CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="vi" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Chủ nghĩa duy vật – Wikipedia tiếng Việt</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )viwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"vi normal","wgMonthNames":["","tháng 1","tháng 2","tháng 3","tháng 4","tháng 5","tháng 6","tháng 7","tháng 8","tháng 9","tháng 10","tháng 11","tháng 12"],"wgRequestId":"571f0d91-61cb-401b-ab01-31811fd74c60","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Chủ_nghĩa_duy_vật","wgTitle":"Chủ nghĩa duy vật","wgCurRevisionId":71815629,"wgRevisionId":71815629,"wgArticleId":44858,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Quản lý CS1: postscript","Bản mẫu webarchive dùng liên kết wayback","Lỗi CS1: thiếu tạp chí","Nguồn CS1 tiếng Anh (en)","Lỗi CS1: thiếu tựa đề","CS1: giá trị quyển dài","Trang cần được biên tập lại","Bài cơ bản","Bài viết có văn bản tiếng Anh","Bài viết có trích dẫn không khớp","Bài viết chứa nhận dạng BNF", "Bài viết chứa nhận dạng GND","Bài viết chứa nhận dạng LCCN","Bài viết chứa nhận dạng LNB","Bài viết chứa nhận dạng NDL","Bài viết chứa nhận dạng NKC","Bài cơ bản dài","Bài Wikipedia trích dẫn từ Catholic Encyclopedia 1913 không có tham số bài viết","Pages incorrectly using the quote template","Chủ nghĩa duy vật","Thuyết nhất nguyên","Siêu hình học","Bản thể học","Lý thuyết siêu hình"],"wgPageViewLanguage":"vi","wgPageContentLanguage":"vi","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Chủ_nghĩa_duy_vật","wgRelevantArticleId":44858,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"vi","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"vi"}, "wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":50000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q7081","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.charinsert-styles":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready", "skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.did_you_mean","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.AVIM","ext.gadget.AVIM_portlet","ext.gadget.charinsert","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.purgetab","ext.gadget.switcher","ext.gadget.AdvancedSiteNotices","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth", "ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=vi&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=vi&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=vi&modules=ext.gadget.charinsert-styles&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=vi&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Chủ nghĩa duy vật – Wikipedia tiếng Việt"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//vi.m.wikipedia.org/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Sửa đổi" href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (vi)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//vi.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.vi"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Nguồn cấp Atom của Wikipedia" href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Thay_%C4%91%E1%BB%95i_g%E1%BA%A7n_%C4%91%C3%A2y&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Chủ_nghĩa_duy_vật rootpage-Chủ_nghĩa_duy_vật skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Bước tới nội dung</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Trang Web"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Trình đơn chính" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Trình đơn chính</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Trình đơn chính</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ẩn</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Điều hướng </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Trang_Ch%C3%ADnh" title="Xem trang chính [z]" accesskey="z"><span>Trang Chính</span></a></li><li id="n-wikipedia-featuredcontent" class="mw-list-item"><a href="/wiki/C%E1%BB%95ng_th%C3%B4ng_tin:N%E1%BB%99i_dung_ch%E1%BB%8Dn_l%E1%BB%8Dc"><span>Nội dung chọn lọc</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ng%E1%BA%ABu_nhi%C3%AAn" title="Xem trang ngẫu nhiên [x]" accesskey="x"><span>Bài viết ngẫu nhiên</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Thay_%C4%91%E1%BB%95i_g%E1%BA%A7n_%C4%91%C3%A2y" title="Danh sách thay đổi gần đây trong wiki [r]" accesskey="r"><span>Thay đổi gần đây</span></a></li><li id="n-bug_in_article" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:B%C3%A1o_l%E1%BB%97i_b%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt"><span>Báo lỗi nội dung</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikipedia-interaction" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikipedia-interaction" > <div class="vector-menu-heading"> Tương tác </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-wikipedia-helppage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:S%C3%A1ch_h%C6%B0%E1%BB%9Bng_d%E1%BA%ABn"><span>Hướng dẫn</span></a></li><li id="n-aboutsite" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Gi%E1%BB%9Bi_thi%E1%BB%87u"><span>Giới thiệu Wikipedia</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:C%E1%BB%99ng_%C4%91%E1%BB%93ng" title="Giới thiệu dự án, cách sử dụng và tìm kiếm thông tin ở đây"><span>Cộng đồng</span></a></li><li id="n-wikipedia-villagepump" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn"><span>Thảo luận chung</span></a></li><li id="n-wikipedia-helpdesk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Gi%C3%BAp_s%E1%BB%AD_d%E1%BB%A5ng_Wikipedia"><span>Giúp sử dụng</span></a></li><li id="n-contactpage" class="mw-list-item"><a href="//vi.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Liên_lạc"><span>Liên lạc</span></a></li><li id="n-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tr%C3%ACnh_t%E1%BA%A3i_l%C3%AAn_t%E1%BA%ADp_tin"><span>Tải lên tập tin</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Trang_Ch%C3%ADnh" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Bách khoa toàn thư mở" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-vi.svg" width="120" height="10" style="width: 7.5em; height: 0.625em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:T%C3%ACm_ki%E1%BA%BFm" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Tìm kiếm Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Tìm kiếm</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Tìm kiếm trên Wikipedia" aria-label="Tìm kiếm trên Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Tìm kiếm Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Đặc_biệt:Tìm_kiếm"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Tìm kiếm</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Công cụ cá nhân"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Giao diện"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Giao diện" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Giao diện</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_vi.wikipedia.org&uselang=vi" class=""><span>Quyên góp</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:M%E1%BB%9F_t%C3%A0i_kho%E1%BA%A3n&returnto=Ch%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt" title="Bạn được khuyến khích mở tài khoản và đăng nhập; tuy nhiên, không bắt buộc phải có tài khoản" class=""><span>Tạo tài khoản</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:%C4%90%C4%83ng_nh%E1%BA%ADp&returnto=Ch%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt" title="Đăng nhập sẽ có lợi hơn, tuy nhiên không bắt buộc. [o]" accesskey="o" class=""><span>Đăng nhập</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Thêm tùy chọn" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Công cụ cá nhân" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Công cụ cá nhân</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Bảng chọn thành viên" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_vi.wikipedia.org&uselang=vi"><span>Quyên góp</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:M%E1%BB%9F_t%C3%A0i_kho%E1%BA%A3n&returnto=Ch%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt" title="Bạn được khuyến khích mở tài khoản và đăng nhập; tuy nhiên, không bắt buộc phải có tài khoản"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Tạo tài khoản</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:%C4%90%C4%83ng_nh%E1%BA%ADp&returnto=Ch%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt" title="Đăng nhập sẽ có lợi hơn, tuy nhiên không bắt buộc. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Đăng nhập</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Trang dành cho người dùng chưa đăng nhập <a href="/wiki/Tr%E1%BB%A3_gi%C3%BAp:Gi%E1%BB%9Bi_thi%E1%BB%87u" aria-label="Tìm hiểu thêm về sửa đổi"><span>tìm hiểu thêm</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:%C4%90%C3%B3ng_g%C3%B3p_c%E1%BB%A7a_t%C3%B4i" title="Danh sách các sửa đổi được thực hiện qua địa chỉ IP này [y]" accesskey="y"><span>Đóng góp</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn_t%C3%B4i" title="Thảo luận với địa chỉ IP này [n]" accesskey="n"><span>Thảo luận cho địa chỉ IP này</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Trang Web"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Nội dung" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Nội dung</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ẩn</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Đầu</div> </a> </li> <li id="toc-Tổng_quan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Tổng_quan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Tổng quan</span> </div> </a> <ul id="toc-Tổng_quan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Lịch_sử" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Lịch_sử"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Lịch sử</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Lịch_sử-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Hiện/ẩn mục Lịch sử</span> </button> <ul id="toc-Lịch_sử-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Trước_công_nguyên" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Trước_công_nguyên"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Trước công nguyên</span> </div> </a> <ul id="toc-Trước_công_nguyên-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sau_công_nguyên" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sau_công_nguyên"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Sau công nguyên</span> </div> </a> <ul id="toc-Sau_công_nguyên-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Triết_học_hiện_đại" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Triết_học_hiện_đại"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Triết học hiện đại</span> </div> </a> <ul id="toc-Triết_học_hiện_đại-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Triết_học_đương_đại" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Triết_học_đương_đại"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>Triết học đương đại</span> </div> </a> <ul id="toc-Triết_học_đương_đại-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Triết_học_phân_tích" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Triết_học_phân_tích"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4.1</span> <span>Triết học phân tích</span> </div> </a> <ul id="toc-Triết_học_phân_tích-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Triết_học_lục_địa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Triết_học_lục_địa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4.2</span> <span>Triết học lục địa</span> </div> </a> <ul id="toc-Triết_học_lục_địa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Xác_định_vật_chất" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Xác_định_vật_chất"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Xác định vật chất</span> </div> </a> <ul id="toc-Xác_định_vật_chất-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Phê_bình" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Phê_bình"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Phê bình</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Phê_bình-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Hiện/ẩn mục Phê bình</span> </button> <ul id="toc-Phê_bình-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Từ_các_nhà_khoa_học" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Từ_các_nhà_khoa_học"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Từ các nhà khoa học</span> </div> </a> <ul id="toc-Từ_các_nhà_khoa_học-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Cơ_học_lượng_tử" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Cơ_học_lượng_tử"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1.1</span> <span>Cơ học lượng tử</span> </div> </a> <ul id="toc-Cơ_học_lượng_tử-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Vật_lý_kỹ_thuật_số" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Vật_lý_kỹ_thuật_số"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1.2</span> <span>Vật lý kỹ thuật số</span> </div> </a> <ul id="toc-Vật_lý_kỹ_thuật_số-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Từ_các_tôn_giáo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Từ_các_tôn_giáo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Từ các tôn giáo</span> </div> </a> <ul id="toc-Từ_các_tôn_giáo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Từ_các_nhà_triết_học" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Từ_các_nhà_triết_học"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Từ các nhà triết học</span> </div> </a> <ul id="toc-Từ_các_nhà_triết_học-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Chủ_nghĩa_duy_tâm" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Chủ_nghĩa_duy_tâm"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3.1</span> <span>Chủ nghĩa duy tâm</span> </div> </a> <ul id="toc-Chủ_nghĩa_duy_tâm-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Các_nhánh_của_chủ_nghĩa_duy_vật" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Các_nhánh_của_chủ_nghĩa_duy_vật"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Các nhánh của chủ nghĩa duy vật</span> </div> </a> <ul id="toc-Các_nhánh_của_chủ_nghĩa_duy_vật-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tham_khảo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Tham_khảo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Tham khảo</span> </div> </a> <ul id="toc-Tham_khảo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tư_liệu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Tư_liệu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Tư liệu</span> </div> </a> <ul id="toc-Tư_liệu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liên_kết_ngoài" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Liên_kết_ngoài"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Liên kết ngoài</span> </div> </a> <ul id="toc-Liên_kết_ngoài-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Nội dung" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Đóng mở mục lục" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Đóng mở mục lục</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Chủ nghĩa duy vật</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Xem bài viết trong ngôn ngữ khác. Bài có sẵn trong 112 ngôn ngữ" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-112" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">112 ngôn ngữ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Materialisme" title="Materialisme – Tiếng Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Materialisme" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Tiếng Afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Materialismus" title="Materialismus – Tiếng Đức (Thụy Sĩ)" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Materialismus" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="Tiếng Đức (Thụy Sĩ)" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%81%E1%88%B5_%E1%8A%A0%E1%8A%AB%E1%88%8B%E1%8B%8A%E1%8A%90%E1%89%B5" title="ቁስ አካላዊነት – Tiếng Amharic" lang="am" hreflang="am" data-title="ቁስ አካላዊነት" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="Tiếng Amharic" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="مادية – Tiếng Ả Rập" lang="ar" hreflang="ar" data-title="مادية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Tiếng Ả Rập" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Materialismo" title="Materialismo – Tiếng Aragon" lang="an" hreflang="an" data-title="Materialismo" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Tiếng Aragon" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Materialismu" title="Materialismu – Tiếng Asturias" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Materialismu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Tiếng Asturias" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Materializm" title="Materializm – Tiếng Azerbaijan" lang="az" hreflang="az" data-title="Materializm" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Tiếng Azerbaijan" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B2%D9%85" title="ماتریالیزم – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="ماتریالیزم" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Materialisme" title="Materialisme – Tiếng Indonesia" lang="id" hreflang="id" data-title="Materialisme" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Tiếng Indonesia" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Materialisme" title="Materialisme – Tiếng Mã Lai" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Materialisme" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Tiếng Mã Lai" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%81%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="বস্তুবাদ – Tiếng Bangla" lang="bn" hreflang="bn" data-title="বস্তুবাদ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Tiếng Bangla" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bjn mw-list-item"><a href="https://bjn.wikipedia.org/wiki/Materialisme" title="Materialisme – Tiếng Banjar" lang="bjn" hreflang="bjn" data-title="Materialisme" data-language-autonym="Banjar" data-language-local-name="Tiếng Banjar" class="interlanguage-link-target"><span>Banjar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/%C3%9Bi-bu%CC%8Dt-l%C5%ABn" title="Ûi-bu̍t-lūn – Tiếng Mân Nam" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Ûi-bu̍t-lūn" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Tiếng Mân Nam" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Материализм – Tiếng Bashkir" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Материализм" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="Tiếng Bashkir" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%B7%D0%BC" title="Матэрыялізм – Tiếng Belarus" lang="be" hreflang="be" data-title="Матэрыялізм" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Tiếng Belarus" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%B7%D0%BC" title="Матэрыялізм – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Матэрыялізм" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Materialismus" title="Materialismus – Tiếng Bavaria" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Materialismus" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Tiếng Bavaria" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Materijalizam" title="Materijalizam – Tiếng Bosnia" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Materijalizam" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Tiếng Bosnia" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Danvezelouriezh" title="Danvezelouriezh – Tiếng Breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Danvezelouriezh" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Tiếng Breton" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D1%8A%D0%BC" title="Материализъм – Tiếng Bulgaria" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Материализъм" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Tiếng Bulgaria" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Materialisme" title="Materialisme – Tiếng Catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Materialisme" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Tiếng Catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Materialismus" title="Materialismus – Tiếng Séc" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Materialismus" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tiếng Séc" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Mbayo" title="Mbayo – Tiếng Shona" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Mbayo" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="Tiếng Shona" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Materoliaeth" title="Materoliaeth – Tiếng Wales" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Materoliaeth" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Tiếng Wales" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Materialisme" title="Materialisme – Tiếng Đan Mạch" lang="da" hreflang="da" data-title="Materialisme" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Tiếng Đan Mạch" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Materialismus" title="Materialismus – Tiếng Đức" lang="de" hreflang="de" data-title="Materialismus" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Tiếng Đức" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Materialism" title="Materialism – Tiếng Estonia" lang="et" hreflang="et" data-title="Materialism" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Tiếng Estonia" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A5%CE%BB%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82" title="Υλισμός – Tiếng Hy Lạp" lang="el" hreflang="el" data-title="Υλισμός" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Tiếng Hy Lạp" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Materialism" title="Materialism – Tiếng Anh" lang="en" hreflang="en" data-title="Materialism" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Tiếng Anh" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Materialismo" title="Materialismo – Tiếng Tây Ban Nha" lang="es" hreflang="es" data-title="Materialismo" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Tiếng Tây Ban Nha" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Materiismo" title="Materiismo – Tiếng Quốc Tế Ngữ" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Materiismo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Tiếng Quốc Tế Ngữ" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Materialismo" title="Materialismo – Tiếng Basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Materialismo" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Tiếng Basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="ماده‌باوری – Tiếng Ba Tư" lang="fa" hreflang="fa" data-title="ماده‌باوری" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Tiếng Ba Tư" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Materialism" title="Materialism – Tiếng Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Materialism" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Tiếng Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Mat%C3%A9rialisme" title="Matérialisme – Tiếng Pháp" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Matérialisme" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Tiếng Pháp" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%81bharachas" title="Ábharachas – Tiếng Ireland" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Ábharachas" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Tiếng Ireland" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Materialismo" title="Materialismo – Tiếng Galician" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Materialismo" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Tiếng Galician" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E5%94%AF%E7%89%A9%E4%B8%BB%E7%BE%A9" title="唯物主義 – Tiếng Cám" lang="gan" hreflang="gan" data-title="唯物主義" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="Tiếng Cám" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%9C%A0%EB%AC%BC%EB%A1%A0" title="유물론 – Tiếng Hàn" lang="ko" hreflang="ko" data-title="유물론" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Tiếng