wiki/%D0%93%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D1%8F" title="Горадня">Горадні</a> як сымбаль асобнага становішча ВКЛ. Кіраўніком дзяржавы быў кароль Рэчы Паспалітае, якога абірала шляхта. Адначасна ён быў і вялікім князем ВКЛ. У часе работы Люблінскага сойму землі Ўкраіны адышлі да Польшчы, таму ў 1569 году ВКЛ складалася ў асноўным зь літоўскіх і жамойцкіх зямель. Кароль і вялікі князь <a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D1%8D%D1%84%D0%B0%D0%BD_%D0%91%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B" title="Стэфан Баторы">Стэфан Баторы</a> (1576—1586) на чале аб’яднанае арміі вызваліў у 1579 годзе Полацак і перанёс ваенныя дзеяньні на тэрыторыю Масковіі. Пасьпяховае завяршэньне Інфлянцкае вайны паспрыяла ўзмацненьню ролі ВКЛ у Рэчы Паспалітай. Прыняцьце <a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%82_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_1588_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83" title="Статут Вялікага Княства Літоўскага 1588 году">Статуту Вялікага Княства Літоўскага 1588 году</a> падкрэсьліла асобае становішча ВКЛ у фэдэрацыйнай дзяржаве з сваім войскам, заканадаўствам, гербам. Скасоўваліся палажэньні уніі, паводле якіх палякі і іншыя замежныя падданыя маглі атрымліваць у ВКЛ зямельныя ўладаньні і адміністрацыйныя пасады<a href="#cite_note-БелЭН-23-82">[79]</a>. <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Jan_Karal_Chadkievi%C4%8D._%D0%AF%D0%BD_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%A5%D0%B0%D0%B4%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87_(XVII)_(4).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Jan_Karal_Chadkievi%C4%8D._%D0%AF%D0%BD_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%A5%D0%B0%D0%B4%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87_%28XVII%29_%284%29.jpg/150px-Jan_Karal_Chadkievi%C4%8D._%D0%AF%D0%BD_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%A5%D0%B0%D0%B4%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87_%28XVII%29_%284%29.jpg" decoding="async" width="150" height="206" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Jan_Karal_Chadkievi%C4%8D._%D0%AF%D0%BD_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%A5%D0%B0%D0%B4%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87_%28XVII%29_%284%29.jpg/225px-Jan_Karal_Chadkievi%C4%8D._%D0%AF%D0%BD_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%A5%D0%B0%D0%B4%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87_%28XVII%29_%284%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Jan_Karal_Chadkievi%C4%8D._%D0%AF%D0%BD_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%A5%D0%B0%D0%B4%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87_%28XVII%29_%284%29.jpg/300px-Jan_Karal_Chadkievi%C4%8D._%D0%AF%D0%BD_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%A5%D0%B0%D0%B4%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87_%28XVII%29_%284%29.jpg 2x" data-file-width="1459" data-file-height="2000" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%AF%D0%BD_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C_%D0%A5%D0%B0%D0%B4%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Ян Караль Хадкевіч">Ян Караль Хадкевіч</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Vialikaje_Kniastva_Lito%C5%ADskaje._%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_(T._Lotter,_1770).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Vialikaje_Kniastva_Lito%C5%ADskaje._%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%28T._Lotter%2C_1770%29.jpg/300px-Vialikaje_Kniastva_Lito%C5%ADskaje._%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%28T._Lotter%2C_1770%29.jpg" decoding="async" width="300" height="254" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Vialikaje_Kniastva_Lito%C5%ADskaje._%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%28T._Lotter%2C_1770%29.jpg/450px-Vialikaje_Kniastva_Lito%C5%ADskaje._%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%28T._Lotter%2C_1770%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Vialikaje_Kniastva_Lito%C5%ADskaje._%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%28T._Lotter%2C_1770%29.jpg/600px-Vialikaje_Kniastva_Lito%C5%ADskaje._%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%28T._Lotter%2C_1770%29.jpg 2x" data-file-width="3223" data-file-height="2724" /></a><figcaption>Вялікае Княства Літоўскае (<a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%86%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Лацінская мова">лац</a>. Magnus Ducatus Lithuania), 1770 год</figcaption></figure> У 1596 годзе прымаецца <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%83%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Берасьцейская унія">Берасьцейская унія</a>, да яе складаньня падштурхнула стварэньне ў Маскоўскай дзяржаве ў 1589 годзе <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%86%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0" title="Расейская праваслаўная царква">патрыярхату</a>, які намагаўся падначаліць сабе праваслаўных жыхароў ВКЛ. Паводле ўмоваў уніі, праваслаўная царква ВКЛ прызнавала вяршэнства <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BF%D0%B0" title="Папа">папы рымскага</a>, прыняла каталіцкую дагматыку, аднак захавала сваю абраднасьць і асобную арганізацыю. Да канца XVIII ст. да грэка-каталіцкай (уніяцкай) царквы належала каля 80% насельніцтва Беларусі, у асноўным сялянаў. Праваслаўныя, што не прынялі унію, у пачатку XVII ст. стварылі ўласную царкоўную арганізацыю, узаконеную дзяржаўнай уладай<a href="#cite_note-БелЭН-24-83">[80]</a>. У выніку <a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D0%A0%D1%8D%D1%87%D1%8B_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D0%B7_%D0%9C%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B9_1609%E2%80%941618_%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D1%9E" title="Вайна Рэчы Паспалітай з Маскоўскай дзяржавай 1609—1618 гадоў">вайны Рэчы Паспалітай з Маскоўскай дзяржавай 1609—1618 гадоў</a> да ВКЛ вярнулася <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B2%D0%B0%D1%8F%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Смаленскае ваяводзтва">Смаленшчына</a>. Катастрафічны ўплыў на гаспадарку і культурнае жыцьцё зрабіла <a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D1%8B_%D0%B7_%D0%A0%D1%8D%D1%87%D1%87%D1%83_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D0%B9_1654%E2%80%941667_%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D1%9E" title="Вайна Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў">вайна Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў</a>. Перад ёй была <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5_%D0%A5%D0%BC%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Паўстаньне Хмяльніцкага (старонка не існуе)">антыфэўдальная вайна 1647—1651 гадоў</a>, распачатая ўкраінскімі казакамі. Скарыстаўшы сьмерць караля і вялікага князя <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E_%D0%92%D0%B0%D0%B7%D0%B0" title="Уладзіслаў Ваза">Ўладзіслава Вазы</a> (1633—1648), казакі ўварваліся на <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%81%D1%8C%D1%81%D0%B5" title="Палесьсе">Палесьсе</a> і ўзначалілі мясцовыя выступленьні. У 1654 годзе маскоўскія войскі занялі ўсходнюю Беларусь да Дзьвіны й Дняпра, у 1655 годзе — большую ейную частку. Паводле ўмоваў <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D1%96%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5" title="Андрусаўскае замірэньне">Андрусаўскага замірэньня 1667 году</a>, якое завяршыла гэтую вайну, беларускія землі засталіся ў Рэчы Паспалітай. Да Маскоўскай дзяржавы адышлі Кіеў, левабярэжная Ўкраіна, Севершчына ды Смаленскае ваяводзтва. Масавае вынішчэньне гарадзкога насельніцтва прывяло да заняпаду гарадоў, умацаваньня ў іх пазыцыяў шляхты і да запаволеньня разьвіцьця капіталістычных дачыненьняў. Па вайне ўзмацнілася <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Палянізацыя">палянізацыя</a>, якая ахапіла шырокія колы беларускае шляхты й мяшчанаў. <a href="/wiki/%D0%AF%D0%BD_%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D1%96%D0%BC%D0%B5%D1%80" title="Ян Казімер">Ян Казімер</a> (1648—1668) празь няўдачы зрокся стальцу. Наступныя каралі й вялікія князі <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D1%85%D0%B0%D0%BB_%D0%92%D1%96%D1%88%D0%BD%D1%8F%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D1%96" title="Міхал Вішнявецкі">Міхал Вішнявецкі</a> (1669—1673) і <a href="/wiki/%D0%AF%D0%BD_%D0%A1%D0%B0%D0%B1%D0%B5%D1%81%D0%BA%D1%96" title="Ян Сабескі">Ян Сабескі</a> (1674—1696) ня здолелі прадухіліць рост уплыву шляхты і ўтаймаваць яе свавольствы. Абраны на пасад Рэчы Паспалітай саксонскі <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%83%D1%80%D1%84%D1%8E%D1%80%D1%81%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Курфюрст (старонка не існуе)">курфюрст</a> <a href="/wiki/%D0%90%D1%9E%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%82_%D0%9C%D0%BE%D1%86%D0%BD%D1%8B" title="Аўгуст Моцны">Аўгуст Моцны</a> у час <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Вялікая Паўночная вайна">Вялікае Паўночнае вайны 1700—1721 гадоў</a> выступіў хаўрусьнікам маскоўскага гаспадара <a href="/wiki/%D0%9F%D1%91%D1%82%D0%B0%D1%80_I" title="Пётар I">Пятра I</a>. Швэды, якія часткова акупавалі Беларусь, падтрымлівалі свайго стаўленіка на стальцы <a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E_%D0%9B%D1%8F%D1%88%D1%87%D1%8B%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96" title="Станіслаў Ляшчынскі">Станіслава Ляшчынскага</a>. Ваенныя дзеяньні й нутранае змаганьне шляхецкіх груповак прывялі да заняпаду гаспадаркі, якую здолелі адбудаваць толькі да сярэдзіны XVIII ст. Унутрыпалітычная анархія ў краіне працягвалася, звычайным стаў зрыў працы соймаў праз свавольства шляхты. Рэч Паспалітая пачала трапляць пад палітычны ўплыў суседніх дзяржаваў. Апошні кароль й вялікі князь <a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E_%D0%90%D1%9E%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%82_%D0%9F%D0%B0%D0%BD%D1%8F%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96" title="Станіслаў Аўгуст Панятоўскі">Станіслаў Аўгуст Панятоўскі</a> (1764—1795) быў стаўленьнікам маскоўскай гаспадыні <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%86%D1%8F%D1%80%D1%8B%D0%BD%D0%B0_II" title="Кацярына II">Кацярыны II</a>, але імкнуўся праводзіць незалежную палітыку. Частка дзяржаўных колаў Рэчы Паспалітае ўзяла курс на мадэрнізацыю палітычнага ладу краіны, найперш на ўмацаваньне цэнтральнае ўлады. У 1764 годзе ўтварыліся Вайсковая й Скарбовая камісіі ВКЛ, у 1773 годзе — <a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%86%D1%8B%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D1%96%D1%81%D1%96%D1%8F" title="Адукацыйная камісія">Адукацыйная камісія</a>, у 1791 годзе — Камісія паліцыі. <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Vilenski_%C5%ADniversytet,_Pahonia._%D0%92%D1%96%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%B2%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%8B%D1%82%D1%8D%D1%82,_%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F_(1781).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Vilenski_%C5%ADniversytet%2C_Pahonia._%D0%92%D1%96%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%B2%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%8B%D1%82%D1%8D%D1%82%2C_%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F_%281781%29.jpg/300px-Vilenski_%C5%ADniversytet%2C_Pahonia._%D0%92%D1%96%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%B2%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%8B%D1%82%D1%8D%D1%82%2C_%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F_%281781%29.jpg" decoding="async" width="300" height="161" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Vilenski_%C5%ADniversytet%2C_Pahonia._%D0%92%D1%96%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%B2%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%8B%D1%82%D1%8D%D1%82%2C_%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F_%281781%29.jpg/450px-Vilenski_%C5%ADniversytet%2C_Pahonia._%D0%92%D1%96%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%B2%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%8B%D1%82%D1%8D%D1%82%2C_%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F_%281781%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Vilenski_%C5%ADniversytet%2C_Pahonia._%D0%92%D1%96%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%B2%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%8B%D1%82%D1%8D%D1%82%2C_%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F_%281781%29.jpg/600px-Vilenski_%C5%ADniversytet%2C_Pahonia._%D0%92%D1%96%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%B2%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%8B%D1%82%D1%8D%D1%82%2C_%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F_%281781%29.jpg 2x" data-file-width="932" data-file-height="500" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%B2%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%8B%D1%82%D1%8D%D1%82" title="Віленскі ўнівэрсытэт">Віленскі ўнівэрсытэт</a></figcaption></figure> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Tadevu%C5%A1_Ka%C5%9Bciu%C5%A1ka._%D0%A2%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%B2%D1%83%D1%88_%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8E%D1%88%D0%BA%D0%B0_(XVIII).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Tadevu%C5%A1_Ka%C5%9Bciu%C5%A1ka._%D0%A2%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%B2%D1%83%D1%88_%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8E%D1%88%D0%BA%D0%B0_%28XVIII%29.jpg/150px-Tadevu%C5%A1_Ka%C5%9Bciu%C5%A1ka._%D0%A2%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%B2%D1%83%D1%88_%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8E%D1%88%D0%BA%D0%B0_%28XVIII%29.jpg" decoding="async" width="150" height="194" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Tadevu%C5%A1_Ka%C5%9Bciu%C5%A1ka._%D0%A2%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%B2%D1%83%D1%88_%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8E%D1%88%D0%BA%D0%B0_%28XVIII%29.jpg/225px-Tadevu%C5%A1_Ka%C5%9Bciu%C5%A1ka._%D0%A2%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%B2%D1%83%D1%88_%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8E%D1%88%D0%BA%D0%B0_%28XVIII%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Tadevu%C5%A1_Ka%C5%9Bciu%C5%A1ka._%D0%A2%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%B2%D1%83%D1%88_%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8E%D1%88%D0%BA%D0%B0_%28XVIII%29.jpg/300px-Tadevu%C5%A1_Ka%C5%9Bciu%C5%A1ka._%D0%A2%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%B2%D1%83%D1%88_%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8E%D1%88%D0%BA%D0%B0_%28XVIII%29.jpg 2x" data-file-width="618" data-file-height="800" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%B2%D1%83%D1%88_%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8E%D1%88%D0%BA%D0%B0" title="Тадэвуш Касьцюшка">Тадэвуш Касьцюшка</a></figcaption></figure> Разьвіцьцю капіталістычных дачыненьняў перашкаджалі панаваньне магнатаў, нацыянальныя й рэлігійныя супярэчнасьці. Складанае ўнутрыпалітычнае становішча Рэчы Паспалітай імкнуліся выкарыстаць у сваіх інтарэсах Расея, Прусія і Аўстрыя. На іхную карысьць дзеялі розныя групоўкі шляхты. У 1786 годзе ўтварылася <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%84%D1%8D%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Барская канфэдэрацыя">Барская канфэдэрацыя</a> — зьвяз шляхты, накіраваны і супраць ўмяшаньня Расеі ў нутраныя справы дзяржавы, і супраць палітычных рэформаў. Разгром канфэдэрацыі расейскімі войскамі прывёў у 1772 годзе да <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D1%8B_%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB_%D0%A0%D1%8D%D1%87%D1%8B_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D0%B9" title="Першы падзел Рэчы Паспалітай">першага падзелу Рэчы Паспалітае</a> паміж Расеяй, Прусіяй і Аўстрыяй. Пад уладу Расеі трапілі ўсходнія землі Беларусі з <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B0%D0%BA" title="Полацак">Полацкам</a>, <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D1%86%D0%B5%D0%B1%D1%81%D0%BA" title="Віцебск">Віцебскам</a>, <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%91%D1%9E" title="Магілёў">Магілёвам</a>, <a href="/wiki/%D0%93%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D1%8C" title="Гомель">Гомлем</a>. Частка кіроўных колаў бачыла ўратаваньне дзяржавы ў антыфэўдальных рэформах. <a href="/wiki/%D0%A7%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%80%D0%BE%D1%85%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D0%A1%D0%BE%D0%B9%D0%BC" title="Чатырохгадовы Сойм">Чатырохгадовы сойм 1788—1792 гадоў</a> прыняў <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%82%D1%83%D1%86%D1%8B%D1%8F_3_%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D1%8F_1791_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83" title="Канстытуцыя 3 траўня 1791 году">Канстытуцыю 3 траўня 1791 году</a>, паводле якое ўсталяваў апеку дзяржавы над прыгоннымі сялянамі і пашырыў палітычныя правы мяшчанаў, рэарганізаваў і цэнтралізаваў дзяржаўнае кіраваньне. У адказ кансэрватарская шляхта пры дапамозе Расеі стварыла <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%84%D1%8D%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Таргавіцкая канфэдэрацыя">Таргавіцкую канфэдэрацыю</a>, з фармальных запросінаў якой ажыцьцявілася новае ўмяшаньне Расеі. У 1793 годзе адбыўся <a href="/wiki/%D0%94%D1%80%D1%83%D0%B3%D1%96_%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB_%D0%A0%D1%8D%D1%87%D1%8B_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D0%B9" title="Другі падзел Рэчы Паспалітай">другі падзел Рэчы Паспалітае</a>, у выніку якога пад уладу Расеі трапілі землі цэнтральнае Беларусі з <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%81%D0%B0%D1%9E" title="Барысаў">Барысавам</a>, <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA" title="Менск">Менскам</a>, <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%B0%D0%BA" title="Слуцак">Слуцкам</a>, <a href="/wiki/%D0%9F%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA" title="Пінск">Пінскам</a>. Згодніцкая пазыцыя кіроўных колаў Рэчы Паспалітае стала прычынай палітычнага ўздыму, які прывёў да <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5_1794_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83" title="Паўстаньне 1794 году">паўстаньня 1794 году</a>, узначаленага <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%B2%D1%83%D1%88_%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8E%D1%88%D0%BA%D0%B0" title="Тадэвуш Касьцюшка">Тадэвушам Касьцюшкам</a>. Расея накіравала дадатковыя войскі, якія ў шэрагу бітваў здушылі паўстаньне. У выніку <a href="/wiki/%D0%A2%D1%80%D1%8D%D1%86%D1%96_%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB_%D0%A0%D1%8D%D1%87%D1%8B_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D0%B9" title="Трэці падзел Рэчы Паспалітай">трэцяга падзелу Рэчы Паспалітае</a> пад уладу Расеі трапілі землі заходняе Беларусі зь Вільняй, Горадняй, Наваградкам, Берасьцем. <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B4%D0%BB%D1%8F%D1%88%D1%88%D0%B0" title="Падляшша">Падляшша</a> адышло да Прусіі. Рэч Паспалітая перастала існаваць<a href="#cite_note-БелЭН-24-83">[80]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Пад_уладай_Расейскае_імпэрыі">Пад уладай Расейскае імпэрыі</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўныя артыкулы: <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0-%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B9" title="Паўночна-Заходні край">Паўночна-Заходні край</a> і <a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%96%D1%84%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Русіфікацыя Беларусі">Русіфікацыя Беларусі</a></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Micha%C5%82_Kleafas_Aginski._%D0%9C%D1%96%D1%85%D0%B0%D0%BB_%D0%9A%D0%BB%D0%B5%D0%B0%D1%84%D0%B0%D1%81_%D0%90%D0%B3%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_(J._Grassi,_1782-92).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Micha%C5%82_Kleafas_Aginski._%D0%9C%D1%96%D1%85%D0%B0%D0%BB_%D0%9A%D0%BB%D0%B5%D0%B0%D1%84%D0%B0%D1%81_%D0%90%D0%B3%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%28J._Grassi%2C_1782-92%29.jpg/150px-Micha%C5%82_Kleafas_Aginski._%D0%9C%D1%96%D1%85%D0%B0%D0%BB_%D0%9A%D0%BB%D0%B5%D0%B0%D1%84%D0%B0%D1%81_%D0%90%D0%B3%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%28J._Grassi%2C_1782-92%29.jpg" decoding="async" width="150" height="196" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Micha%C5%82_Kleafas_Aginski._%D0%9C%D1%96%D1%85%D0%B0%D0%BB_%D0%9A%D0%BB%D0%B5%D0%B0%D1%84%D0%B0%D1%81_%D0%90%D0%B3%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%28J._Grassi%2C_1782-92%29.jpg/225px-Micha%C5%82_Kleafas_Aginski._%D0%9C%D1%96%D1%85%D0%B0%D0%BB_%D0%9A%D0%BB%D0%B5%D0%B0%D1%84%D0%B0%D1%81_%D0%90%D0%B3%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%28J._Grassi%2C_1782-92%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Micha%C5%82_Kleafas_Aginski._%D0%9C%D1%96%D1%85%D0%B0%D0%BB_%D0%9A%D0%BB%D0%B5%D0%B0%D1%84%D0%B0%D1%81_%D0%90%D0%B3%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%28J._Grassi%2C_1782-92%29.jpg/300px-Micha%C5%82_Kleafas_Aginski._%D0%9C%D1%96%D1%85%D0%B0%D0%BB_%D0%9A%D0%BB%D0%B5%D0%B0%D1%84%D0%B0%D1%81_%D0%90%D0%B3%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%28J._Grassi%2C_1782-92%29.jpg 2x" data-file-width="3060" data-file-height="4000" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D1%85%D0%B0%D0%BB_%D0%9A%D0%BB%D0%B5%D0%B0%D1%84%D0%B0%D1%81_%D0%90%D0%B3%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96" title="Міхал Клеафас Агінскі">Міхал Клеафас Агінскі</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Miensk,_Vysoki_Rynak._%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA,_%D0%92%D1%8B%D1%81%D0%BE%D0%BA%D1%96_%D0%A0%D1%8B%D0%BD%D0%B0%D0%BA_(Lauvergne,_1840)_(2).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Miensk%2C_Vysoki_Rynak._%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%2C_%D0%92%D1%8B%D1%81%D0%BE%D0%BA%D1%96_%D0%A0%D1%8B%D0%BD%D0%B0%D0%BA_%28Lauvergne%2C_1840%29_%282%29.jpg/300px-Miensk%2C_Vysoki_Rynak._%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%2C_%D0%92%D1%8B%D1%81%D0%BE%D0%BA%D1%96_%D0%A0%D1%8B%D0%BD%D0%B0%D0%BA_%28Lauvergne%2C_1840%29_%282%29.jpg" decoding="async" width="300" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Miensk%2C_Vysoki_Rynak._%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%2C_%D0%92%D1%8B%D1%81%D0%BE%D0%BA%D1%96_%D0%A0%D1%8B%D0%BD%D0%B0%D0%BA_%28Lauvergne%2C_1840%29_%282%29.jpg/450px-Miensk%2C_Vysoki_Rynak._%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%2C_%D0%92%D1%8B%D1%81%D0%BE%D0%BA%D1%96_%D0%A0%D1%8B%D0%BD%D0%B0%D0%BA_%28Lauvergne%2C_1840%29_%282%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Miensk%2C_Vysoki_Rynak._%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%2C_%D0%92%D1%8B%D1%81%D0%BE%D0%BA%D1%96_%D0%A0%D1%8B%D0%BD%D0%B0%D0%BA_%28Lauvergne%2C_1840%29_%282%29.jpg/600px-Miensk%2C_Vysoki_Rynak._%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%2C_%D0%92%D1%8B%D1%81%D0%BE%D0%BA%D1%96_%D0%A0%D1%8B%D0%BD%D0%B0%D0%BA_%28Lauvergne%2C_1840%29_%282%29.jpg 2x" data-file-width="5050" data-file-height="2859" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA" title="Менск">Менск</a></figcaption></figure> На <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%8D%D0%BA%D1%81%D1%96%D1%8F" title="Анэксія">анэксаваных</a><a href="#cite_note-84">[81]</a> Расейскай імпэрыяй землях усталёўваўся тэрытарыяльна-адміністрацыйны падзел на расейскі ўзор — паветы, правінцыі, губэрні і генэрал-губэрнатарствы. У 1772 годзе ўтварылася <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%8D%D1%80%D0%B0%D0%BB-%D0%B3%D1%83%D0%B1%D1%8D%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Беларускае генэрал-губэрнатарства">Беларускае генэрал-губэрнатарства</a> ў складзе 2 губэрняў — <a href="/wiki/%D0%9F%D1%81%D0%BA%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D1%83%D0%B1%D1%8D%D1%80%D0%BD%D1%8F" title="Пскоўская губэрня">Пскоўскай</a> (з 1776 году <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D1%83%D0%B1%D1%8D%D1%80%D0%BD%D1%8F" title="Полацкая губэрня">Полацкай</a>, потым <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D1%86%D0%B5%D0%B1%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D1%83%D0%B1%D1%8D%D1%80%D0%BD%D1%8F" title="Віцебская губэрня">Віцебскай</a>) і <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%91%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D1%83%D0%B1%D1%8D%D1%80%D0%BD%D1%8F" title="Магілёўская губэрня">Магілёўскай</a>. У 1793 годзе ўтварыліся <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D1%83%D0%B1%D1%8D%D1%80%D0%BD%D1%8F" title="Менская губэрня">Менская</a>, у 1795 — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%96%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D1%83%D0%B1%D1%8D%D1%80%D0%BD%D1%8F" title="Слонімская губэрня">Слонімская</a> і <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D1%83%D0%B1%D1%8D%D1%80%D0%BD%D1%8F" title="Віленская губэрня">Віленская</a> губэрні. У 1796—1801 гадох тэрыторыя Беларусі ўваходзіла ў <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D1%83%D0%B1%D1%8D%D1%80%D0%BD%D1%8F" title="Беларуская губэрня">Беларускую</a>, Менскую і <a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D1%83%D0%B1%D1%8D%D1%80%D0%BD%D1%8F" title="Літоўская губэрня">Літоўскую губэрні</a>, якіх у 1801 годзе падзялілі на Віцебскую, Магілёўскую, Менскую, <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D1%83%D0%B1%D1%8D%D1%80%D0%BD%D1%8F" title="Гарадзенская губэрня">Гарадзенскую</a> і Віленскую губэрні. У губэрнях ствараліся палаты крымінальнага (дзеялі на аснове права Расейскай імпэрыі) і цывільнага (разьвязвалі цывільныя справы паводле нормаў Статуту ВКЛ 1588 году) судоў. Па прыняцьці прысягі на вернасьць маскоўскай гаспадыні <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%86%D1%8F%D1%80%D1%8B%D0%BD%D0%B0_II" title="Кацярына II">Кацярыне II</a> шляхта Беларусі атрымала правы і прывілеі расейскага дваранства. Пры гэтым шляхта страціла права абіраць манарха, разьвязваць мясцовыя справы на ваяводзкіх і павятовых сойміках, ствараць канфэдэрацыі дзеля абароны сваіх вольнасьцяў і прывілеяў. Магнатаў пазбавілі права мець уласныя фартэцыі і войска. Праводзілася чыстка шляхецкага <a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BD_(%D1%81%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D1%80%D1%83%D0%BF%D0%B0)" title="Стан (сацыяльная група)">стану</a> (<a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B7%D0%B1%D0%BE%D1%80_%D1%88%D0%BB%D1%8F%D1%85%D1%82%D1%8B" title="Разбор шляхты">Разбор шляхты</a>). Кацярына II і <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BB_I" title="Павал I">Павал I</a> практыкавалі раздачу дзяржаўных зямель з прыгоннымі сялянамі расейскім <a href="/wiki/%D0%90%D0%B1%D1%88%D0%B0%D1%80%D0%BD%D1%96%D0%BA" title="Абшарнік">абшарнікам</a>, вайскоўцам і буйным чыноўнікам. На Беларусь пашыралася агульнарасейская сыстэма дзяржаўных падаткаў і павіннасьцяў. Галоўным падаткам стаў падушны, які быў значна цяжэйшы за ранейшы падымны. Сяляне выконвалі паншчыну, плацілі чынш, натуральныя даніны і інш. На мяшчанаў ускладаліся выдаткі на ўтрыманьні выйсковых гарнізонаў, паліцыі, турмаў, гарадзкога магістрату, паштовае службы, навучальных і мэдычных установаў. Цяжкай павіннасьцю для сялянаў і мяшчанаў Беларусі стаў абавязак пастаўляць рэкрутаў на 25-гадовую (з 1834 году — на 20-гадовую, з 1856 году — на 15-гадовую) службу ў войска. Шэраг законаў абмяжоўваў правы <a href="/wiki/%D0%96%D1%8B%D0%B4%D1%8B" class="mw-redirect" title="Жыды">жыдоўскага</a> насельніцтва: <a href="/wiki/%D0%9C%D1%8F%D0%B6%D0%B0_%D0%B6%D1%8B%D0%B4%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%96" class="mw-redirect" title="Мяжа жыдоўскае аселасьці">мяжа жыдоўскае аселасьці</a>, падушны падатак і рэкруцкія павіннасьці ўдвая вышэйшыя, чым для хрысьціянаў, кампаніі па прымусовым высяленьні ў гарады й мястэчкі зь сельскае мясцовасьці. <a href="/wiki/%D0%A3%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D1%8B_%D1%81%D1%8B%D0%BD%D0%BE%D0%B4_%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%96" class="mw-redirect" title="Урадавы сынод Расейскай імпэрыі">Урадавы сынод Расейскай імпэрыі</a> (<a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%86%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0" title="Расейская праваслаўная царква">Маскоўская царква</a>) на Беларусі атрымаў дзяржаўны статус, тым часам каталіцкая царква страціла прывілеяванае становішча і трапіла пад кантроль расейскага ўраду. Рымска-каталіцкаму духавенству давалася свабода ў выкананьні рэлігійных абрадаў, але забаранялася схіляць праваслаўных (у тым ліку <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BD%D1%96%D1%8F%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%86%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0_%D1%9E_%D0%A0%D1%8D%D1%87%D1%8B_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D0%B9" title="Уніяцкая царква ў Рэчы Паспалітай">тых, што прынялі Берасьцейскую унію</a>) да пераходу ў рыма-каталіцтва. Каб заахвоціць далучэньне вернікаў <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BD%D1%96%D1%8F%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Уніяцтва">ўніяцкае царквы</a> да Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквы) выкарыстоўваліся агітацыя, прымус, матэрыяльныя ўзнагароды ўніяцкага духавенства<a href="#cite_note-БелЭН-25-85">[82]</a>. <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Kastu%C5%9B_Kalino%C5%ADski._%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D1%81%D1%8C_%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BD%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_(G._Bonoldi,_1862-63).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Kastu%C5%9B_Kalino%C5%ADski._%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D1%81%D1%8C_%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BD%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%28G._Bonoldi%2C_1862-63%29.jpg/150px-Kastu%C5%9B_Kalino%C5%ADski._%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D1%81%D1%8C_%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BD%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%28G._Bonoldi%2C_1862-63%29.jpg" decoding="async" width="150" height="256" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Kastu%C5%9B_Kalino%C5%ADski._%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D1%81%D1%8C_%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BD%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%28G._Bonoldi%2C_1862-63%29.jpg/225px-Kastu%C5%9B_Kalino%C5%ADski._%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D1%81%D1%8C_%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BD%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%28G._Bonoldi%2C_1862-63%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Kastu%C5%9B_Kalino%C5%ADski._%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D1%81%D1%8C_%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BD%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%28G._Bonoldi%2C_1862-63%29.jpg/300px-Kastu%C5%9B_Kalino%C5%ADski._%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D1%81%D1%8C_%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BD%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%28G._Bonoldi%2C_1862-63%29.jpg 2x" data-file-width="670" data-file-height="1145" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D1%81%D1%8C_%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BD%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96" title="Кастусь Каліноўскі">Кастусь Каліноўскі</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Lithuanian_(1850).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Lithuanian_%281850%29.jpg/300px-Lithuanian_%281850%29.jpg" decoding="async" width="300" height="221" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Lithuanian_%281850%29.jpg/450px-Lithuanian_%281850%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Lithuanian_%281850%29.jpg/600px-Lithuanian_%281850%29.jpg 2x" data-file-width="1386" data-file-height="1021" /></a><figcaption>Моўная мапа з этнаграфічнага атлясу (<a href="/wiki/%D0%9B%D1%91%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD" title="Лёндан">Лёндан</a>, 1850 г.): <a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D1%86%D1%8C%D0%B2%D1%96%D0%BD%D1%8B#Літоўская_мова" title="Ліцьвіны">літоўская мова</a> (Lithuanian) займае ўсю <a href="/wiki/%D0%AD%D1%82%D0%BD%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B0%D1%9E" title="Этнічная тэрыторыя беларусаў">этнічную тэрыторыю беларусаў</a> (ад <a href="/wiki/%D0%93%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D1%8F" title="Горадня">Горадні</a> да <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA" title="Смаленск">Смаленску</a>), <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B5%D1%82%D1%83%D0%B2%D1%96%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Летувіская мова">жамойцкая мова</a> (Samogitian) — этнічную тэрыторыю <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B5%D1%82%D1%83%D0%B2%D1%96%D1%81%D1%8B" title="Летувісы">летувісаў</a></figcaption></figure> Беларуская шляхта ў часе <a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0_1812_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83" title="Вайна 1812 году">вайны 1812 году</a> падтрымала імпэратара <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Францыя">Францыі</a> <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD_%D0%91%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82" class="mw-redirect" title="Напалеон Банапарт">Напалеона</a>, маючы спадзеў пры ягонай дапамозе аднавіць ВКЛ і Рэч Паспалітую. 1 ліпеня 1812 году Напалеон падпісаў указ аб утварэньні ВКЛ у складзе Віленскага, Гарадзенскага, Менскага і Беластоцкага дэпартамэнтаў і прызначыў <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D1%96%D1%81%D1%96%D1%8F_%D1%87%D0%B0%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D1%9E%D1%80%D0%B0%D0%B4%D1%83_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0" title="Камісія часовага ўраду Вялікага Княства Літоўскага">Часовы ўрад</a> з прадстаўнікоў мясцовае шляхты. Галоўнымі ягонымі задачамі былі: мабілізацыя насельніцтва ў францускую армію, яе матэрыяльнае забесьпячэньне, ахова камунікацыў, падтрыманьне парадкаў у тыле і г. д. Напалеон не зрабіў захадаў дзеля ліквідацыі прыгоннага права, таму сярод сялянства ён не атрымаў падтрымкі, якое адказвала на паборы й марадэрства партызанскім рухам<a href="#cite_note-БелЭН-25-85">[82]</a>. Уплыў <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8E%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Француская рэвалюцыя">Францускае рэвалюцыі 1789—1799 гадоў</a> і падзеяў 1812 году спрыяў пашырэньню на Беларусі дэмакратычных і нацыянальна-вызвольных ідэяў. У пачатку XIX ст. у <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%B2%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%8B%D1%82%D1%8D%D1%82" title="Віленскі ўнівэрсытэт">Віленскім унівэрсытэце</a> й шэрагу навучальных установаў, у <a href="/w/index.php?title=%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%B0%D1%81%D0%BE%D0%B1%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%BF%D1%83%D1%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Літоўскі асобны корпус (старонка не існуе)">Літоўскім асобным корпусе</a> дзеялі гурткі мясцовае моладзі, якія выступалі за аднаўленьне Рэчы Паспалітае. Дзеялі таварыства <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D1%84%D1%96%D0%BB%D1%8F%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%9E" title="Таварыства філяматаў">філяматаў</a> і <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D1%84%D1%96%D0%BB%D1%8F%D1%80%D1%8D%D1%82%D0%B0%D1%9E" title="Таварыства філярэтаў">філярэтаў</a>, таварыства «<a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B0%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D1%8F_%D1%81%D1%8F%D0%B1%D1%80%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Вайсковыя сябры (старонка не існуе)">Вайсковыя сябры</a>». У 1830—1831 гадох адбываецца <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5_1830%E2%80%941831_%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D1%9E" title="Паўстаньне 1830—1831 гадоў">вызвольнае паўстаньне</a>, мэтай якога было аднаўленьне дзяржаўнасьці ВКЛ і Рэчы Паспалітай. Па ягоным здушэньні расейскі ўрад узяў курс на паступовае аслабленьне эканамічных і палітычных пазыцыяў шляхты й каталіцкага духавенства. Канфіскоўваліся маёнткі ўдзельнікаў паўстаньня, зачыняліся касьцёлы й кляштары, пробашчы і насельнікі якіх мелі дачыненьне да паўстаньня. Узмацніўся «разбор» шляхты. Больш за 10 тысячаў шляхціцаў вылучылі з дваранскага стану. Справаводзтва ў мясцовых дзяржаўных установах і навучаньне ў школах пераводзілася з польскай на расейскую мову. У 1832 годзе расейскія ўлады зачынілі Віленскі ўнівэрсытэт за ўдзел студэнтаў і выкладчыкаў у паўстаньні і «прапольскі дух» выхаваньня. У студзені 1831 году яны скасавалі дзеяньне Статуту ВКЛ 1588 году ў Віцебскай і Магілёўская, у чэрвені 1840 — у Менскай, Гарадзенскай і Віленскай губэрнях. Узмацніліся рэпрэсіі супраць уніяцкай царквы. 12 лютага 1839 году Сабор вышэйшага ўніяцкага духавенства ў Полацку прыняў акт аб «узьяднаньні» ўніятаў з Урадавым сынодам Расейскай імпэрыі (Маскоўскай царквой). Узмацнілася залежнасьць праваслаўнай і каталіцкай царквы ад дзяржавы. У 1841—1843 гадох іх перавялі на дзяржаўнае ўтрыманьне<a href="#cite_note-БелЭН-26-86">[83]</a>. <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Congress_Poland_and_Lithuanian_governorates_-_by_Alexander_Voschinin_-_1851_AD.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Congress_Poland_and_Lithuanian_governorates_-_by_Alexander_Voschinin_-_1851_AD.jpg/300px-Congress_Poland_and_Lithuanian_governorates_-_by_Alexander_Voschinin_-_1851_AD.jpg" decoding="async" width="300" height="248" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Congress_Poland_and_Lithuanian_governorates_-_by_Alexander_Voschinin_-_1851_AD.jpg/450px-Congress_Poland_and_Lithuanian_governorates_-_by_Alexander_Voschinin_-_1851_AD.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Congress_Poland_and_Lithuanian_governorates_-_by_Alexander_Voschinin_-_1851_AD.jpg/600px-Congress_Poland_and_Lithuanian_governorates_-_by_Alexander_Voschinin_-_1851_AD.jpg 2x" data-file-width="3743" data-file-height="3095" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B" title="Беларусы">Беларусы</a> (<a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D1%86%D1%8C%D0%B2%D1%96%D0%BD%D1%8B" title="Ліцьвіны">«літоўцы і беларусы»</a>) на мапе № 6 атлясу «Географический атлас Российской империи» (1851 г.). Аўтар — тапограф і картограф Аляксандр Ваўчынін (капітан корпусу тапографаў Расейскай імпэрыі)</figcaption></figure> Асновай эканомікі беларускіх земляў у XIX стагодзьдзі заставалася сельская гаспадарка, у якой панавала буйнамаянтковае дваранскае землеўладаньне. Попыт на збожжа ў Заходняй Эўропе стымуляваў абшарнікаў да пашырэньня фальваркаў. Да сярэдзіны XIX ст. 97% абшарніцкіх сялянаў беларускіх земляў знаходзіліся на паншчыне, гэта значыць былі прымацаваныя да панскіх фальваркаў і пазбаўленыя магчымасьці пошукаў іншых заработкаў, перасяленьня ў месты, выяўленьня прадпрымальніцкае ініцыятывы ў сфэры прамысловасьці й гандлю, якую мелі аброчныя сяляне ў цэнтральных губэрнях Расейскай імппэрыі. У 1840—1850 гадох на Беларусі выявіўся крызіс фэўдальна-прыгоньніцкіх дачыненьняў: скарачаліся пасевы, зьніжалася ўраджайнасьць, усё большая колькасьць сялянаў ня здольная была плаціць падаткі й выконваць павіннасьці на карысьць дзяржавы; у банкаўска-крэдытных установах было закладзена каля 70% прыгонных сялянаў: нарастаў антыпрыгоньніцкі рух сялянаў. У 1856—1860 гадох масавыя выступленьні сялянаў адбыліся ў 66 маёнтках, 11 зь іх здушаныя войскамі й паліцыяй. Параза ў <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%80%D1%8B%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Крымская вайна (старонка не існуе)">Крымскай вайне 1853—1856 гадоў</a> і пагроза сялянскае рэвалюцыі вымусілі маскоўскага гаспадара <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80_II" title="Аляксандар II">Аляксандра II</a> распачаць буржуазныя рэформы. 19 лютага 1861 году ён падпісаў Маніфэст і «Палажэньне» аб вызваленьні абшарніцкіх сялянаў ад прыгоннае залежнасьці. У выніку аграрны рэформаў на Беларусі абшарнікі захавалі больш за палову зямлі<a href="#cite_note-БелЭН-26-86">[83]</a>. <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Franci%C5%A1ak_Bahu%C5%A1evi%C4%8D._%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%96%D1%88%D0%B0%D0%BA_%D0%91%D0%B0%D0%B3%D1%83%D1%88%D1%8D%D0%B2%D1%96%D1%87_(1880-89).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Franci%C5%A1ak_Bahu%C5%A1evi%C4%8D._%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%96%D1%88%D0%B0%D0%BA_%D0%91%D0%B0%D0%B3%D1%83%D1%88%D1%8D%D0%B2%D1%96%D1%87_%281880-89%29.jpg/150px-Franci%C5%A1ak_Bahu%C5%A1evi%C4%8D._%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%96%D1%88%D0%B0%D0%BA_%D0%91%D0%B0%D0%B3%D1%83%D1%88%D1%8D%D0%B2%D1%96%D1%87_%281880-89%29.jpg" decoding="async" width="150" height="217" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Franci%C5%A1ak_Bahu%C5%A1evi%C4%8D._%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%96%D1%88%D0%B0%D0%BA_%D0%91%D0%B0%D0%B3%D1%83%D1%88%D1%8D%D0%B2%D1%96%D1%87_%281880-89%29.jpg/225px-Franci%C5%A1ak_Bahu%C5%A1evi%C4%8D._%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%96%D1%88%D0%B0%D0%BA_%D0%91%D0%B0%D0%B3%D1%83%D1%88%D1%8D%D0%B2%D1%96%D1%87_%281880-89%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Franci%C5%A1ak_Bahu%C5%A1evi%C4%8D._%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%96%D1%88%D0%B0%D0%BA_%D0%91%D0%B0%D0%B3%D1%83%D1%88%D1%8D%D0%B2%D1%96%D1%87_%281880-89%29.jpg/300px-Franci%C5%A1ak_Bahu%C5%A1evi%C4%8D._%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%96%D1%88%D0%B0%D0%BA_%D0%91%D0%B0%D0%B3%D1%83%D1%88%D1%8D%D0%B2%D1%96%D1%87_%281880-89%29.jpg 2x" data-file-width="328" data-file-height="474" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%96%D1%88%D0%B0%D0%BA_%D0%91%D0%B0%D0%B3%D1%83%D1%88%D1%8D%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Францішак Багушэвіч">Францішак Багушэвіч</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Bie%C5%82arusy._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B_(1885).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Bie%C5%82arusy._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B_%281885%29.jpg/300px-Bie%C5%82arusy._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B_%281885%29.jpg" decoding="async" width="300" height="222" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Bie%C5%82arusy._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B_%281885%29.jpg/450px-Bie%C5%82arusy._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B_%281885%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Bie%C5%82arusy._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B_%281885%29.jpg/600px-Bie%C5%82arusy._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B_%281885%29.jpg 2x" data-file-width="735" data-file-height="544" /></a><figcaption>Беларусы на этнаграфічнай мапе Эўропы з атлясу «Géographie Militaire» (<a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%B6" title="Парыж">Парыж</a>, 1885 г.)</figcaption></figure> Адбываецца <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5_1863%E2%80%941864_%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D1%9E" title="Паўстаньне 1863—1864 гадоў">нацыянальна-вызвольнае паўстаньне 1863—1864 гадоў</a> супраць расейскага панаваньня і за аднаўленьне Рэчы Паспалітай у межах 1772 году, якое пачалося абвяшчэньнем <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%84%D1%8D%D1%81%D1%82_22_%D1%81%D1%82%D1%83%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D1%8F" title="Маніфэст 22 студзеня">Маніфэсту Часовага нацыянальнага ўраду</a> 10 студзеня 1863 году. На тэрыторыі колішняга <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5" title="Вялікае Княства Літоўскае">Вялікага Княства Літоўскага</a> паўстаньнем кіраваў <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D1%81%D1%8C_%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BD%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96" title="Кастусь Каліноўскі">Кастусь Каліноўскі</a>, які ачоліў <a href="/wiki/%D0%A7%D0%B0%D1%81%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D1%96%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%B9%D0%BD%D1%8B_%D1%9E%D1%80%D0%B0%D0%B4_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B2%D1%8B_%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" class="mw-redirect" title="Часовы правінцыйны ўрад Літвы і Беларусі">Часовы правінцыйны ўрад Літвы і Беларусі</a>. Удзельнікі паўстаньня, найперш Кастусь Каліноўскі і яго блізкае кола, карысталіся паролем «Каго любіш — Люблю Беларусь — То ўзаемна», вярнулі <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Беларуская мова">беларускую мову</a> ва ўрадавае справаводзтва, а таксама выдавалі па-беларуску газэту «<a href="/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%B6%D1%8B%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%9E%D0%B4%D0%B0" title="Мужыцкая праўда">Мужыцкая праўда</a>», праклямацыі і ўлёткі. Гэта прымусіла Нацыянальны ўрад у Варшаве прызнаць гістарычную суб’ектнасьць <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B" title="Беларусы">беларусаў</a> 3 траўня 1863 году ў форме прыняцьця адозвы «Да братоў-беларусаў»<a href="#cite_note-87">[84]</a>. Расейскія ўлады здолелі здушыць гэтае выступленьне, яго ўдзельнікаў рэпрэсавалі. Маёнткі датычных да паўстаньня забіраліся ў расейскі дзяржаўны скарб і на льготных умовах прадаваліся выхадцам з цэнтральных расейскіх губэрняў<a href="#cite_note-БелЭН-26-86">[83]</a>. <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Bie%C5%82arusy._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B_(J._Karski,_1903).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Bie%C5%82arusy._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B_%28J._Karski%2C_1903%29.jpg/300px-Bie%C5%82arusy._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B_%28J._Karski%2C_1903%29.jpg" decoding="async" width="300" height="247" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Bie%C5%82arusy._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B_%28J._Karski%2C_1903%29.jpg/450px-Bie%C5%82arusy._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B_%28J._Karski%2C_1903%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Bie%C5%82arusy._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B_%28J._Karski%2C_1903%29.jpg/600px-Bie%C5%82arusy._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B_%28J._Karski%2C_1903%29.jpg 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1233" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%AD%D1%82%D0%BD%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B0%D1%9E" title="Этнічная тэрыторыя беларусаў">Этнаграфічная мапа беларусаў</a> (паводле моўнага крытэру), складзеная філёлягам-славістам <a href="/wiki/%D0%AF%D1%9E%D1%85%D1%96%D0%BC_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D1%96" title="Яўхім Карскі">Яўхімам Карскім</a>, 1903 г.</figcaption></figure> Па рэформе 1861 году паскорылася фармаваньне рабочае клясы. Ідэолягамі й выразьнікамі інтарэсаў сялянаў і іншых дробных вытворцаў Расейская імпэрыі выступалі арганізацыі рэвалюцыйных народнікаў («<a href="/w/index.php?title=%D0%97%D1%8F%D0%BC%D0%BB%D1%8F_%D1%96_%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Зямля і воля (старонка не існуе)">Зямля і воля</a>», «<a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%8F" class="mw-redirect" title="Народная воля">Народная воля</a>»). У 2-й палове 1870 — пачатку 1880-х гадоў народніцкія гурткі існавалі ў Магілёве, Менску, Віцебску, Горадні, Пінску, Горы-Горках, Слуцку, Воршы. пераважна сярод вучнёўскае моладзі, вайскоўцаў, работнікаў. Пад уплывам выданьняў польскае сацыялістычнае партыя «<a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%8F%D1%82_(%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D1%8F)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Пралетарыят (партыя) (старонка не існуе)">Пралетарыят</a>» і расейскае групы «Вызваленьне працы» частка народнікаў Беларусі ў сярэдзіне 1880-х гадоў перайшло на пазыцыі <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%81%D1%96%D0%B7%D0%BC" title="Марксізм">марксізму</a>. У 1895—1900 гадох у 23 населеных пунктах Беларсі адбыліся 292 эканамічныя стачкі, у якіх брала ўдзел каля 11,5 тысячаў работнікаў. У 1896 годзе ўварыўся <a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%87%D1%8B_%D1%81%D0%B0%D1%8E%D0%B7_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B2%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Рабочы саюз Літвы (старонка не існуе)">Рабочы саюз Літвы</a>, у 1897 годзе — <a href="/wiki/%D0%91%D1%83%D0%BD%D0%B4" title="Бунд">Бунд</a> (Усеагульны жыдоўскі хаўрус у Літве, Польшчы і Расеі). У 1898 годзе зьезд прадстаўнікоў сацыял-дэмакратычных арганізацыяў Пецярбургу, Масквы, Кіева, <a href="/wiki/%D0%95%D0%BA%D0%B0%D1%86%D1%8F%D1%80%D1%8B%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E" class="mw-redirect" title="Екацярынаслаў">Екацярынаслава</a> і Бунда, што адбыўся ў Менску, абвясьціў пра ўтварэньне <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB-%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%82%D0%BD%D1%96%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D1%8F" title="Расейская сацыял-дэмакратычная работніцкая партыя">Расейскай сацыял-дэмакратычнай работніцкай партыі</a> (РСДРП). У пачатку 1900-х гадоў рабочым рухам у гарадох і мястэчках Беларусі кіравалі арганізацыі Бунду. У Горадні й Берасьці ўплыў на рабочых мелі арганізацыі <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D1%8F_%D1%9E_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Польская сацыялістычная партыя ў Літве (старонка не існуе)">Польскай сацыялістычнай партыі ў Літве (ППС)</a>. У 1902—1904 гадох на Беларусі зьявіліся арганізацыі партыі сацыялістаў-рэвалюцыянэраў (ПСР). У 1903 годзе ўтварылася <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B0" title="Беларуская сацыялістычная грамада">Беларуская сацыялістычная грамада (БСГ)</a>. У 1903—1904 гадох узьніклі арганізацыі РСДРП (<a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0-%D0%B7%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%82_%D0%A0%D0%A1%D0%94%D0%A0%D0%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Паўночна-заходні камітэт РСДРП (старонка не існуе)">Паўночна-заходні камітэт РСДРП</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%82_%D0%A0%D0%A1%D0%94%D0%A0%D0%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Палескі камітэт РСДРП (старонка не існуе)">Палескі камітэт РСДРП</a>). Сярод жыдоўскага насельніцтва Беларусі з 1890-х гадоў шырокую агітацыю вялі сіяністы. У часе <a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D1%8D%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8E%D1%86%D1%8B%D1%8F_1905%E2%80%941907_%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D1%9E_%D1%83_%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расеі (старонка не існуе)">рэвалюцыі 1905—1907 гадоў</a> на Беларусі завяршылася партыйнае афармленьне 3 палітычных лягераў: рэвалюцыйнага (РСДРП, ПСР, ППС, БСГ, Бунд, паалей-сіяністаў, сіяністаў-сацыялістаў і інш.), лібэральнага (КДП, Хаўрус дасягненьня раўнапраўя жыдоў у Расеі, сіяністы, Канстытуцыйна-каталіцкая партыя Літвы й Беларусі), урадавага (Хаўрус расейскага народу, Саюз 17 кастрычніка). У I Дзяржаўную думу ад 5 заходніх губэрняў абралі 36 дэпутатаў, у тым ліку 29 прыхільнікаў кадэтаў. На выбарах у II Дзяржаўную думу ў 5 заходніх губэрнях перамаглі 2 контрарэвалюцыйныя нацыяналістычныя групоўкі — расейская й польская<a href="#cite_note-БелЭН-27-88">[85]</a>. <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Jan_%C5%81ucevi%C4%8D_(Janka_Kupa%C5%82a)._%D0%AF%D0%BD_%D0%9B%D1%83%D1%86%D1%8D%D0%B2%D1%96%D1%87_(%D0%AF%D0%BD%D0%BA%D0%B0_%D0%9A%D1%83%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%B0)_(1921).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Jan_%C5%81ucevi%C4%8D_%28Janka_Kupa%C5%82a%29._%D0%AF%D0%BD_%D0%9B%D1%83%D1%86%D1%8D%D0%B2%D1%96%D1%87_%28%D0%AF%D0%BD%D0%BA%D0%B0_%D0%9A%D1%83%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%B0%29_%281921%29.jpg/150px-Jan_%C5%81ucevi%C4%8D_%28Janka_Kupa%C5%82a%29._%D0%AF%D0%BD_%D0%9B%D1%83%D1%86%D1%8D%D0%B2%D1%96%D1%87_%28%D0%AF%D0%BD%D0%BA%D0%B0_%D0%9A%D1%83%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%B0%29_%281921%29.jpg" decoding="async" width="150" height="205" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Jan_%C5%81ucevi%C4%8D_%28Janka_Kupa%C5%82a%29._%D0%AF%D0%BD_%D0%9B%D1%83%D1%86%D1%8D%D0%B2%D1%96%D1%87_%28%D0%AF%D0%BD%D0%BA%D0%B0_%D0%9A%D1%83%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%B0%29_%281921%29.jpg/225px-Jan_%C5%81ucevi%C4%8D_%28Janka_Kupa%C5%82a%29._%D0%AF%D0%BD_%D0%9B%D1%83%D1%86%D1%8D%D0%B2%D1%96%D1%87_%28%D0%AF%D0%BD%D0%BA%D0%B0_%D0%9A%D1%83%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%B0%29_%281921%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Jan_%C5%81ucevi%C4%8D_%28Janka_Kupa%C5%82a%29._%D0%AF%D0%BD_%D0%9B%D1%83%D1%86%D1%8D%D0%B2%D1%96%D1%87_%28%D0%AF%D0%BD%D0%BA%D0%B0_%D0%9A%D1%83%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%B0%29_%281921%29.jpg/300px-Jan_%C5%81ucevi%C4%8D_%28Janka_Kupa%C5%82a%29._%D0%AF%D0%BD_%D0%9B%D1%83%D1%86%D1%8D%D0%B2%D1%96%D1%87_%28%D0%AF%D0%BD%D0%BA%D0%B0_%D0%9A%D1%83%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%B0%29_%281921%29.jpg 2x" data-file-width="760" data-file-height="1037" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%AF%D0%BD%D0%BA%D0%B0_%D0%9A%D1%83%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%B0" title="Янка Купала">Янка Купала</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Vilnia,_Zavalnaja,_Na%C5%A1a_Niva._%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8F,_%D0%97%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F,_%D0%9D%D0%B0%D1%88%D0%B0_%D0%9D%D1%96%D0%B2%D0%B0_(1907).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Vilnia%2C_Zavalnaja%2C_Na%C5%A1a_Niva._%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8F%2C_%D0%97%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F%2C_%D0%9D%D0%B0%D1%88%D0%B0_%D0%9D%D1%96%D0%B2%D0%B0_%281907%29.jpg/300px-Vilnia%2C_Zavalnaja%2C_Na%C5%A1a_Niva._%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8F%2C_%D0%97%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F%2C_%D0%9D%D0%B0%D1%88%D0%B0_%D0%9D%D1%96%D0%B2%D0%B0_%281907%29.jpg" decoding="async" width="300" height="251" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Vilnia%2C_Zavalnaja%2C_Na%C5%A1a_Niva._%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8F%2C_%D0%97%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F%2C_%D0%9D%D0%B0%D1%88%D0%B0_%D0%9D%D1%96%D0%B2%D0%B0_%281907%29.jpg/450px-Vilnia%2C_Zavalnaja%2C_Na%C5%A1a_Niva._%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8F%2C_%D0%97%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F%2C_%D0%9D%D0%B0%D1%88%D0%B0_%D0%9D%D1%96%D0%B2%D0%B0_%281907%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Vilnia%2C_Zavalnaja%2C_Na%C5%A1a_Niva._%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8F%2C_%D0%97%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F%2C_%D0%9D%D0%B0%D1%88%D0%B0_%D0%9D%D1%96%D0%B2%D0%B0_%281907%29.jpg/600px-Vilnia%2C_Zavalnaja%2C_Na%C5%A1a_Niva._%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8F%2C_%D0%97%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F%2C_%D0%9D%D0%B0%D1%88%D0%B0_%D0%9D%D1%96%D0%B2%D0%B0_%281907%29.jpg 2x" data-file-width="1181" data-file-height="989" /></a><figcaption>Рэдакцыя <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%88%D0%B0_%D0%9D%D1%96%D0%B2%D0%B0" title="Наша Ніва">Нашай Нівы</a> на <a href="/wiki/%D0%92%D1%83%D0%BB%D1%96%D1%86%D0%B0_%D0%97%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_(%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8F)" class="mw-redirect" title="Вуліца Завальная (Вільня)">вуліцы Завальнай</a> у Вільні, 1907 г.</figcaption></figure> Аграрны й палітычны рух сялянаў прымусіў расейскі ўрад прызнаць неабходнасьць рэформаў, вынікам чаго стала <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BF%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D1%84%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Сталыпінская аграрная рэформа (старонка не існуе)">Сталыпінская аграрная рэформа</a>. На выбарах у III Дзяржаўную думу ў 5 заходніх губэрнях чарнасоценцы й акцябрысты заваявалі 29 і 36 месцаў. Каталіцкае насельніцтва Віленскае й Гарадзенскае губэрняў абралі 6 прадстаўнікоў беларуска-польскіх аўтанамістаў («краёўцаў»). З падобнымі вынікамі прайшлі выбары і ў IV Дзяржаўную думу (1912). Чарнасоценна-акцябрысцкія групоўкі і іхныя органы друку адмаўлялі самастойнасьць беларускага этнасу, зьвінавачвалі беларускі нацыянальны рух і ягоную газэту «<a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%88%D0%B0_%D0%9D%D1%96%D0%B2%D0%B0" title="Наша Ніва">Наша Ніва</a>» ў сэпаратызьме. Супраць <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%B0%D0%B4%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B6%D1%8D%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5" title="Беларускае нацыянальнае адраджэньне">беларускага нацыянальнага адраджэньня</a> выступалі і польскія абшарніцка-клерыкальныя групоўкі. У 1907 годзе амаль усе мясцовыя арганізацыі левых партыяў былі разгромленыя ці вельмі аслабленыя. Сярод меншавікоў і бундаўцаў пашыралася ліквідатарская плынь. Згарнула свае падпольныя структуры БСГ і як партыя часова прыпыніла дзейнасьць. Ейныя кіраўнікі засяродзіліся на легальнай дзейнасьці ў газэце «Наша Ніва» і ўзначалілі беларускі нацыянальна-культурны рух. У 1905—1915 гадох ён прыкметна пашырыўся й набыў міжнародную вядомасьць. Асабліва значныя посьпехі дасягнутыя ў разьвіцьці беларускае літаратуры (<a href="/wiki/%D0%AF%D0%BD%D0%BA%D0%B0_%D0%9A%D1%83%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%B0" title="Янка Купала">Янка Купала</a>, <a href="/wiki/%D0%AF%D0%BA%D1%83%D0%B1_%D0%9A%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%81" title="Якуб Колас">Якуб Колас</a>, <a href="/wiki/%D0%A6%D1%91%D1%82%D0%BA%D0%B0" class="mw-redirect" title="Цётка">Цётка</a>, <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81%D1%96%D0%BC_%D0%91%D0%B0%D0%B3%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Максім Багдановіч">Максім Багдановіч</a>)<a href="#cite_note-БелЭН-27-88">[85]</a>. 