CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="vi" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Ngữ tộc Tochari – Wikipedia tiếng Việt</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )viwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"vi normal","wgMonthNames":["","tháng 1","tháng 2","tháng 3","tháng 4","tháng 5","tháng 6","tháng 7","tháng 8","tháng 9","tháng 10","tháng 11","tháng 12"],"wgRequestId":"bffb452a-4f80-430e-b4c1-6d0bc94c3a54","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Ngữ_tộc_Tochari","wgTitle":"Ngữ tộc Tochari","wgCurRevisionId":70889902,"wgRevisionId":70889902,"wgArticleId":13497216,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Nguồn CS1 tiếng Anh (en)","Lỗi không có mục tiêu Harv và Sfn","Bài viết có trích dẫn không khớp","Bài viết chứa nhận dạng BNF","Bài viết chứa nhận dạng GND","Bài viết chứa nhận dạng LCCN","Bài viết chứa nhận dạng NDL","Bài viết chứa nhận dạng NKC","Ngữ hệ Ấn-Âu","Ngôn ngữ Trung Cổ","Ngôn ngữ tại Trung Quốc","Trung Á", "Ngôn ngữ không còn ở châu Á","Tochari"],"wgPageViewLanguage":"vi","wgPageContentLanguage":"vi","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Ngữ_tộc_Tochari","wgRelevantArticleId":13497216,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"vi","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"vi"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":10000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId": "Q37029","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.charinsert-styles":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js", "ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.did_you_mean","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.AVIM","ext.gadget.AVIM_portlet","ext.gadget.charinsert","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.purgetab","ext.gadget.switcher","ext.gadget.AdvancedSiteNotices","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=vi&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=vi&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=vi&modules=ext.gadget.charinsert-styles&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=vi&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2b/Tocharian_manuscript_THT133.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="700"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2b/Tocharian_manuscript_THT133.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="467"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="373"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Ngữ tộc Tochari – Wikipedia tiếng Việt"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//vi.m.wikipedia.org/wiki/Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Sửa đổi" href="/w/index.php?title=Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (vi)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//vi.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.vi"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Nguồn cấp Atom của Wikipedia" href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Thay_%C4%91%E1%BB%95i_g%E1%BA%A7n_%C4%91%C3%A2y&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Ngữ_tộc_Tochari rootpage-Ngữ_tộc_Tochari skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Bước tới nội dung</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Trang Web"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Trình đơn chính" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Trình đơn chính</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Trình đơn chính</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ẩn</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Điều hướng </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Trang_Ch%C3%ADnh" title="Xem trang chính [z]" accesskey="z"><span>Trang Chính</span></a></li><li id="n-wikipedia-featuredcontent" class="mw-list-item"><a href="/wiki/C%E1%BB%95ng_th%C3%B4ng_tin:N%E1%BB%99i_dung_ch%E1%BB%8Dn_l%E1%BB%8Dc"><span>Nội dung chọn lọc</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ng%E1%BA%ABu_nhi%C3%AAn" title="Xem trang ngẫu nhiên [x]" accesskey="x"><span>Bài viết ngẫu nhiên</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Thay_%C4%91%E1%BB%95i_g%E1%BA%A7n_%C4%91%C3%A2y" title="Danh sách thay đổi gần đây trong wiki [r]" accesskey="r"><span>Thay đổi gần đây</span></a></li><li id="n-bug_in_article" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:B%C3%A1o_l%E1%BB%97i_b%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt"><span>Báo lỗi nội dung</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikipedia-interaction" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikipedia-interaction" > <div class="vector-menu-heading"> Tương tác </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-wikipedia-helppage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:S%C3%A1ch_h%C6%B0%E1%BB%9Bng_d%E1%BA%ABn"><span>Hướng dẫn</span></a></li><li id="n-aboutsite" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Gi%E1%BB%9Bi_thi%E1%BB%87u"><span>Giới thiệu Wikipedia</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:C%E1%BB%99ng_%C4%91%E1%BB%93ng" title="Giới thiệu dự án, cách sử dụng và tìm kiếm thông tin ở đây"><span>Cộng đồng</span></a></li><li id="n-wikipedia-villagepump" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn"><span>Thảo luận chung</span></a></li><li id="n-wikipedia-helpdesk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Gi%C3%BAp_s%E1%BB%AD_d%E1%BB%A5ng_Wikipedia"><span>Giúp sử dụng</span></a></li><li id="n-contactpage" class="mw-list-item"><a href="//vi.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Liên_lạc"><span>Liên lạc</span></a></li><li id="n-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tr%C3%ACnh_t%E1%BA%A3i_l%C3%AAn_t%E1%BA%ADp_tin"><span>Tải lên tập tin</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Trang_Ch%C3%ADnh" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Bách khoa toàn thư mở" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-vi.svg" width="120" height="10" style="width: 7.5em; height: 0.625em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:T%C3%ACm_ki%E1%BA%BFm" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Tìm kiếm Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Tìm kiếm</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Tìm kiếm trên Wikipedia" aria-label="Tìm kiếm trên Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Tìm kiếm Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Đặc_biệt:Tìm_kiếm"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Tìm kiếm</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Công cụ cá nhân"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Giao diện"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Giao diện" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Giao diện</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_vi.wikipedia.org&uselang=vi" class=""><span>Quyên góp</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:M%E1%BB%9F_t%C3%A0i_kho%E1%BA%A3n&returnto=Ng%E1%BB%AF+t%E1%BB%99c+Tochari" title="Bạn được khuyến khích mở tài khoản và đăng nhập; tuy nhiên, không bắt buộc phải có tài khoản" class=""><span>Tạo tài khoản</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:%C4%90%C4%83ng_nh%E1%BA%ADp&returnto=Ng%E1%BB%AF+t%E1%BB%99c+Tochari" title="Đăng nhập sẽ có lợi hơn, tuy nhiên không bắt buộc. [o]" accesskey="o" class=""><span>Đăng nhập</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Thêm tùy chọn" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Công cụ cá nhân" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Công cụ cá nhân</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Bảng chọn thành viên" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_vi.wikipedia.org&uselang=vi"><span>Quyên góp</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:M%E1%BB%9F_t%C3%A0i_kho%E1%BA%A3n&returnto=Ng%E1%BB%AF+t%E1%BB%99c+Tochari" title="Bạn được khuyến khích mở tài khoản và đăng nhập; tuy nhiên, không bắt buộc phải có tài khoản"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Tạo tài khoản</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:%C4%90%C4%83ng_nh%E1%BA%ADp&returnto=Ng%E1%BB%AF+t%E1%BB%99c+Tochari" title="Đăng nhập sẽ có lợi hơn, tuy nhiên không bắt buộc. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Đăng nhập</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Trang dành cho người dùng chưa đăng nhập <a href="/wiki/Tr%E1%BB%A3_gi%C3%BAp:Gi%E1%BB%9Bi_thi%E1%BB%87u" aria-label="Tìm hiểu thêm về sửa đổi"><span>tìm hiểu thêm</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:%C4%90%C3%B3ng_g%C3%B3p_c%E1%BB%A7a_t%C3%B4i" title="Danh sách các sửa đổi được thực hiện qua địa chỉ IP này [y]" accesskey="y"><span>Đóng góp</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn_t%C3%B4i" title="Thảo luận với địa chỉ IP này [n]" accesskey="n"><span>Thảo luận cho địa chỉ IP này</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Trang Web"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Nội dung" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Nội dung</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ẩn</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Đầu</div> </a> </li> <li id="toc-Phát_hiện" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Phát_hiện"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Phát hiện</span> </div> </a> <ul id="toc-Phát_hiện-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Chữ_viết" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Chữ_viết"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Chữ viết</span> </div> </a> <ul id="toc-Chữ_viết-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tochari_A_và_B" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Tochari_A_và_B"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Tochari A và B</span> </div> </a> <ul id="toc-Tochari_A_và_B-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ngữ_âm" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ngữ_âm"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Ngữ âm</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Ngữ_âm-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Hiện/ẩn mục Ngữ âm</span> </button> <ul id="toc-Ngữ_âm-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Nguyên_âm" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Nguyên_âm"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Nguyên âm</span> </div> </a> <ul id="toc-Nguyên_âm-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nguyên_âm_đôi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Nguyên_âm_đôi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Nguyên âm đôi</span> </div> </a> <ul id="toc-Nguyên_âm_đôi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Chú_thích" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Chú_thích"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Chú