Hàn" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Մատերիալիզմ – Tiếng Armenia" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Մատերիալիզմ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Tiếng Armenia" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AD%E0%A5%8C%E0%A4%A4%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%A6" title="भौतिकवाद – Tiếng Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="भौतिकवाद" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Tiếng Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Materijalizam" title="Materijalizam – Tiếng Croatia" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Materijalizam" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Tiếng Croatia" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/Ak%E1%BB%A5k%E1%BB%8Dnd%E1%BB%A5%CC%80onye" title="Akụkọndụ̀onye – Tiếng Igbo" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Akụkọndụ̀onye" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="Tiếng Igbo" class="interlanguage-link-target"><span>Igbo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Materialismo" title="Materialismo – Tiếng Iloko" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Materialismo" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="Tiếng Iloko" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Efnishyggja" title="Efnishyggja – Tiếng Iceland" lang="is" hreflang="is" data-title="Efnishyggja" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="Tiếng Iceland" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Materialismo" title="Materialismo – Tiếng Italy" lang="it" hreflang="it" data-title="Materialismo" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Tiếng Italy" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%98%D7%A8%D7%99%D7%90%D7%9C%D7%99%D7%96%D7%9D" title="מטריאליזם – Tiếng Do Thái" lang="he" hreflang="he" data-title="מטריאליזם" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Tiếng Do Thái" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Materialisme" title="Materialisme – Tiếng Java" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Materialisme" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="Tiếng Java" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%9B%E1%83%98" title="მატერიალიზმი – Tiếng Georgia" lang="ka" hreflang="ka" data-title="მატერიალიზმი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Tiếng Georgia" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Материализм – Tiếng Kazakh" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Материализм" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Tiếng Kazakh" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Материализм – Tiếng Kyrgyz" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Материализм" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="Tiếng Kyrgyz" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Uyakinifu" title="Uyakinifu – Tiếng Swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Uyakinifu" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Tiếng Swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Materyal%C3%AEzm" title="Materyalîzm – Tiếng Kurd" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Materyalîzm" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="Tiếng Kurd" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Materialismus" title="Materialismus – Tiếng La-tinh" lang="la" hreflang="la" data-title="Materialismus" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Tiếng La-tinh" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Materi%C4%81lisms" title="Materiālisms – Tiếng Latvia" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Materiālisms" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Tiếng Latvia" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Materializmas" title="Materializmas – Tiếng Litva" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Materializmas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Tiếng Litva" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lg mw-list-item"><a href="https://lg.wikipedia.org/wiki/Okusoosowaza_ebyenfuna_(materialism)" title="Okusoosowaza ebyenfuna (materialism) – Tiếng Ganda" lang="lg" hreflang="lg" data-title="Okusoosowaza ebyenfuna (materialism)" data-language-autonym="Luganda" data-language-local-name="Tiếng Ganda" class="interlanguage-link-target"><span>Luganda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Materialism" title="Materialism – Tiếng Lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Materialism" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Tiếng Lombard" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Materializmus" title="Materializmus – Tiếng Hungary" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Materializmus" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Tiếng Hungary" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D0%BC" title="Материјализам – Tiếng Macedonia" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Материјализам" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Tiếng Macedonia" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Materialisma" title="Materialisma – Tiếng Malagasy" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Materialisma" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="Tiếng Malagasy" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AD%E0%B5%97%E0%B4%A4%E0%B4%BF%E0%B4%95%E0%B4%B5%E0%B4%BE%E0%B4%A6%E0%B4%82" title="ഭൗതികവാദം – Tiếng Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ഭൗതികവാദം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Tiếng Malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%8A%D9%87" title="ماديه – Tiếng Ả Rập Ai Cập" lang="arz" hreflang="arz" data-title="ماديه" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Tiếng Ả Rập Ai Cập" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="ماتریالیسم – Tiếng Mazanderani" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="ماتریالیسم" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="Tiếng Mazanderani" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Materialisme" title="Materialisme – Tiếng Minangkabau" lang="min" hreflang="min" data-title="Materialisme" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="Tiếng Minangkabau" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Материализм – Tiếng Mông Cổ" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Материализм" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="Tiếng Mông Cổ" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Materialisme_(filosofie)" title="Materialisme (filosofie) – Tiếng Hà Lan" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Materialisme (filosofie)" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="Tiếng Hà Lan" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E5%94%AF%E7%89%A9%E8%AB%96" title="唯物論 – Tiếng Nhật" lang="ja" hreflang="ja" data-title="唯物論" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Tiếng Nhật" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Материализм – Tiếng Chechen" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Материализм" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="Tiếng Chechen" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Materialisme" title="Materialisme – Tiếng Na Uy (Bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Materialisme" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Tiếng Na Uy (Bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Materialisme" title="Materialisme – Tiếng Na Uy (Nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Materialisme" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Tiếng Na Uy (Nynorsk)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Materialisme" title="Materialisme – Tiếng Occitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Materialisme" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Tiếng Occitan" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Wanneettummaa" title="Wanneettummaa – Tiếng Oromo" lang="om" hreflang="om" data-title="Wanneettummaa" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="Tiếng Oromo" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Materializm" title="Materializm – Tiếng Uzbek" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Materializm" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Tiếng Uzbek" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AA%E0%A8%A6%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A8%A5%E0%A8%B5%E0%A8%BE%E0%A8%A6" title="ਪਦਾਰਥਵਾਦ – Tiếng Punjab" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਪਦਾਰਥਵਾਦ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Tiếng Punjab" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%DB%8C%D9%B9%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%84%D8%B2%D9%85" title="میٹیریلزم – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="میٹیریلزم" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Materialismo" title="Materialismo – Tiếng Papiamento" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Materialismo" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="Tiếng Papiamento" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Materialism" title="Materialism – Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Materialism" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Materialismus" title="Materialismus – Tiếng Hạ Giéc-man" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Materialismus" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="Tiếng Hạ Giéc-man" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Materializm" title="Materializm – Tiếng Ba Lan" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Materializm" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Tiếng Ba Lan" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Materialismo" title="Materialismo – Tiếng Bồ Đào Nha" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Materialismo" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Tiếng Bồ Đào Nha" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Materializm" title="Materializm – Tiếng Kara-Kalpak" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Materializm" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="Tiếng Kara-Kalpak" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Materialism" title="Materialism – Tiếng Romania" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Materialism" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Tiếng Romania" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D1%96%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%B7%D0%BC" title="Матеріалізм – Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Матеріалізм" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Материализм – Tiếng Nga" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Материализм" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Tiếng Nga" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Материализм – Tiếng Sakha" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Материализм" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="Tiếng Sakha" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Materializmi" title="Materializmi – Tiếng Albania" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Materializmi" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Tiếng Albania" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Materialism" title="Materialism – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Materialism" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%8A%D8%AA_%D9%BE%D8%B3%D9%86%D8%AF%D9%8A" title="ماديت پسندي – Tiếng Sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="ماديت پسندي" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="Tiếng Sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Materializmus" title="Materializmus – Tiếng Slovak" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Materializmus" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Tiếng Slovak" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Materializem" title="Materializem – Tiếng Slovenia" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Materializem" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Tiếng Slovenia" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%B5%DB%8C%D8%B2%D9%85" title="ماتریاڵیزم – Tiếng Kurd Miền Trung" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="ماتریاڵیزم" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Tiếng Kurd Miền Trung" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D0%BC" title="Материјализам – Tiếng Serbia" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Материјализам" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Tiếng Serbia" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Materijalizam" title="Materijalizam – Tiếng Serbo-Croatia" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Materijalizam" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Tiếng Serbo-Croatia" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Materialismi" title="Materialismi – Tiếng Phần Lan" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Materialismi" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Tiếng Phần Lan" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Materialism" title="Materialism – Tiếng Thụy Điển" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Materialism" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Tiếng Thụy Điển" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Materyalismo" title="Materyalismo – Tiếng Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Materyalismo" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tiếng Tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AA%E0%AF%8A%E0%AE%B0%E0%AF%81%E0%AE%B3%E0%AF%8D%E0%AE%AE%E0%AF%81%E0%AE%A4%E0%AE%B2%E0%AF%8D_%E0%AE%B5%E0%AE%BE%E0%AE%A4%E0%AE%AE%E0%AF%8D" title="பொருள்முதல் வாதம் – Tiếng Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="பொருள்முதல் வாதம்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tiếng Tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Материализм – Tiếng Tatar" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Материализм" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="Tiếng Tatar" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%95%E0%B8%96%E0%B8%B8%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B8%A2%E0%B8%A1" title="วัตถุนิยม – Tiếng Thái" lang="th" hreflang="th" data-title="วัตถุนิยม" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Tiếng Thái" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Материализм – Tiếng Tajik" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Материализм" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="Tiếng Tajik" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Materyalizm" title="Materyalizm – Tiếng Thổ Nhĩ Kỳ" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Materyalizm" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Tiếng Thổ Nhĩ Kỳ" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D1%96%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%B7%D0%BC" title="Матеріалізм – Tiếng Ukraina" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Матеріалізм" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Tiếng Ukraina" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="مادیت – Tiếng Urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="مادیت" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Tiếng Urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Materializm" title="Materializm – Veps" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Materializm" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="Veps" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Materyalismo" title="Materyalismo – Tiếng Waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Materyalismo" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Tiếng Waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%94%AF%E7%89%A9%E4%B8%BB%E4%B9%89" title="唯物主义 – Tiếng Ngô" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="唯物主义" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Tiếng Ngô" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%90%D7%98%D7%A2%D7%A8%D7%99%D7%90%D7%9C%D7%99%D7%96%D7%9D" title="מאטעריאליזם – Tiếng Yiddish" lang="yi" hreflang="yi" data-title="מאטעריאליזם" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="Tiếng Yiddish" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%94%AF%E7%89%A9%E8%AB%96" title="唯物論 – Tiếng Quảng Đông" lang="yue" hreflang="yue" data-title="唯物論" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Tiếng Quảng Đông" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Mater%C4%93l%C4%97zmos" title="Materēlėzmos – Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Materēlėzmos" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%94%AF%E7%89%A9%E4%B8%BB%E4%B9%89" title="唯物主义 – Tiếng Trung" lang="zh" hreflang="zh" data-title="唯物主义" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Tiếng Trung" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Materialisme" title="Materialisme – Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Materialisme" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q7081#sitelinks-wikipedia" title="Sửa liên kết giữa ngôn ngữ" class="wbc-editpage">Sửa liên kết</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Không gian tên"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt" title="Xem bài viết [c]" accesskey="c"><span>Bài viết</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn:Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt" rel="discussion" title="Thảo luận về trang này [t]" accesskey="t"><span>Thảo luận</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Thay đổi biến thể ngôn ngữ" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Tiếng Việt</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Giao diện"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt"><span>Đọc</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&veaction=edit" title="Sửa đổi trang này [v]" accesskey="v"><span>Sửa đổi</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=edit" title="Sửa đổi mã nguồn của trang này [e]" accesskey="e"><span>Sửa mã nguồn</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=history" title="Các phiên bản cũ của trang này [h]" accesskey="h"><span>Xem lịch sử</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Công cụ trang"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Công cụ" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Công cụ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Công cụ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ẩn</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Thêm tùy chọn" > <div class="vector-menu-heading"> Tác vụ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt"><span>Đọc</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&veaction=edit" title="Sửa đổi trang này [v]" accesskey="v"><span>Sửa đổi</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=edit" title="Sửa đổi mã nguồn của trang này [e]" accesskey="e"><span>Sửa mã nguồn</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=history"><span>Xem lịch sử</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Chung </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Li%C3%AAn_k%E1%BA%BFt_%C4%91%E1%BA%BFn_%C4%91%C3%A2y/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt" title="Các trang liên kết đến đây [j]" accesskey="j"><span>Các liên kết đến đây</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Thay_%C4%91%E1%BB%95i_li%C3%AAn_quan/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt" rel="nofollow" title="Thay đổi gần đây của các trang liên kết đến đây [k]" accesskey="k"><span>Thay đổi liên quan</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Trang_%C4%91%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t" title="Một danh sách chứa tất cả trang đặc biệt [q]" accesskey="q"><span>Trang đặc biệt</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&oldid=71815629" title="Liên kết thường trực đến phiên bản này của trang"><span>Liên kết thường trực</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=info" title="Thêm chi tiết về trang này"><span>Thông tin trang</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Tr%C3%ADch_d%E1%BA%ABn&page=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&id=71815629&wpFormIdentifier=titleform" title="Hướng dẫn cách trích dẫn trang này"><span>Trích dẫn trang này</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fvi.wikipedia.org%2Fwiki%2FCh%25E1%25BB%25A7_ngh%25C4%25A9a_duy_v%25E1%25BA%25ADt"><span>Lấy URL ngắn gọn</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:QrCode&url=https%3A%2F%2Fvi.wikipedia.org%2Fwiki%2FCh%25E1%25BB%25A7_ngh%25C4%25A9a_duy_v%25E1%25BA%25ADt"><span>Tải mã QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> In và xuất </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:S%C3%A1ch&bookcmd=book_creator&referer=Ch%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt"><span>Tạo một quyển sách</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:DownloadAsPdf&page=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=show-download-screen"><span>Tải dưới dạng PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&printable=yes" title="Bản để in ra của trang [p]" accesskey="p"><span>Bản để in ra</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Tại dự án khác </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Materialism" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://vi.wikiquote.org/wiki/Duy_v%E1%BA%ADt" hreflang="vi"><span>Wikiquote</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q7081" title="Liên kết đến khoản mục kết nối trong kho dữ liệu [g]" accesskey="g"><span>Khoản mục Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Công cụ trang"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Giao diện"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Giao diện</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ẩn</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-1000BCB" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikipedia:Danh_s%C3%A1ch_b%C3%A0i_c%C6%A1_b%E1%BA%A3n_n%C3%AAn_c%C3%B3" title="Đây là một bài viết cơ bản. Nhấn vào đây để biết thêm thông tin."><img alt="Đây là một bài viết cơ bản. Nhấn vào đây để biết thêm thông tin." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/1000_b%C3%A0i_c%C6%A1_b%E1%BA%A3n.svg/20px-1000_b%C3%A0i_c%C6%A1_b%E1%BA%A3n.svg.png" decoding="async" width="20" height="18" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/1000_b%C3%A0i_c%C6%A1_b%E1%BA%A3n.svg/30px-1000_b%C3%A0i_c%C6%A1_b%E1%BA%A3n.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/1000_b%C3%A0i_c%C6%A1_b%E1%BA%A3n.svg/40px-1000_b%C3%A0i_c%C6%A1_b%E1%BA%A3n.svg.png 2x" data-file-width="103" data-file-height="94" /></a></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Bách khoa toàn thư mở Wikipedia</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="vi" dir="ltr"><table class="box-Cần_biên_tập plainlinks metadata ambox ambox-content" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><div style="width:52px"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Ambox_important.svg/40px-Ambox_important.svg.png" decoding="async" width="40" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Ambox_important.svg/60px-Ambox_important.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Ambox_important.svg/80px-Ambox_important.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="40" /></span></span></div></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span">Bài viết hoặc đoạn này <b>cần người am hiểu về chủ đề này trợ giúp biên tập mở rộng hoặc cải thiện</b>.<span class="hide-when-compact"> Bạn có thể giúp <a class="external text" href="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=edit">cải thiện trang này</a> nếu có thể. Xem <a href="/wiki/Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn:Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt" title="Thảo luận:Chủ nghĩa duy vật">trang thảo luận</a> để biết thêm chi tiết.