1 жніўня 1914 году Расейская імпэрыя ўступіла ў вайну зь <a href="/wiki/%D0%9D%D1%8F%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Нямецкая імпэрыя">Нямецкай імпэрыяй</a> (<a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Першая сусьветная вайна">Першая сусьветная вайна</a>). Беларускія губэрні ў ліку першых перавялі на ваеннае становішча. У выніку наступленьня (<a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D0%B2%D1%8F%D0%BD%D1%86%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%9E" title="Сьвянцянскі прарыў">Сьвянцянскі прарыў</a>, 1915) нямецкія войскі занялі заходнюю частка Беларусі. Да кастрычніка 1915 году фронт стабілізаваўся на лініі <a href="/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8C%D0%B2%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA" title="Дзьвінск">Дзьвінск</a> — <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2%D1%8B" title="Паставы">Паставы</a> — <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87%D1%8B" title="Баранавічы">Баранавічы</a> — <a href="/wiki/%D0%9F%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA" title="Пінск">Пінск</a>. Вайна прывяла эканоміку Беларусі да заняпаду. У сельскай мясцовасьці адчуваўся недахоп працоўных рук, скараціліся пасяўныя плошчы, паменшала колькасьць жывёлы. Каля 1/3 прамысловых прадпрыемстваў Беларусі былі эвакуяваныя або дэмантаваныя. Гарады Беларусі перапоўнілі вайскоўцы і ўцекачы<a href="#cite_note-БелЭН-27-88">[85]</a>. Заняцьце амаль усёй Віленскае, Гарадзенскае і заходняе часткі Менскае губэрняў войскамі Нямецкае імпэрыі, мабілізацыя ў войска, масавае бежанства на ўсход на пэўны час дэзарганізавалі беларускі рух. Беларускі нацыянальна-культурныя арганізацыі распадаліся, спынялася выданьне беларускіх газэтаў і кніг. Частка кіраўнікоў «Нашае Нівы» (браты <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D0%9B%D1%83%D1%86%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Антон Луцкевіч">Антон</a> і <a href="/wiki/%D0%86%D0%B2%D0%B0%D0%BD_%D0%9B%D1%83%D1%86%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Іван Луцкевіч">Іван Луцкевічы</a>, <a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%86%D0%BB%D0%B0%D1%9E_%D0%9B%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96" title="Вацлаў Ластоўскі">Вацлаў Ластоўскі</a> і іншыя) засталіся ў Вільні і ўзначалілі камітэт дапамогі пацярпелым ад вайны. У Вільні дзеялі <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB-%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%82%D0%BD%D1%96%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D1%80%D1%83%D0%BF%D0%B0" title="Беларуская сацыял-дэмакратычная работніцкая група">Беларуская сацыял-дэмакратычная работніцкая група</a>, <a href="/wiki/%D0%A1%D1%83%D0%B2%D1%8F%D0%B7%D1%8C_%D0%BD%D0%B5%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%96_%D1%96_%D0%BD%D0%B5%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Сувязь незалежнасьці і непадзельнасьці Беларусі">Сувязь незалежнасьці і непадзельнасьці Беларусі</a>. У якасьці каардынатара беларускага нацыянальнага руху выступаў Цэнтральны саюз беларускіх нацыянальных арганізацыяў на чале зь <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%82" title="Беларускі народны камітэт">Беларускім народным камітэтам</a>, пад кіраўніцтвам якога ў 1916—1917 гадох з дазволу уладаў Нямецкае імпэрыі пачалося выданьне школьных падручнікаў, газэты «<a href="/wiki/%D0%93%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%BD_(1916)" title="Гоман (1916)">Гоман</a>». У 1916 годзе ў Петраградзе зьявіліся штотыднёвыя газэты «<a href="/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8F%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%96%D1%86%D0%B0" title="Дзяньніца">Дзяньніца</a>» й «<a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%B0%D1%87_(%D0%B3%D0%B0%D0%B7%D1%8D%D1%82%D0%B0)" class="mw-redirect" title="Сьветач (газэта)">Сьветач</a>»<a href="#cite_note-БелЭН-27-88">[85]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Беларуская_Народная_Рэспубліка_і_Беларуская_ССР"><span id=".D0.91.D0.B5.D0.BB.D0.B0.D1.80.D1.83.D1.81.D0.BA.D0.B0.D1.8F_.D0.9D.D0.B0.D1.80.D0.BE.D0.B4.D0.BD.D0.B0.D1.8F_.D0.A0.D1.8D.D1.81.D0.BF.D1.83.D0.B1.D0.BB.D1.96.D0.BA.D0.B0_.D1.96_.D0.91.D0.B5.D0.BB.D0.B0.D1.80.D1.83.D1.81.D0.BA.D0.B0.D1.8F_.D0.A1.D0.A1.D0.A0">Беларуская Народная Рэспубліка і Беларуская ССР</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Беларуская Народная Рэспубліка">Беларуская Народная Рэспубліка</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:BNR_(Ruthienie_Blanche)_Map_1918.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/BNR_%28Ruthienie_Blanche%29_Map_1918.jpg/300px-BNR_%28Ruthienie_Blanche%29_Map_1918.jpg" decoding="async" width="300" height="206" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/BNR_%28Ruthienie_Blanche%29_Map_1918.jpg/450px-BNR_%28Ruthienie_Blanche%29_Map_1918.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/BNR_%28Ruthienie_Blanche%29_Map_1918.jpg/600px-BNR_%28Ruthienie_Blanche%29_Map_1918.jpg 2x" data-file-width="4400" data-file-height="3015" /></a><figcaption>Мапа <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Беларуская Народная Рэспубліка">Беларускай Народнай Рэспублікі</a>, 1918 г.</figcaption></figure> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Raman_Skirmunt._%D0%A0%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD_%D0%A1%D0%BA%D1%96%D1%80%D0%BC%D1%83%D0%BD%D1%82_(1906).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Raman_Skirmunt._%D0%A0%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD_%D0%A1%D0%BA%D1%96%D1%80%D0%BC%D1%83%D0%BD%D1%82_%281906%29.jpg/150px-Raman_Skirmunt._%D0%A0%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD_%D0%A1%D0%BA%D1%96%D1%80%D0%BC%D1%83%D0%BD%D1%82_%281906%29.jpg" decoding="async" width="150" height="233" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Raman_Skirmunt._%D0%A0%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD_%D0%A1%D0%BA%D1%96%D1%80%D0%BC%D1%83%D0%BD%D1%82_%281906%29.jpg/225px-Raman_Skirmunt._%D0%A0%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD_%D0%A1%D0%BA%D1%96%D1%80%D0%BC%D1%83%D0%BD%D1%82_%281906%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Raman_Skirmunt._%D0%A0%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD_%D0%A1%D0%BA%D1%96%D1%80%D0%BC%D1%83%D0%BD%D1%82_%281906%29.jpg/300px-Raman_Skirmunt._%D0%A0%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD_%D0%A1%D0%BA%D1%96%D1%80%D0%BC%D1%83%D0%BD%D1%82_%281906%29.jpg 2x" data-file-width="455" data-file-height="708" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD_%D0%A1%D0%BA%D1%96%D1%80%D0%BC%D1%83%D0%BD%D1%82" title="Раман Скірмунт">Раман Скірмунт</a></figcaption></figure> <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Першая сусьветная вайна">Першая сусьветная вайна</a> паскорыла перамогу <a href="/wiki/%D0%9B%D1%8E%D1%82%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8E%D1%86%D1%8B%D1%8F_1917_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83_%D1%9E_%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D1%96" title="Лютаўская рэвалюцыя 1917 году ў Расеі">Лютаўскае рэвалюцыі 1917 году ў Расеі</a>. У выніку зрынаньня самадзяржаўя ўлада перайшла да <a href="/wiki/%D0%A7%D0%B0%D1%81%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D1%9E%D1%80%D0%B0%D0%B4_%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D1%96" title="Часовы ўрад Расеі">Часовага ўраду</a>. Паводле прыкладу Петраграду на Беларусі ствараліся Саветы рабочых і салдацкіх дэпутатаў, народная міліцыя. У Менскім Савеце адзначаўся ўплыў бальшавікоў. Па <a href="/wiki/%D0%9B%D1%8E%D1%82%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8E%D1%86%D1%8B%D1%8F_1917_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83_%D1%9E_%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D1%96" title="Лютаўская рэвалюцыя 1917 году ў Расеі">Лютаўскай рэвалюцыі</a> аднавіла сваю дзейнасьць і <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B0" title="Беларуская сацыялістычная грамада">БСГ</a><a href="#cite_note-БелЭН-28-89">[86]</a>. Адначасна ўзьнікла шмат іншых беларускі нацыянальных арганізацыяў і суполак ня толькі на тэрыторыі Беларусі, але і ў гарадох Расеі, дзе было шмат беларусаў-уцекачоў. 25—27 сакавіка 1917 году ў Менску адбыўся <a href="/wiki/%D0%97%D1%8C%D0%B5%D0%B7%D0%B4_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%85_%D0%BD%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D1%9E" class="mw-redirect" title="Зьезд беларускіх нацыянальных арганізацыяў">Зьезд беларускіх нацыянальных арганізацыяў</a>, які выставіў патрабаваньне дзяржаўнае аўтаноміі для Беларусі ў складзе Расейскае фэдэрацыйнае дэмакратычнае рэспублікі, абвясьціў сябе «найвышэйшай краёвай інстытуцыя» да скліканьня Беларускае краёвае рады (БКР), а сваім выканаўчым органам — <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BD%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%82_(%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA)" title="Беларускі нацыянальны камітэт (Менск)">Беларускі нацыянальны камітэт (БНК)</a>, якому даручыў падрыхтаваць выбары БКР. Ягоным старшынём абралі <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD_%D0%A1%D0%BA%D1%96%D1%80%D0%BC%D1%83%D0%BD%D1%82" title="Раман Скірмунт">Рамана Скірмунта</a>. Ён жа ўзначаліў дэлегацыю перамоваў з Часовым урадам у пытаньнях аўтаноміі Беларусі. Але ўрад адмовіўся разьвязваць гэтае пытаньне да Ўстаноўчага сходу. Паводле ініцыятывы БСГ у ліпені 1917 году адбыўся <a href="/wiki/%D0%97%D1%8C%D0%B5%D0%B7%D0%B4_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%85_%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D1%9E_%D1%96_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D1%8F%D1%9E" class="mw-redirect" title="Зьезд беларускіх арганізацыяў і партыяў">Зьезд беларускіх арганізацыяў і партыяў</a>. На ім БНК замяніла <a href="/wiki/%D0%A6%D1%8D%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B0_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%85_%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D1%9E" title="Цэнтральная рада беларускіх арганізацыяў">Цэнтральная рада беларускіх арганізацыяў</a>, рэарганізаваная ў кастрычніку 1917 году ў <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B0" title="Вялікая беларуская рада">Вялікую беларускую раду (ВБР)</a><a href="#cite_note-БелЭН-28-89">[86]</a>. 25 кастрычніка 1917 году ў выніку ўзначаленага бальшавікамі ўзброенага паўстаньня ў Петраградзе Часовы ўрад быў скінуты і ўлада перайшла да Савету Народных Камісараў на чале з <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BC%D0%B5%D1%80_%D0%9B%D0%B5%D0%BD%D1%96%D0%BD" title="Уладзімер Ленін">Уладзімерам Ульянавым (Леніным)</a>. 26 кастрычніка савецкую ўладу абвясьцілі ў Менску. У пачатку лістапада найвышэйшым бальшавіцкім органам улады ў краі стаў Ваенна-рэвалюцыйны камітэт Заходняга фронту. 18—25 лістапада савецкую ўладу прызналі зьезд Саветаў рабочых і салдацкіх дэпутатаў, III зьезд сялянскіх дэпутатаў Менскае й Віленскае губэрняў і II зьезд арміяў Заходняга фронту. 26 лістапада абраныя зьездамі выканаўчыя камітэты аб’ядналіся і ўтварылі <a href="/wiki/%D0%90%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D0%BD%D1%8B_%D0%B2%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%9E%D1%87%D1%8B_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%82_%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%B0%D1%9E_%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%87%D1%8B%D1%85,_%D1%81%D0%B0%D0%BB%D0%B4%D0%B0%D1%86%D0%BA%D1%96%D1%85_%D1%96_%D1%81%D1%8F%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%85_%D0%B4%D1%8D%D0%BF%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%9E_%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D0%B5_%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%96_%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82%D1%83" class="mw-redirect" title="Абласны выканаўчы камітэт Саветаў рабочых, салдацкіх і сялянскіх дэпутатаў Заходняе вобласьці і фронту">Абласны выканаўчы камітэт Саветаў рабочых, салдацкіх і сялянскіх дэпутатаў Заходняе вобласьці і фронту (Аблвыкамзах)</a>. У сьнежні 1917 — студзені 1918 году адбыліся зьезды Саветаў рабочых, салдацкіх і сялянскіх дэпутатаў Віцебскае й Магілёўскае губэрняў, на якіх завяршылася праца з усталяваньня бальшавіцкае ўлады ў гэтых губэрнях. Аблвыкамзах ігнараваў беларускае нацыянальнае пытаньне й не прызнаваў існаваньня самастойнага беларускага народу<a href="#cite_note-БелЭН-28-89">[86]</a>. <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%C5%B9micier_%C5%BDy%C5%82unovi%C4%8D_(Ci%C5%A1ka_Hartny)._%D0%97%D1%8C%D0%BC%D1%96%D1%86%D0%B5%D1%80_%D0%96%D1%8B%D0%BB%D1%83%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%87_(%D0%A6%D1%96%D1%88%D0%BA%D0%B0_%D0%93%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BD%D1%8B)_(1910-19)_(3).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/%C5%B9micier_%C5%BDy%C5%82unovi%C4%8D_%28Ci%C5%A1ka_Hartny%29._%D0%97%D1%8C%D0%BC%D1%96%D1%86%D0%B5%D1%80_%D0%96%D1%8B%D0%BB%D1%83%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%87_%28%D0%A6%D1%96%D1%88%D0%BA%D0%B0_%D0%93%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BD%D1%8B%29_%281910-19%29_%283%29.jpg/150px-%C5%B9micier_%C5%BDy%C5%82unovi%C4%8D_%28Ci%C5%A1ka_Hartny%29._%D0%97%D1%8C%D0%BC%D1%96%D1%86%D0%B5%D1%80_%D0%96%D1%8B%D0%BB%D1%83%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%87_%28%D0%A6%D1%96%D1%88%D0%BA%D0%B0_%D0%93%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BD%D1%8B%29_%281910-19%29_%283%29.jpg" decoding="async" width="150" height="211" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/%C5%B9micier_%C5%BDy%C5%82unovi%C4%8D_%28Ci%C5%A1ka_Hartny%29._%D0%97%D1%8C%D0%BC%D1%96%D1%86%D0%B5%D1%80_%D0%96%D1%8B%D0%BB%D1%83%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%87_%28%D0%A6%D1%96%D1%88%D0%BA%D0%B0_%D0%93%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BD%D1%8B%29_%281910-19%29_%283%29.jpg/225px-%C5%B9micier_%C5%BDy%C5%82unovi%C4%8D_%28Ci%C5%A1ka_Hartny%29._%D0%97%D1%8C%D0%BC%D1%96%D1%86%D0%B5%D1%80_%D0%96%D1%8B%D0%BB%D1%83%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%87_%28%D0%A6%D1%96%D1%88%D0%BA%D0%B0_%D0%93%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BD%D1%8B%29_%281910-19%29_%283%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/%C5%B9micier_%C5%BDy%C5%82unovi%C4%8D_%28Ci%C5%A1ka_Hartny%29._%D0%97%D1%8C%D0%BC%D1%96%D1%86%D0%B5%D1%80_%D0%96%D1%8B%D0%BB%D1%83%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%87_%28%D0%A6%D1%96%D1%88%D0%BA%D0%B0_%D0%93%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BD%D1%8B%29_%281910-19%29_%283%29.jpg/300px-%C5%B9micier_%C5%BDy%C5%82unovi%C4%8D_%28Ci%C5%A1ka_Hartny%29._%D0%97%D1%8C%D0%BC%D1%96%D1%86%D0%B5%D1%80_%D0%96%D1%8B%D0%BB%D1%83%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%87_%28%D0%A6%D1%96%D1%88%D0%BA%D0%B0_%D0%93%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BD%D1%8B%29_%281910-19%29_%283%29.jpg 2x" data-file-width="344" data-file-height="485" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%97%D1%8C%D0%BC%D1%96%D1%86%D0%B5%D1%80_%D0%96%D1%8B%D0%BB%D1%83%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Зьміцер Жылуновіч">Зьміцер Жылуновіч</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Bie%C5%82aru%C5%9B._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_(1919).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Bie%C5%82aru%C5%9B._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_%281919%29.jpg/300px-Bie%C5%82aru%C5%9B._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_%281919%29.jpg" decoding="async" width="300" height="230" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Bie%C5%82aru%C5%9B._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_%281919%29.jpg/450px-Bie%C5%82aru%C5%9B._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_%281919%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Bie%C5%82aru%C5%9B._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_%281919%29.jpg/600px-Bie%C5%82aru%C5%9B._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_%281919%29.jpg 2x" data-file-width="2500" data-file-height="1913" /></a><figcaption>Мапа Беларусі (<a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A1%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка">Беларускай ССР</a>), 1919 г.</figcaption></figure> У адказ на <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%96%D1%86%D0%BA%D1%96_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%BE%D1%82_1917_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83_%D1%9E_%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D1%96" class="mw-redirect" title="Кастрычніцкі пераварот 1917 году ў Расеі">Кастрычніцкі пераварот 1917 году ў Расеі</a> ВБР разам з Цэнтральнай беларускай вайсковай радай зьвярнулася з «Граматай да беларускага народу», дзе асудзіла дзейнасьць бальшавікоў. ВБР склікала ў Менску <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D1%8B_%D0%8E%D1%81%D0%B5%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D1%80%D1%8D%D1%81" class="mw-redirect" title="Першы Ўсебеларускі кангрэс">Першы Ўсебеларускі кангрэс</a> 1917 году. I зьезд прызнаў неабходным стварэньне Беларускае дзяржаўнасьці, не прызнаў улады Аблвыкамзаху, таму на загад яго кіраўнікоў быў разагнаны з выкарыстаньнем вайсковае сілы. Частка дэлегатаў стварыла выканаўчы камітэт, а потым Раду зьезду, якая <a href="/wiki/%D0%A2%D1%80%D1%8D%D1%86%D1%8F%D1%8F_%D0%8E%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B0" title="Трэцяя Ўстаўная грамата">Трэцяй Устаўной граматай</a> 25 сакавіка 1918 году абвясьціла Беларусь незалежнай і свабоднай дзяржавай — <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Беларуская Народная Рэспубліка">Беларускай Народнай Рэспублікай (БНР)</a><a href="#cite_note-БелЭН-28-89">[86]</a>. Ваенна-палітычныя разьлікі Расеі, міжнароднае становішча, дзейнасьць БНР сталі прычынамі фармальнага прызнаньня бальшавіцкімі ўладамі ў Маскве права беларускага народу на нацыянальную дзяржаўнасьць. Выконваючы пастанову ЦК РКП(б), VI Паўночна-Заходняя абласная канфэрэнцыя ў Смаленску пастанавіла аб абвяшчэньні <a href="/wiki/%D0%91%D0%A1%D0%A1%D0%A0" class="mw-redirect" title="БССР">Беларускае Савецкае Сацыялістычнае Рэспублікі (БССР)</a> у межах Віцебскае, Гарадзенскае, Магілёўскае, Менскае, беларускіх паветаў Віленскае, Ковенскае і Смаленскае губэрняў. Утварэньне БССР з сталіцай у Менску 1 студзеня 1919 году абвешчанае маніфэстам <a href="/wiki/%D0%A7%D0%B0%D1%81%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%87%D0%B0-%D1%81%D1%8F%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D1%96_%D1%9E%D1%80%D0%B0%D0%B4_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" class="mw-redirect" title="Часовы рабоча-сялянскі савецкі ўрад Беларусі">Часовага рабоча-сялянскага савецкага ўраду Беларусі</a>. Паводле патрабаваньня ЦК РКП(б) 27 лютага 1919 году ўтварылася <a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%91%D0%B5%D0%BB" class="mw-redirect" title="ЛітБел">Літоўска-Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка (ЛітБел) </a> з сталіцай у Вільні. Другое абвяшчэньне БССР адбылося 31 ліпеня 1920 году ў Менску<a href="#cite_note-БелЭН-28-89">[86]</a>. Утварэньне БССР фактычна стала адказам на абвяшчэньне незалежнасьці Беларускае Народнае Рэспублікі, што ад пачатку прызнавалася на афіцыйным узроўні — як зазначаў першы савецкі камісар фінансаў Беларусі <a href="/wiki/%D0%86%D1%81%D0%B0%D0%BA_%D0%A0%D1%8D%D0%B9%D0%BD%D0%B3%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%B4" title="Ісак Рэйнгольд">Ісак Рэйнгольд</a> на паседжаньні Цэнтральнага Бюро <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D1%83%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Камуністычная партыя Беларусі">КП(б)Б</a> 22 студзеня 1919 году<a href="#cite_note-90">[87]</a>: <table align="center" style="border-collapse:collapse; border-style:none; background-color:transparent; color:inherit; max-width:60em; width:auto; margin:auto;"> <tbody><tr> <td style="width:30px; vertical-align:top; padding-right:0px;"><img alt="«" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Left_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg/22px-Left_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg.png" decoding="async" width="22" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Left_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg/33px-Left_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Left_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg/44px-Left_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg.png 2x" data-file-width="320" data-file-height="350" /> </td> <td valign="top" style="padding:2px 1em; font-style:italic;"> Існаваньне Беларускай Рады змусіла вылучыць Беларускую [Савецкую] Рэспубліку <div class="mw-collapsible mw-collapsed" style="padding: 2px; border: 1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); border:0px solid #F5F5F5;"> <div style="text-align: center; text-align:left;color:#808080;">Арыгінальны тэкст  (рас.)</div> <div class="mw-collapsible-content" style="text-align: center; text-align: left;"> <div lang="ru" style="font-style: italic">Существование Белорусской Рады заставило выдвинуть Белорусскую [Советскую] Республику</div> </div></div> </td> <td style="width:30px; vertical-align:bottom;"><img alt="»" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Right_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg/22px-Right_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg.png" decoding="async" width="22" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Right_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg/33px-Right_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Right_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg/44px-Right_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg.png 2x" data-file-width="320" data-file-height="350" /> </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding:1ex 0 0 0;"> </td></tr></tbody></table> У лістападзе — сьнежні 1920 году адбыўся <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%BA%D1%96_%D0%B7%D0%B1%D1%80%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B_%D1%87%D1%8B%D0%BD" title="Слуцкі збройны чын">Слуцкі збройны чын</a>, мэтай якога была абарона непадзельнае Беларусі ў <a href="/wiki/%D0%AD%D1%82%D0%BD%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B0%D1%9E" title="Этнічная тэрыторыя беларусаў">этнічных межах</a>, усталяваньне рэспублікі і прызнаньне Беларускай Народнай Рэспублікі, а таксама незалежнасьць ад Польшчы й Расеі. Слуцкі фронт БНР стаў рэальным вайсковым змаганьнем за незалежнасьць, а <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D1%8B_%D0%A1%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%BA%D1%96_%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%BA" title="Першы Слуцкі полк">Слуцкая брыгада</a> — увасабленьнем волі беларусаў да свае дзяржаўнасьці<a href="#cite_note-Viacorka-91">[88]</a>. Аднак Слуцкае выступленьне, урэшце, здушыла <a href="/wiki/%D0%A7%D1%8B%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F" class="mw-redirect" title="Чырвоная армія">Чырвоная армія</a><a href="#cite_note-92">[89]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Сярэдняя_Літва">Сярэдняя Літва</h3></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Lithuanie_historique_et_ennographique_(1920).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Lithuanie_historique_et_ennographique_%281920%29.jpg/300px-Lithuanie_historique_et_ennographique_%281920%29.jpg" decoding="async" width="300" height="312" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Lithuanie_historique_et_ennographique_%281920%29.jpg/450px-Lithuanie_historique_et_ennographique_%281920%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Lithuanie_historique_et_ennographique_%281920%29.jpg/600px-Lithuanie_historique_et_ennographique_%281920%29.jpg 2x" data-file-width="4366" data-file-height="4544" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5" title="Вялікае Княства Літоўскае">Літва гістарычная</a> і <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B5%D1%82%D1%83%D0%B2%D0%B0" title="Летува">Летува</a> («Літва этнаграфічная»). <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8B%D0%B3%D0%B0" title="Рыга">Рыга</a>, 1920 г.</figcaption></figure> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8F%D1%80%D1%8D%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D1%8F_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Сярэдняя Літва">Сярэдняя Літва</a></div> Рэспубліка <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8F%D1%80%D1%8D%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D1%8F_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Сярэдняя Літва">Сярэдняя Літва</a> — дзяржаўна-палітычнае ўтварэньне на тэрыторыі Віленшчыны і Гарадзеншчыны ў 1920—1922 гадох. Рэспубліка была апошняй спробай аднавіць <a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Літва">Літву</a> ў гістарычным і <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%84%D1%8D%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Канфэдэрацыя">канфэдэрацыйным</a> сэнсе (таксама плянавалася ўтварыць Літву Верхнюю і Літву Ніжнюю). Стварэньне дзяржавы стала магчымым у выніку «Бунту Жалігоўскага» дзякуючы Першай <a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%B4%D1%8B%D0%B2%D1%96%D0%B7%D1%96%D1%96" class="mw-redirect" title="Літоўска-беларускія дывізіі">Літоўска-Беларускай дывізіі</a> польскай арміі пад кіраўніцтвам ураджэнца <a href="/wiki/%D0%90%D1%88%D0%BC%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82" title="Ашмянскі павет">Ашмяншчыны</a> <a href="/wiki/%D0%9B%D1%8E%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD_%D0%96%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%B3%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96" title="Люцыян Жалігоўскі">Люцыяна Жалігоўскага</a>. Разьмешчаная вакол гістарычнай сталіцы <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5" title="Вялікае Княства Літоўскае">Вялікага Княства Літоўскага</a> — <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8F" title="Вільня">Вільні</a> — дзяржава 18 месяцаў была <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D1%83%D1%84%D1%8D%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B7%D0%BE%D0%BD%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Буфэрная зона (старонка не існуе)">буфэрнай зонай</a> паміж <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0_(1918%E2%80%941939)" title="Польская Рэспубліка (1918—1939)">Польскай Рэспублікай</a>, ад якой залежала, і <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B5%D1%82%D1%83%D0%B2%D0%B0" title="Летува">Летувой</a>, якая дэкляравала свае правы на гэтую тэрыторыю<a href="#cite_note-von_Rauch-93">[90]</a>. Па некаторых затрымках, зьвязаных з пратэстам <a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D0%B3%D0%B0_%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%9E" title="Ліга народаў">Лігі народаў</a> (<a href="/wiki/%D0%96%D1%8D%D0%BD%D1%8D%D0%B2%D0%B0" title="Жэнэва">Жэнэва</a>, <a href="/wiki/%D0%A8%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D1%86%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Швайцарыя">Швайцарыя</a>), якая плянавала ўвод міжнародных войскаў, 8 студзеня 1922 году адбыліся выбары ў Сойм і тэрыторыя рэспублікі была <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%8D%D0%BA%D1%81%D1%96%D1%8F" title="Анэксія">анэксаваная</a> Польшчай. Люцыян Жалігоўскі пазьней у сваіх мэмуарах, выдадзеных у Лёндане ў 1943 годзе, асудзіў палітыку анэксіі і закрыцьця беларускіх школаў ды адмаўленьня ад канфэдэрацыйных плянаў маршалка <a href="/wiki/%D0%AE%D0%B7%D1%8D%D1%84_%D0%9F%D1%96%D0%BB%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D1%96" title="Юзэф Пілсудзкі">Юзэфа Пілсудзкага</a> польскім «саюзьнікам»<a href="#cite_note-94">[91]</a>. <table align="center" style="border-collapse:collapse; border-style:none; background-color:transparent; color:inherit; max-width:60em; width:auto; margin:auto;"> <tbody><tr> <td style="width:30px; vertical-align:top; padding-right:0px;"><img alt="«" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Left_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg/22px-Left_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg.png" decoding="async" width="22" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Left_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg/33px-Left_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Left_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg/44px-Left_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg.png 2x" data-file-width="320" data-file-height="350" /> </td> <td valign="top" style="padding:2px 1em; font-style:italic;">9 кастрычніка 1920 году заняў Вільню ня польскі генэрал Жалігоўскі, а <a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B2%D1%96%D0%BD" class="mw-redirect" title="Літвін">літвін</a> Жалігоўскі. Мараю гэтага апошняга было жыць сярод суайчыньнікаў на літоўскай зямлі. Я не вылучаў сярод іх ні палякаў, ні русінаў, ні жмудзінаў. Будучы літвінам, я ніколі не пераставаў быць палякам. Два гэтыя паняцьці зьвязаныя між сабою. Яны ўзаемна дапаўняюць адно другое. </td> <td style="width:30px; vertical-align:bottom;"><img alt="»" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Right_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg/22px-Right_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg.png" decoding="async" width="22" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Right_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg/33px-Right_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Right_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg/44px-Right_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg.png 2x" data-file-width="320" data-file-height="350" /> </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding:1ex 0 0 0;"><cite style="font-style:normal;">— Успаміны Люцыяна Жалігоўскага</cite> </td></tr></tbody></table> Таксама генэрал захапляўся ідэямі <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D1%96%D0%B7%D0%BC" title="Панславізм">панславізму</a>: «Але ня толькі геаграфічна Літва была сэрцам славянства. Была ім маральна. Яна, адна з усіх славянскіх народаў, магла лёгка пагаварыць з усімі. Як з Польшчай, так з Расеяй, так з Украінай. Уклад псыхічны літоўскіх народаў быў як бы створаны, каб прымірыць усіх. У яго ніколі не было варожасьці, ні нацыянальнай, ні рэлігійнай, ні культурнай». Некалькімі ж дзесягодзьдзямі раней у пратаколе допыту 19-гадовага рэвалюцыянэра 10 сакавіка 1887 году пазначана, што Юзэф Пілсудзкі казаў:<a href="#cite_note-95">[92]</a> <table align="center" style="border-collapse:collapse; border-style:none; background-color:transparent; color:inherit; max-width:60em; width:auto; margin:auto;"> <tbody><tr> <td style="width:30px; vertical-align:top; padding-right:0px;"><img alt="«" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Left_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg/22px-Left_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg.png" decoding="async" width="22" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Left_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg/33px-Left_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Left_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg/44px-Left_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg.png 2x" data-file-width="320" data-file-height="350" /> </td> <td valign="top" style="padding:2px 1em; font-style:italic;">Завуць мяне Восіп Восіпавіч Пілсудскі; ад роду маю 19 гадоў; паходжаньне і народнасьць дваранін, беларус… </td> <td style="width:30px; vertical-align:bottom;"><img alt="»" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Right_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg/22px-Right_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg.png" decoding="async" width="22" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Right_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg/33px-Right_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Right_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg/44px-Right_pointing_double_angle_quotation_mark_sh2.svg.png 2x" data-file-width="320" data-file-height="350" /> </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="padding:1ex 0 0 0;"><cite style="font-style:normal;">— Пратакол допыту Юзэфа Пілсудскага ад 10 сакавіка 1887 г. </cite> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Беларуская_ССР_і_Заходняя_Беларусь">Беларуская ССР і Заходняя Беларусь</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A1%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка">Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Bie%C5%82aru%C5%9B._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_(1924).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Bie%C5%82aru%C5%9B._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_%281924%29.jpg/300px-Bie%C5%82aru%C5%9B._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_%281924%29.jpg" decoding="async" width="300" height="211" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Bie%C5%82aru%C5%9B._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_%281924%29.jpg/450px-Bie%C5%82aru%C5%9B._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_%281924%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Bie%C5%82aru%C5%9B._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_%281924%29.jpg/600px-Bie%C5%82aru%C5%9B._%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_%281924%29.jpg 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1442" /></a><figcaption>Мапа Беларусі 1924 году з пазначэньнем тагачасных граніцаў БССР і беларускіх тэрыторыяў у межах іншых дзяржаваў</figcaption></figure> Тэрыторыя адноўленае БССР складалася толькі з 6 паветаў Менскае губэрні. Паводле <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8B%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D1%96%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B4%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" class="mw-redirect" title="Рыская мірная дамова">Рыскае мірнае дамовы</a> 1921 году да <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0_(1918%E2%80%941939)" title="Польская Рэспубліка (1918—1939)">Польшчы</a> адышла <a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Заходняя Беларусь">Заходняя Беларусь</a>. 30 сьнежня 1922 году ўтварыўся <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%8E%D0%B7_%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D1%96%D1%85_%D0%A1%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA" title="Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік">Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік</a> (СССР), у які ўвайшла і БССР. Паводле прапановы партыйна-савецкага кіраўніцтва БССР цэнтральныя ўлады згадзіліся ў 1924 і 1926 гадох на <a href="/wiki/%D0%A3%D0%B7%D0%B1%D1%83%D0%B9%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5_%D0%91%D0%A1%D0%A1%D0%A0" title="Узбуйненьне БССР">ўзбуйненьне БССР</a> шляхам улучэньне ў яе склад часткі Віцебскае і Гомельскае губэрняў. У 1920-я — пачатку 1930-х гадоў у Беларусі праводзіліся сацыялістычная індустрыялізацыя і масавая калектывізацыя сельскае гаспадаркі, у 1924—1929 гадох праводзілася палітыка <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Беларусізацыя">беларусізацыі</a><a href="#cite_note-БелЭН-28-89">[86]</a>. Цяжкім злачынствам супраць усіх пластоў грамадзтва сталі <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D0%BF%D1%80%D1%8D%D1%81%D1%96%D1%96_%D1%9E_%D0%91%D0%A1%D0%A1%D0%A0" class="mw-redirect" title="Рэпрэсіі ў БССР">палітычныя рэпрэсіі</a>, якія набылі сыстэмны характар у пачатку 1930-х гадоў, а найбольшы размах мелі ў 1937—1938 гадох. У выніку <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4_%D0%A7%D1%8B%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%90%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%96_%D1%9E_%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8E%D1%8E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_%D1%96_%D0%8E%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D1%83_1939_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83" class="mw-redirect" title="Паход Чырвонай Арміі ў Заходнюю Беларусь і Ўкраіну 1939 году">паходу Чырвонае Арміі ў верасьні 1939 году ў Заходнюю Беларусь</a> ейную тэрыторыю далучылі да БССР, аднак Віленшчыну перадалі Летуве. Летува атрымала каля 6880 квадратных кілямэтраў (2660 квадратных міляў) тэрыторыі Віленскага краю (у тым ліку Вільню, гістарычнаю сталіцу Вялікага Княства Літоўскага). Сярод жыхароў Вільні, прадстаўнікі сучаснае летувіскае нацыянальнасьці складалі тады ўсяго 3%. Далучэньне земляў ажыцьцяўлялася ў адпаведнасьці з сакрэтным пратаколам да <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BA%D1%82_%D0%9C%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%B0_%E2%80%94_%D0%A0%D1%8B%D0%B1%D1%8D%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Пакт Молатава — Рыбэнтропа">Дамовы аб ненападзе паміж Нямеччынай і СССР</a><a href="#cite_note-БелЭН-28-89">[86]</a>. У час <a href="/wiki/%D0%9D%D1%8F%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0-%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Нямецка-савецкая вайна">нямецка-савецкай вайны</a> 1941—1945 гадоў (эпізоду <a href="/wiki/%D0%94%D1%80%D1%83%D0%B3%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Другая сусьветная вайна">Другой сусьветнай вайны</a>) на тэрыторыі Беларусі разгарнулася партызанскае і падпольнае змаганьне. Паводле афіцыйных савецкіх зьвестак, у Савецкай Арміі, савецкіх партызанскі фармаваньнях і шэрагах савецкіх падпольнікаў супраць арміі <a href="/wiki/%D0%A2%D1%80%D1%8D%D1%86%D1%96_%D0%A0%D0%B0%D0%B9%D1%85" class="mw-redirect" title="Трэці Райх">Трэцяга Райху</a> змагалася больш за 1,5 млн жыхароў Беларусі. Вайна нанесла рэспубліцы велізарныя страты. Паводле сучасных ацэнак, загінуў кожны трэці жыхар Беларусі. Рэспубліка страціла больш за палову нацыянальнага багацьця. У 1945 годзе паводле савецка-польскае дамовы аб дзяржаўнай граніцы ад 18 жніўня 1945 году, 17 раёнаў <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C" title="Беластоцкая вобласьць">Беластоцкае вобласьці</a> з горадам <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BA" title="Беласток">Беластокам</a> і 3 раёны Берасьцейскае вобласьці ўлады СССР перадалі ў склад <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Польская Народная Рэспубліка">Польшчы</a><a href="#cite_note-БелЭН-28-89">[86]</a>. У 1945 годзе Беларусь стала сузаснавальніцай <a href="/wiki/%D0%90%D0%90%D0%9D" class="mw-redirect" title="ААН">ААН</a>, аднак яе ўдзел ня быў самастойным, а падпарадкоўваўся дэлегацыі <a href="/wiki/%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0" class="mw-redirect" title="СССР">СССР</a>. У 1951 годзе зацьвердзілі <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D1%86%D1%8F%D0%B3_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%A1%D0%A1%D0%A0" title="Сьцяг Беларускай ССР">новы сьцяг БССР</a>, у 1955 годзе — <a href="/wiki/%D0%93%D1%96%D0%BC%D0%BD_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%A1%D0%A1%D0%A0" title="Гімн Беларускай ССР">рэспубліканскі гімн</a><a href="#cite_note-БелЭН-28-89">[86]</a>. У 1986 годзе Беларусь сталася асноўнай ахвярай <a href="/wiki/%D0%A7%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%B1%D1%8B%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D1%84%D0%B0" title="Чарнобыльская катастрофа">Чарнобыльскае катастрофы</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Рэcпубліка_Беларусь">Рэcпубліка Беларусь</h3></div> Сацыяльна-эканамічны крызіс другое паловы 1980 — пачатку 1990-х гадоў спрыяў нарастаньню дэзінтэграцыйных працэсаў у СССР. 27 ліпеня 1990 году Вярхоўны савет БССР прыняў <a href="/wiki/%D0%94%D1%8D%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%B0%D0%B1_%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D1%8B%D0%BC_%D1%81%D1%83%D0%B2%D1%8D%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%86%D0%B5_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%A1%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96" class="mw-redirect" title="Дэклярацыя аб дзяржаўным сувэрэнітэце Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі">Дэклярацыю аб дзяржаўным сувэрэнітэце Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі</a>. <a href="/wiki/%D0%96%D0%BD%D1%96%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D1%8C%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BF%D1%83%D1%82%D1%87" title="Жнівеньскі путч">Жнівеньскі путч</a> у Маскве (19—21 жніўня 1991) і падтрымка яго кіраўніцтвам КПБ паглыбіла крызіс сыстэму ўлады, якая існавала ў той час у Беларусі. 25 жніўня 1991 году Вярхоўны савет БССР прыпыніў дзейнасьць КПБ на тэрыторыі Беларусі. 19 верасьня 1991 году афіцыйную назву Беларускай дзяржавы зьмянілі на Рэспубліку Беларусь. У якасьці дзяржаўных сымбаляў аднавілі <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B" title="Беларусы">беларускія</a> <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D1%81%D1%8B%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D1%96" class="mw-redirect" title="Нацыянальныя сымбалі">нацыянальныя</a> герб <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F" title="Пагоня">Пагоню</a> і <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB-%D1%87%D1%8B%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B0-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8B_%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8F%D0%B3" title="Бел-чырвона-белы сьцяг">бел-чырвона-белы сьцяг</a>. У сьнежні 1991 году ў выніку дэнансацыі дамовы 1922 году СССР спыніў існаваньне. 8 сьнежня 1991 году лідэры Беларусі (<a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E_%D0%A8%D1%83%D1%88%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Станіслаў Шушкевіч">Станіслаў Шушкевіч</a>), Украіны (<a href="/wiki/%D0%9B%D0%B5%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B4_%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%9E%D1%87%D1%83%D0%BA" title="Леанід Краўчук">Леанід Краўчук</a>) і Расеі (<a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%81_%D0%95%D0%BB%D1%8C%D1%86%D1%8B%D0%BD" title="Барыс Ельцын">Барыс Ельцын</a>) у <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%83%D1%88%D1%87%D0%B0" title="Белавеская пушча">Белавескай пушчы</a> падпісалі <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%96" title="Белавескія пагадненьні">пагадненьне</a> аб утварэньні <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%B4%D1%80%D1%83%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C_%D0%9D%D0%B5%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%94%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%9E" class="mw-redirect" title="Садружнасьць Незалежных Дзяржаваў">Садружнасьці Незалежных Дзяржаваў</a>. У 1994 годзе прынялі <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%82%D1%83%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" class="mw-redirect" title="Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь">Канстытуцыю Беларусі</a>, адбыліся першыя прэзыдэнцкія выбары. Паводле вынікаў другога туру, першым прэзыдэнтам краіны абралі <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80_%D0%9B%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%88%D1%8D%D0%BD%D0%BA%D0%B0" title="Аляксандар Лукашэнка">Аляксандра Лукашэнка</a>. Актывізацыя прарасейскіх настрояў ва ўладных колах Беларусі адзначалася яшчэ з восені 1993 году, што выявілася ў працы Канстытуцыйнай Камісіі: большасьць яе сябраў выказаліся за тое, каб упамінаньне крыніцаў Беларускай дзяржаўнасьці — ня толькі Вялікага Княства Літоўскага і Беларускай Народнай Рэспублікі, але і Беларускай ССР — выключыць з тэксту <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%82%D1%83%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Канстытуцыя Беларусі">Канстытуцыі Беларусі</a>. Такую пастанову падтрымала большасьць <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D1%80%D1%85%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D1%8B_%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_12-%D0%B3%D0%B0_%D1%81%D0%BA%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%8F" title="Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь 12-га скліканьня">дэпутацкага корпусу</a><a href="#cite_note-96">[93]</a>. Увогуле, у 1991—1994 гадох Беларусь была адзінай краінай з былых рэспублік СССР, дзе нацыянальныя палітычныя сілы ня мелі прадстаўніцтва ў міністэрствах і структурах мясцовай выканаўчай улады — фактычна ня мелі доступу да рэальнага кіраваньня дзяржавы<a href="#cite_note-navumcyk_15.04.2020-97">[94]</a>. Аднак поўнае аднаўленьне <a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%96%D1%84%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Русіфікацыя Беларусі">русіфікацыйнай</a> <a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D1%8B%D0%BA%D0%B0" title="Моўная палітыка">моўнай</a> і культурнай палітыкі адбылося толькі па ўсталяваньні Лукашэнкам <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D0%B6%D1%8B%D0%BC_%D0%9B%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%88%D1%8D%D0%BD%D0%BA%D1%96" title="Рэжым Лукашэнкі">аўтарытарнага рэжыму</a>, што стала вынікам супадзеньня інтарэсаў уладаў Расеі, якія рэанімавалі <a href="/wiki/%D0%86%D0%BC%D0%BF%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%B7%D0%BC" title="Імпэрыялізм">імпэрскую ідэю</a>, і Лукашэнкі, які меў спадзяваньні праз далучэньне Беларусі да Расеі замяніць яе нямоглага прэзыдэнта <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%81_%D0%95%D0%BB%D1%8C%D1%86%D1%8B%D0%BD" title="Барыс Ельцын">Барыса Ельцына</a><a href="#cite_note-98">[95]</a>. У 1995 годзе па <a href="/wiki/%D0%97%D1%8C%D0%B1%D1%96%D1%86%D1%8C%D1%86%D1%91_%D0%B4%D1%8D%D0%BF%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%9E_%D1%83_%D0%B1%D1%83%D0%B4%D1%8B%D0%BD%D0%BA%D1%83_%D0%92%D1%8F%D1%80%D1%85%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%83_(1995)" title="Зьбіцьцё дэпутатаў у будынку Вярхоўнага Савету (1995)">акце тэрору ў парлямэнце Беларусі</a> ён правёў <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D1%84%D1%8D%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%B4%D1%83%D0%BC_%D1%83_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_1995_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83" title="Рэфэрэндум у Беларусі 1995 году">рэфэрэндум</a>, які супярэчыў Канстытуцыі Беларусі і дзейнаму заканадаўству<a href="#cite_note-МП-99">[96]</a><a href="#cite_note-zapr-100">[97]</a><a href="#cite_note-zapr1-101">[98]</a>, адзначаўся парушэньнем законаў і фальсыфікацыяй вынікаў галасаваньня<a href="#cite_note-102">[99]</a>. Па рэфэрэндуме, Лукашэнка пазбавіў беларускія <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%8B%D0%BC%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Нацыянальная сымболіка">нацыянальныя сымбалі</a> бел-чырвона-белы сьцяг і герб Пагоню статусу афіцыйнай дзяржаўнай сымболікі і надаў дзяржаўны статус <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Расейская мова">расейскай мове</a>. <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Protest_actions_in_Minsk_(Belarus)_near_Stella,_August_16.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Protest_actions_in_Minsk_%28Belarus%29_near_Stella%2C_August_16.jpg/296px-Protest_actions_in_Minsk_%28Belarus%29_near_Stella%2C_August_16.jpg" decoding="async" width="296" height="222" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Protest_actions_in_Minsk_%28Belarus%29_near_Stella%2C_August_16.jpg/444px-Protest_actions_in_Minsk_%28Belarus%29_near_Stella%2C_August_16.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Protest_actions_in_Minsk_%28Belarus%29_near_Stella%2C_August_16.jpg/592px-Protest_actions_in_Minsk_%28Belarus%29_near_Stella%2C_August_16.jpg 2x" data-file-width="4000" data-file-height="3000" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%88_%D0%B7%D0%B0_%D1%81%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D1%83_(%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA,_2020)" title="Марш за свабоду (Менск, 2020)">300-тысячны мітынг супраць фальсыфікацыі выбараў, гвалту і беззаконьня</a>. Менск, 16 жніўня 2020 г.</figcaption></figure> Улетку 1996 году 70 дэпутатаў <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D1%80%D1%85%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D1%8B_%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_13-%D0%B3%D0%B0_%D1%81%D0%BA%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%8F" title="Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь 13-га скліканьня">Вярхоўнага Савету</a> паставілі подпісы пад <a href="/wiki/%D0%86%D0%BC%D0%BF%D1%96%D1%87%D0%BC%D1%8D%D0%BD%D1%82" title="Імпічмэнт">імпічмэнтам</a> прэзыдэнту з прычыны парушэньня ім Канстытуцыі Беларусі. У адказ Лукашэнка з парушэньнем Канстытуцыі і закону «Аб народным галасаваньні (рэфэрэндуме) у Рэспубліцы Беларусь» правёў 24 лістапада 1996 году <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D1%84%D1%8D%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%B4%D1%83%D0%BC_%D1%83_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_1996_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83" title="Рэфэрэндум у Беларусі 1996 году">чарговы рэфэрэндум</a>, на падставе афіцыйна абвешчаных вынікаў якога разагнаў Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь 13-га скліканьня і ўтварыў цалкам падкантрольны <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь">Нацыянальны сход</a>, які стаў найвышэйшым заканадаўчым органам рэжыму ў Беларусі. Адначасна апазыцыю цалкам выціснулі з тэлевізіі і радыё, а апазыцыйным газэтам не давалі друкавацца. У знак пратэсту ў адстаўку падалі прэм’ер-міністар Беларусі, два іншыя міністры і сем судзьдзяў <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%82%D1%83%D1%86%D1%8B%D0%B9%D0%BD%D1%8B_%D1%81%D1%83%D0%B4_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Канстытуцыйны суд Рэспублікі Беларусь">Канстытуцыйнага суду</a>. У гэтых умовах <a href="/wiki/%D0%97%D0%BB%D1%83%D1%87%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%A8%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8B_%D0%90%D0%BC%D1%8D%D1%80%D1%8B%D0%BA%D1%96" title="Злучаныя Штаты Амэрыкі">Злучаныя Штаты</a> і <a href="/wiki/%D0%AD%D1%9E%D1%80%D0%B0%D0%B7%D1%8C%D0%B2%D1%8F%D0%B7" class="mw-redirect" title="Эўразьвяз">Эўразьвяз</a> адмовіліся прызнаваць легітымнасьць рэфэрэндуму. Тым часам Лукашэнка канцэнтраваў у сваіх руках уладу з дапамогаю ўзмацненьня спэцыяльных службаў, у прыватнасьці <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%82_%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B1%D1%8F%D1%81%D1%8C%D0%BF%D0%B5%D0%BA%D1%96_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Камітэт дзяржаўнай бясьпекі Рэспублікі Беларусь">КДБ</a>. У красавіку 1998 году Лукашэнка стварыў г. зв. «<a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%8E%D0%B7_%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D1%96_%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" class="mw-redirect" title="Саюз Расеі і Беларусі">Саюз Расеі і Беларусі</a>», пазьней абвясьціў пра стварэньне г. зв. «<a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%8E%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_%D1%96_%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D1%96" title="Саюзная дзяржава Беларусі і Расеі">Саюзнай дзяржавы Беларусі і Расеі</a>». Улады <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D1%8F" title="Расея">Расеі</a> актыўна падтрымлівалі аўтарытарны рэжым у Беларусі ад часоў палітычнай крызы 1996 году, калі Лукашэнку зь іх дапамогай удалося ўнікнуць імпічмэнту і здабыць абсалютную ўладу ў краіне<a href="#cite_note-103">[100]</a>. Незаконныя прэзыдэнцкія выбары з падкантрольнай Лукашэнку працэдурай падліку галасоў праходзілі ў 2001, 2006, 2010 і 2015 гадох. Кожныя зь іх выклікалі пратэсты грамадзянаў Беларусі і крытыку з боку ЗША і краінаў Эўразьвязу — найперш праз працэдуру падліку галасоў, якая дазваляла цалкам фальсыфікаваць вынікі і адкідала ўсякі кантроль за падлікам галасоў для не зьвязаных з рэжымам Лукашэнкі грамадзянаў Беларусі. 8 жніўня 2020 году прайшлі <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D1%8D%D0%B7%D1%8B%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%B2%D1%8B%D0%B1%D0%B0%D1%80%D1%8B_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_2020_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83" title="Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2020 году">чарговыя незаконныя прэзыдэнцкія выбары</a>, па якіх адбыліся <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%8D%D1%81%D1%82%D1%8B_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_(2020%E2%80%942021)" class="mw-redirect" title="Пратэсты ў Беларусі (2020—2021)">масавыя пратэсты супраць іх фальсыфікацыі, гвалту і беззаконьня</a>. Пратэсты адзначаліся найбольшай за ўсю гісторыю колькасьцю ўдзельнікаў (у Менску выходзілі сотні тысячаў чалавек, у абласных цэнтрах — дзясяткі, у многіх раённых — тысячы) і праходзілі пад <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B" title="Беларусы">беларускай</a> <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%8B%D0%BC%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Нацыянальная сымболіка">нацыянальнай сымболікай</a>. У час здушэньня гэтых пратэстаў гвалт рэжыму Лукашэнкі над грамадзянамі Беларусі перайшоў на прынцыпова новы ўзровень, калі ён выявіўся <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D0%BF%D1%96%D1%81_%D0%B7%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BD%D1%83%D0%BB%D1%8B%D1%85_%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D1%87%D0%B0%D1%81_%D0%B0%D0%BA%D1%86%D1%8B%D1%8F%D1%9E_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%8D%D1%81%D1%82%D1%83_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_(2020)" class="mw-redirect" title="Сьпіс загінулых падчас акцыяў пратэсту ў Беларусі (2020)">забойствамі</a> і масавымі катаваньнямі, а маштаб рэпрэсіяў у краіне наблізіўся да часоў <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D0%BF%D1%80%D1%8D%D1%81%D1%96%D1%96_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Савецкія рэпрэсіі ў Беларусі">сталінскага тэрору</a><a href="#cite_note-104">[101]</a>. <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D1%9E%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5_%D0%B2%D0%B0_%D0%8E%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D1%83_(2022)" class="mw-redirect" title="Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну (2022)">Расейскае ўварваньне ва Ўкраіну</a> 24 лютага 2022 году адкрыта прадэманстравала, што Беларусь знаходзіцца пад <a href="/wiki/%D0%93%D1%96%D0%B1%D1%80%D1%8B%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Гібрыдная вайна">гібрыднай</a><a href="#cite_note-Litwin-2024-10">[8]</a><a href="#cite_note-Usov-2023-11">[9]</a><a href="#cite_note-UW-2022-12">[10]</a><a href="#cite_note-BRN-13">[11]</a> <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BF%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Расейская акупацыя Беларусі">акупацыяй Расеі</a><a href="#cite_note-Lichtarovic-24-02-2022-14">[12]</a><a href="#cite_note-Hurnievic-26-02-2022-15">[13]</a><a href="#cite_note-Daskievic-25-02-2022-16">[14]</a><a href="#cite_note-AC-2022-17">[15]</a><a href="#cite_note-Korsunau-2022-18">[16]</a><a href="#cite_note-Dubaviec-2022-19">[17]</a>. 