CINXE.COM

اقبال - وکیپیڈیا

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="pnb" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>اقبال - وکیپیڈیا</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )pnbwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":["",""],"wgDigitTransformTable":["0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9","۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","جنوری","فروری","مارچ","اپریل","مئی","جون","جولائی","اگست","ستمبر","اکتوبر","نومبر","دسمبر"],"wgRequestId":"fd450717-9f29-49d2-9d88-f8a1e90eff64","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"اقبال","wgTitle":"اقبال","wgCurRevisionId":675998,"wgRevisionId":675998,"wgArticleId":214,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Pages using duplicate arguments in template calls","صفحات مع ویکی ڈیٹا","ویکی ڈیٹا دے مواد دا ستعمال کرنے والے صفحے","ویکی ڈیٹا صفحات مع غیر موجود اردو نشانات","Pages using ISBN magic links","صفحات مع خاصیت P1559","صفحات مع ویکی ڈیٹا حوالہ جات","صفحات مع خاصیت P569","صفحات مع خاصیت P570","مدفن ویکی ڈیٹا توں ماخوذ","صفحات مع خاصیت P551","صفحات مع خاصیت P27","اولاد ویکی ڈیٹا توں ماخوذ","صفحات مع خاصیت P22","صفحات مع خاصیت P25","مادر علمی ویکی ڈیٹا توں ماخوذ","صفحات مع تخصیصِ اکادمی","صفحات مع تعلیمی سند","صفحات مع خاصیت P106","ویکی ڈیٹا توں ماخوذ پیشہ ورانہ زبان","صفحات مع خاصیت P166","صفحات مع کثیر میڈیا","سانچہ خانہ معلومات شخصیت دے نامعلوم پیرامیٹر اُتے مشتمل صفحات","ماخذ میں نامکمل اندراجات","صفحات مع خاصیت P227","مضامین جنہاں وچ لاطینی بولی دا متن شامل اے","مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے","مضامین جنہاں وچ انگریزی بولی دا متن شامل اے","مضامین جنہاں وچ کروشیائی بولی دا متن شامل اے","مضامین جنہاں وچ فرانسیسی بولی دا متن شامل اے","مضامین جنہاں وچ عربی بولی دا متن شامل اے","Webarchive template warnings","Webarchive template unknown archives","غیر مختلف تصویر ویکی ڈیٹا توں ماخوذ","1877 دے جم","9 نومبر دے جم","1938 دیاں موتاں","21 اپریل دیاں موتاں","ویکی ڈیٹا توں ماخوذ شعبۂ عمل","ویکی ڈیٹا توں ماخوذ کارہائے نمایاں","ویکی ڈیٹا توں ماخوذ مؤثر شخصیتاں","صفحات مع خاصیت P109","برطانوی ہندوستان","تحریک آزادی ہند","اے سی مع 15 عناصر","ویکیپیڈیا مضامین مع VIAF شناخت کنندگان","ویکیپیڈیا مضامین مع LCCN شناخت کنندگان","ویکیپیڈیا مضامین مع ISNI شناخت کنندگان","ویکیپیڈیا مضامین مع GND شناخت کنندگان","ویکیپیڈیا مضامین مع SELIBR شناخت کنندگان","ویکیپیڈیا مضامین مع BNF شناخت کنندگان","ویکیپیڈیا مضامین مع BIBSYS شناخت کنندگان","ویکیپیڈیا مضامین مع MusicBrainz شناخت کنندگان","ویکیپیڈیا مضامین مع NLA شناخت کنندگان","Wikipedia articles with faulty authority control identifiers (SBN)","محمد اقبال","اردو خطوط نویس","اردو شاعر","اردو مذہبی مصنفاں","اردو مصنفاں اطفال","اردو مفکرین","اورینٹل کالج دے فضلا","برطانوی ہند دے اردو لکھاری","ویہويں صدی دے اردو مصنفاں","ویہويں صدی دے بھارتی شاعر","ویہويں صدی دے پاکستانی شاعر","ویہويں صدی دے فلسفی","ویہويں صدی دے مسلمان محققاں اسلام","بھارتی اسلام پسند","بھارتی مرد شاعر","پاکستان دی قومی علامات","پاکستانی انقلاب پسند","پاکستانی عربی شاعر","پاکستانی مرد شاعر","پنجابی شخصیتاں","تحریک پاکستان","تحریک پاکستان دے قائدین","سیالکوٹی شخصیتاں","فارسی بولی دے شاعر","فارسی بولی دے مصنفاں","فاضل مرے کالج","فضلا گورنمنٹ کالج یونیورسٹی لاہور","کشمیری شخصیتاں","گورنمنٹ کالج یونیورسٹی، لاہور دا تدریسی عملہ","لاہور دے مصنفاں","لنکنز انہاں دے ارکان","محمد اقبال خاندان","مخالفین قوم پرستی","مسلم فلاسفہ","معاصر بھارتی فلاسفہ","نائٹس بیچلر","ٹرینیٹی کالج، کیمبرج دے فضلا","ہائڈلبرگ یونیورسٹی دے فضلا","ہندوستانی عربی شاعر","ہندوستانی نائٹ","لا فرقہ مسلم شخصیتاں","اردو لکھاری","فارسی لکھاری","فلسفی","شخصیتاں","تریخی شخصیتاں","مشہور لوک","لہور","پنجابی لوک","پنجابی مسلمان"],"wgPageViewLanguage":"pnb","wgPageContentLanguage":"pnb","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"اقبال","wgRelevantArticleId":214,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgRedirectedFrom":"محمد_اقبال","wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pnb","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"pnb"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgInternalRedirectTargetUrl":"/wiki/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84","wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q484141","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.view.redirect","ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools","ext.gadget.signit","ext.gadget.TemplateParamWizard","ext.gadget.userScriptSandbox","ext.gadget.OrphanCheck","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.charinsert","ext.gadget.prota","ext.gadget.HotCat","ext.gadget.incategory","ext.gadget.ExternalSearch","ext.gadget.switcher","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pnb&amp;modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pnb&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pnb&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.19"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8a/Iqbal.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1586"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8a/Iqbal.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1057"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="846"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="اقبال - وکیپیڈیا"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pnb.m.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="سودھو" href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="وکیپیڈیا (pnb)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pnb.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pnb"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="وکیپیڈیا Atom Feed" href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:RecentChanges&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-اقبال rootpage-اقبال skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Jump to content</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Main menu" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Main menu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Main menu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Main menu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">move to sidebar</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">لُکاؤ</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> پاندھ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%BE%DB%81%D9%84%D8%A7_%D8%B5%D9%81%DB%81" title="پہلے صفحے نوں ویکھو [z]" accesskey="z"><span>پہلا صفہ</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:Random" title="کوئی صفحہ کھولو۔ [x]" accesskey="x"><span>رلواں صفحہ</span></a></li><li id="n-newarticlewizard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%BE%DB%8C%DA%88%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D8%AE%D9%84%DB%8C%D9%82_%D9%85%D8%B6%D9%85%D9%88%D9%86_%D9%88%DB%8C%D8%B2%D8%B1%DA%88"><span>نواں آرٹیکل لِکھو</span></a></li><li id="n-allpages-desc" class="mw-list-item"><a href=""><span>سارے صفحے</span></a></li><li id="n-quick-list-desc" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%BE%DB%8C%DA%88%DB%8C%D8%A7:%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D8%B9_%D9%84%D8%B3%D9%B9"><span>سریع لسٹ</span></a></li><li id="n-current-events-desc" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Current-events-url"><span>اج کل دیاں خبراں</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:SpecialPages"><span>خاص صفحے</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-interaction-desc" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-interaction-desc" > <div class="vector-menu-heading"> تعامل </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Help:Contents" title="لبھن دی جگہ۔"><span>مدد</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%BE%DB%8C%DA%88%DB%8C%D8%A7:%D8%A8%DB%8C%D9%B9%DA%BE%DA%A9" title="پربندھ بارے ، تسیں کیہ کر سکدے او تے کنج کھوج سکدے او"><span>بیٹھک</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:RecentChanges" title="وکی تے نویاں تبدیلیاں۔ [r]" accesskey="r"><span>نویاں تبدیلیاں</span></a></li><li id="n-فائل-اپلوڈ" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard"><span>فائل اپلوڈ</span></a></li><li id="n-contact-desc" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Contact-url"><span>رابطہ کرو</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D9%BE%DB%81%D9%84%D8%A7_%D8%B5%D9%81%DB%81" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="وکیپیڈیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-pnb.svg" style="width: 3.75em; height: 1.6875em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pnb.svg" width="70" height="15" style="width: 4.375em; height: 0.9375em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:Search" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="وکیپیڈیا وچ لبھو [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>کھوج</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="وکیپیڈیا وچ کھوجو" aria-label="وکیپیڈیا وچ کھوجو" autocapitalize="sentences" title="وکیپیڈیا وچ لبھو [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="خاص:Search"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">کھوجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="نجی سند"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Appearance"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page&#039;s font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Appearance" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Appearance</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=pnb.wikipedia.org&amp;uselang=pnb" class=""><span>دان کرو</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:CreateAccount&amp;returnto=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84" title="ایہ تواڈے لئی چنگا اے جے تسیں کھاتہ کھولو تے لاگ ان ہوو؛ پر ایہ لازمی وی نئیں" class=""><span>کھاتہ بݨاؤ</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:UserLogin&amp;returnto=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84" title="ایہ بہتر اے کہ لاگ ان ہو جاؤ، فیر وی ایہ لازمی نئیں۔ [o]" accesskey="o" class=""><span>لاگ‌ ان کرو</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="More options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="نجی سند" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">نجی سند</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal" title="User menu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=pnb.wikipedia.org&amp;uselang=pnb"><span>دان کرو</span></a></li><li id="pt-contribute" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:Contribute"><span class="vector-icon mw-ui-icon-edit mw-ui-icon-wikimedia-edit"></span> <span>Contribute</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:CreateAccount&amp;returnto=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84" title="ایہ تواڈے لئی چنگا اے جے تسیں کھاتہ کھولو تے لاگ ان ہوو؛ پر ایہ لازمی وی نئیں"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>کھاتہ بݨاؤ</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:UserLogin&amp;returnto=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84" title="ایہ بہتر اے کہ لاگ ان ہو جاؤ، فیر وی ایہ لازمی نئیں۔ [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>لاگ‌ ان کرو</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages for logged out editors <a href="/wiki/%DB%81%D8%AA%DA%BE%D9%88%D9%86%DA%88%D8%A7%D8%A6%DB%8C:Introduction" aria-label="Learn more about editing"><span>learn more</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:MyTalk" title="ایس آئی پی پتے دیاں تبدیلیاں تے گل بات [n]" accesskey="n"><span>گل بات</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Contents" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Contents</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">move to sidebar</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">لُکاؤ</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Beginning</div> </a> </li> <li id="toc-مڈھلا_جیون" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#مڈھلا_جیون"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>مڈھلا جیون</span> </div> </a> <ul id="toc-مڈھلا_جیون-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-والد_دا_خواب" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#والد_دا_خواب"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲</span> <span>والد دا خواب</span> </div> </a> <ul id="toc-والد_دا_خواب-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ولادت_تے_و_مڈھلا_جیون" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ولادت_تے_و_مڈھلا_جیون"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳</span> <span>ولادت تے و