</span> <small class="date-container"><i>(<span class="date">tháng 10/2022</span>)</i></small></div></td></tr></tbody></table> <p class="mw-empty-elt"> </p><p><b>Chủ nghĩa duy vật</b>, còn gọi là <b>thuyết duy vật </b> hay <b>duy vật luận</b> (<a href="/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Anh" title="Tiếng Anh">tiếng Anh</a>: <i><span lang="en">Materialism</span></i>), là một trường phái triết học, một thế giới quan, một hình thức của <a href="/wiki/Thuy%E1%BA%BFt_nh%E1%BA%A5t_nguy%C3%AAn" class="mw-redirect" title="Thuyết nhất nguyên">chủ nghĩa triết học nhất nguyên</a> cho rằng <a href="/wiki/V%E1%BA%ADt_ch%E1%BA%A5t" title="Vật chất">vật chất</a> là <a href="/w/index.php?title=L%C3%BD_thuy%E1%BA%BFt_ch%E1%BA%A5t&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lý thuyết chất (trang không tồn tại)">chất</a> cơ bản trong <a href="/wiki/T%E1%BB%B1_nhi%C3%AAn" title="Tự nhiên">tự nhiên</a>, và tất cả mọi thứ, bao gồm cả <a href="/wiki/T%C3%A2m_tr%C3%AD" title="Tâm trí">trạng thái tinh thần</a> và <a href="/wiki/%C3%9D_th%E1%BB%A9c" title="Ý thức">ý thức</a>, là kết quả của sự tương tác vật chất. Theo chủ nghĩa duy vật triết học, tâm trí và ý thức là <a href="/wiki/S%E1%BA%A3n_ph%E1%BA%A9m_ph%E1%BB%A5" class="mw-redirect" title="Sản phẩm phụ">sản phẩm phụ</a> của các quá trình vật chất (như <a href="/wiki/H%C3%B3a_sinh" title="Hóa sinh">sinh hóa</a> của <a href="/wiki/N%C3%A3o_ng%C6%B0%E1%BB%9Di" title="Não người">não người</a> và hệ thần kinh), mà không có chúng thì tâm trí và ý thức không tồn tại. Khái niệm này tương phản trực tiếp với <a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_t%C3%A2m" title="Chủ nghĩa duy tâm">chủ nghĩa duy tâm</a>, trong đó <a href="/wiki/T%C3%A2m_tr%C3%AD" title="Tâm trí">tâm trí</a> và <a href="/wiki/%C3%9D_th%E1%BB%A9c" title="Ý thức">ý thức</a> là những thực tại bậc nhất mà vấn đề là chủ thể và tương tác vật chất là thứ yếu. </p><p>Chủ nghĩa duy vật có liên quan chặt chẽ với chủ nghĩa <a href="/wiki/Thuy%E1%BA%BFt_th%E1%BB%B1c_h%E1%BB%AFu" title="Thuyết thực hữu">duy vật lý</a>, với quan điểm rằng tất cả những gì tồn tại cuối cùng là vật chất. Chủ nghĩa vật lý triết học đã phát triển từ chủ nghĩa duy vật với các lý thuyết về khoa học vật lý để kết hợp các quan niệm phức tạp hơn về vật chất so với vật chất thông thường (ví dụ như <a href="/wiki/Kh%C3%B4ng_th%E1%BB%9Di_gian" class="mw-redirect" title="Không thời gian">không thời gian</a>, <a href="/wiki/N%C4%83ng_l%C6%B0%E1%BB%A3ng" title="Năng lượng">năng lượng</a> và <a href="/wiki/L%E1%BB%B1c" title="Lực">lực lượng</a> <a href="/wiki/N%C4%83ng_l%C6%B0%E1%BB%A3ng" title="Năng lượng">vật chất</a> và <a href="/wiki/V%E1%BA%ADt_ch%E1%BA%A5t_t%E1%BB%91i" title="Vật chất tối">vật chất tối</a>). Do đó, thuật ngữ <i>vật lý</i> được ưa thích hơn chủ nghĩa <i>duy vật</i> bởi một số người, trong khi những người khác sử dụng các thuật ngữ này như thể chúng <a href="/wiki/T%E1%BB%AB_%C4%91%E1%BB%93ng_ngh%C4%A9a" title="Từ đồng nghĩa">đồng nghĩa</a>. </p><p>Các triết lý mâu thuẫn với <a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_t%C3%A2m" title="Chủ nghĩa duy tâm">chủ nghĩa duy vật</a> hoặc chủ nghĩa duy vật lý bao gồm <a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_t%C3%A2m" title="Chủ nghĩa duy tâm">chủ nghĩa duy tâm</a>, <a href="/wiki/%C4%90a_nguy%C3%AAn" title="Đa nguyên">chủ nghĩa đa nguyên</a>, <a href="/wiki/Thuy%E1%BA%BFt_nh%E1%BB%8B_nguy%C3%AAn_th%C3%A2n-t%C3%A2m" class="mw-redirect" title="Thuyết nhị nguyên thân-tâm">thuyết nhị nguyên thân-tâm</a>, <a href="/wiki/To%C3%A0n_t%C3%A2m_lu%E1%BA%ADn" title="Toàn tâm luận">chủ nghĩa toàn tâm</a> và các hình thức khác của <a href="/wiki/Thuy%E1%BA%BFt_nh%E1%BA%A5t_nguy%C3%AAn" class="mw-redirect" title="Thuyết nhất nguyên">nhất nguyên luận</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Tổng_quan"><span id="T.E1.BB.95ng_quan"></span>Tổng quan</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&veaction=edit&section=1" title="Sửa đổi phần “Tổng quan”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=edit&section=1" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Tổng quan"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:La_Mettrie,_L%27homme_machine,_1748_Wellcome_L0015753.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/La_Mettrie%2C_L%27homme_machine%2C_1748_Wellcome_L0015753.jpg/220px-La_Mettrie%2C_L%27homme_machine%2C_1748_Wellcome_L0015753.jpg" decoding="async" width="220" height="361" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/La_Mettrie%2C_L%27homme_machine%2C_1748_Wellcome_L0015753.jpg/330px-La_Mettrie%2C_L%27homme_machine%2C_1748_Wellcome_L0015753.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/La_Mettrie%2C_L%27homme_machine%2C_1748_Wellcome_L0015753.jpg/440px-La_Mettrie%2C_L%27homme_machine%2C_1748_Wellcome_L0015753.jpg 2x" data-file-width="1068" data-file-height="1752" /></a><figcaption>Năm 1748, bác sĩ và triết gia người Pháp <a href="/w/index.php?title=Julien_Offray_de_La_Mettrie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Julien Offray de La Mettrie (trang không tồn tại)">La Mettrie</a> tán thành một định nghĩa duy vật về tâm hồn con người trong <a href="/w/index.php?title=M%C3%A1y_L%27Homme&action=edit&redlink=1" class="new" title="Máy L'Homme (trang không tồn tại)">L'Homme Machine</a></figcaption></figure> <p>Chủ nghĩa duy vật thuộc lớp của <a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_th%E1%BB%83_lu%E1%BA%ADn" title="Bản thể luận">bản thể học</a> mang tính <a href="/wiki/Thuy%E1%BA%BFt_nh%E1%BA%A5t_nguy%C3%AAn" class="mw-redirect" title="Thuyết nhất nguyên">nhất nguyên</a>. Như vậy, nó khác với các lý thuyết bản thể học dựa trên <a href="/wiki/Thuy%E1%BA%BFt_nh%E1%BB%8B_nguy%C3%AAn_th%C3%A2n-t%C3%A2m" class="mw-redirect" title="Thuyết nhị nguyên thân-tâm">thuyết nhị nguyên thân-tâm</a> hoặc <a href="/wiki/%C4%90a_nguy%C3%AAn" title="Đa nguyên">đa nguyên</a>. Bên cạnh chủ nghĩa duy vật có <a href="/wiki/Thuy%E1%BA%BFt_nh%E1%BB%8B_nguy%C3%AAn_th%C3%A2n-t%C3%A2m" class="mw-redirect" title="Thuyết nhị nguyên thân-tâm">thuyết nhị nguyên thân-tâm</a>, <a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_hi%E1%BB%87n_t%C6%B0%E1%BB%A3ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chủ nghĩa hiện tượng (trang không tồn tại)">chủ nghĩa hiện tượng</a>, <a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_t%C3%A2m" title="Chủ nghĩa duy tâm">chủ nghĩa duy tâm</a>, <a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_s%E1%BB%91ng_c%C3%B2n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chủ nghĩa sống còn (trang không tồn tại)">chủ nghĩa sống còn</a> và <a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_hai_m%E1%BA%B7t&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chủ nghĩa hai mặt (trang không tồn tại)">chủ nghĩa hai mặt</a>. Đối với các giải thích số ít về hiện thực hiện tượng, chủ nghĩa duy vật sẽ trái ngược với <a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_t%C3%A2m" title="Chủ nghĩa duy tâm">chủ nghĩa duy tâm</a>, <a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_trung_l%E1%BA%ADp&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chủ nghĩa trung lập (trang không tồn tại)">chủ nghĩa trung lập</a> và <a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_t%C3%A2m_linh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chủ nghĩa tâm linh (trang không tồn tại)">chủ nghĩa tâm linh</a>. </p><p>Mặc dù có số lượng lớn các trường phái triết học và các sắc thái tinh tế giữa chúng,<sup id="cite_ref-Edwards1972_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-Edwards1972-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Priest1991_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-Priest1991-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Novack1979_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-Novack1979-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> tất cả các triết học được cho là thuộc một trong hai loại chính, được định nghĩa trái ngược với nhau: chủ nghĩa duy tâm và chủ nghĩa duy vật. <sup class="reference" id="ref_anone"><a href="#endnote_anone">[a]</a></sup> Mệnh đề cơ bản của hai loại này liên quan đến bản chất của thực tế. Sự khác biệt chính giữa chúng là cách chúng trả lời hai câu hỏi cơ bản: "thực tế bao gồm những gì?" và "nó bắt nguồn như thế nào?" Đối với những người duy tâm, tinh thần hoặc tâm trí hoặc các đối tượng của tâm trí (ý tưởng) là chính và là vấn đề thứ yếu. Đối với những người theo chủ nghĩa duy vật, vật chất là chủ yếu, và tâm trí hay tinh thần hay ý tưởng là thứ yếu, sản phẩm của vật chất tác động lên vật chất.<sup id="cite_ref-Novack1979_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-Novack1979-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Quan điểm duy vật có lẽ được hiểu rõ nhất khi phản đối các học thuyết về chất phi vật chất được áp dụng cho tâm trí trong lịch sử của <a href="/wiki/Ren%C3%A9_Descartes" title="René Descartes">René Descartes</a>; tuy nhiên, bản thân chủ nghĩa duy vật không nói gì về chất liệu nên được đặc trưng như thế nào. Trong thực tế, nó thường bị đồng hóa với một loạt các <a href="/wiki/Thuy%E1%BA%BFt_th%E1%BB%B1c_h%E1%BB%AFu" title="Thuyết thực hữu">thuyết duy vật lý</a> hoặc thuyết khác. </p><p>Chủ nghĩa duy vật thường gắn liền với <a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_r%C3%BAt_g%E1%BB%8Dn" title="Chủ nghĩa rút gọn">chủ nghĩa giản lược</a>, theo đó các đối tượng hoặc hiện tượng được phân chia ở một cấp độ mô tả, nếu chúng là chính hãng, phải được giải thích về các đối tượng hoặc hiện tượng ở một mức độ mô tả khác thông thường, ở mức độ giảm hơn. Tuy nhiên, <b>chủ nghĩa duy vật không giản lược</b> từ chối một cách rõ ràng khái niệm này, lấy hiến pháp vật chất của tất cả các chi tiết để phù hợp với sự tồn tại của các vật thể, tính chất hoặc hiện tượng thực sự không thể giải thích được trong các thuật ngữ được sử dụng cho các thành phần vật chất cơ bản. <a href="/w/index.php?title=Jerry_Fodor&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jerry Fodor (trang không tồn tại)">Jerry Fodor</a> lập luận quan điểm này, theo đó các định luật và giải thích theo kinh nghiệm trong "các ngành khoa học đặc biệt" như tâm lý học hoặc địa chất là vô hình từ quan điểm của vật lý cơ bản. </p><p>Các nhà duy vật triết học hiện đại mở rộng định nghĩa về các thực thể khoa học khác có thể quan sát được như <a href="/wiki/N%C4%83ng_l%C6%B0%E1%BB%A3ng" title="Năng lượng">năng lượng</a>, <a href="/wiki/L%E1%BB%B1c" title="Lực">lực lượng</a> và <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%99_cong" title="Độ cong">độ cong của không gian</a>; tuy nhiên, các nhà triết học như <a href="/w/index.php?title=Mary_Midgley&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mary Midgley (trang không tồn tại)">Mary Midgley</a> cho rằng khái niệm "vật chất" khó nắm bắt và được định nghĩa không chính xác.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Trong thế kỷ XIX, <a href="/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx">Karl Marx</a> và <a href="/wiki/Friedrich_Engels" title="Friedrich Engels">Friedrich Engels</a> đã mở rộng khái niệm chủ nghĩa duy vật để xây dựng một <i>quan niệm duy vật về lịch sử</i> tập trung vào thế giới thực nghiệm của con người (thực hành, bao gồm cả lao động) và các <a href="/wiki/Thi%E1%BA%BFt_ch%E1%BA%BF_x%C3%A3_h%E1%BB%99i" title="Thiết chế xã hội">thể chế</a> được tạo ra, tái tạo hoặc phá hủy bởi hoạt động đó (xem <a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt_l%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD" title="Chủ nghĩa duy vật lịch sử">quan niệm duy vật về lịch sử</a>). Họ cũng phát triển <a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt_bi%E1%BB%87n_ch%E1%BB%A9ng" title="Chủ nghĩa duy vật biện chứng">chủ nghĩa duy vật biện chứng</a>, thông qua việc lấy <a href="/wiki/Bi%E1%BB%87n_ch%E1%BB%A9ng" title="Biện chứng">phép biện chứng Hegel</a>, tước bỏ các khía cạnh duy tâm của phép biện chứng này và hợp nhất chúng với chủ nghĩa duy vật <sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Lịch_sử"><span id="L.E1.BB.8Bch_s.E1.BB.AD"></span>Lịch sử</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&veaction=edit&section=2" title="Sửa đổi phần “Lịch sử”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=edit&section=2" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Lịch sử"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Trước_công_nguyên"><span id="Tr.C6.B0.E1.BB.9Bc_c.C3.B4ng_nguy.C3.AAn"></span>Trước công nguyên</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&veaction=edit&section=3" title="Sửa đổi phần “Trước công nguyên”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=edit&section=3" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Trước công nguyên"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Lucretius,_De_rerum_natura.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Lucretius%2C_De_rerum_natura.jpg/300px-Lucretius%2C_De_rerum_natura.jpg" decoding="async" width="300" height="454" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Lucretius%2C_De_rerum_natura.jpg/450px-Lucretius%2C_De_rerum_natura.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Lucretius%2C_De_rerum_natura.jpg/600px-Lucretius%2C_De_rerum_natura.jpg 2x" data-file-width="1005" data-file-height="1521" /></a><figcaption>Bài thơ tiếng Latinh De rerum natura của <a href="/wiki/Lucretius" title="Lucretius">Lucretius</a></figcaption></figure> <p>Chủ nghĩa duy vật đã phát triển, có thể độc lập với nhau, ở một số khu vực địa lý <a href="/wiki/L%E1%BB%A5c_%C4%91%E1%BB%8Ba_%C3%81-%C3%82u" title="Lục địa Á-Âu">Á-Âu</a> trong thời gian <a href="/wiki/Karl_Jaspers" title="Karl Jaspers">Karl Jaspers</a> gọi là <a href="/w/index.php?title=Tu%E1%BB%95i_tr%E1%BB%A5c&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tuổi trục (trang không tồn tại)">Thời đại Trục</a> (800-200 TCN). </p><p>Trong <a href="/wiki/Tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i" title="Triết học cổ đại">triết học Ấn Độ cổ đại</a>, chủ nghĩa duy vật đã phát triển khoảng năm 600 TCN với các tác phẩm của <a href="/w/index.php?title=Ajita_Kesakambali&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ajita Kesakambali (trang không tồn tại)">Ajita Kesakambali</a>, <a href="/w/index.php?title=Payasi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Payasi (trang không tồn tại)">Payasi</a>, <a href="/w/index.php?title=Kanada_(tri%E1%BA%BFt_gia)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kanada (triết gia) (trang không tồn tại)">Kanada</a> và những người đề xướng trường <a href="/wiki/Tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc_duy_v%E1%BA%ADt_kho%C3%A1i_l%E1%BA%A1c" title="Triết học duy vật khoái lạc">phái</a> triết học <a href="/wiki/Tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc_duy_v%E1%BA%ADt_kho%C3%A1i_l%E1%BA%A1c" title="Triết học duy vật khoái lạc">Cārvāka</a>. Kanada trở thành một trong những người đề xướng sớm <a href="/wiki/Tr%C6%B0%E1%BB%9Dng_ph%C3%A1i_nguy%C3%AAn_t%E1%BB%AD" title="Trường phái nguyên tử">nguyên tử</a>. Trường phái <a href="/w/index.php?title=Nyaya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nyaya (trang không tồn tại)">Nyaya</a> - <a href="/w/index.php?title=Vaiseika&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vaiseika (trang không tồn tại)">Vaisesika</a> (600-100 TCN) đã phát triển một trong những hình thức thuyết nguyên tử sớm nhất (mặc dù bằng chứng của họ về Thiên Chúa và cho rằng ý thức của họ không phải là vật chất ngăn cản việc dán nhãn cho họ là những người duy vật). </p><p>Các <a href="/wiki/Tr%C6%B0%E1%BB%9Dng_ph%C3%A1i_nguy%C3%AAn_t%E1%BB%AD" title="Trường phái nguyên tử">triết gia theo thuyết nguyên tử</a> <a href="/wiki/Tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc_Hy_L%E1%BA%A1p_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i" title="Triết học Hy Lạp cổ đại">Hy Lạp cổ đại</a> như <a href="/wiki/Leucippus_(nh%C3%A0_tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc)" title="Leucippus (nhà triết học)">Leucippus</a>, <a href="/wiki/Democritos" title="Democritos">Democritus</a> và <a href="/wiki/Epicurus" title="Epicurus">Epicurus</a> đã định hình các nhà duy vật sau này. Bài thơ Latin <i><a href="/w/index.php?title=De_Rerum_Natura&action=edit&redlink=1" class="new" title="De Rerum Natura (trang không tồn tại)">De Rerum Natura</a></i> của <a href="/wiki/Lucretius" title="Lucretius">Lucretius</a> (99 - 55 TCN) phản ánh <a href="/w/index.php?title=Tri%E1%BA%BFt_l%C3%BD_c%C6%A1_h%E1%BB%8Dc&action=edit&redlink=1" class="new" title="Triết lý cơ học (trang không tồn tại)">triết lý cơ học</a> của Democritus và Epicurus. Theo quan điểm này, tất cả những gì tồn tại là vật chất và khoảng trống, và tất cả các hiện tượng là kết quả của các chuyển động và tập hợp khác nhau của các hạt vật chất cơ bản gọi là "nguyên tử" (nghĩa đen: "indivisibles"). <i>De Rerum Natura</i> cung cấp các giải thích cơ học cho các hiện tượng như xói mòn, bay hơi, gió và âm thanh. Những nguyên tắc nổi tiếng như "không gì có thể chạm vào cơ thể ngoài cơ thể" lần đầu tiên xuất hiện trong các tác phẩm của Lucretius. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sau_công_nguyên"><span id="Sau_c.C3.B4ng_nguy.C3.AAn"></span>Sau công nguyên</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&veaction=edit&section=4" title="Sửa đổi phần “Sau công nguyên”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=edit&section=4" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Sau công nguyên"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/V%C6%B0%C6%A1ng_Sung" title="Vương Sung">Vương Sung</a> (27 - ~ 100 sau Công nguyên) là một nhà tư tưởng Trung Quốc sau <a href="/wiki/C%C3%B4ng_nguy%C3%AAn" class="mw-redirect" title="Công nguyên">công nguyên</a> đầu tiên được cho là một nhà duy vật.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Triết gia theo chủ nghĩa duy vật Ấn Độ <a href="/w/index.php?title=Jayaraashi_Bhatta&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jayaraashi Bhatta (trang không tồn tại)">Jayaraashi Bhatta</a> (thế kỷ thứ 6) trong tác phẩm <i>Tattvopaplavasimha</i> ("Sự đảo lộn của tất cả các nguyên tắc") đã bác bỏ nhận thức luận của <a href="/wiki/Kinh_t%E1%BA%A1ng" title="Kinh tạng">Nyaya Sutra</a>. Triết lý <a href="/wiki/Tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc_duy_v%E1%BA%ADt_kho%C3%A1i_l%E1%BA%A1c" title="Triết học duy vật khoái lạc">Cārvāka</a> duy vật khoái lạc dường như đã chết một thời gian sau 1400; Khi <a href="/w/index.php?title=Madhavacharya_c%E1%BB%A7a_Sringeri&action=edit&redlink=1" class="new" title="Madhavacharya của Sringeri (trang không tồn tại)">Madhavacharya</a> biên soạn <i>Sarva-darśana-samgraha</i> (một bản tóm tắt của tất cả các triết lý) vào thế kỷ 14, ông không có văn bản nào của Cārvāka / Lokāyata để trích dẫn hoặc tham khảo.<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Vào đầu thế kỷ 12 <a href="/wiki/Al-Andalus" title="Al-Andalus">al-Andalus</a>, nhà <a href="/w/index.php?title=Tri%E1%BA%BFt_l%C3%BD_h%E1%BB%93i_gi%C3%A1o_s%E1%BB%9Bm&action=edit&redlink=1" class="new" title="Triết lý hồi giáo sớm (trang không tồn tại)">triết học Ả Rập</a>, <a href="/w/index.php?title=Tufail&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tufail (trang không tồn tại)">Ibn Tufail</a> (a.k.a.   Abubacer), đã viết các bài thảo luận về chủ nghĩa duy vật trong <a href="/w/index.php?title=Ti%E1%BB%83u_thuy%E1%BA%BFt_tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tiểu thuyết triết học (trang không tồn tại)">tiểu thuyết triết học</a> của mình, <i><a href="/w/index.php?title=Hayy_ibn_Yaqdhan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hayy ibn Yaqdhan (trang không tồn tại)">Hayy ibn Yaqdhan</a></i> (<i>Philosophus Autodidactus</i>), trong khi mơ hồ báo trước ý tưởng của chủ <a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt_l%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD" title="Chủ nghĩa duy vật lịch sử">nghĩa duy vật lịch sử</a>.<sup id="cite_ref-Urvoy_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-Urvoy-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Triết_học_hiện_đại"><span id="Tri.E1.BA.BFt_h.E1.BB.8Dc_hi.E1.BB.87n_.C4.91.E1.BA.A1i"></span>Triết học hiện đại</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&veaction=edit&section=5" title="Sửa đổi phần “Triết học hiện đại”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=edit&section=5" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Triết học hiện đại"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Ludwig_Andreas_Feuerbach.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Ludwig_Andreas_Feuerbach.jpg/300px-Ludwig_Andreas_Feuerbach.jpg" decoding="async" width="300" height="343" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Ludwig_Andreas_Feuerbach.jpg/450px-Ludwig_Andreas_Feuerbach.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Ludwig_Andreas_Feuerbach.jpg/600px-Ludwig_Andreas_Feuerbach.jpg 2x" data-file-width="1807" data-file-height="2063" /></a><figcaption>Feuerbach (1804-1872), người đặt nền móng cho chủ nghĩa duy vật trong thế kỷ 19</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/Thomas_Hobbes" title="Thomas Hobbes">Thomas Hobbes</a> (1588-1679) <sup id="cite_ref-SEP_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-SEP-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> và <a href="/wiki/Pierre_Gassendi" title="Pierre Gassendi">Pierre Gassendi</a> (1592-1665) <sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> đại diện cho truyền thống duy vật đối lập với những nỗ lực của <a href="/wiki/Ren%C3%A9_Descartes" title="René Descartes">René Descartes</a> (1596-1650) để cung cấp cho <a href="/wiki/Khoa_h%E1%BB%8Dc_t%E1%BB%B1_nhi%C3%AAn" title="Khoa học tự nhiên">khoa học tự nhiên</a> nền tảng nhị nguyên. Ở đó, theo sau nhà duy vật và <a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_v%C3%B4_th%E1%BA%A7n" title="Chủ nghĩa vô thần">vô thần</a> <i>abbé</i> <a href="/w/index.php?title=Jean_Meslier&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jean Meslier (trang không tồn tại)">Jean Meslier</a> (1664-1729) và các tác phẩm của các <a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt_Ph%C3%A1p&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chủ nghĩa duy vật Pháp (trang không tồn tại)">nhà duy vật người Pháp</a>: <a href="/w/index.php?title=Julien_Offray_de_La_Mettrie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Julien Offray de La Mettrie (trang không tồn tại)">Julien Offray de La Mettrie</a>, Nam <a href="/wiki/Nam_t%C6%B0%E1%BB%9Bc_d%27Holbach" title="Nam tước d'Holbach">tước</a> Đức-Pháp (1723-1789), <a href="/wiki/Denis_Diderot" title="Denis Diderot">Denis Diderot</a> (1713-1784) và các nhà tư tưởng <a href="/wiki/Th%E1%BB%9Di_k%E1%BB%B3_Khai_s%C3%A1ng" class="mw-redirect" title="Thời kỳ Khai sáng">Khai sáng</a> Pháp khác. Ở Anh, <a href="/w/index.php?title=John_%22%C4%91i_b%E1%BB%99%22_Stewart&action=edit&redlink=1" class="new" title="John "đi bộ" Stewart (trang không tồn tại)">John "Walking" Stewart</a> (1747-1822) khăng khăng coi vật chất là một khía cạnh <a href="/wiki/Gi%C3%A1o_hu%E1%BA%A5n" class="mw-redirect" title="Giáo huấn">đạo đức</a>, có tác động lớn đến thơ ca triết học của <a href="/wiki/William_Wordsworth" title="William Wordsworth">William Wordsworth</a> (1770-1850). </p><p>Trong <a href="/wiki/Tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc_ph%C6%B0%C6%A1ng_T%C3%A2y" title="Triết học phương Tây">triết học hiện đại muộn</a>, <a href="/w/index.php?title=Nh%C3%A0_nh%C3%A2n_ch%E1%BB%A7ng_h%E1%BB%8Dc&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nhà nhân chủng học (trang không tồn tại)">nhà nhân chủng học</a> vô thần người Đức <a href="/wiki/Ludwig_Andreas_Feuerbach" title="Ludwig Andreas Feuerbach">Ludwig Feuerbach</a> sẽ báo hiệu một bước ngoặt mới của chủ nghĩa duy vật thông qua cuốn sách <i><a href="/w/index.php?title=B%E1%BA%A3n_ch%E1%BA%A5t_c%E1%BB%A7a_Kit%C3%B4_gi%C3%A1o&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bản chất của Kitô giáo (trang không tồn tại)">Tinh hoa của Kitô giáo</a></i> (1841), trong đó trình bày một ghi chép <a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_nh%C3%A2n_v%C4%83n" title="Chủ nghĩa nhân văn">nhân văn</a> về tôn giáo như là hình ảnh hướng ngoại của con người. Chủ nghĩa <b>duy vật nhân học</b> của Feuerbach<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> (một phiên bản của chủ nghĩa duy vật coi nhân học duy vật là <a href="/w/index.php?title=Khoa_h%E1%BB%8Dc_ph%E1%BB%95_qu%C3%A1t&action=edit&redlink=1" class="new" title="Khoa học phổ quát (trang không tồn tại)">khoa học phổ quát</a>) sau này sẽ ảnh hưởng lớn đến <a href="/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx">Karl Marx</a>,<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, người cuối thế kỷ 19 đã xây dựng khái niệm <a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt_l%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD" title="Chủ nghĩa duy vật lịch sử">chủ nghĩa duy vật lịch sử</a>, cơ sở cho Marx và <a href="/wiki/Friedrich_Engels" title="Friedrich Engels">Friedrich Engels</a> đưa ra <a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_x%C3%A3_h%E1%BB%99i_khoa_h%E1%BB%8Dc" title="Chủ nghĩa xã hội khoa học">chủ nghĩa xã hội khoa học</a>: </p> <blockquote class="templatequote"><p>The materialist conception of history starts from the proposition that the production of the means to support human life and, next to production, the exchange of things produced, is the basis of all social structure; that in every society that has appeared in history, the manner in which wealth is distributed and society divided into classes or orders is dependent upon what is produced, how it is produced, and how the products are exchanged. From this point of view, the final causes of all social changes and political revolutions are to be sought, not in men's brains, not in men's better insights into eternal truth and justice, but in changes in the modes of production and exchange. They are to be sought, not in the philosophy, but in the economics of each particular epoch.