25 сакавіка 2023 году <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BC%D0%B5%D1%80_%D0%9F%D1%83%D1%86%D1%96%D0%BD" title="Уладзімер Пуцін">Ўладзімер Пуцін</a> заявіў, што Расея разьмяшчае у Беларусі сваю тактычную ядзерную зброю, што неўзабаве ажыцьцявілі<a href="#cite_note-105">[102]</a><a href="#cite_note-Usau-29-03-2023-9">[7]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Дзяржаўны_лад">Дзяржаўны лад</h2></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D1%8B_%D0%BB%D0%B0%D0%B4_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Дзяржаўны лад Рэспублікі Беларусь">Дзяржаўны лад Рэспублікі Беларусь</a></div> Беларусь — <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BD%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Унітарная дзяржава">унітарная дзяржава</a>, форма кіраваньня — <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D1%8D%D0%B7%D1%8B%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Прэзыдэнцкая рэспубліка">прэзыдэнцкая рэспубліка</a>. Тэрмін для кожнага прэзыдэнту складае пяць гадоў. Паводле <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%82%D1%83%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Канстытуцыя Беларусі">Канстытуцыі Беларусі 1994 году</a>, прэзыдэнт <a href="/wiki/%D0%94%D1%8D-%D1%8E%D1%80%D1%8D" class="mw-redirect" title="Дэ-юрэ">дэ-юрэ</a> можа займаць пасаду ня больш за два тэрміны, аднак у 2004 годзе на падставе афіцыйна абвешчаных вынікаў <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D1%84%D1%8D%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%B4%D1%83%D0%BC_%D1%83_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_2004_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83" title="Рэфэрэндум у Беларусі 2004 году">рэфэрэндуму</a> <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D0%B6%D1%8B%D0%BC_%D0%9B%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%88%D1%8D%D0%BD%D0%BA%D1%96" title="Рэжым Лукашэнкі">рэжым Лукашэнкі</a> <a href="/wiki/%D0%94%D1%8D-%D1%84%D0%B0%D0%BA%D1%82%D0%B0" class="mw-redirect" title="Дэ-факта">дэ-факта</a> прыбраў гэтае абмежаваньне<a href="#cite_note-106">[103]</a>. Першым прэзыдэнтам стаў <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80_%D0%9B%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%88%D1%8D%D0%BD%D0%BA%D0%B0" title="Аляксандар Лукашэнка">Аляксандар Лукашэнка</a>, абраны на гэтую пасаду ў другім туры <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D1%8D%D0%B7%D1%8B%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%B2%D1%8B%D0%B1%D0%B0%D1%80%D1%8B_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_1994_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83" title="Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 1994 году">выбараў 1994 году</a>. У 1996 годзе з ініцыятывы Лукашэнкі прайшоў <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D1%84%D1%8D%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%B4%D1%83%D0%BC_%D1%83_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_1996_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83" title="Рэфэрэндум у Беларусі 1996 году">рэфэрэндум</a>, на падставе афіцыйна абвешчаных вынікаў якога ў Канстытуцыю ўнесьлі шэраг зьменаў, а Лукашэнка павялічыў свой тэрмін на 2 гады, такім чынам наступныя афіцыйныя прэзыдэнцкія выбары адбыліся ў 2001 годзе. Галоўны орган <a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%9E%D1%87%D0%B0%D1%8F_%D1%9E%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B0" title="Заканадаўчая ўлада">заканадаўчай улады</a> — <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D1%80%D1%85%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D1%8B_%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь">Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь</a>, ліквідаваны Лукашэнкам на падставе афіцыйна абвешчаных вынікаў рэфэрэндуму 1996 году і заменены на падкантрольны рэжыму <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь">Нацыянальны сход</a>, які складаецца з <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B4%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%BE%D1%9E_%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D1%83_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Палата прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь">Палаты прадстаўнікоў</a> (ніжняя палата) і <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D1%83_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Савет Рэспублікі Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь">Савету Рэспублікі</a> (верхняя палата). З улікам таго, што назва «Вярхоўны <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82" class="mw-disambig" title="Савет">Савет</a>» небеларуская і паходзіць ад <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A1%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка">Беларускай ССР</a>, выказваюцца прапановы вярнуць парлямэнту краіны традыцыйную ад часоў <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5" title="Вялікае Княства Літоўскае">Вялікага Княства Літоўскага</a> назву — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BE%D0%B9%D0%BC" title="Сойм">Сойм</a><a href="#cite_note-Cajcyc-107">[104]</a><a href="#cite_note-108">[105]</a>. <a href="/wiki/%D0%A1%D1%83%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D1%9E%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B0" title="Судовая ўлада">Судовая ўлада</a> ажыцьцяўляецца судамі, найвышэйшы судовы орган — <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D1%80%D1%85%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D1%8B_%D1%81%D1%83%D0%B4_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Вярхоўны суд Рэспублікі Беларусь">Вярхоўны суд</a>. Гаспадарчыя спрэчкі паміж прадпрыемствамі, установамі і арганізацыямі разглядае <a href="/wiki/%D0%92%D1%8B%D1%88%D1%8D%D0%B9%D1%88%D1%8B_%D0%B3%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%87%D1%8B_%D1%81%D1%83%D0%B4_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" class="mw-redirect" title="Вышэйшы гаспадарчы суд Рэспублікі Беларусь">Вышэйшы гаспадарчы суд</a>. Кантроль за канстытуцыйнасьцю нарматыўных актаў у дзяржаве ажыцьцяўляе <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%82%D1%83%D1%86%D1%8B%D0%B9%D0%BD%D1%8B_%D1%81%D1%83%D0%B4_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Канстытуцыйны суд Рэспублікі Беларусь">Канстытуцыйны суд</a>, легітымны склад якога, аднак, разагнаны па рэфэрэндуме 1996 году<a href="#cite_note-Пастухоў-2021-109">[106]</a>. Нагляд за дакладным і аднастайным выкананьнем законаў ускладаецца на <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D1%8D%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%BA%D1%83%D1%80%D0%BE%D1%80_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Генэральны пракурор Рэспублікі Беларусь">Генэральнага пракурора</a>. Кантроль за выкананьнем дзяржаўнага бюджэту і выкарыстаньнем дзяржаўнай уласнасьці ажыцьцяўляе <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%82_%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BB%D1%8E_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Камітэт дзяржаўнага кантролю Рэспублікі Беларусь">Камітэт дзяржаўнага кантролю</a><a href="#cite_note-BE-12-110">[107]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Адміністрацыйна-тэрытарыяльны_падзел"><span id=".D0.90.D0.B4.D0.BC.D1.96.D0.BD.D1.96.D1.81.D1.82.D1.80.D0.B0.D1.86.D1.8B.D0.B9.D0.BD.D0.B0-.D1.82.D1.8D.D1.80.D1.8B.D1.82.D0.B0.D1.80.D1.8B.D1.8F.D0.BB.D1.8C.D0.BD.D1.8B_.D0.BF.D0.B0.D0.B4.D0.B7.D0.B5.D0.BB">Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел</h2></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D0%B9%D0%BD%D0%B0-%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі">Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі</a></div> <table border="0" align="right" cellpadding="0" cellspacing="0" style="margin: 0 0 1em 1em; background: transparent; border: 0px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 100%;"> <tbody><tr> <td><div style="position: relative"><figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Belarus_provinces_blank.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Belarus_provinces_blank.svg/300px-Belarus_provinces_blank.svg.png" decoding="async" width="300" height="256" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Belarus_provinces_blank.svg/450px-Belarus_provinces_blank.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Belarus_provinces_blank.svg/600px-Belarus_provinces_blank.svg.png 2x" data-file-width="850" data-file-height="725" /></a><figcaption></figcaption></figure> <div style="position: absolute;left:32px;top:181px"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Coat_of_Arms_of_Brest_Region.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Coat_of_Arms_of_Brest_Region.svg/17px-Coat_of_Arms_of_Brest_Region.svg.png" decoding="async" width="17" height="21" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Coat_of_Arms_of_Brest_Region.svg/26px-Coat_of_Arms_of_Brest_Region.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Coat_of_Arms_of_Brest_Region.svg/34px-Coat_of_Arms_of_Brest_Region.svg.png 2x" data-file-width="281" data-file-height="340" /></a></div> <div style="position: absolute;font-size:85%;left:55px;top:180px"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C" title="Берасьцейская вобласьць">Берасьцейская вобласьць</a></div> <div style="position: absolute;left:38px;top:96px"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Coat_of_Arms_of_Hrodna_Voblasts.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Coat_of_Arms_of_Hrodna_Voblasts.svg/20px-Coat_of_Arms_of_Hrodna_Voblasts.svg.png" decoding="async" width="20" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Coat_of_Arms_of_Hrodna_Voblasts.svg/30px-Coat_of_Arms_of_Hrodna_Voblasts.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Coat_of_Arms_of_Hrodna_Voblasts.svg/40px-Coat_of_Arms_of_Hrodna_Voblasts.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="558" /></a></div> <div style="position: absolute;font-size:85%;left:30px;top:120px"><a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C" title="Гарадзенская вобласьць">Гарадзенская вобласьць</a></div> <div style="position: absolute;left:120px;top:102px"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Coat_of_Arms_of_Minsk_province.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Coat_of_Arms_of_Minsk_province.svg/20px-Coat_of_Arms_of_Minsk_province.svg.png" decoding="async" width="20" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Coat_of_Arms_of_Minsk_province.svg/30px-Coat_of_Arms_of_Minsk_province.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Coat_of_Arms_of_Minsk_province.svg/40px-Coat_of_Arms_of_Minsk_province.svg.png 2x" data-file-width="500" data-file-height="502" /></a></div> <div style="position: absolute;font-size:85%;left:122px;top:125px"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C" title="Менская вобласьць">Менская вобласьць</a></div> <div style="position: absolute;left:178px;top:185px"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Coat_of_arms_of_Homyel_Voblast.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Coat_of_arms_of_Homyel_Voblast.svg/20px-Coat_of_arms_of_Homyel_Voblast.svg.png" decoding="async" width="20" height="21" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Coat_of_arms_of_Homyel_Voblast.svg/30px-Coat_of_arms_of_Homyel_Voblast.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Coat_of_arms_of_Homyel_Voblast.svg/40px-Coat_of_arms_of_Homyel_Voblast.svg.png 2x" data-file-width="711" data-file-height="730" /></a></div> <div style="position: absolute;font-size:85%;left:200px;top:185px"><a href="/wiki/%D0%93%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C" title="Гомельская вобласьць">Гомельская вобласьць</a></div> <div style="position: absolute;left:203px;top:105px"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Escut_Oblast_Mohilev.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Escut_Oblast_Mohilev.png/20px-Escut_Oblast_Mohilev.png" decoding="async" width="20" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Escut_Oblast_Mohilev.png/30px-Escut_Oblast_Mohilev.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Escut_Oblast_Mohilev.png/40px-Escut_Oblast_Mohilev.png 2x" data-file-width="200" data-file-height="163" /></a></div> <div style="position: absolute;font-size:85%;left:225px;top:105px"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%91%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C" title="Магілёўская вобласьць">Магілёўская вобласьць</a></div> <div style="position: absolute;left:138px;top:35px"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Coat_of_Arms_of_Vitsebsk_Voblasts.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Coat_of_Arms_of_Vitsebsk_Voblasts.svg/20px-Coat_of_Arms_of_Vitsebsk_Voblasts.svg.png" decoding="async" width="20" height="18" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Coat_of_Arms_of_Vitsebsk_Voblasts.svg/30px-Coat_of_Arms_of_Vitsebsk_Voblasts.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Coat_of_Arms_of_Vitsebsk_Voblasts.svg/40px-Coat_of_Arms_of_Vitsebsk_Voblasts.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="715" /></a></div> <div style="position: absolute;font-size:85%;left:162px;top:34px"><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D1%86%D0%B5%D0%B1%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C" title="Віцебская вобласьць">Віцебская вобласьць</a></div></div> </td></tr></tbody></table> Тэрыторыя Рэспублікі Беларусь падзяляецца на тэрыторыю <a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%86%D0%B0" title="Сталіца">сталіцы</a> і тэрыторыі <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C" title="Вобласьць">вобласьцяў</a>. Тэрыторыя вобласьці падзяляецца на тэрыторыю <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%91%D0%BD" title="Раён">раёнаў</a> і гарадоў абласнога падпарадкаваньня. Тэрыторыя раёну падзяляецца на тэрыторыю <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82" title="Сельсавет">сельсаветаў</a>, <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%81%D1%91%D0%BB%D0%B0%D0%BA" title="Пасёлак">пасёлкаў</a> і гарадоў раённага падпарадкаваньня. Беларусь падзяляецца на шэсьць вобласьцяў, якія маюць назву паводле свайго адміністрацыйнага цэнтру. У сваю чаргу гэтыя вобласьці падзяляюцца на 118 раёнаў. Сталіца краіны Менск мае адмысловы статус. Цяперашні адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі фактычна застаўся з часоў <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A1%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка">Беларускай ССР</a>. Адміністрацыйна-тэрытарыльныя адзінкі маюць савецкія небеларускія афіцыйныя назвы, з гэтай прычыны прапануецца вярнуць традыцыйныя ад часоў <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5" title="Вялікае Княства Літоўскае">Вялікага Княства Літоўскага</a> назвы — <a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%8F%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Ваяводзтва">ваяводзтвы</a> (замест вобласьцяў), <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82" title="Павет">паветы</a> (замест раёнаў) і <a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_(%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5)" title="Староства (Вялікае Княства Літоўскае)">староствы</a> (замест сельсаветаў)<a href="#cite_note-Cajcyc-107">[104]</a>. З улікам таго, што наяўны падзел забясьпечвае моцную цэнтралізацыю і адміністрацыйна-палітычны кантроль над мясцовай ўладай з боку цэнтральных ворганаў улады, дзеля зьмяншэньня цэнтралізацыі, адміністрацыйнай і бюджэтнай нагрузкі выказваюцца прапановы павялічыць колькасьць адзінак самакіраваньня першага ўзроўню (ваяводзтваў)<a href="#cite_note-111">[108]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Геаграфія">Геаграфія</h2></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D1%96%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Геаграфія Беларусі">Геаграфія Беларусі</a></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Геаграфічнае_становішча">Геаграфічнае становішча</h3></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Belarus_satellite_image_MODIS_Terra_true_color_2010-06-29.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Belarus_satellite_image_MODIS_Terra_true_color_2010-06-29.jpg/300px-Belarus_satellite_image_MODIS_Terra_true_color_2010-06-29.jpg" decoding="async" width="300" height="225" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Belarus_satellite_image_MODIS_Terra_true_color_2010-06-29.jpg/450px-Belarus_satellite_image_MODIS_Terra_true_color_2010-06-29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Belarus_satellite_image_MODIS_Terra_true_color_2010-06-29.jpg/600px-Belarus_satellite_image_MODIS_Terra_true_color_2010-06-29.jpg 2x" data-file-width="3840" data-file-height="2880" /></a><figcaption>Беларусь з космасу, чэрвень 2010 г.</figcaption></figure> Беларусь знаходзіцца ў цэнтры <a href="/wiki/%D0%AD%D1%9E%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Эўропа">Эўропы</a>. Мяжуе з <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D1%87%D0%B0" title="Польшча">Польшчаю</a> на захадзе, <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B5%D1%82%D1%83%D0%B2%D0%B0" title="Летува">Летувою</a> на паўночным захадзе, <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%82%D0%B2%D1%96%D1%8F" title="Латвія">Латвіяй</a> на поўначы, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D1%8F" title="Расея">Расеяй</a> на ўсходзе і <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D0%B0" title="Украіна">Ўкраінай</a> на поўдні. Агульная працягласьць <a href="/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%86%D0%B0_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" class="mw-redirect" title="Дзяржаўная граніца Рэспублікі Беларусь">дзяржаўнай граніцы</a> складае 2969 км. Адлегласьць ад Менску да сталіц суседніх дзяржаваў: <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8F" title="Вільня">Вільні</a> — 215 км, <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8B%D0%B3%D0%B0" title="Рыга">Рыгі</a> — 470, <a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Варшава">Варшавы</a> — 550, <a href="/wiki/%D0%9A%D1%96%D0%B5%D1%9E" title="Кіеў">Кіева</a> — 580, <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%B2%D0%B0" title="Масква">Масквы</a> — 700 км. Плошча Беларусі — 207,598 тыс. км². Найбольшая працягласьць краіны з захаду на ўсход — 650 км, з поўначы на поўдзень — 560 км. У Эўропе Беларусь паводле плошчы нязначна саступае <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B1%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Вялікабрытанія">Вялікабрытаніі</a> і <a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D0%BC%D1%8B%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Румынія">Румыніі</a>, больш чым у 2,2 разу пераўзыходзіць <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%8F" title="Партугалія">Партугалію</a> і <a href="/wiki/%D0%92%D1%83%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%88%D1%87%D1%8B%D0%BD%D0%B0" title="Вугоршчына">Вугоршчыну</a> і прыкладна ў 5 разоў — <a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D0%B4%D1%8B" title="Нідэрлянды">Нідэрлянды</a>, <a href="/wiki/%D0%A8%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D1%86%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Швайцарыя">Швайцарыю</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Рэльеф_і_карысныя_выкапні">Рэльеф і карысныя выкапні</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D0%BB%D1%8C%D0%B5%D1%84_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Рэльеф Беларусі">Рэльеф Беларусі</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Dzyarzhynskaya_Hara_3.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Dzyarzhynskaya_Hara_3.jpg/300px-Dzyarzhynskaya_Hara_3.jpg" decoding="async" width="300" height="225" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Dzyarzhynskaya_Hara_3.jpg/450px-Dzyarzhynskaya_Hara_3.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Dzyarzhynskaya_Hara_3.jpg/600px-Dzyarzhynskaya_Hara_3.jpg 2x" data-file-width="4032" data-file-height="3024" /></a><figcaption>На <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%B0%D1%8F_(%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B0)" title="Сьвятая (гара)">Сьвятой гары</a> (345 м), найвышэйшым пункце Беларусі</figcaption></figure> Беларусь знаходзіцца на <a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D1%8D%D1%9E%D1%80%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%BD%D0%B0" class="mw-redirect" title="Усходнеэўрапейская раўніна">Ўсходнеэўрапейскай раўніне</a>. Тэрыторыя галоўным чынам раўнінная з рэдкімі ўзвышшамі (<a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D1%9E%D0%B7%D0%B2%D1%8B%D1%88%D1%88%D0%B0" title="Менскае ўзвышша">Менскае</a>, <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D1%9E%D0%B7%D0%B2%D1%8B%D1%88%D1%88%D0%B0" title="Наваградзкае ўзвышша">Наваградзкае</a>, <a href="/wiki/%D0%90%D1%88%D0%BC%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D1%9E%D0%B7%D0%B2%D1%8B%D1%88%D1%88%D0%B0" title="Ашмянскае ўзвышша">Ашмянскае</a>, <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D1%86%D0%B5%D0%B1%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D1%9E%D0%B7%D0%B2%D1%8B%D1%88%D1%88%D0%B0" title="Віцебскае ўзвышша">Віцебскае</a> і іншыя), якія разьмяшчаюцца пераважна ў цэнтральнай частцы краіны і складаюць <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B0" title="Беларуская града">Беларускую граду</a>. Найвышэйшы пункт — <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%B0%D1%8F_(%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B0)" title="Сьвятая (гара)">Сьвятая гара</a>, 345 м; найніжэйшы — на рацэ <a href="/wiki/%D0%9D%D1%91%D0%BC%D0%B0%D0%BD" title="Нёман">Нёмане</a>, 90 м над узроўнем мора. Асаблівасьці рэльефу Беларусі вызначаюцца геалягічнай будовай тэрыторыі. Да прыпаднятых частак крышталічнага падмурка прымяркоўваюцца ўзвышшы. Тэрыторыі з глыбокім заляганьнем крышталічнага падмурка звычайна займаюць нізіны. Вызначальным фактарам фармаваньня рэльефу Беларусі сталі <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D1%96%D0%BA" title="Ледавік">ледавікі</a>. За апошнія 500—600 тыс. гадоў тэрыторыя краіны спазнала ня менш за 5 зьледзяненьняў. На тэрыторыі Беларусі выявілі больш за 5 тысячаў радовішчаў і пакладаў карыстных выкапняў<a href="#cite_note-BE-12-110">[107]</a>. Сярод іх можна выдзяліць <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%84%D1%82%D0%B0" title="Нафта">нафту</a>, <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D1%8B%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8B_%D0%B3%D0%B0%D0%B7" title="Прыродны газ">прыродны газ</a>, <a href="/wiki/%D0%96%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D1%83%D0%B4%D0%B0" title="Жалезная руда">жалезную руду</a>, <a href="/wiki/%D0%94%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D0%BC%D1%96%D1%82" title="Даляміт">даляміты</a>, будаўнічыя матэрыялы — <a href="/wiki/%D0%96%D0%B2%D1%96%D1%80" title="Жвір">жвір</a>, <a href="/wiki/%D0%93%D0%BB%D1%96%D0%BD%D0%B0" title="Гліна">гліны</a>, <a href="/wiki/%D0%9F%D1%8F%D1%81%D0%BE%D0%BA" title="Пясок">пясок</a>, <a href="/wiki/%D0%9A%D1%80%D1%8D%D0%B9%D0%B4%D0%B0" title="Крэйда">крэйду</a>, <a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%82" title="Граніт">граніт</a>, <a href="/wiki/%D0%A2%D0%BE%D1%80%D1%84" title="Торф">торф</a>, <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%BF%D1%8D%D0%BB%D1%8C" title="Сапрапэль">сапрапэль</a> і іншыя. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Глебы">Глебы</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/wiki/%D0%93%D0%BB%D0%B5%D0%B1%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Глебы Беларусі">Глебы Беларусі</a></div> Асаблівасьці геалягічнага мінулага Беларусі, яе рэльефу, клімату, расьліннасці абумовілі складаную будову глебавага покрыва тэрыторыі. Асноўныя глебаўтваральныя пароды адпавядаюць зоне ледавіковай акумуляцыі: азёрна-ледавіковыя, <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%B0_(%D0%B3%D0%B5%D0%B0%D0%BB%D1%91%D0%B3%D1%96%D1%8F)" title="Марэна (геалёгія)">марэнавыя</a>, водна-ледавіковыя адклады, алювіяльныя наносы, <a href="/wiki/%D0%A2%D0%BE%D1%80%D1%84" title="Торф">торф</a>. Сярод глебаўтваральных працэсаў пераважаюць дзярновы (пад лугавой травяністай расьліннасьцю), падзолісты (пад лясной расьліннасьцю), балотны (у паніжаных месцах, дзе назапашваецца вільгаць) і іх спалучэньні. З улікам ступені праяўленьня асноўнага глебаўтваральнага працэсу вылучаюцца тыпы глебаў: <a href="/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0-%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%BE%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%8F_%D0%B3%D0%BB%D0%B5%D0%B1%D1%8B" title="Дзярнова-падзолістыя глебы">дзярнова-падзолістыя</a>, <a href="/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0-%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%BE%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%8F_%D0%B7%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%87%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%B3%D0%BB%D0%B5%D0%B1%D1%8B" title="Дзярнова-падзолістыя забалочаныя глебы">дзярнова-падзолістыя забалочаныя</a>, <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%80%D1%84%D1%8F%D0%BD%D0%B0-%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%82%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%B3%D0%BB%D0%B5%D0%B1%D1%8B" title="Тарфяна-балотныя глебы">тарфяна-балотныя</a>, <a href="/wiki/%D0%90%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%8B%D1%8F_%D0%B3%D0%BB%D0%B5%D0%B1%D1%8B" title="Абалонавыя глебы">абалонавыя</a>, <a href="/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0-%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%B3%D0%BB%D0%B5%D0%B1%D1%8B" title="Дзярнова-карбанатныя глебы">дзярнова-карбанатныя</a>, <a href="/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D1%8F_%D1%96_%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0-%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%B7%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%87%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%B3%D0%BB%D0%B5%D0%B1%D1%8B" title="Дзярновыя і дзярнова-карбанатныя забалочаныя глебы">дзярновыя і дзярнова-карбанатныя забалочаныя</a>. Паводле мэханічнага складу адрозьніваюць гліністыя, сугліністыя, супясковыя, пясковыя і тарфяныя глебы. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Клімат">Клімат</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/wiki/%D0%9A%D0%BB%D1%96%D0%BC%D0%B0%D1%82_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Клімат Беларусі">Клімат Беларусі</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%D0%9F%D0%B0%D0%BC%D1%96%D0%B6_%D0%BD%D0%BE%D1%87%D1%87%D1%83_%D1%96_%D0%B4%D0%BD%D1%91%D0%BC.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/%D0%9F%D0%B0%D0%BC%D1%96%D0%B6_%D0%BD%D0%BE%D1%87%D1%87%D1%83_%D1%96_%D0%B4%D0%BD%D1%91%D0%BC.jpg/300px-%D0%9F%D0%B0%D0%BC%D1%96%D0%B6_%D0%BD%D0%BE%D1%87%D1%87%D1%83_%D1%96_%D0%B4%D0%BD%D1%91%D0%BC.jpg" decoding="async" width="300" height="169" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/%D0%9F%D0%B0%D0%BC%D1%96%D0%B6_%D0%BD%D0%BE%D1%87%D1%87%D1%83_%D1%96_%D0%B4%D0%BD%D1%91%D0%BC.jpg/450px-%D0%9F%D0%B0%D0%BC%D1%96%D0%B6_%D0%BD%D0%BE%D1%87%D1%87%D1%83_%D1%96_%D0%B4%D0%BD%D1%91%D0%BC.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/%D0%9F%D0%B0%D0%BC%D1%96%D0%B6_%D0%BD%D0%BE%D1%87%D1%87%D1%83_%D1%96_%D0%B4%D0%BD%D1%91%D0%BC.jpg/600px-%D0%9F%D0%B0%D0%BC%D1%96%D0%B6_%D0%BD%D0%BE%D1%87%D1%87%D1%83_%D1%96_%D0%B4%D0%BD%D1%91%D0%BC.jpg 2x" data-file-width="5464" data-file-height="3070" /></a><figcaption>Краявід Беларусі ўлетку</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%D0%9F%D0%B5%D1%87%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BB%D0%B5%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%BA_%E2%80%94_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B7%D0%B8%D0%BC%D0%B0.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/%D0%9F%D0%B5%D1%87%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BB%D0%B5%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%BA_%E2%80%94_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B7%D0%B8%D0%BC%D0%B0.jpg/300px-%D0%9F%D0%B5%D1%87%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BB%D0%B5%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%BA_%E2%80%94_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B7%D0%B8%D0%BC%D0%B0.jpg" decoding="async" width="300" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/%D0%9F%D0%B5%D1%87%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BB%D0%B5%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%BA_%E2%80%94_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B7%D0%B8%D0%BC%D0%B0.jpg/450px-%D0%9F%D0%B5%D1%87%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BB%D0%B5%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%BA_%E2%80%94_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B7%D0%B8%D0%BC%D0%B0.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/%D0%9F%D0%B5%D1%87%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BB%D0%B5%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%BA_%E2%80%94_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B7%D0%B8%D0%BC%D0%B0.jpg/600px-%D0%9F%D0%B5%D1%87%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BB%D0%B5%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%BA_%E2%80%94_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B7%D0%B8%D0%BC%D0%B0.jpg 2x" data-file-width="3000" data-file-height="1653" /></a><figcaption>Краявід Беларусі ўзімку</figcaption></figure> Беларусь мае <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%80%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D0%BB%D1%96%D0%BC%D0%B0%D1%82" title="Мерны клімат">мерны</a> <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%8B%D0%BD%D1%8D%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D0%BB%D1%96%D0%BC%D0%B0%D1%82" title="Кантынэнтальны клімат">кантынэнтальны клімат</a>, бо месьціцца ў мерным пасе на шляху заходніх паветраных масаў з <a href="/wiki/%D0%90%D1%82%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%B0%D0%BA%D1%96%D1%8F%D0%BD" title="Атлянтычны акіян">Атлянтычнага акіяну</a>. У роўнадзеньні 21 сакавіка і 23 верасьня вышыня сонца роўная 90° і 23,5°. Гадавая сумарная <a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%8F%D1%86%D1%8B%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Радыяцыя (старонка не існуе)">радыяцыя</a> ў Беларусі складала 3500 мэга<a href="/wiki/%D0%94%D0%B6%D0%BE%D1%9E%D0%BB%D1%8C" title="Джоўль">джоўляў</a>/м² на поўначы і 4100 мэгаджоўляў/м² на поўначы (85—97 кіля<a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%91%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Калёрыя">калёрыяў</a>/см). У <a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%BD%D1%8C" title="Ліпень">ліпені</a>, які ёсьць найцяплейшым месяцам, сумарная радыяцыя 9-кратна большая, чым у найхаладнейшым месяцы — <a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D1%83%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D1%8C" title="Студзень">студзені</a>. Улетку пераважае наўпроставая сонечная радыяцыя, што складае 52% ад сумарнай. Узімку — расьсеяная радыяцыя, што складае 70% ад сумарнай. Гадавая расьсеяная радыяцыя розьнілася ад 2100 мэгаджоўляў/м² на поўдні да 1900 мэгаджоўляў/м² на поўначы. Сярэднегадавая працягласьць сонечнага зьзяньня вагалася ад 73 дзён на поўначы да 78 на поўдні. Найбольшая яго працягласьць назіралася ў чэрвені (11—12 дзён), найменшая — у сьнежні (25-30 гадзінаў). На цёплае паўгодзьдзе прыпадала каля 80% гадавой працягласьці сонечнага зьзяньня. Гадавая сума <a href="/wiki/%D0%A4%D0%BE%D1%82%D0%B0%D1%81%D1%8B%D0%BD%D1%82%D1%8D%D0%B7" title="Фотасынтэз">фотасынтэтычнаактыўнай</a> радыяцыі, 1% якой спажывалі <a href="/w/index.php?title=%D0%97%D1%8F%D0%BB%D1%91%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%8C%D0%BB%D1%96%D0%BD%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Зялёныя расьліны (старонка не існуе)">зялёныя расьліны</a>, складала да 1900 мэгаджоўляў/м² на поўначы да 2200 мэгаджоўляў/м² на поўдні. Дадатны радыяцыйны балянс краіны складаў 1500—1800 мэгаджоўляў/м² у сярэднім за год і паступова нарастаў з паўночнага ўсходу на паўднёвы захад<a href="#cite_note-г-112">[109]</a>. Цягам году над Беларусьсю пераважаюць заходнія вятры, якія пераносяць марское атлянтычнае паветра, разам зь якім перамяшчаюцца <a href="/w/index.php?title=%D0%A6%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%91%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Цыклён (старонка не існуе)">цыклёны</a>. Узімку пануюць паўднёва-заходнія і заходнія вятры. Паступленьне цыклёнаў зімой вядзе да павышэньня <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%BE%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C_%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%B0" title="Вільготнасьць паветра">вільготнасьці</a> і воблачнасьці, што выклікае <a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BB%D1%96%D0%B3%D0%B0" title="Адліга">адлігу</a> і туманы. Пранікненьне кантынэнтальнага паветра мерных шыротаў прыносіць марознае надвор’е з паніжэньнем сярэднесодневай тэмпэратуры да −10—15 <a href="/wiki/%C2%B0C" class="mw-redirect" title="°C">°C</a>. Звычайна арктычнае паветра ўрываецца пасьля адлігі, што выклікае рэзкае пахаладаньне з парывістым ветрам. Морскае арктычнае паветра стварае воблачнае надвор’е, а кантынэнтальнае з усходняй <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BA%D1%82%D1%8B%D0%BA%D0%B0" title="Арктыка">Арктыкі</a> — яснае, што паніжае тэмпэратуру паветра да −40 °C. Улетку пераважаюць паўночна-заходнія і заходнія вятры. Арктычнае паветра праграецца ў ніжніх слаях і выклікае працяглыя <a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D1%81%D1%83%D1%85%D0%B0" class="mw-redirect" title="Засуха">засухі</a>. На паўднёвым усходзе пераважае трапічнае паветра, што пры руху на поўнач абумоўлівае рэзкае пацяпленьне і вылікае засушлівае надвор’е ўлетку да 38 °C і адлігу ўзімку. Сярэднегадавая хуткасьць ветру складае 3,5—4 м/с на раўнінах і ўзвышшах, 3—3,5 м/с у <a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B7%D1%96%D0%BD%D0%B0" title="Нізіна">нізінах</a> і далінах рэк. Увосень і ўзімку праз цыклёны хуткасьць ветру павялічваецца, а ўвесну і ўлетку памяншаецца на 0,5 м/с. Сярэднегадавая тэмпэратура для ўсёй Беларусі складала 5,8 °C. Сярэднегадавая ізатэрма вагаецца ад 7 °C у Берасьцейскай вобласьці да 4,5 °C у Віцебскай. У асобныя гады сярэдняя тэмпэратура сягае ад 4,5—5 °C да 7—9,5 °C. Працягласьць цёплага пэрыяду году з тэмпэратурай вышэйшай за 0 °C складае 250—260 дзён на паўднёвым захадзе і 220—230 на паўночным усходзе. У ліпені сярэднямесячная тэмпэратура вагаецца ад 17,5 °C на поўначы да 19 °C на поўдні. Адхіленьні ад звычайнай тэмпэратуры можа складаць 3—4 °C. Найбольшая тэмпэратура расьце ад 35 °C у Віцебску да 38 °C у Гомлі. У студзені сярэдняя тэмпэратура складала −6,7 °C са зьмяненьнем ад −4,5 °C на паўднёвым захадзе да −8 °C на паўночным усходзе. На захадзе звычайна цяплей амаль на 2 °C, чым на ўсходзе празь пераважнае ўзьдзеяньне атлянтычнага паветра. Адхіленьні тэмпэратуры могуць дасягаць 3—6 °C. Найменшыя тэмпэратуры зьмяняліся ад −41 °C у Віцебску да −35 °C у Гомлі<a href="#cite_note-г-112">[109]</a>. У гадавым ходзе найбольш пругкасьці вадзяной пары прыпадае на ліпень — 14-15 гэкта<a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8C_(%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BD%D0%BA%D0%B0_%D0%B2%D1%8B%D0%BC%D1%8F%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%8F)" title="Паскаль (адзінка вымярэньня)">паскаляў</a> (ГПа), найменш на студзень — 3-4 ГПа. Узімку пругкасьць складае ад 3,5 ГПа на поўначы да 4 ГПа на поўдні. Улетку — ад 14,5 ГПа да 15 ГПа. На марэнных узвышшах пругкасьць меншая на 0,5—1 ГПа, чым на раўнінах. Сярэднегадавая вільготнасьць складала каля 80%. Найбольшая ў сьнежні-студзені — каля 90%. Найменшая ў траўні-чэрвені — 65%. Павялічаная на 3—5% вільготнасьць адзначалася каля вадаёмаў, на балотах, у лясах і на ўзвышшах. У сухія летнія дні віготнасьць апускалася менш за 30%. У сярэднім налічвалася 5—7 сухіх дзён на поўначы і ўзвышшах і 13—17 на поўдні. Часам іх лік дасягаў 20—40 за год. Больш за ўсё сухіх дзён назіралася ў траўні. На поўначы і ўсходзе налічвалася 136—145 дзён зь вільготнасьцю звыш 80% за год, на поўдні і паўднёвым захадзе — 107—113. На ўзвышшах налічвалася да 152 вільготных дзён за год. Узімку было больш вільготных дзён, чым улетку. У сьнежні налічвалася 23—27 вільготных дзён. У траўні 2-4 такіх дні. Высокая вільготнасьць спрыяла <a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D0%BC%D0%B0%D0%BD" title="Туман">туманам</a>, што часьцей узьнікалі ў замкнёных катлавінах, на балотах і азёрах. За год здаралася ад 35 да 100 дзён з туманам. На Менскім і <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D1%9E%D0%B7%D0%B2%D1%8B%D1%88%D1%88%D0%B0" title="Наваградзкае ўзвышша">Наваградзкім узвышшах</a> 65—100 такіх дзён. Звыш 60% дзён з туманамі адбывалася ў халодную пару году з кастрычніка па <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D1%96%D0%BA" title="Сакавік">сакавік</a>. Пахмурных дзён налічвалася ад 135 на паўднёвым усходзе да 175 на паўночным захадзе. Узімку верагоднасьць пахмурнага неба складала 80—85%. У сьнежні ў сярэднім 21—23 дні бяз сонечнага надвор’я. У цёплую пару году воблачнасьць складала да 45—55%. У сярэднім за год у Беларусі выпадала звыш 600—700 мм. Марэнныя ўзвышшы сярэдзіннай Беларусі атрымлівалі звыш 650—700 мм. На Наваградзкім узвышшы выпадала 769 мм ападкаў, што было найбольшым паказьнікам у Беларусі. На нізінах выпадала 600—650 мм. Адхіленьні ад сярэднегадавой нормы складалі 100—200 мм ападкаў. Найбольш ападкаў выпадала ў <a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87%D1%8B" title="Васілевічы">Васілевічах</a> — 1115 мм, найменш у <a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BD" title="Брагін">Брагіне</a> — 298 мм. На цёплую пару з <a href="/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%B2%D1%96%D0%BA" title="Красавік">красавіка</a> па кастрычнік прыпадала каля 70% ападкаў за год. У гадавым ходзе найбольш ападкаў выпадала ў ліпені — 75—95 мм, найменш у лютым — 30-40 мм. У цёплую пару пераважалі <a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D0%B0" title="Залева">залевы</a>, якія перавышалі сярэднемесячныя ападкі ў 2—3 разы. Найбольшы ўлічаны ўзровень быў у жніўні ў <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D1%83%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%8B" title="Пружаны">Пружанах</a> — 329 мм. Часам улетку ападкі не выпадаюць да месяца. Лік дзён з ападкамі складаў ад 193—195 на паўночным захадзе да 145 на паўднёвым усходзе. У сярэднім кожны другі-трэці дзень з ападкамі. Зрэдку за дзень выпадае месячная норма ападкаў. Найбольшы содневы лік атмасфэрнай вільгаці адзначылі ў ліпені 1973 году на станцыі <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BB%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D0%B5_(%D0%92%D1%96%D1%86%D0%B5%D0%B1%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Слаўнае (Віцебская вобласьць) (старонка не існуе)">Слаўнае</a> <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%87%D1%8B%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%80%D0%B0%D1%91%D0%BD" title="Талачынскі раён">Талачынскага раёну</a> (Віцебская вобласьць). У халодную пару зь лістапада па сакавік утвараецца <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D0%BD%D0%B5%D0%B3" title="Сьнег">сьнегавое</a> покрыва, якое ляжыць ад 75 дзён на паўднёвым захадзе да 125 на паўночным усходзе. Часам выпадзеньне сьнегу адзначаецца ў кастрычніку. Устойлівае сьнегавое покрыва ўсталёўваецца ў сьнежні. Яго разбурэньне назіраецца ў пачатку сакавіка на паўднёвым захадзе (ПдЗ) і пры канцы сакавіка на паўночным усходзе (ПнУ). Найбольшая сярэдняя вышыня сьнегу складае ад 15 см на ПдЗ да звыш 30 см на ПнУ. У цёплыя маласьнегавыя зімы вышыня сьнегу ўдвая меншая. Запас вады ў сьнегавым покрыве складае ад 30-40 мм на ПдЗ да 80-100 мм на ўсходзе ПнУ<a href="#cite_note-г-112">[109]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Водныя_багацьці">Водныя багацьці</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўныя артыкулы: <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Рэкі Беларусі">Рэкі Беларусі</a> і <a href="/wiki/%D0%90%D0%B7%D1%91%D1%80%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Азёры Беларусі">Азёры Беларусі</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Nara%C4%8D_-_2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Nara%C4%8D_-_2.jpg/300px-Nara%C4%8D_-_2.jpg" decoding="async" width="300" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Nara%C4%8D_-_2.jpg/450px-Nara%C4%8D_-_2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Nara%C4%8D_-_2.jpg/600px-Nara%C4%8D_-_2.jpg 2x" data-file-width="3888" data-file-height="2592" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%87" title="Нарач">Нарач</a> — найбольшае возера Беларусі</figcaption></figure> Тэрыторыя Беларусі знаходзіцца ў басэйне <a href="/wiki/%D0%A7%D0%BE%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%B0" title="Чорнае мора">Чорнага</a> (58% тэрыторыі) і <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BB%D1%82%D1%8B%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%B0" title="Балтыйскае мора">Балтыйскага</a> (42%) мораў<a href="#cite_note-BE-16-113">[110]</a>. Агульная даўжыня 20,8 тысячаў рэк краіны складае 90,6 тыс. кілямэтраў. 7 рэк маюць даўжыню звыш 500 км: <a href="/wiki/%D0%91%D1%8F%D1%80%D1%8D%D0%B7%D1%96%D0%BD%D0%B0" title="Бярэзіна">Бярэзіна</a>, <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BB%D1%8F" title="Вяльля">Вяльля</a>, <a href="/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8C%D0%B2%D1%96%D0%BD%D0%B0" title="Дзьвіна">Дзьвіна</a>, <a href="/wiki/%D0%94%D0%BD%D1%8F%D0%BF%D1%80%D0%BE" title="Дняпро">Дняпро</a>, <a href="/wiki/%D0%9D%D1%91%D0%BC%D0%B0%D0%BD" title="Нёман">Нёман</a>, <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D1%8B%D0%BF%D1%8F%D1%86%D1%8C" title="Прыпяць">Прыпяць</a> і <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BE%D0%B6" title="Сож">Сож</a>. Шэсьць зь іх, апроч Бярэзіны, ёсьць церазьмежнымі. Агульны аб’ём воднага сьцёку рэк — 57,9 млрд кубічных мэтраў у сярэднім у год. Азёраў каля 11 тыс., 75% зь іх з плошчай люстэрка да 0,1 км². Найбольшае <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B0" title="Возера">возера</a> — <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%87" title="Нарач">Нарач</a> (плошча 79,6 км²), найглыбейшае — <a href="/wiki/%D0%94%D0%BE%D1%9E%D0%B3%D0%B0%D0%B5_%D0%B2%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B0_(%D0%93%D0%BB%D1%8B%D0%B1%D0%BE%D1%86%D0%BA%D1%96_%D1%80%D0%B0%D1%91%D0%BD)" title="Доўгае возера (Глыбоцкі раён)">Доўгае</a> (53,6 м). Агульны аб’ём вады ў азёрах плошчай больш за 1 км² складае 6—7 млрд м³. Найбольшы аб’ём вады ў азёрах <a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D0%B7%D0%B1%D0%BE%D1%80" title="Вадазбор">вадазбораў</a> рэк Дзьвіны (72% усіх запасаў) і Нёмана (20%)<a href="#cite_note-114">[111]</a>. Таксама краіна багатая на балоты, найбольшая колькасьць якіх знаходзіцца на <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%81%D1%8C%D1%81%D0%B5" title="Палесьсе">Палесьсі</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Расьліннасьць_і_жывёльны_сьвет">Расьліннасьць і жывёльны сьвет</h3></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Zubr_BPN_02.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Zubr_BPN_02.jpg/150px-Zubr_BPN_02.jpg" decoding="async" width="150" height="224" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Zubr_BPN_02.jpg/225px-Zubr_BPN_02.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Zubr_BPN_02.jpg/300px-Zubr_BPN_02.jpg 2x" data-file-width="2592" data-file-height="3872" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%97%D1%83%D0%B1%D0%B0%D1%80" title="Зубар">Зубар</a> — жывёла-сымбаль Беларусі</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%D0%92%D0%BE%D1%81%D0%B5%D0%BD%D1%8C_%D1%83_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%BF%D1%83%D1%88%D1%87%D1%8B.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/%D0%92%D0%BE%D1%81%D0%B5%D0%BD%D1%8C_%D1%83_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%BF%D1%83%D1%88%D1%87%D1%8B.jpg/300px-%D0%92%D0%BE%D1%81%D0%B5%D0%BD%D1%8C_%D1%83_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%BF%D1%83%D1%88%D1%87%D1%8B.jpg" decoding="async" width="300" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/%D0%92%D0%BE%D1%81%D0%B5%D0%BD%D1%8C_%D1%83_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%BF%D1%83%D1%88%D1%87%D1%8B.jpg/450px-%D0%92%D0%BE%D1%81%D0%B5%D0%BD%D1%8C_%D1%83_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%BF%D1%83%D1%88%D1%87%D1%8B.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/%D0%92%D0%BE%D1%81%D0%B5%D0%BD%D1%8C_%D1%83_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%BF%D1%83%D1%88%D1%87%D1%8B.jpg/600px-%D0%92%D0%BE%D1%81%D0%B5%D0%BD%D1%8C_%D1%83_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%BF%D1%83%D1%88%D1%87%D1%8B.jpg 2x" data-file-width="4104" data-file-height="2736" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%83%D1%88%D1%87%D0%B0" title="Белавеская пушча">Белавеская пушча</a>, аб’ект <a href="/wiki/%D0%A1%D1%83%D1%81%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D1%87%D1%8B%D0%BD%D0%B0_%D0%AE%D0%9D%D0%AD%D0%A1%D0%9A%D0%9E" title="Сусьветная спадчына ЮНЭСКО">Сусьветнай спадчыны ЮНЭСКО</a></figcaption></figure> На 21 сакавіка 2013 году амаль 40% плошчы Беларусі займаў <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B5%D1%81" title="Лес">лес</a>, агульная плошча якога складала 9,5 мільёну <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B0%D1%80" title="Гектар">гектараў</a>. Запас <a href="/wiki/%D0%94%D1%80%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%BD%D0%B0" title="Драўніна">драўніны</a> складаў 1,6 млрд кубічных мэтраў. Паводле мэтавага прызначэньня лясы падзяляліся на: эксплюатацыйныя (49%), аздараўленчыя (17%), вадаахоўныя (16%), прыродаахоўныя (14%) і ахоўныя (4%). Налічвалася 107 відаў дзікарослых <a href="/wiki/%D0%94%D1%80%D1%8D%D0%B2%D0%B0" title="Дрэва">дрэваў</a> і 1,5 тыс. увезеных зь іншых краёў, сярод іх — 28 мясцовых відаў дрэваў, каля 60 відаў <a href="/wiki/%D0%A5%D0%BC%D1%8B%D0%B7%D1%8C%D0%BD%D1%8F%D0%BA" title="Хмызьняк">хмызьнякоў</a>, 15 — паўхмызьнякоў і 8 — хмызьнячкоў<a href="#cite_note-115">[112]</a>. Пераважнымі пародамі былі: хвойныя (60%; <a href="/wiki/%D0%A5%D0%B2%D0%BE%D1%8F_%D0%B7%D0%B2%D1%8B%D1%87%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D1%8F" title="Хвоя звычайная">хвоя</a> ды <a href="/wiki/%D0%95%D0%BB%D0%BA%D0%B0" class="mw-redirect" title="Елка">елка</a>), мяккалістыя (36,5%; <a href="/wiki/%D0%90%D1%81%D1%96%D0%BD%D0%B0" title="Асіна">асіна</a>, <a href="/wiki/%D0%91%D1%8F%D1%80%D0%BE%D0%B7%D0%B0_(%D0%B4%D1%80%D1%8D%D0%B2%D0%B0)" title="Бяроза (дрэва)">бяроза</a> і <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%85%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Вольха (старонка не існуе)">вольха</a>) і цьвёрдалістыя (3,5%; <a href="/wiki/%D0%94%D1%83%D0%B1" title="Дуб">дуб</a>). Іншыя важныя лесаўтваральныя пароды: <a href="/wiki/%D0%AF%D1%81%D0%B5%D0%BD%D1%8C" title="Ясень">ясень</a>, <a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D0%BF%D0%B0" title="Ліпа">ліпа</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%BB%D1%91%D0%BD_(%D1%80%D0%BE%D0%B4)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Клён (род) (старонка не існуе)">клён</a> і <a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B1" title="Граб">граб</a>. Найбольш пашыраныя ўвезеныя віды дрэваў: <a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D1%96%D1%86%D0%B0" title="Лістоўніца">лістоўніцы</a> сыбірская і эўрапейская, хвоі Банкса, Мурэя і Веймутава, <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%BE%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%B4%D1%83%D0%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Паўночны дуб (старонка не існуе)">паўночны дуб</a>, <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8F" title="Таполя">таполі</a> пірамідальная, ляўралістая і бальзамічная. 70% плошчы займае прыродная расьліннасьць, што налічвае 12 тыс. відаў. Звыш 200 відаў ахоўваецца дзяржавай. У гадавальніках лясных гаспадарак за год вырошчваецца звыш 280 відаў <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D1%8C%D0%BB%D1%96%D0%BD%D0%B0" class="mw-redirect" title="Расьліна">расьлінаў</a>, больш за 310 млн лясных высадкаў<a href="#cite_note-116">[113]</a>. <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Cornflowers_Centaurea_cyanus.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Cornflowers_Centaurea_cyanus.jpg/150px-Cornflowers_Centaurea_cyanus.jpg" decoding="async" width="150" height="237" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Cornflowers_Centaurea_cyanus.jpg/225px-Cornflowers_Centaurea_cyanus.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Cornflowers_Centaurea_cyanus.jpg/300px-Cornflowers_Centaurea_cyanus.jpg 2x" data-file-width="1857" data-file-height="2930" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%88%D0%BA%D0%B0" title="Валошка">Валошка</a> — кветка-сымбаль Беларусі</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:XN_Ciconia_ciconia_86.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/XN_Ciconia_ciconia_86.jpg/300px-XN_Ciconia_ciconia_86.jpg" decoding="async" width="300" height="215" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/XN_Ciconia_ciconia_86.jpg/450px-XN_Ciconia_ciconia_86.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/XN_Ciconia_ciconia_86.jpg/600px-XN_Ciconia_ciconia_86.jpg 2x" data-file-width="1690" data-file-height="1210" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8B_%D0%B1%D1%83%D1%81%D0%B5%D0%BB" class="mw-redirect" title="Белы бусел">Белы бусел</a> — птушка-сымбаль Беларусі</figcaption></figure> Жывёльны сьвет налічвае 457 відаў <a href="/wiki/%D0%A5%D1%80%D1%8B%D0%B1%D0%B5%D1%82%D0%BD%D1%8B%D1%8F" title="Хрыбетныя">хрыбетных</a> (у тым ліку 73 віды <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8B%D1%81%D1%83%D0%BD" class="mw-redirect" title="Сысун">сысуноў</a>, 290 відаў <a href="/wiki/%D0%9F%D1%82%D1%83%D1%88%D0%BA%D1%96" title="Птушкі">птушак</a>, каля 60 відаў <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8B%D0%B1%D1%8B" title="Рыбы">рыб</a>) і больш за 20 тысячаў <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D1%81%D1%85%D1%80%D1%8B%D0%B1%D0%B5%D1%82%D0%BD%D1%8B%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Бесхрыбетныя (старонка не існуе)">бесхрыбетных</a> <a href="/wiki/%D0%96%D1%8B%D0%B2%D1%91%D0%BB%D0%B0" class="mw-redirect" title="Жывёла">жывёлаў</a>. Гаспадарчае значэньне маюць прамыслова-паляўнічыя віды жывёлаў — <a href="/wiki/%D0%97%D0%B2%D1%8B%D1%87%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%96%D1%86%D0%B0" title="Звычайная лісіца">лісіца</a>, <a href="/wiki/%D0%9B%D1%8F%D1%81%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D0%BD%D1%96%D1%86%D0%B0" title="Лясная куніца">куніца</a>, <a href="/wiki/%D0%A2%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B" title="Трусы">трус</a>, <a href="/wiki/%D0%92%D1%8B%D0%B4%D1%80%D0%B0" title="Выдра">выдра</a>, <a href="/wiki/%D0%A2%D1%85%D0%BE%D1%80_%D0%BB%D1%8F%D1%81%D0%BD%D1%8B" title="Тхор лясны">тхор</a>, <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B9" title="Гарнастай">гарнастай</a>, <a href="/wiki/%D0%9B%D0%BE%D1%81%D1%8C" title="Лось">лось</a> і <a href="/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%96%D0%BA" title="Дзік">дзік</a>. 17 відаў сысуноў, 72 віды птушак, 4 віды <a href="/wiki/%D0%97%D0%B5%D0%BC%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8B%D1%8F" title="Земнаводныя">земнаводных</a>, 10 відаў рыб, 72 віды <a href="/wiki/%D0%92%D1%83%D1%81%D1%8F%D0%BA%D1%96" title="Вусякі">вусякоў</a> — улучаныя ў <a href="/wiki/%D0%A7%D1%8B%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%BD%D1%96%D0%B3%D0%B0_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь">чырвоную кнігу Беларусі</a>. Для іх аховы ў месцах расьсяленьня існуюць дзяржаўныя запаведнікі і заказьнікі. У студзені 2011 году 1459 сяброў <a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B0%D0%B1%E2%80%99%D1%8F%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5" title="Грамадзкае аб’яднаньне">грамадзкага аб’яднаньня</a> «<a href="/wiki/%D0%90%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%82%D1%83%D1%88%D0%B0%D0%BA_%D0%91%D0%B0%D1%86%D1%8C%D0%BA%D0%B0%D1%9E%D1%88%D1%87%D1%8B%D0%BD%D1%8B" title="Ахова птушак Бацькаўшчыны">Ахова птушак Бацькаўшчыны</a>» налічылі ў краіне 39 882 птахі 58 відаў, што засталіся зімаваць<a href="#cite_note-117">[114]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Экалёгія">Экалёгія</h3></div> Беларусь больш за іншыя краіны пацярпела ад <a href="/wiki/%D0%A7%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%B1%D1%8B%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D1%84%D0%B0" title="Чарнобыльская катастрофа">аварыі на Чарнобыльскай АЭС</a>. Кірунак ветру ў першыя дні і тыдні па аварыі абумовіў тое, што з усяго аб’ёму <a href="/wiki/%D0%A6%D1%8D%D0%B7" title="Цэз">цэзу</a>-137, які выпаў ў Эўропе, каля 70% прыпала на тэрыторыю Беларусі. На пачатак 2016 году на забруджаных тэрыторыях знаходзіцца 2371 населены пункт (зь іх 28 местаў і мястэчак), дзе пражывае 1141,8 тысячы чалавек (12% насельніцтва Беларусі)<a href="#cite_note-118">[115]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Насельніцтва">Насельніцтва</h2></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Насельніцтва Беларусі">Насельніцтва Беларусі</a></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Дэмаграфія">Дэмаграфія</h3></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_%D1%9E_1950%E2%80%942020_%D0%B3%D0%B3.pdf" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_%D1%9E_1950%E2%80%942020_%D0%B3%D0%B3.pdf/page1-317px-%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_%D1%9E_1950%E2%80%942020_%D0%B3%D0%B3.pdf.jpg" decoding="async" width="317" height="171" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_%D1%9E_1950%E2%80%942020_%D0%B3%D0%B3.pdf/page1-476px-%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_%D1%9E_1950%E2%80%942020_%D0%B3%D0%B3.pdf.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_%D1%9E_1950%E2%80%942020_%D0%B3%D0%B3.pdf/page1-634px-%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_%D1%9E_1950%E2%80%942020_%D0%B3%D0%B3.pdf.jpg 2x" data-file-width="1541" data-file-height="833" /></a><figcaption>Зьмяненьне колькасьці насельніцтва Беларусі ў 1950—2020 гг.</figcaption></figure> Колькасьць насельніцтва Беларусі на 1 кастрычніка 2019 году склала 9 413 446 чалавек<a href="#cite_note-nn2019-4">[2]</a>. Пры гэтым у параўнаньні з уліковымі зьвесткамі колькасьць насельніцтва меншая на 41 000 чалавек. Аднак, паводле спэцыялістаў, да гэтага прычынілася памяншэньне наяўнага насельніцтва за кошт павелічэньня колькасьці мігрантаў. Сапраўдная колькасьць жыхароў зьмяняецца, бо колькасьць мігрантаў зьніжаецца, але яны не паведамляюць пра свой ад’езд у міліцыю. Таксама значны ўнёсак у станоўчы дэмаграфічны балянс зрабіў <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D1%96%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Міграцыя (старонка не існуе)">міграцыйны</a> прырост, які за 2014 год склаў 15,7 тысячаў чалавек, даволі вялікі адсотак зь іх склалі грамадзяне <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D0%B0" title="Украіна">Ўкраіны</a>, якія пакінулі месца свайго жыхарства з прычыны <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D1%8B%D1%82%D1%8D%D1%80%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BF%D1%8D%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%B2%D0%B0_%D0%8E%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D0%B5" title="Антытэрарыстычная апэрацыя ва Ўкраіне">ваенных дзеяньняў</a><a href="#cite_note-nasielnictwa-naviny-119">[116]</a>. Сумарны каэфіцыент нараджальнасьці ў Беларусі складае 1,7 на адну жанчыну. У апошні час назіраецца павелічэньне сумарнага <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D1%8D%D1%84%D1%96%D1%86%D1%8B%D0%B5%D0%BD%D1%82_%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Каэфіцыент нараджальнасьці (старонка не існуе)">каэфіцыенту нараджальнасьці</a>. Аднак, як і раней, ён не забясьпечвае ў краіне ўзроўню простага ўзнаўленьня насельніцтва. Сталіца Беларусі <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA" title="Менск">Менск</a> — найбуйнейшы горад, насельніцтва якога на ліпень 2015 году складала 1,938 млн чалавек<a href="#cite_note-120">[117]</a>. Такім чынам у галоўным горадзе краіны пражывае 20,4% ад агульнай колькасьці насельніцтва. Сярод вобласьцяў лідыруе <a href="/wiki/%D0%93%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C" title="Гомельская вобласьць">Гомельская вобласьць</a>, дзе пражывае амаль кожны сёмы жыхар, а <a href="/wiki/%D0%93%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D1%8C" title="Гомель">Гомель</a> зьяўляецца другім паводле велічыні горадам у краіне, у ім на 2014 год налічвалася 512 тысячаў чалавек. Іншыя буйныя гарады: <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%91%D1%9E" title="Магілёў">Магілёў</a> (371 тыс.), <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D1%86%D0%B5%D0%B1%D1%81%D0%BA" title="Віцебск">Віцебск</a> (363 тыс.), <a href="/wiki/%D0%93%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D1%8F" title="Горадня">Горадня</a> (357 тыс.) і <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D0%B5" title="Берасьце">Берасьце</a> (331 тыс.). Да гарадоў, у якіх пражываюць больш за 100 тысячаў чалавек, належаць <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B1%D1%80%D1%83%D0%B9%D1%81%D0%BA" title="Бабруйск">Бабруйск</a>, <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87%D1%8B" title="Баранавічы">Баранавічы</a>, <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%81%D0%B0%D1%9E" title="Барысаў">Барысаў</a>, <a href="/wiki/%D0%9F%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA" title="Пінск">Пінск</a>, <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D1%80%D1%88%D0%B0" title="Ворша">Ворша</a>, <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D1%80" title="Мазыр">Мазыр</a>, <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%81%D0%BA" title="Салігорск">Салігорск</a> і <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B0%D0%BA" title="Наваполацак">Наваполацак</a><a href="#cite_note-121">[118]</a>. Паводле этнічнага складу пераважаюць <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B" title="Беларусы">беларусы</a>, якія складаюць 83,7% ад агульнай колькасьці насельніцтва Беларусі<a href="#cite_note-belstat-perapis-5">[3]</a>. Наступнымі найбуйнейшымі этнічнымі групамі зьяўляюцца <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%86%D1%8B" title="Расейцы">расейцы</a> (8,3%), <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D1%96" title="Палякі">палякі</a> (3,1%) і <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D1%86%D1%8B" title="Украінцы">ўкраінцы</a> (1,7%)<a href="#cite_note-belstat-perapis-5">[3]</a>. Шчыльнасьць насельніцтва складае каля 50 чалавек на квадратны кілямэтар. 