thích</span> </div> </a> <ul id="toc-Chú_thích-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Nội dung" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Đóng mở mục lục" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Đóng mở mục lục</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Ngữ tộc Tochari</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Xem bài viết trong ngôn ngữ khác. Bài có sẵn trong 77 ngôn ngữ" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-77" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">77 ngôn ngữ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Togaars" title="Togaars – Tiếng Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Togaars" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Tiếng Afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%AA_%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%A9" title="لغات تخارية – Tiếng Ả Rập" lang="ar" hreflang="ar" data-title="لغات تخارية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Tiếng Ả Rập" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Idioma_tocario" title="Idioma tocario – Tiếng Aragon" lang="an" hreflang="an" data-title="Idioma tocario" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Tiếng Aragon" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Tocariu" title="Tocariu – Tiếng Asturias" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Tocariu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Tiếng Asturias" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Toxar_dill%C9%99ri" title="Toxar dilləri – Tiếng Azerbaijan" lang="az" hreflang="az" data-title="Toxar dilləri" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Tiếng Azerbaijan" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Tokharia" title="Bahasa Tokharia – Tiếng Indonesia" lang="id" hreflang="id" data-title="Bahasa Tokharia" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Tiếng Indonesia" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%9F%E0%A7%8B%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A7%82%E0%A6%B9" title="টোকারীয় ভাষাসমূহ – Tiếng Bangla" lang="bn" hreflang="bn" data-title="টোকারীয় ভাষাসমূহ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Tiếng Bangla" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D1%8B" title="Тахарскія мовы – Tiếng Belarus" lang="be" hreflang="be" data-title="Тахарскія мовы" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Tiếng Belarus" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D1%8B" title="Тахарскія мовы – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Тахарскія мовы" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Tocharische_Sprochn" title="Tocharische Sprochn – Tiếng Bavaria" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Tocharische Sprochn" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Tiếng Bavaria" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%BE%D1%85%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D1%86%D0%B8" title="Тохарски езици – Tiếng Bulgaria" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Тохарски езици" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Tiếng Bulgaria" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Tocari" title="Tocari – Tiếng Catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Tocari" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Tiếng Catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Tocharsk%C3%A9_jazyky" title="Tocharské jazyky – Tiếng Séc" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Tocharské jazyky" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tiếng Séc" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Tochareg" title="Tochareg – Tiếng Wales" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Tochareg" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Tiếng Wales" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Tokhariske_sprog" title="Tokhariske sprog – Tiếng Đan Mạch" lang="da" hreflang="da" data-title="Tokhariske sprog" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Tiếng Đan Mạch" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Tocharische_Sprachen" title="Tocharische Sprachen – Tiếng Đức" lang="de" hreflang="de" data-title="Tocharische Sprachen" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Tiếng Đức" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Tohhaari_keeled" title="Tohhaari keeled – Tiếng Estonia" lang="et" hreflang="et" data-title="Tohhaari keeled" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Tiếng Estonia" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%BF%CF%87%CE%B1%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82_%CE%B3%CE%BB%CF%8E%CF%83%CF%83%CE%B5%CF%82" title="Τοχαρικές γλώσσες – Tiếng Hy Lạp" lang="el" hreflang="el" data-title="Τοχαρικές γλώσσες" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Tiếng Hy Lạp" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Tocharian_languages" title="Tocharian languages – Tiếng Anh" lang="en" hreflang="en" data-title="Tocharian languages" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Tiếng Anh" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Lenguas_tocarias" title="Lenguas tocarias – Tiếng Tây Ban Nha" lang="es" hreflang="es" data-title="Lenguas tocarias" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Tiếng Tây Ban Nha" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/To%C4%A5ara_lingvaro" title="Toĥara lingvaro – Tiếng Quốc Tế Ngữ" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Toĥara lingvaro" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Tiếng Quốc Tế Ngữ" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Tokariera" title="Tokariera – Tiếng Basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Tokariera" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Tiếng Basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="زبان‌های تخاری – Tiếng Ba Tư" lang="fa" hreflang="fa" data-title="زبان‌های تخاری" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Tiếng Ba Tư" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Langues_tokhariennes" title="Langues tokhariennes – Tiếng Pháp" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Langues tokhariennes" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Tiếng Pháp" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/An_Toc%C3%A1iris" title="An Tocáiris – Tiếng Ireland" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An Tocáiris" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Tiếng Ireland" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/%C3%87hengaghyn_Tocharagh" title="Çhengaghyn Tocharagh – Tiếng Manx" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Çhengaghyn Tocharagh" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="Tiếng Manx" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Linguas_tocarias" title="Linguas tocarias – Tiếng Galician" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Linguas tocarias" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Tiếng Galician" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-glk mw-list-item"><a href="https://glk.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%A4%D8%AE%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B2%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A4%D9%86" title="تؤخاری زوانؤن – Tiếng Gilaki" lang="glk" hreflang="glk" data-title="تؤخاری زوانؤن" data-language-autonym="گیلکی" data-language-local-name="Tiếng Gilaki" class="interlanguage-link-target"><span>گیلکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%ED%86%A0%ED%95%98%EB%9D%BC%EC%96%B4" title="토하라어 – Tiếng Hàn" lang="ko" hreflang="ko" data-title="토하라어" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Tiếng Hàn" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B9%D5%B8%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AC%D5%A5%D5%A6%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Թոխարական լեզուներ – Tiếng Armenia" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Թոխարական լեզուներ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Tiếng Armenia" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A5%81%E0%A4%B7%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%80_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE%E0%A4%8F%E0%A4%81" title="तुषारी भाषाएँ – Tiếng Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="तुषारी भाषाएँ" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Tiếng Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Toharski_jezici" title="Toharski jezici – Tiếng Croatia" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Toharski jezici" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Tiếng Croatia" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Tokkar%C3%ADska" title="Tokkaríska – Tiếng Iceland" lang="is" hreflang="is" data-title="Tokkaríska" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="Tiếng Iceland" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Lingua_tocaria" title="Lingua tocaria – Tiếng Italy" lang="it" hreflang="it" data-title="Lingua tocaria" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Tiếng Italy" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%98%D7%95%D7%9B%D7%90%D7%A8%D7%99%D7%AA" title="טוכארית – Tiếng Do Thái" lang="he" hreflang="he" data-title="טוכארית" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Tiếng Do Thái" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%A4%E0%B3%8A%E0%B2%96%E0%B2%BE%E0%B2%B0%E0%B2%BF_%E0%B2%AD%E0%B2%BE%E0%B2%B7%E0%B3%86" title="ತೊಖಾರಿ ಭಾಷೆ – Tiếng Kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ತೊಖಾರಿ ಭಾಷೆ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="Tiếng Kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="ტოხარული ენები – Tiếng Georgia" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ტოხარული ენები" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Tiếng Georgia" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%BE%D1%85%D0%B0%D1%80_%D1%82%D0%B8%D0%BB%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B8" title="Тохар тилдери – Tiếng Kyrgyz" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Тохар тилдери" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="Tiếng Kyrgyz" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Lugha_za_Kitokari" title="Lugha za Kitokari – Tiếng Swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Lugha za Kitokari" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Tiếng Swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kv mw-list-item"><a href="https://kv.