</p><cite><div class="templatequotecite">— Friedrich Engels, <i>Socialism: Scientific and Utopian</i> (1880)</div></cite> </blockquote><p>Engels sau đó đã phát triển một <a href="/wiki/T%E1%BB%B1_nhi%C3%AAn_(tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc)" title="Tự nhiên (triết học)">triết lý tự nhiên</a> "biện chứng duy vật" (<i><a href="/w/index.php?title=Ph%C3%A9p_bi%E1%BB%87n_ch%E1%BB%A9ng_c%E1%BB%A7a_t%E1%BB%B1_nhi%C3%AAn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Phép biện chứng của tự nhiên (trang không tồn tại)">Phép biện chứng tự nhiên</a></i>, 1883). Thế giới quan của Engels đã được <a href="/w/index.php?title=Georgi_Plekhanov&action=edit&redlink=1" class="new" title="Georgi Plekhanov (trang không tồn tại)">Georgi Plekhanov</a>, cha đẻ của <a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_Marx" title="Chủ nghĩa Marx">chủ nghĩa Mác</a> Nga trao tặng danh hiệu " <a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt_bi%E1%BB%87n_ch%E1%BB%A9ng" title="Chủ nghĩa duy vật biện chứng">chủ nghĩa duy vật biện chứng</a> ".<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Trong <a href="/w/index.php?title=Tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc_Nga&action=edit&redlink=1" class="new" title="Triết học Nga (trang không tồn tại)">triết học Nga</a> đầu thế kỷ 20, <a href="/wiki/Vladimir_Ilyich_Lenin" title="Vladimir Ilyich Lenin">Vladimir Lenin đã</a> phát triển thêm chủ nghĩa duy vật biện chứng trong cuốn sách <i>Chủ nghĩa duy vật</i> <i>và phê bình Empirio</i> (1909), kết nối các quan niệm chính trị do các đối thủ của ông đưa ra với các triết lý chống chủ nghĩa duy vật của họ. </p><p>Một trường phái tư tưởng duy vật theo <a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_t%E1%BB%B1_nhi%C3%AAn_si%C3%AAu_h%C3%ACnh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chủ nghĩa tự nhiên siêu hình (trang không tồn tại)">chủ nghĩa tự nhiên</a> hơn phát triển vào giữa thế kỷ 19 (cũng ở Đức) là <b>chủ nghĩa</b> <b>duy vật Đức</b>: các thành viên bao gồm <a href="/w/index.php?title=Ludwig_B%C3%BCchner&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ludwig Büchner (trang không tồn tại)">Ludwig Büchner</a>, <a href="/w/index.php?title=Jacob_Moleschott&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jacob Moleschott (trang không tồn tại)">Jacob Moleschott</a> và <a href="/w/index.php?title=Carl_Vogt&action=edit&redlink=1" class="new" title="Carl Vogt (trang không tồn tại)">Carl Vogt</a>.<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Triết_học_đương_đại"><span id="Tri.E1.BA.BFt_h.E1.BB.8Dc_.C4.91.C6.B0.C6.A1ng_.C4.91.E1.BA.A1i"></span>Triết học đương đại</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&veaction=edit&section=6" title="Sửa đổi phần “Triết học đương đại”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=edit&section=6" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Triết học đương đại"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Triết_học_phân_tích"><span id="Tri.E1.BA.BFt_h.E1.BB.8Dc_ph.C3.A2n_t.C3.ADch"></span>Triết học phân tích</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&veaction=edit&section=7" title="Sửa đổi phần “Triết học phân tích”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=edit&section=7" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Triết học phân tích"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc_%C4%91%C6%B0%C6%A1ng_%C4%91%E1%BA%A1i" title="Triết học đương đại">Các</a> <a href="/wiki/Tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc_ph%C3%A2n_t%C3%ADch" title="Triết học phân tích">nhà triết học phân tích</a> <a href="/wiki/Tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc_%C4%91%C6%B0%C6%A1ng_%C4%91%E1%BA%A1i" title="Triết học đương đại">đương đại</a> (ví dụ <a href="/w/index.php?title=Daniel_Dennett&action=edit&redlink=1" class="new" title="Daniel Dennett (trang không tồn tại)">Daniel Dennett</a>, <a href="/w/index.php?title=Willard_Van_Orman_Quine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Willard Van Orman Quine (trang không tồn tại)">Willard Van Orman Quine</a>, <a href="/w/index.php?title=Donald_Davidson_(tri%E1%BA%BFt_gia)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Donald Davidson (triết gia) (trang không tồn tại)">Donald Davidson</a> và <a href="/w/index.php?title=Jerry_Fodor&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jerry Fodor (trang không tồn tại)">Jerry Fodor</a>) hoạt động trong khuôn khổ <a href="/w/index.php?title=Nh%C3%A0_duy_v%E1%BA%ADt_khoa_h%E1%BB%8Dc&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nhà duy vật khoa học (trang không tồn tại)">vật chất khoa học</a> hoặc <a href="/wiki/Thuy%E1%BA%BFt_th%E1%BB%B1c_h%E1%BB%AFu" title="Thuyết thực hữu">vật chất</a> rộng rãi, tạo ra các tài khoản đối thủ về cách tốt nhất để điều chỉnh <a href="/wiki/T%C3%A2m_tr%C3%AD" title="Tâm trí">tâm trí</a>, bao gồm <a href="/w/index.php?title=Monism_d%E1%BB%8B_th%C6%B0%E1%BB%9Dng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Monism dị thường (trang không tồn tại)">chủ nghĩa</a> <a href="/wiki/Thuy%E1%BA%BFt_ch%E1%BB%A9c_n%C4%83ng" title="Thuyết chức năng">chức năng</a>, <a href="/w/index.php?title=Monism_d%E1%BB%8B_th%C6%B0%E1%BB%9Dng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Monism dị thường (trang không tồn tại)">chủ nghĩa dị thường</a>, <a href="/w/index.php?title=L%C3%BD_thuy%E1%BA%BFt_nh%E1%BA%ADn_d%E1%BA%A1ng_c%E1%BB%A7a_t%C3%A2m_tr%C3%AD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lý thuyết nhận dạng của tâm trí (trang không tồn tại)">lý thuyết nhận dạng</a>, v.v.<sup id="cite_ref-StandfordEM2_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-StandfordEM2-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Chủ nghĩa duy vật khoa học thường đồng nghĩa với, và thường được mô tả như là một chủ nghĩa duy vật giản lược. Vào đầu thế kỷ hai mươi mốt, <a href="/w/index.php?title=Paul_Churchland&action=edit&redlink=1" class="new" title="Paul Churchland (trang không tồn tại)">Paul</a> và <a href="/w/index.php?title=Nh%C3%A0_th%E1%BB%9D_Patricia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nhà thờ Patricia (trang không tồn tại)">Patricia Churchland đã</a> ủng hộ một lập trường hoàn toàn tương phản (ít nhất, liên quan đến các giả thuyết nhất định); <a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt_lo%E1%BA%A1i_tr%E1%BB%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chủ nghĩa duy vật loại trừ (trang không tồn tại)">chủ nghĩa duy vật loại trừ</a> cho rằng một số hiện tượng tinh thần đơn giản là không tồn tại, và việc nói về những hiện tượng tinh thần đó phản ánh một " <a href="/w/index.php?title=T%C3%A2m_l%C3%BD_d%C3%A2n_gian&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tâm lý dân gian (trang không tồn tại)">tâm lý dân gian</a> " hoàn toàn giả tạo và <a href="/w/index.php?title=%E1%BA%A2o_t%C6%B0%E1%BB%9Fng_n%E1%BB%99i_t%C3%A2m&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ảo tưởng nội tâm (trang không tồn tại)">ảo giác nội tâm</a>. Một nhà <a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt_lo%E1%BA%A1i_b%E1%BB%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chủ nghĩa duy vật loại bỏ (trang không tồn tại)">duy vật loại trừ</a> có thể tin rằng một khái niệm như "niềm tin" đơn giản là không có cơ sở trên thực tế (ví dụ như cách khoa học dân gian nói về các căn bệnh do quỷ gây ra). Với chủ nghĩa duy vật có tính khử ở một đầu của một sự liên tục (lý thuyết của chúng ta sẽ <i>giảm</i> thành sự thật) và chủ nghĩa duy vật loại bỏ ở bên kia (một số lý thuyết nhất định sẽ cần phải được <i>loại bỏ</i> dưới ánh sáng của sự kiện mới), <a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt_x%C3%A9t_l%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chủ nghĩa duy vật xét lại (trang không tồn tại)">chủ nghĩa duy vật xét lại</a> ở đâu đó ở giữa.<sup id="cite_ref-StandfordEM2_16-1" class="reference"><a href="#cite_note-StandfordEM2-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Triết_học_lục_địa"><span id="Tri.E1.BA.BFt_h.E1.BB.8Dc_l.E1.BB.A5c_.C4.91.E1.BB.8Ba"></span>Triết học lục địa</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&veaction=edit&section=8" title="Sửa đổi phần “Triết học lục địa”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=edit&section=8" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Triết học lục địa"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Nhà <a href="/w/index.php?title=Tri%E1%BA%BFt_gia_l%E1%BB%A5c_%C4%91%E1%BB%8Ba&action=edit&redlink=1" class="new" title="Triết gia lục địa (trang không tồn tại)">triết học lục địa</a> <a href="/wiki/Tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc_%C4%91%C6%B0%C6%A1ng_%C4%91%E1%BA%A1i" title="Triết học đương đại">đương đại</a> <a href="/wiki/Gilles_Deleuze" title="Gilles Deleuze">Gilles Deleuze</a> đã cố gắng làm lại và củng cố các ý tưởng duy vật cổ điển.<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Các nhà lý luận đương đại như <a href="/w/index.php?title=Manuel_DeLanda&action=edit&redlink=1" class="new" title="Manuel DeLanda (trang không tồn tại)">Manuel DeLanda</a>, làm việc với chủ nghĩa duy vật được hồi sinh này, đã được xếp vào loại "chủ nghĩa duy vật mới" trong thuyết phục.<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <b>Chủ nghĩa duy vật mới</b> giờ đây đã trở thành lĩnh vực tri thức chuyên ngành của riêng mình, với các khóa học được cung cấp về chủ đề tại các trường đại học lớn, cũng như nhiều hội nghị, bộ sưu tập được chỉnh sửa và chuyên khảo dành cho nó. Cuốn sách <i>Vibrant Matter</i> (2010) của <a href="/w/index.php?title=Jane_Bennett_(nh%C3%A0_l%C3%BD_lu%E1%BA%ADn_ch%C3%ADnh_tr%E1%BB%8B)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jane Bennett (nhà lý luận chính trị) (trang không tồn tại)">Jane Bennett</a> đặc biệt là công cụ đưa các lý thuyết về bản thể luận chủ nghĩa và chủ nghĩa sống còn trở thành một lý thuyết phê phán bị chi phối bởi các lý thuyết của <a href="/w/index.php?title=Nh%C3%A0_h%E1%BA%ADu_c%E1%BA%A5u_tr%C3%BAc&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nhà hậu cấu trúc (trang không tồn tại)">chủ nghĩa hậu cấu trúc</a> luận về ngôn ngữ và diễn ngôn.<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Các học giả như <a href="/w/index.php?title=Mel_Y._Chen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mel Y. Chen (trang không tồn tại)">Mel Y. Chen</a> và Zakiyyah Iman Jackson, tuy nhiên, đã phê phán cơ quan này của văn học duy vật mới vì sự lơ là trong việc xem xét tính vật chất của chủng tộc và giới tính nói riêng.<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Học giả Métis <a href="/w/index.php?title=Zoe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zoe (trang không tồn tại)">Zoe Todd</a> và <a href="/wiki/Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_Mohawk" title="Người Mohawk">Mohawk</a> (Bear Clan, Six Nations) và học giả <a href="/w/index.php?title=Anishinaabe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Anishinaabe (trang không tồn tại)">Anishinaabe</a> Vanessa Watts,<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> truy vấn định hướng thuộc địa của chủng tộc cho một chủ nghĩa duy vật "mới".<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Watts nói riêng mô tả các xu hướng coi vấn đề như một môn học về chăm sóc nữ quyền hay triết học như một xu hướng đó là quá đầu tư vào Reanimation của một <a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_%C3%82u_ch%C3%A2u&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chủ nghĩa Âu châu (trang không tồn tại)">mải tập trung vào</a> truyền thống của cuộc điều tra tại các chi phí của một nền đạo đức bản địa của trách nhiệm.<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Trong khi, các học giả khác, chẳng hạn như Helene Vosters, lặp lại mối quan tâm của họ và đã đặt câu hỏi liệu có bất kỳ điều gì đặc biệt "mới" về cái gọi là "chủ nghĩa duy vật mới" này không, vì các bản thể học hoạt hình bản địa và các nhà hoạt họa khác đã chứng thực cái gọi là "rung cảm" của vật chất "trong nhiều thế kỷ.<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Các học giả khác như <a href="/w/index.php?title=Thomas_Nail&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thomas Nail (trang không tồn tại)">Thomas Nail</a> đã phê phán các phiên bản "chủ nghĩa quan trọng" của chủ nghĩa duy vật mới vì đã phi chính trị hóa "bản thể học phẳng" và về bản chất là lịch sử.<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/Quentin_Meillassoux" title="Quentin Meillassoux">Quentin Meillassoux</a> đề xuất <a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt_suy_%C4%91o%C3%A1n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chủ nghĩa duy vật suy đoán (trang không tồn tại)">chủ nghĩa duy vật suy đoán</a>, một sự trở lại <a href="/w/index.php?title=H%E1%BA%ADu_Kant&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hậu Kant (trang không tồn tại)">thời hậu Kant</a> cho <a href="/wiki/David_Hume" title="David Hume">David Hume</a> cũng dựa trên các ý tưởng duy vật.<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Xác_định_vật_chất"><span id="X.C3.A1c_.C4.91.E1.BB.8Bnh_v.E1.BA.ADt_ch.E1.BA.A5t"></span>Xác định vật chất</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&veaction=edit&section=9" title="Sửa đổi phần “Xác định vật chất”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=edit&section=9" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Xác định vật chất"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Bản chất và định nghĩa của vật chất giống như các khái niệm quan trọng khác trong khoa học và triết học, đã có nhiều cuộc tranh luận.<sup id="cite_ref-Cite_CE1913_29-0" class="reference"><a href="#cite_note-Cite_CE1913-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Có một loại vật chất duy nhất (<a href="/w/index.php?title=Hyle&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hyle (trang không tồn tại)">hyle</a>) mà mọi thứ được tạo ra, hoặc nhiều loại? Là vật chất liên tục có khả năng thể hiện nhiều dạng (<a href="/w/index.php?title=Hylomorism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hylomorism (trang không tồn tại)">hylomorphism</a>) <sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> hay một số thành phần rời rạc, không thay đổi (<a href="/wiki/Tr%C6%B0%E1%BB%9Dng_ph%C3%A1i_nguy%C3%AAn_t%E1%BB%AD" title="Trường phái nguyên tử">nguyên tử</a>)? <sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Liệu nó có thuộc tính nội tại (<a href="/w/index.php?title=L%C3%BD_thuy%E1%BA%BFt_ch%E1%BA%A5t&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lý thuyết chất (trang không tồn tại)">lý thuyết chất</a>) <sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> hay nó thiếu các thuộc tính này (nguyên liệu prima)? </p><p>Một thách thức đối với khái niệm truyền thống về vật chất là "công cụ" hữu hình xuất hiện cùng với sự phát triển của <a href="/wiki/Tr%C6%B0%E1%BB%9Dng_(v%E1%BA%ADt_l%C3%BD)" title="Trường (vật lý)">vật lý học</a> trong thế kỷ 19. <a href="/wiki/Thuy%E1%BA%BFt_t%C6%B0%C6%A1ng_%C4%91%E1%BB%91i_h%E1%BA%B9p" title="Thuyết tương đối hẹp">Thuyết tương đối</a> cho thấy vật chất và năng lượng (bao gồm cả năng lượng phân bố không gian của các trường) có thể thay thế cho nhau. Điều này cho phép quan điểm bản thể học rằng năng lượng là nguyên liệu prima và vật chất là một trong những dạng của nó. Mặt khác, <a href="/wiki/M%C3%B4_h%C3%ACnh_chu%E1%BA%A9n" class="mw-redirect" title="Mô hình chuẩn">Mô hình chuẩn</a> của vật lý hạt sử dụng <a href="/wiki/L%C3%BD_thuy%E1%BA%BFt_tr%C6%B0%E1%BB%9Dng_l%C6%B0%E1%BB%A3ng_t%E1%BB%AD" title="Lý thuyết trường lượng tử">lý thuyết trường lượng tử</a> để mô tả tất cả các tương tác. Theo quan điểm này, có thể nói rằng các lĩnh vực là nguyên liệu prima và năng lượng là một tài sản của lĩnh vực này.   </p><p>Theo mô hình vũ trụ thống trị, <a href="/w/index.php?title=M%C3%B4_h%C3%ACnh_Lambda-CDM&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mô hình Lambda-CDM (trang không tồn tại)">mô hình Lambda-CDM</a>, dưới 5% mật độ năng lượng của vũ trụ được tạo thành từ "vật chất" được mô tả bởi Mô hình chuẩn, và phần lớn vũ trụ bao gồm <a href="/wiki/V%E1%BA%ADt_ch%E1%BA%A5t_t%E1%BB%91i" title="Vật chất tối">vật chất</a> <a href="/wiki/N%C4%83ng_l%C6%B0%E1%BB%A3ng_t%E1%BB%91i" title="Năng lượng tối">tối</a> và <a href="/wiki/N%C4%83ng_l%C6%B0%E1%BB%A3ng_t%E1%BB%91i" title="Năng lượng tối">năng lượng tối</a>, với rất ít sự đồng ý giữa các nhà khoa học về những thứ này được làm từ gì.<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Với sự ra đời của vật lý lượng tử, một số nhà khoa học tin rằng khái niệm vật chất chỉ đơn thuần thay đổi, trong khi những người khác tin rằng vị trí thông thường không còn được duy trì. Chẳng hạn, <a href="/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg">Werner Heisenberg</a> nói, "<i>Bản thể luận của chủ nghĩa duy vật dựa trên ảo tưởng rằng loại tồn tại," thực tế "trực tiếp của thế giới xung quanh chúng ta, có thể được ngoại suy trong phạm vi nguyên tử. Tuy nhiên, phép ngoại suy này là không thể... các nguyên tử không phải là vật.</i>" Ông cho rằng <i>"nguyên tử và những hạt cơ bản tự chúng không có thật; chúng hình thành một thế giới của tiềm năng và khả năng hơn là một đối tượng hoặc sự kiện<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>".</i> <a href="/wiki/Max_Planck" title="Max Planck">Max Planck</a> còn đi xa hơn khi ông cho rằng "<i>Không có vật chất nào hết. Tất cả mọi vật chất phát sinh và tồn tại chỉ vì một lực khiến hạt cơ bản của một nguyên tử rung động và giữ cho hệ thống hạt cơ bản của nguyên tử gắn kết với nhau. Chúng tôi phải giả định rằng đằng sau cái lực này tồn tại một Tâm trí có ý thức và thông minh. Tâm trí này là ma trận của mọi vật chất.</i><sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>". Tương tự như vậy, một số triết gia cảm thấy rằng những sự phân đôi này đòi hỏi phải chuyển từ chủ nghĩa duy vật sang chủ nghĩa vật lý. Những người khác sử dụng thuật ngữ "chủ nghĩa duy vật" và "chủ nghĩa duy vật lý" thay thế cho nhau.<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ngày nay có những học giả tin rằng thực tại của chúng ta chỉ là một mô phỏng trên máy tính của nền văn minh tiên tiến nào đó<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">[</span>38<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Khái niệm về vật chất đã thay đổi để đáp ứng với những khám phá khoa học mới. Do đó, chủ nghĩa duy vật không có nội dung xác định độc lập với lý thuyết cụ thể về vật chất mà nó dựa vào. Theo <a href="/wiki/Noam_Chomsky" title="Noam Chomsky">Noam Chomsky</a>, bất kỳ <a href="/w/index.php?title=Thu%E1%BB%99c_t%C3%ADnh_(tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thuộc tính (triết học) (trang không tồn tại)">thuộc tính</a> nào cũng có thể được coi là vật chất, nếu người ta định nghĩa vật chất sao cho nó có thuộc tính đó.<sup id="cite_ref-Chomsky,_Noam_20002_39-0" class="reference"><a href="#cite_note-Chomsky,_Noam_20002-39"><span class="cite-bracket">[</span>39<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Chính vì thế Lenin định nghĩa "<i>Vật chất là một phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách quan được đem lại cho con người trong cảm giác, được cảm giác của chúng ta chép lại, chụp lại, phản ánh, và tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác</i><sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>40<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>". </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Phê_bình"><span id="Ph.C3.AA_b.C3.ACnh"></span>Phê bình</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&veaction=edit&section=10" title="Sửa đổi phần “Phê bình”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=edit&section=10" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Phê bình"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Một số nhà phê bình phản đối chủ nghĩa duy vật như là một phần của cách tiếp cận quá hoài nghi, hẹp hòi hoặc theo <a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_r%C3%BAt_g%E1%BB%8Dn" title="Chủ nghĩa rút gọn">chủ nghĩa giản lược</a> để lý thuyết hóa, thay vì tuyên bố bản thể học rằng vật chất là chất duy nhất. <a href="/wiki/V%E1%BA%ADt_l%C3%BD_h%E1%BA%A1t" title="Vật lý hạt">Nhà vật lý hạt nhân</a> và <a href="/wiki/Th%E1%BA%A7n_h%E1%BB%8Dc" title="Thần học">nhà thần học</a> Anh giáo <a href="/w/index.php?title=John_Polkinghorne&action=edit&redlink=1" class="new" title="John Polkinghorne (trang không tồn tại)">John Polkinghorne</a> phản đối cái mà ông gọi là chủ nghĩa <i>duy vật</i> hứa hẹn. Tuyên bố rằng khoa học duy vật cuối cùng <i>sẽ</i> thành công trong việc giải thích các hiện tượng mà đến nay vẫn chưa thể giải thích.<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>41<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Polkinghorne thích " <a href="/w/index.php?title=Monism_kh%C3%ADa_c%E1%BA%A1nh_k%C3%A9p&action=edit&redlink=1" class="new" title="Monism khía cạnh kép (trang không tồn tại)">chủ nghĩa hai mặt</a> " hơn chủ nghĩa duy vật.<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Một số nhà duy vật khoa học đã bị chỉ trích vì không cung cấp định nghĩa rõ ràng cho những gì cấu thành nên vấn đề, để lại thuật ngữ "chủ nghĩa duy vật" mà không có bất kỳ ý nghĩa nhất định. <a href="/wiki/Noam_Chomsky" title="Noam Chomsky">Noam Chomsky</a> tuyên bố rằng vì khái niệm vật chất có thể bị ảnh hưởng bởi những khám phá khoa học mới, như đã xảy ra trong quá khứ, các nhà duy vật khoa học đang giáo điều khi cho rằng điều ngược lại.<sup id="cite_ref-Chomsky,_Noam_20002_39-1" class="reference"><a href="#cite_note-Chomsky,_Noam_20002-39"><span class="cite-bracket">[</span>39<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Từ_các_nhà_khoa_học"><span id="T.E1.BB.AB_c.C3.A1c_nh.C3.A0_khoa_h.E1.BB.8Dc"></span>Từ các nhà khoa học</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&veaction=edit&section=11" title="Sửa đổi phần “Từ các nhà khoa học”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=edit&section=11" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Từ các nhà khoa học"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/w/index.php?title=Rudolf_Peierls&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rudolf Peierls (trang không tồn tại)">Rudolf Peierls</a>, một nhà vật lý đóng vai trò chính trong <a href="/wiki/D%E1%BB%B1_%C3%A1n_Manhattan" title="Dự án Manhattan">Dự án Manhattan</a>, đã bác bỏ chủ nghĩa duy vật, nói: "Tiền đề mà bạn có thể mô tả về mặt vật lý toàn bộ chức năng của con người [...] bao gồm cả kiến thức và ý thức, là không thể đo lường được. Vẫn còn thiếu một cái gì đó ".