70% ад агульнай колькасьці насельніцтва канцэнтруецца ў гарадзкіх раёнах. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Рэлігія">Рэлігія</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўныя артыкулы: <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D0%BB%D1%96%D0%B3%D1%96%D1%8F_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Рэлігія ў Беларусі">Рэлігія ў Беларусі</a> і <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%84%D1%8D%D1%81%D1%96%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Канфэсійная гісторыя Беларусі">Канфэсійная гісторыя Беларусі</a></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Po%C5%82acak,_E%C5%ADfrasi%C5%84nia_Po%C5%82ackaja._%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B0%D0%BA,_%D0%AD%D1%9E%D1%84%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%8F_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_(1600).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Po%C5%82acak%2C_E%C5%ADfrasi%C5%84nia_Po%C5%82ackaja._%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B0%D0%BA%2C_%D0%AD%D1%9E%D1%84%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%8F_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%281600%29.jpg/150px-Po%C5%82acak%2C_E%C5%ADfrasi%C5%84nia_Po%C5%82ackaja._%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B0%D0%BA%2C_%D0%AD%D1%9E%D1%84%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%8F_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%281600%29.jpg" decoding="async" width="150" height="196" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Po%C5%82acak%2C_E%C5%ADfrasi%C5%84nia_Po%C5%82ackaja._%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B0%D0%BA%2C_%D0%AD%D1%9E%D1%84%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%8F_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%281600%29.jpg/225px-Po%C5%82acak%2C_E%C5%ADfrasi%C5%84nia_Po%C5%82ackaja._%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B0%D0%BA%2C_%D0%AD%D1%9E%D1%84%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%8F_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%281600%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Po%C5%82acak%2C_E%C5%ADfrasi%C5%84nia_Po%C5%82ackaja._%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B0%D0%BA%2C_%D0%AD%D1%9E%D1%84%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%8F_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%281600%29.jpg/300px-Po%C5%82acak%2C_E%C5%ADfrasi%C5%84nia_Po%C5%82ackaja._%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B0%D0%BA%2C_%D0%AD%D1%9E%D1%84%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%8F_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%281600%29.jpg 2x" data-file-width="1279" data-file-height="1667" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%AD%D1%9E%D1%84%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%8F_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F" title="Эўфрасіньня Полацкая">Эўфрасіньня Полацкая</a> — нябесная заступніца Беларусі</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%D0%A1%D0%B0%D1%84%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%81%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%80.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/%D0%A1%D0%B0%D1%84%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%81%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%80.jpg/300px-%D0%A1%D0%B0%D1%84%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%81%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%80.jpg" decoding="async" width="300" height="197" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/%D0%A1%D0%B0%D1%84%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%81%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%80.jpg/450px-%D0%A1%D0%B0%D1%84%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%81%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%80.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/%D0%A1%D0%B0%D1%84%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%81%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%80.jpg/600px-%D0%A1%D0%B0%D1%84%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%81%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%80.jpg 2x" data-file-width="1280" data-file-height="840" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%84%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%81%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%80_(%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B0%D0%BA)" title="Сафійскі сабор (Полацак)">Полацкі Сафійскі сабор</a> (XI ст.) — найстарэйшая <a href="/wiki/%D0%A5%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%96%D1%8F%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Хрысьціянства">хрысьціянская</a> царква Беларусі</figcaption></figure> Паводле ацэнак, 60—70% жыхароў Беларусі лічаць сябе праваслаўнымі, 15—20% — рыма-каталікамі, 5—10% — пратэстантамі, грэка-каталікамі (уніятамі). Праз савецкае змаганьне з рэлігіяй у краіне пашырыўся <a href="/wiki/%D0%90%D1%82%D1%8D%D1%96%D0%B7%D0%BC" title="Атэізм">атэізм</a>. У старажытнасьці насельніцтва Беларусі было <a href="/wiki/%D0%AF%D0%B7%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%96%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0" class="mw-redirect" title="Язычніцтва">язычніцкім</a>. У Х—ХІ стагодзьдзях пачало пашырацца <a href="/wiki/%D0%A5%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%96%D1%8F%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Хрысьціянства">хрысьціянства</a>. Адным зь першых місіянэраў быў ісляндзкі вандроўнік <a href="/wiki/%D0%A2%D0%BE%D1%80%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%B4" title="Торвальд">Торвальд</a><a href="#cite_note-122">[119]</a>. Першая <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8F%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%85%D1%96%D1%8F" title="Полацкая япархія">хрысьціянская япархія</a> зьявілася ў 992 годзе. Гэта была адміністрацыйная адзінка <a href="/wiki/%D0%9A%D1%96%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D1%96%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%96%D1%8F" title="Кіеўская мітраполія">Кіеўскай мітраполіі</a> <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%8B%D0%BD%D0%BE%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BF%D0%B0%D1%82%D1%80%D1%8B%D1%8F%D1%80%D1%85%D0%B0%D1%82" class="mw-redirect" title="Канстантынопальскі патрыярхат">Канстантынопальскага патрыярхату</a>. У 1387 годзе ў <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5" title="Вялікае Княства Літоўскае">Вялікім Княстве Літоўскім</a> зьявілася першае біскупства <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8B%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0-%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%86%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0" class="mw-redirect" title="Рымска-каталіцкая царква">Сьвятога Пасаду (Рымска-каталіцкай царквы)</a>. У XVI ст. з пачаткам <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D1%84%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Рэфармацыя">Рэфармацыі</a> многія адукаваныя жыхары ВКЛ прынялі <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%8D%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%8B%D0%B7%D0%BC" class="mw-redirect" title="Пратэстантызм">пратэстантызм</a>. У 1596 годзе ў выніку <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%83%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Берасьцейская унія">Берасьцейскай уніі</a> праваслаўныя япіскапы перападпарадкавалі <a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D1%96%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%96%D1%8F" title="Літоўская мітраполія">Літоўскую (Кіеўскую) мітраполію</a> Сьвятому Пасаду ў выглядзе <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BD%D1%96%D1%8F%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%86%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0_%D1%9E_%D0%A0%D1%8D%D1%87%D1%8B_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D0%B9" title="Уніяцкая царква ў Рэчы Паспалітай">Рускай уніяцкай царквы</a>. Тым часам супольнасьці <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B" title="Беларускія татары">беларускіх татараў</a> і <a href="/wiki/%D0%96%D1%8B%D0%B4%D1%8B_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Жыды ў Беларусі">жыдоў</a> традыцыйна спавядалі адпаведна <a href="/wiki/%D0%86%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Іслам">іслам</a> і <a href="/wiki/%D0%AE%D0%B4%D0%B0%D1%96%D0%B7%D0%BC" title="Юдаізм">юдаізм</a>. На канец XVIII ст. каля 70% беларусаў належалі да ўніяцкае (грэцка-каталіцкае) царквы, 15% былі рыма-каталікамі, 7% — юдэямі і толькі 6% — праваслаўнымі <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%B9%D1%81%D1%8C%D0%B2%D1%8F%D1%86%D0%B5%D0%B9%D1%88%D1%8B_%D1%9E%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D1%8B_%D1%81%D1%8B%D0%BD%D0%BE%D0%B4" title="Найсьвяцейшы ўрадавы сынод">Ўрадавага сыноду Расейскай імпэрыі</a> (<a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%86%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0" title="Расейская праваслаўная царква">Маскоўскай царквы</a>). У 1839 годзе расейскія ўлады забаранілі ўніяцкую царкву і гвалтоўна далучылі яе паству да Ўрадавага сыноду. З прыходу да ўлады ў 1994 годзе <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80_%D0%9B%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%88%D1%8D%D0%BD%D0%BA%D0%B0" title="Аляксандар Лукашэнка">Аляксандра Лукашэнкі</a> і аднаўленьнем <a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%96%D1%84%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Русіфікацыя Беларусі">палітыкі русіфікацыі</a> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%8D%D0%BA%D0%B7%D0%B0%D1%80%D1%85%D0%B0%D1%82" title="Беларускі экзархат">Беларускі экзархат</a> <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%86%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0" title="Расейская праваслаўная царква">Расейскай праваслаўнай царквы</a> карыстаецца ў Беларусі значнымі прывілеямі. Актыўна дзее <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8B%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0-%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%86%D0%BA%D1%96_%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%91%D0%BB_%D1%83_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Рымска-каталіцкі касьцёл у Беларусі">Рымска-каталіцкі касьцёл</a>, структуры якога аб’ядноўваюцца ў 4 дыяцэзіі. Агулам паводле зьвестак Касьцёлу ў краіне налічваюцца 1 402 605 вернікаў, большасьць зь якіх прыпадаюць на <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0-%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%91%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D1%85%D1%96%D0%B4%D1%8B%D1%8F%D1%86%D1%8D%D0%B7%D1%96%D1%8F" title="Менска-Магілёўская архідыяцэзія">Менска-Магілёўскую архідыяцэзію</a><a href="#cite_note-123">[120]</a>. Колькасьць пратэстантаў (розных дэнамінацыяў) ацэньваюць у больш за паўмільёна чалавек. Паводле інфармацыі мусульманскага рэлігійнага аб’яднаньня Беларусі на лістапад 2009 году ў краіне жылі амаль 120 тысячаў <a href="/wiki/%D0%86%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%BC" title="Іслам">мусульманаў</a><a href="#cite_note-124">[121]</a>. Таксама ёсьць прадстаўнікі іншых веравызнаньняў: юдэі, стараверы і іншыя. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Мовы">Мовы</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўныя артыкулы: <a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Мовы Беларусі">Мовы Беларусі</a> і <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Беларуская мова">Беларуская мова</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:BelarusianAsHomeLanguage2009-be-x-old.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/BelarusianAsHomeLanguage2009-be-x-old.png/300px-BelarusianAsHomeLanguage2009-be-x-old.png" decoding="async" width="300" height="250" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/BelarusianAsHomeLanguage2009-be-x-old.png/450px-BelarusianAsHomeLanguage2009-be-x-old.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/BelarusianAsHomeLanguage2009-be-x-old.png/600px-BelarusianAsHomeLanguage2009-be-x-old.png 2x" data-file-width="1917" data-file-height="1600" /></a><figcaption>Беларуская мова як асноўная размоўная мова паводле зьвестак перапісу насельніцтва 2009 году</figcaption></figure> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Беларуская мова">Беларуская мова</a> — нацыянальная мова асноўнага насельніцтва краіны <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B" title="Беларусы">беларусаў</a>. Афіцыйны дзяржаўны статус яна атрымала ў <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5" title="Вялікае Княства Літоўскае">Вялікім Княстве Літоўскім</a>, а ў 1918 годзе стала адзінай дзяржаўнай мовай <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Беларуская Народная Рэспубліка">Беларускай Народнай Рэспублікі</a>. Аднаўленьне статусу беларускай мовы як адзінай дзяржаўнай адбылося ў 1990 годзе, калі <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D1%80%D1%85%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D1%8B_%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_12-%D0%B3%D0%B0_%D1%81%D0%BA%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%8F" title="Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь 12-га скліканьня">Вярхоўны Савет БССР 12-га скліканьня</a> прыняў Закон аб мовах. Матывацыяй прыняцьця гэтага закону была абарона беларускай мовы, існаваньне якой апынулася пад пагрозай у выніку шматгадовай <a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%96%D1%84%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Русіфікацыя Беларусі">ґвалтоўнай палітыкі русіфікацыі</a><a href="#cite_note-zapr-100">[97]</a>. Статус беларускай мовы як адзінай дзяржаўнай таксама засьведчыла <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%82%D1%83%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Канстытуцыя Беларусі">Канстытуцыя Беларусі 1994 году</a>, прытым <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Расейская мова">расейская мова</a> ў ёй вызначаецца як мова міжнацыянальных зносінаў. Гэтыя акты практычна не пагоршылі веданьня <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Расейская мова ў Беларусі">расейскай мовы ў Беларусі</a> (згодна з Законам аб мовах «вывучэньне расейскай мовы ва ўсіх школах Беларусі зьяўляецца абавязковым»<a href="#cite_note-125">[122]</a>), у той жа час за кошт далучэньня да беларускай мовы ў краіне значна павялічылася колькасьць дзьвюхмоўных людзей<a href="#cite_note-zapr-100">[97]</a>. У 1995 годзе па ўсталяваньні <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D0%B6%D1%8B%D0%BC_%D0%9B%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%88%D1%8D%D0%BD%D0%BA%D1%96" title="Рэжым Лукашэнкі">аўтарытарнага рэжыму</a> <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80_%D0%9B%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%88%D1%8D%D0%BD%D0%BA%D0%B0" title="Аляксандар Лукашэнка">Аляксандар Лукашэнка</a> правёў <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D1%84%D1%8D%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%B4%D1%83%D0%BC_%D1%83_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_1995_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83" title="Рэфэрэндум у Беларусі 1995 году">рэфэрэндум</a>, які супярэчыў Канстытуцыі Беларусі і дзейнаму заканадаўству, адзначаўся парушэньнем законаў і фальсыфікацыяй вынікаў галасаваньня. На падставе афіцыйны агучаных вынікаў рэфэрэндуму Лукашэнка <a href="/wiki/%D0%94%D1%8D-%D1%84%D0%B0%D0%BA%D1%82%D0%B0" class="mw-redirect" title="Дэ-факта">дэ-факта</a> надаў дзяржаўны статус расейскай мове. Па рэфэрэндуме, нягледзячы на абвешчаную поўную роўнасьць беларускай і расейскай моваў на дзяржаўным узроўні, афіцыйныя асобы (у тым ліку сам Лукашэнка) выступаюць пераважна па-расейску, расейская мова дамінуе ў дзейнасьці большасьці афіцыйных дзяржаўных інстытуцыяў. Адзначаецца бесьперапыннае скарачэньне выкарыстаньня беларускай мовы ў адукацыі. Паводле перапісаў 1999 і 2009 гадоў за 10 гадоў больш чым на 20 адсоткавых пунктаў (з 73% да 53%) зьнізілася доля жыхароў Беларусі, якія вызначылі сваёй <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Родная мова">роднай мовай</a> беларускую, на 14 адсоткавых пунктаў (з 37% да 23%) стала менш беларускамоўных<a href="#cite_note-126">[123]</a>. У 1990—2000-х гадох фактычна аформілася існаваньне двух <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BF%D1%96%D1%81" title="Правапіс">правапісаў</a> (шырэй — <a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BD%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B0" title="Моўная норма">моўных нормаў</a>): <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D1%81%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BF%D1%96%D1%81" title="Беларускі клясычны правапіс">клясычнага беларускага (тарашкевіцы)</a> і <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D1%9E%D0%BA%D0%B0" title="Наркамаўка">наркамаўкі</a>, якая ўтварылася ў выніку савецкай русіфікацыйнай палітыкі і ва ўмовах <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BF%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Расейская акупацыя Беларусі">расейскай акупацыі</a> дазваляецца да ўжытку ў Беларусі ў <a href="/wiki/%D0%9A%D1%96%D1%80%D1%8B%D0%BB%D1%96%D1%86%D0%B0" title="Кірыліца">кірылічным альфабэце</a>. Замест вяртаньня традыцыйнага <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%86%D1%96%D0%BD%D0%BA%D0%B0" title="Лацінка">беларускага лацінскага альфабэту</a> <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D0%B6%D1%8B%D0%BC_%D0%9B%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%88%D1%8D%D0%BD%D0%BA%D1%96" title="Рэжым Лукашэнкі">расейская акупацыйная адміністрацыя</a> часткова (дзеля геаграфічных назваў) выкарыстоўвала <a href="/wiki/%D0%86%D0%BD%D1%81%D1%82%D1%80%D1%83%D0%BA%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%BF%D0%B0_%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%8C%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%96" title="Інструкцыя па трансьлітарацыі">Інструкцыю па трансьлітарацыі</a>, створаную на яго аснове, аднак у 2023 годзе яе значна наблізілі да <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Расейская мова">расейскага</a> <a href="/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%8C%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Трансьлітарацыя">трансьліту</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Адукацыя">Адукацыя</h2></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Адукацыя ў Беларусі">Адукацыя ў Беларусі</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:BSU_Physics_Faculty.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/BSU_Physics_Faculty.jpg/300px-BSU_Physics_Faculty.jpg" decoding="async" width="300" height="225" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/BSU_Physics_Faculty.jpg/450px-BSU_Physics_Faculty.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/BSU_Physics_Faculty.jpg/600px-BSU_Physics_Faculty.jpg 2x" data-file-width="3072" data-file-height="2304" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%A4%D1%96%D0%B7%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D1%84%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%8D%D1%82_%D0%91%D0%94%D0%A3" title="Фізычны факультэт БДУ">Фізычны факультэт</a> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D1%8B_%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%B2%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%8B%D1%82%D1%8D%D1%82" title="Беларускі дзяржаўны ўнівэрсытэт">Беларускага дзяржаўнага ўнівэрсытэту (БДУ)</a></figcaption></figure> Паводле 12-га артыкула Кодэксу Рэспублікі Беларусь «Аб адукацыі» 2011 году, асноўная адукацыя ўлучала 6 узроўняў: дашкольную, агульную сярэднюю, прафэсійна-тэхнічную, сярэднюю спэцыяльную, вышэйшую і пасьляўнівэрсытэцкую. Дадатковая асьвета падзялялася на 2 віды: для дзяцей і моладзі і для дарослых. Адмысловае навучаньне прызначалася для людзей з душэўнымі і цялеснымі парушэньнямі зь іх улікам і для іх выпраўленьня і ажыцьцяўлялася на дашкольным і агульным сярэднім узроўнях. Паводле 19-га артыкула Кодэксу, установы асьветы падзяляліся на 12 відаў: 1) дашкольнай адукацыі, 2) агульнай сярэдняй, 3) прафэсійна-тэхнічнай, 4) сярэдняй спэцыяльнай, 5) <a href="/wiki/%D0%92%D1%8B%D1%88%D1%8D%D0%B9%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D1%87%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Вышэйшая навучальная ўстанова">вышэйшай</a>, 6) спэцыяльнай адукацыі, 7) дадатковай адукацыі дзяцей і моладзі, 8) дадатковай адукацыі дарослых, 9) выхаваўча-аздараўленчая ўстанова адукацыі, 10) сацыяльна-пэдадагічная, 11) спэцыяльная навучальна-выхаваўчая, 12) спэцыяльная лекавальна-выхаваўчая. 18 ліпеня 2011 году <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%B0%D0%B4%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%96_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь">Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь</a> ухваліла Пастанову № 84 «Аб зацьвярджэньні Палажэньня аб савеце ўстановы адукацыі», паводле якога прадстаўнікі навучэнцаў утваралі 25% яго складу. Паводле 30-га артыкула Кодэксу, налічвалася 10 відаў навучэнцаў: выхаванец, вучань, курсант, <a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D1%83%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%82" title="Студэнт">студэнт</a>, стажор, магістрант, слухач, <a href="/wiki/%D0%90%D1%81%D1%8C%D0%BF%D1%96%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0" title="Асьпірантура">асьпірант</a>, сушукальнік і дактарант. Паводле 42-га артыкула, стыпэндыі падзяляліся на 8 відаў: навучальная, асьпіранцкая, сацыяльная, прэзыдэнцкая, спэцыяльная, імянная, пэрсанальная і кіраўнічая. У 59-м артыкуле прыдугледжвалася 3 спосабы дамовы на адукацыю: «на платнай аснове», «за кошт сродкаў рэспубліканскага (мясцовага) бюджэту» і «мэтава»<a href="#cite_note-в-127">[124]</a>. На 2016 год 99,7% дарослага насельніцтва Беларусі (старэйшае за 18 гадоў) былі <a href="/wiki/%D0%9F%D1%96%D1%81%D1%8C%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C" title="Пісьменнасьць">пісьменнымі</a>. Ахоп базавай (9 клясаў), агульнай сярэдняй і прафэсійнай асьветай складаў 98% занятага насельніцтва краіны. У больш як 8000 установаў асьветы налічвалася звыш 3 млн навучэнцаў (1/3 насельніцтва) і каля 430 000 выкладнікаў, выхавальнікаў і настаўнікаў (7 навучэнцаў на 1). З 2002/2003 навучальнага году ўвялі 10-бальны парадак адзнакі ведаў замест 5-бальнага<a href="#cite_note-128">[125]</a>. Агульная сярэдняя асьвета ўлучала 3 прыступкі: 1) пачатковая (1—4 клясы); 2) базавая (5—9 клясы); 3) сярэдняя (10—11 клясы). Абедзьве дзяржаўныя мовы (беларуская і расейская) зьяўляліся абавязкоымі для вывучэньня разам з адной замежнай. З 2015/2016 нав. г. на 3-й ступені агульнай сярэдняй асьветы (10—11 клясы) увялі профільнае навучаньне. У выніку з 1 верасьня 2015 г. у 1118 установах агульнай сярэдняй асьветы (36,8%) адчынілі 10-я профільныя клясы. Каля 29 000 вучняў 10-х клясаў (1/3) сталі вывучаць навучальныя прадметы на павышаным узроўні. У 2015/2016 навучальным годзе 958,8 тыс. вучняў навучаліся ў 3038 школах, у тым ліку ў 212 <a href="/wiki/%D0%93%D1%96%D0%BC%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D1%96%D1%8F" title="Гімназія">гімназіях</a> (7%) і 29 агульнаадукацыйных ліцэях (1%) з асвойваньнем навучальнай праграмы на павышаным узроўні. Залічэньне ў <a href="/wiki/%D0%92%D0%9D%D0%A3_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" class="mw-redirect" title="ВНУ Беларусі">ВНУ Беларусі</a> ажыцьцяўлялі па конкурсе на аснове вынікаў <a href="/wiki/%D0%A6%D1%8D%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%B7%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D1%82%D1%8D%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5" title="Цэнтралізаванае тэставаньне">цэнтралізаванага тэставаньня</a>. Існавала 5 відаў ВНУ: клясычны <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BD%D1%96%D0%B2%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%8B%D1%82%D1%8D%D1%82" title="Унівэрсытэт">ўнівэрсытэт</a>, профільны ўнівэрсытэт, акадэмія, інстытут і вышэйшы каледж. У траўні 2015 году ўрад Беларусі стаў удзельнікам <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BB%D1%91%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8D%D1%81" title="Балёнскі працэс">Балёнскага працэсу</a> ў выглядзе Эўрапейскай прасторы вышэйшай адукацыі паводле Лісабонскага пагадненьня 1997 году «Аб прызнаньні кваліфікацыяў датычна вышэйшай адукацыі ў Эўрапейскім рэгіёне». На 2020 год у Беларусі налічалася 51 ВНУ<a href="#cite_note-129">[126]</a>. У 2013/2014 нав.годзе было 430 тыс. студэнтаў. 85% моладзі атрымлівалі вышэйшую асьвету. 1,5% студэнтаў складалі магістранты<a href="#cite_note-130">[127]</a>. У 2014/2015 нав.г. студэнты складалі 4% насельніцтва Беларусі, што было 4-м паказьнікам сярод краінаў сьвету. Палова студэнтаў атрымлівала вышэйшую асьвету завочна. У дзяржаўных ВНУ 53% студэнтаў навучаліся платна, 34% — за кошт бюджэтных сродкаў з наступнай 2-гадовай адпрацоўкай па разьмеркаваньні, 13% — праходзілі мэтавую падрыхтоўку за кошт сродкаў прадпрыемстваў-наймальнікаў, што прадугледжвала ў наступным больш працяглую адпрацоўку. Студэнты пераважна вывучалі <a href="/wiki/%D0%97%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%96%D0%BD%D1%8B" title="Зносіны">зносіны</a>, <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Права">права</a>, эканоміку і арганізацыю вытворчасьці (<a href="/wiki/%D0%9C%D1%8D%D0%BD%D1%8D%D0%B4%D0%B6%D0%BC%D1%8D%D0%BD%D1%82" title="Мэнэджмэнт">мэнэджмэнт</a>). Да 95% студэнтаў прыватных ВНУ атрымлівалі грамадзка-гаспадарчую асьвету. ВНУ Беларусі рыхтавалі на 1-й ступені навучаньня (<a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D1%9E%D1%80" title="Бакаляўр">бакаляўр</a>) па 382 спэцыяльнасьцях, па 2-й ступені (магістар) — па 331 спэцыяльнасьці<a href="#cite_note-131">[128]</a>. Паводле 90-га артыкула Кодэксу «Аб адукацыі», «пры атрыманьні прафэсійна-тэхнічнай, сярэдняй спэцыяльнай і вышэйшай адукацыі вывучэньне беларускай мовы навучэнцамі … зьяўляецца абавязковым»<a href="#cite_note-в-127">[124]</a>. Аднак прынамсі з 2006 году ўсе 43 дзяржаўныя і 9 прыватных ВНУ Беларусі былі расейскамоўнымі<a href="#cite_note-132">[129]</a>, акрамя беларускамоўнага патоку <a href="/wiki/%D0%93%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D1%84%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%8D%D1%82_%D0%91%D0%94%D0%A3" title="Гістарычны факультэт БДУ">гістарычнага факультэту БДУ</a>, дзе навучалася 0,1% студэнтаў краіны. У 2016/2017 нав.годзе па-беларуску навучалася 13,3% (128 600) школьнікаў<a href="#cite_note-133">[130]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ахова_здароўя">Ахова здароўя</h2></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%BE%D1%9E%D1%8F_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ахова здароўя ў Беларусі (старонка не існуе)">Ахова здароўя ў Беларусі</a></div> На канец 2016 году ў Беларусі было 41 517 занятых <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B5%D0%BA%D0%B0%D1%80" title="Лекар">лекараў</a> (0,4% насельніцтва) і 125 849 <a href="/wiki/%D0%9C%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%8F%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0" title="Мэдычная сястра">мэдычных сясьцёр</a> (3:1 да лекараў). Налічвалася 636 <a href="/wiki/%D0%9B%D1%8F%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%BD%D1%8F" title="Лякарня">лякарняў</a> на 80 278 месцаў (0,8% насельніцтва), якія падзялялі на 5 відаў ложкаў: 1) тэрапэўтычныя — 28,8% (23 094), 2) <a href="/wiki/%D0%A5%D1%96%D1%80%D1%83%D1%80%D0%B3%D1%96%D1%8F" title="Хірургія">хірургічныя</a> — 20,3% (16 309), 3) дзіцячыя — 9,8% (7887), 4) радзільныя — 6,5% (5225), 5) гінэкалягічныя — 4,7%% (3798). Працавала 2 311 <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%BB%D1%96%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Паліклініка">паліклінік</a> для дарослых, зь іх 97 дыспансэраў, а таксама 408 дзіцячых паліклінік. Дзеяла 2099 фэльчарска-акушэрскіх і 836 фэльчарскіх пунктаў, 142 жаночых кансультацыяў. За 2016 год лекары правялі 133,613 млн прыёмаў, што склала па 14 прыёмаў на жыхара. У Беларусі прынялі 116 935 <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D0%B4%D1%8B" title="Роды">родаў</a>, якія склалі 5,17% ад ліку плодных жанчынаў (у веку ад 15 да 49 гадоў). Таксама ўчынілі 27 467 спаронаў, што склалі 23,5% ад родаў. Сярод 7 911 002 (83,3% ад насельніцтва) улічаных выпадкаў захворваньняў 41,8% (3 306 201) выявілі ў дзяцей да 18 гадоў. У сярэднім на дзіця прыпала 1,8 хваробы за год. На хваробы органаў дыханьня прыпала звыш 52% (4 113 931) захваральнасьці насельніцтва. Пагатоў сярод дзяцей такія хваробы склалі 75,2% (2 487 546) выпадкаў. Таксама на <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D1%81%D1%8C%D0%BF%D1%96%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BD%D1%84%D1%8D%D0%BA%D1%86%D1%8B%D1%8F" class="mw-redirect" title="Вострая рэсьпіраторная інфэкцыя">інфэкцыі дыхальных шляхоў</a> прыпала 3 324 873 выпадкі — 35% ад усяго насельніцтва, і 121% ад ліку дзяцей (2 227 432). За год налічылі 2 286 497 выпадкаў часовай непрацаздольнасьці праз хваробу, што склала 75% ад занятых. Зь іх на хваробы органаў дыханьня прыпала 45,7% выпадкаў. Агульная працягласьць непрацаздольнасьці праз хваробу склала 26 043 593 дзён або 11,4 дня ў сярэднім<a href="#cite_note-134">[131]</a>. На 2020 год <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Нацыянальная акадэмія навук Беларусі">Нацыянальная акадэмія навук Беларусі</a> ўлучала Аддзяленьне мэдычных навук, што налічвала 3 навукова-дасьледчыя ўстановы: УП «<a href="/wiki/%D0%86%D0%BD%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%82%D1%83%D1%82_%D0%B1%D1%96%D1%8F%D1%85%D1%96%D0%BC%D1%96%D1%96_%D0%B1%D1%96%D1%8F%D0%BB%D1%8F%D0%B3%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0_%D0%B0%D0%BA%D1%82%D1%8B%D1%9E%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B7%D0%BB%D1%83%D1%87%D1%8D%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%8F%D1%9E" title="Інстытут біяхіміі біялягічна актыўных злучэньняў">Інстытут біяхіміі біялягічна актыўных злучэньняў</a>» у Горадні, «<a href="/wiki/%D0%86%D0%BD%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%82%D1%83%D1%82_%D1%80%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%8F%D0%B1%D1%96%D1%8F%D0%BB%D1%91%D0%B3%D1%96%D1%96" title="Інстытут радыябіялёгіі">Інстытут радыябіялёгіі</a>» ў Гомелі і «<a href="/wiki/%D0%86%D0%BD%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%82%D1%83%D1%82_%D1%84%D1%96%D0%B7%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%91%D0%B3%D1%96%D1%96" title="Інстытут фізыялёгіі">Інстытут фізыялёгіі</a>»<a href="#cite_note-135">[132]</a>. <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%BE%D1%9E%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь">Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь</a> мела ў падпарадкаваньні 16 навукова-практычных цэнтраў: 1) <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%91%D0%B3%D1%96%D1%8F" title="Анкалёгія">анкалёгіі</a> і мэдычнай радыялёгіі (<a href="/wiki/%D0%9B%D1%8F%D1%81%D0%BD%D1%8B_(%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C)" title="Лясны (Менская вобласьць)">Лясны пасёлак</a>, Менскі раён), 2) <a href="/wiki/%D0%93%D1%96%D0%B3%D1%96%D0%B5%D0%BD%D0%B0" title="Гігіена">гігіены</a>, 3) дзіцячай анкалёгіі (в. <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%9E%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%8B_(%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%80%D0%B0%D1%91%D0%BD)" title="Бараўляны (Менскі раён)">Бараўляны</a>, Менскі раён), 4) дзіцячай хірургіі, 5) «<a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B4%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%91%D0%B3%D1%96%D1%8F" title="Кардыялёгія">Кардыялёгія</a>», 6) «Маці і дзіця», 7) мэдычнай экспэртызы і рэабілітацыі (пас. <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D1%88%D1%87%D0%B0_(%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D1%96%D1%88%D1%87%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82)" title="Гарадзішча (Калодзішчанскі сельсавет)">Гарадзішча</a>, Менскі раён), 8) мэдычных тэхналёгіяў, 9) нэўралёгіі і <a href="/wiki/%D0%9D%D1%8D%D1%9E%D1%80%D0%B0%D1%85%D1%96%D1%80%D1%83%D1%80%D0%B3%D1%96%D1%8F" title="Нэўрахірургія">нэўрахірургіі</a>, 10) отарыналярынгалёгіі, 11) псыхічнага здароўя, 12) <a href="/wiki/%D0%9F%D1%83%D0%BB%D1%8C%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%91%D0%B3%D1%96%D1%8F" title="Пульманалёгія">пульманалёгіі</a> і фтызіятрыі, 13) радыяцыйнай мэдыцыны і экалёгіі чалавека, 14) <a href="/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%84%D1%83%D0%B7%D1%96%D1%8F%D0%BB%D1%91%D0%B3%D1%96%D1%8F" title="Трансфузіялёгія">трансфузіялёгіі</a> і мэдычных біятэхналёгіяў, 15) <a href="/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B0%D1%9E%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%91%D0%B3%D1%96%D1%8F" title="Траўматалёгія">траўматалёгіі</a> і артапэдыі, 16) <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BF%D1%96%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F%D0%BB%D1%91%D0%B3%D1%96%D1%8F" title="Эпідэміялёгія">эпідэміялёгіі</a> і мікрабіялёгіі<a href="#cite_note-136">[133]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Культура">Культура</h2></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/wiki/%D0%9A%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Культура Беларусі">Культура Беларусі</a></div> Беларуская культура налічвае тысячы гадоў гісторыі. Яе адметнасьць — сынтэз старажытных мясцовых традыцыяў з заходнімі (каталіцкімі) і ўсходнімі (праваслаўнымі) уплывамі, вынікамі чаго стала зьяўленьне ўнікальных архітэктурных, музычных і літаратурных твораў. Вялікія страты беларуская культура спазнала ў выніку <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D0%BF%D1%80%D1%8D%D1%81%D1%96%D1%96_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Савецкія рэпрэсіі ў Беларусі">савецкіх рэпрэсіяў</a>, калі большасьць вядомых беларускіх інтэлектуалаў і прыхільнікаў <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%B0%D0%B4%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B6%D1%8D%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5" title="Беларускае нацыянальнае адраджэньне">нацыянальнага адраджэньня</a> маральна або фізычна зьнішчылі<a href="#cite_note-137">[134]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Літаратура">Літаратура</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0" title="Беларуская літаратура">Беларуская літаратура</a></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Franci%C5%A1ak_Skaryna.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Franci%C5%A1ak_Skaryna.jpg/150px-Franci%C5%A1ak_Skaryna.jpg" decoding="async" width="150" height="233" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Franci%C5%A1ak_Skaryna.jpg/225px-Franci%C5%A1ak_Skaryna.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Franci%C5%A1ak_Skaryna.jpg/300px-Franci%C5%A1ak_Skaryna.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="1244" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%96%D1%88%D0%B0%D0%BA_%D0%A1%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BD%D0%B0" title="Францішак Скарына">Францішак Скарына</a> — беларускі першадрукар</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Jan_%C5%81ucevi%C4%8D_(Janka_Kupa%C5%82a),_Kanstantyn_Mickievi%C4%8D_(Jakub_Ko%C5%82as)._%D0%AF%D0%BD_%D0%9B%D1%83%D1%86%D1%8D%D0%B2%D1%96%D1%87_(%D0%AF%D0%BD%D0%BA%D0%B0_%D0%9A%D1%83%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%B0),_%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%8B%D0%BD_%D0%9C%D1%96%D1%86%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87_(%D0%AF%D0%BA%D1%83%D0%B1_%D0%9A%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%81)_(1920-29).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Jan_%C5%81ucevi%C4%8D_%28Janka_Kupa%C5%82a%29%2C_Kanstantyn_Mickievi%C4%8D_%28Jakub_Ko%C5%82as%29._%D0%AF%D0%BD_%D0%9B%D1%83%D1%86%D1%8D%D0%B2%D1%96%D1%87_%28%D0%AF%D0%BD%D0%BA%D0%B0_%D0%9A%D1%83%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%B0%29%2C_%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%8B%D0%BD_%D0%9C%D1%96%D1%86%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87_%28%D0%AF%D0%BA%D1%83%D0%B1_%D0%9A%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%81%29_%281920-29%29.jpg/300px-thumbnail.jpg" decoding="async" width="300" height="223" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Jan_%C5%81ucevi%C4%8D_%28Janka_Kupa%C5%82a%29%2C_Kanstantyn_Mickievi%C4%8D_%28Jakub_Ko%C5%82as%29._%D0%AF%D0%BD_%D0%9B%D1%83%D1%86%D1%8D%D0%B2%D1%96%D1%87_%28%D0%AF%D0%BD%D0%BA%D0%B0_%D0%9A%D1%83%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%B0%29%2C_%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%8B%D0%BD_%D0%9C%D1%96%D1%86%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87_%28%D0%AF%D0%BA%D1%83%D0%B1_%D0%9A%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%81%29_%281920-29%29.jpg/450px-thumbnail.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1d/Jan_%C5%81ucevi%C4%8D_%28Janka_Kupa%C5%82a%29%2C_Kanstantyn_Mickievi%C4%8D_%28Jakub_Ko%C5%82as%29._%D0%AF%D0%BD_%D0%9B%D1%83%D1%86%D1%8D%D0%B2%D1%96%D1%87_%28%D0%AF%D0%BD%D0%BA%D0%B0_%D0%9A%D1%83%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%B0%29%2C_%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%8B%D0%BD_%D0%9C%D1%96%D1%86%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87_%28%D0%AF%D0%BA%D1%83%D0%B1_%D0%9A%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%81%29_%281920-29%29.jpg 2x" data-file-width="500" data-file-height="371" /></a><figcaption>Клясыкі беларускай літаратуры <a href="/wiki/%D0%AF%D0%BD%D0%BA%D0%B0_%D0%9A%D1%83%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%B0" title="Янка Купала">Янка Купала (Ян Луцэвіч)</a> і <a href="/wiki/%D0%AF%D0%BA%D1%83%D0%B1_%D0%9A%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%81" title="Якуб Колас">Якуб Колас (Канстантын Міцкевіч)</a></figcaption></figure> Літаратура стагодзьдзямі адыгрывала важную ролю ў культуры Беларусі. <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0" title="Беларуская літаратура">Беларуская літаратура</a> бярэ свой пачатак ад рэлігійных тэкстаў XI стагодзьдзя. У XII стагодзьдзі працаваў вядомы рэлігійны дзяяч <a href="/wiki/%D0%9A%D1%96%D1%80%D1%8B%D0%BB%D0%B0_%D0%A2%D1%83%D1%80%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96" title="Кірыла Тураўскі">Кірыла Тураўскі</a><a href="#cite_note-138">[135]</a>. У XVI стагодзьдзі ўраджэнец Полацку <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%96%D1%88%D0%B0%D0%BA_%D0%A1%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BD%D0%B0" title="Францішак Скарына">Францішак Скарына</a> пераклаў <a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D0%B1%D0%BB%D1%96%D1%8F" title="Біблія">Біблію</a> на <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Беларуская мова">беларускую рэдакцыю</a> <a href="/wiki/%D0%A6%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Царкоўнаславянская мова">царкоўнаславянскай мовы</a> і апублікаваў яе ў <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%B3%D0%B0" title="Прага">Празе</a> і <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8F" title="Вільня">Вільні</a> паміж 1517 і 1525 гадамі як першую друкаваную кнігу ў <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5" title="Вялікае Княства Літоўскае">Вялікім Княстве Літоўскім</a> (Беларусі) і ва <a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D1%8F_%D0%AD%D1%9E%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Усходняя Эўропа">Ўсходняй Эўропе</a><a href="#cite_note-139">[136]</a>. Сучасная эпоха беларускай літаратуры пачалася ў канцы XIX стагодзьдзя. Найбольш вядомыя пісьменьнікі і паэты Беларусі — <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0_%D0%93%D1%83%D1%81%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96" title="Мікола Гусоўскі">Мікола Гусоўскі</a>, <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8B%D0%BC%D0%BE%D0%BD_%D0%91%D1%83%D0%B4%D0%BD%D1%8B" title="Сымон Будны">Сымон Будны</a>, <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8D%D0%B9_%D0%A0%D1%8B%D0%BC%D1%88%D0%B0" title="Андрэй Рымша">Андрэй Рымша</a>, <a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%BB%D1%8C_%D0%A6%D1%8F%D0%BF%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96" title="Васіль Цяпінскі">Васіль Цяпінскі</a> (XVI стагодзьдзе); <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%9E%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%96_%D0%97%D1%96%D0%B7%D0%B0%D0%BD%D1%96" title="Лаўрэнці Зізані">Лаўрэнці Зізані</a>, <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D0%BF%D1%96%D1%80%D1%8B%D0%B4%D0%BE%D0%BD_%D0%A1%D0%BE%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D1%8C" title="Сьпірыдон Собаль">Сьпірыдон Собаль</a>, <a href="/wiki/%D0%A1%D1%96%D0%BC%D1%8F%D0%BE%D0%BD_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%BA%D1%96" title="Сімяон Полацкі">Сімяон Полацкі</a> (XVII стагодзьзе); <a href="/wiki/%D0%AF%D0%BD_%D0%91%D0%B0%D1%80%D1%88%D1%87%D1%8D%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96" title="Ян Баршчэўскі">Ян Баршчэўскі</a>, <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BD%D1%86%D1%8D%D0%BD%D1%82_%D0%94%D1%83%D0%BD%D1%96%D0%BD-%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%86%D1%96%D0%BD%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч">Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч</a>, <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%96%D1%88%D0%B0%D0%BA_%D0%91%D0%B0%D0%B3%D1%83%D1%88%D1%8D%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Францішак Багушэвіч">Францішак Багушэвіч</a>, <a href="/wiki/%D0%AF%D0%B4%D0%B2%D1%96%D0%B3%D1%96%D0%BD_%D0%A8." title="Ядвігін Ш.">Ядвігін Ш.</a> (XIX стагодзьдзе); <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D0%B0%D1%96%D0%B7%D0%B0_%D0%9F%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Алаіза Пашкевіч">Алаіза Пашкевіч</a>, <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81%D1%96%D0%BC_%D0%91%D0%B0%D0%B3%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Максім Багдановіч">Максім Багдановіч</a>, <a href="/wiki/%D0%AF%D0%BD%D0%BA%D0%B0_%D0%9A%D1%83%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%B0" title="Янка Купала">Янка Купала</a>, <a href="/wiki/%D0%97%D1%8C%D0%BC%D1%96%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BA_%D0%91%D1%8F%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%8F" title="Зьмітрок Бядуля">Зьмітрок Бядуля</a>, <a href="/wiki/%D0%9A%D1%83%D0%B7%D1%8C%D0%BC%D0%B0_%D0%A7%D0%BE%D1%80%D0%BD%D1%8B" title="Кузьма Чорны">Кузьма Чорны</a>, <a href="/wiki/%D0%AF%D0%BA%D1%83%D0%B1_%D0%9A%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%81" title="Якуб Колас">Якуб Колас</a>, <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D1%85%D0%B0%D1%81%D1%8C_%D0%9B%D1%8B%D0%BD%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D1%9E" title="Міхась Лынькоў">Міхась Лынькоў</a>, <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%8C_%D0%9A%D1%83%D0%BB%D1%8F%D1%88%D0%BE%D1%9E" title="Аркадзь Куляшоў">Аркадзь Куляшоў</a>, <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%81%D0%B0_%D0%93%D0%B5%D0%BD%D1%96%D1%8E%D1%88" title="Ларыса Геніюш">Ларыса Геніюш</a>, <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BC%D0%B5%D1%80_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Уладзімер Караткевіч">Уладзімер Караткевіч</a>, <a href="/wiki/%D0%9F%D1%8F%D1%82%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_%D0%91%D1%80%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D0%B0" title="Пятрусь Броўка">Пятрусь Броўка</a>, <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81%D1%96%D0%BC_%D0%A2%D0%B0%D0%BD%D0%BA" title="Максім Танк">Максім Танк</a>, <a href="/wiki/%D0%AF%D0%BD%D0%BA%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D1%9E%D1%80" title="Янка Маўр">Янка Маўр</a>, <a href="/wiki/%D0%86%D0%B2%D0%B0%D0%BD_%D0%9C%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B6" title="Іван Мележ">Іван Мележ</a>, <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8D%D0%B9_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D1%91%D0%BD%D0%B0%D0%BA" title="Андрэй Макаёнак">Андрэй Макаёнак</a>, <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B0%D1%82_%D0%9A%D1%80%D0%B0%D0%BF%D1%96%D0%B2%D0%B0" title="Кандрат Крапіва">Кандрат Крапіва</a>, <a href="/wiki/%D0%97%D0%BE%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0_%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%81" title="Зоська Верас">Зоська Верас</a>, <a href="/wiki/%D0%9F%D1%96%D0%BC%D0%B5%D0%BD_%D0%9F%D0%B0%D0%BD%D1%87%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B0" title="Пімен Панчанка">Пімен Панчанка</a>, <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81%D1%96%D0%BC_%D0%A2%D0%B0%D0%BD%D0%BA" title="Максім Танк">Максім Танк</a>, <a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%BB%D1%8C_%D0%91%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D1%9E" title="Васіль Быкаў">Васіль Быкаў</a>, <a href="/wiki/%D0%86%D0%B2%D0%B0%D0%BD_%D0%A8%D0%B0%D0%BC%D1%8F%D0%BA%D1%96%D0%BD" title="Іван Шамякін">Іван Шамякін</a>, <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D1%8C_%D0%A1%D1%8B%D1%81" title="Анатоль Сыс">Анатоль Сыс</a>, <a href="/wiki/%D0%AF%D0%BD%D0%BA%D0%B0_%D0%91%D1%80%D1%8B%D0%BB%D1%8C" title="Янка Брыль">Янка Брыль</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8B%D0%B3%D0%BE%D1%80_%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D1%83%D0%BB%D1%96%D0%BD" title="Рыгор Барадулін">Рыгор Барадулін</a>, <a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%BB_%D0%93%D1%96%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Ніл Гілевіч">Ніл Гілевіч</a>, <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B0_%D0%86%D0%BF%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Вольга Іпатава">Вольга Іпатава</a> (XX—XXI стагодзьдзі). Працэсы <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Палянізацыя">палянізацыі</a> і <a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%96%D1%84%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Русіфікацыя">русіфікацыі</a> прычыніліся да таго, што многія пісьменьнікі і паэты, якія мелі беларускае паходжаньне і жылі ў межах <a href="/wiki/%D0%AD%D1%82%D0%BD%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B0%D1%9E" title="Этнічная тэрыторыя беларусаў">этнаграфічнай Беларусі</a>, стваралі свае творы па-польску або па-расейску (<a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%B0%D0%BC_%D0%9C%D1%96%D1%86%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Адам Міцкевіч">Адам Міцкевіч</a>, <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E_%D0%A1%D1%8B%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%BB%D1%8F" title="Уладзіслаў Сыракомля">Уладзіслаў Сыракомля</a>, <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D1%88_%D0%97%D0%B0%D0%BD" title="Тамаш Зан">Тамаш Зан</a>, <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B0_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D1%96%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Сьвятлана Алексіевіч">Сьвятлана Алексіевіч</a> і інш.). <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Архітэктура">Архітэктура</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D1%85%D1%96%D1%82%D1%8D%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Архітэктура Беларусі (старонка не існуе)">Архітэктура Беларусі</a></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:H%C5%82ybokaje,_Biera%C5%BAvie%C4%8D%C4%8Da,_Bazylanski._%D0%93%D0%BB%D1%8B%D0%B1%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%B5,_%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%B7%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%87%D1%87%D0%B0,_%D0%91%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_(A._Vis%C5%82ocki,_1930).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/H%C5%82ybokaje%2C_Biera%C5%BAvie%C4%8D%C4%8Da%2C_Bazylanski._%D0%93%D0%BB%D1%8B%D0%B1%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%B5%2C_%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%B7%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%87%D1%87%D0%B0%2C_%D0%91%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%28A._Vis%C5%82ocki%2C_1930%29.jpg/150px-H%C5%82ybokaje%2C_Biera%C5%BAvie%C4%8D%C4%8Da%2C_Bazylanski._%D0%93%D0%BB%D1%8B%D0%B1%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%B5%2C_%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%B7%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%87%D1%87%D0%B0%2C_%D0%91%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%28A._Vis%C5%82ocki%2C_1930%29.jpg" decoding="async" width="150" height="245" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/H%C5%82ybokaje%2C_Biera%C5%BAvie%C4%8D%C4%8Da%2C_Bazylanski._%D0%93%D0%BB%D1%8B%D0%B1%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%B5%2C_%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%B7%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%87%D1%87%D0%B0%2C_%D0%91%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%28A._Vis%C5%82ocki%2C_1930%29.jpg/225px-H%C5%82ybokaje%2C_Biera%C5%BAvie%C4%8D%C4%8Da%2C_Bazylanski._%D0%93%D0%BB%D1%8B%D0%B1%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%B5%2C_%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%B7%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%87%D1%87%D0%B0%2C_%D0%91%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%28A._Vis%C5%82ocki%2C_1930%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/H%C5%82ybokaje%2C_Biera%C5%BAvie%C4%8D%C4%8Da%2C_Bazylanski._%D0%93%D0%BB%D1%8B%D0%B1%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%B5%2C_%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%B7%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%87%D1%87%D0%B0%2C_%D0%91%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%28A._Vis%C5%82ocki%2C_1930%29.jpg/300px-H%C5%82ybokaje%2C_Biera%C5%BAvie%C4%8D%C4%8Da%2C_Bazylanski._%D0%93%D0%BB%D1%8B%D0%B1%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%B5%2C_%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%B7%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%87%D1%87%D0%B0%2C_%D0%91%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%28A._Vis%C5%82ocki%2C_1930%29.jpg 2x" data-file-width="1315" data-file-height="2152" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%A6%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0_%D0%A1%D1%8C%D0%B2%D1%8F%D1%82%D1%8B%D1%85_%D0%90%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%9E_%D0%9F%D1%8F%D1%82%D1%80%D0%B0_%D1%96_%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BB%D0%B0_%D1%96_%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%80_%D0%B1%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D1%9E_(%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%B7%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%87%D1%87%D0%B0)" title="Царква Сьвятых Апосталаў Пятра і Паўла і манастыр базылянаў (Беразьвечча)">Беразьвецкая царква</a>, узор <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BA%D0%B0" title="Віленскае барока">віленскага барока</a>, <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D0%BF%D1%96%D1%81_%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%9E_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%96_%D1%96_%D0%B0%D1%80%D1%85%D1%96%D1%82%D1%8D%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96,_%D0%B7%D1%80%D1%83%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D1%83%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D0%BC%D1%96_%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0" title="Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР">зьнішчаная за саветамі</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Belarus_Mir_Mir_Castle_Complex_8101_2085.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Belarus_Mir_Mir_Castle_Complex_8101_2085.jpg/300px-Belarus_Mir_Mir_Castle_Complex_8101_2085.jpg" decoding="async" width="300" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Belarus_Mir_Mir_Castle_Complex_8101_2085.jpg/450px-Belarus_Mir_Mir_Castle_Complex_8101_2085.