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%BE%D1%85%D0%B0%D1%80_%D0%BA%D1%8B%D0%B2%D1%8A%D1%8F%D1%81" title="Тохар кывъяс – Tiếng Komi" lang="kv" hreflang="kv" data-title="Тохар кывъяс" data-language-autonym="Коми" data-language-local-name="Tiếng Komi" class="interlanguage-link-target"><span>Коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Linguae_Tocharicae" title="Linguae Tocharicae – Tiếng La-tinh" lang="la" hreflang="la" data-title="Linguae Tocharicae" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Tiếng La-tinh" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Toh%C4%81ru_valodas" title="Tohāru valodas – Tiếng Latvia" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Tohāru valodas" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Tiếng Latvia" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Tochar%C5%B3_kalbos" title="Tocharų kalbos – Tiếng Litva" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Tocharų kalbos" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Tiếng Litva" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Tochaarse_taole" title="Tochaarse taole – Tiếng Limburg" lang="li" hreflang="li" data-title="Tochaarse taole" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="Tiếng Limburg" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Linguas_tocarian" title="Linguas tocarian – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Linguas tocarian" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Tokh%C3%A1r_nyelv" title="Tokhár nyelv – Tiếng Hungary" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Tokhár nyelv" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Tiếng Hungary" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Fiteny_t%C3%B4kariana" title="Fiteny tôkariana – Tiếng Malagasy" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Fiteny tôkariana" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="Tiếng Malagasy" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Tochaars" title="Tochaars – Tiếng Hà Lan" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Tochaars" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="Tiếng Hà Lan" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%88%E3%82%AB%E3%83%A9%E8%AA%9E" title="トカラ語 – Tiếng Nhật" lang="ja" hreflang="ja" data-title="トカラ語" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Tiếng Nhật" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Tokariske_spr%C3%A5k" title="Tokariske språk – Tiếng Na Uy (Bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Tokariske språk" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Tiếng Na Uy (Bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Tokariske_spr%C3%A5k" title="Tokariske språk – Tiếng Na Uy (Nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Tokariske språk" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Tiếng Na Uy (Nynorsk)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Lengas_tokharianas" title="Lengas tokharianas – Tiếng Occitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Lengas tokharianas" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Tiếng Occitan" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Toxar_tillari" title="Toxar tillari – Tiếng Uzbek" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Toxar tillari" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Tiếng Uzbek" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%A7%DA%BA" title="تخاری بولیاں – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="تخاری بولیاں" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C4%99zyki_tocharskie" title="Języki tocharskie – Tiếng Ba Lan" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Języki tocharskie" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Tiếng Ba Lan" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/L%C3%ADnguas_tocarianas" title="Línguas tocarianas – Tiếng Bồ Đào Nha" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Línguas tocarianas" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Tiếng Bồ Đào Nha" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Limbi_toharice" title="Limbi toharice – Tiếng Romania" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Limbi toharice" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Tiếng Romania" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%BE%D1%85%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B8" title="Тохарские языки – Tiếng Nga" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Тохарские языки" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Tiếng Nga" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Tocharian_leids" title="Tocharian leids – Tiếng Scots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Tocharian leids" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="Tiếng Scots" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Gjuh%C3%ABt_tokariane" title="Gjuhët tokariane – Tiếng Albania" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Gjuhët tokariane" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Tiếng Albania" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Tocharian_languages" title="Tocharian languages – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Tocharian languages" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Tochar%C4%8Dina" title="Tocharčina – Tiếng Slovak" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Tocharčina" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Tiếng Slovak" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Tohar%C5%A1%C4%8Dina" title="Toharščina – Tiếng Slovenia" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Toharščina" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Tiếng Slovenia" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%BE%D1%85%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D1%98%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D1%86%D0%B8" title="Тохарски језици – Tiếng Serbia" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Тохарски језици" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Tiếng Serbia" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Toharski_jezici" title="Toharski jezici – Tiếng Serbo-Croatia" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Toharski jezici" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Tiếng Serbo-Croatia" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Tokaarilaiset_kielet" title="Tokaarilaiset kielet – Tiếng Phần Lan" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Tokaarilaiset kielet" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Tiếng Phần Lan" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Tokhariska_spr%C3%A5k" title="Tokhariska språk – Tiếng Thụy Điển" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Tokhariska språk" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Tiếng Thụy Điển" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%81%E0%B8%A5%E0%B8%B8%E0%B9%88%E0%B8%A1%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%A9%E0%B8%B2%E0%B9%82%E0%B8%97%E0%B9%81%E0%B8%84%E0%B9%80%E0%B8%A3%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%99" title="กลุ่มภาษาโทแคเรียน – Tiếng Thái" lang="th" hreflang="th" data-title="กลุ่มภาษาโทแคเรียน" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Tiếng Thái" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Tohar_dilleri" title="Tohar dilleri – Tiếng Thổ Nhĩ Kỳ" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Tohar dilleri" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Tiếng Thổ Nhĩ Kỳ" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%BE%D1%85%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%8C%D0%BA%D1%96_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B8" title="Тохарські мови – Tiếng Ukraina" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Тохарські мови" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Tiếng Ukraina" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%BA" title="تخاری زبانیں – Tiếng Urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="تخاری زبانیں" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Tiếng Urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%AE%D8%A7%D8%B1_%D8%AA%D9%89%D9%84%D9%89" title="توخار تىلى – Tiếng Uyghur" lang="ug" hreflang="ug" data-title="توخار تىلى" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="Tiếng Uyghur" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%90%90%E7%81%AB%E7%BD%97%E8%AF%AD" title="吐火罗语 – Tiếng Ngô" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="吐火罗语" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Tiếng Ngô" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%90%90%E7%81%AB%E7%BE%85%E6%96%87" title="吐火羅文 – Tiếng Quảng Đông" lang="yue" hreflang="yue" data-title="吐火羅文" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Tiếng Quảng Đông" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Toxarki" title="Toxarki – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Toxarki" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%90%90%E7%81%AB%E7%BD%97%E8%AF%AD" title="吐火罗语 – Tiếng Trung" lang="zh" hreflang="zh" data-title="吐火罗语" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Tiếng Trung" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/Toxari_zyvon" title="Toxari zyvon – Talysh" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Toxari zyvon" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="Talysh" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q37029#sitelinks-wikipedia" title="Sửa liên kết giữa ngôn ngữ" class="wbc-editpage">Sửa liên kết</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Không gian tên"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari" title="Xem bài viết [c]" accesskey="c"><span>Bài viết</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn:Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Thảo luận về trang này (trang không tồn tại) [t]" accesskey="t"><span>Thảo luận</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Thay đổi biến thể ngôn ngữ" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Tiếng Việt</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Giao diện"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari"><span>Đọc</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&veaction=edit" title="Sửa đổi trang này [v]" accesskey="v"><span>Sửa đổi</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&action=edit" title="Sửa đổi mã nguồn của trang này [e]" accesskey="e"><span>Sửa mã nguồn</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&action=history" title="Các phiên bản cũ của trang này [h]" accesskey="h"><span>Xem lịch sử</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Công cụ trang"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Công cụ" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Công cụ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Công cụ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ẩn</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Thêm tùy chọn" > <div class="vector-menu-heading"> Tác vụ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari"><span>Đọc</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&veaction=edit" title="Sửa