مڈھلا جیون</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-ولادت_تے_و_مڈھلا_جیون-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle ولادت تے و مڈھلا جیون subsection</span> </button> <ul id="toc-ولادت_تے_و_مڈھلا_جیون-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-خاندان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#خاندان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۱</span> <span>خاندان</span> </div> </a> <ul id="toc-خاندان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ولادت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ولادت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۲</span> <span>ولادت</span> </div> </a> <ul id="toc-ولادت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ابتدائی_تعلیم" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ابتدائی_تعلیم"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۳</span> <span>ابتدائی تعلیم</span> </div> </a> <ul id="toc-ابتدائی_تعلیم-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-اعلیٰ_تعلیم" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#اعلیٰ_تعلیم"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴</span> <span>اعلیٰ تعلیم</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-اعلیٰ_تعلیم-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle اعلیٰ تعلیم subsection</span> </button> <ul id="toc-اعلیٰ_تعلیم-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-ہور_تعلیم_تے_سفر_یورپ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ہور_تعلیم_تے_سفر_یورپ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۱</span> <span>ہور تعلیم تے سفر یورپ</span> </div> </a> <ul id="toc-ہور_تعلیم_تے_سفر_یورپ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-تدریس،_وکالت_تے_سماجی_خدمات" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#تدریس،_وکالت_تے_سماجی_خدمات"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵</span> <span>تدریس، وکالت تے سماجی خدمات</span> </div> </a> <ul id="toc-تدریس،_وکالت_تے_سماجی_خدمات-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-سیاست" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#سیاست"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶</span> <span>سیاست</span> </div> </a> <ul id="toc-سیاست-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-اقبال_تے_رومی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#اقبال_تے_رومی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷</span> <span>اقبال تے رومی</span> </div> </a> <ul id="toc-اقبال_تے_رومی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ایران_تے_افغانستان_وچ_مقبولیت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ایران_تے_افغانستان_وچ_مقبولیت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۸</span> <span>ایران تے افغانستان وچ مقبولیت</span> </div> </a> <ul id="toc-ایران_تے_افغانستان_وچ_مقبولیت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-نظریہ_پاکستان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#نظریہ_پاکستان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹</span> <span>نظریہ پاکستان</span> </div> </a> <ul id="toc-نظریہ_پاکستان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جیون" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#جیون"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۰</span> <span>جیون</span> </div> </a> <ul id="toc-جیون-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-وڈ_وڈیرے" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#وڈ_وڈیرے"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱</span> <span>وڈ وڈیرے</span> </div> </a> <ul id="toc-وڈ_وڈیرے-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-خودی_دا_نظریہ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#خودی_دا_نظریہ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۲</span> <span>خودی دا نظریہ</span> </div> </a> <ul id="toc-خودی_دا_نظریہ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ڈاکٹر_علامہ_محمد_اقبال_دی_شاعری" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ڈاکٹر_علامہ_محمد_اقبال_دی_شاعری"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۳</span> <span>ڈاکٹر علامہ محمد اقبال دی شاعری</span> </div> </a> <ul id="toc-ڈاکٹر_علامہ_محمد_اقبال_دی_شاعری-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ٹبر" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ٹبر"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۴</span> <span>ٹبر</span> </div> </a> <ul id="toc-ٹبر-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-شاعری" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#شاعری"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۵</span> <span>شاعری</span> </div> </a> <ul id="toc-شاعری-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-علامہ_اقبال_دی_شاعری_دے_چند_اشعار" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#علامہ_اقبال_دی_شاعری_دے_چند_اشعار"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۶</span> <span>علامہ اقبال د‏‏ی شاعری دے چند اشعار</span> </div> </a> <ul id="toc-علامہ_اقبال_دی_شاعری_دے_چند_اشعار-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-لکھتاں" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#لکھتاں"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۷</span> <span>لکھتاں</span> </div> </a> <ul id="toc-لکھتاں-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-اقبال_کی_نظموں_کا_فنی_فکری_تجزیہ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#اقبال_کی_نظموں_کا_فنی_فکری_تجزیہ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۸</span> <span>اقبال کی نظموں کا فنی فکری تجزیہ</span> </div> </a> <ul id="toc-اقبال_کی_نظموں_کا_فنی_فکری_تجزیہ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تصورات_و_نظریات" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#تصورات_و_نظریات"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۹</span> <span>تصورات و نظریات</span> </div> </a> <ul id="toc-تصورات_و_نظریات-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-وفات" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#وفات"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲۰</span> <span>وفات</span> </div> </a> <ul id="toc-وفات-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-علامہ_اقبال_دا_مزار" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#علامہ_اقبال_دا_مزار"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲۱</span> <span>علامہ اقبال دا مزار</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-علامہ_اقبال_دا_مزار-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle علامہ اقبال دا مزار subsection</span> </button> <ul id="toc-علامہ_اقبال_دا_مزار-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-مزار_دی_تکمیل" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مزار_دی_تکمیل"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲۱.۱</span> <span>مزار د‏‏ی تکمیل</span> </div> </a> <ul id="toc-مزار_دی_تکمیل-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مزار_دے_لئی_منتخب_کردہ_آیات" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مزار_دے_لئی_منتخب_کردہ_آیات"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲۱.۲</span> <span>مزار دے لئی منتخب کردہ آیات</span> </div> </a> <ul id="toc-مزار_دے_لئی_منتخب_کردہ_آیات-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مزار_دے_لئی_منتخب_کردہ_اشعار" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مزار_دے_لئی_منتخب_کردہ_اشعار"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲۱.۳</span> <span>مزار دے لئی منتخب کردہ اشعار</span> </div> </a> <ul id="toc-مزار_دے_لئی_منتخب_کردہ_اشعار-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-کتاباں" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#کتاباں"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲۲</span> <span>کتاباں</span> </div> </a> <ul id="toc-کتاباں-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-اقبال_تے_پنجابی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#اقبال_تے_پنجابی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲۳</span> <span>اقبال تے پنجابی</span> </div> </a> <ul id="toc-اقبال_تے_پنجابی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ہور_ویکھو" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ہور_ویکھو"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲۴</span> <span>ہور ویکھو</span> </div> </a> <ul id="toc-ہور_ویکھو-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-باہرلے_جوڑ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#باہرلے_جوڑ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲۵</span> <span>باہرلے جوڑ</span> </div> </a> <ul id="toc-باہرلے_جوڑ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-حوالے" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#حوالے"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲۶</span> <span>حوالے</span> </div> </a> <ul id="toc-حوالے-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-باہرلےجوڑ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#باہرلےجوڑ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲۷</span> <span>باہرلےجوڑ</span> </div> </a> <ul id="toc-باہرلےجوڑ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Contents" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table of Contents" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toggle the table of contents" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toggle the table of contents</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">اقبال</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Go to an article in another language. Available in ۸۴ languages" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-84" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">۸۴ بولیاں</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A0%E1%88%8B%E1%88%9B_%E1%8A%A2%E1%89%85%E1%89%A3%E1%88%8D" title="አላማ ኢቅባል – Amharic" lang="am" hreflang="am" data-title="አላማ ኢቅባል" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="Amharic" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A5%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84" title="محمد إقبال – Arabic" lang="ar" hreflang="ar" data-title="محمد إقبال" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84" title="محمد اقبال – Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="محمد اقبال" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Asturian" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Asturian" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/M%C9%99h%C9%99mm%C9%99d_%C4%B0qbal" title="Məhəmməd İqbal – Azerbaijani" lang="az" hreflang="az" data-title="Məhəmməd İqbal" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%DB%8C%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84" title="محمد ایقبال – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="محمد ایقبال" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D3%A9%D1%85%D3%99%D0%BC%D0%BC%D3%99%D1%82_%D0%98%D2%A1%D0%B1%D0%B0%D0%BB" title="Мөхәммәт Иҡбал – Bashkir" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Мөхәммәт Иҡбал" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="Bashkir" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D1%85%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4_%D0%86%D0%BA%D0%B1%D0%B0%D0%BB" title="Мухамад Ікбал – Belarusian" lang="be" hreflang="be" data-title="Мухамад Ікбал" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarusian" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D1%85%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%B4_%D0%98%D0%BA%D0%B1%D0%B0%D0%BB" title="Мохамед Икбал – Bulgarian" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Мохамед Икбал" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bulgarian" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%A6_%E0%A6%87%E0%A6%95%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B2" title="মুহাম্মদ ইকবাল – Bangla" lang="bn" hreflang="bn" data-title="মুহাম্মদ ইকবাল" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Bangla" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bpy mw-list-item"><a href="https://bpy.