<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/Erwin_Schr%C3%B6dinger" title="Erwin Schrödinger">Erwin Schrödinger</a> nói: "Ý thức không thể được tính theo nghĩa vật lý. Đối với ý thức là hoàn toàn cơ bản. Nó không thể được tính theo bất cứ điều gì khác ".<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite-bracket">[</span>44<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/Werner_Heisenberg" title="Werner Heisenberg">Werner Heisenberg</a>, người đã đưa ra <a href="/wiki/Nguy%C3%AAn_l%C3%BD_b%E1%BA%A5t_%C4%91%E1%BB%8Bnh" title="Nguyên lý bất định">nguyên lý bất định</a>, đã viết, "Bản <a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_th%E1%BB%83_lu%E1%BA%ADn" title="Bản thể luận">thể luận</a> của chủ nghĩa duy vật dựa trên ảo tưởng rằng loại tồn tại," thực tế "trực tiếp của thế giới xung quanh chúng ta, có thể được ngoại suy trong phạm vi nguyên tử. Phép ngoại suy này, tuy nhiên, là không thể... Nguyên tử không phải là vật ".<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite-bracket">[</span>45<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Cơ_học_lượng_tử"><span id="C.C6.A1_h.E1.BB.8Dc_l.C6.B0.E1.BB.A3ng_t.E1.BB.AD"></span>Cơ học lượng tử</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&veaction=edit&section=12" title="Sửa đổi phần “Cơ học lượng tử”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=edit&section=12" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Cơ học lượng tử"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Một số nhà vật lý thế kỷ 20 (như <a href="/wiki/Eugene_Wigner" title="Eugene Wigner">Eugene Wigner</a> <sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite-bracket">[</span>46<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> và <a href="/w/index.php?title=Henry_Stapp&action=edit&redlink=1" class="new" title="Henry Stapp (trang không tồn tại)">Henry Stapp</a>) <sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">[</span>47<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> và các nhà vật lý và nhà văn khoa học thời hiện đại (như <a href="/w/index.php?title=Stephen_Barr&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stephen Barr (trang không tồn tại)">Stephen Barr</a>,<sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite-bracket">[</span>48<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/w/index.php?title=Paul_Davies&action=edit&redlink=1" class="new" title="Paul Davies (trang không tồn tại)">Paul Davies</a> và <a href="/w/index.php?title=John_Gribbin&action=edit&redlink=1" class="new" title="John Gribbin (trang không tồn tại)">John Gribbin</a>) đã cho rằng chủ nghĩa duy vật là thiếu sót do một số phát hiện khoa học gần đây trong vật lý, như <a href="/wiki/C%C6%A1_h%E1%BB%8Dc_l%C6%B0%E1%BB%A3ng_t%E1%BB%AD" title="Cơ học lượng tử">cơ học lượng tử</a> và <a href="/wiki/L%C3%BD_thuy%E1%BA%BFt_h%E1%BB%97n_lo%E1%BA%A1n" title="Lý thuyết hỗn loạn">lý thuyết hỗn loạn</a>. Năm 1991, Gribbin và Davies đã phát hành cuốn sách <i>The Matter Myth</i>, chương đầu tiên, "Cái chết của chủ nghĩa duy vật", bao gồm đoạn văn sau: </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r68144592">.mw-parser-output .templatequote{overflow:hidden;margin:1em 0;padding:0 40px}.mw-parser-output .templatequote .templatequotecite{line-height:1.5em;text-align:left;padding-left:1.6em;margin-top:0}</style><blockquote class="templatequote"><p>Then came our Quantum theory, which totally transformed our image of matter. The old assumption that the microscopic world of atoms was simply a scaled-down version of the everyday world had to be abandoned. Newton's deterministic machine was replaced by a shadowy and paradoxical conjunction of waves and particles, governed by the laws of chance, rather than the rigid rules of causality. An extension of the quantum theory goes beyond even this; it paints a picture in which solid matter dissolves away, to be replaced by weird excitations and vibrations of invisible field energy. Quantum physics undermines materialism because it reveals that matter has far less "substance" than we might believe. But another development goes even further by demolishing Newton's image of matter as inert lumps. This development is the theory of chaos, which has recently gained widespread attention.</p><div class="templatequotecite">— <cite>Paul Davies and John Gribbin, <i>The Matter Myth</i>, Chapter 1</cite></div></blockquote> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Vật_lý_kỹ_thuật_số"><span id="V.E1.BA.ADt_l.C3.BD_k.E1.BB.B9_thu.E1.BA.ADt_s.E1.BB.91"></span>Vật lý kỹ thuật số</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&veaction=edit&section=13" title="Sửa đổi phần “Vật lý kỹ thuật số”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=edit&section=13" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Vật lý kỹ thuật số"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Sự phản đối của Davies và Gribbin được chia sẻ bởi những người đề xuất <a href="/wiki/V%E1%BA%ADt_l%C3%BD_k%E1%BB%B9_thu%E1%BA%ADt_s%E1%BB%91" title="Vật lý kỹ thuật số">vật lý kỹ thuật số</a>, những người xem thông tin hơn là vấn đề cơ bản. Nhà vật lý nổi tiếng và người đề xướng vật lý kỹ thuật số <a href="/wiki/John_Archibald_Wheeler" title="John Archibald Wheeler">John Archibald Wheeler</a> đã viết, "tất cả vật chất và mọi vật lý đều có nguồn gốc lý thuyết thông tin và đây là một <a href="/w/index.php?title=Nguy%C3%AAn_t%E1%BA%AFc_Antropic_c%C3%B3_s%E1%BB%B1_tham_gia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nguyên tắc Antropic có sự tham gia (trang không tồn tại)">vũ trụ có sự tham gia</a> ".<sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite-bracket">[</span>49<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Sự phản đối của họ cũng được chia sẻ bởi một số người sáng lập lý thuyết lượng tử, như <a href="/wiki/Max_Planck" title="Max Planck">Max Planck</a>, đã viết: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r68144592"><blockquote class="templatequote"><p>As a man who has devoted his whole life to the most clear headed science, to the study of matter, I can tell you as a result of my research about atoms this much: There is no matter as such. All matter originates and exists only by virtue of a force which brings the particle of an atom to vibration and holds this most minute solar system of the atom together. We must assume behind this force the existence of a conscious and intelligent Mind. This Mind is the matrix of all matter.</p><div class="templatequotecite">— <cite>Max Planck, <i>Das Wesen der Materie</i>, 1944</cite></div></blockquote> <p><a href="/w/index.php?title=Qu%E1%BA%A7n_jean_James&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quần jean James (trang không tồn tại)">James Jeans</a> đồng tình với Planck khi nói: "Vũ trụ bắt đầu giống như một ý nghĩ tuyệt vời hơn là một cỗ máy tuyệt vời. Tâm trí dường như không còn là kẻ xâm nhập tình cờ vào cõi vật chất ".<sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite-bracket">[</span>50<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Từ_các_tôn_giáo"><span id="T.E1.BB.AB_c.C3.A1c_t.C3.B4n_gi.C3.A1o"></span>Từ các tôn giáo</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&veaction=edit&section=14" title="Sửa đổi phần “Từ các tôn giáo”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=edit&section=14" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Từ các tôn giáo"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Theo Constantin Gutberlet viết trong <i><a href="/wiki/B%C3%A1ch_khoa_to%C3%A0n_th%C6%B0" title="Bách khoa toàn thư">Từ điển bách khoa Công giáo</a></i> (1911), chủ nghĩa duy vật, được định nghĩa là "một hệ thống triết học coi vật chất là thực tại duy nhất trên thế giới [...] phủ nhận sự tồn tại của Thiên Chúa và linh hồn".<sup id="cite_ref-Cite_CE1913_29-1" class="reference"><a href="#cite_note-Cite_CE1913-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Theo quan điểm này, chủ nghĩa duy vật có thể được coi là không tương thích với các tôn giáo thế giới quy định sự tồn tại cho các đối tượng phi vật chất.<sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite-bracket">[</span>51<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Chủ nghĩa duy vật có thể bị nhầm lẫn với chủ nghĩa vô thần. Tuy nhiên, Friedrich Lange đã viết vào năm 1892, "Diderot không phải lúc nào cũng trong Encyclopædia bày tỏ ý kiến cá nhân của riêng mình, nhưng đúng là khi bắt đầu, ông chưa hiểu rõ về Chủ nghĩa vô thần và Chủ nghĩa duy vật".<sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52"><span class="cite-bracket">[</span>52<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Hầu hết <a href="/wiki/%E1%BA%A4n_%C4%90%E1%BB%99_gi%C3%A1o" title="Ấn Độ giáo">Ấn Độ giáo</a> và chủ <a href="/wiki/Thuy%E1%BA%BFt_si%C3%AAu_vi%E1%BB%87t" title="Thuyết siêu việt">nghĩa siêu việt</a> coi tất cả vật chất là một ảo ảnh gọi là <a href="/wiki/%E1%BA%A2o_%E1%BA%A3nh_(Ph%E1%BA%ADt_gi%C3%A1o)" title="Ảo ảnh (Phật giáo)">Maya</a>, khiến con người không biết đến sự thật. Những trải nghiệm siêu việt như nhận thức của <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_ng%C3%A3" class="mw-redirect" title="Đại ngã">Brahman</a> được coi là tiêu diệt ảo ảnh.<sup id="cite_ref-Maya_53-0" class="reference"><a href="#cite_note-Maya-53"><span class="cite-bracket">[</span>53<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/Joseph_Smith" title="Joseph Smith">Joseph Smith</a>, người sáng lập <a href="/wiki/Phong_tr%C3%A0o_Th%C3%A1nh_h%E1%BB%AFu_Ng%C3%A0y_sau" title="Phong trào Thánh hữu Ngày sau">phong trào Latter Day Saint</a>, đã dạy: "Không có thứ gọi là vật chất phi vật chất. Tất cả tinh thần là vật chất, nhưng nó tốt hơn hoặc tinh khiết hơn, và chỉ có thể được nhận ra bằng đôi mắt tinh khiết hơn; Chúng ta không thể nhìn thấy nó; nhưng khi cơ thể chúng ta được thanh lọc, chúng ta sẽ thấy rằng đó là tất cả vấn đề. " <sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite-bracket">[</span>54<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Yếu tố tinh thần này được cho là luôn tồn tại và được đồng tồn tại với Thiên Chúa.<sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55"><span class="cite-bracket">[</span>55<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Mary Baker Eddy, người sáng lập phong trào Khoa học Kitô giáo, đã phủ nhận sự tồn tại của vật chất trên cơ sở sự đồng nhất của Tâm trí (mà cô coi là từ đồng nghĩa với Thiên Chúa).<sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56"><span class="cite-bracket">[</span>56<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Từ_các_nhà_triết_học"><span id="T.E1.BB.AB_c.C3.A1c_nh.C3.A0_tri.E1.BA.BFt_h.E1.BB.8Dc"></span>Từ các nhà triết học</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&veaction=edit&section=15" title="Sửa đổi phần “Từ các nhà triết học”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=edit&section=15" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Từ các nhà triết học"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Trong <i><a href="/w/index.php?title=Ph%C3%AA_b%C3%ACnh_L%C3%BD_tr%C3%AD_thu%E1%BA%A7n_t%C3%BAy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Phê bình Lý trí thuần túy (trang không tồn tại)">Phê bình Lý trí thuần túy</a></i>, <a href="/wiki/Immanuel_Kant" title="Immanuel Kant">Immanuel Kant</a> đã lập luận chống lại chủ nghĩa duy vật trong việc bảo vệ <a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_t%C3%A2m_si%C3%AAu_vi%E1%BB%87t" class="mw-redirect" title="Chủ nghĩa duy tâm siêu việt">chủ nghĩa duy tâm siêu việt</a> của mình (cũng như đưa ra các lập luận chống lại <a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_t%C3%A2m" title="Chủ nghĩa duy tâm">chủ nghĩa duy tâm chủ quan</a> và <a href="/wiki/Thuy%E1%BA%BFt_nh%E1%BB%8B_nguy%C3%AAn_th%C3%A2n-t%C3%A2m" class="mw-redirect" title="Thuyết nhị nguyên thân-tâm">thuyết nhị nguyên thân-tâm</a>).<sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57"><span class="cite-bracket">[</span>57<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite-bracket">[</span>58<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Tuy nhiên, Kant với sự bác bỏ chủ nghĩa duy tâm của mình, lập luận rằng sự thay đổi và thời gian đòi hỏi một chất nền bền bỉ.<sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59"><span class="cite-bracket">[</span>59<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="#cite_note-60"><span class="cite-bracket">[</span>60<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_h%E1%BA%ADu_hi%E1%BB%87n_%C4%91%E1%BA%A1i" title="Chủ nghĩa hậu hiện đại">Các</a> nhà tư tưởng <a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_h%E1%BA%ADu_hi%E1%BB%87n_%C4%91%E1%BA%A1i" title="Chủ nghĩa hậu hiện đại">hậu hiện đại</a> / <a href="/w/index.php?title=Nh%C3%A0_h%E1%BA%ADu_c%E1%BA%A5u_tr%C3%BAc&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nhà hậu cấu trúc (trang không tồn tại)">hậu cấu trúc luận</a> cũng bày tỏ sự hoài nghi về bất kỳ sơ đồ siêu hình bao gồm tất cả. Triết gia <a href="/w/index.php?title=Mary_Midgley&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mary Midgley (trang không tồn tại)">Mary Midgley</a> cho rằng chủ nghĩa duy vật là một <a href="/w/index.php?title=%C3%9D_t%C6%B0%E1%BB%9Fng_t%E1%BB%B1_ph%E1%BA%A3n_bi%E1%BB%87n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ý tưởng tự phản biện (trang không tồn tại)">ý tưởng tự phản biện</a>, ít nhất là dưới hình thức <a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt_lo%E1%BA%A1i_b%E1%BB%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chủ nghĩa duy vật loại bỏ (trang không tồn tại)">duy vật loại bỏ</a> của nó.<sup id="cite_ref-61" class="reference"><a href="#cite_note-61"><span class="cite-bracket">[</span>61<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62"><span class="cite-bracket">[</span>62<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-63" class="reference"><a href="#cite_note-63"><span class="cite-bracket">[</span>63<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-64" class="reference"><a href="#cite_note-64"><span class="cite-bracket">[</span>64<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-65" class="reference"><a href="#cite_note-65"><span class="cite-bracket">[</span>65<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Chủ_nghĩa_duy_tâm"><span id="Ch.E1.BB.A7_ngh.C4.A9a_duy_t.C3.A2m"></span>Chủ nghĩa duy tâm</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&veaction=edit&section=16" title="Sửa đổi phần “Chủ nghĩa duy tâm”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=edit&section=16" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Chủ nghĩa duy tâm"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Các lập luận ủng hộ <a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_t%C3%A2m" title="Chủ nghĩa duy tâm">chủ nghĩa duy tâm</a>, chẳng hạn như của <a href="/wiki/Georg_Wilhelm_Friedrich_Hegel" title="Georg Wilhelm Friedrich Hegel">Hegel</a> và <a href="/wiki/George_Berkeley" title="George Berkeley">Berkeley</a>, thường ở dạng lập luận chống lại <a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_t%C3%A2m" title="Chủ nghĩa duy tâm">chủ nghĩa duy</a> vật; thật vậy, chủ nghĩa duy tâm của Berkeley được gọi là chủ nghĩa <i>phi vật chất</i>. Bây giờ, vật chất có thể được lập luận là dư thừa, như trong <a href="/w/index.php?title=L%C3%BD_thuy%E1%BA%BFt_b%C3%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lý thuyết bó (trang không tồn tại)">lý thuyết bó</a>, và các thuộc tính độc lập với tâm trí, đến lượt nó, có thể được giảm xuống thành <a href="/wiki/Tri_gi%C3%A1c" title="Tri giác">nhận thức</a> chủ quan. Berkeley trình bày một ví dụ về cái sau bằng cách chỉ ra rằng không thể thu thập bằng chứng trực tiếp về vật chất, vì không có kinh nghiệm trực tiếp về vật chất; tất cả những gì có kinh nghiệm là nhận thức, cho dù là nội bộ hay bên ngoài. Như vậy, sự tồn tại của vật chất chỉ có thể được giả định từ sự ổn định (nhận thức) rõ ràng của nhận thức; Nó tìm thấy hoàn toàn không có bằng chứng trong kinh nghiệm trực tiếp. <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/Wikipedia:Ch%C3%BA_th%C3%ADch_ngu%E1%BB%93n_g%E1%BB%91c" title="Wikipedia:Chú thích nguồn gốc"><span title="Tuyên bố này cần tham khảo đến các nguồn đáng tin cậy. (June 2019)">cần dẫn nguồn</span></a></i>]</sup> </p><p>Nếu vật chất và năng lượng được xem là cần thiết để giải thích thế giới vật chất, nhưng không có khả năng giải thích tâm trí, kết quả là <a href="/wiki/Thuy%E1%BA%BFt_nh%E1%BB%8B_nguy%C3%AAn_th%C3%A2n-t%C3%A2m" class="mw-redirect" title="Thuyết nhị nguyên thân-tâm">thuyết nhị nguyên thân-tâm</a> ra đời. <a href="/wiki/Nguy%C3%AAn_l%C3%BD_%C4%91%E1%BB%99t_sinh" title="Nguyên lý đột sinh">Nguyên lý đột sinh</a>, holism và <a href="/w/index.php?title=Tri%E1%BA%BFt_l%C3%BD_qu%C3%A1_tr%C3%ACnh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Triết lý quá trình (trang không tồn tại)">triết lý quá trình</a> tìm cách cải thiện những thiếu sót nhận thức của chủ nghĩa duy vật truyền thống (đặc biệt là <a href="/w/index.php?title=C%C6%A1_ch%E1%BA%BF_(tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cơ chế (triết học) (trang không tồn tại)">thuyết cơ học</a>) mà không từ bỏ hoàn toàn chủ nghĩa duy vật. <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/Wikipedia:Ch%C3%BA_th%C3%ADch_ngu%E1%BB%93n_g%E1%BB%91c" title="Wikipedia:Chú thích nguồn gốc"><span title="Tuyên bố này cần tham khảo đến các nguồn đáng tin cậy. (June 2019)">cần dẫn nguồn</span></a></i>]</sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Các_nhánh_của_chủ_nghĩa_duy_vật"><span id="C.C3.A1c_nh.C3.A1nh_c.E1.BB.A7a_ch.E1.BB.A7_ngh.C4.A9a_duy_v.E1.BA.ADt"></span>Các nhánh của chủ nghĩa duy vật</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&veaction=edit&section=17" title="Sửa đổi phần “Các nhánh của chủ nghĩa duy vật”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=edit&section=17" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Các nhánh của chủ nghĩa duy vật"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt_Kit%C3%B4_gi%C3%A1o&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chủ nghĩa duy vật Kitô giáo (trang không tồn tại)">Chủ nghĩa duy vật Kitô giáo</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt_v%C4%83n_h%C3%B3a&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chủ nghĩa duy vật văn hóa (trang không tồn tại)">Chủ nghĩa duy vật văn hóa</a></li> <li><a href="/wiki/Duy_v%E1%BA%ADt_bi%E1%BB%87n_ch%E1%BB%A9ng" class="mw-redirect" title="Duy vật biện chứng">Chủ nghĩa duy vật biện chứng</a> (Xem thêm <a href="/w/index.php?title=Tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc_t%E1%BB%B1_nhi%C3%AAn_Marx&action=edit&redlink=1" class="new" title="Triết học tự nhiên Marx (trang không tồn tại)">Triết học tự nhiên Marx</a>)</li> <li><a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt_l%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD" title="Chủ nghĩa duy vật lịch sử">Chủ nghĩa duy vật lịch sử</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt_ti%C3%AAu_tr%E1%BB%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chủ nghĩa duy vật tiêu trừ (trang không tồn tại)">Chủ nghĩa duy vật tiêu trừ</a> (<i>Eliminative materialism</i>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt_c%C3%A1ch_m%E1%BA%A1ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chủ nghĩa duy vật cách mạng (trang không tồn tại)">Chủ nghĩa duy vật cách mạng</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt_Ph%C3%A1p&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chủ nghĩa duy vật Pháp (trang không tồn tại)">Chủ nghĩa duy vật Pháp</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt_ho%C3%A0n_nguy%C3%AAn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chủ nghĩa duy vật hoàn nguyên (trang không tồn tại)">Chủ nghĩa duy vật hoàn nguyên</a> / <a href="/w/index.php?title=Thuy%E1%BA%BFt_ho%C3%A0n_nguy%C3%AAn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thuyết hoàn nguyên (trang không tồn tại)">Thuyết hoàn nguyên</a> (<i>Reductive materialism</i>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt_Descartes&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chủ nghĩa duy vật Descartes (trang không tồn tại)">Chủ nghĩa duy vật Descartes</a></li> <li><a href="/wiki/Charvaka" class="mw-redirect" title="Charvaka">Charvaka</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Tham_khảo"><span id="Tham_kh.E1.BA.A3o"></span>Tham khảo</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&veaction=edit&section=18" title="Sửa đổi phần “Tham khảo”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=edit&section=18" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Tham khảo"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r71728118">.mw-parser-output .reflist{margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}@media screen{.mw-parser-output .reflist{font-size:90%}}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist columns references-column-width" style="-moz-column-width: 30em; -webkit-column-width: 30em; column-width: 30em; list-style-type: decimal;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-Edwards1972-1"><b><a href="#cite_ref-Edwards1972_1-0">^</a></b> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67233549">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output .citation q{quotes:"“""”""‘""’"}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#33aa33;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite class="citation cs2"><i>The Encyclopedia of Philosophy</i>, <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-02-894950-1" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-02-894950-1"><bdi>0-02-894950-1</bdi></a>(Originally published 1967 in 8 volumes)</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Encyclopedia+of+Philosophy&rft.isbn=0-02-894950-1&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ACh%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment">Quản lý CS1: postscript (<a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Qu%E1%BA%A3n_l%C3%BD_CS1:_postscript" title="Thể loại:Quản lý CS1: postscript">liên kết</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-Priest1991-2"><b><a href="#cite_ref-Priest1991_2-0">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation cs2"><i>Theories of the Mind</i>, <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-14-013069-1" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-14-013069-1"><bdi>0-14-013069-1</bdi></a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Theories+of+the+Mind&rft.isbn=0-14-013069-1&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ACh%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt" class="Z3988"></span> Alternative <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/978-0-14-013069-0" title="Đặc biệt:Nguồn sách/978-0-14-013069-0">978-0-14-013069-0</a></span> </li> <li id="cite_note-Novack1979-3">^ <a href="#cite_ref-Novack1979_3-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Novack1979_3-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation cs2"><i>The Origins of Materialism</i>, <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-87348-022-8" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-87348-022-8"><bdi>0-87348-022-8</bdi></a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Origins+of+Materialism&rft.isbn=0-87348-022-8&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ACh%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-4"><b><a href="#cite_ref-4">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=Mary_Midgley&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mary Midgley (trang không tồn tại)">Mary Midgley</a> <i>The Myths We Live By</i>.</span> </li> <li id="cite_note-5"><b><a href="#cite_ref-5">^</a></b> <span class="reference-text"><i>Capital</i> Vol. 1, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.marxists.org/archive/marx/works/1867-c1/p3.htm">Afterword to the Second German Edition</a>.