đổi trang này [v]" accesskey="v"><span>Sửa đổi</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&action=edit" title="Sửa đổi mã nguồn của trang này [e]" accesskey="e"><span>Sửa mã nguồn</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&action=history"><span>Xem lịch sử</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Chung </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Li%C3%AAn_k%E1%BA%BFt_%C4%91%E1%BA%BFn_%C4%91%C3%A2y/Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari" title="Các trang liên kết đến đây [j]" accesskey="j"><span>Các liên kết đến đây</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Thay_%C4%91%E1%BB%95i_li%C3%AAn_quan/Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari" rel="nofollow" title="Thay đổi gần đây của các trang liên kết đến đây [k]" accesskey="k"><span>Thay đổi liên quan</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Trang_%C4%91%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t" title="Một danh sách chứa tất cả trang đặc biệt [q]" accesskey="q"><span>Trang đặc biệt</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&oldid=70889902" title="Liên kết thường trực đến phiên bản này của trang"><span>Liên kết thường trực</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&action=info" title="Thêm chi tiết về trang này"><span>Thông tin trang</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Tr%C3%ADch_d%E1%BA%ABn&page=Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&id=70889902&wpFormIdentifier=titleform" title="Hướng dẫn cách trích dẫn trang này"><span>Trích dẫn trang này</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fvi.wikipedia.org%2Fwiki%2FNg%25E1%25BB%25AF_t%25E1%25BB%2599c_Tochari"><span>Lấy URL ngắn gọn</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:QrCode&url=https%3A%2F%2Fvi.wikipedia.org%2Fwiki%2FNg%25E1%25BB%25AF_t%25E1%25BB%2599c_Tochari"><span>Tải mã QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> In và xuất </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:S%C3%A1ch&bookcmd=book_creator&referer=Ng%E1%BB%AF+t%E1%BB%99c+Tochari"><span>Tạo một quyển sách</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:DownloadAsPdf&page=Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&action=show-download-screen"><span>Tải dưới dạng PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&printable=yes" title="Bản để in ra của trang [p]" accesskey="p"><span>Bản để in ra</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Tại dự án khác </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Tocharian_language" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q37029" title="Liên kết đến khoản mục kết nối trong kho dữ liệu [g]" accesskey="g"><span>Khoản mục Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Công cụ trang"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Giao diện"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Giao diện</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ẩn</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Bách khoa toàn thư mở Wikipedia</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="vi" dir="ltr"><table class="infobox vevent" style="width:22em"><tbody><tr><th colspan="2" class="above" style="padding:12px;text-align:center;vertical-align:middle;line-height:1.1em;font-size:135%;font-weight:bold;color:black;font-size:135%; color: black; background-color: #90EE90;">Ngữ tộc Tochari</th></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Tocharian_manuscript_THT133.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Tocharian_manuscript_THT133.jpg/200px-Tocharian_manuscript_THT133.jpg" decoding="async" width="200" height="117" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Tocharian_manuscript_THT133.jpg/300px-Tocharian_manuscript_THT133.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/Tocharian_manuscript_THT133.jpg/400px-Tocharian_manuscript_THT133.jpg 2x" data-file-width="605" data-file-height="353" /></a></span><div style="padding:5px">Bản viết tay Tochari B, thế kỷ VII</div></td></tr><tr><th scope="row">Sử dụng tại</th><td><a href="/w/index.php?title=Karasahr&action=edit&redlink=1" class="new" title="Karasahr (trang không tồn tại)">Agni</a>, <a href="/w/index.php?title=Kucha&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kucha (trang không tồn tại)">Kucha</a>, <a href="/wiki/Turpan" class="mw-redirect" title="Turpan">Turfan</a> và <a href="/wiki/L%C3%A2u_Lan" title="Lâu Lan">Krorän</a></td></tr><tr><th scope="row">Khu vực</th><td><a href="/wiki/L%C3%B2ng_ch%E1%BA%A3o_Tarim" title="Lòng chảo Tarim">Lòng chảo Tarim</a> và <a href="/wiki/Trung_%C3%81" title="Trung Á">Trung Á</a></td></tr><tr><th scope="row"><a href="/w/index.php?title=Ng%C3%B4n_ng%E1%BB%AF_%C4%91%C3%A3_bi%E1%BA%BFn_m%E1%BA%A5t&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ngôn ngữ đã biến mất (trang không tồn tại)">Mất hết người bản ngữ</a> vào</th><td>Thế kỷ IX</td></tr><tr><th scope="row">Dân tộc</th><td><a href="/wiki/Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_Tochari" title="Người Tochari">Người Tochari</a></td></tr><tr><th scope="row"><a href="/wiki/H%E1%BB%87_ng%C3%B4n_ng%E1%BB%AF" class="mw-redirect" title="Hệ ngôn ngữ">Phân loại</a></th><td><a href="/wiki/Ng%E1%BB%AF_h%E1%BB%87_%E1%BA%A4n-%C3%82u" title="Ngữ hệ Ấn-Âu">Ấn-Âu</a><ul style="line-height:100%; margin-left:15px;padding-left:0"><li><b>Ngữ tộc Tochari</b></li></ul></td></tr><tr><th scope="row">Phương ngữ</th><td><div>Agni (Tochari A)</div> <div>Kucha (Tochari B)</div> <div>Krorän (Tochari C)<sup id="cite_ref-mallory-expedition_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-mallory-expedition-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></div> <div></div> <div></div> <div></div> <div></div> <div></div> <div></div> <div></div> <div></div> <div></div> <div></div> <div></div> <div></div> <div></div> <div></div> <div></div> <div></div> <div></div></td></tr><tr><th scope="row">Hệ chữ viết</th><td><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%AF_Tochari&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chữ Tochari (trang không tồn tại)">Chữ Tochari</a><br /><a href="/wiki/Ch%E1%BB%AF_Mani" title="Chữ Mani">Chữ Mani</a><sup id="cite_ref-Tocharian_Online_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-Tocharian_Online-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></td></tr><tr><th colspan="2" style="text-align:center;padding:5px;color: black; background-color: #90EE90;">Mã ngôn ngữ</th></tr><tr><th scope="row"><a href="/wiki/ISO_639-3" title="ISO 639-3">ISO 639-3</a></th><td>cả hai:<br /><code><a href="https://iso639-3.sil.org/code/xto" class="extiw" title="iso639-3:xto">xto</a></code> – Tochari A<br /><code><a href="https://iso639-3.sil.org/code/txb" class="extiw" title="iso639-3:txb">txb</a></code> – Tochari B</td></tr><tr><th scope="row"><a href="/wiki/Glottolog" title="Glottolog">Glottolog</a></th><td><code><a rel="nofollow" class="external text" href="http://glottolog.org/resource/languoid/id/tokh1241">tokh1241</a></code><sup id="cite_ref-Glottolog_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-Glottolog-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></td></tr><tr><td colspan="2" class="noprint selfref" style="text-align:center;background-color:#ddddff;padding:0.3em 0.5em;text-align:left;line-height:1.3;"><b>Bài viết này có chứa ký tự ngữ âm <a href="/wiki/B%E1%BA%A3ng_m%E1%BA%ABu_t%E1%BB%B1_ng%E1%BB%AF_%C3%A2m_qu%E1%BB%91c_t%E1%BA%BF" title="Bảng mẫu tự ngữ âm quốc tế">IPA</a>.</b> Nếu không thích hợp <a href="/wiki/Tr%E1%BB%A3_gi%C3%BAp:IPA#Rendering_issues" title="Trợ giúp:IPA">hỗ trợ dựng hình</a>, bạn có thể sẽ nhìn thấy dấu chấm hỏi, hộp, hoặc ký hiệu khác thay vì kí tự <a href="/wiki/Unicode" title="Unicode">Unicode</a>. Để biết hướng dẫn giới thiệu về các ký hiệu IPA, xem <a href="/wiki/Tr%E1%BB%A3_gi%C3%BAp:IPA" title="Trợ giúp:IPA">Trợ giúp:IPA</a>.</td></tr></tbody></table> <p>Ngữ tộc <b>Tochari</b>, còn viết là <b>Tokhari</b>, là một nhánh <a href="/wiki/Ng%E1%BB%AF_h%E1%BB%87_%E1%BA%A4n-%C3%82u" title="Ngữ hệ Ấn-Âu">ngôn ngữ Ấn-Âu</a> đã biến mất. Nó được biết đến nhờ những bản viết tay có niên đại từ thế kỷ VI-IX, tìm thấy trong những thành phố rìa bắc <a href="/wiki/L%C3%B2ng_ch%E1%BA%A3o_Tarim" title="Lòng chảo Tarim">lòng chảo Tarim</a> (ngay nay là <a href="/wiki/T%C3%A2n_C%C6%B0%C6%A1ng" title="Tân Cương">Tân Cương</a>, Trung Quốc). Việc phát hiện những ngôn ngữ này vào đầu thế kỷ XX gây sự mâu thuẫn với quan điểm phổ biến đương thời về sự phân chia <a href="/w/index.php?title=Ng%C3%B4n_ng%E1%BB%AF_centum_v%C3%A0_satem&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ngôn ngữ centum và satem (trang không tồn tại)">centum–satem</a> đông-tây của ngữ hệ Ấn-Âu, đồng thời khơi dậy một làn sóng mới trong Ấn-Âu học. Những tác giả khi đó gắn kết các ngôn ngữ Tochari với người <i>Tokharoi</i> của <a href="/wiki/Bactria" title="Bactria">Bactria</a> cổ đại (Tokharistan). Dù quan điểm này sau đó bị minh chứng là sai, ngữ tộc này vẫn giữ tên "<i>Tochari</i>" đến tận ngày nay. </p><p>Những bản viết tay này ghi lại hai ngôn ngữ liên quan chặt chẽ đến nhau, là Tochari A ("Tochari Đông", <i>Agni</i> hay <i>Turfan</i>) và Tochari B ("Tochari Tây" hay <i>Kucha</i>). Nội dung của văn bản cho thấy rằng Tochari A cổ hơn và là một ngôn ngữ hành lễ <a href="/wiki/Ph%E1%BA%ADt_gi%C3%A1o" title="Phật giáo">Phật giáo</a>, còn Tochari B là một ngôn ngữ thường nhật, nói trên một vùng trải rộng từ <a href="/wiki/Turfan" title="Turfan">Turfan</a> đến <a href="/w/index.php?title=Tumshuq&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tumshuq (trang không tồn tại)">Tumshuq</a>. Ngoài ra, một bộ phận <a href="/wiki/T%E1%BB%AB_m%C6%B0%E1%BB%A3n" title="Từ mượn">từ mượn</a> và tên trong văn bản <a href="/w/index.php?title=Prakrit&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prakrit (trang không tồn tại)">Prakrit</a> được gán cho Tochari C (<i>Krorän</i>). </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Phát_hiện"><span id="Ph.C3.A1t_hi.E1.BB.87n"></span>Phát hiện</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&veaction=edit&section=1" title="Sửa đổi phần “Phát hiện”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&action=edit&section=1" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Phát hiện"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="center"><div class="thumb tright" style=";"> <div class="thumbinner" style="overflow:hidden;width:402px;"> <div class="thumbimage" style="overflow:hidden; position:relative; background-color:white;"> <div style=";left:0px; top:0px; width:400px; position:absolute;"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Indo-European_migrations.jpg" class="mw-file-description" title="Cuộc đại di cư Ấn-Âu, và vị trí của văn hóa Afanasievo (được cho có nguồn gốc từ văn hóa Yamna) và rất có thể là tổ tiên của tộc Tochari.