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%B9%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%A6_%E0%A6%87%E0%A6%95%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B2" title="মুহম্মদ ইকবাল – Bishnupriya" lang="bpy" hreflang="bpy" data-title="মুহম্মদ ইকবাল" data-language-autonym="বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী" data-language-local-name="Bishnupriya" class="interlanguage-link-target"><span>বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%DB%8C%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84_%D9%84%D8%A7%DA%BE%D9%88%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="ئیقبال لاھووری – Central Kurdish" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="ئیقبال لاھووری" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Central Kurdish" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Czech" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Czech" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Muhammed_Iqbal" title="Muhammed Iqbal – Danish" lang="da" hreflang="da" data-title="Muhammed Iqbal" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Danish" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – German" lang="de" hreflang="de" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="German" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%BF%CF%85%CF%87%CE%AC%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CF%84_%CE%99%CE%BA%CE%BC%CF%80%CE%AC%CE%BB" title="Μουχάμαντ Ικμπάλ – Greek" lang="el" hreflang="el" data-title="Μουχάμαντ Ικμπάλ" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Greek" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – English" lang="en" hreflang="en" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="English" data-language-local-name="English" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Ikbal" title="Muhammad Ikbal – Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Muhammad Ikbal" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Spanish" lang="es" hreflang="es" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spanish" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Estonian" lang="et" hreflang="et" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estonian" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84_%D9%84%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="اقبال لاهوری – Persian" lang="fa" hreflang="fa" data-title="اقبال لاهوری" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Persian" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Finnish" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Finnish" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Mohamed_Iqbal" title="Mohamed Iqbal – French" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Mohamed Iqbal" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="French" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Galician" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galician" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://gom.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Goan Konkani" lang="gom" hreflang="gom" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="Goan Konkani" class="interlanguage-link-target"><span>गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Hausa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="Hausa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%95%D7%97%D7%9E%D7%93_%D7%90%D7%A7%D7%91%D7%90%D7%9C" title="מוחמד אקבאל – Hebrew" lang="he" hreflang="he" data-title="מוחמד אקבאל" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Hebrew" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%B9%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%A6_%E0%A4%87%E0%A4%95%E0%A4%BC%E0%A4%AC%E0%A4%BE%E0%A4%B2" title="मुहम्मद इक़बाल – Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="मुहम्मद इक़बाल" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Croatian" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Croatian" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Ikb%C3%A1l" title="Muhammad Ikbál – Hungarian" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Muhammad Ikbál" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hungarian" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%B4%D5%A1%D5%A4_%D4%BB%D6%84%D5%A2%D5%A1%D5%AC" title="Մուհամմադ Իքբալ – Armenian" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Մուհամմադ Իքբալ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Indonesian" lang="id" hreflang="id" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Indonesian" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Italian" lang="it" hreflang="it" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italian" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%A0%E3%83%8F%E3%83%B3%E3%83%9E%E3%83%89%E3%83%BB%E3%82%A4%E3%82%AF%E3%83%90%E3%83%BC%E3%83%AB" title="ムハンマド・イクバール – Japanese" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ムハンマド・イクバール" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japanese" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Javanese" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="Javanese" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B3%8A%E0%B2%B9%E0%B2%AE%E0%B3%8D%E0%B2%AE%E0%B2%A6%E0%B3%8D_%E0%B2%87%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%AC%E0%B2%BE%E0%B2%B2%E0%B3%8D" title="ಮೊಹಮ್ಮದ್ ಇಕ್ಬಾಲ್ – Kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಮೊಹಮ್ಮದ್ ಇಕ್ಬಾಲ್" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="Kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%AC%B4%ED%95%98%EB%A7%88%EB%93%9C_%EC%9D%B4%ED%81%AC%EB%B0%9C" title="무하마드 이크발 – Korean" lang="ko" hreflang="ko" data-title="무하마드 이크발" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Korean" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%8F%D8%AD%D9%8E%D9%85%D9%8E%D9%91%D8%AF_%D8%A7%D9%90%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84" title="مُحَمَّد اِقبال – Kashmiri" lang="ks" hreflang="ks" data-title="مُحَمَّد اِقبال" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="Kashmiri" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Muhemmed_%C3%8Eqbal" title="Muhemmed Îqbal – Kurdish" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Muhemmed Îqbal" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="Kurdish" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Mahometus_Iqbal" title="Mahometus Iqbal – Latin" lang="la" hreflang="la" data-title="Mahometus Iqbal" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Latin" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Lithuanian" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Lithuanian" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Muhameds_Ikb%C4%81ls" title="Muhameds Ikbāls – Latvian" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Muhameds