</span> </li> <li id="cite_note-6"><b><a href="#cite_ref-6">^</a></b> <span class="reference-text"><i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id={{{id}}}">The Cambridge Companion to Atheism (2006)</a></i> tại <a href="/wiki/Google_Books" title="Google Books">Google Books</a></span> </li> <li id="cite_note-7"><b><a href="#cite_ref-7">^</a></b> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.carvaka4india.com/2011/12/history-of-indian-materialism.html"><i>History of Indian Materialism</i></a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180414150545/http://www.carvaka4india.com/2011/12/history-of-indian-materialism.html">Lưu trữ</a> 2018-04-14 tại <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>, Ramakrishna Bhattacharya</span> </li> <li id="cite_note-Urvoy-8"><b><a href="#cite_ref-Urvoy_8-0">^</a></b> <span class="reference-text">Dominique Urvoy, "The Rationality of Everyday Life: The Andalusian Tradition? (Aropos of Hayy's First Experiences)", in Lawrence I. Conrad (1996), <i>The World of Ibn Tufayl: Interdisciplinary Perspectives on Ḥayy Ibn Yaqẓān</i>, pp. 38-46, <a href="/w/index.php?title=Nh%C3%A0_xu%E1%BA%A5t_b%E1%BA%A3n_Brill&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nhà xuất bản Brill (trang không tồn tại)">Brill Publishers</a>, <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/90-04-09300-1" title="Đặc biệt:Nguồn sách/90-04-09300-1">90-04-09300-1</a>.</span> </li> <li id="cite_note-SEP-9"><b><a href="#cite_ref-SEP_9-0">^</a></b> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://plato.stanford.edu/entries/hobbes/">Thomas Hobbes (Stanford Encyclopedia of Philosophy)</a></span> </li> <li id="cite_note-10"><b><a href="#cite_ref-10">^</a></b> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://plato.stanford.edu/entries/gassendi/">Pierre Gassendi (Stanford Encyclopedia of Philosophy)</a></span> </li> <li id="cite_note-11"><b><a href="#cite_ref-11">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=Axel_Honneth&action=edit&redlink=1" class="new" title="Axel Honneth (trang không tồn tại)">Axel Honneth</a>, <a href="/w/index.php?title=Hans_Joas&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hans Joas (trang không tồn tại)">Hans Joas</a>, <i>Social Action and Human Nature</i>, Cambridge University Press, 1988, p. 18.</span> </li> <li id="cite_note-12"><b><a href="#cite_ref-12">^</a></b> <span class="reference-text">Nicholas Churchich, <i>Marxism and Alienation</i>, Fairleigh Dickinson University Press, 1990, p. 57: "Although Marx has rejected Feuerbach's abstract materialism," Lenin says that Feuerbach's views "are consistently materialist," implying that Feuerbach's conception of causality is entirely in line with dialectical materialism."</span> </li> <li id="cite_note-13"><b><a href="#cite_ref-13">^</a></b> <span class="reference-text">See Georgi Plekhanov, "For the Sixtieth Anniversary of Hegel's Death" (1891). See also Plekhanov, <i>Essays on the History of Materialism</i> (1893) and Plekhanov, <i>The Development of the Monist View of History</i> (1895).</span> </li> <li id="cite_note-14"><b><a href="#cite_ref-14">^</a></b> <span class="reference-text">Owen Chadwick, <i>The Secularization of the European Mind in the Nineteenth Century</i>, Cambridge University Press, 1990, p. 165: "During the 1850s German... scientists conducted a controversy known... as the materialistic controversy. It was specially associated with the names of Vogt, Moleschott and Büchner" and p. 173: "Frenchmen were surprised to see Büchner and Vogt.... [T]he French were surprised at German materialism".</span> </li> <li id="cite_note-15"><b><a href="#cite_ref-15">^</a></b> <span class="reference-text"><i><a href="/w/index.php?title=The_Nineteenth_Century_and_After&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Nineteenth Century and After (trang không tồn tại)">The Nineteenth Century and After</a></i>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=8-VXAAAAIAAJ&q=">Vol. 151</a>, 1952, p. 227: "the Continental materialism of Moleschott and Buchner".</span> </li> <li id="cite_note-StandfordEM2-16">^ <a href="#cite_ref-StandfordEM2_16-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-StandfordEM2_16-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://plato.stanford.edu/entries/materialism-eliminative/#SpeProFolPsy">http://plato.stanford.edu/entries/materialism-eliminative/#SpeProFolPsy</a>, by William Ramsey</span> </li> <li id="cite_note-17"><b><a href="#cite_ref-17">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFSmithProtevi2015" class="citation book cs1">Smith, Daniel; Protevi, John (ngày 1 tháng 1 năm 2015). Zalta, Edward N. (biên tập). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://plato.stanford.edu/archives/win2015/entries/deleuze/"><i>Gilles Deleuze</i></a> .</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Gilles+Deleuze&rft.edition=Winter+2015&rft.date=2015-01-01&rft.aulast=Smith&rft.aufirst=Daniel&rft.au=Protevi%2C+John&rft_id=http%3A%2F%2Fplato.stanford.edu%2Farchives%2Fwin2015%2Fentries%2Fdeleuze%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ACh%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-18"><b><a href="#cite_ref-18">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFDolphijnTuin2013" class="citation journal cs1">Dolphijn, Rick; Tuin, Iris van der (ngày 1 tháng 1 năm 2013). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.openhumanitiespress.org/books/titles/new-materialism/">“New Materialism: Interviews & Cartographies”</a> (bằng tiếng Anh).</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=New+Materialism%3A+Interviews+%26+Cartographies&rft.date=2013-01-01&rft.aulast=Dolphijn&rft.aufirst=Rick&rft.au=Tuin%2C+Iris+van+der&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.openhumanitiespress.org%2Fbooks%2Ftitles%2Fnew-materialism%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ACh%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt" class="Z3988"></span> <span class="cs1-hidden-error error citation-comment">Chú thích journal cần <code class="cs1-code">|journal=</code> (<a href="/wiki/Tr%E1%BB%A3_gi%C3%BAp:L%E1%BB%97i_CS1#missing_periodical" title="Trợ giúp:Lỗi CS1">trợ giúp</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-19"><b><a href="#cite_ref-19">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFBennett2010" class="citation book cs1">Bennett, Jane (ngày 4 tháng 1 năm 2010). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=OcUcmAEACAAJ"><i>Vibrant Matter: A Political Ecology of Things</i></a> (bằng tiếng Anh). Duke University Press. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/9780822346333" title="Đặc biệt:Nguồn sách/9780822346333"><bdi>9780822346333</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Vibrant+Matter%3A+A+Political+Ecology+of+Things&rft.pub=Duke+University+Press&rft.date=2010-01-04&rft.isbn=9780822346333&rft.aulast=Bennett&rft.aufirst=Jane&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DOcUcmAEACAAJ&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ACh%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-20"><b><a href="#cite_ref-20">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.academia.edu/6169668">“Animal: New Directions in the Theorization of Race and Posthumanism”</a>. <i>www.academia.edu</i><span class="reference-accessdate">. Truy cập ngày 8 tháng 5 năm 2016</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.academia.edu&rft.atitle=Animal%3A+New+Directions+in+the+Theorization+of+Race+and+Posthumanism&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.academia.edu%2F6169668&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ACh%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-21"><b><a href="#cite_ref-21">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFChen2012" class="citation book cs1">Chen, Mel Y. (ngày 10 tháng 7 năm 2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=Y793tgAACAAJ"><i>Animacies: Biopolitics, Racial Mattering, and Queer Affect</i></a> (bằng tiếng Anh). Duke University Press. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/9780822352549" title="Đặc biệt:Nguồn sách/9780822352549"><bdi>9780822352549</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Animacies%3A+Biopolitics%2C+Racial+Mattering%2C+and+Queer+Affect&rft.pub=Duke+University+Press&rft.date=2012-07-10&rft.isbn=9780822352549&rft.aulast=Chen&rft.aufirst=Mel+Y.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DY793tgAACAAJ&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ACh%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-22"><b><a href="#cite_ref-22">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://miri.mcmaster.ca/team/dr-vanessa-watts/">“Dr. Vanessa Watts”</a>. <i>McMaster Indigenous Research Institute</i> (bằng tiếng Anh). 12 tháng 12 năm 2018<span class="reference-accessdate">. Truy cập ngày 9 tháng 5 năm 2020</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=McMaster+Indigenous+Research+Institute&rft.atitle=Dr.+Vanessa+Watts&rft.date=2018-12-12&rft_id=http%3A%2F%2Fmiri.mcmaster.ca%2Fteam%2Fdr-vanessa-watts%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ACh%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-23"><b><a href="#cite_ref-23">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFTodd2016" class="citation journal cs1">Todd, Zoe (2016). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/johs.12124">“An Indigenous Feminist's Take On The Ontological Turn: 'Ontology' Is Just Another Word For Colonialism”</a>. <i>Journal of Historical Sociology</i> (bằng tiếng Anh). <b>29</b> (1): 4–22. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1111%2Fjohs.12124">10.1111/johs.12124</a>. <a href="/wiki/M%C3%A3_s%E1%BB%91_ti%C3%AAu_chu%E1%BA%A9n_qu%E1%BB%91c_t%E1%BA%BF_cho_xu%E1%BA%A5t_b%E1%BA%A3n_ph%E1%BA%A9m_nhi%E1%BB%81u_k%E1%BB%B3" class="mw-redirect" title="Mã số tiêu chuẩn quốc tế cho xuất bản phẩm nhiều kỳ">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/issn/1467-6443">1467-6443</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+Historical+Sociology&rft.atitle=An+Indigenous+Feminist%27s+Take+On+The+Ontological+Turn%3A+%27Ontology%27+Is+Just+Another+Word+For+Colonialism&rft.volume=29&rft.issue=1&rft.pages=4-22&rft.date=2016&rft_id=info%3Adoi%2F10.1111%2Fjohs.12124&rft.issn=1467-6443&rft.aulast=Todd&rft.aufirst=Zoe&rft_id=https%3A%2F%2Fonlinelibrary.wiley.com%2Fdoi%2Fabs%2F10.1111%2Fjohs.12124&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ACh%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-24"><b><a href="#cite_ref-24">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFWatts2013" class="citation journal cs1">Watts, Vanessa (ngày 4 tháng 5 năm 2013). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://jps.library.utoronto.ca/index.php/des/article/view/19145">“Indigenous Place-Thought and Agency Amongst Humans and Non Humans (First Woman and Sky Woman Go On a European World Tour!)”</a>. <i>Decolonization: Indigeneity, Education & Society</i> (bằng tiếng Anh). <b>2</b> (1). <a href="/wiki/M%C3%A3_s%E1%BB%91_ti%C3%AAu_chu%E1%BA%A9n_qu%E1%BB%91c_t%E1%BA%BF_cho_xu%E1%BA%A5t_b%E1%BA%A3n_ph%E1%BA%A9m_nhi%E1%BB%81u_k%E1%BB%B3" class="mw-redirect" title="Mã số tiêu chuẩn quốc tế cho xuất bản phẩm nhiều kỳ">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/issn/1929-8692">1929-8692</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Decolonization%3A+Indigeneity%2C+Education+%26+Society&rft.atitle=Indigenous+Place-Thought+and+Agency+Amongst+Humans+and+Non+Humans+%28First+Woman+and+Sky+Woman+Go+On+a+European+World+Tour%21%29&rft.volume=2&rft.issue=1&rft.date=2013-05-04&rft.issn=1929-8692&rft.aulast=Watts&rft.aufirst=Vanessa&rft_id=https%3A%2F%2Fjps.library.utoronto.ca%2Findex.php%2Fdes%2Farticle%2Fview%2F19145&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ACh%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-25"><b><a href="#cite_ref-25">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFSchweitzerZerdy2014" class="citation book cs1">Schweitzer, M.; Zerdy, J. (ngày 14 tháng 8 năm 2014). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=MEJvBAAAQBAJ"><i>Performing Objects and Theatrical Things</i></a> (bằng tiếng Anh). Springer. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/9781137402455" title="Đặc biệt:Nguồn sách/9781137402455"><bdi>9781137402455</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Performing+Objects+and+Theatrical+Things&rft.pub=Springer&rft.date=2014-08-14&rft.isbn=9781137402455&rft.aulast=Schweitzer&rft.aufirst=M.&rft.au=Zerdy%2C+J.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DMEJvBAAAQBAJ&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ACh%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-26"><b><a href="#cite_ref-26">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFNail,_Thomas2018" class="citation book cs1">Nail, Thomas (ngày 10 tháng 12 năm 2018). <i>Being and motion</i>. New York, NY. tr. 11–54. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/978-0-19-090890-4" title="Đặc biệt:Nguồn sách/978-0-19-090890-4"><bdi>978-0-19-090890-4</bdi></a>. <a href="/wiki/OCLC_(%C4%91%E1%BB%8Bnh_danh)" class="mw-redirect" title="OCLC (định danh)">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/oclc/1040086073">1040086073</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Being+and+motion&rft.place=New+York%2C+NY&rft.pages=11-54&rft.date=2018-12-10&rft_id=info%3Aoclcnum%2F1040086073&rft.isbn=978-0-19-090890-4&rft.au=Nail%2C+Thomas&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ACh%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-27"><b><a href="#cite_ref-27">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFGambleHananNail2019" class="citation journal cs1">Gamble, Christopher N.; Hanan, Joshua S.; Nail, Thomas (ngày 2 tháng 11 năm 2019). “What is New Materialism?”. <i>Angelaki</i>. <b>24</b> (6): 111–134. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1080%2F0969725x.2019.1684704">10.1080/0969725x.2019.1684704</a>. <a href="/wiki/M%C3%A3_s%E1%BB%91_ti%C3%AAu_chu%E1%BA%A9n_qu%E1%BB%91c_t%E1%BA%BF_cho_xu%E1%BA%A5t_b%E1%BA%A3n_ph%E1%BA%A9m_nhi%E1%BB%81u_k%E1%BB%B3" class="mw-redirect" title="Mã số tiêu chuẩn quốc tế cho xuất bản phẩm nhiều kỳ">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/issn/0969-725X">0969-725X</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Angelaki&rft.atitle=What+is+New+Materialism%3F&rft.volume=24&rft.issue=6&rft.pages=111-134&rft.date=2019-11-02&rft_id=info%3Adoi%2F10.1080%2F0969725x.2019.1684704&rft.issn=0969-725X&rft.aulast=Gamble&rft.aufirst=Christopher+N.&rft.au=Hanan%2C+Joshua+S.&rft.au=Nail%2C+Thomas&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ACh%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-28"><b><a href="#cite_ref-28">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Quentin_Meillassoux" title="Quentin Meillassoux">Quentin Meillassoux</a> (2008), <i>After Finitude</i>, Bloomsbury, p. 90.</span> </li> <li id="cite_note-Cite_CE1913-29">^ <a href="#cite_ref-Cite_CE1913_29-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Cite_CE1913_29-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <span class="reference-text"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span><img alt="Public Domain" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/PD-icon.svg/12px-PD-icon.svg.png" decoding="async" width="12" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/PD-icon.svg/18px-PD-icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/PD-icon.svg/24px-PD-icon.svg.png 2x" data-file-width="196" data-file-height="196" /></span></span> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFHerbermann1913" class="citation encyclopaedia cs1">Herbermann, Charles biên tập (1913). <i><a href="/w/index.php?title=Catholic_Encyclopedia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Catholic Encyclopedia (trang không tồn tại)">Catholic Encyclopedia</a></i>. New York: Robert Appleton Company.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.place=New+York&rft.pub=Robert+Appleton+Company&rft.date=1913&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ACh%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error error citation-comment"><code class="cs1-code">|title=</code> trống hay bị thiếu (<a href="/wiki/Tr%E1%BB%A3_gi%C3%BAp:L%E1%BB%97i_CS1#citation_missing_title" title="Trợ giúp:Lỗi CS1">trợ giúp</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-30"><b><a href="#cite_ref-30">^</a></b> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/ebc/article-9041771">"Hylomorphism"</a> <i>Concise Britannica</i></span> </li> <li id="cite_note-31"><b><a href="#cite_ref-31">^</a></b> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://etext.lib.virginia.edu/cgi-local/DHI/dhi.cgi?id=dv1-21">"Atomism: Antiquity to the Seventeenth Century"</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130401041755/http://etext.lib.virginia.edu/cgi-local/DHI/dhi.cgi?id=dv1-21">Lưu trữ</a> 2013-04-01 tại <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> <i>Dictionary of the History of Ideas</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20050305082323/http://etext.lib.virginia.edu/cgi-local/DHI/dhi.cgi?id=dv1-22">"Atomism in the Seventeenth Century"</a> <i>Dictionary of the History of Ideas</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://people.umass.edu/schaffer/papers/Fundamental.pdf">Article by a philosopher who opposes atomism</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20061221163403/http://people.umass.edu/schaffer/papers/Fundamental.pdf">Lưu trữ</a> 2006-12-21 tại <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.abstractatom.com/buddhist_atomism_and_the_r_theory_of_time.htm">Information on Buddhist atomism</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://plato.stanford.edu/entries/democritus/">Article on traditional Greek atomism</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://plato.stanford.edu/entries/atomism-modern/">"Atomism from the 17th to the 20th Century"</a> <i>Stanford Encyclopedia of Philosophy</i></span> </li> <li id="cite_note-32"><b><a href="#cite_ref-32">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://plato.stanford.edu/entries/substance/">“<i>Stanford Encyclopedia of Philosophy</i> on substance theory”</a>. Plato.stanford.edu<span class="reference-accessdate">. Truy cập ngày 24 tháng 6 năm 2013</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Stanford+Encyclopedia+of+Philosophy+on+substance+theory&rft.pub=Plato.stanford.edu&rft_id=http%3A%2F%2Fplato.stanford.edu%2Fentries%2Fsubstance%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ACh%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-33"><b><a href="#cite_ref-33">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.friesian.com/essence.htm">“The Friesian School on Substance and Essence”</a>. Friesian.com<span class="reference-accessdate">. Truy cập ngày 24 tháng 6 năm 2013</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Friesian+School+on+Substance+and+Essence&rft.pub=Friesian.com&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.friesian.com%2Fessence.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ACh%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-34"><b><a href="#cite_ref-34">^</a></b> <span class="reference-text">Bernard Sadoulet "Particle Dark Matter in the Universe: At the Brink of Discovery?" <i>Science</i> ngày 5 tháng 1 năm 2007: Vol. 315. no. 5808, pp. 61 - 63</span> </li> <li id="cite_note-35"><b><a href="#cite_ref-35">^</a></b> <span class="reference-text">Werner Heisenberg, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/stream/PhysicsPhilosophy/Heisenberg-PhysicsPhilosophy_djvu.txt">Physics and Philosophy: The Revolution in Modern Science</a>, trích "<i>In the experiments about atomic events we have to do with things and facts, with phenomena that are just as real as any phenomena in daily life. But the atoms or the elementary particles themselves are not as' real; they form a world of potentialities or possibilities rather than one of things or facts</i>", New York, Harper, 1958</span> </li> <li id="cite_note-36"><b><a href="#cite_ref-36">^</a></b> <span class="reference-text"> Max Planck, Das Wesen der Materie [The Nature of Matter], a 1944 speech in Florence, Italy, Archiv zur Geschichte der Max‑Planck‑Gesellschaft, Abt. Va, Rep. 11 Planck, Nr. 1797, trích "<i>I can tell you as a result of my research about atoms this much: There is no matter as such. All matter originates and exists only by virtue of a force which brings the particle of an atom to vibration and holds this most minute solar system of the atom together. We must assume behind this force the existence of a conscious and intelligent Mind. This Mind is the matrix of all matter.</i>"</span> </li> <li id="cite_note-37"><b><a href="#cite_ref-37">^</a></b> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://philosophy.uwaterloo.ca/MindDict/materialism.html">"Many philosophers and scientists now use the terms 'material' and 'physical' interchangeably"</a> <i>Dictionary of the Philosophy of Mind</i></span> </li> <li id="cite_note-38"><b><a href="#cite_ref-38">^</a></b> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://vietnamnet.vn/vn/cong-nghe/giao-su-my-co-kha-nang-chung-ta-dang-song-trong-gia-lap-681642.html">Giáo sư Mỹ: 'Có khả năng chúng ta đang sống trong giả lập'</a>, Vietnamnet, 16/10/2020</span> </li> <li id="cite_note-Chomsky,_Noam_20002-39">^ <a href="#cite_ref-Chomsky,_Noam_20002_39-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chomsky,_Noam_20002_39-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <span class="reference-text">Chomsky, Noam (2000) <i>New Horizons in the Study of Language and Mind</i></span> </li> <li id="cite_note-40"><b><a href="#cite_ref-40">^</a></b> <span class="reference-text">Bàn về phạm trù vật chất của V.I.Lênin, Nguyễn Huy Canh, Tạp chí Triết học, số 3 (202), tháng 3 - 2008</span> </li> <li id="cite_note-41"><b><a href="#cite_ref-41">^</a></b> <span class="reference-text">However, critics of materialism are equally guilty of prognosticating that it will <i>never</i> be able to explain certain phenomena. "Over a hundred years ago <a href="/wiki/William_James" title="William James">William James</a> saw clearly that science would never resolve the <a href="/w/index.php?title=Mind-body_dichotomy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mind-body dichotomy (trang không tồn tại)">mind-body problem</a>." <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.designinference.com/documents/1999.10.spiritual_machines.htm"><i>Are We Spiritual Machines?</i></a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131111064335/http://www.designinference.com/documents/1999.10.spiritual_machines.htm">Lưu trữ</a> 2013-11-11 tại <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> Dembski, W.</span> </li> <li id="cite_note-42"><b><a href="#cite_ref-42">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20001007161033/http://crosscurrents.org/polkinghorne.htm">“Interview with John Polkinghorne”</a>. Crosscurrents.org. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.crosscurrents.org/polkinghorne.htm">Bản gốc</a> lưu trữ ngày 7 tháng 10 năm 2000<span class="reference-accessdate">. Truy cập ngày 24 tháng 6 năm 2013</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Interview+with+John+Polkinghorne&rft.pub=Crosscurrents.org&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.crosscurrents.org%2Fpolkinghorne.