[4]"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Indo-European_migrations.jpg/400px-Indo-European_migrations.jpg" decoding="async" width="400" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Indo-European_migrations.jpg/600px-Indo-European_migrations.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Indo-European_migrations.jpg/800px-Indo-European_migrations.jpg 2x" data-file-width="3326" data-file-height="1372" /></a></span></div> <div style="text-align:left; background-color:transparent; line-height:110%;"> <div id="annotation_260x10" style="position:absolute; left:260px; top:10px; font-size:10px; font-weight:bold; font-style:normal; line-height:12px;"><span style="background-color:transparent; color:#FF4500;"><a href="/wiki/V%C4%83n_h%C3%B3a_Afanasievo" title="Văn hóa Afanasievo"><center>văn hóa<br />Afanasievo</center></a></span></div> <div id="annotation_230x73" style="position:absolute; left:230px; top:73px; font-size:10px; font-weight:bold; font-style:normal; line-height:12px;"><span style="background-color:transparent; color:#000000;">người Tochari</span></div> <div id="annotation_270x56" style="position:absolute; left:270px; top:56px; line-height:110%"><span style="background-color:transparent;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Feather-arrows-arrow-down-left.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Feather-arrows-arrow-down-left.svg/20px-Feather-arrows-arrow-down-left.svg.png" decoding="async" width="20" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Feather-arrows-arrow-down-left.svg/30px-Feather-arrows-arrow-down-left.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Feather-arrows-arrow-down-left.svg/40px-Feather-arrows-arrow-down-left.svg.png 2x" data-file-width="24" data-file-height="24" /></a></span></span></div> <div id="annotation_205x113" style="position:absolute; left:205px; top:113px; font-size:7px; font-weight:bold; font-style:normal; line-height:9px;"><span style="background-color:transparent; color:#FF4500;"><a href="/w/index.php?title=%E1%BA%A4n-Arya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ấn-Arya (trang không tồn tại)"><center>Ấn-Arya</center></a></span></div> </div> <div style="visibility:hidden"><span class="noviewer" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Indo-European_migrations.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Indo-European_migrations.jpg/400px-Indo-European_migrations.jpg" decoding="async" width="400" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Indo-European_migrations.jpg/600px-Indo-European_migrations.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Indo-European_migrations.jpg/800px-Indo-European_migrations.jpg 2x" data-file-width="3326" data-file-height="1372" /></a></span></div> </div> <div class="thumbcaption"><div class="magnify"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Indo-European_migrations.jpg" title="Enlarge"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6b/Magnify-clip.png" decoding="async" width="15" height="11" class="mw-file-element" data-file-width="15" data-file-height="11" /></a></span></div><a href="/w/index.php?title=Indo-European_migration&action=edit&redlink=1" class="new" title="Indo-European migration (trang không tồn tại)">Cuộc đại di cư Ấn-Âu</a>, và vị trí của <a href="/wiki/V%C4%83n_h%C3%B3a_Afanasievo" title="Văn hóa Afanasievo">văn hóa Afanasievo</a> (được cho có nguồn gốc từ <a href="/wiki/V%C4%83n_h%C3%B3a_Yamna" class="mw-redirect" title="Văn hóa Yamna">văn hóa Yamna</a>) và rất có thể là tổ tiên của tộc Tochari.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></div> </div></div></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Indo-European_expansions.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Indo-European_expansions.jpg/350px-Indo-European_expansions.jpg" decoding="async" width="350" height="171" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Indo-European_expansions.jpg/525px-Indo-European_expansions.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Indo-European_expansions.jpg/700px-Indo-European_expansions.jpg 2x" data-file-width="2094" data-file-height="1024" /></a><figcaption>Phạm vi lan rộng của <a href="/wiki/Ng%E1%BB%AF_h%E1%BB%87_%E1%BA%A4n-%C3%82u" title="Ngữ hệ Ấn-Âu">Ngữ hệ Ấn-Âu</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Tocharian_languages.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Tocharian_languages.svg/440px-Tocharian_languages.svg.png" decoding="async" width="440" height="237" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Tocharian_languages.svg/660px-Tocharian_languages.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Tocharian_languages.svg/880px-Tocharian_languages.svg.png 2x" data-file-width="844" data-file-height="454" /></a><figcaption>Tochari A (lam), B (đỏ) và C (lục) trong lòng chảo Tarim.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMalloryMair200067,_68,_274_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMalloryMair200067,_68,_274-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Tên của các đô thị ốc đảo theo như trong <i><a href="/wiki/H%C3%A1n_th%C6%B0" title="Hán thư">Hán thư</a></i> (thế kỷ II TCN). Kích cỡ của khối vuông đại diện cho số dân ước chừng.</figcaption></figure> <p>Các ngôn ngữ Tochari, cũng như chữ Tochari, chưa được biết tới cho đến tận khi cuộc nghiên cứu <a href="/wiki/Kh%E1%BA%A3o_c%E1%BB%95_h%E1%BB%8Dc" title="Khảo cổ học">khảo cổ học</a> do <a href="/w/index.php?title=Aurel_Stein&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aurel Stein (trang không tồn tại)">Aurel Stein</a> dẫn đầu ở lòng chảo Tarim đầu thế kỷ XX phát hiện những mảnh văn bản rời rạc, niên đại từ thế kỷ VI-VIII.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Người ta sớm nhận ra rằng những văn bản này được viết bằng hai ngôn ngữ riêng biệt nhưng gần gũi thuộc một nhánh ngôn ngữ Ấn-Âu, ngày nay gọi là ngữ tộc Tochari: </p> <ul><li><b>Tochari A</b> (Agni hay Tochari Đông; nội danh <i>ārśi</i>) tại <a href="/w/index.php?title=Karasahr&action=edit&redlink=1" class="new" title="Karasahr (trang không tồn tại)">Qarašähär</a> (<i>Agni</i> cổ đại, <i>Yên Kỳ</i> trong tiếng Trung Quốc) và <a href="/wiki/Turpan" class="mw-redirect" title="Turpan">Turpan</a> (Turfan cổ đại).</li> <li><b>Tochari B</b> (Kucha hay Tochari Tây) tại <a href="/w/index.php?title=Kucha&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kucha (trang không tồn tại)">Kucha</a> và cả những nơi Tochari A được ghi nhận.</li></ul> <p>Những văn bản <a href="/w/index.php?title=Prakrit&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prakrit (trang không tồn tại)">Prakrit</a> thế kỷ VII ở <a href="/w/index.php?title=Kror%C3%A4n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Krorän (trang không tồn tại)">Krorän</a> tại rìa đông nam của lòng chảo Tarim có những từ mượn và tên có vẻ như thuộc một ngôn ngữ Tochari khác nữa, nay gọi là <b>Tochari C</b>.<sup id="cite_ref-mallory-expedition_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-mallory-expedition-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Sự phát hiện ngữ tộc Tochari đảo lộn một số giả thuyết về mối quan hệ trong ngữ hệ Ấn-Âu, đồng thời làm mới công việc nghiên cứu. Vào thế kỷ XIX, người ta cho rằng sự phân chia <a href="/w/index.php?title=Ng%C3%B4n_ng%E1%BB%AF_centum_v%C3%A0_satem&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ngôn ngữ centum và satem (trang không tồn tại)">ngôn ngữ centum và satem</a> đơn thuần là sự phân chia đông-tây, trong đó ngôn ngữ centum ở phía tây. Giả thuyết này bị vứt bỏ vào thế kỷ XX với việc phát hiện <a href="/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Hittite" class="mw-redirect" title="Tiếng Hittite">tiếng Hittite</a>, một ngôn ngữ centum có vị trí khá xa về phía đông, và các ngôn ngữ Tochari, những ngôn ngữ centum dù là nhánh cực đông. Kết quả là sự đúc kết một giả thuyết mới, theo <a href="/w/index.php?title=M%C3%B4_h%C3%ACnh_s%C3%B3ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mô hình sóng (trang không tồn tại)">mô hình sóng</a> của <a href="/w/index.php?title=Johannes_Schmidt_(nh%C3%A0_ng%C3%B4n_ng%E1%BB%AF_h%E1%BB%8Dc)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Johannes Schmidt (nhà ngôn ngữ học) (trang không tồn tại)">Johannes Schmidt</a>, đề xuất rằng các ngôn ngữ satem đã chịu một sự biến đổi ngữ âm, và rằng các ngôn ngữ centum ở cực đông và tây không phải chịu sự biến đổi kia.<sup id="cite_ref-FOOTNOTERenfrew1990107–108_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTERenfrew1990107–108-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Hầu hết học giả bác bỏ đề xuất của <a href="/w/index.php?title=Walter_Bruno_Henning&action=edit&redlink=1" class="new" title="Walter Bruno Henning (trang không tồn tại)">Walter Bruno Henning</a> về mối quan hệ giữa hệ Tochari và <a href="/w/index.php?title=Ti%E1%BA%BFng_Guti&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tiếng Guti (trang không tồn tại)">tiếng Guti</a>, một ngôn ngữ từng có mặt trên <a href="/wiki/S%C6%A1n_nguy%C3%AAn_Iran" title="Sơn nguyên Iran">sơn nguyên Iran</a> vào thế kỷ XXII TCN và chỉ còn sót lại một số tên riêng.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMalloryMair2000281–282_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMalloryMair2000281–282-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Ngữ tộc Tochari có lẽ mất đi sau năm 840 khi <a href="/wiki/Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_Duy_Ng%C3%B4_Nh%C4%A9" title="Người Duy Ngô Nhĩ">người Duy Ngô Nhĩ</a> bị <a href="/wiki/Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_Kyrgyz" title="Người Kyrgyz">người Kyrgyz</a> trục xuất khỏi Mông Cổ, buộc phải di cư đến lòng chảo Tarim.<sup id="cite_ref-mallory-expedition_1-2" class="reference"><a href="#cite_note-mallory-expedition-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Giả thuyến này được củng cố nhờ việc phát hiện những bản dịch văn bản Tochari thành <a href="/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Duy_Ng%C3%B4_Nh%C4%A9" title="Tiếng Duy Ngô Nhĩ">tiếng Duy Ngô Nhĩ</a>. Dưới sự cai trị của người Duy Ngô Nhĩ, người Tochari dần đồng hoá và hoà lẫn vào cộng đồng dân cư. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Chữ_viết"><span id="Ch.E1.BB.AF_vi.E1.BA.BFt"></span>Chữ viết</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&veaction=edit&section=2" title="Sửa đổi phần “Chữ viết”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&action=edit&section=2" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Chữ viết"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Tocharian.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Tocharian.JPG/350px-Tocharian.JPG" decoding="async" width="350" height="260" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Tocharian.JPG/525px-Tocharian.