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Belarus_Mir_Mir_Castle_Complex_8101_2085.jpg/600px-Belarus_Mir_Mir_Castle_Complex_8101_2085.jpg 2x" data-file-width="3129" data-file-height="2085" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D1%80%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BA" title="Мірскі замак">Мірскі замак</a>, аб’ект <a href="/wiki/%D0%A1%D1%83%D1%81%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D1%87%D1%8B%D0%BD%D0%B0_%D0%AE%D0%9D%D0%AD%D0%A1%D0%9A%D0%9E" title="Сусьветная спадчына ЮНЭСКО">Сусьветнай спадчыны ЮНЭСКО</a></figcaption></figure> Архітэктура Беларусі вызначаецца разнастайнасьцю — найперш праз гістарычныя зьмены геапалітычнага стану краіны. Тут можна знайсьці ўзоры <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%80%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%86%D1%8B%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B4%D1%80%D0%B0%D1%9E%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D1%85%D1%96%D1%82%D1%8D%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Традыцыйная беларуская драўляная архітэктура (старонка не існуе)">традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры</a>, будынкі <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%81%D1%82%D1%8B%D0%BB%D1%8C" title="Раманскі стыль">раманскага стылю</a> і <a href="/wiki/%D0%93%D0%BE%D1%82%D1%8B%D0%BA%D0%B0" title="Готыка">готыкі</a>, <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BA%D0%B0" title="Барока">барока</a> і <a href="/wiki/%D0%9A%D0%BB%D1%8F%D1%81%D1%8B%D1%86%D1%8B%D0%B7%D0%BC" title="Клясыцызм">клясыцызму</a>, <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BD" title="Мадэрн">мадэрну</a> і <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BA%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%8B%D0%BA%D0%B0_(%D0%B0%D1%80%D1%85%D1%96%D1%82%D1%8D%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0)" title="Эклектыка (архітэктура)">эклектыкі</a>. Гісторыя мураванай архітэктуры Беларусі пачалася з часоў прыняцьця хрысьціянства, калі пад <a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D0%B7%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%8B%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Бізантыйская імпэрыя">бізантыйскім</a> уплывам тут збудавалі першыя цэрквы (<a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%84%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%81%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%80_(%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B0%D0%BA)" title="Сафійскі сабор (Полацак)">Полацкі Сафійскі сабор</a>, <a href="/wiki/%D0%A6%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0_%D0%A1%D1%8C%D0%B2%D1%8F%D1%82%D1%8B%D1%85_%D0%91%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%81%D0%B0_%D1%96_%D0%93%D0%BB%D0%B5%D0%B1%D0%B0_(%D0%93%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D1%8F)" title="Царква Сьвятых Барыса і Глеба (Горадня)">Калоская царква ў Горадні</a> і інш.). У XIV стагодзьдзі пачалося будаваньне замкаў (<a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D1%96_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BA" title="Лідзкі замак">Лідзкі</a>, <a href="/wiki/%D0%9A%D1%80%D1%8D%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BA" title="Крэўскі замак">Крэўскі</a>, <a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BA_(%D0%93%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D1%8F)" title="Стары замак (Горадня)">Гарадзенскі</a> і інш.), у XVI ст. — цэркваў-фартэцыяў (<a href="/wiki/%D0%A6%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0_%D0%A1%D1%8C%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%B0_%D0%9C%D1%96%D1%85%D0%B0%D0%BB%D0%B0_%D0%90%D1%80%D1%85%D0%B0%D0%BD%D1%91%D0%BB%D0%B0_(%D0%A1%D1%8B%D0%BD%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%87%D1%8B)" title="Царква Сьвятога Міхала Арханёла (Сынковічы)">Сынковіцкая</a>, <a href="/wiki/%D0%A6%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B2%D0%B0_%D0%A0%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%91%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D1%96%D1%86%D1%8B_(%D0%9C%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B0)" title="Царква Раства Багародзіцы (Мураванка)">Маламажэйкаўская</a> і інш.). Тады ж сфармавалася самабытная <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D1%85%D1%96%D1%82%D1%8D%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0_%D0%92%D0%9A%D0%9B" class="mw-redirect" title="Гатычная архітэктура ВКЛ">гатычная архітэктура Вялікага Княства Літоўскага (беларуская готыка)</a>, адметнасьцю якой ёсьць спалучэньне чырвонай цаглянай муроўкі зь белымі атынкаванымі нішамі<a href="#cite_note-viacorka-140">[137]</a>. У другой палове XVI стагодзьдзя ў Нясьвіжы паўстаў другі ў Эўропе твор архітэктуры стылю барока — <a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D1%80%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%91%D0%BB_(%D0%9D%D1%8F%D1%81%D1%8C%D0%B2%D1%96%D0%B6)" class="mw-redirect" title="Фарны касьцёл (Нясьвіж)">Фарны касьцёл</a>. Менавіта ў гэтым стылі выявіўся найбольшы ўнёсак беларусаў у агульнаэўрапейскае мастацтва праз самабытную архітэктуру <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BA%D0%B0" title="Віленскае барока">віленскага</a><a href="#cite_note-bielarus-vkl-293-141">[138]</a> і <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%91%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BA%D0%B0" class="mw-redirect" title="Магілёўскае барока">магілёўскага</a> барока<a href="#cite_note-142">[139]</a>. Значныя страты архітэктурная спадчына Беларусі спазнала праз шматлікія войны, аднак найбольшую шкоду ўчыніла <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D0%BF%D1%96%D1%81_%D0%BF%D0%BE%D0%BC%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%9E_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%96_%D1%96_%D0%B0%D1%80%D1%85%D1%96%D1%82%D1%8D%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96,_%D0%B7%D1%80%D1%83%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D1%83%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D0%BC%D1%96_%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0" title="Сьпіс помнікаў гісторыі і архітэктуры Беларусі, зруйнаваных уладамі СССР">палітыка савецкіх уладаў з руйнаваньня помнікаў архітэктуры</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Музыка_і_тэатар">Музыка і тэатар</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўныя артыкулы: <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D1%83%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Музыка Беларусі (старонка не існуе)">Музыка Беларусі</a> і <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%8D%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Тэатар Беларусі (старонка не існуе)">Тэатар Беларусі</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D1%82%D1%8D%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%BE%D0%BF%D1%8D%D1%80%D1%8B_%D1%96_%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%82%D1%83_%D0%B3._%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA_2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D1%82%D1%8D%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%BE%D0%BF%D1%8D%D1%80%D1%8B_%D1%96_%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%82%D1%83_%D0%B3._%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA_2.jpg/300px-%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D1%82%D1%8D%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%BE%D0%BF%D1%8D%D1%80%D1%8B_%D1%96_%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%82%D1%83_%D0%B3._%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA_2.jpg" decoding="async" width="300" height="240" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D1%82%D1%8D%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%BE%D0%BF%D1%8D%D1%80%D1%8B_%D1%96_%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%82%D1%83_%D0%B3._%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA_2.jpg/450px-%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D1%82%D1%8D%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%BE%D0%BF%D1%8D%D1%80%D1%8B_%D1%96_%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%82%D1%83_%D0%B3._%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA_2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D1%82%D1%8D%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%BE%D0%BF%D1%8D%D1%80%D1%8B_%D1%96_%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%82%D1%83_%D0%B3._%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA_2.jpg/600px-%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D1%82%D1%8D%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%BE%D0%BF%D1%8D%D1%80%D1%8B_%D1%96_%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%82%D1%83_%D0%B3._%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA_2.jpg 2x" data-file-width="3386" data-file-height="2712" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D1%82%D1%8D%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%BE%D0%BF%D1%8D%D1%80%D1%8B_%D1%96_%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%82%D1%83" class="mw-redirect" title="Нацыянальны акадэмічны Вялікі тэатар опэры і балету">Тэатар опэры і балету</a> ў Менску</figcaption></figure> Музыка ў Беларусі ў значнай ступені выяўляецца багатымі народнымі традыцыямі і рэлігійнымі ўплывамі. Народную музычную традыцыю краіны можна прасачыць да часоў <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5" title="Вялікае Княства Літоўскае">Вялікага Княства Літоўскага</a>. У XIX стагодзьдзі кампазытар <a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E_%D0%9C%D0%B0%D0%BD%D1%8E%D1%88%D0%BA%D0%B0" title="Станіслаў Манюшка">Станіслаў Манюшка</a> стварыў у Менску свае сусьветна вядомыя опэры, у тым ліку «<a href="/wiki/%D0%A1%D1%8F%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D0%BA%D0%B0_(%D0%BE%D0%BF%D1%8D%D1%80%D0%B0)" title="Сялянка (опэра)">Сялянку</a>» ў супрацы зь беларускім паэтам <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BD%D1%86%D1%8D%D0%BD%D1%82_%D0%94%D1%83%D0%BD%D1%96%D0%BD-%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%86%D1%96%D0%BD%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч">Вінцэнтам Дуніным-Марцінкевічам</a>. У канцы XIX стагодзьдзя асноўныя беларускія гарады ўжо мелі ўласныя опэрныя і балетныя калектывы. Па <a href="/wiki/%D0%94%D1%80%D1%83%D0%B3%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Другая сусьветная вайна">Другой сусьветнай вайны</a> музыка <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A1%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка">Беларускай ССР</a> засяродзілася на тэме цяжкасьці лёсу беларускага народу або ўслаўленьня памяці ўдзельнікаў вайны. У гэты час <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D1%8C_%D0%91%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%80%D0%BE%D1%9E" title="Анатоль Багатыроў">Анатоль Багатыроў</a>, стваральнік опэры «<a href="/w/index.php?title=%D0%A3_%D0%BF%D1%83%D1%88%D1%87%D0%B0%D1%85_%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%81%D1%8C%D1%81%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="У пушчах Палесься (старонка не існуе)">У пушчах Палесься</a>», быў адным з найбольш яскравых прадстаўнікоў сярод беларускіх кампазытараў<a href="#cite_note-143">[140]</a>. Сучаснае музычнае мастацтва Беларусі імкнецца захаваць нацыянальныя традыцыі, адначасна разьвіваючы папулярныя ў сьвеце стылі і кірункі. Творы беларускіх кампазытараў, сусьветнай клясычнай і эстраднай музыкі гучаць у выкананьні як прафэсійных, гэтак і самадзейных музыкаў. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Кухня">Кухня</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D1%85%D0%BD%D1%8F" title="Беларуская кухня">Беларуская кухня</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Potato_pancakes.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Potato_pancakes.jpg/300px-Potato_pancakes.jpg" decoding="async" width="300" height="225" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Potato_pancakes.jpg/450px-Potato_pancakes.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Potato_pancakes.jpg/600px-Potato_pancakes.jpg 2x" data-file-width="2560" data-file-height="1920" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%94%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%BA%D1%96" title="Дранікі">Дранікі</a>, адна з найбольш вядомых страваў беларускай кухні</figcaption></figure> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D1%85%D0%BD%D1%8F" title="Беларуская кухня">Беларуская кухня</a> фармавалася на аснове страваў і прыёмах гатаваньня агульных для ўсіх славянскіх і іншых індаэўрапейскіх народаў, у тым ліку балцкіх і германскіх. У мінулым у рацыёне насельніцтва Беларусі пераважалі <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D1%81%D1%82" title="Пост">посныя</a> стравы з <a href="/wiki/%D0%97%D0%B1%D0%BE%D0%B6%D0%B6%D0%B0" title="Збожжа">збожжа</a>, бабовых культур, <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96%D0%BD%D0%B0" title="Гародніна">агародніны</a>, <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BA%D0%BE" title="Малако">малака</a> і малочных прадуктаў, насеньня <a href="/wiki/%D0%9B%D1%91%D0%BD" title="Лён">лёну</a>, а таксама прадуктаў <a href="/wiki/%D0%97%D1%8C%D0%B1%D1%96%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Зьбіральніцтва">зьбіральніцтва</a>, як то <a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D1%8B%D0%B1%D1%8B" title="Грыбы">грыбоў</a>, <a href="/wiki/%D0%AF%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%B0" title="Ягада">ягадаў</a>, <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D1%96%D0%BD%D0%B0" title="Садавіна">садавіны</a> і <a href="/wiki/%D0%9C%D1%91%D0%B4" title="Мёд">мёду</a>. Традыцыйная беларуская кухня вельмі блізкая да <a href="/w/index.php?title=%D0%9B%D0%B5%D1%82%D1%83%D0%B2%D1%96%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D1%85%D0%BD%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Летувіская кухня (старонка не існуе)">летувіскай</a>. У XIII—XIX стагодзьдзяў на яе фармаваньне, асабліва ў прывілеяваных клясаў, значна ўплывалі <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D1%85%D0%BD%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Польская кухня (старонка не існуе)">польская</a> і <a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D1%8F%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D1%85%D0%BD%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Нямецкая кухня (старонка не існуе)">нямецкая кухні</a>, а таксама кухні нацыянальных меншасьцяў, як то <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%B1%D1%80%D1%8D%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D1%85%D0%BD%D1%8F" title="Габрэйская кухня">габрэйская</a> і <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D1%85%D0%BD%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Татарская кухня (старонка не існуе)">татарская кухні</a>. З XIX стагодзьдзя найбольшы ўплыў адзначаецца з боку <a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D1%85%D0%BD%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Расейская кухня (старонка не існуе)">расейскай кухні</a><a href="#cite_note-144">[141]</a>. У пачатку XXI стагодзьдзя ў сталіцы і абласных цэнтрах набылі пашырэньне хуткія страўні замежнай кухні. На 2020 год у Менску прынамсі 53 страўні прапаноўвалі беларускую кухню<a href="#cite_note-145">[142]</a>. Іншымі 10 найбольш пашыранымі напрамкамі сярод страўняў сталіцы былі: <a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%B2%D1%8D%D1%80%D0%BC%D0%B0" title="Шавэрма">шавэрма</a> — прынамсі 77 страўняў<a href="#cite_note-146">[143]</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D1%9E%D1%80%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D1%85%D0%BD%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Эўрапейская кухня (старонка не існуе)">эўрапейская кухня</a> — 70 страўняў<a href="#cite_note-147">[144]</a>, <a href="/wiki/%D0%9F%D1%96%D1%86%D0%B0" class="mw-redirect" title="Піца">піца</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D1%83%D1%80%D0%B3%D0%B5%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Бургер (старонка не існуе)">бургеры</a> і <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D1%8D%D0%BD%D0%B4%D0%B2%D1%96%D1%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Сэндвіч (старонка не існуе)">сэндвічы</a> — па 69 страўняў<a href="#cite_note-148">[145]</a><a href="#cite_note-149">[146]</a>, <a href="/wiki/%D0%94%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%BA%D1%96" title="Дранікі">дранікі</a> і <a href="/wiki/%D0%91%D0%BB%D1%96%D0%BD%D1%8B" title="Бліны">бліны</a> — 43<a href="#cite_note-150">[147]</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B7%D1%96%D1%8F%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D1%85%D0%BD%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Азіяцкая кухня (старонка не існуе)">азіяцкая кухня</a> — 40<a href="#cite_note-151">[148]</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%A8%D0%B0%D1%88%D0%BB%D1%8B%D0%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="Шашлык (старонка не існуе)">шашлык</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D1%80%D1%8B%D0%BB%D1%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="Грыль (старонка не існуе)">грыль</a> і <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B5%D0%B1%D0%B0%D0%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Кебаб (старонка не існуе)">кебаб</a> — 36<a href="#cite_note-152">[149]</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%86%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%83%D1%85%D0%BD%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Італьянская кухня (старонка не існуе)">італьянская кухня</a> — 32<a href="#cite_note-153">[150]</a>, <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B0" title="Паста">паста</a> — 30<a href="#cite_note-154">[151]</a> і <a href="/wiki/%D0%A1%D1%83%D1%88%D1%8B" class="mw-redirect" title="Сушы">сушы</a> — 26<a href="#cite_note-155">[152]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Эканоміка">Эканоміка</h2></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D1%96%D0%BA%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Эканоміка Беларусі">Эканоміка Беларусі</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Tree_map_export_2009_Belarus.jpeg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Tree_map_export_2009_Belarus.jpeg/300px-Tree_map_export_2009_Belarus.jpeg" decoding="async" width="300" height="138" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Tree_map_export_2009_Belarus.jpeg/450px-Tree_map_export_2009_Belarus.jpeg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Tree_map_export_2009_Belarus.jpeg/600px-Tree_map_export_2009_Belarus.jpeg 2x" data-file-width="1225" data-file-height="562" /></a><figcaption>Графічнае адлюстраваньне асноўных экспартных пазыцыяў Беларусі на 2009 год</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:GDP_per_capita_development_of_Belarus.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/GDP_per_capita_development_of_Belarus.svg/300px-GDP_per_capita_development_of_Belarus.svg.png" decoding="async" width="300" height="212" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/GDP_per_capita_development_of_Belarus.svg/450px-GDP_per_capita_development_of_Belarus.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/GDP_per_capita_development_of_Belarus.svg/600px-GDP_per_capita_development_of_Belarus.svg.png 2x" data-file-width="850" data-file-height="600" /></a><figcaption>Рост СУП у 1973–2018 гг.</figcaption></figure> Беларуская эканоміка не рэфармуецца ў бок рынкавай. З савецкіх часоў дзяржаве дагэтуль належыць паноўная роля ў эканоміцы. Прадпрыемствы, збудаваныя за савецкім часам, моцна залежаць ад паставак сыравіны з <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D1%8F" title="Расея">Расеі</a>. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Сельская гаспадарка Беларусі">Сельская гаспадарка Беларусі</a> дагэтуль складаецца пераважна з <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%81" title="Калгас">калгасаў</a>. Эканамічна Беларусь арыентуецца на інтэграцыю на постсавецкай прасторы. Апроч нагрузкі, зьвязанай з <a href="/wiki/%D0%86%D0%BD%D1%84%D0%BB%D1%8F%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Інфляцыя">інфляцыяй</a>, бізнэс у Беларусі мусіць цярпець ціск з боку дзяржаўнае ўлады, увядзеньне ўсё большых абмежаваньняў дзейнасьці. Многія прыбытковыя прадпрыемствы, прыватызаваныя ў пачатку 1990-х гадоў, <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D0%B6%D1%8B%D0%BC_%D0%9B%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%88%D1%8D%D0%BD%D0%BA%D1%96" title="Рэжым Лукашэнкі">рэжым Лукашэнкі</a> нацыяналізаваў назад або ўзяў пад кантроль <a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D1%8D%D0%B7%D1%8B%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%82%D0%B0_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Адміністрацыя прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь">сваёй адміністрацыі</a>. Пры гэтым Беларусь, паводле ацэнак <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%90%D0%B1%E2%80%99%D1%8F%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D1%9E" title="Арганізацыя Аб’яднаных Нацыяў">ААН</a>, мае найвышэйшы ўзровень жыцьця ў СНД. У 2018 годзе намінальны налічаны сярэднемесячны заробак вырас на 18,1% (+12,6 з улікам зьняцэньваньня) да 971,4 рубля ($465,07)<a href="#cite_note-156">[153]</a>. Беларусь ёсьць важнай транзытнай краінай паміж Цэнтральнай Эўропай і <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D1%8F" title="Расея">Расеяй</a>. 50% расейскае нафты і 25% прыроднага газу, якія імпартуюцца на захад, ідуць празь Беларусь. Для Расеі Беларусь разам зь <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B5%D1%82%D1%83%D0%B2%D0%B0" title="Летува">Летувой</a> — асноўны шлях, што спалучае яе з <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BA%D1%81%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D1%9E" class="mw-redirect" title="Экскляў">эксклявам</a> <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BD%D1%96%D0%BD%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C" class="mw-redirect" title="Калінінградзкая вобласьць">Калінінградзкай вобласьцю</a>. Беларусь уваходзіць у г. зв. «<a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%8E%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_%D1%96_%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D1%96" title="Саюзная дзяржава Беларусі і Расеі">Саюзную дзяржаву Беларусі і Расеі</a>», а таксама ў <a href="/wiki/%D0%AD%D1%9E%D1%80%D0%B0%D0%B7%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%8D%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BC%D1%96%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%B7%D1%8C%D0%B2%D1%8F%D0%B7" title="Эўразійскі эканамічны зьвяз">Эўразійскі эканамічны зьвяз</a>. У 2018 годзе адмоўнае сальда аплатнага балянсу Беларусі па рахунку бягучых апэрацыяў у замежным гандлі скарацілася да -$34,4 млн. Найбольшым гандлёвым партнэрам Беларусі была Расея, на якую прыпала 38,3% вывазу і 58,8% увозу тавараў. На 28 краінаў <a href="/wiki/%D0%AD%D1%9E%D1%80%D0%B0%D0%B7%D1%8C%D0%B2%D1%8F%D0%B7" class="mw-redirect" title="Эўразьвяз">Эўразьвязу</a> прыпала 30% вывазу і 18,6% увозу. Сярод асобных краінаў 2-е месца паводле вывазу займала <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D0%B0" title="Украіна">Ўкраіна</a> — 12%, а паводле ўвозу <a href="/wiki/%D0%9A%D1%96%D1%82%D0%B0%D0%B9" title="Кітай">Кітай</a> — 8,2%. Замежны гандаль <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%81%D0%BB%D1%83%D0%B3%D0%B0" title="Паслуга">паслугамі</a> вырас на 11,6% да $14,212 млрд і забясьпечыў дадатнае сальда ў памеры $3,423 млрд. У экспарце паслугаў большасьць складалі: <a href="/wiki/%D0%A8%D0%BB%D1%8F%D1%85%D1%96_%D0%B7%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%96%D0%BD_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" class="mw-redirect" title="Шляхі зносін Беларусі">перавозкі</a> — 44,4%, у тым ліку 36,6% грузавыя; кампутарныя (<a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%BA_%D0%B2%D1%8B%D1%81%D0%BE%D0%BA%D1%96%D1%85_%D1%82%D1%8D%D1%85%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%91%D0%B3%D1%96%D1%8F%D1%9E" title="Беларускі парк высокіх тэхналёгіяў">Беларускі парк высокіх тэхналёгіяў</a>) — 18% ($1,586 млрд); падарожжы для іншаземцаў — 10%; будаўнічыя — 9,4%<a href="#cite_note-157">[154]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Фінансы">Фінансы</h3></div> <a href="/wiki/%D0%A1%D1%83%D0%BA%D1%83%D0%BF%D0%BD%D1%8B_%D1%9E%D0%BD%D1%83%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%8B_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B4%D1%83%D0%BA%D1%82" title="Сукупны ўнутраны прадукт">Сукупны ўнутраны прадукт</a> у 2014 годзе склаў больш за 75 мільярдаў даляраў, адпаведна каля 8 тысячаў даляраў на душу насельніцтва, што зьяўляецца гістарычным рэкордам у адносінах да каляндарнага году. Прырост СУП у 2014 годзе склаў 3,35%, а ў параўнаньні з паказчыкам 2012 году вырас ажно на 18,6%. Рэальны рост СУП з улікам інфляцыі склаў 1,6%<a href="#cite_note-158">[155]</a>. Гадавая рублёвая <a href="/wiki/%D0%86%D0%BD%D1%84%D0%BB%D1%8F%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Інфляцыя">інфляцыя</a> ў 2014 годзе, якую можна вылічыць пры падліку СУП, склала 18,0%. У 2015 годзе СУП Беларусі зьменшыўся ў сувязі з падзеньнем гэтага паказчыку ў Расеі, асноўным гандлёвым партнэрам, што было выклікана зьмяншэньнем цэнаў на <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%84%D1%82%D0%B0" title="Нафта">нафту</a> і санкцыямі Эўразьвязу ў адносінах да Расеі. Сукупны вонкавы абавязак Беларусі на 1 студзеня 2015 году склаў 12,6 млрд <a href="/wiki/%D0%90%D0%BC%D1%8D%D1%80%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D1%80" title="Амэрыканскі даляр">даляраў ЗША</a>, пры гэтым нутраны дзяржаўны абавязак склаў 48,4 трлн рублёў, павялічыўшыся за год на 12,7 трлн рублёў ці 35,5%<a href="#cite_note-159">[156]</a>. 2 студзеня 2009 году адбылася <a href="/wiki/%D0%94%D1%8D%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%B2%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D1%80%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%8F" title="Дэвальвацыя беларускага рубля">дэвальвацыя беларускага рубля</a>, калі <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D0%BA_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь">Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь</a> усталяваў курс рубля адносна даляра ЗША на ўзроўні 2650 адзінак, за дзень дагэтуль курс быў роўны 2200 рублёў за даляр. Такім чынам, дэвальвацыя за адзіны дзень склала 20%. Да канца лютага рубель яшчэ некалькі страціў адносна даляра і каштаваў ужо 2850 рублёў<a href="#cite_note-160">[157]</a>. <a href="/wiki/%D0%A4%D1%96%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%B0%D0%B2%D1%8B_%D0%BA%D1%80%D1%8B%D0%B7%D1%96%D1%81_%D1%83_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_2011_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83" title="Фінансавы крызіс у Беларусі 2011 году">Фінансавы крызіс у Беларусі 2011 году</a> прывёў да паўторнай дэвальвацыі, бо перад <a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D1%8D%D0%B7%D1%8B%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%B2%D1%8B%D0%B1%D0%B0%D1%80%D1%8B_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_2010_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83" title="Прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі 2010 году">прэзыдэнцкімі выбарамі 2010 году</a> ў Беларусі даволі хуткімі тэмпамі расьлі заработкі. У сувязі зь незабясьпечанасьцю рублёвай масы таварамі і паслугамі пачалі павялічвацца тэмпы скарачэньня залатавалютных рэзэрваў, гэтак у сьнежні 2010 году зьніжэньне адбылося на 11,8% (674,7 млн даляраў), за студзень рэзэрвы скараціліся ўжо на 13,7%. Акрамя таго, краіна ўжо доўгі час мела адмоўны зьнешнегандлёвы балянс. У лютым урад выказаўся за крэдытнае падсілкаваньне бюджэту ў памеры 2 млрд даляраў. Адпаведная заяўка была адпраўленая на адрас <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BD%D1%82%D1%8B%D0%BA%D1%80%D1%8B%D0%B7%D1%96%D1%81%D0%BD%D1%8B_%D1%84%D0%BE%D0%BD%D0%B4_%D0%AD%D1%9E%D1%80%D0%B0%D0%90%D0%B7%D0%AD%D0%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Антыкрызісны фонд ЭўраАзЭС (старонка не існуе)">Антыкрызіснага фонду ЭўраАзЭС</a>. Аднак ужо ў сакавіку Нацбанк спыніў продаж валюты камэрцыйным банкам для пунктаў абмену валюты, шэраг камэрцыйных банкаў абмежаваў валютныя апэрацыі па плястыкавых картках і выдачу крэдытаў у беларускіх рублях. У канцы месяца валюту ўжо амаль немагчыма было купіць, акрамя таго назіралася масавае скарачэньне дэпазытаў як у нацыянальнай, гэтак і ў замежнай валюце. У выніку такой сытуацыі продаж замежнай валюты перайшоў у цень, праз што адначасова ўтварыліся некалькі курсаў валюты<a href="#cite_note-161">[158]</a>. У выніку крызісу ўсталяваны Нацбанкам курс даляра за 2011 год вырас з 3000 да 8500 беларускіх рублёў, сукупная дэвальвацыя толькі за дзесяць месяцаў склала 189%. 1 ліпеня 2016 году Нацбанк Беларусі правёў <a href="/wiki/%D0%94%D1%8D%D0%BD%D0%B0%D0%BC%D1%96%D0%BD%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%96_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Дэнамінацыі ў Беларусі">дэнамінацыю беларускага рубля</a> 10 000 : 1. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Прамысловасьць">Прамысловасьць</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Прамысловасьць Беларусі (старонка не існуе)">Прамысловасьць Беларусі</a></div> У 2018 годзе 5 найбольшымі галінамі апрацоўчай прамысловасьці Беларусі былі: <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B0%D1%80%D1%87%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="Харчовая прамысловасьць (старонка не існуе)">харчовая</a> — 22,8% усёй прамысловай вытворчасьці, <a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%B0%D1%84%D1%82%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Нафтаперапрацоўка (старонка не існуе)">нафтаперапрацоўка</a> — 15,6%, <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D1%96%D0%BC%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="Хімічная прамысловасьць (старонка не існуе)">хімічная</a> — 9,3%, <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%88%D1%8B%D0%BD%D0%B0%D0%B1%D1%83%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5" title="Машынабудаваньне">машынабудаваньне</a> — 7,2% і <a href="/wiki/%D0%9C%D1%8D%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8E%D1%80%D0%B3%D1%96%D1%8F" title="Мэталюргія">мэталюргія</a> — 6,7%<a href="#cite_note-162">[159]</a>. У 10-ку групаў асноўных тавараў, якія пастаўлялі за мяжу, уваходзілі: нафтапрадукты (11,9 млн тонаў) — $6986,9 млн («<a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%84%D1%82%D0%B0%D0%BD_(%D0%B7%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%B4)" title="Нафтан (завод)">Нафтан</a>» і «<a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D1%80%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BD%D0%B0%D1%84%D1%82%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%BE%D1%9E%D1%87%D1%8B_%D0%B7%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%B4" title="Мазырскі нафтаперапрацоўчы завод">Мазырскі НПЗ</a>»), хімічныя валокны і ніці (148,1 тыс. тонаў) — $5353,9 млн («<a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%91%D1%9E%D1%85%D1%96%D0%BC%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BA%D0%BD%D0%BE" title="Магілёўхімвалакно">Магілёўхімвалакно</a>»), мясныя (332,5 тыс. тонаў) і малочныя вырабы — $4696,9 млн («<a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%91%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BC%D1%8F%D1%81%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B1%D1%96%D0%BD%D0%B0%D1%82" title="Магілёўскі мясакамбінат">Магілёўскі мясакамбінат</a>» і «<a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%87%D0%BA%D0%B0%D1%9E_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B4%D1%83%D0%BA%D1%82" class="mw-redirect" title="Савачкаў прадукт">Савачкаў прадукт</a>» у Берасьці), <a href="/wiki/%D0%9B%D1%8F%D0%B4%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D1%8F" title="Лядоўня">лядоўні</a> (836 тыс.) і пад’ёмнікі — $2570,3 млн («<a href="/wiki/%D0%90%D1%82%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%82" title="Атлянт">Атлянт</a>» і «<a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%91%D1%9E%D0%BB%D1%96%D1%84%D1%82%D0%BC%D0%B0%D1%88" title="Магілёўліфтмаш">Магілёўліфтмаш</a>»), чорныя мэталы і сталёвыя трубы (241,4 тыс. тонаў) — $2321,8 млн («<a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BC%D1%8D%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8E%D1%80%D0%B3%D1%96%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%B7%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%B4" title="Беларускі мэталюргічны завод">Беларускі мэталюргічны завод</a>» у Жлобіне), шыны (5,554 млн) і плястмаса — $1886,3 млн («<a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%88%D1%8B%D0%BD%D0%B0" title="Белшына">Белшына</a>» ў Бабруйску), мэбля (310,1 тыс. тонаў) і <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D0%A1%D0%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="ДСП (старонка не існуе)">ДСП</a> — $1610,7 млн («<a href="/wiki/%D0%9F%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B4%D1%80%D1%8D%D1%9E" title="Пінскдрэў">Пінскдрэў</a>»), аўтамабілі і трактары (40,2 тыс.) — $1447,2 млн («<a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%90%D0%97" class="mw-redirect" title="БелАЗ">БелАЗ</a>» у Жодзіне, «<a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%B0%D1%9E%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%B7%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%B4" title="Менскі аўтамабільны завод">Менскі аўтазавод</a>» і «<a href="/wiki/%D0%9C%D0%A2%D0%97" class="mw-redirect" title="МТЗ">МТЗ</a>»), адзеньне і абутак (29,8 млн параў) — $1347,9 млн («<a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%86%D0%B0" class="mw-redirect" title="Мілавіца">Мілавіца</a>», «<a href="/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D0%B0" title="Элема">Элема</a>» і «<a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%BE" title="Марко">Марко</a>» ў Віцебску), калійныя ўгнаеньні (6,612 млн тонаў) — $1042,3 млн («<a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%B9" title="Беларуськалій">Беларуськалій</a>» у Салігорску)<a href="#cite_note-163">[160]</a>. У 2015 годзе гаспадарка Беларусі зазнала <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D1%86%D1%8D%D1%81%D1%96%D1%8F" title="Рэцэсія">рэцэсію</a>, што найперш тлумачылася спадам збыту машынабудаўнічых вырабаў. Самымі стратнымі прадпрыемствамі сталі «БелАЗ», «МАЗ» і «МТЗ»<a href="#cite_note-164">[161]</a>. Рэцэсія выклікала скарачэньне абаротных сродкаў прадпрыемстваў, што прывяло да скарачэньня заробкаў і закупкі сыравіны. Самым прыбытковым стаў «Беларуськалій», які займаецца здабычай, вытворчасьцю і пастаўкамі калійных угнаеньняў. Пасьля калійнага крызісу, калі «Беларуськалій» разарваў партнэрства з расейскім прадпрыемствам «<a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Уралкалій (старонка не існуе)">Уралкалій</a>», прыбытак кампаніі за год з 2013 па 2014 год павялічыўся больш чым у 7 разоў да 5733,8 млрд рублёў. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Сельская_гаспадарка">Сельская гаспадарка</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Сельская гаспадарка Беларусі">Сельская гаспадарка Беларусі</a></div> Асноўныя галіны сельскай гаспадаркі Беларусі — мяса-малочная <a href="/wiki/%D0%96%D1%8B%D0%B2%D1%91%D0%BB%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D1%9E%D0%BB%D1%8F" title="Жывёлагадоўля">жывёлагадоўля</a>, бульбаводзтва, ільнаводзтва і <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D0%B2%D1%96%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D1%9E%D0%BB%D1%8F" title="Сьвінагадоўля">сьвінагадоўля</a>. Паўсюдна разьвітыя <a href="/wiki/%D0%97%D0%B1%D0%BE%D0%B6%D0%B6%D0%B0" title="Збожжа">збожжавая</a> гаспадарка і вырошчваньне тэхнічных расьлінаў. Вылучаюць 5 зонаў адмыслоўваньня. У <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C" title="Берасьцейская вобласьць">Берасьцейскай</a> і Гарадзенскай абласьцях, а таксама на паўднёвым захадзе <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C" title="Менская вобласьць">Менскай</a> і ўсходзе Гомельскай вобласьцяў мелі пашырэньне пасевы <a href="/wiki/%D0%9F%D1%88%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%86%D0%B0" title="Пшаніца">пшаніцы</a>. На <a href="/wiki/%D0%9F%D1%8F%D1%88%D1%87%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%BA" title="Пяшчанік">пясковай</a> і супясковай глебах Палесься часьцей сеялі <a href="/wiki/%D0%96%D1%8B%D1%82%D0%B0" title="Жыта">жыта</a> і кармавы <a href="/wiki/%D0%9B%D1%83%D0%B1%D1%96%D0%BD" title="Лубін">лубін</a>. У Віцебскай, <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D1%96%D0%BB%D1%91%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C" title="Магілёўская вобласьць">Магілёўскай</a> і Менскай абласьцях былі найбольшыя плошчы <a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D1%91%D1%81" title="Авёс">аўса</a> і ячменю. На поўначы і паўночным усходзе сеялі <a href="/wiki/%D0%9B%D1%91%D0%BD" title="Лён">лён</a>-даўгунец. Пасевы <a href="/wiki/%D0%A6%D1%83%D0%BA%D1%80%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B0%D0%BA" title="Цукровы бурак">цукровых буракоў</a> засяроджваліся вакол 4 цукровых заводаў (<a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%86%D1%83%D0%BA%D1%80%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B1%D1%96%D0%BD%D0%B0%D1%82" title="Гарадзейскі цукровы камбінат">Гарадзейскі</a>, <a href="/wiki/%D0%96%D0%B0%D0%B1%D1%96%D0%BD%D0%BA%D0%B0" title="Жабінка">Жабінкаўскі</a>, <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BA%D1%96%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%86%D1%83%D0%BA%D1%80%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B1%D1%96%D0%BD%D0%B0%D1%82" title="Скідзельскі цукровы камбінат">Скідзельскі</a> і <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D1%86%D0%BA%D1%96_%D1%86%D1%83%D0%BA%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%84%D1%96%D0%BD%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B1%D1%96%D0%BD%D0%B0%D1%82" title="Слуцкі цукроварафінадны камбінат">Слуцкі</a>). У Лідзкім і <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%80%D0%B0%D1%91%D0%BD" title="Петрыкаўскі раён">Петрыкаўскім</a> раёнах вырошчалі этэраалейныя расьліны. У Берасьцейскай, <a href="/wiki/%D0%93%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C" title="Гомельская вобласьць">Гомельскай</a> і Менскай абласьцях было больш пасеваў <a href="/wiki/%D0%91%D1%83%D0%BB%D1%8C%D0%B1%D0%B0" title="Бульба">бульбы</a>. У <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%80%D0%B0%D1%91%D0%BD" title="Менскі раён">Менскім раёне</a> было разьвіта <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Агародніцтва (старонка не існуе)">агародніцтва</a>. У <a href="/wiki/%D0%93%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%80%D0%B0%D1%91%D0%BD" title="Гомельскі раён">Гомельскім</a> і Менскім раёнах вылучалася <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D1%96%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Садоўніцтва (старонка не існуе)">садоўніцтва</a>. <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D1%82%D1%83%D1%88%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D1%9E%D0%BB%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Птушкагадоўля (старонка не існуе)">Птушкагадоўля</a> была найбольш аўтаматызаванай галіной жывёлагадоўлі. Буйнейшымі птушкафабрыкамі былі <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D1%80%D1%88%D0%B0" title="Ворша">Аршанская</a>, Баранавіцкая, <a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%B1%D1%80%D1%8B%D0%BD" class="mw-redirect" title="Кобрын">Кобрынская</a>, Менская і <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D0%B2%D1%96%D1%87%D1%8B" title="Смалявічы">Смалявіцкая</a>. На захадзе і поўдні больш разьвітая сьвінагадоўля. Сярод іншых галінаў жывёлагадоўлі разьвіцьцё атрымалі <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8B%D0%B1%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Рыбаводзтва">рыбаводзтва</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%97%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D1%9E%D0%BB%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Зьверагадоўля (старонка не існуе)">зьверагадоўля</a> і <a href="/wiki/%D0%9F%D1%87%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Пчалярства">пчалярства</a><a href="#cite_note-EHB-Smalakou-165">[162]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Сувязь">Сувязь</h2></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/wiki/%D0%A1%D1%83%D0%B2%D1%8F%D0%B7%D1%8C_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Сувязь Беларусі">Сувязь Беларусі</a></div> На 1 студзеня 2019 году ў Беларусі налічвалася 351 прыёмная станцыя <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B6%D0%BD%D1%96%D0%BA" title="Спадарожнік">спадарожнікавай</a> <a href="/wiki/%D0%A1%D1%83%D0%B2%D1%8F%D0%B7%D1%8C_(%D1%82%D1%8D%D1%85%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0)" title="Сувязь (тэхніка)">сувязі</a><a href="#cite_note-а-166">[163]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Тэлебачаньне">Тэлебачаньне</h3></div> На 1 студзеня 2019 году ў 262 паселішчах Беларусі дзеялі 422 сеткі кабэльнага <a href="/wiki/%D0%A2%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%B1%D0%B0%D1%87%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5" title="Тэлебачаньне">тэлебачаньня</a>, зь іх 342 перадавалі <a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D1%87%D0%B1%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B5_%D1%82%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%B1%D0%B0%D1%87%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5" title="Лічбавае тэлебачаньне">лічбавае тэлебачаньне</a>. Сярод 1 628 311 абанэнтаў кабэльнага тэлебачаньня 56% (919 503) падлучылі ў лічбавым выглядзе, у тым ліку 8,5% (139 376) да этэрнага тэлебачаньня. Таксама налічвалася 1 986 263 карыстальнікі тэлебачаньня па <a href="/wiki/IP" title="IP">міжсеткавым пратаколе</a>, якія складалі 55% агульнага ліку абанэнтаў тэлебачаньня<a href="#cite_note-а-166">[163]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Сеціва">Сеціва</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8D%D1%82" title="Байнэт">Байнэт</a></div> На 1 студзеня 2019 году ў Беларусі налічвалася 12 791 972 абанэнты <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D1%86%D1%96%D0%B2%D0%B0" class="mw-redirect" title="Сеціва">Сеціва</a>, лік якіх на 35% перавышаў колькасьць насельніцтва Беларусі. Сярод іх 88,6% (11 338 275) належалі <a href="/wiki/%D0%A4%D1%96%D0%B7%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D1%81%D0%BE%D0%B1%D0%B0" title="Фізычная асоба">фізычным асобам</a> і лікам перавышалі насельніцтва на 19,6%. Пагатоў 73,2% (8 299 851) абанэнтаў фізычных асобаў мелі бяздротавы доступ да Сеціва, у тым ліку 64,7% (7 339 125) — шыракапалосны праз <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BC%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%84%D0%BE%D0%BD" title="Смартфон">смартфоны</a>. Таксама фізычным асобам належала 95% (3 038 239) стацыянарных абанэнтаў шыракапалоснага Сеціва, рэшта (163 280) — <a href="/wiki/%D0%AE%D1%80%D1%8B%D0%B4%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D1%81%D0%BE%D0%B1%D0%B0" title="Юрыдычная асоба">юрыдычным асобам</a> і <a href="/wiki/%D0%86%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D0%B2%D1%96%D0%B4%D1%83%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%BF%D1%80%D1%8B%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D0%BA" title="Індывідуальны прадпрымальнік">індывідуальным прадпрымальнікам</a>. Сярод 1 453 697 абанэнтаў Сеціва ў юр.асобаў і <a href="/wiki/%D0%86%D0%9F" class="mw-redirect" title="ІП">ІП</a> 88,7% (1 290 340) былі бяздротавымі, у тым ліку 56,5% (821 887) — з шыракапалосным доступам праз смартфоны. Таксама налічвалася 608 244 грамадзкіх кропак <a href="/wiki/Wi-Fi" title="Wi-Fi">Wi-Fi</a> пры 492 064 карыстальніках (80,9%). Прапускная здольнасьць зьнешніх каналаў доступу да Сеціва складала 1 480 280 мэгабіт/сэкунда, а каналаў, падлучаных да кропкі абмену нац.трафікам — 106 810 Мбіт/сэк (7,2%). Стацыянарныя абанэнты спажылі 83,8% (2 949,7 <a href="/wiki/%D0%9F%D1%8D%D1%82%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D1%82" title="Пэтабайт">пэтабайт</a>) абсягу дадзеных, хоць складалі 28,2% (3 201 519) абанэнтаў шыракапалоснага Сеціва ў Беларусі (920 гігабайт на абанэнт). Яны выкарыстоўвалі 4 асноўныя спосабы перадачы зьвестак: 1) <a href="/w/index.php?title=%D0%9E%D0%BF%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BA%D0%BD%D0%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Оптавалакно (старонка не існуе)">оптавалакно</a> (FTTx) — 1 479 457 (46,2%) абанэнтаў, зь іх 53,9% на хуткасьці 30—100 Мбіт/сэк, 2) <a href="/w/index.php?title=%D0%9B%D1%96%D1%87%D0%B1%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BB%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Лічбавая абанэнцкая лінія (старонка не існуе)">лічбавую тэлефонную лінію</a> (xDSL) — 1 228 597 (38,4%) абанэнтаў, зь іх 88% пры 2—10 Мбіт/сэк, 3) <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Вітая пара">вітую пару</a> (Этэрнэт) — 395 388, зь іх 44,3% пры 30—100 Мбіт/сэк, 4) <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D1%83%D0%B2%D0%BE%D1%81%D0%B5%D0%B2%D1%8B_%D0%BA%D0%B0%D0%B1%D1%8D%D0%BB%D1%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="Сувосевы кабэль (старонка не існуе)">сувосевы тэлевізійны кабэль</a> (DOCSIS) — 66 376, зь іх 63% пры 10—30 Мбіт/сэк<a href="#cite_note-а-166">[163]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Пошта">Пошта</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%BF%D0%BE%D1%88%D1%82%D0%B0" title="Белпошта">Белпошта</a></div> <div class="thumb tright"><div class="thumbinner" style="width:298px;"> <table style="background: transparent; color: inherit; border: 0; padding: 0; margin: 0; width:294px;" cellspacing="0"> <tbody><tr style="vertical-align:middle;"> <td style="padding: auto; margin: 0;" class="thumbimage"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Stemp_Coat_of_arm_of_Belarus.jpg" class="mw-file-description" title="Маркі Белпошты зь дзяржаўнымі гербам Пагоняй (налева) і бел-чырвона-белым сьцягам (направа)"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Stemp_Coat_of_arm_of_Belarus.jpg/145px-Stemp_Coat_of_arm_of_Belarus.jpg" decoding="async" width="145" height="204" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Stemp_Coat_of_arm_of_Belarus.jpg/218px-Stemp_Coat_of_arm_of_Belarus.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/ba/Stemp_Coat_of_arm_of_Belarus.jpg 2x" data-file-width="219" data-file-height="308" /></a> </td> <td style="padding: 0; margin: 0; border: 0; width: 2px"> </td> <td style="padding: auto; margin: 0;" class="thumbimage"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Stemp_Flag_and_map_of_Belarus.jpg" class="mw-file-description" title="Маркі Белпошты зь дзяржаўнымі гербам Пагоняй (налева) і бел-чырвона-белым сьцягам (направа)"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Stemp_Flag_and_map_of_Belarus.jpg/145px-Stemp_Flag_and_map_of_Belarus.jpg" decoding="async" width="145" height="203" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Stemp_Flag_and_map_of_Belarus.jpg/218px-Stemp_Flag_and_map_of_Belarus.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ed/Stemp_Flag_and_map_of_Belarus.jpg 2x" data-file-width="221" data-file-height="309" /></a> </td></tr> <tr style="vertical-align:top;"> <td style="padding: 0; margin: 0; border: 0;" colspan="3"><div class="thumbcaption">Маркі <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%BF%D0%BE%D1%88%D1%82%D0%B0" title="Белпошта">Белпошты</a> зь дзяржаўнымі гербам <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F" title="Пагоня">Пагоняй</a> (налева) і <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB-%D1%87%D1%8B%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B0-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8B_%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8F%D0%B3" title="Бел-чырвона-белы сьцяг">бел-чырвона-белым сьцягам</a> (направа)</div> </td></tr></tbody></table> </div> </div> За 2018 год УП «<a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%BF%D0%BE%D1%88%D1%82%D0%B0" title="Белпошта">Белпошта</a>» прыняла паводле падпіскі 4,923 млн асобнікаў <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%B7%D1%8D%D1%82%D0%B0" title="Газэта">газэтаў</a> і <a href="/wiki/%D0%A7%D0%B0%D1%81%D0%BE%D0%BF%D1%96%D1%81" title="Часопіс">часопісаў</a> (52% ад насельніцтва). Для дастаўкі прынялі: 201,571 млн выходных асобнікаў пэрыёдыкі (21 на душу насельніцтва), зь іх 74,3% (149,779 млн) для фізычных асобаў; 207,314 млн уваходных асобнікаў, зь іх 80,4% (166,677 млн) для фіз.асобаў; 173,782 млн транзытных асобнікаў (18 на душу). Таксама апрацавалі 284,629 транзытных пісьмовых адпраўленьняў (30 на душу), 213,139 млн уваходных (22 на душу) і 214,452 млн выходных. Сярод выходных пісьмовых адпраўленьняў: 1) 188,067 млн (87,7%) прыпала на простыя адпраўленьні, зь іх 41,5% (78,146 млн) склалі <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%88%D1%82%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D0%B0" title="Паштоўка">паштоўкі</a>, 6% (11,301 млн) — пісьмовыя лісты, 2,4% (4,564 млн) — 2-складовыя адпраўленьні, 1% (1,985 млн) — міжнародныя адпраўленьні і 0,3% (0,596 млн) — <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BE%D0%BB%D1%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="Бандэроль (старонка не існуе)">бандэролі</a>; 2) 22,071 млн (11,7%) склалі заказныя адпраўленьні, зь іх 13,8% (3,041 млн) для фізычных асобаў, 4% (0,892 млн) міжнародныя і 2,4% 2-складовыя; 3) 2,3% (4,314 млн) былі з абвешчанай вартасьцю, зь іх 56% (2,445 млн) для фізычных асобаў. Урэшце поштай даставілі 8,93 млн транзытных пасылак, 5,719 млн уваходных, зь іх 52% для фіз.асобаў, і 5,554 млн выходных <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Пасылка (старонка не існуе)">пасылак</a>, зь іх 49% платных і 35% для фіз.асобаў (94% платна). На паскораную пошту прыпала 4,737 млн (92%) унутраных і 0,416 млн міжнародных адпраўленьняў. Сярод унутраных 35,5% (1,679 млн) склалі выходныя, 34,3% (1,626 млн) уваходныя і 30,2% (1,432 млн) транзытныя. Сярод міжнародных 55,7% (0,232 млн) — транзытныя, 29,5% (0,123 млн) — выходныя і 14,8% (61 тыс.) — уваходныя<a href="#cite_note-б-167">[164]</a>. У 2018 годзе поштай даставілі 13,055 млн выплатаў, у асноўным <a href="/wiki/%D0%9F%D1%8D%D0%BD%D1%81%D1%96%D1%8F" title="Пэнсія">пэнсіяў</a>. На вёскі прыпадала 48,5% (6,335 млн) такіх выплатаў, на <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%91%D0%BD" title="Раён">раённыя</a> цэнтры — 25,2% (3,294 млн), на абласныя цэнтры — 15,5% (2,02 млн) і на Менск — 10,8% (1,406 млн). Выплаты поштай склалі 4,462 млрд рублёў ($2,136 млрд) сярэднім памерам па 342 рублі. Праз пошту прайшло 7,6 млн выходных <a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D1%88%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%B4" title="Грашовы перавод">грашовых пераводаў</a>, зь іх 99,3% электронных, 84% для фіз.асобаў і 0,5% (40,6 тыс.) міжнародных. Таксама ажыцьцявілі 7,375 млн уваходных грашовых пераводаў, зь іх 69% для фіз.асобаў і 2% (151,5 тыс.) міжнародных (97% для фіз.асобаў). Сума аплачаных пераводаў склала 784,276 рублёў ($375,485 млн), зь іх 79% ад фізасобаў. Атрыманыя пераводы склалі 730,525 млн рублёў (93% ад аплачаных), зь іх 70% фіз.асобам. Урэшце 99,7% (8,497 млн) кур’ерскіх адпраўленьняў былі выходнымі, зь іх 33,5% для фіз.асобаў. Таксама даслалі 1,638 млн <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Тэлеграма (старонка не існуе)">тэлеграмаў</a>, зь іх 44,5 тыс. (2,7%) былі платнымі, у тым ліку 39,4 тыс. (2,4%) міжнароднымі і 14 тыс. (0,9%) для фізасобаў<a href="#cite_note-б-167">[164]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Тэлефонная_сувязь">Тэлефонная сувязь</h3></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D1%82%D0%BA%D1%96_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D1%82%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D1%84%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D0%B2%D1%8F%D0%B7%D1%96_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Сеткі стацыянарнай тэлефоннай сувязі ў Беларусі">Сеткі стацыянарнай тэлефоннай сувязі ў Беларусі</a></div> У 2018 годзе УП «<a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%82%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D0%B0%D0%BC" title="Белтэлекам">Белтэлекам</a>» абслужыла 334,418 млн выходных тэлефанаваньняў між сеткамі, зь іх 39% (129,669 млн) ад фізычных асобаў (па 13 на жыхара). Сярод такіх тэлефанаваньняў 320,787 млн (96%) прыпала на міжгароднія, у тым ліку 38% на сотавы. Рэшта (13,631 млн) тэлефанаваньняў была міжнароднай. Працягласьць размоваў у гарадзкіх і сельскіх тэлефонных сетках склала 8,555 млрд хвілінаў (82% выходных), зь іх 83% прыпала на фізычных асобаў (751 хвіл. на жыхара). Рэшту склалі 1,823 млрд хвіл. (17,4%) міжгародніх званкоў, зь іх 17,6% на сотавы, і 69,932 млн хвіл. (6,7%) міжнародных, зь іх 83% у краіны <a href="/wiki/%D0%A1%D0%9D%D0%94" class="mw-redirect" title="СНД">СНД</a> (у асноўным у Расею). Транзытны трафік «Белтэлекама» між сотавымі апэратарамі склаў 4,059 млрд хвілінаў (428 хвіл. на жыхара), зь іх 3% прыпала на міжнародны <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%9E%D0%BC%D1%96%D0%BD%D0%B3" title="Роўмінг">роўмінг</a>. Уваходны трафік склаў 1,393 млрд хвілінаў<a href="#cite_note-б-167">[164]</a>. На 31 сьнежня 2019 году ў Беларусі налічвалася 11 627 249 абанэнтаў <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%B2%D1%8F%D0%B7%D1%8C" title="Сотавая сувязь">сотавай сувязі</a>, што перавышала лік насельніцтва на 22,7%. У краіне працавалі 3 сотавыя апэратары: УП «<a href="/wiki/%D0%901_(%D1%82%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D0%B0%D0%BC-%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D1%8D%D1%80)" title="А1 (тэлекам-правайдэр)">А1</a>» з 1999 году, ТАА «<a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B1%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%A2%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%A1%D1%8B%D1%81%D1%82%D1%8D%D0%BC%D1%8B_(%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C)" title="Мабільныя ТэлеСыстэмы (Беларусь)">Мабільныя ТэлеСыстэмы</a>» з 2002-га і ЗАТ «<a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%A1%D0%A2" class="mw-redirect" title="БеСТ">Беларуская сетка тэлекамунікацыяў</a>» з 2004-га. Ім належала 33 268 базавых станцыяў, зь іх 48% (15 930) — <a href="/wiki/3G" title="3G">3-га пакаленьня</a> (UMTS) і 8% (2 792) — 4-га (LTE). Станцыі налічвалі 175 648 прыёмаперадатчыкаў (па 5 на станцыю) агульнай ёмістасьцю 20,08 млн <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D1%83%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Камутатар (старонка не існуе)">камутатараў</a> (па 114 на прыёмаперадатчык). Камутатары падтрымлівалі 18 550 патокаў па 2 Мбіт/сэк (каля 37,1 гігабіт/сэк). За 4-ы квартал 2019 году 6 823 417 (59%) сотавых абанэнтаў скарысталі доступ да Сеціва, зь іх 56% (3 817 030) праз сувязь 4-га пакаленьня. Прапускная здольнасьць сотавых каналаў доступу да Сеціва складала 312 636 Мбіт/сэк (0,045 Мбіт/с на карыстальніка). Сотавая сувязь была даступнай на 98,7% земляў Беларусі, у тым ліку на 98,4% — 3-га пакаленьня (2 Мбіт/с) і на 5% — 4-га (100 Мбіт/с). Ахоп насельніцтва сотавай сувязьзю ў паселішчах складаў 99,9%, у тым ліку сувязьзю 3-га пакаленьня, а таксама 76% — 4-га пакаленьня. Штомесячны трафік на абанэнта складаў: 794 хвіліны выходных выклікаў і 11 <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%81%D0%BB%D1%83%D0%B3%D0%B0_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%BC%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%8F" title="Паслуга кароткага паведамленьня">тэкставых паведамленьняў</a>. Сярод выходных выклікаў 82% прыпадала на ўнутрысеткавыя, 16,5% — на тэлефанаваньні ў іншыя сотавыя сеткі, 1,3% — на званкі на стацыянарныя тэлефоны, рэшта (0,2%) — на міжнародныя званкі<a href="#cite_note-168">[165]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Шляхі_зносін">Шляхі зносін</h2></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/wiki/%D0%A8%D0%BB%D1%8F%D1%85%D1%96_%D0%B7%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%96%D0%BD_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" class="mw-redirect" title="Шляхі зносін Беларусі">Шляхі зносін Беларусі</a></div> На 2020 год у Беларусі існавала 6 відаў шляхоў зносінаў: <ul><li>Чыгуначныя. <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%87%D1%8B%D0%B3%D1%83%D0%BD%D0%BA%D0%B0" title="Беларуская чыгунка">Беларуская чыгунка</a> ахоплівала звыш 2100 паселішчаў краіны і прапаноўвала 4 лініі перавозак паяжджанаў: 1) гарадзкія — у межах сталіцы і абласных цэнтраў да станцыяў у гарадах-спадарожніках, 2) рэгіянальныя — у межах вобласьці і да бліжэйшага гораду абласнога падпарадкаваньня ў суседняй вобласьці, 3) міжрэгіянальныя — між сталіцай і абласнымі цэнтрамі ды між абласнымі цэнтрамі, 4) міжнародныя — між Беларусьсю і іньшымі краінамі. Паводле хуткасьці руху і працягласьці прыпынкаў рэгіянальныя і міжрэгіянальныя лініі падзялялі на 2 клясы: бізнэс і эканом. Квіткі на цягнік прадавалі он-лайн праз <a href="/wiki/%D0%90%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BA%D0%B0" title="Аплатная картка">аплатную картку</a> і <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%B3%D1%80%D0%BE%D1%88%D1%8B" title="Электронныя грошы">электронныя грошы</a>, па тэлефоне і ў касах на станцыях. Электронная рэгістрацыя дазваляла сесьці ў цягнік па пашпарце. Паездка міжрэгіянальнымі лініямі праз усю краіну ад Берасьця да Віцебска каштавала ад 13,8 <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%80%D1%83%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8C" title="Беларускі рубель">рубля</a> ($7-8) у пляцкарце і да 19,1 рубля ($11-12) у купэ. У Беларусі дзеяла 20 буйных чыгуначных вакзалаў. На меншых станцыях працавалі білетныя касы і гандлёвыя кіёскі.</li> <li>Аўтамабільныя. У кожным горадзе Беларусі дзеялі аўтавакзал і аўтастанцыя з заляй чаканьня, дзе прадавалі ежу і квіткі на прыгарадныя, міжгароднія і міжнародныя падарожжы. У Менску працавалі Цэнтральны аўтавакзал і Аўтазаводзкая ды Паўднёва-Заходняя аўтастанцыі, куды прыбывала большасьць міжнародных аўтобусаў. Квіткі на праезд у прыгарадных і міжгародніх аўтобусах перавозчыкаў <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83_%D1%96_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D1%83%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D1%9E_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Міністэрства транспарту і камунікацыяў Рэспублікі Беларусь">Міністэрства транспарту і камунікацыяў Рэспублікі Беларусь</a> прадавалі он-лайн за электронныя грошы. Большасьць аўтападарожжаў ажыцьцяўлялі прыватныя <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%88%D1%80%D1%83%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D1%82%D0%B0%D0%BA%D1%81%D1%96" title="Маршрутнае таксі">маршрутныя таксі</a> на мікраўтобусах.</li> <li>Паветраныя. Нацыянальны аэрапорт «<a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA_(%D0%BD%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%B0%D1%8D%D1%80%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D1%80%D1%82)" class="mw-redirect" title="Менск (нацыянальны аэрапорт)">Менск</a>» прымаў палёты зь іншых краінаў. Лётнішчы абласных цэнтраў прымалі грузавыя і чартэрныя самалёты. Зь Берасьця, Гомеля і Горадні ладзілі палёты ў расейскі <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BD%D1%96%D0%BD%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4" class="mw-redirect" title="Калінінград">Калінінград</a>.</li> <li>Водныя. У Беларусі налічвалася 10 рачных партоў, што прымалі караблі праз 8 водных шляхоў: <a href="/wiki/%D0%94%D0%BD%D1%8F%D0%BF%D1%80%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0-%D0%91%D1%83%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB" title="Дняпроўска-Бужанскі канал">Дняпроўска-Бужанскі канал</a> і 8 рэк — Дняпро, <a href="/wiki/%D0%91%D1%8F%D1%80%D1%8D%D0%B7%D1%96%D0%BD%D0%B0" title="Бярэзіна">Бярэзіну</a>, Сож, Прыпяць, <a href="/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8C%D0%B2%D1%96%D0%BD%D0%B0" title="Дзьвіна">Дзьвіну</a>, Нёман і <a href="/wiki/%D0%9C%D1%83%D1%85%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86" title="Мухавец">Мухавец</a>. Улетку ладзіліся прагулкі на <a href="/w/index.php?title=%D0%A6%D0%B5%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Цеплаход (старонка не існуе)">цеплаходах</a> у 13 мясьцінах: Берасьці (Мухавец), Віцебску (Дзьвіна), Горадні (Нёман і <a href="/wiki/%D0%90%D1%9E%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB" title="Аўгустоўскі канал">Аўгустоўскі канал</a>), Гомелі (Сож), Магілёве (<a href="/wiki/%D0%94%D0%BD%D1%8F%D0%BF%D1%80%D0%BE" title="Дняпро">Дняпро</a>), Бабруйску (Бярэзіна), Мазыры і Пінску (<a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D1%8B%D0%BF%D1%8F%D1%86%D1%8C" title="Прыпяць">Прыпяць</a>), «Нарачанскім» (возера <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%87" title="Нарач">Нарач</a>) і «<a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D1%8B%D0%BF%D1%8F%D1%86%D0%BA%D1%96_%D0%BD%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%BA" title="Прыпяцкі нацыянальны парк">Прыпяцкім</a>» нацыянальных парках, нацпарку «Браслаўскія азёры» (возера <a href="/wiki/%D0%94%D1%80%D1%8B%D0%B2%D1%8F%D1%82%D1%8B" title="Дрывяты">Дрывяты</a>), на <a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B2%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%88%D1%87%D0%B0" title="Заслаўскае вадасховішча">Заслаўскім вадасховішчы</a> (Менскае мора) і <a href="/wiki/%D0%92%D1%8B%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%88%D1%87%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B2%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B0" title="Выганашчанскае возера">Выганашчанскім возеры</a> (Івацэвіцкі раён). Па Аўгустоўскім канале хадзіў рачны трамвай. З <a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%80%D0%B0%D1%9E" title="Тураў">Турава</a> плывучая гасьцініца «Палесьсе» ладзіла 3-дзённыя рачныя круізы па Прыпяці.</li> <li>Гарадзкія. У большасьці гарадоў краіны дзеяў <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D1%96_%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Грамадзкі транспарт (старонка не існуе)">грамадзкі транспарт</a>: аўтобус — амаль ва ўсіх; <a href="/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B9%D0%B1%D1%83%D1%81" title="Тралейбус">тралейбус</a> — у сталіцы, абласных цэнтрах і <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B1%D1%80%D1%83%D0%B9%D1%81%D0%BA" title="Бабруйск">Бабруйску</a>; <a href="/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B2%D0%B0%D0%B9" title="Трамвай">трамвай</a> — у сталіцы, <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D1%86%D0%B5%D0%B1%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B2%D0%B0%D0%B9" title="Віцебскі трамвай">Віцебску</a>, Мазыры і <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%B0%D0%BA" title="Наваполацак">Наваполацку</a>; <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%BA%D1%81%D1%96" title="Таксі">таксі</a> і маршрутнае таксі — у Менску, абласных цэнтрах і іншых буйных гарадах; <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BC%D1%8D%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D1%8D%D0%BD" title="Менскі мэтрапалітэн">Менскі мэтрапалітэн</a>. Квіткі на праезд прадавалі ў кіёску на прыпынку, кандуктары і кіроўцы. У сталіцы цана наземнага праезду складала 60 капеек, у мэтро — 65 капеек. У іншых гарадах Беларусі праезд быў таньнейшым. Шматразовыя праязныя білеты прадавалі на месяц, 15 і 10 дзён, у тым ліку на некалькі відаў перавозак<a href="#cite_note-169">[166]</a>.