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ACh%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-43"><b><a href="#cite_ref-43">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://economictimes.indiatimes.com/opinion/vedanta/matter-undermined/articleshow/17055344.cms">“Matter Undermined”</a>. <i>The Economic Times</i>. ngày 2 tháng 11 năm 2012<span class="reference-accessdate">. Truy cập ngày 21 tháng 6 năm 2019</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=The+Economic+Times&rft.atitle=Matter+Undermined&rft.date=2012-11-02&rft_id=https%3A%2F%2Feconomictimes.indiatimes.com%2Fopinion%2Fvedanta%2Fmatter-undermined%2Farticleshow%2F17055344.cms&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ACh%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-44"><b><a href="#cite_ref-44">^</a></b> <span class="reference-text">"General Scientific and Popular Papers," in Collected Papers, Vol. 4. Vienna: Austrian Academy of Sciences. Friedr. Vieweg & Sohn, Braunschweig/Wiesbaden. p. 334</span> </li> <li id="cite_note-45"><b><a href="#cite_ref-45">^</a></b> <span class="reference-text">W. Heisenberg (1962). <i>Physics and philosophy: the revolution in modern science</i></span> </li> <li id="cite_note-46"><b><a href="#cite_ref-46">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFWigner2012" class="citation book cs1">Wigner, Eugene Paul (ngày 6 tháng 12 năm 2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.ie/books?id=EFboCAAAQBAJ&pg=PA252"><i>Philosophical Reflections and Syntheses</i></a>. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/9783642783746" title="Đặc biệt:Nguồn sách/9783642783746"><bdi>9783642783746</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Philosophical+Reflections+and+Syntheses&rft.date=2012-12-06&rft.isbn=9783642783746&rft.aulast=Wigner&rft.aufirst=Eugene+Paul&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.ie%2Fbooks%3Fid%3DEFboCAAAQBAJ%26pg%3DPA252&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ACh%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-47"><b><a href="#cite_ref-47">^</a></b> <span class="reference-text">"Quantum interactive dualism - an alternative to materialism," <i><a href="/w/index.php?title=Journal_of_Consciousness_Studies&action=edit&redlink=1" class="new" title="Journal of Consciousness Studies (trang không tồn tại)">Journal of Consciousness Studies</a></i></span> </li> <li id="cite_note-48"><b><a href="#cite_ref-48">^</a></b> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external autonumber" href="https://www.forbes.com/sites/johnfarrell/2017/01/29/a-physicist-talks-god-and-the-quantum/amp/">[1]</a></span> </li> <li id="cite_note-49"><b><a href="#cite_ref-49">^</a></b> <span class="reference-text">"Information, Physics, Quantum: The Search for Links" in <i>Complexity, Entropy and the Physics of Information</i> (1990), ed. by <a href="/w/index.php?title=Wojciech_H._Zurek&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wojciech H. Zurek (trang không tồn tại)">Wojciech H. Zurek</a></span> </li> <li id="cite_note-50"><b><a href="#cite_ref-50">^</a></b> <span class="reference-text">James Jeans, <i>The Mysterious Universe</i> p. 137, 1937 ed.</span> </li> <li id="cite_note-51"><b><a href="#cite_ref-51">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/soul-religion-and-philosophy">“Encyclopaedia Britannica: Soul Religion and Philosophy”</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Encyclopaedia+Britannica%3A+Soul+Religion+and+Philosophy&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2Ftopic%2Fsoul-religion-and-philosophy&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ACh%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-52"><b><a href="#cite_ref-52">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFLange1892" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Friedrich_Albert_Lange&action=edit&redlink=1" class="new" title="Friedrich Albert Lange (trang không tồn tại)">Lange, Friedrich Albert</a> (1892). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=Rng3AAAAMAAJ"><i>History of Materialism and Criticism of Its Present Importance</i></a>. English and foreign philosophical library. 2: History of materialism until Kant (ấn bản thứ 4). K. Paul, Trench, Trübner, & Company, Limited. tr. 25–26<span class="reference-accessdate">. Truy cập ngày 21 tháng 6 năm 2019</span>. <q>Diderot has not always in the Encyclopædia expressed his own individual opinion, but it is just as true that at its commencement he had not yet got as far as Atheism and Materialism.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=History+of+Materialism+and+Criticism+of+Its+Present+Importance&rft.series=English+and+foreign+philosophical+library&rft.pages=25-26&rft.edition=4&rft.pub=K.+Paul%2C+Trench%2C+Tr%C3%BCbner%2C+%26+Company%2C+Limited&rft.date=1892&rft.aulast=Lange&rft.aufirst=Friedrich+Albert&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DRng3AAAAMAAJ&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ACh%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Maya-53"><b><a href="#cite_ref-Maya_53-0">^</a></b> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mahavidya.ca/2015/06/25/maya-the-concept-of-illusion/">mahavidya.ca</a></span> </li> <li id="cite_note-54"><b><a href="#cite_ref-54">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=Gi%C3%A1o_l%C3%BD_v%C3%A0_Giao_%C6%B0%E1%BB%9Bc&action=edit&redlink=1" class="new" title="Giáo lý và Giao ước (trang không tồn tại)">Doctrine and Covenants</a> <a href="/w/index.php?title=B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Lds&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bản mẫu:Lds (trang không tồn tại)">Bản mẫu:Lds</a></span> </li> <li id="cite_note-55"><b><a href="#cite_ref-55">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFSmith1938" class="citation book cs1"><a href="/wiki/Joseph_Smith" title="Joseph Smith">Smith, Joseph</a> (1938). <a href="/w/index.php?title=Joseph_Fielding_Smith&action=edit&redlink=1" class="new" title="Joseph Fielding Smith (trang không tồn tại)">Smith, Joseph Fielding</a> (biên tập). <a href="/w/index.php?title=Teachings_of_the_Prophet_Joseph_Smith_(book)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Teachings of the Prophet Joseph Smith (book) (trang không tồn tại)"><i>Teachings of the Prophet Joseph Smith</i></a>. Salt Lake City: Deseret Book. tr. 352–354. <a href="/wiki/OCLC_(%C4%91%E1%BB%8Bnh_danh)" class="mw-redirect" title="OCLC (định danh)">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/oclc/718055">718055</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Teachings+of+the+Prophet+Joseph+Smith&rft.place=Salt+Lake+City&rft.pages=352-354&rft.pub=Deseret+Book&rft.date=1938&rft_id=info%3Aoclcnum%2F718055&rft.aulast=Smith&rft.aufirst=Joseph&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3ACh%E1%BB%A7+ngh%C4%A9a+duy+v%E1%BA%ADt" class="Z3988"></span>.</span> </li> <li id="cite_note-56"><b><a href="#cite_ref-56">^</a></b> <span class="reference-text">Mary Baker Eddy, Science and Health with Key to the Scriptures, Boston: The First Church of Christ Scientist, 1934, p. 468.</span> </li> <li id="cite_note-57"><b><a href="#cite_ref-57">^</a></b> <span class="reference-text">See <i><a href="/w/index.php?title=Critique_of_Pure_Reason&action=edit&redlink=1" class="new" title="Critique of Pure Reason (trang không tồn tại)">Critique of Pure Reason</a></i> where he gives a "refutation of idealism" in pp. 345–52 (1st Ed.) and pp. 244–7 (2nd Ed.) in the Norman Kemp Smith edition</span> </li> <li id="cite_note-58"><b><a href="#cite_ref-58">^</a></b> <span class="reference-text"><i><a href="/w/index.php?title=Critique_of_Pure_Reason&action=edit&redlink=1" class="new" title="Critique of Pure Reason (trang không tồn tại)">Critique of Pure Reason</a></i> (A379, p. 352 NKS translation). "If, however, as commonly happens, we seek to extend the concept of dualism, and take it in the transcendental sense, neither it nor the two counter-alternatives — pneumatism [idealism] on the one hand, materialism on the other — would have any sort of basis [...] Neither the transcendental object which underlies outer appearances nor that which underlies inner intuition, is in itself either matter or a thinking being, but a ground (to us unknown)..."</span> </li> <li id="cite_note-59"><b><a href="#cite_ref-59">^</a></b> <span class="reference-text">"Kant argues that we can determine that there has been a change in the objects of our perception, not merely a change in our perceptions themselves, only by conceiving of what we perceive as successive states of enduring substances (see Substance)".<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.rep.routledge.com/article/DB047SECT7"><i>Routledge Encyclopedia of Philosophy</i></a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070206102552/http://www.rep.routledge.com/article/DB047SECT7">Lưu trữ</a> 2007-02-06 tại <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></span> </li> <li id="cite_note-60"><b><a href="#cite_ref-60">^</a></b> <span class="reference-text">"All determination of time presupposes something permanent in perception. This permanent cannot, however, be something in me [...]" <i>Critique of Pure Reason</i>, B274, p. 245 (NKS translation)</span> </li> <li id="cite_note-61"><b><a href="#cite_ref-61">^</a></b> <span class="reference-text">See <a href="/w/index.php?title=Mary_Midgley&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mary Midgley (trang không tồn tại)">Mary Midgley</a> (1990), <i>The Myths we Live By</i>.</span> </li> <li id="cite_note-62"><b><a href="#cite_ref-62">^</a></b> <span class="reference-text">Baker, L. (1987). <i>Saving Belief</i> Princeton, Princeton University Press</span> </li> <li id="cite_note-63"><b><a href="#cite_ref-63">^</a></b> <span class="reference-text">Reppert, V. (1992). "Eliminative Materialism, Cognitive Suicide, and Begging the Question". <i>Metaphilosophy</i> 23: 378–92.</span> </li> <li id="cite_note-64"><b><a href="#cite_ref-64">^</a></b> <span class="reference-text">Seidner, Stanley S. (ngày 10 tháng 6 năm 2009) "A Trojan Horse: Logotherapeutic Transcendence and its Secular Implications for Theology". Mater Dei Institute. p. 5.</span> </li> <li id="cite_note-65"><b><a href="#cite_ref-65">^</a></b> <span class="reference-text">Boghossian, P. (1990). "The Status of Content" <i>Philosophical Review</i> 99: 157–84. and (1991) "The Status of Content Revisited". <i>Pacific Philosophical Quarterly</i> 71: 264–78.</span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Tư_liệu"><span id="T.C6.B0_li.E1.BB.87u"></span>Tư liệu</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&veaction=edit&section=19" title="Sửa đổi phần “Tư liệu”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=edit&section=19" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Tư liệu"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Churchland, Paul (1981). <i>Eliminative materialism and the Propositional Attitudes</i>. The philosophy of science. Boyd, Richard; P. Gasper; J. D. Trout. Cambridge, Massachusetts, MIT Press.</li> <li>Flanagan, Owen (1991). <i>The Science of the Mind</i>. 2nd edition Cambridge Massachusetts, MIT Press.</li> <li>Fodor, J.A. (1974) Special Sciences, <i>Synthese</i>, Vol.28.</li> <li>Kim, J. (1994) Multiple Realization and the Metaphysics of Reduction, <i>Philosophy and Phenomenological Research</i>, Vol. 52.</li> <li>Lange, Friedrich A.,(1925) <i>The History of Materialism</i>. New York, Harcourt, Brace, & Co.</li> <li>Moser, P. K.; J. D. Trout, Ed. (1995) <i>Contemporary Materialism: A Reader</i>. New York, Routledge.</li> <li>Schopenhauer, Arthur, (1969) <i><a href="/w/index.php?title=The_World_as_Will_and_Representation&action=edit&redlink=1" class="new" title="The World as Will and Representation (trang không tồn tại)">The World as Will and Representation</a></i>. New York, Dover Publications, Inc.</li> <li>Vitzthum, Richard C. (1995) <i>Materialism: An Affirmative History and Definition</i>. Amhert, New York, Prometheus Books.</li> <li>Buchner, L. (1920). <i>Force and Matter</i>. New York, Peter Eckler Publishing CO.</li> <li><a href="/w/index.php?title=La_Mettrie&action=edit&redlink=1" class="new" title="La Mettrie (trang không tồn tại)">La Mettrie</a>, <i>Man The machine</i>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Liên_kết_ngoài"><span id="Li.C3.AAn_k.E1.BA.BFt_ngo.C3.A0i"></span>Liên kết ngoài</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&veaction=edit&section=20" title="Sửa đổi phần “Liên kết ngoài”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&action=edit&section=20" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Liên kết ngoài"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r71936381">.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid #aaa;font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:var(--background-color-interactive-subtle,#f8f9fa);display:flow-root}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageright{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1;min-width:0}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-right{clear:right;float:right;margin-left:1em}.mw-parser-output .side-box-left{margin-right:1em}}</style><div class="side-box side-box-right plainlinks sistersitebox"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r70981351">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/34px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="34" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/51px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/68px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist"><a href="/wiki/Wikiquote" title="Wikiquote">Wikiquote</a> có sưu tập danh ngôn về: <div style="margin-left: 10px;"><i><b><a href="https://vi.wikiquote.org/wiki/Duy_v%E1%BA%ADt" class="extiw" title="q:Duy vật">Duy vật</a></b></i> </div></div></div> </div> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r70958518">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r71573313">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}body.skin--responsive .mw-parser-output .navbox-image img{max-width:none!important}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .navbox{display:none!important}}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Siêu_hình_học" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-xem"><a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Si%C3%AAu_h%C3%ACnh_h%E1%BB%8Dc" title="Bản mẫu:Siêu hình học"><abbr title="Xem bản mẫu này">x</abbr></a></li><li class="nv-thảo luận"><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn_B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Si%C3%AAu_h%C3%ACnh_h%E1%BB%8Dc&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thảo luận Bản mẫu:Siêu hình học (trang không tồn tại)"><abbr title="Thảo luận bản mẫu này">t</abbr></a></li><li class="nv-sửa"><a class="external text" href="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Si%C3%AAu_h%C3%ACnh_h%E1%BB%8Dc&action=edit"><abbr title="Sửa bản mẫu này">s</abbr></a></li></ul></div><div id="Siêu_hình_học" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/Si%C3%AAu_h%C3%ACnh_h%E1%BB%8Dc" title="Siêu hình học">Siêu hình học</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Lý thuyết</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=L%C3%BD_thuy%E1%BA%BFt_kh%C3%A1ch_th%E1%BB%83_tr%E1%BB%ABu_t%C6%B0%E1%BB%A3ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lý thuyết khách thể trừu tượng (trang không tồn tại)">Lý thuyết khách thể trừu tượng</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=L%C3%BD_thuy%E1%BA%BFt_h%C3%A0nh_%C4%91%E1%BB%99ng_(tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lý thuyết hành động (triết học) (trang không tồn tại)">Lý thuyết hành động</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Thuy%E1%BA%BFt_ph%E1%BA%A3n_hi%E1%BB%87n_th%E1%BB%B1c&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thuyết phản hiện thực (trang không tồn tại)">Thuyết phản hiện thực</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Thuy%E1%BA%BFt_quy%E1%BA%BFt_%C4%91%E1%BB%8Bnh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thuyết quyết định (trang không tồn tại)">Thuyết quyết định</a></li> <li><a href="/wiki/Nh%E1%BB%8B_nguy%C3%AAn_th%C3%A2n-t%C3%A2m" title="Nhị nguyên thân-tâm">Thuyết nhị nguyên</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Thuy%E1%BA%BFt_th%E1%BB%B1c_thi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thuyết thực thi (trang không tồn tại)">Thuyết thực thi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Thuy%E1%BA%BFt_b%E1%BA%A3n_ch%E1%BA%A5t&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thuyết bản chất (trang không tồn tại)">Thuyết bản chất</a></li> <li><a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_hi%E1%BB%87n_sinh" title="Chủ nghĩa hiện sinh">Chủ nghĩa hiện sinh</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%9D_ch%C3%AD_t%E1%BB%B1_do" title="Ý chí tự do">Ý chí tự do</a></li> <li><a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_l%C3%BD" title="Chủ nghĩa duy lý">Chủ nghĩa duy lý</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_t%E1%BB%B1_do_(si%C3%AAu_h%C3%ACnh_h%E1%BB%8Dc)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chủ nghĩa tự do (siêu hình học) (trang không tồn tại)">Chủ nghĩa tự do</a></li> <li><a href="/wiki/T%E1%BB%B1_do" title="Tự do">Tự do</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Chủ nghĩa duy vật</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%9D_ngh%C4%A9a_cu%E1%BB%99c_s%E1%BB%91ng" title="Ý nghĩa cuộc sống">Ý nghĩa cuộc sống</a></li> <li><a href="/wiki/Nh%E1%BA%A5t_nguy%C3%AAn" title="Nhất nguyên">Nhất nguyên</a></li> <li><a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_t%E1%BB%B1_nhi%C3%AAn_(tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc)" title="Chủ nghĩa tự nhiên (triết học)">Chủ nghĩa tự nhiên</a></li> <li><a href="/wiki/Thuy%E1%BA%BFt_h%C6%B0_v%C3%B4" title="Thuyết hư vô">Thuyết hư vô</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Thuy%E1%BA%BFt_hi%E1%BB%87n_t%C6%B0%E1%BB%A3ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thuyết hiện tượng (trang không tồn tại)">Thuyết hiện tượng</a></li> <li><a href="/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_th%E1%BB%B1c" title="Chủ nghĩa duy thực">Chủ nghĩa duy thực</a></li> <li><a href="/wiki/Thuy%E1%BA%BFt_th%E1%BB%B1c_h%E1%BB%AFu" title="Thuyết thực hữu">Thuyết thực hữu</a></li> <li><a href="/wiki/Thuy%E1%BA%BFt_t%C6%B0%C6%A1ng_%C4%91%E1%BB%91i_(tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc)" title="Thuyết tương đối (triết học)">Thuyết tương đối</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_th%E1%BB%B1c_khoa_h%E1%BB%8Dc&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chủ nghĩa duy thực khoa học (trang không tồn tại)">Chủ nghĩa duy thực khoa học</a></li> <li><a href="/wiki/Thuy%E1%BA%BFt_duy_ng%C3%A3" title="Thuyết duy ngã">Thuyết duy ngã</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_ch%E1%BB%A7_quan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chủ nghĩa chủ quan (trang không tồn tại)">Chủ nghĩa chủ quan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=L%C3%BD_thuy%E1%BA%BFt_th%E1%BB%B1c_th%E1%BB%83&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lý thuyết thực thể (trang không tồn tại)">Lý thuyết thực thể</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=L%C3%BD_thuy%E1%BA%BFt_th%E1%BB%83_d%E1%BA%A1ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lý thuyết thể dạng (trang không tồn tại)">Lý thuyết thể dạng</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=L%C3%BD_thuy%E1%BA%BFt_s%E1%BB%B1_th%E1%BA%ADt&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lý thuyết sự thật (trang không tồn tại)">Lý thuyết sự thật</a></li> <li><a href="/wiki/L%C3%BD_thuy%E1%BA%BFt_h%C3%ACnh_th%C3%A1i" title="Lý thuyết hình thái">Lý thuyết hình thái</a></li></ul> </div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="4" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:FlammarionWoodcut.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/FlammarionWoodcut.jpg/300px-FlammarionWoodcut.jpg" decoding="async" width="300" height="273" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/FlammarionWoodcut.jpg/450px-FlammarionWoodcut.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/FlammarionWoodcut.jpg/600px-FlammarionWoodcut.jpg 2x" data-file-width="2934" data-file-height="2666" /></a></span><br />Nguyên nhân và nguyên lý tối thượng của thế giới là gì?</div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Khái niệm</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Tr%E1%BB%ABu_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_v%C3%A0_c%E1%BB%A5_th%E1%BB%83&action=edit&redlink=1" class="new" title="Trừu tượng và cụ thể (trang không tồn tại)">Khách thể trừu tượng</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BA%BF_gi%E1%BB%9Bi_linh_h%E1%BB%93n_(si%C3%AAu_h%C3%ACnh_h%E1%BB%8Dc)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thế giới linh hồn (siêu hình học) (trang không tồn tại)">Thế giới linh hồn</a></li> <li><a href="/wiki/Ph%E1%BA%A1m_tr%C3%B9" title="Phạm trù">Phạm trù</a></li> <li><a href="/wiki/Quan_h%E1%BB%87_nh%C3%A2n_qu%E1%BA%A3" title="Quan hệ nhân quả">Quan hệ nhân quả</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Causal_closure&action=edit&redlink=1" class="new" title="Causal closure (trang không tồn tại)">Causal closure</a></li> <li><i><a href="/wiki/T%C3%B4i_t%C6%B0_duy,_v%E1%BA%ADy_th%C3%AC_t%C3%B4i_t%E1%BB%93n_t%E1%BA%A1i" class="mw-redirect" title="Tôi tư duy, vậy thì tôi tồn tại">Tôi tư duy, vậy thì tôi tồn tại</a></i></li> <li><a href="/wiki/Kh%C3%A1i_ni%E1%BB%87m" title="Khái niệm">Khái niệm</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nh%E1%BA%ADn_th%E1%BB%A9c_bi%E1%BB%83u_hi%E1%BB%87n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nhận thức biểu hiện (trang không tồn tại)">Nhận thức biểu hiện</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=B%E1%BA%A3n_ch%E1%BA%A5t&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bản chất (trang không tồn tại)">Bản chất</a></li> <li><a href="/wiki/T%E1%BB%93n_t%E1%BA%A1i" title="Tồn tại">Tồn tại</a></li> <li><a href="/wiki/Kinh_nghi%E1%BB%87m" title="Kinh nghiệm">Kinh nghiệm</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hypostatic_abstraction&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hypostatic abstraction (trang không tồn tại)">Hypostatic abstraction</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%9D_t%C6%B0%E1%BB%9Fng" title="Ý tưởng">Ý tưởng</a></li> <li><a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_th%E1%BB%83_(tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc)" title="Bản thể (triết học)">Bản thể</a></li> <li><a href="/wiki/Th%C3%B4ng_tin" title="Thông tin">Thông tin</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=S%E1%BB%B1_nh%C3%ACn_th%E1%BA%A5u&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sự nhìn thấu (trang không tồn tại)">Sự nhìn thấu</a></li> <li><a href="/wiki/Tr%C3%AD_th%C3%B4ng_minh" title="Trí thông minh">Trí thông minh</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C3%9D_%C4%91%E1%BB%8Bnh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ý định (trang không tồn tại)">Ý định</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%83_th%E1%BB%A9c_(ng%C3%B4n_ng%E1%BB%AF_h%E1%BB%8Dc)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thể thức (ngôn ngữ học) (trang không tồn tại)">Thể thức (ngôn ngữ học)</a></li> <li><a href="/wiki/V%E1%BA%ADt_ch%E1%BA%A5t_(tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc)" title="Vật chất (triết học)">Vật chất</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C3%9D_ngh%C4%A9a_(ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_hi%E1%BB%87n_sinh)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ý nghĩa (chủ nghĩa hiện sinh) (trang không tồn tại)">Ý nghĩa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bi%E1%BB%83u_hi%E1%BB%87n_tinh_th%E1%BA%A7n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Biểu hiện tinh thần (trang không tồn tại)">Biểu hiện tinh thần</a></li> <li><a href="/wiki/T%C3%A2m_tr%C3%AD" title="Tâm trí">Tâm trí</a></li> <li><a href="/wiki/Chuy%E1%BB%83n_%C4%91%E1%BB%99ng" title="Chuyển động">Chuyển động</a></li> <li><a href="/wiki/T%E1%BB%B1_nhi%C3%AAn_(tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc)" title="Tự nhiên (triết học)">Tự nhiên</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%90i%E1%BB%81u_ki%E1%BB%87n_c%E1%BA%A7n_si%C3%AAu_h%C3%ACnh_h%E1%BB%8Dc&action=edit&redlink=1" class="new" title="Điều kiện cần siêu hình học (trang không tồn tại)">Điều kiện cần</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_th%E1%BB%83_v%C3%A0_kh%C3%A1ch_th%E1%BB%83_(tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chủ thể và khách thể (triết học) (trang không tồn tại)">Chủ thể và khách thể</a></li> <li><a href="/wiki/M%E1%BA%ABu_(d%E1%BA%A1ng_th%E1%BB%A9c)" title="Mẫu (dạng thức)">Mẫu</a></li> <li><a href="/wiki/Tri_gi%C3%A1c" title="Tri giác">Tri giác</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_v%E1%BA%ADt_l%C3%BD" title="Đối tượng vật lý">Đối tượng vật lý</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Quy_t%E1%BA%AFc&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quy tắc (trang không tồn tại)">Quy tắc</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Thu%E1%BB%99c_t%C3%ADnh_(tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thuộc tính (triết học (trang không tồn tại)">Thuộc tính</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Thu%E1%BA%A7n_tr%E1%BB%B1c_c%E1%BA%A3m&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thuần trực cảm (trang không tồn tại)">Thuần trực cảm</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=T%C3%ADnh_ch%E1%BA%A5t_(tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tính chất (triết học) (trang không tồn tại)">Tính chất</a></li> <li><a href="/wiki/Hi%E1%BB%87n_th%E1%BB%B1c" class="mw-redirect" title="Hiện thực">Hiện thực</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=M%E1%BB%91i_li%C3%AAn_h%E1%BB%87_(tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mối liên hệ (triết học) (trang không tồn tại)">Mối liên hệ</a></li> <li><a href="/wiki/Linh_h%E1%BB%93n" title="Linh hồn">Linh hồn</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=H%C3%ACnh_th%E1%BA%BF_b%E1%BA%A3n_th%E1%BB%83&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hình thế bản thể (trang không tồn tại)">Hình thế bản thể</a></li> <li><a href="/wiki/Suy_ngh%C4%A9" class="mw-redirect" title="Suy nghĩ">Suy nghĩ</a></li> <li><a href="/wiki/Th%E1%BB%9Di_gian" title="Thời gian">Thời gian</a></li> <li><a href="/wiki/S%E1%BB%B1_th%E1%BA%ADt" title="Sự thật">Sự thật</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Type%E2%80%93token_distinction&action=edit&redlink=1" class="new" title="Type–token distinction (trang không tồn tại)">Type–token distinction</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ph%E1%BB%95_qu%C3%A1t_(si%C3%AAu_h%C3%ACnh_h%E1%BB%8Dc)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Phổ quát (siêu hình học) (trang không tồn tại)">Phổ quát</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kh%C3%B4ng_d%E1%BB%85_quan_s%C3%A1t&action=edit&redlink=1" class="new" title="Không dễ quan sát (trang không tồn tại)">Không dễ quan sát</a></li> <li><a href="/wiki/Gi%C3%A1_tr%E1%BB%8B_quan" title="Giá trị quan">Giá trị quan</a></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Danh_m%E1%BB%A5c_b%C3%A0i_v%E1%BB%81_si%C3%AAu_h%C3%ACnh_h%E1%BB%8Dc&action=edit&redlink=1" class="new" title="Danh mục bài về siêu hình học (trang không tồn tại)">và nhiều nữa ...