Ikbāls" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Latvian" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Malagasy" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="Malagasy" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Minangkabau" lang="min" hreflang="min" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="Minangkabau" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AE%E0%B5%81%E0%B4%B9%E0%B4%AE%E0%B5%8D%E0%B4%AE%E0%B4%A6%E0%B5%8D_%E0%B4%87%E0%B4%96%E0%B5%8D%E2%80%8C%E0%B4%AC%E0%B4%BE%E0%B5%BD" title="മുഹമ്മദ് ഇഖ്‌ബാൽ – Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="മുഹമ്മദ് ഇഖ്‌ബാൽ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A4%BE_%E0%A4%87%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%AC%E0%A4%BE%E0%A4%B2" title="अल्लामा इक्बाल – Marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="अल्लामा इक्बाल" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Malay" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Malay" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Mirandese" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="Mirandese" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Mohammed_Iqbal" title="Mohammed Iqbal – Dutch" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Mohammed Iqbal" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="Dutch" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Norwegian Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Norwegian Bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%AE%E0%AC%B9%E0%AC%AE%E0%AD%8D%E0%AC%AE%E0%AC%A6_%E0%AC%87%E0%AC%95%E0%AC%AC%E0%AC%BE%E0%AC%B2" title="ମହମ୍ମଦ ଇକବାଲ – Odia" lang="or" hreflang="or" data-title="ମହମ୍ମଦ ଇକବାଲ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="Odia" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AE%E0%A9%81%E0%A8%B9%E0%A9%B0%E0%A8%AE%E0%A8%A6_%E0%A8%87%E0%A8%95%E0%A8%BC%E0%A8%AC%E0%A8%BE%E0%A8%B2" title="ਮੁਹੰਮਦ ਇਕ਼ਬਾਲ – Punjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਮੁਹੰਮਦ ਇਕ਼ਬਾਲ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Ikbal" title="Muhammad Ikbal – Polish" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Muhammad Ikbal" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Polish" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84" title="محمد اقبال – Pashto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="محمد اقبال" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="Pashto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Portuguese" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portuguese" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Mohammed_Iqbal" title="Mohammed Iqbal – Romanian" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Mohammed Iqbal" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Romanian" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%BA%D0%B1%D0%B0%D0%BB,_%D0%9C%D1%83%D1%85%D0%B0%D0%BC%D0%BC%D0%B0%D0%B4" title="Икбал, Мухаммад – Russian" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Икбал, Мухаммад" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Russian" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%B9%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%A6_%E0%A4%87%E0%A4%95%E0%A4%AC%E0%A4%BE%E0%A4%B2" title="मुहम्मद इकबाल – Sanskrit" lang="sa" hreflang="sa" data-title="मुहम्मद इकबाल" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="Sanskrit" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Scots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="Scots" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%81_%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84" title="علامہ اقبال – Sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="علامہ اقبال" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="Sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Slovenian" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Slovenian" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Muhammed_Ikballi" title="Muhammed Ikballi – Albanian" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Muhammed Ikballi" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Albanian" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D1%85%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%B4_%D0%98%D0%BA%D0%B1%D0%B0%D0%BB" title="Мухамед Икбал – Serbian" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Мухамед Икбал" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Serbian" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Sundanese" lang="su" hreflang="su" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="Sundanese" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Mohammad_Iqbal" title="Mohammad Iqbal – Swedish" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Mohammad Iqbal" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Swedish" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AE%E0%AF%81%E0%AE%95%E0%AE%AE%E0%AE%A4%E0%AF%81_%E0%AE%87%E0%AE%95%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AE%BE%E0%AE%B2%E0%AF%8D" title="முகமது இக்பால் – Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="முகமது இக்பால்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%81%E0%B0%B9%E0%B0%AE%E0%B1%8D%E0%B0%AE%E0%B0%A6%E0%B1%8D_%E0%B0%87%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%AC%E0%B0%BE%E0%B0%B2%E0%B1%8D" title="ముహమ్మద్ ఇక్బాల్ – Telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="ముహమ్మద్ ఇక్బాల్" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="Telugu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D2%9B%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D0%B8_%D0%9B%D0%BE%D2%B3%D1%83%D1%80%D3%A3" title="Иқболи Лоҳурӣ – Tajik" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Иқболи Лоҳурӣ" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="Tajik" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A1%E0%B8%B9%E0%B8%AE%E0%B8%B1%E0%B8%A1%E0%B8%A1%E0%B8%B1%E0%B8%94_%E0%B8%AD%E0%B8%B4%E0%B8%81%E0%B8%9A%E0%B8%B2%E0%B8%A5" title="มูฮัมมัด อิกบาล – Thai" lang="th" hreflang="th" data-title="มูฮัมมัด อิกบาล" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Thai" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Muhammed_%C4%B0kbal" title="Muhammed İkbal – Turkish" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Muhammed