</li> <li>Трубаправодныя. Улучалі 2861 км нафтаправодаў («<a href="/wiki/%D0%93%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BD%D0%B0%D1%84%D1%82%D0%B0_%D0%94%D1%80%D1%83%D0%B6%D0%B1%D0%B0" title="Гомельтранснафта Дружба">Гомельтранснафта Дружба</a>»), 1200 км нафтапрадуктаправодаў і 7,9 тыс. км <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%B4" title="Газаправод">газаправодаў</a> пад кіраўніцтвам ААТ «<a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%B7%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%BC_%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%B3%D0%B0%D0%B7_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Газпрам трансгаз Беларусь">Газпрам трансгаз Беларусь</a>» разам з 7 магістральнымі, зь якіх 2,9 тыс. км (37%) былі транзытнымі<a href="#cite_note-170">[167]</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Узброеныя_сілы">Узброеныя сілы</h2></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/wiki/%D0%A3%D0%B7%D0%B1%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D1%81%D1%96%D0%BB%D1%8B_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Узброеныя сілы Рэспублікі Беларусь">Узброеныя сілы Рэспублікі Беларусь</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D1%82_%D0%92%D0%94%D0%92.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D1%82_%D0%92%D0%94%D0%92.jpg/300px-%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D1%82_%D0%92%D0%94%D0%92.jpg" decoding="async" width="300" height="310" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D1%82_%D0%92%D0%94%D0%92.jpg/450px-%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D1%82_%D0%92%D0%94%D0%92.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D1%82_%D0%92%D0%94%D0%92.jpg/600px-%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B5%D1%82_%D0%92%D0%94%D0%92.jpg 2x" data-file-width="775" data-file-height="800" /></a><figcaption>Барэт беларускіх <a href="/wiki/%D0%A1%D1%96%D0%BB%D1%8B_%D1%81%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B0%D0%BF%D1%8D%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D1%9E_%D0%A3%D0%A1_%D0%A0%D0%91" title="Сілы спэцыяльных апэрацыяў УС РБ">ПДВ</a> да 1995 г.</figcaption></figure> На 2020 год Узброеныя сілы Беларусі ўлучалі: 1) <a href="/wiki/%D0%A1%D1%83%D1%85%D0%B0%D0%BF%D1%83%D1%82%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Сухапутныя войскі Рэспублікі Беларусь">Сухапутныя войскі</a>, 2) <a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%B0-%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D1%81%D1%96%D0%BB%D1%8B_%D1%96_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%81%D1%83%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8C%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Вайскова-паветраныя сілы і войскі супрацьпаветранай абароны Беларусі">Вайскова-паветраныя сілы і войскі супрацьпаветранай абароны</a><a href="#cite_note-171">[168]</a>. <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D1%8D%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D1%88%D1%82%D0%B0%D0%B1_%D0%A3%D0%B7%D0%B1%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D1%81%D1%96%D0%BB%D0%B0%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Генэральны штаб Узброеных сілаў Беларусі">Генэральны штаб Узброеных сілаў Беларусі</a> меў у беспасярэднім падпарадкаваньні <a href="/wiki/%D0%A1%D1%96%D0%BB%D1%8B_%D1%81%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B0%D0%BF%D1%8D%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D1%9E_%D0%A3%D0%A1_%D0%A0%D0%91" title="Сілы спэцыяльных апэрацыяў УС РБ">Сілы спэцыяльных апэрацыяў</a><a href="#cite_note-172">[169]</a>. Сухапутныя войскі знаходзіліся ў падпарадкаваньні <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%8B_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь">Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь</a> і ўлучалі 2 апэратыўныя камандаваньні: <a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D0%B5_%D0%B0%D0%BF%D1%8D%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5" title="Заходняе апэратыўнае камандаваньне">Заходняе</a> (Горадня) і <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0-%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D0%B5_%D0%B0%D0%BF%D1%8D%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Паўночна-Заходняе апэратыўнае камандаваньне (старонка не існуе)">Паўночна-Заходняе</a> (Барысаў, Менская вобласьць)<a href="#cite_note-173">[170]</a>. На люты 2018 году Ўзброеныя сілы Беларусі налічвалі 70 000 <a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%86" title="Вайсковец">вайскоўцаў</a><a href="#cite_note-174">[171]</a>. На 2020 год Сухапутныя войскі Беларусі лікам 29 600 чалавек мелі на ўзбраеньні: 469 <a href="/wiki/%D0%90%D1%81%D0%BD%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D1%8B_%D0%B1%D0%B0%D1%8F%D0%B2%D1%8B_%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BA" title="Асноўны баявы танк">асноўных баявых танкаў</a> (400 <a href="/wiki/%D0%A2-72" title="Т-72">Т-72</a>), 1111 <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%8F%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%B0%D1%88%D1%8B%D0%BD%D0%B0_%D0%BF%D1%8F%D1%85%D0%BE%D1%82%D1%8B" title="Баявая машына пяхоты">баявых машынаў пяхоты</a> (875 <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%9C%D0%9F-2&action=edit&redlink=1" class="new" title="БМП-2 (старонка не існуе)">БМП-2</a>), 247 <a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8D%D1%80" title="Бронетранспартэр">бронетранспартэраў</a> (150 <a href="/wiki/%D0%91%D0%A2%D0%A0-80" title="БТР-80">БТР-80</a>), 434 <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B5%D1%80%D1%8B%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Самаходная артылерыйская ўстаноўка (старонка не існуе)">самаходных артылерыйскіх установак</a> (САУ; 198 <a href="/w/index.php?title=2%D0%A11&action=edit&redlink=1" class="new" title="2С1 (старонка не існуе)">2С1</a> «Гваздзік»), 228 палявых <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B0" title="Гармата">гарматаў</a> (132 <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D0%B0%D1%9E%D0%B1%D1%96%D1%86%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Гаўбіца (старонка не існуе)">гаўбіцы</a> <a href="/w/index.php?title=2%D0%9065&action=edit&redlink=1" class="new" title="2А65 (старонка не існуе)">2А65</a>), 234 <a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D1%8D%D0%B0%D0%BA%D1%82%D1%8B%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%8B%D1%81%D1%82%D1%8D%D0%BC%D0%B0_%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D1%8E&action=edit&redlink=1" class="new" title="Рэактыўная сыстэма залпавага агню (старонка не існуе)">рэактыўных сыстэмаў залпавага агню</a> (РСЗА; 126 «<a href="/w/index.php?title=%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B4_(%D0%B7%D0%B1%D1%80%D0%BE%D1%8F)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Град (зброя) (старонка не існуе)">Градаў</a>»), 109 <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D1%96%D0%BD%D0%B0%D0%BC%D1%91%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Мінамёт (старонка не існуе)">мінамётаў</a> (61 <a href="/w/index.php?title=2%D0%A112&action=edit&redlink=1" class="new" title="2С12 (старонка не існуе)">2С12</a> «Сані»), 480 <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D1%83%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8C%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D1%8B_%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%82%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Супрацьтанкавы ракетны комплекс (старонка не існуе)">супрацьтанкавых ракетных комплексаў</a> (СТРК), 14 <a href="/wiki/%D0%97%D1%8D%D0%BD%D1%96%D1%82%D0%BD%D1%8B_%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%82%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81" title="Зэнітны ракетны комплекс">зэнітных ракетных комплексаў</a> (ЗРК) «<a href="/wiki/%D0%A2%D0%BE%D1%80_(%D0%B7%D1%8D%D0%BD%D1%96%D1%82%D0%BD%D1%8B_%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%82%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81)" title="Тор (зэнітны ракетны комплекс)">Тор</a>» і 96 <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BF%D1%8D%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%9E%D0%BD%D0%B0-%D1%82%D0%B0%D0%BA%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D1%82%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Апэратыўна-тактычны ракетны комплекс (старонка не існуе)">апэратыўна-тактычных ракетных комплексаў</a> (АТРК; 60 9К72 «Эльбрус»)<a href="#cite_note-175">[172]</a>. Вайскова-паветраныя сілы і войскі супрацьпаветранае абароны Беларусі мелі на ўзбраеньні: 140 баявых самалётаў (70 <a href="/wiki/%D0%A1%D1%83-25" title="Су-25">Су-25</a>), 10 транспартных (6 <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BD-26&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ан-26 (старонка не існуе)">Ан-26</a>) і 10 навучальных Л-39, 168 транспартных <a href="/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%91%D1%82" title="Верталёт">верталётаў</a> (125 <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D1%96-8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Мі-8 (старонка не існуе)">Мі-8</a>), 50 ударных <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96-24" title="Мі-24">Мі-24</a> і 16 выведвальных Мі-24К і -Р, 2 <a href="/wiki/%D0%94%D1%8B%D0%B2%D1%96%D0%B7%D1%96%D1%91%D0%BD" title="Дывізіён">дывізіёны</a> ЗРК <a href="/w/index.php?title=%D0%A1-300&action=edit&redlink=1" class="new" title="С-300 (старонка не існуе)">С-300</a>, 4 дывізіёны <a href="/w/index.php?title=%D0%A1-200&action=edit&redlink=1" class="new" title="С-200 (старонка не існуе)">С-200</a>, 12 <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8D%D1%8F_(%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0)" title="Батарэя (войска)">батарэяў</a> ЗРК «<a href="/w/index.php?title=%D0%91%D1%83%D0%BA_(%D0%B7%D0%B1%D1%80%D0%BE%D1%8F)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Бук (зброя) (старонка не існуе)">Бук</a>» і С-125. 22 жніўня 2016 году на ўзбраеньне 77-га дывізіёна <a href="/wiki/336-%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D0%B0%D0%BA%D1%82%D1%8B%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B5%D1%80%D1%8B%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%80%D1%8B%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%B0" title="336-я рэактыўная артылерыйская брыгада">336-й рэактыўнай артылерыйскай брыгады</a> ў Асіпавічах (Магілёўская вобласьць) паставілі 1-ю РСЗА «<a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%8D%D0%B7_(%D0%B7%D0%B1%D1%80%D0%BE%D1%8F)" title="Палянэз (зброя)">Палянэз</a>»<a href="#cite_note-176">[173]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Замежная_палітыка">Замежная палітыка</h2></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D1%8B%D0%BA%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Замежная палітыка Беларусі">Замежная палітыка Беларусі</a></div> Паводле 1-га артыкула Канстытуцыі 1994 году, Рэспубліка Беларусь самастойна ажыцьцяўляе <a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D1%8B%D0%BA%D0%B0" title="Замежная палітыка">замежную палітыку</a>. Згодна з 18-м артыкулам «Рэспубліка Беларусь у сваёй замежнай палітыцы зыходзіць з прынцыпаў роўнасьці дзяржаваў, непрымяненьня сілы або пагрозы сілай, непарушнасьці межаў, мірнага ўрэгуляваньня спрэчак, неўмяшаньня ва ўнутраныя справы і іншых агульнапрызнаных прынцыпаў і нормаў <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Міжнароднае права">міжнароднага права</a>. Рэспубліка Беларусь ставіць за мэту зрабіць сваю тэрыторыю бязьядзернай зонай, а дзяржаву — нэўтральнай»<a href="#cite_note-177">[174]</a>. 14 лістапада 2005 году А. Лукашэнка падпісаў Закон «Аб зацьвярджэньні Асноўных напрамкаў унутранай і замежнай палітыкі Рэспублікі Беларусь». Паводле 24-га артыкула Закону, «стратэгічнымі мэтамі замежнай палітыкі Рэспублікі Беларусь ёсьць: абарона дзяржаўнага <a href="/wiki/%D0%A1%D1%83%D0%B2%D1%8D%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%82" title="Сувэрэнітэт">сувэрэнітэту</a> і тэрытарыяльнай цэласнасьці Рэспублікі Беларусь; абарона правоў, свабодаў і законных зацікаўленасьцяў грамадзянаў, грамадзкіх і дзяржаўных зацікаўленасьцяў»<a href="#cite_note-178">[175]</a>. На 2020 год грамадзяне Беларусі маглі бязьвізава выяжджаць у 44 краіны, у тым ліку ў сумежныя Расею і Ўкраіну. У Беларусь маглі бязьвізава прыяжджаць грамадзяне 23 краінаў, у тым ліку Расеі і Ўкраіны. Таксама грамадзяне 74 дзяржаваў прыбывалі ў Беларусь бязьвізава праз нацыянальны <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA_(%D0%BD%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%B0%D1%8D%D1%80%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D1%80%D1%82)" class="mw-redirect" title="Менск (нацыянальны аэрапорт)">аэрапорт «Менск»</a><a href="#cite_note-179">[176]</a>. У 2017 годзе ўрад Беларусі падтрымліваў дыпляматычныя дачыненьні з 177 дзяржавамі (з 212). На 2020 год <a href="/wiki/%D0%94%D1%8B%D0%BF%D0%BB%D1%8F%D0%BC%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B4%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D1%96%D1%86%D1%82%D0%B2%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Дыпляматычныя прадстаўніцтвы Беларусі">дыпляматычныя прадстаўніцтвы Беларусі</a> працавалі ў 57 дзяржавах. Амбасадары Беларусі мелі акрэдытацыю паводле сумяшчальніцтва ў яшчэ 52 дзяржавах. У Беларусі працавала 48 амбасадаў, 4 аддзяленьні амбасадаў, 3 гандлёвыя прадстаўніцтвы і 39 консульстваў замежных дзяржаваў. Міжнародныя арганізацыі мелі ў Беларусі 18 прадстаўніцтваў. Яшчэ 91 замежная амбасада ў Варшаве, Вільні, Кіеве і Маскве мела акрэдытацыю ў Беларусі па сумяшчальніцтве<a href="#cite_note-mfa.gov.by-180">[177]</a>. На 1 ліпеня 2019 году ўрад Беларусі браў удзел у 2566 двухбаковых і 1315 шматбаковых міжнародных дамовах<a href="#cite_note-181">[178]</a>. У Беларусі няма наўпроставага выхаду да адкрытага мора для беспасярэдніх зносінаў зь несумежнымі дзяржавамі. Таму ў замежнай палітыцы Беларусі павышанае значэньне маюць дачыненьні з 5 сумежнымі дзяржавамі, кожная зь якіх мае выхад да мора: <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%82%D0%B2%D1%96%D1%8F" title="Латвія">Латвіяй</a>, <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B5%D1%82%D1%83%D0%B2%D0%B0" title="Летува">Летувой</a>, Польшчай, Расеяй і Ўкраінай. Апасродкавана празь іх землі ўрад Беларусі ажыцьцяўляе стасункі з астатнімі дзяржавамі. На 2020 год урад Беларусі браў удзел у 10 міжурадавых арганізацыях Эўропы: <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%B4%D1%80%D1%83%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C_%D0%BD%D0%B5%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%9E" title="Садружнасьць незалежных дзяржаваў">Садружнасьць незалежных дзяржаваў</a> (1991), <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%B1%D1%8F%D1%81%D1%8C%D0%BF%D0%B5%D0%BA%D1%96_%D1%96_%D1%81%D1%83%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B_%D1%9E_%D0%AD%D1%9E%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B5" title="Арганізацыя бясьпекі і супрацы ў Эўропе">Арганізацыя бясьпекі і супрацы ў Эўропе</a> (Вена, Аўстрыя; 1992), <a href="/wiki/%D0%AD%D1%9E%D1%80%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D0%BA_%D1%80%D1%8D%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D1%80%D1%83%D0%BA%D1%86%D1%8B%D1%96_%D1%96_%D1%80%D0%B0%D0%B7%D1%8C%D0%B2%D1%96%D1%86%D1%8C%D1%86%D1%8F" title="Эўрапейскі банк рэканструкцыі і разьвіцьця">Эўрапейскі банк рэканструкцыі і разьвіцьця</a> (Лёндан, Ангельшчына; 1992), <a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B0_%D1%8D%D0%BD%D1%8D%D1%80%D0%B3%D0%B5%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D1%85%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Нарада энэргетычнай хартыі (старонка не існуе)">Нарада энэргетычнай хартыі</a> (Брусэль, Бэльгія; 1994), <a href="/w/index.php?title=%D0%A6%D1%8D%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0-%D1%8D%D1%9E%D1%80%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%86%D1%8B%D1%8F%D1%82%D1%8B%D0%B2%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Цэнтральна-эўрапейская ініцыятыва (старонка не існуе)">Цэнтральна-эўрапейская ініцыятыва</a> (Трыест, Італія; 1996), <a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B0_%D1%8D%D1%9E%D1%80%D0%B0%D0%B0%D1%82%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BD%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Рада эўраатлянтычнага партнэрства (старонка не існуе)">Рада эўраатлянтычнага партнэрства</a> (Брусэль, 1997), <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%8E%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_%D1%96_%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D1%96" title="Саюзная дзяржава Беларусі і Расеі">Саюзная дзяржава Беларусі і Расеі</a> (2000), <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%94%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D0%B0%D0%B1_%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%8B%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B1%D1%8F%D1%81%D1%8C%D0%BF%D0%B5%D1%86%D1%8B" title="Арганізацыя Дамовы аб калектыўнай бясьпецы">Арганізацыя Дамовы аб калектыўнай бясьпецы</a> (Масква, Расея; 2003) і <a href="/wiki/%D0%AD%D1%9E%D1%80%D0%B0%D0%B7%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%8D%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BC%D1%96%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%B7%D1%8C%D0%B2%D1%8F%D0%B7" title="Эўразійскі эканамічны зьвяз">Эўразійскі эканамічны зьвяз</a> (Масква, 2015). На сусьветным узроўні Беларусь была дзяржавай-удзельніцай 40 міжурадавых арганізацыяў, сярод якіх: <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%B0%D0%B1%E2%80%99%D1%8F%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%BD%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D1%9E" class="mw-redirect" title="Арганізацыя аб’яднаных нацыяў">Арганізацыя аб’яднаных нацыяў</a> (Нью-Ёрк, ЗША; 1945), <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D1%83%D1%81%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D1%8B_%D0%BF%D0%B0%D1%88%D1%82%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D1%81%D0%B0%D1%8E%D0%B7&action=edit&redlink=1" class="new" title="Сусьветны паштовы саюз (старонка не існуе)">Сусьветны паштовы саюз</a> (Бэрн, Швайцарыя; 1947), <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8B_%D1%81%D0%B0%D1%8E%D0%B7_%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%83%D0%B2%D1%8F%D0%B7%D1%96" title="Міжнародны саюз электрасувязі">Міжнародны саюз электрасувязі</a> (Жэнэва, Швайцарыя; 1947), <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D1%83%D1%81%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D1%8D%D1%82%D1%8D%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D0%B3%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Сусьветная мэтэаралягічная арганізацыя (старонка не існуе)">Сусьветная мэтэаралягічная арганізацыя</a> (Жэнэва, 1948), <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D1%96%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%B1%D1%8E%D1%80%D0%BE_%D0%B2%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%9E&action=edit&redlink=1" class="new" title="Міжнароднае бюро выставаў (старонка не існуе)">Міжнароднае бюро выставаў</a> (Парыж, Францыя; 1951), <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B" title="Міжнародная арганізацыя працы">Міжнародная арганізацыя працы</a> (Жэнэва; 1954), <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%B0%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D1%8D%D0%BD%D1%8D%D1%80%D0%B3%D1%96%D1%96" title="Міжнароднае агенцтва атамнай энэргіі">Міжнароднае агенцтва атамнай энэргіі</a> (Вена, 1957), <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%8F%D0%BD%D0%BD%D1%8B_%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%81%D1%83%D0%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Пастаянны трацейскі суд (старонка не існуе)">Пастаянны трацейскі суд</a> (Гаага, Нідэрлянды; 1962), <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D1%83%D1%81%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D1%96%D0%BD%D1%82%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%83%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%81%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Сусьветная арганізацыя інтэлектуальнай уласнасьці (старонка не існуе)">Сусьветная арганізацыя інтэлектуальнай уласнасьці</a> (Жэнэва, 1967), <a href="/wiki/%D0%A1%D1%83%D1%81%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D1%8B_%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D0%BA" title="Сусьветны банк">Сусьветны банк</a> (Вашынгтон, ЗША; 1992), <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8B_%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8E%D1%82%D0%BD%D1%8B_%D1%84%D0%BE%D0%BD%D0%B4" title="Міжнародны валютны фонд">Міжнародны валютны фонд</a> (Вашынгтон, 1992), <a href="/wiki/%D0%A1%D1%83%D1%81%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%BE%D1%9E%D1%8F" title="Сусьветная арганізацыя здароўя">Сусьветная арганізацыя здароўя</a> (Жэнэва, Швайцарыя; 1992), <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D1%81%D1%83%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B_%D1%87%D1%8B%D0%B3%D1%83%D0%BD%D0%B0%D0%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="Арганізацыя супрацы чыгунак (старонка не існуе)">Арганізацыя супрацы чыгунак</a> (Варшава, Польшча; 1993), <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D1%83%D1%81%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D1%8B%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Сусьветная мытная арганізацыя (старонка не існуе)">Сусьветная мытная арганізацыя</a> (Брусэль, 1993), <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%BF%D0%B0_%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%96" class="mw-redirect" title="Міжнародная арганізацыя па стандартызацыі">Міжнародная арганізацыя па стандартызацыі</a> (Жэнэва, 1993), <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D1%96%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%BF%D0%B0_%D1%86%D1%83%D0%BA%D1%80%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Міжнародная арганізацыя па цукры (старонка не існуе)">Міжнародная арганізацыя па цукры</a> (Лёндан, 1993), <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%8D%D1%85%D0%BD%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D1%96%D1%81%D1%96%D1%8F" title="Міжнародная электратэхнічная камісія">Міжнародная электратэхнічная камісія</a> (Жэнэва, 1993), <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%8F%D1%86%D1%8B%D1%96" title="Міжнародная арганізацыя грамадзянскай авіяцыі">Міжнародная арганізацыя грамадзянскай авіяцыі</a> (Манрэаль, Канада; 1993), <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D1%83%D1%81%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%BE%D1%9E%D1%8F_%D0%B6%D1%8B%D0%B2%D1%91%D0%BB%D0%B0%D1%9E&action=edit&redlink=1" class="new" title="Сусьветная арганізацыя здароўя жывёлаў (старонка не існуе)">Сусьветная арганізацыя здароўя жывёлаў</a> (Парыж, 1994), <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D0%B6%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%8F%D0%BC%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%BA%D1%96_%D1%81%D0%B0%D1%8E%D0%B7" title="Міжпарлямэнцкі саюз">Міжпарлямэнцкі саюз</a> (Парыж, 1995), <a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%85_%D0%BD%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D1%83%D1%87%D1%8D%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%8F" title="Рух недалучэньня">Рух недалучэньня</a> (Нью-Ёрк, 1998) і <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D1%96%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%BC%D1%96%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Міжнародная арганізацыя міграцыі (старонка не існуе)">Міжнародная арганізацыя міграцыі</a> (Жэнэва, 2005)<a href="#cite_note-182">[179]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Глядзіце_таксама">Глядзіце таксама</h2></div> <ul><li><a href="/wiki/%D0%90%D1%9E%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Аўтамабільныя рэгістрацыйныя знакі Беларусі">Аўтамабільныя рэгістрацыйныя знакі Беларусі</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Заўвагі">Заўвагі</h2></div> <div class="references-small" style="font-size:85%; list-style-type: lower-alpha;"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><a href="#cite_ref-1">^</a> У 1995 годзе <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80_%D0%9B%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%88%D1%8D%D0%BD%D0%BA%D0%B0" title="Аляксандар Лукашэнка">Аляксандар Лукашэнка</a> незаконна (<a href="/wiki/De_facto" title="De facto">дэ-факта</a>) надаў дзяржаўны статус <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Расейская мова">расейскай мове</a> </li> <li id="cite_note-2"><a href="#cite_ref-2">^</a> абвешчаны <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D1%8F" title="Расея">Расеяй</a> «<a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D1%8D%D0%B7%D1%8B%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%82_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Прэзыдэнт Беларусі">прэзыдэнтам</a>» </li> <li id="cite_note-40"><a href="#cite_ref-40">^</a> У назьве сьцяга ўжываецца адметная скарочаная форма прыметніка (бел-), якая ёсьць адзнакай высокага (паэтычнага) стылю. Таксама сустракаецца азначэньне сьцяга з звычайнай поўнай формай прыметніка — бела-чырвона-белы сьцяг. Тым часам скарот БЧБ, на думку мовазнаўцы <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%BA_%D0%92%D1%8F%D1%87%D0%BE%D1%80%D0%BA%D0%B0" title="Вінцук Вячорка">Вінцука Вячоркі</a>, у гутарковай мове лепей замяняць на наш сьцяг. </li> </ol> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Крыніцы">Крыніцы</h2></div> <div class="references-small" style="font-size:85%; -moz-column-count:2; column-count:2; -webkit-column-count:2; list-style-type: decimal;"><ol class="references"> <li id="cite_note-gki-3">^ <a href="#cite_ref-gki_3-0">а</a> <a href="#cite_ref-gki_3-1">б</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gki.gov.by/docs/gzk_2010.doc">«Дзяржаўны зямельны кадастр Рэспублікі Беларусь»</a> (на 1 студзеня 2010 г.) </li> <li id="cite_note-nn2019-4">^ <a href="#cite_ref-nn2019_4-0">а</a> <a href="#cite_ref-nn2019_4-1">б</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://nn.by/?c=ar&i=246398">Нас засталося 9,41 мільёна чалавек. Па выніках перапісу насельніцтва скарацілася на 41 тысячу</a> NN.by </li> <li id="cite_note-belstat-perapis-5">^ <a href="#cite_ref-belstat-perapis_5-0">а</a> <a href="#cite_ref-belstat-perapis_5-1">б</a> <a href="#cite_ref-belstat-perapis_5-2">в</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/5.8-0.pdf">Перепись населения 2009 г. Выходные регламентрые таблицы. Национальный состав населения, гражданство: население по национальности и родному языку</a> (рас.) </li> <li id="cite_note-DieWelt-6">^ <a href="#cite_ref-DieWelt_6-0">а</a> <a href="#cite_ref-DieWelt_6-1">б</a> Die Welt. Atlas & Almanach. Freitag & Berndt, 1999. (ням.) </li> <li id="cite_note-7"><a href="#cite_ref-7">^</a> <cite style="font-style: normal;"> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2013/01/weodata/weorept.aspx?sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=913&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=103&pr.y=5">Belarus</a>. International Monetary Fund. Праверана 3 лістапада 2014 г.</cite> </li> <li id="cite_note-8"><a href="#cite_ref-8">^</a> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">БЭ</a>. — Мн.: 2004 Т. 18. Кн. 2. С. 11. </li> <li id="cite_note-Usau-29-03-2023-9">^ <a href="#cite_ref-Usau-29-03-2023_9-0">а</a> <a href="#cite_ref-Usau-29-03-2023_9-1">б</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.polskieradio.pl/396/7815/artykul/3142673,%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BB-%D1%83%D1%81%D0%B0%D1%9E-%D1%82%D0%B0%D0%BA%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F-%D1%8F%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%8F-%D0%B7%D0%B1%D1%80%D0%BE%D1%8F-%D1%9E-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96-%D0%BF%D0%B0%D1%86%D1%8F%D0%B3%D0%BD%D0%B5-%D1%81%D1%83%D1%80%D1%91%D0%B7%D0%BD%D1%8B%D1%8F-%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D1%81%D1%82%D0%B2%D1%8B">Павал Усаў: Тактычная ядзерная зброя ў Беларусі пацягне сур'ёзныя наступствы</a>, <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D0%B4%D0%B0%D0%BA%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91" title="Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё">Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё</a>, 29 сакавіка 2023 г. </li> <li id="cite_note-Litwin-2024-10">^ <a href="#cite_ref-Litwin-2024_10-0">а</a> <a href="#cite_ref-Litwin-2024_10-1">б</a> <a href="/wiki/%D0%93%D1%8D%D0%BD%D1%80%D1%8B%D0%BA_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B2%D1%96%D0%BD" title="Гэнрык Літвін">Litwin H.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://neweasterneurope.eu/2024/02/07/belarus-between-a-difficult-yesterday-and-an-uncertain-tomorrow/">Belarus between a difficult yesterday and an uncertain tomorrow</a> // New Eastern Europe. Issue 1—2, 2024. P. 7—8. </li> <li id="cite_note-Usov-2023-11">^ <a href="#cite_ref-Usov-2023_11-0">а</a> <a href="#cite_ref-Usov-2023_11-1">б</a> <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BB_%D0%92%D1%83%D1%81%D0%B0%D1%9E" title="Павал Вусаў">Usov P.</a> From Authoritarianism to Neo-Totalitarianism in Belarus // Politics and Security of Central and Eastern Europe. — Springer, 2023. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.by/books?id=Wx6uEAAAQBAJ&pg=PA34&dq=%22hybrid+occupation%22+belarus&hl=ru&newbks=1&newbks_redir=0&sa=X&ved=2ahUKEwis-_LaiJ-HAxUW9rsIHSTcCa0Q6AF6BAgHEAI#v=onepage&q=%22hybrid%20occupation%22%20belarus&f=false">P. 34</a>. </li> <li id="cite_note-UW-2022-12">^ <a href="#cite_ref-UW-2022_12-0">а</a> <a href="#cite_ref-UW-2022_12-1">б</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://studium.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2022/01/Raport_Grupa_7.pdf">Raport VII: Białoruś w fazie rosyjskiej okupacji hybrydowej</a>. — Warszawa: Studium Europy Wschodniej UW, 2022. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/978-83-67208-14-7" title="Спэцыяльныя:BookSources/978-83-67208-14-7">ISBN 978-83-67208-14-7</a>. </li> <li id="cite_note-BRN-13">^ <a href="#cite_ref-BRN_13-0">а</a> <a href="#cite_ref-BRN_13-1">б</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://belarusnetwork.org/about-us/">The Belarus Research Network on Neighborhood Policy</a> </li> <li id="cite_note-Lichtarovic-24-02-2022-14">^ <a href="#cite_ref-Lichtarovic-24-02-2022_14-0">а</a> <a href="#cite_ref-Lichtarovic-24-02-2022_14-1">б</a> Ліхтаровіч Ю. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.polskieradio.pl/396/7815/Artykul/2908261,%d0%91%d0%b5%d0%bb%d0%b0%d1%80%d1%83%d1%81%d1%8b-%d1%81%d1%83%d0%bf%d1%80%d0%b0%d1%86%d1%8c-%d0%b2%d0%b0%d0%b9%d0%bd%d1%8b-%d0%b0%d0%bb%d0%b5-%d0%ba%d1%80%d0%b0%d1%96%d0%bd%d0%b0-%d0%bf%d0%b0%d0%b4-%d1%80%d0%b0%d1%81%d1%96%d0%b9%d1%81%d0%ba%d0%b0%d0%b9-%d0%b0%d0%ba%d1%83%d0%bf%d0%b0%d1%86%d1%8b%d1%8f%d0%b9">Беларусы супраць вайны, але краіна пад расійскай акупацыяй</a>, <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D0%B4%D0%B0%D0%BA%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91" title="Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё">Беларуская рэдакцыя Польскага Радыё</a>, 24 лютага 2022 г. </li> <li id="cite_note-Hurnievic-26-02-2022-15">^ <a href="#cite_ref-Hurnievic-26-02-2022_15-0">а</a> <a href="#cite_ref-Hurnievic-26-02-2022_15-1">б</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D0%B7%D1%8C%D0%BC%D1%96%D1%82%D1%80%D1%8B_%D0%93%D1%83%D1%80%D0%BD%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Дзьмітры Гурневіч (старонка не існуе)">Гурневіч Д.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.svaboda.org/a/31724805.html">7 адказаў тым, хто абвінавачвае агулам усіх беларусаў, — меркаваньне</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91_%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Радыё Свабода">Радыё Свабода</a>, 26 лютага 2022 г. </li> <li id="cite_note-Daskievic-25-02-2022-16">^ <a href="#cite_ref-Daskievic-25-02-2022_16-0">а</a> <a href="#cite_ref-Daskievic-25-02-2022_16-1">б</a> <a href="/wiki/%D0%97%D1%8C%D0%BC%D1%96%D1%86%D0%B5%D1%80_%D0%94%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Зьміцер Дашкевіч">Дашкевіч З.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://novychas.online/hramadstva/belarus-paustala-i-cjaper-belarusy-sami-pad-akup">«Беларусь паўстала, і цяпер беларусы самі пад акупацыяй»</a>, <a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D1%87%D0%B0%D1%81_(%D0%B3%D0%B0%D0%B7%D1%8D%D1%82%D0%B0)" title="Новы час (газэта)">Новы час</a>, 25 лютага 2022 г. </li> <li id="cite_note-AC-2022-17">^ <a href="#cite_ref-AC-2022_17-0">а</a> <a href="#cite_ref-AC-2022_17-1">б</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.svaboda.org/a/31734530.html">«Выглядае, што Беларусь акупаваная». Дасьледчыца Atlantic Council пра магчымы ядзерны ўдар Пуціна</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91_%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Радыё Свабода">Радыё Свабода</a>, 3 сакавіка 2022 г. </li> <li id="cite_note-Korsunau-2022-18">^ <a href="#cite_ref-Korsunau-2022_18-0">а</a> <a href="#cite_ref-Korsunau-2022_18-1">б</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://nashaniva.com/?c=ar&i=285495">Генадзь Коршунаў: Каб у свой час сусветная супольнасць так стала побач з беларусамі, як сёння з украінцамі, то нішто не ляцела б з акупаванай тэрыторыі</a>, <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%88%D0%B0_%D0%9D%D1%96%D0%B2%D0%B0" title="Наша Ніва">Наша Ніва</a>, 27 лютага 2022 г. </li> <li id="cite_note-Dubaviec-2022-19">^ <a href="#cite_ref-Dubaviec-2022_19-0">а</a> <a href="#cite_ref-Dubaviec-2022_19-1">б</a> <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8F%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B9_%D0%94%D1%83%D0%B1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86" title="Сяргей Дубавец">Дубавец С.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.svaboda.org/a/31742497.html">Як «беларуская» ўлада ператварылася ў акупацыю і ўсім нам стала сорамна, — Дубавец</a>, 8 сакавіка 2022 г. </li> <li id="cite_note-20"><a href="#cite_ref-20">^</a> Axell A. Russia’s Heroes, 1941-45. — Carroll & Graf Publishers, 2002. P. 247. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/0-7867-1011-X" title="Спэцыяльныя:BookSources/0-7867-1011-X">ISBN 0-7867-1011-X</a>. </li> <li id="cite_note-21"><a href="#cite_ref-21">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://hrw.org/english/docs/2005/01/13/belaru9878.htm">«Essential Background — Belarus»</a>. Human Rights Watch. </li> <li id="cite_note-22"><a href="#cite_ref-22">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071212011715/http://www.amnesty.org/en/region/europe-and-central-asia/eurasia/belarus">«Human rights by country — Belarus»</a>. Amnesty International Report 2007. </li> <li id="cite_note-23"><a href="#cite_ref-23">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-12037486">«'Hundreds of protesters arrested' in Belarus»</a>. BBC News. </li> <li id="cite_note-24"><a href="#cite_ref-24">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.radabnr.org/belarus-sanctions-nov-2020/">Рада БНР заклікае да санкцый супраць рэжыму Лукашэнкі і да ціску на Расею</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96" title="Рада Беларускай Народнай Рэспублікі">Рада Беларускай Народнай Рэспублікі</a>, 16 лістапада 2020 г. </li> <li id="cite_note-25"><a href="#cite_ref-25">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://pravo.levonevsky.org/bazaby/org66/master/text1400.htm">Закон Республики Беларусь от 19 декабря 1991 г. № 1317-XII «О праздничных днях в Республике Беларусь»</a> </li> <li id="cite_note-CR-1982-26">^ <a href="#cite_ref-CR-1982_26-0">а</a> <a href="#cite_ref-CR-1982_26-1">б</a> Congressional Record; Proceedings and Debates of the Congress. Vol. 128, March 15—24, 1982. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sim_congressional-record-proceedings-and-debates_march-15-24-1982_128-redacted/page/5066/mode/2up?q=licviny">P. 5066</a>. </li> <li id="cite_note-27"><a href="#cite_ref-27">^</a> <a href="/wiki/%D0%AF%D0%BD%D0%BA%D0%B0_%D0%97%D0%B0%D0%BF%D1%80%D1%83%D0%B4%D0%BD%D1%96%D0%BA" title="Янка Запруднік">Zaprudnik J.</a> <a href="/wiki/%D0%93%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%BA_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Гістарычны слоўнік Беларусі">Historical dictionary of Belarus</a>. — Lamham. — London, 1998. P. 45. </li> <li id="cite_note-28"><a href="#cite_ref-28">^</a> Этнаграфія беларусаў : гістарыяграфія, этнагенэз, этнічная гісторыя / В. Бандарчык, І. Чаквін, І. Углік [і інш.]. — Менск: Навука і тэхніка, 1985. — С. 150. </li> <li id="cite_note-29"><a href="#cite_ref-29">^</a> Cordasco F. Dictionary of American immigration history. — Metuchen, 1990. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/dictionaryofamer00cord/page/96/mode/2up?q=licviny">P. 97</a>. </li> <li id="cite_note-30"><a href="#cite_ref-30">^</a> Ethnic groups in Michigan. — Detroit, 1983. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/ethnicgroupsinmi0000unse/page/54/mode/2up?q=licviny">P. 54</a>. </li> <li id="cite_note-Arlou-2012-161-31"><a href="#cite_ref-Arlou-2012-161_31-0">^</a> <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BC%D0%B5%D1%80_%D0%90%D1%80%D0%BB%D0%BE%D1%9E_(%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D0%BA)" class="mw-redirect" title="Уладзімер Арлоў (гісторык)">Арлоў У.</a> <a href="/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C._%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5" title="Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае">Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае</a>. — KALLIGRAM, 2012. С. 161. </li> <li id="cite_note-32"><a href="#cite_ref-32">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.svaboda.org/content/backgrounderembedded/25110956.html">19 верасьня 1991 году</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91_%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Радыё Свабода">Радыё Свабода</a>, 19 верасьня 2013 г. </li> <li id="cite_note-33"><a href="#cite_ref-33">^</a> <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8F%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B9_%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BC%D1%87%D1%8B%D0%BA" title="Сяргей Навумчык">Навумчык С.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.svaboda.org/a/30488810.html">У праекце Канстытуцыі 1994 прыгадваліся ВКЛ і БНР</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91_%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Радыё Свабода">Радыё Свабода</a>, 15 сакавіка 2020 г. </li> <li id="cite_note-34"><a href="#cite_ref-34">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://nn.by/?c=ar&i=100976">Вялікае Княства Літоўскае Беларусь — пражэкцёрства ці візіянэрства?</a>, <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%88%D0%B0_%D0%9D%D1%96%D0%B2%D0%B0" title="Наша Ніва">Наша Ніва</a>, 11 лістапада 2005 г. </li> <li id="cite_note-35"><a href="#cite_ref-35">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://pazniak.info/page_belarus-litva">Беларусь-Літва</a>, Пэрсанальны сайт <a href="/wiki/%D0%97%D1%8F%D0%BD%D0%BE%D0%BD_%D0%9F%D0%B0%D0%B7%D1%8C%D0%BD%D1%8F%D0%BA" title="Зянон Пазьняк">Зянона Пазьняка</a>, 27 сьнежня 2016 г. </li> <li id="cite_note-36"><a href="#cite_ref-36">^</a> <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%BA_%D0%92%D1%8F%D1%87%D0%BE%D1%80%D0%BA%D0%B0" title="Вінцук Вячорка">Вячорка В.</a> Як беларусы называлі сябе і сваю мову ў розныя часы? // 100 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі. — Менск, 1993. С. 76. </li> <li id="cite_note-Lalkou-37"><a href="#cite_ref-Lalkou_37-0">^</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%86%D0%B3%D0%B0%D1%80_%D0%9B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BA%D0%BE%D1%9E&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ігар Лялькоў (старонка не існуе)">Лялькоў І.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://pahonia-plakat.narod.ru/bielaruskaja_simvolika.htm">Пытаньне дзяржаўнай сымболікі ў Беларусі: гісторыя і сучасны стан</a> // <a href="/wiki/ARCHE_%D0%9F%D0%B0%D1%87%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BA" title="ARCHE Пачатак">ARCHE Пачатак</a>. № 1 (21), 2002. С. 98—112. </li> <li id="cite_note-Navumcyk-38">^ <a href="#cite_ref-Navumcyk_38-0">а</a> <a href="#cite_ref-Navumcyk_38-1">б</a> <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8F%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B9_%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BC%D1%87%D1%8B%D0%BA" title="Сяргей Навумчык">Навумчык С.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.svaboda.org/a/27734568.html">Рэфэрэндум-95 пра сымболіку і мову ня быў легітымным</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91_%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Радыё Свабода">Радыё Свабода</a>, 12 траўня 2019 г. </li> <li id="cite_note-39"><a href="#cite_ref-39">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.svaboda.org/a/24978195.html">«Афіцыйны беларускі сьцяг — таксама палітычны сымбаль»</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91_%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Радыё Свабода">Радыё Свабода</a>, 6 траўня 2013 г. </li> <li id="cite_note-41"><a href="#cite_ref-41">^</a> <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%BA_%D0%92%D1%8F%D1%87%D0%BE%D1%80%D0%BA%D0%B0" title="Вінцук Вячорка">Вячорка В.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.svaboda.org/a/biel-cyrvona-biely/30172690.html">Ці правільна казаць «бел-чырвона-белы»? А слову ўжо сто гадоў</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91_%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Радыё Свабода">Радыё Свабода</a>, 19 верасьня 2019 г. </li> <li id="cite_note-Tkacou-391-42">^ <a href="#cite_ref-Tkacou-391_42-0">а</a> <a href="#cite_ref-Tkacou-391_42-1">б</a> <a href="#cite_ref-Tkacou-391_42-2">в</a> <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D1%85%D0%B0%D1%81%D1%8C_%D0%A2%D0%BA%D0%B0%D1%87%D0%BE%D1%9E" title="Міхась Ткачоў">Ткачоў М.</a> Беларускія нацыянальныя сімвалы // <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Энцыкляпэдыя гісторыі Беларусі">ЭГБ</a>. — Мн.: 1993 Т. 1. С. 391. </li> <li id="cite_note-43"><a href="#cite_ref-43">^</a> Пастанова Вучонага савета <a href="/wiki/%D0%86%D0%BD%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%82%D1%83%D1%82_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%96" title="Інстытут гісторыі">Інстытута гісторыі</a> <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Нацыянальная акадэмія навук Беларусі">АН Беларусі</a> ад 12 верасня 1991 года // Народная газета. 7 лютага 1995. С. 1. </li> <li id="cite_note-tut.by_11.11.2020-44"><a href="#cite_ref-tut.by_11.11.2020_44-0">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210116203513/https://news.tut.by/society/707492.html">Ученые из НАН Беларуси объяснили, почему «Жыве Беларусь» и БЧБ — не «циничные и оскорбительные»</a>, <a href="/wiki/TUT.BY" title="TUT.BY">TUT.BY</a>, 11.11.2020 г. </li> <li id="cite_note-Navumcyk-10.11.2020-45"><a href="#cite_ref-Navumcyk-10.11.2020_45-0">^</a> <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8F%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B9_%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BC%D1%87%D1%8B%D0%BA" title="Сяргей Навумчык">Навумчык С.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.svaboda.org/a/30940395.html">Ці патаптаўся б амапавец па фатаздымку сваёй маці</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91_%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Радыё Свабода">Радыё Свабода</a>, 10 лістапада 2020 г. </li> <li id="cite_note-46"><a href="#cite_ref-46">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pravo.by/document/?guid=3961&p0=C20700578">Пастанова Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь 14 траўня 2007 г. № 578 «Аб статусе гісторыка-культурных каштоўнасцей»</a> </li> <li id="cite_note-47"><a href="#cite_ref-47">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bielarus.org/open.php?n=508&a=5">Антыбеларуская дзейнасьць прыхільнікаў Лукашэнкі</a> // <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81_(%D0%B3%D0%B0%D0%B7%D1%8D%D1%82%D0%B0)" title="Беларус (газэта)">Беларус</a>. № 508, травень 2005 г. </li> <li id="cite_note-48"><a href="#cite_ref-48">^</a> <a href="/wiki/%D0%97%D1%8F%D0%BD%D0%BE%D0%BD_%D0%9F%D0%B0%D0%B7%D1%8C%D0%BD%D1%8F%D0%BA" title="Зянон Пазьняк">Пазьняк З.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://pazniak.info/page_dziynyiya_spravyi_y_belaruskim_zamejjyi">Дзіўныя справы ў беларускім замежжы</a>, Афіцыйны сайт Зянона Пазьняка, 19 красавіка 2005 г. </li> <li id="cite_note-NN-2020-49">^ <a href="#cite_ref-NN-2020_49-0">а</a> <a href="#cite_ref-NN-2020_49-1">б</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://nn.by/?c=ar&i=262559">Сапраўдныя беларускія сімвалы: вось што трэба ведаць пра Пагоню і БЧБ</a>, <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%88%D0%B0_%D0%9D%D1%96%D0%B2%D0%B0" title="Наша Ніва">Наша Ніва</a>, 22 лістапада 2020 г. </li> <li id="cite_note-50"><a href="#cite_ref-50">^</a> <a href="/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8F%D0%BD%D1%96%D1%81_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%86%D1%96%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Дзяніс Марціновіч">Мартинович Д.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210124120522/https://news.tut.by/culture/710425.html">Изобразил Гитлера и спасал военнопленного. Кто нарисовал красно-зеленый флаг</a>, <a href="/wiki/TUT.BY" title="TUT.BY">TUT.BY</a>, 8.12.2020 г. </li> <li id="cite_note-51"><a href="#cite_ref-51">^</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BB%D0%B5%D1%81%D1%8C_%D0%A7%D0%B0%D0%B9%D1%87%D1%8B%D1%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="Алесь Чайчыц (старонка не існуе)">Алесь Чайчыц</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.svaboda.org/a/30435918.html">10 аргумэнтаў за «Пагоню»</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91_%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Радыё Свабода">Радыё Свабода</a>, 15 лютага 2020 г. </li> <li id="cite_note-52"><a href="#cite_ref-52">^</a> Мікулевіч С., Гезгала С. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://nn.by/?c=ar&i=80310">Сёння — Дзень Пагоні і нацыянальнага сцяга</a>, <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%88%D0%B0_%D0%9D%D1%96%D0%B2%D0%B0" title="Наша Ніва">Наша Ніва</a>, 19 верасьня 2012 г. </li> <li id="cite_note-53"><a href="#cite_ref-53">^</a> <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D1%8C_%D0%A6%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E" title="Анатоль Цітоў">Цітоў А.</a> Сфрагістыка і геральдыка Беларусі. — Менск: РІВШ БДУ, 1999. </li> <li id="cite_note-salanda-2019-10-54"><a href="#cite_ref-salanda-2019-10_54-0">^</a> <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D1%81%D0%B5%D0%B9_%D0%A8%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0" title="Аляксей Шаланда">Шаланда А.</a> Кароткі нарыс гісторыі беларускай нацыянальнай і дзяржаўнай сімволікі // Герольд Litherland. № 21, 2019. С. 10. </li> <li id="cite_note-Paskievic-55"><a href="#cite_ref-Paskievic_55-0">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://nn.by/?c=ar&i=265062">«Будучыня гэтага сцяга ім глыбока да аднаго месца»</a>, <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%88%D0%B0_%D0%9D%D1%96%D0%B2%D0%B0" title="Наша Ніва">Наша Ніва</a>, 10 сьнежня 2020 г. </li> <li id="cite_note-56"><a href="#cite_ref-56">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://nn.by/?c=ar&i=262494">Сілавікі пачалі праводзіць допыты затрыманых на фоне чырвона-зялёнага сцяга і здымаць гэта на відэа</a>, <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%88%D0%B0_%D0%9D%D1%96%D0%B2%D0%B0" title="Наша Ніва">Наша Ніва</a>, 16 лістапада 2020 г. </li> <li id="cite_note-57"><a href="#cite_ref-57">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.svaboda.org/a/30781512.html">«Прымушалі сьпяваць гімн, хто ня ведаў — зьбівалі». У Берасьці вызвалены зь міліцыі падлетак заявіў пра катаваньні</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91_%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Радыё Свабода">Радыё Свабода</a>, 13 жніўня 2020 г. </li> <li id="cite_note-58"><a href="#cite_ref-58">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.svaboda.org/a/30785310.html">«Пхалі дубінку ў горла, білі ў вочы». Школьнік трапіў у кому пасьля нападу АМАПу. ВІДЭА</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91_%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Радыё Свабода">Радыё Свабода</a>, 15 жніўня 2020 г. </li> <li id="cite_note-59"><a href="#cite_ref-59">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.svaboda.org/a/30850657.html">«Разрэзалі шорты ззаду нажом». Мянчук расказаў аб згвалтаваньні АМАПам падчас затрыманьня. ВІДЭА</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91_%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Радыё Свабода">Радыё Свабода</a>, 21 верасьня 2020 г. </li> <li id="cite_note-Fralou-60"><a href="#cite_ref-Fralou_60-0">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://afn.by/news/i/18676">Старая мелодия Государственного гимна с новыми словами вполне соответствуют переживаемому страной трагическому периоду отечественной истории, считает изветный музыкант А. Фролов</a>, <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D0%9F%D0%90%D0%9D" title="БелаПАН">БелаПАН</a>, 11.06.2002 г. </li> <li id="cite_note-61"><a href="#cite_ref-61">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.svaboda.org/a/31271172.html">Зь Беларусі высылаюць амбасадара Латвіі, дыпляматаў і тэхнічных супрацоўнікаў</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91_%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Радыё Свабода">Радыё Свабода</a>, 24 траўня 2021 г. </li> <li id="cite_note-БелЭН-21-62">^ <a href="#cite_ref-БелЭН-21_62-0">а</a> <a href="#cite_ref-БелЭН-21_62-1">б</a> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">БЭ</a>. — Мн.: 1996 Т. 3. С. 21. </li> <li id="cite_note-HB-138-63">^ <a href="#cite_ref-HB-138_63-0">а</a> <a href="#cite_ref-HB-138_63-1">б</a> Гісторыя Беларусі: У 6 т. Т. 1. — Менск, 2007. С. 138. </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEНарысы199480-64"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEНарысы199480_64-0">^</a> <a href="#CITEREFНарысы1994">Касцюк 1994</a>. С. 80. </li> <li id="cite_note-Stender-Petersen-65"><a href="#cite_ref-Stender-Petersen_65-0">^</a> Stender-Petersen А. Varangica. — Aarhus, 1953. Р. 130—131. </li> <li id="cite_note-Pritsak-66"><a href="#cite_ref-Pritsak_66-0">^</a> Pritsak О. The Origin of Rus'. — Cambridge (МА), 1981. Vol. 1. Old Scandinavian Sources other than the Sagas. Р. 137. </li> <li id="cite_note-Duczko-67"><a href="#cite_ref-Duczko_67-0">^</a> Duczko W. Viking Rus: Studies on the Presence of Scandinavians in Eastem Europe. — Leiden, 2004. Р. 126-127. </li> <li id="cite_note-Мартынюк-68"><a href="#cite_ref-Мартынюк_68-0">^</a> Мартынюк А.В. Alba Ruscia: Белорусские земли на перекрестке культур и цивилизаций (Х—ХVI вв.). — Москва, 2015. С. 9. </li> <li id="cite_note-HB-139-69"><a href="#cite_ref-HB-139_69-0">^</a> Гісторыя Беларусі: У 6 т. Т. 1. — Менск, 2007. С. 139. </li> <li id="cite_note-70"><a href="#cite_ref-70">^</a> <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D1%85%D0%B0%D1%81%D1%8C_%D0%A7%D0%B0%D1%80%D0%BD%D1%8F%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96" title="Міхась Чарняўскі">Чарняўскі М.</a> Якія беларускія дзяржавы былі ў старажытнасьці // 100 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі. — Менск, 1993. С. 3. </li> <li id="cite_note-71"><a href="#cite_ref-71">^</a> Гістарычны шлях беларускай нацыі і дзяржавы. — Менск, 2005. С. 24. </li> <li id="cite_note-72"><a href="#cite_ref-72">^</a> <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D1%85%D0%B0%D1%81%D1%8C_%D0%A7%D0%B0%D1%80%D0%BD%D1%8F%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96" title="Міхась Чарняўскі">Чарняўскі М.</a> Якія беларускія дзяржавы былі ў старажытнасьці // 100 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі. — Менск, 1993. С. 4. </li> <li id="cite_note-73"><a href="#cite_ref-73">^</a> <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8F%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B9_%D0%A2%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%B0%D1%9E" title="Сяргей Тарасаў">Тарасаў С.</a> У якім часе Полацкае княства дасягнула найбольшае велічы // 100 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі. — Менск, 1993. С. 6. </li> <li id="cite_note-БелЭН-22-74">^ <a href="#cite_ref-БелЭН-22_74-0">а</a> <a href="#cite_ref-БелЭН-22_74-1">б</a> <a href="#cite_ref-БелЭН-22_74-2">в</a> <a href="#cite_ref-БелЭН-22_74-3">г</a> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">БЭ</a>. — Мн.: 1996 Т. 3. С. 22. </li> <li id="cite_note-ehb387-75">^ <a href="#cite_ref-ehb387_75-0">а</a> <a href="#cite_ref-ehb387_75-1">б</a> <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Энцыкляпэдыя гісторыі Беларусі">ЭГБ</a>. — Мн.: 1994 Т. 2. С. 387. </li> <li id="cite_note-76"><a href="#cite_ref-76">^</a> <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80_%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%9E%D1%86%D1%8D%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Аляксандар Краўцэвіч">Краўцэвіч А.</a> Стварэнне Вялікага Княства Літоўскага. — Менск, 1998. С. 2. </li> <li id="cite_note-kraucevic175-77">^ <a href="#cite_ref-kraucevic175_77-0">а</a> <a href="#cite_ref-kraucevic175_77-1">б</a> <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80_%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%9E%D1%86%D1%8D%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Аляксандар Краўцэвіч">Краўцэвіч А.</a> Стварэнне Вялікага Княства Літоўскага. — Менск, 1998. С. 175. </li> <li id="cite_note-78"><a href="#cite_ref-78">^</a> . — Мн.: . С. 8. </li> <li id="cite_note-ehb389-79"><a href="#cite_ref-ehb389_79-0">^</a> <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D1%8C_%D0%93%D1%80%D1%8B%D1%86%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Анатоль Грыцкевіч">Грыцкевіч А.</a> Вялікае Княства Літоўскае: Гістарычны нарыс // <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Энцыкляпэдыя гісторыі Беларусі">ЭГБ</a>. — Мн.: 1994 Т. 2. С. 389. </li> <li id="cite_note-80"><a href="#cite_ref-80">^</a> <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D1%8C_%D0%93%D1%80%D1%8B%D1%86%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Анатоль Грыцкевіч">Грыцкевіч А.</a> Альгерд // <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_(%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F)" title="Вялікае Княства Літоўскае (энцыкляпэдыя)">ВКЛ. Энцыкл</a>. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 223. </li> <li id="cite_note-81"><a href="#cite_ref-81">^</a> <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0_%D0%95%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Мікола Ермаловіч">Ермаловіч М.</a> Альгерд // <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Энцыкляпэдыя гісторыі Беларусі">ЭГБ</a>. — Мн.: 1994 Т. 2. С. 105. </li> <li id="cite_note-БелЭН-23-82"><a href="#cite_ref-БелЭН-23_82-0">^</a> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">БЭ</a>. — Мн.: 1996 Т. 3. С. 23. </li> <li id="cite_note-БелЭН-24-83">^ <a href="#cite_ref-БелЭН-24_83-0">а</a> <a href="#cite_ref-БелЭН-24_83-1">б</a> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">БЭ</a>. — Мн.: 1996 Т. 3. С. 24. </li> <li id="cite_note-84"><a href="#cite_ref-84">^</a> <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D1%81%D1%8C_%D0%A2%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%B0%D1%9E" title="Кастусь Тарасаў">Тарасаў К.</a> На чыім баку былі беларусы ў вайне 1812 году? // 100 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі. — Менск, 1993. С. 51. </li> <li id="cite_note-БелЭН-25-85">^ <a href="#cite_ref-БелЭН-25_85-0">а</a> <a href="#cite_ref-БелЭН-25_85-1">б</a> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">БЭ</a>. — Мн.: 1996 Т. 3. С. 25. </li> <li id="cite_note-БелЭН-26-86">^ <a href="#cite_ref-БелЭН-26_86-0">а</a> <a href="#cite_ref-БелЭН-26_86-1">б</a> <a href="#cite_ref-БелЭН-26_86-2">в</a> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">БЭ</a>. — Мн.: 1996 Т. 3. С. 26. </li> <li id="cite_note-87"><a href="#cite_ref-87">^</a> <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8F%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B9_%D0%90%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%B9%D0%BA%D0%B0_(%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D0%BA)" class="mw-redirect" title="Сяргей Абламейка (гісторык)">Абламейка С.