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Tocharian.JPG/700px-Tocharian.JPG 2x" data-file-width="842" data-file-height="625" /></a><figcaption>Tấm gỗ ghi Tochari B bằng chữ Tochari Brahmi. <a href="/w/index.php?title=Kucha&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kucha (trang không tồn tại)">Kucha</a>, <a href="/wiki/Trung_Qu%E1%BB%91c" title="Trung Quốc">Trung Quốc</a>, thế kỷ V-VIII (<a href="/w/index.php?title=B%E1%BA%A3o_t%C3%A0ng_qu%E1%BB%91c_gia_Tokyo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bảo tàng quốc gia Tokyo (trang không tồn tại)">bảo tàng quốc gia Tokyo</a>)</figcaption></figure> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Bài chi tiết: <a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%AF_Tochari&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chữ Tochari (trang không tồn tại)">Chữ Tochari</a></div> <p>Các ngôn ngữ Tochari được lưu giữ trong những bản viết tay, chủ yếu từ thế kỷ VIII (một số cổ hơn), viết trên lá cọ, tấm gỗ và giấy Tàu, lưu giữ nhờ khí hậu khô của lòng chảo Tarim. </p><p>Các tiếng Tochari thường viết bằng một <a href="/wiki/Abugida" title="Abugida">abugida</a> gốc <a href="/wiki/Ch%E1%BB%AF_Brahmi" title="Chữ Brahmi">Brahmi</a> gọi là <a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%AF_Tochari&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chữ Tochari (trang không tồn tại)">chữ Tochari</a> (hay <i>Brahmi nghiêng</i>). Tuy vậy, một số ít hơn văn bản <a href="/wiki/Mani_gi%C3%A1o" title="Mani giáo">Mani giáo</a> được ghi lại bằng <a href="/wiki/Ch%E1%BB%AF_Mani" title="Chữ Mani">chữ Mani</a>.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDaniels1996531_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDaniels1996531-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTECampbell20001666_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTECampbell20001666-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Một lượng lớn văn bản là bản dịch những tác phẩm Phật giáo <a href="/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Ph%E1%BA%A1n" title="Tiếng Phạn">tiếng Phạn</a>, thậm chí số ít còn ghi song ngữ, giúp việc giải mã ngôn ngữ này dễ dàng hơn. Ngoài những văn bản tôn giáo (Phật giáo và Mani giáo), còn có thư tín và sổ sách tu viện, tài liệu buôn bán, giấy phép buôn bán, tài liệu y thuật và pháp thuật, và một bài thơ tình. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Tochari_A_và_B"><span id="Tochari_A_v.C3.A0_B"></span>Tochari A và B</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&veaction=edit&section=3" title="Sửa đổi phần “Tochari A và B”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&action=edit&section=3" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Tochari A và B"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="img" class="floatright noresize" style="width: 416px; margin: 0px 0px 0px 15px; line-height: 1; text-align: center; background-color: #ffffff; position: relative;"><figure class="mw-halign-none" typeof="mw:File/Thumb"><span><img alt="" resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Bm_taklamakan.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/Bm_taklamakan.jpg/400px-Bm_taklamakan.jpg" decoding="async" width="400" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/Bm_taklamakan.jpg/600px-Bm_taklamakan.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/Bm_taklamakan.jpg/800px-Bm_taklamakan.jpg 2x" data-file-width="1900" data-file-height="950" /></span><figcaption>Những thành phố thuộc Bồn địa Tarim cổ đại có di tích của tiếng Tochari. Tochari A được tìm thấy ở Agni và Turfan còn Tochari B được thấy ở cả hai điểm này cũng như ở Kucha. Từ mượn của tiếng <a href="/w/index.php?title=Prakrit&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prakrit (trang không tồn tại)">Prakrit</a> lấy nguồn gốc từ một phương ngữ khác của tiếng Tochari được tìm thấy ở Krorän.</figcaption></figure> <div style="position:absolute; text-align:left; left:330px; top:20px">◈ <span style="background-color: white;"><a href="/wiki/Turpan" class="mw-redirect" title="Turpan">Turfan</a></span></div> <div style="position:absolute; text-align:left; left:254px; top:36px">◈ <span style="background-color: white;"><a href="/w/index.php?title=Karasahr&action=edit&redlink=1" class="new" title="Karasahr (trang không tồn tại)">Agni</a></span></div> <div style="position:absolute; text-align:left; left:170px; top:48px">◈ <span style="background-color: white;"><a href="/w/index.php?title=Kucha&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kucha (trang không tồn tại)">Kucha</a></span></div> <div style="position:absolute; text-align:left; left:330px; top:80px">◈ <span style="background-color: white;"><a href="/w/index.php?title=Kror%C3%A4n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Krorän (trang không tồn tại)">Krorän</a></span></div> </div> <p>Tochari A và B khác biệt rất nhiều đến mức <a href="/w/index.php?title=M%E1%BB%A9c_%C4%91%E1%BB%99_th%C3%B4ng_hi%E1%BB%83u_l%E1%BA%ABn_nhau&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mức độ thông hiểu lẫn nhau (trang không tồn tại)">không thông hiểu lẫn nhau</a>. Ngôn ngữ Tochari nguyên thủy tổ tiên của Tochari A và B chắc chắn đã tồn tại hàng thế kỷ trước khi những ngôn ngữ này được viết. Niên đại của nó có thể là ở cuối thiên niên kỷ 1 TCN.<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Tochari A chỉ hiện diện ở phần phía đông các vùng nói tiếng Tochari và tất cả văn bản còn tồn tại tới ngày nay đều thuộc văn bản tôn giáo. Ngược lại, Tochari B tồn tại ở khắp khu vực dùng ngôn ngữ Tochari bao gồm cả văn bản tôn giáo và thế tục. Do đó, các nhà nghiên cứu đề xuất Tochari A đã từng là một <a href="/wiki/Ng%C3%B4n_ng%E1%BB%AF_thi%C3%AAng_li%C3%AAng" title="Ngôn ngữ thiêng liêng">ngôn ngữ tế lễ</a> và không còn được sử dụng như một bản ngữ vào thời gian đó, còn Tochari B là ngôn ngữ nói của cả vùng.<sup id="cite_ref-mallory-expedition_1-3" class="reference"><a href="#cite_note-mallory-expedition-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Tuy nhiên, có khả năng là việc thiếu văn tự thế tục trong Tochari A chỉ đơn thuần là ngẫu nhiên vì nó có mức độ phân bố nhỏ hơn và việc bảo quản các văn tự Tochari nhìn chung không được tốt.<sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/Wikipedia:Ch%C3%BA_th%C3%ADch_ngu%E1%BB%93n_g%E1%BB%91c" title="Wikipedia:Chú thích nguồn gốc"><span title="Tuyên bố này cần tham khảo đến các nguồn đáng tin cậy. (November 2019)">cần dẫn nguồn</span></a></i>]</sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ngữ_âm"><span id="Ng.E1.BB.AF_.C3.A2m"></span>Ngữ âm</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&veaction=edit&section=4" title="Sửa đổi phần “Ngữ âm”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&action=edit&section=4" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Ngữ âm"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Hai tiếng Tochari là ngôn ngữ Ấn-Âu "<a href="/w/index.php?title=Ng%C3%B4n_ng%E1%BB%AF_centum_v%C3%A0_satem&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ngôn ngữ centum và satem (trang không tồn tại)">centum</a>", nghĩa là nó hợp nhất những âm <a href="/wiki/%C3%82m_ng%E1%BA%A1c_m%E1%BB%81m" title="Âm ngạc mềm">âm ngạc mềm vòm hoá</a> <span title="Proto-Indo-European language" class="Unicode" lang="ine" style="white-space: nowrap">(*ḱ, *ǵ, *ǵʰ)</span> của <a href="/wiki/Ng%C3%B4n_ng%E1%BB%AF_%E1%BA%A4n-%C3%82u_nguy%C3%AAn_th%E1%BB%A7y" class="mw-redirect" title="Ngôn ngữ Ấn-Âu nguyên thủy">ngôn ngữ Ấn-Âu nguyên thủy</a> với âm ngạc mềm thường (*k, *g, *gʰ) thay vì vòm hóa chúng thành âm tắc xát hay âm xuýt. Những ngôn ngữ centum có mặt chủ yếu ở châu Âu (<a href="/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Hy_L%E1%BA%A1p" title="Tiếng Hy Lạp">tiếng Hy Lạp</a>, <a href="/wiki/Nh%C3%B3m_ng%C3%B4n_ng%E1%BB%AF_g%E1%BB%91c_%C3%9D" title="Nhóm ngôn ngữ gốc Ý">nhóm gốc Ý</a>, <a href="/wiki/Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Celt" title="Ngữ tộc Celt">nhóm Celt</a>, <a href="/wiki/Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_German" title="Ngữ tộc German">German</a>). Như vậy, ngữ tộc Tochari bị cô lập bởi những ngôn ngữ Ấn-Âu "satem" (âm ngạc mềm vòm trở thành âm xuýt). Sự phát hiện ngữ tộc Tochari giáng một đòn xuống quan điểm rằng ngữ hệ Ấn-Âu ban đầu chia ra thành hai nhánh đông và tây; ngày nay, sự phân chia centum–satem không còn ý nghĩa trong phân loại <a href="/wiki/Ng%C3%B4n_ng%E1%BB%AF_h%E1%BB%8Dc" title="Ngôn ngữ học">ngôn ngữ học</a>.<sup id="cite_ref-FOOTNOTERenfrew1990107_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTERenfrew1990107-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-baldi_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-baldi-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Nguyên_âm"><span id="Nguy.C3.AAn_.C3.A2m"></span>Nguyên âm</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&veaction=edit&section=5" title="Sửa đổi phần “Nguyên âm”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&action=edit&section=5" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Nguyên âm"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="wikitable" style="text-align:center;"> <tbody><tr> <th>  </th> <th><a href="/w/index.php?title=Nguy%C3%AAn_%C3%A2m_tr%C6%B0%E1%BB%9Bc&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nguyên âm trước (trang không tồn tại)">Trước</a> </th> <th><a href="/w/index.php?title=Nguy%C3%AAn_%C3%A2m_gi%E1%BB%AFa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nguyên âm giữa (trang không tồn tại)">Giữa</a> </th> <th><a href="/w/index.php?title=Nguy%C3%AAn_%C3%A2m_sau&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nguyên âm sau (trang không tồn tại)">Sau</a> </th></tr> <tr> <th><a href="/w/index.php?title=Nguy%C3%AAn_%C3%A2m_%C4%91%C3%B3ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nguyên âm đóng (trang không tồn tại)">Đóng</a> </th> <td><i>i</i> <span title="Kí hiệu đại diện trong IPA" class="IPA">/i/</span> </td> <td><i>ä</i> <span title="Kí hiệu đại diện trong IPA" class="IPA">/ɨ/</span> </td> <td><i>u</i> <span title="Kí hiệu đại diện trong IPA" class="IPA">/u/</span> </td></tr> <tr> <th><a href="/w/index.php?title=Nguy%C3%AAn_%C3%A2m_v%E1%BB%ABa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nguyên âm vừa (trang không tồn tại)">Vừa</a> </th> <td><i>e</i> <span title="Kí hiệu đại diện trong IPA" class="IPA">/e/</span> </td> <td><i>a</i> <span title="Kí hiệu đại diện trong IPA" class="IPA">/ə/</span> </td> <td><i>o</i> <span title="Kí hiệu đại diện trong IPA" class="IPA">/o/</span> </td></tr> <tr> <th><a href="/w/index.php?title=Nguy%C3%AAn_%C3%A2m_m%E1%BB%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nguyên âm mở (trang không tồn tại)">Mở</a> </th> <td>  </td> <td><i>ā</i> <span title="Kí hiệu đại diện trong IPA" class="IPA">/a/</span> </td> <td>  </td></tr></tbody></table> <p>Chú ý rằng, dù Tochari A và Tochari B có cùng một hệ thống nguyên âm, chúng thường không đối ứng lẫn nhau. Ví dụ, âm <i>a</i> không tồn tại trong ngôn ngữ Tochari nguyên thủy. <i>a</i> trong Tochari B bắt nguồn từ âm <i>ä</i> nhấn và <i>ā</i> không nhấn, còn <i>a</i> trong Tochari A bắt nguồn từ /ɛ/ và /ɔ/ trong ngôn ngữ Tochari nguyên thủy (tương ứng với /e/ và /o/ trong Tochari B). <i>e</i> và <i>o</i> của Tochari A chủ yếu phát triển từ nguyên âm đôi trước đó. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Nguyên_âm_đôi"><span id="Nguy.C3.AAn_.C3.A2m_.C4.91.C3.B4i"></span>Nguyên âm đôi</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&veaction=edit&section=6" title="Sửa đổi phần “Nguyên âm đôi”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&action=edit&section=6" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Nguyên âm đôi"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="wikitable" style="text-align:center;"> <tbody><tr> <th>  </th> <th>Âm đóng trước </th> <th>Âm đóng sau </th></tr> <tr> <th>Âm mở không làm tròn </th> <td><i>ai</i> <span title="Kí hiệu đại diện trong IPA" class="IPA">/əi/</span> </td> <td><i>au</i> <span title="Kí hiệu đại diện trong IPA" class="IPA">/əu/</span><br /><i>āu</i> <span title="Kí hiệu đại diện trong IPA" class="IPA">/au/</span> </td></tr> <tr> <th>Âm mở làm tròn </th> <td><i>oy</i> <span title="Kí hiệu đại diện trong IPA" class="IPA">/oi/</span> </td> <td>  </td></tr></tbody></table> <p>Chỉ Tochari B có nguyên âm đôi. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Chú_thích"><span id="Ch.C3.BA_th.C3.ADch"></span>Chú thích</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&veaction=edit&section=7" title="Sửa đổi phần “Chú thích”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&action=edit&section=7" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Chú thích"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r71728118">.mw-parser-output .reflist{margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}@media screen{.mw-parser-output .reflist{font-size:90%}}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-mallory-expedition-1">^ <a href="#cite_ref-mallory-expedition_1-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-mallory-expedition_1-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-mallory-expedition_1-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-mallory-expedition_1-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67233549">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output .citation q{quotes:"“""”""‘""’"}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#33aa33;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREFMallory2010" class="citation journal cs1">Mallory, J.P. (2010). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210109090710/https://www.penn.museum/documents/publications/expedition/PDFs/52-3/mallory.pdf">“Bronze Age languages of the Tarim Basin”</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. <i>Expedition</i>. <b>52</b> (3): 44–53. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://penn.museum/documents/publications/expedition/PDFs/52-3/mallory.pdf">Bản gốc</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> lưu trữ ngày 9 tháng 1 năm 2021<span class="reference-accessdate">. Truy cập ngày 27 tháng 5 năm 2018</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Expedition&rft.atitle=Bronze+Age+languages+of+the+Tarim+Basin&rft.volume=52&rft.issue=3&rft.pages=44-53&rft.date=2010&rft.aulast=Mallory&rft.aufirst=J.P.&rft_id=http%3A%2F%2Fpenn.museum%2Fdocuments%2Fpublications%2Fexpedition%2FPDFs%2F52-3%2Fmallory.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ANg%E1%BB%AF+t%E1%BB%99c+Tochari" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Tocharian_Online-2"><b><a href="#cite_ref-Tocharian_Online_2-0">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFKrauseSlocum" class="citation web cs1">Krause, Todd B.; Slocum, Jonathan. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150629170309/http://www.utexas.edu/cola/centers/lrc/eieol/tokol-0-X.html">“Tocharian Online: Series Introduction”</a>. University of Texas at Austin. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.utexas.edu/cola/centers/lrc/eieol/tokol-0-X.html">Bản gốc</a> lưu trữ ngày 29 tháng 6 năm 2015<span class="reference-accessdate">. Truy cập ngày 27 tháng 5 năm 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Tocharian+Online%3A+Series+Introduction&rft.pub=University+of+Texas+at+Austin&rft.aulast=Krause&rft.aufirst=Todd+B.&rft.au=Slocum%2C+Jonathan&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.utexas.edu%2Fcola%2Fcenters%2Flrc%2Feieol%2Ftokol-0-X.html&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ANg%E1%BB%AF+t%E1%BB%99c+Tochari" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Glottolog-3"><b><a href="#cite_ref-Glottolog_3-0">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFNordhoffHammarströmForkelHaspelmath2013" class="citation book cs1">Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://glottolog.org/resource/languoid/id/tokh1241">“Tokharian”</a>. <i><a href="/wiki/Glottolog" title="Glottolog">Glottolog</a></i>. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Tokharian&rft.btitle=Glottolog&rft.place=Leipzig&rft.pub=Max+Planck+Institute+for+Evolutionary+Anthropology&rft.date=2013&rft_id=http%3A%2F%2Fglottolog.org%2Fresource%2Flanguoid%2Fid%2Ftokh1241&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ANg%E1%BB%AF+t%E1%BB%99c+Tochari" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-4"><b><a href="#cite_ref-4">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFNarasimhanPattersonMoorjaniRohland2019" class="citation journal cs1">Narasimhan, Vagheesh M.; Patterson, Nick; Moorjani, Priya; Rohland, Nadin; Bernardos, Rebecca (ngày 6 tháng 9 năm 2019). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://science.sciencemag.org/content/365/6457/eaat7487">“The formation of human populations in South and Central Asia”</a>. <i>Science</i> (bằng tiếng Anh). <b>365</b> (6457). <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<span class="cs1-lock-free" title="Truy cập mở"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1126%2Fscience.aat7487">10.1126/science.aat7487</a></span>. <a href="/wiki/M%C3%A3_s%E1%BB%91_ti%C3%AAu_chu%E1%BA%A9n_qu%E1%BB%91c_t%E1%BA%BF_cho_xu%E1%BA%A5t_b%E1%BA%A3n_ph%E1%BA%A9m_nhi%E1%BB%81u_k%E1%BB%B3" class="mw-redirect" title="Mã số tiêu chuẩn quốc tế cho xuất bản phẩm nhiều kỳ">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/issn/0036-8075">0036-8075</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Science&rft.atitle=The+formation+of+human+populations+in+South+and+Central+Asia&rft.volume=365&rft.issue=6457&rft.date=2019-09-06&rft_id=info%3Adoi%2F10.1126%2Fscience.aat7487&rft.issn=0036-8075&rft.aulast=Narasimhan&rft.aufirst=Vagheesh+M.&rft.au=Patterson%2C+Nick&rft.au=Moorjani%2C+Priya&rft.au=Rohland%2C+Nadin&rft.au=Bernardos%2C+Rebecca&rft_id=https%3A%2F%2Fscience.sciencemag.org%2Fcontent%2F365%2F6457%2Feaat7487&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ANg%E1%BB%AF+t%E1%BB%99c+Tochari" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMalloryMair200067,_68,_274-5"><b><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMalloryMair200067,_68,_274_5-0">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMalloryMair2000">Mallory & Mair (2000)</a>, tr. 67, 68, 274.<span class="error harv-error" style="display: none; font-size:100%">Lỗi sfnp: không có mục tiêu: CITEREFMalloryMair2000 (<a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:L%E1%BB%97i_b%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu_Harv_v%C3%A0_Sfn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thể loại:Lỗi bản mẫu Harv và Sfn (trang không tồn tại)">trợ giúp</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-6"><b><a href="#cite_ref-6">^</a></b> <span class="reference-text">Deuel, Leo. 1970. <i>Testaments of Time</i>, ch. XXI, pp. 425–455. Baltimore, Pelican Books. Orig. publ. Knopf, NY, 1965.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTERenfrew1990107–108-7"><b><a href="#cite_ref-FOOTNOTERenfrew1990107–108_7-0">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFRenfrew1990">Renfrew (1990)</a>, tr. 107–108.<span class="error harv-error" style="display: none; font-size:100%">Lỗi sfnp: không có mục tiêu: CITEREFRenfrew1990 (<a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:L%E1%BB%97i_b%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu_Harv_v%C3%A0_Sfn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thể loại:Lỗi bản mẫu Harv và Sfn (trang không tồn tại)">trợ giúp</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMalloryMair2000281–282-8"><b><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMalloryMair2000281–282_8-0">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMalloryMair2000">Mallory & Mair (2000)</a>, tr. 281–282.<span class="error harv-error" style="display: none; font-size:100%">Lỗi sfnp: không có mục tiêu: CITEREFMalloryMair2000 (<a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:L%E1%BB%97i_b%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu_Harv_v%C3%A0_Sfn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thể loại:Lỗi bản mẫu Harv và Sfn (trang không tồn tại)">trợ giúp</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDaniels1996531-9"><b><a href="#cite_ref-FOOTNOTEDaniels1996531_9-0">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFDaniels1996">Daniels (1996)</a>, tr. 531.<span class="error harv-error" style="display: none; font-size:100%">Lỗi sfnp: không có mục tiêu: CITEREFDaniels1996 (<a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:L%E1%BB%97i_b%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu_Harv_v%C3%A0_Sfn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thể loại:Lỗi bản mẫu Harv và Sfn (trang không tồn tại)">trợ giúp</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTECampbell20001666-10"><b><a href="#cite_ref-FOOTNOTECampbell20001666_10-0">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFCampbell2000">Campbell (2000)</a>, tr. 1666.<span class="error harv-error" style="display: none; font-size:100%">Lỗi sfnp: không có mục tiêu: CITEREFCampbell2000 (<a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:L%E1%BB%97i_b%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu_Harv_v%C3%A0_Sfn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thể loại:Lỗi bản mẫu Harv và Sfn (trang không tồn tại)">trợ giúp</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-11"><b><a href="#cite_ref-11">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFKim2006" class="citation book cs1">Kim, Ronald (2006). “Tocharian”. Trong Brown, Keith (biên tập). <a href="/w/index.php?title=Encyclopedia_of_Language_and_Linguistics&action=edit&redlink=1" class="new" title="Encyclopedia of Language and Linguistics (trang không tồn tại)"><i>Encyclopedia of Language and Linguistics</i></a> (ấn bản thứ 2). Elsevier. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/978-0-08-044299-0" title="Đặc biệt:Nguồn sách/978-0-08-044299-0"><bdi>978-0-08-044299-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Tocharian&rft.btitle=Encyclopedia+of+Language+and+Linguistics&rft.edition=2nd&rft.pub=Elsevier&rft.date=2006&rft.isbn=978-0-08-044299-0&rft.aulast=Kim&rft.aufirst=Ronald&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ANg%E1%BB%AF+t%E1%BB%99c+Tochari" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTERenfrew1990107-12"><b><a href="#cite_ref-FOOTNOTERenfrew1990107_12-0">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFRenfrew1990">Renfrew (1990)</a>, tr. 107.<span class="error harv-error" style="display: none; font-size:100%">Lỗi sfnp: không có mục tiêu: CITEREFRenfrew1990 (<a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:L%E1%BB%97i_b%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu_Harv_v%C3%A0_Sfn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thể loại:Lỗi bản mẫu Harv và Sfn (trang không tồn tại)">trợ giúp</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-baldi-13"><b><a href="#cite_ref-baldi_13-0">^</a></b> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=gWY7-DBWPW4C&pg=PA39">Baldi, Philip <i>The Foundations of Latin</i> (1999), pg 39</a></span> </li> </ol></div> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r70958518">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r71573313">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}body.skin--responsive .mw-parser-output .navbox-image img{max-width:none!important}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .navbox{display:none!important}}</style></div><div role="navigation" class="navbox authority-control" aria-labelledby="Tiêu_đề_chuẩn_frameless_&#124;text-top_&#124;10px_&#124;alt=Sửa_dữ_liệu_tại_Wikidata_&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q37029#identifiers&#124;Sửa_dữ_liệu_tại_Wikidata" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th id="Tiêu_đề_chuẩn_frameless_&#124;text-top_&#124;10px_&#124;alt=Sửa_dữ_liệu_tại_Wikidata_&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q37029#identifiers&#124;Sửa_dữ_liệu_tại_Wikidata" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Ki%E1%BB%83m_so%C3%A1t_t%C3%ADnh_nh%E1%BA%A5t_qu%C3%A1n" title="Kiểm soát tính nhất quán">Tiêu đề chuẩn</a> <span class="mw-valign-text-top" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q37029#identifiers" title="Sửa dữ liệu tại Wikidata"><img alt="Sửa dữ liệu tại Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Th%C6%B0_vi%E1%BB%87n_Qu%E1%BB%91c_gia_Ph%C3%A1p" title="Thư viện Quốc gia Pháp">BNF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb119510066">cb119510066</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb119510066">(data)</a></span></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4060289-8">4060289-8</a></span></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/LCCN" title="LCCN">LCCN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/subjects/sh85135845">sh85135845</a></span></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/NDL_(identifier)" class="extiw" title="en:NDL (identifier)">NDL</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00573169">00573169</a></span></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/NKC_(identifier)" class="extiw" title="en:NKC (identifier)">NKC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph126675&CON_LNG=ENG">ph126675</a></span></span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Lấy từ “<a dir="ltr" href="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ngữ_tộc_Tochari&oldid=70889902">https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ngữ_tộc_Tochari&oldid=70889902</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i" title="Đặc biệt:Thể loại">Thể loại</a>: <ul><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Ng%E1%BB%AF_h%E1%BB%87_%E1%BA%A4n-%C3%82u" title="Thể loại:Ngữ hệ Ấn-Âu">Ngữ hệ Ấn-Âu</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Ng%C3%B4n_ng%E1%BB%AF_Trung_C%E1%BB%95" title="Thể loại:Ngôn ngữ Trung Cổ">Ngôn ngữ Trung Cổ</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Ng%C3%B4n_ng%E1%BB%AF_t%E1%BA%A1i_Trung_Qu%E1%BB%91c" title="Thể loại:Ngôn ngữ tại Trung Quốc">Ngôn ngữ tại Trung Quốc</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Trung_%C3%81" title="Thể loại:Trung Á">Trung Á</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Ng%C3%B4n_ng%E1%BB%AF_kh%C3%B4ng_c%C3%B2n_%E1%BB%9F_ch%C3%A2u_%C3%81" title="Thể loại:Ngôn ngữ không còn ở châu Á">Ngôn ngữ không còn ở châu Á</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Tochari" title="Thể loại:Tochari">Tochari</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Thể loại ẩn: <ul><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Ngu%E1%BB%93n_CS1_ti%E1%BA%BFng_Anh_(en)" title="Thể loại:Nguồn CS1 tiếng Anh (en)">Nguồn CS1 tiếng Anh (en)</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:L%E1%BB%97i_kh%C3%B4ng_c%C3%B3_m%E1%BB%A5c_ti%C3%AAu_Harv_v%C3%A0_Sfn" title="Thể loại:Lỗi không có mục tiêu Harv và Sfn">Lỗi không có mục tiêu Harv và Sfn</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_c%C3%B3_tr%C3%ADch_d%E1%BA%ABn_kh%C3%B4ng_kh%E1%BB%9Bp" title="Thể loại:Bài viết có trích dẫn không khớp">Bài viết có trích dẫn không khớp</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_ch%E1%BB%A9a_nh%E1%BA%ADn_d%E1%BA%A1ng_BNF" title="Thể loại:Bài viết chứa nhận dạng BNF">Bài viết chứa nhận dạng BNF</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_ch%E1%BB%A9a_nh%E1%BA%ADn_d%E1%BA%A1ng_GND" title="Thể loại:Bài viết chứa nhận dạng GND">Bài viết chứa nhận dạng GND</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_ch%E1%BB%A9a_nh%E1%BA%ADn_d%E1%BA%A1ng_LCCN" title="Thể loại:Bài viết chứa nhận dạng LCCN">Bài viết chứa nhận dạng LCCN</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_ch%E1%BB%A9a_nh%E1%BA%ADn_d%E1%BA%A1ng_NDL" title="Thể loại:Bài viết chứa nhận dạng NDL">Bài viết chứa nhận dạng NDL</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_ch%E1%BB%A9a_nh%E1%BA%ADn_d%E1%BA%A1ng_NKC" title="Thể loại:Bài viết chứa nhận dạng NKC">Bài viết chứa nhận dạng NKC</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Trang này được sửa đổi lần cuối vào ngày 16 tháng 11 năm 2023, 09:20.</li> <li id="footer-info-copyright">Văn bản được phát hành theo <a href="/wiki/Wikipedia:Nguy%C3%AAn_v%C4%83n_Gi%E1%BA%A5y_ph%C3%A9p_Creative_Commons_Ghi_c%C3%B4ng%E2%80%93Chia_s%E1%BA%BB_t%C6%B0%C6%A1ng_t%E1%BB%B1_phi%C3%AAn_b%E1%BA%A3n_4.0_Qu%E1%BB%91c_t%E1%BA%BF" title="Wikipedia:Nguyên văn Giấy phép Creative Commons Ghi công–Chia sẻ tương tự phiên bản 4.0 Quốc tế">Giấy phép Creative Commons Ghi công–Chia sẻ tương tự</a>; có thể áp dụng điều khoản bổ sung. Với việc sử dụng trang web này, bạn chấp nhận <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/vi">Điều khoản Sử dụng</a> và <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/vi">Quy định quyền riêng tư</a>. Wikipedia® là thương hiệu đã đăng ký của <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, một tổ chức phi lợi nhuận.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Quy định quyền riêng tư</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Gi%E1%BB%9Bi_thi%E1%BB%87u">Giới thiệu Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Ph%E1%BB%A7_nh%E1%BA%ADn_chung">Lời phủ nhận</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Bộ Quy tắc Ứng xử Chung</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Lập trình viên</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/vi.wikipedia.org">Thống kê</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Tuyên bố về cookie</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//vi.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Phiên bản di động</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-tlpwn","wgBackendResponseTime":207,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.393","walltime":"0.723","ppvisitednodes":{"value":3005,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":36637,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":4169,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":15,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":5,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":27855,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 439.555 1 -total"," 40.03% 175.932 1 Bản_mẫu:Infobox_language"," 38.24% 168.107 1 Bản_mẫu:Hộp_thông_tin"," 22.16% 97.423 1 Bản_mẫu:Authority_control"," 18.10% 79.556 1 Bản_mẫu:Glottolog"," 17.55% 77.128 1 Bản_mẫu:Cite_book"," 9.56% 42.042 1 Bản_mẫu:Tham_khảo"," 8.81% 38.734 1 Bản_mẫu:Citation_needed"," 8.78% 38.582 6 Bản_mẫu:Sfnp"," 7.26% 31.911 1 Bản_mẫu:Sửa_chữa"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.211","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":5284891,"limit":52428800},"limitreport-logs":"anchor_id_list = table#1 {\n [\"CITEREFKim2006\"] = 1,\n [\"CITEREFKrauseSlocum\"] = 1,\n [\"CITEREFMallory2010\"] = 1,\n [\"CITEREFNarasimhanPattersonMoorjaniRohland2019\"] = 1,\n}\ntemplate_list = table#1 {\n [\"Annotated image\"] = 1,\n [\"Annotation\"] = 4,\n [\"Authority control\"] = 1,\n [\"Chú thích sách\"] = 1,\n [\"Chú thích tạp chí\"] = 2,\n [\"Chú thích web\"] = 1,\n [\"Citation needed\"] = 1,\n [\"DEFAULTSORT:Tochari\"] = 1,\n [\"IPA\"] = 11,\n [\"Image label\"] = 4,\n [\"Image label begin\"] = 1,\n [\"Image label end\"] = 1,\n [\"Infobox language\"] = 1,\n [\"Main article\"] = 1,\n [\"PIE\"] = 1,\n [\"Sfnp\"] = 6,\n [\"Tham khảo\"] = 1,\n}\narticle_whitelist = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-56865c4dc8-w5psr","timestamp":"20241107131013","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Ng\u1eef t\u1ed9c Tochari","url":"https:\/\/vi.wikipedia.org\/wiki\/Ng%E1%BB%AF_t%E1%BB%99c_Tochari","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q37029","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q37029","author":{"@type":"Organization","name":"Nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi \u0111\u00f3ng g\u00f3p v\u00e0o c\u00e1c d\u1ef1 \u00e1n Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Qu\u1ef9 Wikimedia","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2018-05-27T04:11:41Z","dateModified":"2023-11-16T09:20:08Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/2\/2b\/Tocharian_manuscript_THT133.jpg","headline":"nh\u00e1nh con \u0111\u00e3 tuy\u1ec7t ch\u1ee7ng c\u1ee7a ng\u1eef h\u1ec7 \u1ea4n-\u00c2u"}</script> </body> </html>