İkbal" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Turkish" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D9%85%DB%87%DA%BE%DB%95%D9%85%D9%85%DB%95%D8%AF_%D8%A6%D9%89%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84" title="مۇھەممەد ئىقبال – Uyghur" lang="ug" hreflang="ug" data-title="مۇھەممەد ئىقبال" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="Uyghur" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D1%85%D0%B0%D0%BC%D0%BC%D0%B0%D0%B4_%D0%86%D0%BA%D0%B1%D0%B0%D0%BB" title="Мухаммад Ікбал – Ukrainian" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Мухаммад Ікбал" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Ukrainian" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84" title="محمد اقبال – Urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="محمد اقبال" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbol" title="Muhammad Iqbol – Uzbek" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Muhammad Iqbol" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Uzbek" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Vietnamese" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Vietnamese" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%A9%86%E7%BD%95%E9%BB%98%E5%BE%B7%C2%B7%E4%BC%8A%E5%85%8B%E5%B7%B4%E5%8B%92" title="穆罕默德·伊克巴勒 – Wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="穆罕默德·伊克巴勒" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" title="Muhammad Iqbal – Yoruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Muhammad Iqbal" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="Yoruba" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%A9%86%E7%BD%95%E9%BB%98%E5%BE%B7%C2%B7%E4%BC%8A%E5%85%8B%E5%B7%B4%E5%8B%92" title="穆罕默德·伊克巴勒 – Chinese" lang="zh" hreflang="zh" data-title="穆罕默德·伊克巴勒" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%A9%86%E7%BD%95%E9%BB%98%E5%BE%B7%E4%BC%8A%E5%85%8B%E5%B7%B4%E5%8B%92" title="穆罕默德伊克巴勒 – Cantonese" lang="yue" hreflang="yue" data-title="穆罕默德伊克巴勒" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Cantonese" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q484141#sitelinks-wikipedia" title="بولیاں دے آپسی جوڑ لکھو" class="wbc-editpage">جوڑ سودھو</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="ناں تھاواں"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84" title="مواد آلا صفحہ ویکھو [c]" accesskey="c"><span>صفحہ</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%84_%D8%A8%D8%A7%D8%AA:%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;redlink=1" rel="discussion" class="new" title="اس صفحے بارے گل بات (صفحہ مَوجود نہیں اے) [t]" accesskey="t"><span>گل بات</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Change language variant" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">پنجابی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="نظارے"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84"><span>پڑھو</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit" title="Edit the source code of this page [e]" accesskey="e"><span>سودھو</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=history" title="اس صفحے دا پرانا ورژن۔ [h]" accesskey="h"><span>تریخ دیکھو</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="سند" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">سند</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">سند</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">move to sidebar</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">لُکاؤ</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="More options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84"><span>پڑھو</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit" title="Edit the source code of this page [e]" accesskey="e"><span>سودھو</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=history"><span>تریخ دیکھو</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عام </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:WhatLinksHere/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84" title="اس نال جڑے سارے وکی صفحے۔ [j]" accesskey="j"><span>ایتھے کیہہ جڑدا</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:RecentChangesLinked/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84" rel="nofollow" title="اس صفحے نال جڑے صفحیاں وچ نویاں تبدیلیاں [k]" accesskey="k"><span>رلدیاں ملدیاں تبدیلیاں</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=pnb" title="فائل چڑھاؤ [u]" accesskey="u"><span>فائل چڑھاؤ</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;oldid=675998" title="اس صفحے دے اس ورژن نال پکا جوڑ"><span>پکا جوڑ</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=info" title="More information about this page"><span>صفحے بارے جاݨکاری</span></a></li><li id="n-اج-دے-رُجحان" class="mw-list-item"><a href="http://tools.wmflabs.org/wikitrends/punjabi-most-visited-today.html"><span>اج دے رُجحان</span></a></li><li id="n-ہفتے-دے-رُجحان" class="mw-list-item"><a href="http://tools.wmflabs.org/wikitrends/punjabi-most-visited-this-week.html"><span>ہفتے دے رُجحان</span></a></li><li id="n-مہینے-دے-رُجحان" class="mw-list-item"><a href="http://tools.wmflabs.org/wikitrends/punjabi-most-visited-this-month.html"><span>مہینے دے رُجحان</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:CiteThisPage&amp;page=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;id=675998&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="اس صفحے دے حوالہ دے طریقہ دے بارے وچ معلومات"><span>ایس صفحے دا حوالہ دیو</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:UrlShortener&amp;url=https%3A%2F%2Fpnb.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25A7%25D9%2582%25D8%25A8%25D8%25A7%25D9%2584"><span>Get shortened URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Fpnb.