</a></i></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Danh_s%C3%A1ch_c%C3%A1c_nh%C3%A0_si%C3%AAu_h%C3%ACnh_h%E1%BB%8Dc&action=edit&redlink=1" class="new" title="Danh sách các nhà siêu hình học (trang không tồn tại)">Nhà siêu <br />hình học</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Parmenides" title="Parmenides">Parmenides</a></li> <li><a href="/wiki/Plato" class="mw-redirect" title="Plato">Plato</a></li> <li><a href="/wiki/Aristotle" class="mw-redirect" title="Aristotle">Aristotle</a></li> <li><a href="/wiki/Plotinus" title="Plotinus">Plotinus</a></li> <li><a href="/wiki/Duns_Scotus" class="mw-redirect" title="Duns Scotus">Duns Scotus</a></li> <li><a href="/wiki/Thomas_Aquinas" class="mw-redirect" title="Thomas Aquinas">Thomas Aquinas</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Francisco_Su%C3%A1rez&action=edit&redlink=1" class="new" title="Francisco Suárez (trang không tồn tại)">Francisco Suárez</a></li> <li><a href="/wiki/Ren%C3%A9_Descartes" title="René Descartes">René Descartes</a></li> <li><a href="/wiki/Nicolas_Malebranche" title="Nicolas Malebranche">Nicolas Malebranche</a></li> <li><a href="/wiki/John_Locke" title="John Locke">John Locke</a></li> <li><a href="/wiki/David_Hume" title="David Hume">David Hume</a></li> <li><a href="/wiki/Thomas_Reid" title="Thomas Reid">Thomas Reid</a></li> <li><a href="/wiki/Immanuel_Kant" title="Immanuel Kant">Immanuel Kant</a></li> <li><a href="/wiki/Isaac_Newton" title="Isaac Newton">Isaac Newton</a></li> <li><a href="/wiki/Arthur_Schopenhauer" title="Arthur Schopenhauer">Arthur Schopenhauer</a></li> <li><a href="/wiki/Baruch_Spinoza" title="Baruch Spinoza">Baruch Spinoza</a></li> <li><a href="/wiki/Georg_Wilhelm_Friedrich_Hegel" title="Georg Wilhelm Friedrich Hegel">Georg W. F. Hegel</a></li> <li><a href="/wiki/George_Berkeley" title="George Berkeley">George Berkeley</a></li> <li><a href="/wiki/Gottfried_Wilhelm_Leibniz" class="mw-redirect" title="Gottfried Wilhelm Leibniz">Gottfried Wilhelm Leibniz</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Christian_Wolff_(philosopher)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Christian Wolff (philosopher) (trang không tồn tại)">Christian Wolff</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bernard_Bolzano&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bernard Bolzano (trang không tồn tại)">Bernard Bolzano</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hermann_Lotze&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hermann Lotze (trang không tồn tại)">Hermann Lotze</a></li> <li><a href="/wiki/Henri_Bergson" title="Henri Bergson">Henri Bergson</a></li> <li><a href="/wiki/Friedrich_Nietzsche" title="Friedrich Nietzsche">Friedrich Nietzsche</a></li> <li><a href="/wiki/Charles_Sanders_Peirce" title="Charles Sanders Peirce">Charles Sanders Peirce</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Joseph_Mar%C3%A9chal&action=edit&redlink=1" class="new" title="Joseph Maréchal (trang không tồn tại)">Joseph Maréchal</a></li> <li><a href="/wiki/Ludwig_Wittgenstein" title="Ludwig Wittgenstein">Ludwig Wittgenstein</a></li> <li><a href="/wiki/Martin_Heidegger" title="Martin Heidegger">Martin Heidegger</a></li> <li><a href="/wiki/Alfred_North_Whitehead" title="Alfred North Whitehead">Alfred N. Whitehead</a></li> <li><a href="/wiki/Bertrand_Russell" title="Bertrand Russell">Bertrand Russell</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=G._E._Moore&action=edit&redlink=1" class="new" title="G. E. Moore (trang không tồn tại)">G. E. Moore</a></li> <li><a href="/wiki/Gilles_Deleuze" title="Gilles Deleuze">Gilles Deleuze</a></li> <li><a href="/wiki/Jean-Paul_Sartre" title="Jean-Paul Sartre">Jean-Paul Sartre</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Gilbert_Ryle&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gilbert Ryle (trang không tồn tại)">Gilbert Ryle</a></li> <li><a href="/wiki/Hilary_Putnam" title="Hilary Putnam">Hilary Putnam</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=P._F._Strawson&action=edit&redlink=1" class="new" title="P. F. Strawson (trang không tồn tại)">P. F. Strawson</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=R._G._Collingwood&action=edit&redlink=1" class="new" title="R. G. Collingwood (trang không tồn tại)">R. G. Collingwood</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rudolf_Carnap&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rudolf Carnap (trang không tồn tại)">Rudolf Carnap</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Saul_Kripke&action=edit&redlink=1" class="new" title="Saul Kripke (trang không tồn tại)">Saul Kripke</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Willard_Van_Orman_Quine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Willard Van Orman Quine (trang không tồn tại)">W. V. O. Quine</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=G._E._M._Anscombe&action=edit&redlink=1" class="new" title="G. E. M. Anscombe (trang không tồn tại)">G. E. M. Anscombe</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Donald_Davidson_(philosopher)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Donald Davidson (philosopher) (trang không tồn tại)">Donald Davidson</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Michael_Dummett&action=edit&redlink=1" class="new" title="Michael Dummett (trang không tồn tại)">Michael Dummett</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=David_Malet_Armstrong&action=edit&redlink=1" class="new" title="David Malet Armstrong (trang không tồn tại)">D. M. Armstrong</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=David_Lewis_(philosopher)&action=edit&redlink=1" class="new" title="David Lewis (philosopher) (trang không tồn tại)">David Lewis</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Alvin_Plantinga&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alvin Plantinga (trang không tồn tại)">Alvin Plantinga</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=H%C3%A9ctor-Neri_Casta%C3%B1eda&action=edit&redlink=1" class="new" title="Héctor-Neri Castañeda (trang không tồn tại)">Héctor-Neri Castañeda</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Peter_van_Inwagen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Peter van Inwagen (trang không tồn tại)">Peter van Inwagen</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Derek_Parfit&action=edit&redlink=1" class="new" title="Derek Parfit (trang không tồn tại)">Derek Parfit</a></li> <li><a href="/wiki/Alexius_Meinong" title="Alexius Meinong">Alexius Meinong</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ernst_Mally&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ernst Mally (trang không tồn tại)">Ernst Mally</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Edward_N._Zalta&action=edit&redlink=1" class="new" title="Edward N. Zalta (trang không tồn tại)">Edward N. Zalta</a></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Danh_s%C3%A1ch_c%C3%A1c_nh%C3%A0_si%C3%AAu_h%C3%ACnh_h%E1%BB%8Dc&action=edit&redlink=1" class="new" title="Danh sách các nhà siêu hình học (trang không tồn tại)">và nhiều nữa ...</a></i></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Liên quan</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Thuy%E1%BA%BFt_gi%C3%A1_tr%E1%BB%8B" title="Thuyết giá trị">Thuyết giá trị</a></li> <li><a href="/wiki/V%C5%A9_tr%E1%BB%A5_h%E1%BB%8Dc" title="Vũ trụ học">Vũ trụ học</a></li> <li><a href="/wiki/Nh%E1%BA%ADn_th%E1%BB%A9c_lu%E1%BA%ADn" class="mw-redirect" title="Nhận thức luận">Nhận thức luận</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Si%C3%AAu_h%C3%ACnh_h%E1%BB%8Dc_n%E1%BB%AF_quy%E1%BB%81n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Siêu hình học nữ quyền (trang không tồn tại)">Siêu hình học nữ quyền</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Gi%E1%BA%A3i_th%C3%ADch_c%C6%A1_h%E1%BB%8Dc_l%C6%B0%E1%BB%A3ng_t%E1%BB%AD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Giải thích cơ học lượng tử (trang không tồn tại)">Giải thích cơ học lượng tử</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=B%E1%BB%99_ph%E1%BA%ADn_lu%E1%BA%ADn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bộ phận luận (trang không tồn tại)">Bộ phận luận</a></li> <li><a href="/wiki/Meta" title="Meta">Meta-</a></li> <li><a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_th%E1%BB%83_lu%E1%BA%ADn" title="Bản thể luận">Bản thể luận</a></li> <li><a href="/wiki/Tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc_tinh_th%E1%BA%A7n" title="Triết học tinh thần">Triết học tinh thần</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc_t%C3%A2m_l%C3%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Triết học tâm lý (trang không tồn tại)">Triết học tâm lý</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc_b%E1%BA%A3n_th%C3%A2n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Triết học bản thân (trang không tồn tại)">Triết học bản thân</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc_kh%C3%B4ng_gian_v%C3%A0_th%E1%BB%9Di_gian&action=edit&redlink=1" class="new" title="Triết học không gian và thời gian (trang không tồn tại)">Triết học không gian và thời gian</a></li> <li><a href="/wiki/M%E1%BB%A5c_%C4%91%C3%ADch_lu%E1%BA%ADn" title="Mục đích luận">Mục đích luận</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3"><div> <ul><li><span typeof="mw:File"><span title="Thể loại"><img alt="Thể loại" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Folder_Hexagonal_Icon.svg/16px-Folder_Hexagonal_Icon.svg.png" decoding="async" width="16" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Folder_Hexagonal_Icon.svg/24px-Folder_Hexagonal_Icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Folder_Hexagonal_Icon.svg/32px-Folder_Hexagonal_Icon.svg.png 2x" data-file-width="36" data-file-height="31" /></span></span> <a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Si%C3%AAu_h%C3%ACnh_h%E1%BB%8Dc" title="Thể loại:Siêu hình học">Thể loại</a></li> <li><span class="nowrap"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Socrates.png/18px-Socrates.png" decoding="async" width="18" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Socrates.png/27px-Socrates.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Socrates.png/36px-Socrates.png 2x" data-file-width="326" data-file-height="500" /></span></span> </span><a href="/wiki/C%E1%BB%95ng_th%C3%B4ng_tin:Tri%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Dc" title="Cổng thông tin:Triết học">Cổng thông tin Triết học</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r70958518"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r71573313"></div><div role="navigation" class="navbox authority-control" aria-labelledby="Tiêu_đề_chuẩn_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=Sửa_dữ_liệu_tại_Wikidata&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q7081#identifiers&#124;class=noprint&#124;Sửa_dữ_liệu_tại_Wikidata" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th id="Tiêu_đề_chuẩn_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=Sửa_dữ_liệu_tại_Wikidata&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q7081#identifiers&#124;class=noprint&#124;Sửa_dữ_liệu_tại_Wikidata" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Ki%E1%BB%83m_so%C3%A1t_t%C3%ADnh_nh%E1%BA%A5t_qu%C3%A1n" title="Kiểm soát tính nhất quán">Tiêu đề chuẩn</a> <span class="mw-valign-text-top noprint" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q7081#identifiers" title="Sửa dữ liệu tại Wikidata"><img alt="Sửa dữ liệu tại Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Th%C6%B0_vi%E1%BB%87n_Qu%E1%BB%91c_gia_Ph%C3%A1p" title="Thư viện Quốc gia Pháp">BNF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11937260k">cb11937260k</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb11937260k">(data)</a></span></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4127749-1">4127749-1</a></span></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/LCCN" title="LCCN">LCCN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/subjects/sh85082063">sh85082063</a></span></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="/wiki/Th%C6%B0_vi%E1%BB%87n_qu%E1%BB%91c_gia_Latvia" title="Thư viện quốc gia Latvia">LNB</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F?func=direct&local_base=lnc10&doc_number=000048654&P_CON_LNG=ENG">000048654</a></span></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/NDL_(identifier)" class="extiw" title="en:NDL (identifier)">NDL</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00574446">00574446</a></span></span></li> <li><span class="nowrap"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/NKC_(identifier)" class="extiw" title="en:NKC (identifier)">NKC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph122677&CON_LNG=ENG">ph122677</a></span></span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Lấy từ “<a dir="ltr" href="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Chủ_nghĩa_duy_vật&oldid=71815629">https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Chủ_nghĩa_duy_vật&oldid=71815629</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i" title="Đặc biệt:Thể loại">Thể loại</a>: <ul><li><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_Wikipedia_tr%C3%ADch_d%E1%BA%ABn_t%E1%BB%AB_Catholic_Encyclopedia_1913_kh%C3%B4ng_c%C3%B3_tham_s%E1%BB%91_b%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thể loại:Bài Wikipedia trích dẫn từ Catholic Encyclopedia 1913 không có tham số bài viết (trang không tồn tại)">Bài Wikipedia trích dẫn từ Catholic Encyclopedia 1913 không có tham số bài viết</a></li><li><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Pages_incorrectly_using_the_quote_template&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thể loại:Pages incorrectly using the quote template (trang không tồn tại)">Pages incorrectly using the quote template</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt" title="Thể loại:Chủ nghĩa duy vật">Chủ nghĩa duy vật</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Thuy%E1%BA%BFt_nh%E1%BA%A5t_nguy%C3%AAn" title="Thể loại:Thuyết nhất nguyên">Thuyết nhất nguyên</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Si%C3%AAu_h%C3%ACnh_h%E1%BB%8Dc" title="Thể loại:Siêu hình học">Siêu hình học</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%E1%BA%A3n_th%E1%BB%83_h%E1%BB%8Dc" title="Thể loại:Bản thể học">Bản thể học</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:L%C3%BD_thuy%E1%BA%BFt_si%C3%AAu_h%C3%ACnh" title="Thể loại:Lý thuyết siêu hình">Lý thuyết siêu hình</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Thể loại ẩn: <ul><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Qu%E1%BA%A3n_l%C3%BD_CS1:_postscript" title="Thể loại:Quản lý CS1: postscript">Quản lý CS1: postscript</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu_webarchive_d%C3%B9ng_li%C3%AAn_k%E1%BA%BFt_wayback" title="Thể loại:Bản mẫu webarchive dùng liên kết wayback">Bản mẫu webarchive dùng liên kết wayback</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:L%E1%BB%97i_CS1:_thi%E1%BA%BFu_t%E1%BA%A1p_ch%C3%AD" title="Thể loại:Lỗi CS1: thiếu tạp chí">Lỗi CS1: thiếu tạp chí</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Ngu%E1%BB%93n_CS1_ti%E1%BA%BFng_Anh_(en)" title="Thể loại:Nguồn CS1 tiếng Anh (en)">Nguồn CS1 tiếng Anh (en)</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:L%E1%BB%97i_CS1:_thi%E1%BA%BFu_t%E1%BB%B1a_%C4%91%E1%BB%81" title="Thể loại:Lỗi CS1: thiếu tựa đề">Lỗi CS1: thiếu tựa đề</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:CS1:_gi%C3%A1_tr%E1%BB%8B_quy%E1%BB%83n_d%C3%A0i" title="Thể loại:CS1: giá trị quyển dài">CS1: giá trị quyển dài</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Trang_c%E1%BA%A7n_%C4%91%C6%B0%E1%BB%A3c_bi%C3%AAn_t%E1%BA%ADp_l%E1%BA%A1i" title="Thể loại:Trang cần được biên tập lại">Trang cần được biên tập lại</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_c%C6%A1_b%E1%BA%A3n" title="Thể loại:Bài cơ bản">Bài cơ bản</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_c%C3%B3_v%C4%83n_b%E1%BA%A3n_ti%E1%BA%BFng_Anh" title="Thể loại:Bài viết có văn bản tiếng Anh">Bài viết có văn bản tiếng Anh</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_c%C3%B3_tr%C3%ADch_d%E1%BA%ABn_kh%C3%B4ng_kh%E1%BB%9Bp" title="Thể loại:Bài viết có trích dẫn không khớp">Bài viết có trích dẫn không khớp</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_ch%E1%BB%A9a_nh%E1%BA%ADn_d%E1%BA%A1ng_BNF" title="Thể loại:Bài viết chứa nhận dạng BNF">Bài viết chứa nhận dạng BNF</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_ch%E1%BB%A9a_nh%E1%BA%ADn_d%E1%BA%A1ng_GND" title="Thể loại:Bài viết chứa nhận dạng GND">Bài viết chứa nhận dạng GND</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_ch%E1%BB%A9a_nh%E1%BA%ADn_d%E1%BA%A1ng_LCCN" title="Thể loại:Bài viết chứa nhận dạng LCCN">Bài viết chứa nhận dạng LCCN</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_ch%E1%BB%A9a_nh%E1%BA%ADn_d%E1%BA%A1ng_LNB" title="Thể loại:Bài viết chứa nhận dạng LNB">Bài viết chứa nhận dạng LNB</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_ch%E1%BB%A9a_nh%E1%BA%ADn_d%E1%BA%A1ng_NDL" title="Thể loại:Bài viết chứa nhận dạng NDL">Bài viết chứa nhận dạng NDL</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_ch%E1%BB%A9a_nh%E1%BA%ADn_d%E1%BA%A1ng_NKC" title="Thể loại:Bài viết chứa nhận dạng NKC">Bài viết chứa nhận dạng NKC</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_c%C6%A1_b%E1%BA%A3n_d%C3%A0i" title="Thể loại:Bài cơ bản dài">Bài cơ bản dài</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Trang này được sửa đổi lần cuối vào ngày 27 tháng 9 năm 2024, 17:07.</li> <li id="footer-info-copyright">Văn bản được phát hành theo <a href="/wiki/Wikipedia:Nguy%C3%AAn_v%C4%83n_Gi%E1%BA%A5y_ph%C3%A9p_Creative_Commons_Ghi_c%C3%B4ng%E2%80%93Chia_s%E1%BA%BB_t%C6%B0%C6%A1ng_t%E1%BB%B1_phi%C3%AAn_b%E1%BA%A3n_4.0_Qu%E1%BB%91c_t%E1%BA%BF" title="Wikipedia:Nguyên văn Giấy phép Creative Commons Ghi công–Chia sẻ tương tự phiên bản 4.0 Quốc tế">Giấy phép Creative Commons Ghi công–Chia sẻ tương tự</a>; có thể áp dụng điều khoản bổ sung. Với việc sử dụng trang web này, bạn chấp nhận <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/vi">Điều khoản Sử dụng</a> và <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/vi">Quy định quyền riêng tư</a>. Wikipedia® là thương hiệu đã đăng ký của <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, một tổ chức phi lợi nhuận.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Quy định quyền riêng tư</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Gi%E1%BB%9Bi_thi%E1%BB%87u">Giới thiệu Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Ph%E1%BB%A7_nh%E1%BA%ADn_chung">Lời phủ nhận</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Bộ Quy tắc Ứng xử Chung</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Lập trình viên</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/vi.wikipedia.org">Thống kê</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Tuyên bố về cookie</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//vi.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Phiên bản di động</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5cd4cd96d5-kn6s2","wgBackendResponseTime":175,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.676","walltime":"0.824","ppvisitednodes":{"value":2939,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":84959,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":4024,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":10,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":7,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":107085,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 700.254 1 -total"," 38.00% 266.126 1 Bản_mẫu:Tham_khảo"," 17.90% 125.317 1 Bản_mẫu:Lang-en"," 13.37% 93.589 1 Bản_mẫu:Siêu_hình_học"," 12.97% 90.829 1 Bản_mẫu:Hộp_điều_hướng"," 11.66% 81.661 3 Bản_mẫu:Chú_thích"," 7.13% 49.929 1 Bản_mẫu:Cần_biên_tập"," 6.25% 43.742 8 Bản_mẫu:Chú_thích_sách"," 5.81% 40.716 1 Bản_mẫu:Kiểm_soát_tính_nhất_quán"," 4.56% 31.914 1 Bản_mẫu:Hộp_thông_báo"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.392","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":16481747,"limit":52428800},"limitreport-logs":"table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-5cd4cd96d5-mfv7q","timestamp":"20241127020951","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Ch\u1ee7 ngh\u0129a duy v\u1eadt","url":"https:\/\/vi.wikipedia.org\/wiki\/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_duy_v%E1%BA%ADt","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q7081","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q7081","author":{"@type":"Organization","name":"Nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi \u0111\u00f3ng g\u00f3p v\u00e0o c\u00e1c d\u1ef1 \u00e1n Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Qu\u1ef9 Wikimedia","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-06-10T13:33:38Z","dateModified":"2024-09-27T17:07:01Z","headline":"l\u00fd thuy\u1ebft tri\u1ebft h\u1ecdc"}</script> </body> </html>