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.svaboda.org/a/31162393.html">Каліноўскі быў беларусам. Даказаць адваротнае немагчыма</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91_%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Радыё Свабода">Радыё Свабода</a>, 22 сакавіка 2021 г. </li> <li id="cite_note-БелЭН-27-88">^ <a href="#cite_ref-БелЭН-27_88-0">а</a> <a href="#cite_ref-БелЭН-27_88-1">б</a> <a href="#cite_ref-БелЭН-27_88-2">в</a> <a href="#cite_ref-БелЭН-27_88-3">г</a> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">БЭ</a>. — Мн.: 1996 Т. 3. С. 27. </li> <li id="cite_note-БелЭН-28-89">^ <a href="#cite_ref-БелЭН-28_89-0">а</a> <a href="#cite_ref-БелЭН-28_89-1">б</a> <a href="#cite_ref-БелЭН-28_89-2">в</a> <a href="#cite_ref-БелЭН-28_89-3">г</a> <a href="#cite_ref-БелЭН-28_89-4">д</a> <a href="#cite_ref-БелЭН-28_89-5">е</a> <a href="#cite_ref-БелЭН-28_89-6">ё</a> <a href="#cite_ref-БелЭН-28_89-7">ж</a> <a href="#cite_ref-БелЭН-28_89-8">з</a> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">БЭ</a>. — Мн.: 1996 Т. 3. С. 28. </li> <li id="cite_note-90"><a href="#cite_ref-90">^</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D0%B7%D1%8C%D0%BC%D1%96%D1%82%D1%80%D1%8B_%D0%93%D1%83%D1%80%D0%BD%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Дзьмітры Гурневіч (старонка не існуе)">Гурневіч Д.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.svaboda.org/a/31168020.html">«Былі крыкі ў экстазе». (Не)прыдуманае інтэрвію з прэм’ерам БНР Луцкевічам пра 25 сакавіка 1918 году</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91_%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Радыё Свабода">Радыё Свабода</a>, 25 сакавіка 2021 г. </li> <li id="cite_note-Viacorka-91"><a href="#cite_ref-Viacorka_91-0">^</a> <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%BA_%D0%92%D1%8F%D1%87%D0%BE%D1%80%D0%BA%D0%B0" title="Вінцук Вячорка">Вячорка В.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.svaboda.org/a/himn-i-dziejaslovy/29837829.html">Чаму дзяржаўным гімнам БНР стаў ваяцкі марш «Мы выйдзем шчыльнымі радамі»?</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91_%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Радыё Свабода">Радыё Свабода</a>, 23 сакавіка 2019 г. </li> <li id="cite_note-92"><a href="#cite_ref-92">^</a> <a href="/wiki/%D0%86%D0%B2%D0%B0%D0%BD_%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%87%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B0" title="Іван Саверчанка">Іван Саверчанка</a>, <a href="/wiki/%D0%97%D1%8C%D0%BC%D1%96%D1%86%D0%B5%D1%80_%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BA%D0%BE" title="Зьміцер Санько">Зьміцер Санько</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://knihi.com/Ivan_Saviercanka/150_pytanniau_i_adkazau_z_historyi_Bielarusi.html#chapter117">117. Што такое Слуцкі збройны чын</a> // <a rel="nofollow" class="external text" href="https://knihi.com/Ivan_Saviercanka/150_pytanniau_i_adkazau_z_historyi_Bielarusi.html">150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі</a>. — <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8F" title="Вільня">Вільня</a>: <a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%B0%D1%88%D0%B0_%D0%91%D1%83%D0%B4%D1%83%D1%87%D1%8B%D0%BD%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Наша Будучыня (старонка не існуе)">Наша Будучыня</a>, 2002. — 238 с. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/9986-9229-6-1" title="Спэцыяльныя:BookSources/9986-9229-6-1">ISBN 9986-9229-6-1</a> </li> <li id="cite_note-von_Rauch-93"><a href="#cite_ref-von_Rauch_93-0">^</a>  Rauch, Georg von The Baltic States: Years of Independence – Estonia, Latvia, Lithuania, 1917–40. — C. Hurst & Co, 1974. — P. 100–102. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/0-903983-00-1" title="Спэцыяльныя:BookSources/0-903983-00-1">ISBN 0-903983-00-1</a> </li> <li id="cite_note-94"><a href="#cite_ref-94">^</a> <cite style="font-style: normal;">Żeligowski, Lucjan (1943) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://history-belarus.by/images/img-figures/zeligowski/Zeligowski_Zapomnianae-prawdy.pdf">Zapomniane prawdy</a> (пол.). F. Mildner & Sons.</cite> </li> <li id="cite_note-95"><a href="#cite_ref-95">^</a> <cite style="font-style: normal;"> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://euroradio.fm/25-gadou-tamu-bylo-abyaulena-shto-yazep-pilsudski-belarus-fota">25 гадоў таму было аб'яўлена, што Язэп Пілсудскі — беларус (фота)</a> (бел.)</cite> </li> <li id="cite_note-96"><a href="#cite_ref-96">^</a> <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8F%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B9_%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BC%D1%87%D1%8B%D0%BA" title="Сяргей Навумчык">Навумчык С.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.svaboda.org/a/30488810.html">У праекце Канстытуцыі 1994 прыгадваліся ВКЛ і БНР</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91_%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Радыё Свабода">Радыё Свабода</a>, 15 сакавіка 2020 г. </li> <li id="cite_note-navumcyk_15.04.2020-97"><a href="#cite_ref-navumcyk_15.04.2020_97-0">^</a> <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8F%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B9_%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BC%D1%87%D1%8B%D0%BA" title="Сяргей Навумчык">Навумчык С.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.svaboda.org/a/30555697.html">Беларусь як унікум. Адказ Прэйгерману</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91_%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Радыё Свабода">Радыё Свабода</a>, 15 красавіка 2020 г. </li> <li id="cite_note-98"><a href="#cite_ref-98">^</a> <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8F%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B9_%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BC%D1%87%D1%8B%D0%BA" title="Сяргей Навумчык">Навумчык С.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://knihi.com/Siarhiej_Navumcyk/Dzievianosta_piaty.html#1">Дзевяноста пяты</a>. — <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91_%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Радыё Свабода">Радыё Свабода</a>, 2015. С. 10. </li> <li id="cite_note-МП-99"><a href="#cite_ref-МП_99-0">^</a> <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D1%85%D0%B0%D1%96%D0%BB_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D1%85%D0%BE%D1%9E" title="Міхаіл Пастухоў">Пастухоў М.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://knihi.com/none/Aniamiennie_Z_kroniki_zniscennia_bielaruskaj_movy.html#chapter13">Ці законны рэфэрэндум 1995 году адносна наданьня дзяржаўнага статусу расейскай мове?</a> // Аняменне. З кронікі знішчэння беларускай мовы. — Вільня, 2000. </li> <li id="cite_note-zapr-100">^ <a href="#cite_ref-zapr_100-0">а</a> <a href="#cite_ref-zapr_100-1">б</a> <a href="#cite_ref-zapr_100-2">в</a> <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8F%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B9_%D0%97%D0%B0%D0%BF%D1%80%D1%83%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D1%96" title="Сяргей Запрудзкі">Запрудзкі С.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170814200257/http://jivebelarus.net/language/language-defeat-06.html">Грамадзкае сьцьвярджэньне беларускай мовы і парушэньні правоў беларускамоўных людзей</a> // Аняменне. З кронікі знішчэння беларускай мовы. — Вільня, 2000. </li> <li id="cite_note-zapr1-101"><a href="#cite_ref-zapr1_101-0">^</a> <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8F%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B9_%D0%97%D0%B0%D0%BF%D1%80%D1%83%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D1%96" title="Сяргей Запрудзкі">Запрудзкі С.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110722003014/http://arche.bymedia.net/2002-1/zapr102.html">Моўная палітыка ў Беларусі ў 1990-я гады</a> // <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D1%85%D1%8D_%D0%9F%D0%B0%D1%87%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BA" class="mw-redirect" title="Архэ Пачатак">Архэ Пачатак</a>. №1 (21), 2002. </li> <li id="cite_note-102"><a href="#cite_ref-102">^</a> <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8F%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B9_%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BC%D1%87%D1%8B%D0%BA" title="Сяргей Навумчык">Навумчык С.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.svaboda.org/a/27734568.html">Рэфэрэндум-95 пра сымболіку і мову ня быў легітымным</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91_%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Радыё Свабода">Радыё Свабода</a>, 12 траўня 2019 г. </li> <li id="cite_note-103"><a href="#cite_ref-103">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.svaboda.org/a/27138163.html">За што Селязьнёў атрымаў ад Лукашэнкі ордэн Скарыны?</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91_%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Радыё Свабода">Радыё Свабода</a>, 20 ліпеня 2015 г. </li> <li id="cite_note-104"><a href="#cite_ref-104">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.svaboda.org/a/30935222.html">Партыя БНФ: «Беларусь ня ведала такога маштабу зьверстваў з часоў бальшавіцкага тэрору і нацысцкай акупацыі»</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91_%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Радыё Свабода">Радыё Свабода</a>, 7 лістапада 2020 г. </li> <li id="cite_note-105"><a href="#cite_ref-105">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.svaboda.org/a/32336402.html">Сахашчык: Ядзерная зброя моцна актывізуе партызанскі рух у Беларусі</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91_%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Радыё Свабода">Радыё Свабода</a>, 27 сакавіка 2023 г. </li> <li id="cite_note-106"><a href="#cite_ref-106">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/3882843.stm">Profile: Alexander Lukashenko</a>, <a href="/wiki/BBC" title="BBC">BBC News</a> </li> <li id="cite_note-Cajcyc-107">^ <a href="#cite_ref-Cajcyc_107-0">а</a> <a href="#cite_ref-Cajcyc_107-1">б</a> Чайчыц А. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.svaboda.org/a/28449360.html">Карыснае практыкаваньне ад Зянона Пазьняка</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91_%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Радыё Свабода">Радыё Свабода</a>, 24 красавіка 2017 г. </li> <li id="cite_note-108"><a href="#cite_ref-108">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bielarus.net/pdf/Program_Bolnaja_Bielarus_internet.pdf">Народная Праграма Вольная Беларусь — гэта праект новай Беларусі</a>. — Варшава — Нью-Ёрк — Менск: «Беларускія Ведамасьці», 2017. С. 13. </li> <li id="cite_note-Пастухоў-2021-109"><a href="#cite_ref-Пастухоў-2021_109-0">^</a> <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D1%85%D0%B0%D1%96%D0%BB_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D1%85%D0%BE%D1%9E" title="Міхаіл Пастухоў">Пастухоў М.</a>, Пульша С. Канстытуцыя: шматкроць перапісаная і не дзеючая  (бел.) // <a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D1%87%D0%B0%D1%81_(%D0%B3%D0%B0%D0%B7%D1%8D%D1%82%D0%B0)" title="Новы час (газэта)">Новы час</a>. — 2021. — № 10 (718). — С. 4. </li> <li id="cite_note-BE-12-110">^ <a href="#cite_ref-BE-12_110-0">а</a> <a href="#cite_ref-BE-12_110-1">б</a> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">БЭ</a>. — Мн.: 2004 Т. 18. Кн. 2. С. 12. </li> <li id="cite_note-111"><a href="#cite_ref-111">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bielarus.net/pdf/Program_Bolnaja_Bielarus_internet.pdf">Народная Праграма Вольная Беларусь — гэта праект новай Беларусі</a>. — Варшава — Нью-Ёрк — Менск: «Беларускія Ведамасьці», 2017. С. 17. </li> <li id="cite_note-г-112">^ <a href="#cite_ref-г_112-0">а</a> <a href="#cite_ref-г_112-1">б</a> <a href="#cite_ref-г_112-2">в</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BB_%D0%9A%D0%B0%D1%9E%D1%80%D1%8B%D0%B3%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Павал Каўрыга (старонка не існуе)">Павал Каўрыга</a>. Клімат // <a rel="nofollow" class="external text" href="http://knihi.com/none/Bielaruskaja_encyklapiedyja_djvu.zip.html"></a><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">Беларуская энцыкляпэдыя</a> ў 18 тамах / гал.рэд. <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%8C_%D0%9F%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%BE%D1%9E" title="Генадзь Пашкоў">Генадзь Пашкоў</a>. — Менск: <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8F_%D0%91%D1%80%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D1%96" title="Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі">Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі</a>, 2004. — Т. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://files.knihi.com/Knihi/Store1/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.18-2.djvu">18. Кн. 2: Рэспубліка Беларусь</a>. — С. 40-43. — 760 с. — 10 000 ас. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/985-11-0295-4" title="Спэцыяльныя:BookSources/985-11-0295-4">ISBN 985-11-0295-4</a> </li> <li id="cite_note-BE-16-113"><a href="#cite_ref-BE-16_113-0">^</a> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">БЭ</a>. — Мн.: 2004 Т. 18. Кн. 2. С. 16. </li> <li id="cite_note-114"><a href="#cite_ref-114">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.belta.by/by/news/infographics?i_id=1347">Рэкі і азёры Беларусі</a> // <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D1%82%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%B0%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Беларускае тэлеграфнае агенцтва">Беларускае тэлеграфнае агенцтва</a>, 14 сакавіка 2013 г. Праверана 19 сакавіка 2013 г.</cite> </li> <li id="cite_note-115"><a href="#cite_ref-115">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%96%D0%BD_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BD%D1%8F%D0%BB%D1%8E%D0%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="Канстанцін Карнялюк (старонка не існуе)">Канстанцін Карнялюк</a> (9 лютага 2011) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://zil.mogved.by/content/my-tut-dushoj-chysceem/stati">Мы тут душой чысьцеем</a>. <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%B7%D1%8D%D1%82%D0%B0" title="Газэта">Газэта</a> «<a href="/w/index.php?title=%D0%97%D1%8F%D0%BC%D0%BB%D1%8F_%D1%96_%D0%BB%D1%8E%D0%B4%D0%B7%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Зямля і людзі (старонка не існуе)">Зямля і людзі</a>». Праверана 25 студзеня 2013 г.</cite> </li> <li id="cite_note-116"><a href="#cite_ref-116">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.belta.by/by/news/infographics?i_id=1351">Лясы Беларусі</a> // <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%A2%D0%90" class="mw-redirect" title="БелТА">БелТА</a>, 21 сакавіка 2013 г. Праверана 27 сакавіка 2013 г.</cite> </li> <li id="cite_note-117"><a href="#cite_ref-117">^</a> Сяргей Куркач. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=75755">Каля 40 тысяч птушак маразоў не баяцца</a> // <a href="/wiki/%D0%97%D1%8C%D0%B2%D1%8F%D0%B7%D0%B4%D0%B0" class="mw-redirect" title="Зьвязда">Зьвязда</a> : <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%B7%D1%8D%D1%82%D0%B0" title="Газэта">газэта</a>. — 12 сакавіка 2011. — № <a rel="nofollow" class="external text" href="http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2011-03-12">46 (26910)</a>. — С. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://old.zviazda.by/a2ttachments/75720/12sak-3.indd.pdf">3</a>. — <a href="/wiki/ISSN" title="ISSN">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/search?fq=x0:jrnl&q=n2:1990-763x">1990-763x</a>. </li> <li id="cite_note-118"><a href="#cite_ref-118">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.svaboda.org/content/article/27691336.html">12% беларусаў жывуць на радыяцыйна забруджаных тэрыторыях</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91_%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Радыё Свабода">Радыё Свабода</a>, 22 красавіка 2016 г. </li> <li id="cite_note-nasielnictwa-naviny-119"><a href="#cite_ref-nasielnictwa-naviny_119-0">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150629150716/http://naviny.by/rubrics/society/2015/01/26/ic_articles_116_188082/">Население Беларуси прибавляет второй год подряд</a>, <a href="/wiki/Naviny.by" title="Naviny.by">Naviny.by</a>, 26 студзеня 2015 г. </li> <li id="cite_note-120"><a href="#cite_ref-120">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150730173731/http://blr.belta.by/all_news/society/Belarus-pa-kolkasts-naselntstva-zajmae-16-e-mestsa--Erope--5-e---u-SND_i_81591.html">Беларусь па колькасці насельніцтва займае 16-е месца ў Еўропе і 5-е — у СНД</a>, <a href="/wiki/%D0%91%D0%95%D0%9B%D0%A2%D0%90" class="mw-redirect" title="БЕЛТА">БЕЛТА</a> </li> <li id="cite_note-121"><a href="#cite_ref-121">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.belta.by/ru/all_news/society/Chislennost-naselenija-prevyshaet-100-tys-chelovek-v-14-gorodax-Belarusi_i_674382.html">Численность населения превышает 100 тыс. человек в 14 городах Беларуси</a>, <a href="/wiki/%D0%91%D0%95%D0%9B%D0%A2%D0%90" class="mw-redirect" title="БЕЛТА">БЕЛТА</a> </li> <li id="cite_note-122"><a href="#cite_ref-122">^</a> <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8F%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B9_%D0%A2%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%B0%D1%9E" title="Сяргей Тарасаў">Тарасаў С.</a> Калі прыйшло на Беларусь хрысціянства // 100 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі. — Менск, 1993. С. 4. </li> <li id="cite_note-123"><a href="#cite_ref-123">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://catholic.by/2/belarus/dioceses.html">Дыяцэзіі</a>, <a href="/wiki/Catholic.by" title="Catholic.by">Catholic.by</a> </li> <li id="cite_note-124"><a href="#cite_ref-124">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110825222048/http://www.nn.by/index.php?c=ar&i=31566">У Беларусі жывуць 120 тысяч мусульман</a>, <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%88%D0%B0_%D0%9D%D1%96%D0%B2%D0%B0" title="Наша Ніва">Наша Ніва</a>, 16 лістапада 2009 г. </li> <li id="cite_note-125"><a href="#cite_ref-125">^</a> <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8F%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B9_%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BC%D1%87%D1%8B%D0%BA" title="Сяргей Навумчык">Навумчык С.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://knihi.com/Siarhiej_Navumcyk/Dzievianosta_piaty.html#1">Дзевяноста пяты</a>. — <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91_%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Радыё Свабода">Радыё Свабода</a>, 2015. С. 95. </li> <li id="cite_note-126"><a href="#cite_ref-126">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a href="/w/index.php?title=%D0%AE%D1%80%D1%8B_%D0%94%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D1%85%D1%80%D1%83%D1%81%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Юры Дракахруст (старонка не існуе)">Дракахруст Ю.</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.svaboda.by/articleprintview/2156104.html">Беларуская нацыя ў люстэрку моўна-этнічных вынікаў перапісу</a> // <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%91_%D0%A1%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Радыё Свабода">Радыё Свабода</a>, 13 верасьня 2010 г. Праверана 10 красавіка 2013 г.</cite> </li> <li id="cite_note-в-127">^ <a href="#cite_ref-в_127-0">а</a> <a href="#cite_ref-в_127-1">б</a> <cite style="font-style: normal;">А.Лукашэнка. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://pravo.by/document/?guid=3871&p0=hk1100243">Кодэкс Рэспублікі Беларусь «Аб адукацыі» ад 23 студзеня 2011 году № 243-З</a> (рас.) // Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь, 17 студзеня 2014 г. Праверана 19 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-128"><a href="#cite_ref-128">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://president.gov.by/by/school_by/">Школьная і дашкольная адукацыя</a> // Прэс-служба прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь, 2016 г. Праверана 19 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-129"><a href="#cite_ref-129">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.belarus.by/by/about-belarus/education?_print=1">Адукацыя ў Беларусі</a> // Belarus.by, 2017 г. Праверана 19 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-130"><a href="#cite_ref-130">^</a> Мікалай Анішчук. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://novychas.by/hramadstva/prymusovyja_liudzi_nie_prydatn">Прымусовыя людзі не прыдатныя да рэформаў</a> // <a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D1%87%D0%B0%D1%81_(%D0%B3%D0%B0%D0%B7%D1%8D%D1%82%D0%B0)" title="Новы час (газэта)">Новы час</a> : газэта. — 25 ліпеня 2014. — № <a rel="nofollow" class="external text" href="http://novychas.by/pdf/nch_2014_29.pdf">29 (398)</a>. — С. 4. — <a href="/wiki/ISSN" title="ISSN">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/search?fq=x0:jrnl&q=n2:2218-2244">2218-2244</a>. </li> <li id="cite_note-131"><a href="#cite_ref-131">^</a> Надзея Нікалаева. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://zviazda.by/be/news/20150512/1431378926-balonski-praces-nabyc-novae-i-ne-stracic-naylepshae">Балёнскі працэс: набыць новае і не страціць найлепшае</a> // <a href="/wiki/%D0%97%D1%8C%D0%B2%D1%8F%D0%B7%D0%B4%D0%B0" class="mw-redirect" title="Зьвязда">Зьвязда</a> : газэта. — 12 траўня 2015. — № <a rel="nofollow" class="external text" href="http://zviazda.by/be/number/87-27945">87 (27945)</a>. — С. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://zviazda.by/sites/default/files/pdf/2015/05/ZV_20150512_05.pdf">5</a>. — <a href="/wiki/ISSN" title="ISSN">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/search?fq=x0:jrnl&q=n2:1990-763x">1990-763x</a>. </li> <li id="cite_note-132"><a href="#cite_ref-132">^</a> <a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%81%D0%BB%D0%B0%D1%9E_%D0%A1%D1%83%D0%B4%D0%BD%D1%96%D0%BA" title="Станіслаў Суднік">Станіслаў Суднік</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D0%B0%D1%86%D1%8F%D0%BD%D0%B0_%D0%92%D0%B0%D0%B1%D1%96%D1%88%D1%87%D1%8D%D0%B2%D1%96%D1%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Тацяна Вабішчэвіч (старонка не існуе)">Тацяна Вабішчэвіч</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tbm-mova.by/files/blocks/летапіс%20тбм%202009.pdf">Летапіс дзейнасьці грамадзкага аб'яднаньня «Таварыства беларускай мовы імя Францішка Скарыны». 1989-2009</a> / рэд. <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%B3_%D0%A2%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B0%D1%9E" title="Алег Трусаў">Алег Трусаў</a>. — <a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D0%B4%D0%B0" title="Ліда">Ліда</a>: <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%88%D0%B0_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Наша слова">Наша слова</a>, 2009. — С. 110. — 164 с. — 299 ас. </li> <li id="cite_note-133"><a href="#cite_ref-133">^</a> <cite style="font-style: normal;">Ягор Марціновіч. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://m.nn.by/articles/191559/">Моўная катастрофа</a> // Газэта «<a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%88%D0%B0_%D0%BD%D1%96%D0%B2%D0%B0" class="mw-redirect" title="Наша ніва">Наша ніва</a>», 31 траўня 2017 г. Праверана 19 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-134"><a href="#cite_ref-134">^</a> <cite style="font-style: normal;">Жанна Васілеўская. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.belstat.gov.by/upload/iblock/051/0518bbdb986950b3230dfc21e8e63c3f.zip">Сетка, кадры арганізацыяў аховы здароўя і захваральнасьць насельніцтва ў Рэспубліцы Беларусь за 2016 год</a> (рас.) // Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь, 17 красавіка 2017 г. Праверана 21 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-135"><a href="#cite_ref-135">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://nasb.gov.by/bel/about/otdeleniya-nauk/medical.php">Аддзяленьне мэдычных навук</a> // <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%BC%D1%96%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Нацыянальная акадэмія навук Беларусі">Нацыянальная акадэмія навук Беларусі</a>, 2020 г. Праверана 21 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-136"><a href="#cite_ref-136">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://minzdrav.gov.by/ministerstvo/struktura/podvedomstvennye-organizatsii.php">Падведамасныя арганізацыі</a> // <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%BE%D1%9E%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь">Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь</a>, 2020 г. Праверана 21 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-137"><a href="#cite_ref-137">^</a> Tereshkovich P., Valliere R. The Belarusian Road to Modernity // International Journal of Sociology. Belarus: Between the East and the West. Vol. 31 (3), 2001. P. 78—89. </li> <li id="cite_note-138"><a href="#cite_ref-138">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.belarusguide.com/culture1/literature/Old_Poetry.html">Old Belarusian Poetry</a>, Virtual Guide to Belarus </li> <li id="cite_note-139"><a href="#cite_ref-139">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.belhistory.com/skaryna.shtml">Францішак Скарына</a>, Беларусі гістарычны партал </li> <li id="cite_note-viacorka-140"><a href="#cite_ref-viacorka_140-0">^</a> <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%BA_%D0%92%D1%8F%D1%87%D0%BE%D1%80%D0%BA%D0%B0" title="Вінцук Вячорка">Вячорка В.</a> «Кроў лягла чырвонай паласой» // З гісторыяй на «Вы»: Публіцыстычныя артыкулы. — Менск: Беларусь, 1991. С. 355—369. </li> <li id="cite_note-bielarus-vkl-293-141"><a href="#cite_ref-bielarus-vkl-293_141-0">^</a> <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BC%D0%B5%D1%80_%D0%90%D1%80%D0%BB%D0%BE%D1%9E_(%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D0%BA)" class="mw-redirect" title="Уладзімер Арлоў (гісторык)">Арлоў У.</a> <a href="/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C._%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5" title="Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае">Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае</a>. — KALLIGRAM, 2012. С. 293. </li> <li id="cite_note-142"><a href="#cite_ref-142">^</a> Якімовіч Ю. Магілёўская школа дойлідства // <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_(%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F)" title="Вялікае Княства Літоўскае (энцыкляпэдыя)">ВКЛ. Энцыкл</a>. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 248. </li> <li id="cite_note-143"><a href="#cite_ref-143">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.belarusguide.com/culture1/music/Belarusian_composers_&_classical_music.htm">Classical Music of Belarus</a>, BelarusGuide.com </li> <li id="cite_note-144"><a href="#cite_ref-144">^</a> <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D0%B5%D1%81%D1%8C_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8B" title="Алесь Белы">Белы А.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://prastora.by/knihi/biely-alies-nasa-strava-sapraudnaia-bielaruskaia-kuchnia">Прадмова</a> // <a rel="nofollow" class="external text" href="https://lohvinau.by/product/наша-страва-сапраўдная-беларуская-ку/">Наша страва</a>. — 2-е выд. — Менск: <a href="/wiki/%D0%9B%D0%BE%D0%B3%D0%B2%D1%96%D0%BD%D0%B0%D1%9E" title="Логвінаў">Логвінаў</a>, 2010. — 288 с. — (Кнігарня «Наша Ніва»). — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/978-985-6901-72-3" title="Спэцыяльныя:BookSources/978-985-6901-72-3">ISBN 978-985-6901-72-3</a> </li> <li id="cite_note-145"><a href="#cite_ref-145">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.menu.by/by/minsk/delivery/restaurant/type/belarusian.html?status=all&sort=default">Усе рэстараны Менска, што дастаўляюць беларускую кухню (53)</a> // ТАА «Мэнюбай», 2020 г. Праверана 16 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-146"><a href="#cite_ref-146">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.menu.by/by/minsk/delivery/restaurant/type/shawarma.html?status=all&sort=default">Усе рэстараны Менска, што дастаўляюць шавэрму (77)</a> // ТАА «Мэнюбай», 2020 г. Праверана 16 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-147"><a href="#cite_ref-147">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.menu.by/by/minsk/delivery/restaurant/type/european.html?status=all&sort=default">Усе рэстараны Менска, што дастаўляюць эўрапейскую кухню (70)</a> // ТАА «Мэнюбай», 2020 г. Праверана 16 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-148"><a href="#cite_ref-148">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.menu.by/by/minsk/delivery/restaurant/type/pizza.html?status=all&sort=default">Усе рэстараны Менска, што дастаўляюць піцу (69)</a> // ТАА «Мэнюбай», 2020 г. Праверана 16 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-149"><a href="#cite_ref-149">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.menu.by/by/minsk/delivery/restaurant/type/burger-and-sandwich.html?status=all&sort=default">Усе рэстараны Менска, што дастаўляюць бургеры і сэндвічы (69)</a> // ТАА «Мэнюбай», 2020 г. Праверана 16 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-150"><a href="#cite_ref-150">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.menu.by/by/minsk/delivery/restaurant/type/draniki-pancake.html?status=all&sort=default">Усе рэстараны Менска, што дастаўляюць дранікі і бліны (43)</a> // ТАА «Мэнюбай», 2020 г. Праверана 16 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-151"><a href="#cite_ref-151">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.menu.by/by/minsk/delivery/restaurant/type/asian.html?status=all&sort=default">Усе рэстараны Менска, што дастаўляюць азіяцкую кухню (40)</a> // ТАА «Мэнюбай», 2020 г. Праверана 16 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-152"><a href="#cite_ref-152">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.menu.by/by/minsk/delivery/restaurant/type/bbq-grill-kebab.html?status=all&sort=default">Усе рэстараны Менска, што дастаўляюць шашлык, грыль і кебаб (36)</a> // ТАА «Мэнюбай», 2020 г. Праверана 16 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-153"><a href="#cite_ref-153">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.menu.by/by/minsk/delivery/restaurant/type/italian.html?status=all&sort=default">Усе рэстараны Менска, што дастаўляюць італьянскую кухню (32)</a> // ТАА «Мэнюбай», 2020 г. Праверана 16 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-154"><a href="#cite_ref-154">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.menu.by/by/minsk/delivery/restaurant/type/pasta.html?status=all&sort=default">Усе рэстараны Менска, што дастаўляюць пасту (30)</a> // ТАА «Мэнюбай», 2020 г. Праверана 16 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-155"><a href="#cite_ref-155">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.menu.by/by/minsk/delivery/restaurant/type/sushi.html?status=all&sort=default">Усе рэстараны Менска, што дастаўляюць сушы (26)</a> // ТАА «Мэнюбай», 2020 г. Праверана 16 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-156"><a href="#cite_ref-156">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.belstat.gov.by/upload/iblock/844/8444d474777fed5cfb71521f4ee41c34.pdf">Лік і заработная плата работнікаў, затраты арганізацыяў Рэспублікі Беларусь на працоўную сілу ў 2018 годзе (c. 4)</a> (рас.) // <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%82_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь">Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь</a>, 24 траўня 2019 г. Праверана 14 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-157"><a href="#cite_ref-157">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.belstat.gov.by/upload/iblock/7a0/7a00fbcc7c4ba0b529e873d099e6afab.pdf">Зьнешні гандаль Рэспублікі Беларусь: статыстычны зборнік</a> = Внешняя торговля Республики Беларусь: статистический сборник / гал.рэд. Іна Мядзьведзева. — Менск: Нацстаткам Беларусі, 2019. — С. 15, 19, 46, 207-211. — 212 с. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/978-985-7184-78-1" title="Спэцыяльныя:BookSources/978-985-7184-78-1">ISBN 978-985-7184-78-1</a> </li> <li id="cite_note-158"><a href="#cite_ref-158">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150712052225/http://bdg.by/news/economics/32547.html">ВВП Беларуси в 2014 году — инфографика</a>. // Дзелавая газэта </li> <li id="cite_note-159"><a href="#cite_ref-159">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.minfin.gov.by/public_debt/pressreleases/d4ab11da7fc8023e.html">Государственный долг на 1 января 2015 г</a>, <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D1%84%D1%96%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%B0%D1%9E_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Міністэрства фінансаў Рэспублікі Беларусь">Міністэрства фінансаў Рэспублікі Беларусь</a> </li> <li id="cite_note-160"><a href="#cite_ref-160">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150629005559/http://news.tut.by/economics/307686.html">История падения рубля на территории Беларуси. До наших дней</a>. Tut.by </li> <li id="cite_note-161"><a href="#cite_ref-161">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://charter97.org/ru/news/2011/5/24/38868/">Девальвация. Хроника пикирующего рубля</a>. <a href="/wiki/%D0%A5%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D1%8F%E2%80%9997" title="Хартыя’97">Хартыя’97</a> </li> <li id="cite_note-162"><a href="#cite_ref-162">^</a> 2.6. Аб'ём прамысловай вытворчасьці паводле відаў гаспадарчай дзейнасьці // <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.belstat.gov.by/upload/iblock/885/885bdb65fe7077005c7c47d2748bfad0.pdf">Прамысловасьць Рэспублікі Беларусь, 2019: статыстычны зборнік</a> = Промышленность Республики Беларусь: статистический сборник / гал.рэд. <a href="/w/index.php?title=%D0%86%D0%BD%D0%B0_%D0%9C%D1%8F%D0%B4%D0%B7%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%B2%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Іна Мядзьведзева (старонка не існуе)">Іна Мядзьведзева</a>. — Менск: <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D1%96%D1%82%D1%8D%D1%82_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь">Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь</a>, 2019. — С. 31-33. — 199 с. — 42 ас. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/978-985-7184-73-6" title="Спэцыяльныя:BookSources/978-985-7184-73-6">ISBN 978-985-7184-73-6</a> </li> <li id="cite_note-163"><a href="#cite_ref-163">^</a> 6.2. Экспарт асноўных відаў тавараў // Прамысловасьць Рэспублікі Беларусь, 2019: статыстычны зборнік / гал.рэд. Іна Мядзьведзева. — Менск: Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь, 2019. — С. 154-155. — 199 с. </li> <li id="cite_note-164"><a href="#cite_ref-164">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150727011516/http://news.tut.by/economics/430246.html">Топ-25 самых прибыльных и убыточных ОАО: калийщики увеличивают отрыв, крупнейшие машиностроители уходят в минус</a>, <a href="/wiki/TUT.BY" title="TUT.BY">TUT.BY</a> </li> <li id="cite_note-EHB-Smalakou-165"><a href="#cite_ref-EHB-Smalakou_165-0">^</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%8C_%D0%A1%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D0%BE%D1%9E&action=edit&redlink=1" class="new" title="Генадзь Смалякоў (старонка не існуе)">Смалякоў Г.</a> Сельская гаспадарка // <a rel="nofollow" class="external text" href="http://knihi.com/none/Bielaruskaja_encyklapiedyja_djvu.zip.html"></a><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">Беларуская энцыкляпэдыя</a> ў 18 тамах / гал.рэд. <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%8C_%D0%9F%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%BE%D1%9E" title="Генадзь Пашкоў">Генадзь Пашкоў</a>. — Менск: <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8F_%D0%91%D1%80%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D1%96" title="Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі">Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі</a>, 2002. — Т. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://files.knihi.com/Knihi/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.14.djvu">14</a>. — С. 313-<a rel="nofollow" class="external text" href="http://files.knihi.com/preview/Knihi/Store1/Slounik/Bielaruskaja_encyklapedyja.djvu.zip/Bielaruskaja_encyklapedyja.14.djvu/314_866x9999.jpeg">314</a>. — 512 с. — 10 000 ас. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/985-11-0238-5" title="Спэцыяльныя:BookSources/985-11-0238-5">ISBN 985-11-0238-5</a> </li> <li id="cite_note-а-166">^ <a href="#cite_ref-а_166-0">а</a> <a href="#cite_ref-а_166-1">б</a> <a href="#cite_ref-а_166-2">в</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://mpt.gov.by/sites/default/files/forma_1-ts_na_sayt.pdf">Справаздача аб тэхнічным стане сродкаў электрасувязі па стане на 1 студзеня 2019 г.</a> (рас.) // <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D1%81%D1%83%D0%B2%D1%8F%D0%B7%D1%96_%D1%96_%D1%96%D0%BD%D1%84%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%82%D1%8B%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%96_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Міністэрства сувязі і інфарматызацыі Рэспублікі Беларусь">Міністэрства сувязі і інфарматызацыі Рэспублікі Беларусь</a>, 2019 г. Праверана 17 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-б-167">^ <a href="#cite_ref-б_167-0">а</a> <a href="#cite_ref-б_167-1">б</a> <a href="#cite_ref-б_167-2">в</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://mpt.gov.by/sites/default/files/otchet_1-uslugi_za_2018_god.pdf">Справаздача аб паслугах сувязі за 2018 год</a> (рас.) // Міністэрства сувязі і інфарматызацыі Рэспублікі Беларусь, 2019 г. Праверана 17 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-168"><a href="#cite_ref-168">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://mpt.gov.by/sites/default/files/4_spe_na_sait.pdf">Справаздача аб разьвіцьці сотавай рухомай электрасувязі за 4-ы квартал 2019 году</a> (рас.) // Міністэрства сувязі і інфарматызацыі Рэспублікі Беларусь, 2020 г. Праверана 17 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-169"><a href="#cite_ref-169">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.belarus.by/by/travel/transport-in-belarus">Транспарт Беларусі</a> // <a href="/wiki/Belarus.by" title="Belarus.by">Belarus.by</a>, 2020 г. Праверана 22 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-170"><a href="#cite_ref-170">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.btg.by/about/activities/">Галіна дзейнасьці</a> (рас.) // «Газпрам трансгаз Беларусь», 2020 г. Праверана 22 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-171"><a href="#cite_ref-171">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.mil.by/by/forces/structure/">Структура Ўзброеных Сілаў Рэспублікі Беларусь</a> // <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%8B_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь">Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь</a>, 2020 г. Праверана 19 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-172"><a href="#cite_ref-172">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.mil.by/by/forces/sso/">Сілы спэцыяльных апэрацый</a> // Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь, 2020 г. Праверана 19 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-173"><a href="#cite_ref-173">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.mil.by/by/forces/sv/appointment/">Сухапутныя войскі (прызначэньне)</a> // Міністэрства абароны Рэспублікі Беларусь, 2020 г. Праверана 19 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-174"><a href="#cite_ref-174">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://president.gov.by/by/news_by/view/urachysty-sxod-prysvechany-100-goddzju-uzbroenyx-sil-belarusi-18170/">Урачысты сход, прысьвечаны 100-годзьдзю Ўзброеных сілаў Беларусі</a> // Прэс-служба прэзыдэнта Рэспублікі Беларусь, 22 лютага 2018 г. Праверана 19 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-175"><a href="#cite_ref-175">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.globalsecurity.org/military/world/belarus/army-equipment.htm">Сухапутныя войскі Беларусі</a> (анг.) // Партал «Сусьветная бясьпека» (Александрыя, штат <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D1%80%D0%B4%D0%B6%D1%8B%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Вірджынія">Вірджынія</a>, ЗША), 2020 г. Праверана 19 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-176"><a href="#cite_ref-176">^</a> <cite style="font-style: normal;">Эдуард Мартынюк. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://blr.belta.by/society/view/palanez-prynjata-na-uzbraenne-belaruskaj-armii-50074-2016/">«Палянэз» прынята на ўзбраеньне беларускай арміі</a> // <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D1%82%D1%8D%D0%BB%D0%B5%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%B0%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Беларускае тэлеграфнае агенцтва">Беларускае тэлеграфнае агенцтва</a>, 22 жніўня 2016 г. Праверана 19 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-177"><a href="#cite_ref-177">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://pravo.by/pravovaya-informatsiya/pomniki-gistoryi-prava-belarusi/kanstytutsyynae-prava-belarusi/kanstytutsyi-belarusi/kanstytutsyya-1994-goda-sa-zmyanennyami-i-dapa-nennyami-/">Канстытуцыя 1994 году (са зьмяненьнямі і дапаўненьнямі)</a> // Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь, 2018 г. Праверана 21 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-178"><a href="#cite_ref-178">^</a> <cite style="font-style: normal;">А. Лукашэнка. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://pravo.by/document/?guid=3871&p0=h10500060">Закон Рэспублікі Беларусь «Аб зацьвярджэньні Асноўных напрамкаў унутранай і замежнай палітыкі Рэспублікі Беларусь» ад 14 лістапада 2005 г. № 60-З</a> (рас.) // Нацыянальны прававы інтэрнэт-партал Рэспублікі Беларусь, 10 чэрвеня 2015 г. Праверана 21 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-179"><a href="#cite_ref-179">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://mfa.gov.by/be/visa/bezvizav_ruh/d13f36405deb6bb1.html">Бязьвізавы рух</a> // Міністэрства замежных справаў Рэспублікі Беларусь, 2020 г. Праверана 21 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-mfa.gov.by-180"><a href="#cite_ref-mfa.gov.by_180-0">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://mfa.gov.by/be/foreign_policy/">Замежная палітыка</a> // <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D1%81%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%9E_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Міністэрства замежных справаў Рэспублікі Беларусь">Міністэрства замежных справаў Рэспублікі Беларусь</a>, 2020 г. Праверана 21 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-181"><a href="#cite_ref-181">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://mfa.gov.by/be/foreign_policy/interlaw/">Міжнароднае права</a> // <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D1%81%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%9E_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Міністэрства замежных справаў Рэспублікі Беларусь">Міністэрства замежных справаў Рэспублікі Беларусь</a>, 1 ліпеня 2019 г. Праверана 21 студзеня 2020 г.</cite> </li> <li id="cite_note-182"><a href="#cite_ref-182">^</a> <cite style="font-style: normal;"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://mfa.gov.by/be/mulateral/organization/">Беларусь і міжнародныя арганізацыі</a> // Міністэрства замежных справаў Рэспублікі Беларусь, 2020 г. Праверана 21 студзеня 2020 г.</cite> </li> </ol> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Літаратура_2">Літаратура</h2></div> <ul><li><a href="/wiki/%D0%A3%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BC%D0%B5%D1%80_%D0%90%D1%80%D0%BB%D0%BE%D1%9E_(%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D0%BA)" class="mw-redirect" title="Уладзімер Арлоў (гісторык)">Арлоў У.</a>, <a href="/wiki/%D0%97%D1%8C%D0%BC%D1%96%D1%86%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Зьміцер Герасімовіч">Герасімовіч З.</a> <a href="/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C._%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5" title="Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае">Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае</a> / Рэц. <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D1%8C_%D0%93%D1%80%D1%8B%D1%86%D0%BA%D0%B5%D0%B2%D1%96%D1%87" title="Анатоль Грыцкевіч">А. Грыцкевіч</a>, <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BC%D0%B5%D1%80_%D0%9B%D1%8F%D1%85%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96" title="Уладзімер Ляхоўскі">У. Ляхоўскі</a>; рэд. <a href="/wiki/%D0%97%D1%8C%D0%BC%D1%96%D1%86%D0%B5%D1%80_%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BA%D0%BE" title="Зьміцер Санько">З. Санько</a>; картограф <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%A6%D0%B5%D0%BC%D1%83%D1%88%D0%B0%D1%9E&action=edit&redlink=1" class="new" title="Віктар Цемушаў (старонка не існуе)">В. Цемушаў</a>. — KALLIGRAM, spol s r.o., 2012. — 400 с. : іл. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/978-985-6919-82-7" title="Спэцыяльныя:BookSources/978-985-6919-82-7">ISBN 978-985-6919-82-7</a>.</li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.</a> / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8F_%D0%91%D1%80%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D1%96" title="Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі">БелЭн</a>, 1996. — Т. 1: А — Аршын. — 552 с. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/985-11-0036-6" title="Спэцыяльныя:BookSources/985-11-0036-6">ISBN 985-11-0036-6</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.</a> / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8F_%D0%91%D1%80%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D1%96" title="Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі">БелЭн</a>, 1996. — Т. 2: Аршыца — Беларусцы. — 480 с. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/985-11-0061-7" title="Спэцыяльныя:BookSources/985-11-0061-7">ISBN 985-11-0061-7</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.</a> / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8F_%D0%91%D1%80%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D1%96" title="Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі">БелЭн</a>, 1996. — Т. 3: Беларусы — Варанец. — 511 с. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/985-11-0068-4" title="Спэцыяльныя:BookSources/985-11-0068-4">ISBN 985-11-0068-4</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.</a> / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8F_%D0%91%D1%80%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D1%96" title="Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі">БелЭн</a>, 1997. — Т. 4: Варанецкі — Гальфстрым. — 480 с. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/985-11-0090-0" title="Спэцыяльныя:BookSources/985-11-0090-0">ISBN 985-11-0090-0</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.</a> / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8F_%D0%91%D1%80%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D1%96" title="Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі">БелЭн</a>, 1997. — Т. 5: Гальцы — Дагон. — 576 с. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/985-11-0090-0" title="Спэцыяльныя:BookSources/985-11-0090-0">ISBN 985-11-0090-0</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.</a> / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8F_%D0%91%D1%80%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D1%96" title="Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі">БелЭн</a>, 1998. — Т. 6: Дадаізм — Застава. — 576 с. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/985-11-0106-0" title="Спэцыяльныя:BookSources/985-11-0106-0">ISBN 985-11-0106-0</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.</a> / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8F_%D0%91%D1%80%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D1%96" title="Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі">БелЭн</a>, 1998. — Т. 7: Застаўка — Кантата. — 604 с. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/985-11-0130-3" title="Спэцыяльныя:BookSources/985-11-0130-3">ISBN 985-11-0130-3</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.</a> / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8F_%D0%91%D1%80%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D1%96" title="Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі">БелЭн</a>, 1999. — Т. 8: Канто — Кулі. — 576 с. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/985-11-0144-3" title="Спэцыяльныя:BookSources/985-11-0144-3">ISBN 985-11-0144-3</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.</a> / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8F_%D0%91%D1%80%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D1%96" title="Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі">БелЭн</a>, 1999. — Т. 9: Кулібін — Малаіта. — 560 с. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/985-11-0155-9" title="Спэцыяльныя:BookSources/985-11-0155-9">ISBN 985-11-0155-9</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.</a> / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8F_%D0%91%D1%80%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D1%96" title="Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі">БелЭн</a>, 2000. — Т. 10: Малайзія — Мугаджары. — 544 с. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/985-11-0169-9" title="Спэцыяльныя:BookSources/985-11-0169-9">ISBN 985-11-0169-9</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.</a> / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8F_%D0%91%D1%80%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D1%96" title="Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі">БелЭн</a>, 2000. — Т. 11: Мугір — Паліклініка. — 560 с. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/985-11-0188-5" title="Спэцыяльныя:BookSources/985-11-0188-5">ISBN 985-11-0188-5</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.</a> / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8F_%D0%91%D1%80%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D1%96" title="Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі">БелЭн</a>, 2001. — Т. 12: Палікрат — Праметэй. — 576 с. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/985-11-0198-2" title="Спэцыяльныя:BookSources/985-11-0198-2">ISBN 985-11-0198-2</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.</a> / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8F_%D0%91%D1%80%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D1%96" title="Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі">БелЭн</a>, 2001. — Т. 13: Праміле — Рэлаксін. — 576 с. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/985-11-0216-4" title="Спэцыяльныя:BookSources/985-11-0216-4">ISBN 985-11-0216-4</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.</a> / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8F_%D0%91%D1%80%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D1%96" title="Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі">БелЭн</a>, 2002. — Т. 14: Рэле — Слаявіна. — 512 с. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/985-11-0238-5" title="Спэцыяльныя:BookSources/985-11-0238-5">ISBN 985-11-0238-5</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.</a> / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8F_%D0%91%D1%80%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D1%96" title="Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі">БелЭн</a>, 2002. — Т. 15: Следавікі — Трыо. — 552 с. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/985-11-0251-2" title="Спэцыяльныя:BookSources/985-11-0251-2">ISBN 985-11-0251-2</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.</a> / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8F_%D0%91%D1%80%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D1%96" title="Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі">БелЭн</a>, 2003. — Т. 16: Трыпалі — Хвіліна. — 576 с. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/985-11-0263-6" title="Спэцыяльныя:BookSources/985-11-0263-6">ISBN 985-11-0263-6</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.</a> / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8F_%D0%91%D1%80%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D1%96" title="Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі">БелЭн</a>, 2003. — Т. 17: Хвінявічы — Шчытні. — 512 с. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/985-11-0279-2" title="Спэцыяльныя:BookSources/985-11-0279-2">ISBN 985-11-0279-2</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.</a> / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8F_%D0%91%D1%80%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D1%96" title="Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі">БелЭн</a>, 2004. — Т. 18. Кн. 1: Дадатак: Шчытнікі — Яя. — 472 с. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/985-11-0295-4" title="Спэцыяльныя:BookSources/985-11-0295-4">ISBN 985-11-0295-4</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Беларуская энцыкляпэдыя">Беларуская энцыклапедыя: У 18 т.</a> / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8F_%D0%91%D1%80%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D1%96" title="Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі">БелЭн</a>, 2004. — Т. 18. Кн. 2: Рэспубліка Беларусь. — 760 с. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/985-11-0295-4" title="Спэцыяльныя:BookSources/985-11-0295-4">ISBN 985-11-0295-4</a></li> <li>Беларусь: энцыкл. даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш. — Мінск: БелЭн, 1995.— 799 с. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/985-11-0026-9" title="Спэцыяльныя:BookSources/985-11-0026-9">ISBN 985-11-0026-9</a>.</li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_(%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F)" title="Вялікае Княства Літоўскае (энцыкляпэдыя)">Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т.</a> / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/985-11-0314-4" title="Спэцыяльныя:BookSources/985-11-0314-4">ISBN 985-11-0314-4</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_(%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F)" title="Вялікае Княства Літоўскае (энцыкляпэдыя)">Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т.</a> / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/985-11-0378-0" title="Спэцыяльныя:BookSources/985-11-0378-0">ISBN 985-11-0378-0</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_(%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F)" title="Вялікае Княства Літоўскае (энцыкляпэдыя)">Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т.</a> / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2010. — Т. 3: Дадатак А — Я. — 690 с. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/978-985-11-0487-7" title="Спэцыяльныя:BookSources/978-985-11-0487-7">ISBN 978-985-11-0487-7</a></li> <li>Гістарычны шлях беларускай нацыі і дзяржавы = The History of the Belarusian Nation and State / Выд. 2-е, дап.; <a href="/wiki/%D0%9C%D1%96%D1%85%D0%B0%D1%81%D1%8C_%D0%91%D1%96%D1%87" title="Міхась Біч">Біч М.</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BC_%D0%93%D0%B0%D1%80%D1%8D%D1%86%D0%BA%D1%96" title="Радзім Гарэцкі">Гарэцкі Р.</a>, <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BC%D0%B5%D1%80_%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BD" title="Уладзімер Конан">Конан У.</a> і інш. — Менск: ІП Зміцер Колас, 2005. — 440 с.: іл. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/985-6793-06-2" title="Спэцыяльныя:BookSources/985-6793-06-2">ISBN 985-6793-06-2</a>.</li> <li><a href="/wiki/%D0%AF%D0%BD%D0%BA%D0%B0_%D0%97%D0%B0%D0%BF%D1%80%D1%83%D0%B4%D0%BD%D1%96%D0%BA" title="Янка Запруднік">Zaprudnik J.</a> <a href="/wiki/%D0%93%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%BA_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Гістарычны слоўнік Беларусі">Historical dictionary of Belarus</a>. — Lamham. — London: Scarecrow Press, 1998. — 338 p. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:BookSources/0-8108-3449-9" title="Спэцыяльныя:BookSources/0-8108-3449-9">ISBN 0-8108-3449-9</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Вонкавыя_спасылкі">Вонкавыя спасылкі</h2></div> <table class="metadata mbox-small" style="border:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); background-color:var(--background-color-neutral-subtle, #f8f9fa); color:inherit;"> <tbody><tr> <td class="mbox-image"><a href="https://be-x-old.wikiquote.org/wiki/Special:Search/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Шукаць у Wikiquote"><img alt="Шукаць у Wikiquote" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Wikiquote-logo-en.svg/40px-Wikiquote-logo-en.svg.png" decoding="async" width="40" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Wikiquote-logo-en.svg/60px-Wikiquote-logo-en.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Wikiquote-logo-en.svg/80px-Wikiquote-logo-en.svg.png 2x" data-file-width="150" data-file-height="150" /></a></td> <td class="mbox-text" style=""> <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D1%86%D1%8B%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%BD%D1%96%D0%BA" title="Вікіцытатнік">Вікіцытатнік</a> зьмяшчае збор цытатаў, датычных тэмы артыкула: <div style="margin-left: 10px;"><a href="https://en.wikiquote.org/wiki/be:Special:Search/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" class="extiw" title="wikiquote:be:Special:Search/Беларусь">Беларусь</a></div> </td> </tr> </tbody></table> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130131085145/http://www.belarus.by/by">Афіцыйны сайт Беларусі</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180210152324/http://map.letapis.by/by/#intro">Мапа станаўленьня Беларусі</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bielarus.net/">Беларуская Салідарнасьць</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://radzima.org">Беларусь: адметныя мясьціны і помнікі</a>, <a href="/wiki/Radzima.org" title="Radzima.org">Radzima.org</a></li></ul> <div style="right:0px; display:none;" class="metadata topicon" id="featured-star"></div> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Беларусь_у_тэмах" style="hlist;padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3" style="background: #d0e1e0;;background: #d0e1e0"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r2346563">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:left;text-align:left}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-right:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-left:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-прагляд"><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D1%91%D0%BD:%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_%D1%83_%D1%82%D1%8D%D0%BC%D0%B0%D1%85" title="Шаблён:Беларусь у тэмах"><abbr title="Праглядзець шаблён" style="background: #d0e1e0;;background: #d0e1e0;background:transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none; padding:0;">п</abbr></a></li><li class="nv-абмеркаваньне"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B1%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5_%D1%88%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D1%91%D0%BD%D1%83:%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_%D1%83_%D1%82%D1%8D%D0%BC%D0%B0%D1%85" title="Абмеркаваньне шаблёну:Беларусь у тэмах"><abbr title="Абмеркаваць шаблён" style="background: #d0e1e0;;background: #d0e1e0;background:transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none; padding:0;">а</abbr></a></li><li class="nv-рэдагаваць"><a class="external text" href="https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D1%91%D0%BD:%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_%D1%83_%D1%82%D1%8D%D0%BC%D0%B0%D1%85&action=edit"><abbr title="Рэдагаваць шаблён" style="background: #d0e1e0;;background: #d0e1e0;background:transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none; padding:0;">р</abbr></a></li></ul></div><div id="Беларусь_у_тэмах" style="font-size:110%;margin:0 4em"><a class="mw-selflink selflink">Беларусь</a> у тэмах</div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #d0e1e0;;width:1%"><a href="/wiki/%D0%93%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Гісторыя Беларусі">Гісторыя</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B6%D1%8B%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Старажытная гісторыя Беларусі (старонка не існуе)">Старажытнасьць</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Полацкае княства">Полацкае княства</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5" title="Вялікае Княства Літоўскае">Вялікае Княства Літоўскае</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D1%87_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%8F" title="Рэч Паспалітая">Рэч Паспалітая</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0-%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B9" title="Паўночна-Заходні край">Паўночна-Заходні край</a> (<a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Расейская імпэрыя">Расейская імпэрыя</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Беларуская Народная Рэспубліка">Беларуская Народная Рэспубліка</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A1%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка">Беларуская ССР</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Рэспубліка Беларусь</a></li></ul> </div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="5" style="width:1px;padding:0px 0px 0px 2px"><div><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Belarus_stub_blank.svg" class="mw-file-description" title="Мапа Беларусі"><img alt="Мапа Беларусі" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Belarus_stub_blank.svg/100px-Belarus_stub_blank.svg.png" decoding="async" width="100" height="85" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Belarus_stub_blank.svg/150px-Belarus_stub_blank.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Belarus_stub_blank.svg/200px-Belarus_stub_blank.svg.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1701" /></a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #d0e1e0;;width:1%"><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D1%96%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Геаграфія Беларусі">Геаграфія</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table cellspacing="0" class="nowraplinks hlist navbox-subgroup" style="border-spacing:0;;;;"><tbody><tr><td colspan="2" style="width:100%;padding:0px;;;" class="navbox-list navbox-even"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%BB%D1%96%D0%BC%D0%B0%D1%82_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Клімат Беларусі">Клімат</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D0%BB%D1%8C%D0%B5%D1%84_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Рэльеф Беларусі">Рэльеф</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%86%D1%8B_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Граніцы Рэспублікі Беларусь">Граніцы</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%96%D1%8F_%D0%BF%D1%83%D0%BD%D0%BA%D1%82%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Скрайнія пункты Беларусі">Скрайнія пункты</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D1%8B%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D0%B0%D1%85%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Прыродаахоўныя тэрыторыі Беларусі">Ахова прыроды</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Рэкі Беларусі">Рэкі</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%90%D0%B7%D1%91%D1%80%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Азёры Беларусі">Азёры</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%88%D1%87%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Вадасховішчы Беларусі">Вадасховішчы</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%82%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Балоты Беларусі (старонка не існуе)">Балоты</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%A4%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Фаўна Беларусі (старонка не існуе)">Жывёльны сьвет</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%A4%D0%BB%D1%91%D1%80%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Флёра Беларусі (старонка не існуе)">Расьлінны сьвет</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D0%BB%D0%B5%D0%B1%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Глебы Беларусі">Глебы</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D1%8C%D0%BD%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Заказьнікі Беларусі">Заказьнікі</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BC%D0%BD%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%BF%D1%80%D1%8B%D1%80%D0%BE%D0%B4%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Помнікі прыроды Беларусі">Помнікі прыроды</a></li></ul></div></td></tr><tr style="height:2px"><td></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style=";background: #d0e1e0;;"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D0%B9%D0%BD%D0%B0-%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі">Падзел</a></th><td style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;;;" class="navbox-list navbox-odd"><div style="padding:0em 0.25em"> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA" title="Менск">Сталіца</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D0%BF%D1%96%D1%81_%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Сьпіс гарадоў Беларусі">Гарады</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D0%B9%D0%BD%D0%B0-%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беларусі">Вобласьці</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%91%D0%BD%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Раёны Беларусі">Раёны</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Сельсаветы Беларусі (старонка не існуе)">Сельсаветы</a></li></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #d0e1e0;;width:1%"><a href="/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D1%8B_%D0%BB%D0%B0%D0%B4_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Дзяржаўны лад Рэспублікі Беларусь">Дзяржаўны лад</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D1%86%D1%8F%D0%B3_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" class="mw-disambig" title="Сьцяг Беларусі">Сьцяг</a> (<a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB-%D1%87%D1%8B%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B0-%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8B_%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8F%D0%B3" title="Бел-чырвона-белы сьцяг">бел-чырвона-белы</a>, <a href="/wiki/%D0%A7%D1%8B%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B0-%D0%B7%D1%8F%D0%BB%D1%91%D0%BD%D1%8B_%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8F%D0%B3" title="Чырвона-зялёны сьцяг">чырвона-зялёны</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%B1_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" class="mw-disambig" title="Герб Беларусі">Герб</a> (<a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%8F" title="Пагоня">Пагоня</a>, <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%B1_%D1%80%D1%8D%D0%B6%D1%8B%D0%BC%D1%83_%D0%9B%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%88%D1%8D%D0%BD%D0%BA%D1%96" title="Герб рэжыму Лукашэнкі">рэжыму Лукашэнкі</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D1%96%D0%BC%D0%BD_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" class="mw-disambig" title="Гімн Беларусі">Гімн</a> (<a href="/wiki/%D0%9C%D1%8B_%D0%B2%D1%8B%D0%B9%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BC_%D1%88%D1%87%D1%8B%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%BC%D1%96_%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D0%BC%D1%96" title="Мы выйдзем шчыльнымі радамі">Мы выйдзем шчыльнымі радамі</a>, <a href="/wiki/%D0%9C%D1%8B,_%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B" title="Мы, беларусы">Мы, беларусы</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%82%D1%83%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Канстытуцыя Беларусі">Канстытуцыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D1%8D%D0%B7%D1%8B%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%82_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Прэзыдэнт Беларусі">Прэзыдэнт</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82_%D0%BC%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%9E_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Савет міністраў Рэспублікі Беларусь">Урад</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%8F%D0%BC%D1%8D%D0%BD%D1%82_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" class="mw-disambig" title="Парлямэнт Беларусі">Парлямэнт</a> (<a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D1%80%D1%85%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D1%8B_%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Вярхоўны Савет Рэспублікі Беларусь">Вярхоўны Савет</a>, <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Нацыянальны сход Рэспублікі Беларусь">Нацыянальны сход</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D0%BF%D1%96%D1%81_%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D1%8F%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Сьпіс палітычных партыяў Беларусі">Палітычныя партыі</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D1%83%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%8B%D1%81%D1%82%D1%8D%D0%BC%D0%B0_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="Судовая сыстэма Рэспублікі Беларусь (старонка не існуе)">Судовая сыстэма</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D1%8B%D0%B1%D0%B0%D1%80%D1%8B_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Выбары ў Беларусі (старонка не існуе)">Выбары</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D0%BD%D1%83%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D1%8B%D0%BA%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Унутраная палітыка Беларусі (старонка не існуе)">Унутраная палітыка</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A3%D0%B7%D0%B1%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D1%81%D1%96%D0%BB%D1%8B_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Узброеныя сілы Рэспублікі Беларусь">Узброеныя сілы</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D1%8B%D0%BA%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Замежная палітыка Беларусі">Замежная палітыка</a></li> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #d0e1e0;;width:1%"><a href="/wiki/%D0%AD%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D1%96%D0%BA%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Эканоміка Беларусі">Эканоміка</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%80%D1%83%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8C" title="Беларускі рубель">Валюта</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D0%BA_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Нацыянальны банк Рэспублікі Беларусь">Нацыянальны банк</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Прамысловасьць Беларусі (старонка не існуе)">Прамысловасьць</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Сельская гаспадарка Беларусі">Сельская гаспадарка</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82_%D1%83_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Транспарт у Беларусі">Шляхі зносін</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D1%83%D0%B2%D1%8F%D0%B7%D1%8C_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Сувязь Беларусі">Сувязь</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%80%D1%8B%D0%B7%D0%BC_%D1%83_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Турызм у Беларусі">Турызм</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D1%96%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Будаўніцтва ў Беларусі">Будаўніцтва</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #d0e1e0;;width:1%"><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Катэгорыя:Беларускае грамадзтва">Грамадзтва</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Насельніцтва Беларусі">Насельніцтва</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8B" title="Беларусы">Беларусы</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Мовы Беларусі">Мовы</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D1%83%D0%BA%D0%B0_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Навука ў Беларусі (старонка не існуе)">Навука</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D0%BB%D1%96%D0%B3%D1%96%D1%8F_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Рэлігія ў Беларусі">Рэлігія</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D1%85%D1%96%D1%82%D1%8D%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Архітэктура Беларусі (старонка не існуе)">Архітэктура</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0" title="Беларуская літаратура">Літаратура</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D1%83%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Беларуская музыка (старонка не існуе)">Музыка</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%A1%D0%9C%D0%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="Беларускія СМІ (старонка не існуе)">СМІ</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Адукацыя ў Беларусі">Адукацыя</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%81%D0%BF%D0%BE%D1%80%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Беларускі спорт (старонка не існуе)">Спорт</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3" style="background: #d0e1e0;;background: #d0e1e0"><div><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Катэгорыя:Беларусь">Катэгорыя</a> · <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BB:%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Партал:Беларусь">Партал</a> · <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%B5%D0%BA%D1%82:%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Вікіпэдыя:Праект:Беларусь">Праект</a></div></td></tr></tbody></table></div> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Гісторыя_Беларусі" style="hlist;padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background-color: #d0e1e0;"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2346563"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-прагляд"><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D1%91%D0%BD:%D0%93%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Шаблён:Гісторыя Беларусі"><abbr title="Праглядзець шаблён" style="background-color: #d0e1e0;;;background:transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none; padding:0;">п</abbr></a></li><li class="nv-абмеркаваньне"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B1%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5_%D1%88%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D1%91%D0%BD%D1%83:%D0%93%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Абмеркаваньне шаблёну:Гісторыя Беларусі"><abbr title="Абмеркаваць шаблён" style="background-color: #d0e1e0;;;background:transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none; padding:0;">а</abbr></a></li><li class="nv-рэдагаваць"><a class="external text" href="https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D1%91%D0%BD:%D0%93%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96&action=edit"><abbr title="Рэдагаваць шаблён" style="background-color: #d0e1e0;;;background:transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none; padding:0;">р</abbr></a></li></ul></div><div id="Гісторыя_Беларусі" style="font-size:110%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D0%93%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Гісторыя Беларусі">Гісторыя Беларусі</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background-color: #d0e1e0;;width:1%;width: 240px;">Старажытнасьць (да 500 году)</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82_%D0%BD%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Палеаліт на Беларусі (старонка не існуе)">Палеаліт</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D1%8D%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82_%D0%BD%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Мэзаліт на Беларусі (старонка не існуе)">Мэзаліт</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D1%8D%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82_%D0%BD%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Нэаліт на Беларусі (старонка не існуе)">Нэаліт</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B7%D0%B0%D0%B2%D1%8B_%D0%B2%D0%B5%D0%BA_%D0%BD%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Бронзавы век на Беларусі (старонка не існуе)">Бронзавы век</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%96%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B7%D0%BD%D1%8B_%D0%B2%D0%B5%D0%BA_%D0%BD%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Жалезны век на Беларусі (старонка не існуе)">Жалезны век</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background-color: #d0e1e0;;width:1%;width: 240px;">Раньняе Сярэднявечча (500—1240)</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B0%D0%BB%D1%82%D1%8B_%D0%BD%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Балты на Беларусі (старонка не існуе)">Балты</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D1%8F%D0%BD%D0%B5_%D0%BD%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Славяне на Беларусі (старонка не існуе)">Славяне</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Полацкае княства">Полацкае княства</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%80%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Тураўскае княства">Тураўскае княства</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Смаленскае княства">Смаленскае княства</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Гарадзенскае княства">Гарадзенскае княства</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B7%D1%8F%D0%BC%D0%BB%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Наваградзкая зямля (старонка не існуе)">Наваградзкая зямля</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Літва">Літва</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background-color: #d0e1e0;;width:1%;width: 240px;"><a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5" title="Вялікае Княства Літоўскае">Вялікае Княства Літоўскае</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background-color: #d0e1e0;;width:120px">Да Люблінскай уніі (1237—1569)</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;padding:0px;width: auto;"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%9A%D1%80%D1%8D%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%83%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Крэўская унія">Крэўская унія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%82%D1%8B_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%9A%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0" title="Статуты Вялікага Княства Літоўскага">Статуты ВКЛ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D1%8D%D1%84%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%BD%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Рэфармацыя на Беларусі (старонка не існуе)">Рэфармацыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0-%D0%BC%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Літоўска-маскоўскія войны">Войны з Маскоўскай дзяржавай</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9B%D1%8E%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%83%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Люблінская унія">Люблінская унія</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background-color: #d0e1e0;;width:120px"><a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D1%87_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%8F" title="Рэч Паспалітая">Рэч Паспалітая</a> (1569—1795)</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;padding:0px;width: auto;"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B_%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D1%96_%D1%96_%D0%A0%D1%8D%D1%87%D1%8B_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D0%B9" title="Войны Расеі і Рэчы Паспалітай">Войны з Маскоўскай дзяржавай (Расейскай імпэрыяй)</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%83%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Берасьцейская унія">Берасьцейская унія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D1%8B_%D0%B7_%D0%A0%D1%8D%D1%87%D1%87%D1%83_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D0%B9_1654%E2%80%941667_%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D1%9E" title="Вайна Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў">Патоп</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Палянізацыя">Палянізацыя</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%81%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D1%96%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Асьветніцтва на Беларусі (старонка не існуе)">Асьветніцтва</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%82%D1%83%D1%86%D1%8B%D1%8F_3_%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D1%8F_1791_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83" title="Канстытуцыя 3 траўня 1791 году">Канстытуцыя 3 траўня</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8B_%D0%A0%D1%8D%D1%87%D1%8B_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D0%B9" title="Падзелы Рэчы Паспалітай">Падзелы Рэчы Паспалітай</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5_1794_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83" title="Паўстаньне 1794 году">Паўстаньне 1794 году</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background-color: #d0e1e0;;width:1%;width: 240px;">Пад уладай <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Расейская імпэрыя">Расейскае імпэрыі</a> (1795—1917)</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0_1812_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83_%D0%BD%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Вайна 1812 году на Беларусі (старонка не існуе)">Вайна 1812 году</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0-%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%B9" title="Паўночна-Заходні край">Паўночна-Заходні край</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5_1830%E2%80%941831_%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D1%9E" title="Паўстаньне 1830—1831 гадоў">Паўстаньне 1830—1831 гадоў</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5_1863%E2%80%941864_%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D1%9E" title="Паўстаньне 1863—1864 гадоў">Паўстаньне 1863—1864 гадоў</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%96%D1%84%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Русіфікацыя Беларусі">Русіфікацыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%B0%D0%B4%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B6%D1%8D%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5" title="Беларускае нацыянальнае адраджэньне">Нацыянальнае адраджэньне</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Першая сусьветная вайна на Беларусі">Першая сусьветная вайна</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background-color: #d0e1e0;;width:1%;width: 240px;">Найноўшы час (1917—1991)</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Беларуская Народная Рэспубліка">БНР</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A1%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" class="mw-redirect" title="Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка Беларусі">ССРБ</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B2%D1%8B_%D1%96_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Сацыялістычная Савецкая Рэспубліка Літвы і Беларусі">ЛітБел</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A1%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Беларуская Савецкая Сацыялістычная Рэспубліка">БССР</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Беларусізацыя">Беларусізацыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D1%8F%D1%80%D1%8D%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D1%8F_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Сярэдняя Літва">Сярэдняя Літва</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Заходняя Беларусь">Заходняя Беларусь</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D0%BF%D1%80%D1%8D%D1%81%D1%96%D1%96_%D1%9E_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96" title="Савецкія рэпрэсіі ў Беларусі">Рэпрэсіі</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C_%D1%83_%D0%94%D1%80%D1%83%D0%B3%D0%BE%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Беларусь у Другой сусьветнай вайне">Другая сусьветная вайна</a> <ul><li><a href="/wiki/%D0%9D%D1%8F%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BF%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_(1941%E2%80%941944)" title="Нямецкая акупацыя Беларусі (1941—1944)">Вайна Трэцяга Райху з СССР</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background-color: #d0e1e0;;width:1%;width: 240px;">Сучаснасьць (пасьля 1991 году)</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">Незалежная Беларусь</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D0%B6%D1%8B%D0%BC_%D0%9B%D1%83%D0%BA%D0%B0%D1%88%D1%8D%D0%BD%D0%BA%D1%96" title="Рэжым Лукашэнкі">Рэжым Лукашэнкі</a></li> <li>Рэфэрэндумы ў Беларусі <ul><li><a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D1%84%D1%8D%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%B4%D1%83%D0%BC_%D1%83_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_1995_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83" title="Рэфэрэндум у Беларусі 1995 году">1995</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D1%84%D1%8D%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%B4%D1%83%D0%BC_%D1%83_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_1996_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83" title="Рэфэрэндум у Беларусі 1996 году">1996</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D1%84%D1%8D%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%B4%D1%83%D0%BC_%D1%83_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96_2004_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83" title="Рэфэрэндум у Беларусі 2004 году">2004</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Краіны_Эўропы" style="hlist;padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2346563"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-прагляд"><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D1%91%D0%BD:%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D1%8B_%D0%AD%D1%9E%D1%80%D0%BE%D0%BF%D1%8B" title="Шаблён:Краіны Эўропы"><abbr title="Праглядзець шаблён" style=";;background:transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none; padding:0;">п</abbr></a></li><li class="nv-абмеркаваньне"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B1%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5_%D1%88%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D1%91%D0%BD%D1%83:%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D1%8B_%D0%AD%D1%9E%D1%80%D0%BE%D0%BF%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Абмеркаваньне шаблёну:Краіны Эўропы (старонка не існуе)"><abbr title="Абмеркаваць шаблён" style=";;background:transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none; padding:0;">а</abbr></a></li><li class="nv-рэдагаваць"><a class="external text" href="https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D1%91%D0%BD:%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D1%8B_%D0%AD%D1%9E%D1%80%D0%BE%D0%BF%D1%8B&action=edit"><abbr title="Рэдагаваць шаблён" style=";;background:transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none; padding:0;">р</abbr></a></li></ul></div><div id="Краіны_Эўропы" style="font-size:110%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D0%BF%D1%96%D1%81_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D0%B0%D1%9E_%D1%96_%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F%D1%9E_%D0%BF%D0%B0_%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%84%D0%B0%D0%B1%D1%8D%D1%86%D0%B5" title="Сьпіс краінаў і тэрыторыяў па альфабэце">Краіны</a> <a href="/wiki/%D0%AD%D1%9E%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0" title="Эўропа">Эўропы</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%90%D0%B7%D1%8D%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD" title="Азэрбайджан">Азэрбайджан</a>¹</li> <li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8C%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Альбанія">Альбанія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D1%80%D0%B0" title="Андора">Андора</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BC%D1%8D%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Армэнія">Армэнія</a>¹</li> <li><a href="/wiki/%D0%90%D1%9E%D1%81%D1%82%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Аўстрыя">Аўстрыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%9E%D0%B3%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Баўгарыя">Баўгарыя</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Беларусь</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D1%81%D1%8C%D0%BD%D1%96%D1%8F_%D1%96_%D0%93%D0%B5%D1%80%D1%86%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B2%D1%96%D0%BD%D0%B0" title="Босьнія і Герцагавіна">Босьнія і Герцагавіна</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D1%8D%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D1%96%D1%8F" title="Бэльгія">Бэльгія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%82%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BD" title="Ватыкан">Ватыкан</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D1%83%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%88%D1%87%D1%8B%D0%BD%D0%B0" title="Вугоршчына">Вугоршчына</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B1%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Вялікабрытанія">Вялікабрытанія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D1%96%D1%88%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Гішпанія">Гішпанія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D1%83%D0%B7%D1%96%D1%8F" title="Грузія">Грузія</a>¹</li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Грэцыя">Грэцыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%94%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Данія">Данія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%86%D1%80%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Ірляндыя">Ірляндыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%86%D1%81%D1%8C%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Ісьляндыя">Ісьляндыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%86%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%8F" title="Італія">Італія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Казахстан">Казахстан</a>¹</li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D1%96%D0%BF%D1%80" title="Кіпр">Кіпр</a>¹</li> <li><a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%82%D0%B2%D1%96%D1%8F" title="Латвія">Латвія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9B%D0%B5%D1%82%D1%83%D0%B2%D0%B0" title="Летува">Летува</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D1%85%D1%82%D1%8D%D0%BD%D1%88%D1%82%D0%B0%D0%B9%D0%BD" title="Ліхтэнштайн">Ліхтэнштайн</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9B%D1%8E%D0%BA%D1%81%D1%8D%D0%BC%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3" title="Люксэмбург">Люксэмбург</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BB%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Малдова">Малдова</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%82%D0%B0" title="Мальта">Мальта</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B0" title="Манака">Манака</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%B2%D1%8D%D0%B3%D1%96%D1%8F" title="Нарвэгія">Нарвэгія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D0%B4%D1%8B" title="Нідэрлянды">Нідэрлянды</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9D%D1%8F%D0%BC%D0%B5%D1%87%D1%87%D1%8B%D0%BD%D0%B0" title="Нямеччына">Нямеччына</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%8F" title="Партугалія">Партугалія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Паўночная Македонія">Паўночная Македонія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D1%87%D0%B0" title="Польшча">Польшча</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D1%8F" title="Расея">Расея</a>¹</li> <li><a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D0%BC%D1%8B%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Румынія">Румынія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BD-%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BD%D0%B0" title="Сан-Марына">Сан-Марына</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%87%D1%87%D1%8B%D0%BD%D0%B0" title="Славаччына">Славаччына</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Славенія">Славенія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D1%8D%D1%80%D0%B1%D1%96%D1%8F" title="Сэрбія">Сэрбія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%80%D1%8D%D1%87%D1%87%D1%8B%D0%BD%D0%B0" title="Турэччына">Турэччына</a>¹</li> <li><a href="/wiki/%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D0%B0" title="Украіна">Украіна</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A4%D1%96%D0%BD%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Фінляндыя">Фінляндыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Францыя">Францыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A5%D0%B0%D1%80%D0%B2%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%8F" title="Харватыя">Харватыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A7%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Чарнагорыя">Чарнагорыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A7%D1%8D%D1%85%D1%96%D1%8F" title="Чэхія">Чэхія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D1%86%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Швайцарыя">Швайцарыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B2%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Швэцыя">Швэцыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%AD%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Эстонія">Эстонія</a></li></ul> </div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="3" style="width:1px;padding:0px 0px 0px 2px"><div><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Location_of_Europe.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Location_of_Europe.svg/150px-Location_of_Europe.svg.png" decoding="async" width="150" height="77" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Location_of_Europe.svg/225px-Location_of_Europe.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Location_of_Europe.svg/300px-Location_of_Europe.svg.png 2x" data-file-width="585" data-file-height="299" /></a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D0%A1%D1%8C%D0%BF%D1%96%D1%81_%D0%BD%D0%B5%D0%BF%D1%80%D1%8B%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D0%B0%D1%9E" title="Сьпіс непрызнаных краінаў">Часткова прызнаныя</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%90%D0%B1%D1%85%D0%B0%D0%B7%D1%96%D1%8F" title="Абхазія">Абхазія</a>¹</li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B0" title="Косава">Косава</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BD%D0%B0-%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Нагорна-Карабаская Рэспубліка">Нагорна-Карабаская Рэспубліка</a>¹</li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%B4%D0%BD%D1%91%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%90%D1%81%D1%8D%D1%82%D1%8B%D1%8F" title="Паўднёвая Асэтыя">Паўднёвая Асэтыя</a>¹</li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%BE%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%9A%D1%96%D0%BF%D1%80" title="Паўночны Кіпр">Паўночны Кіпр</a>¹</li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D1%8B%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D1%9E%D0%B5" title="Прыднястроўе">Прыднястроўе</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Залежныя тэрыторыі</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%80%D1%8B_%D1%96_%D0%94%D1%8D%D0%BA%D0%B5%D0%BB%D1%96%D1%8F" title="Акратыры і Дэкелія">Акратыры і Дэкелія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D0%B4%D0%B7%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%B2%D1%8B" title="Аляндзкія астравы">Аляндзкія астравы</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D1%8D%D0%BD_(%D0%B2%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%9E)" title="Мэн (востраў)">Востраў Мэн</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BD%D1%81%D1%96" title="Гернсі">Гернсі</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D1%96%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%82%D0%B0%D1%80" title="Гібральтар">Гібральтар</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%94%D0%B6%D1%8D%D1%80%D0%B7%D1%96" title="Джэрзі">Джэрзі</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%86%D1%80%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Паўночная Ірляндыя">Паўночная Ірляндыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D1%80%D1%8D%D1%80%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%B2%D1%8B" title="Фарэрскія астравы">Фарэрскія астравы</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A8%D0%BF%D1%96%D1%86%D0%B1%D1%8D%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%BD" title="Шпіцбэрген">Шпіцбэрген</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3"><div>¹ — часткова або цалкам знаходзіцца ў <a href="/wiki/%D0%90%D0%B7%D1%96%D1%8F" title="Азія">Азіі</a></div></td></tr></tbody></table></div> <table cellspacing="0" class="navbox hlist" style="border-spacing:0;;"><tbody><tr><td style="padding:2px;"><table cellspacing="0" class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit;;"><tbody><tr><th scope="col" style=";" class="navbox-title" colspan="2"><div class="noprint plainlinks hlist navbar" style=";"> <ul> <li class="nv-view"><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D1%91%D0%BD:%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D1%8B_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D1%8B_%D0%8E%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D0%B3%D0%B0_%D0%9F%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BD%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Шаблён:Краіны праграмы Ўсходняга Партнэрства">п</a></li><li class="nv-talk"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B1%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5_%D1%88%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D1%91%D0%BD%D1%83:%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D1%8B_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D1%8B_%D0%8E%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D0%B3%D0%B0_%D0%9F%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BD%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Абмеркаваньне шаблёну:Краіны праграмы Ўсходняга Партнэрства (старонка не існуе)">а</a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D1%91%D0%BD:%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D1%8B_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D1%8B_%D0%8E%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D0%B3%D0%B0_%D0%9F%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BD%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0&action=edit&editintro=%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D1%91%D0%BD:%D0%86%D0%BD%D1%84%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%BF%D1%80%D0%B0_%D1%80%D1%8D%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5/%D0%9D%D0%B0%D0%B2%D1%96%D0%B3%D0%B0%D1%86%D1%8B%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%82%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D1%96%D1%86%D0%B0">р</a></li> </ul> </div><div class="" style="font-size:110%;"> Краіны праграмы <a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D0%B5_%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BD%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Усходняе партнэрства">Ўсходняга партнэрства</a></div></th></tr><tr style="height:2px;"><td></td></tr><tr><td colspan="2" style="width:100%;padding:0px;;;" class="navbox-list navbox-odd"><div style="padding:0em 0.25em"> <a href="/wiki/%D0%AD%D1%9E%D1%80%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%97%D1%8C%D0%B2%D1%8F%D0%B7" title="Эўрапейскі Зьвяз">Эўрапейскі Зьвяз</a> · <a href="/wiki/%D0%90%D0%B7%D1%8D%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD" title="Азэрбайджан">Азэрбайджан</a> · <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BC%D1%8D%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Армэнія">Армэнія</a> · <a class="mw-selflink selflink">Беларусь</a> · <a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D1%83%D0%B7%D1%96%D1%8F" title="Грузія">Грузія</a> · <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BB%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Малдова">Малдова</a> · <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D0%B0" title="Украіна">Украіна</a></div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Арганізацыя_бясьпекі_і_супрацы_ў_Эўропе" style="hlist;padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r2346563"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-прагляд"><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D1%91%D0%BD:%D0%90%D0%91%D0%A1%D0%AD" title="Шаблён:АБСЭ"><abbr title="Праглядзець шаблён" style=";;background:transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none; padding:0;">п</abbr></a></li><li class="nv-абмеркаваньне"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B1%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D0%B5_%D1%88%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D1%91%D0%BD%D1%83:%D0%90%D0%91%D0%A1%D0%AD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Абмеркаваньне шаблёну:АБСЭ (старонка не існуе)"><abbr title="Абмеркаваць шаблён" style=";;background:transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none; padding:0;">а</abbr></a></li><li class="nv-рэдагаваць"><a class="external text" href="https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D1%91%D0%BD:%D0%90%D0%91%D0%A1%D0%AD&action=edit"><abbr title="Рэдагаваць шаблён" style=";;background:transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none; padding:0;">р</abbr></a></li></ul></div><div id="Арганізацыя_бясьпекі_і_супрацы_ў_Эўропе" style="font-size:110%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%B1%D1%8F%D1%81%D1%8C%D0%BF%D0%B5%D0%BA%D1%96_%D1%96_%D1%81%D1%83%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B_%D1%9E_%D0%AD%D1%9E%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B5" title="Арганізацыя бясьпекі і супрацы ў Эўропе">Арганізацыя бясьпекі і супрацы ў Эўропе</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Чальцы</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;text-align:justify;"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%90%D0%B7%D1%8D%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD" title="Азэрбайджан">Азэрбайджан</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8C%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Альбанія">Альбанія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D1%80%D0%B0" title="Андора">Андора</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BC%D1%8D%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Армэнія">Армэнія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%90%D1%9E%D1%81%D1%82%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Аўстрыя">Аўстрыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%9E%D0%B3%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Баўгарыя">Баўгарыя</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Беларусь</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D1%81%D1%8C%D0%BD%D1%96%D1%8F_%D1%96_%D0%93%D0%B5%D1%80%D1%86%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B2%D1%96%D0%BD%D0%B0" title="Босьнія і Герцагавіна">Босьнія і Герцагавіна</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D1%8D%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D1%96%D1%8F" title="Бэльгія">Бэльгія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%82%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BD" title="Ватыкан">Ватыкан</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D1%83%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%88%D1%87%D1%8B%D0%BD%D0%B0" title="Вугоршчына">Вугоршчына</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B1%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Вялікабрытанія">Вялікабрытанія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D1%96%D1%88%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Гішпанія">Гішпанія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D1%83%D0%B7%D1%96%D1%8F" title="Грузія">Грузія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Грэцыя">Грэцыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%94%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Данія">Данія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%97%D0%BB%D1%83%D1%87%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%A8%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8B_%D0%90%D0%BC%D1%8D%D1%80%D1%8B%D0%BA%D1%96" title="Злучаныя Штаты Амэрыкі">Злучаныя Штаты Амэрыкі</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%86%D1%80%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Ірляндыя">Ірляндыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%86%D1%81%D1%8C%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Ісьляндыя">Ісьляндыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%86%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%8F" title="Італія">Італія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Казахстан">Казахстан</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%B4%D0%B0" title="Канада">Канада</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D1%96%D0%BF%D1%80" title="Кіпр">Кіпр</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D1%8B%D1%80%D0%B3%D1%8B%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Кыргыстан">Кыргыстан</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%82%D0%B2%D1%96%D1%8F" title="Латвія">Латвія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9B%D0%B5%D1%82%D1%83%D0%B2%D0%B0" title="Летува">Летува</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D1%85%D1%82%D1%8D%D0%BD%D1%88%D1%82%D0%B0%D0%B9%D0%BD" title="Ліхтэнштайн">Ліхтэнштайн</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9B%D1%8E%D0%BA%D1%81%D1%8D%D0%BC%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3" title="Люксэмбург">Люксэмбург</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BB%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Малдова">Малдова</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%82%D0%B0" title="Мальта">Мальта</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B0" title="Манака">Манака</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%B2%D1%8D%D0%B3%D1%96%D1%8F" title="Нарвэгія">Нарвэгія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D0%B4%D1%8B" title="Нідэрлянды">Нідэрлянды</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9D%D1%8F%D0%BC%D0%B5%D1%87%D1%87%D1%8B%D0%BD%D0%B0" title="Нямеччына">Нямеччына</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%8F" title="Партугалія">Партугалія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Паўночная Македонія">Паўночная Македонія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D1%87%D0%B0" title="Польшча">Польшча</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D1%8F" title="Расея">Расея</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D0%BC%D1%8B%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Румынія">Румынія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BD-%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BD%D0%B0" title="Сан-Марына">Сан-Марына</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%87%D1%87%D1%8B%D0%BD%D0%B0" title="Славаччына">Славаччына</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Славенія">Славенія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D1%8D%D1%80%D0%B1%D1%96%D1%8F" title="Сэрбія">Сэрбія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%B4%D0%B6%D1%8B%D0%BA%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Таджыкістан">Таджыкістан</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%80%D0%BA%D0%BC%D1%8D%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Туркмэністан">Туркмэністан</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A2%D1%83%D1%80%D1%8D%D1%87%D1%87%D1%8B%D0%BD%D0%B0" title="Турэччына">Турэччына</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A3%D0%B7%D0%B1%D1%8D%D0%BA%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Узбэкістан">Узбэкістан</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D0%B0" title="Украіна">Украіна</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A4%D1%96%D0%BD%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Фінляндыя">Фінляндыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Францыя">Францыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A5%D0%B0%D1%80%D0%B2%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%8F" title="Харватыя">Харватыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A7%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Чарнагорыя">Чарнагорыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A7%D1%8D%D1%85%D1%96%D1%8F" title="Чэхія">Чэхія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D1%86%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Швайцарыя">Швайцарыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B2%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Швэцыя">Швэцыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%AD%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Эстонія">Эстонія</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Партнэры</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;text-align:justify;"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8C%D0%B6%D1%8B%D1%80" title="Альжыр">Альжыр</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%90%D1%9E%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Аўганістан">Аўганістан</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%86%D0%B7%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BB%D1%8C" title="Ізраіль">Ізраіль</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%BE%D0%BB%D1%96%D1%8F" title="Манголія">Манголія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BA%D0%B0" title="Марока">Марока</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D1%8D%D1%8F" title="Рэспубліка Карэя">Паўднёвая Карэя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D0%B4" title="Тайлянд">Тайлянд</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%AD%D0%B3%D1%96%D0%BF%D0%B5%D1%82" title="Эгіпет">Эгіпет</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Японія">Японія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%AF%D1%80%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Ярданія">Ярданія</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Атрымана з «<a dir="ltr" href="https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Беларусь&oldid=2575182">https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Беларусь&oldid=2575182</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F:%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%96" title="Спэцыяльныя:Катэгорыі">Катэгорыя</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C" title="Катэгорыя:Беларусь">Беларусь</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Схаваная катэгорыя: <ul><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%94%D0%BE%D0%B1%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8B" title="Катэгорыя:Вікіпэдыя:Добрыя артыкулы">Вікіпэдыя:Добрыя артыкулы</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Гэтая старонка апошні раз рэдагавалася 25 кастрычніка 2024 году ў 14:26.</li> <li id="footer-info-copyright">Гэты тэкст даступны на ўмовах <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.be">ліцэнзіі Creative Commons Attribution/Share-Alike 4.0</a>; у асобных выпадках могуць ужывацца дадатковыя ўмовы. Глядзіце падрабязнасьці ва <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/be-tarask">Ўмовах выкарыстаньня</a>. Wikipedia® — зарэгістраваны гандлёвы знак <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, некамэрцыйнай арганізацыі. </li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Палітыка прыватнасьці</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%9F%D1%80%D0%B0_%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8E">Пра Вікіпэдыю</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D1%8D%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%90%D0%B4%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%B0%D0%B4_%D0%B0%D0%B4%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%96">Адмова ад адказнасьці</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Кодэкс паводзінаў</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/be-tarask">Распрацоўнікі</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/be-tarask.wikipedia.org">Статыстыка</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Заява пра маркёр</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//be-tarask.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Мабільная вэрсія</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-n2fsv","wgBackendResponseTime":225,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.275","walltime":"1.971","ppvisitednodes":{"value":29825,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":355894,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":98568,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":24,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":2,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":138322,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 911.415 1 -total"," 38.86% 354.141 175 Шаблён:Замена"," 37.00% 337.220 2 Шаблён:Крыніцы"," 31.00% 282.537 49 Шаблён:Кніга"," 20.01% 182.362 30 Шаблён:Літаратура/БелЭн"," 14.44% 131.566 35 Шаблён:Лік"," 7.29% 66.483 35 Шаблён:ISBN"," 6.84% 62.301 5 Шаблён:Навігацыйная_табліца2"," 4.97% 45.323 2 Шаблён:Літаратура/Гісторыя_Беларусі_(у_6_тамох)"," 4.89% 44.593 37 Шаблён:Асноўны_артыкул"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.191","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":1775061,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-7c479b968-n2z86","timestamp":"20241117161240","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0411\u0435\u043b\u0430\u0440\u0443\u0441\u044c","url":"https:\/\/be-tarask.wikipedia.org\/wiki\/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q184","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q184","author":{"@type":"Organization","name":"\u0423\u0434\u0437\u0435\u043b\u044c\u043d\u0456\u043a\u0456 \u043f\u0440\u0430\u0435\u043a\u0442\u0430\u045e \u0412\u0456\u043a\u0456\u043c\u0435\u0434\u044b\u044f"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-08-12T11:53:55Z","dateModified":"2024-10-25T11:26:46Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/5\/50\/Flag_of_Belarus_%281918%2C_1991%E2%80%931995%29.svg","headline":"\u043a\u0440\u0430\u0456\u043d\u0430 \u045e \u042d\u045e\u0440\u043e\u043f\u0435"}</script> </body> </html>