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25A7%25D9%2582%25D8%25A8%25D8%25A7%25D9%2584"><span>Download QR code</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> چھاپو یا باہر لو </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8&amp;bookcmd=book_creator&amp;referer=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84"><span>کتاب بناؤ</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:DownloadAsPdf&amp;page=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=show-download-screen"><span>PDF وجوں ڈاؤن لوڈ کرو</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;printable=yes" title="اس صفحے دا چھپن والا ورژن ویکھو [p]" accesskey="p"><span>چھاپݨ والا صفحہ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> ہور منصوبےآں وچ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Muhammad_Iqbal" hreflang="en"><span>ویکیمیڈیا کامنز</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q484141" title="ریپوزیٹری آئیٹم نال جوڑ [g]" accesskey="g"><span>وِکیڈیٹا تے مد</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Appearance"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Appearance</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">move to sidebar</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">لُکاؤ</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"><span class="mw-redirectedfrom">(<a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;redirect=no" class="mw-redirect" title="محمد اقبال">محمد اقبال</a> توں مڑجوڑ)</span></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="pnb" dir="rtl"> <div lang="ur" class="UrduText"> <table class="infobox_v2 plainlist" cellspacing="3px"> <tbody><tr> <th scope="col" colspan="2" class="entete humain" style="background-color:#80B0E0;color:#000000">محمد اقبال<br /><span lang="und-Arab" title="Nasta&#39;liq" style="font-size:125%; font-family:&#39;Jameel Noori Nastaleeq&#39;,&#39;IranNastaliq&#39;, &#39;Nafees Nastaleeq&#39;, &#39;Nafees Nastaleeq v1.01&#39;, &#39;Pak Nastaleeq&#39;, &#39;PDMS_Jauhar&#39;, &#39;Naslaliq&#39; , &#39;Nastaleeq&#39; ;">محمد اقبال</span> </th></tr> <tr><th scope="col" colspan="2" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000">(<a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="اردو زبان">اردو وچ</a>: <span lang="ur">علامه محمد اقبال‎</span>)&#160; <span class="noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q484141#P1559" title="ویکی ڈیٹا اُتے (P1559) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن"><img alt="ویکی ڈیٹا اُتے (P1559) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/13px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/26px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span> </th> </tr><tr> <td colspan="2" align="center"><div><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Iqbal.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8a/Iqbal.jpg" decoding="async" width="250" height="330" class="mw-file-element" data-file-width="227" data-file-height="300" /></a><figcaption></figcaption></figure></div><div><small>سر علامہ محمد اقبال</small></div> </td></tr><tr> <td colspan="2"><hr style="height:2px;background-color: #AAAAAA;color:#AAAAAA;" /> </td></tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row">جم </th><td style=""><span lang="ur"><a href="/wiki/9_%D9%86%D9%88%D9%85%D8%A8%D8%B1" title="9 نومبر">9 نومبر</a> <a href="/wiki/1877" title="1877">1877</a> <sup id="cite_ref-54ba6abc1c55355add360b0192ed9e091c623aa1_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-54ba6abc1c55355add360b0192ed9e091c623aa1-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-a8b043367e8ea10d0d03002bbe0ce7e0edc0f014_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-a8b043367e8ea10d0d03002bbe0ce7e0edc0f014-2"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۲<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-6740e061b9d6652469b08b02ef3229b2488741ad_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-6740e061b9d6652469b08b02ef3229b2488741ad-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۳<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-b6469022d88d6b55a7cbbcb5d432263b46420388_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-b6469022d88d6b55a7cbbcb5d432263b46420388-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۴<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-74635621cb516e6615cfd7ec9ab44ab9df920e6e_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-74635621cb516e6615cfd7ec9ab44ab9df920e6e-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۵<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-b3e5b97d73cc6af164786fd6bb2729510dd1b781_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-b3e5b97d73cc6af164786fd6bb2729510dd1b781-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۶<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-5557b47f13b2b5a2ec93321de0175d0d64aaa19f_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-5557b47f13b2b5a2ec93321de0175d0d64aaa19f-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۷<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>&#160; <span class="noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q484141#P569" title="ویکی ڈیٹا اُتے (P569) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن"><img alt="ویکی ڈیٹا اُتے (P569) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/13px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/26px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span> <p><br /><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%B9" class="mw-redirect" title="سیالکوٹ">سیالکوٹ</a>، <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C_%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8" class="mw-redirect" title="برطانوی پنجاب">پنجاب</a>، <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C_%DB%81%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="برطانوی ہند">برطانوی ہند</a> </p> </span></td></tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row">وفات </th><td style=""><span lang="ur"><a href="/wiki/21_%D8%A7%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D9%84" title="21 اپریل">21 اپریل</a> <a href="/wiki/1938" title="1938">1938</a> (61 سال)<sup id="cite_ref-54ba6abc1c55355add360b0192ed9e091c623aa1_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-54ba6abc1c55355add360b0192ed9e091c623aa1-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-c6e35262ab0a9a6ed5542c42f6d7d3b0421409e0_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-c6e35262ab0a9a6ed5542c42f6d7d3b0421409e0-8"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۸<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-a8b043367e8ea10d0d03002bbe0ce7e0edc0f014_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-a8b043367e8ea10d0d03002bbe0ce7e0edc0f014-2"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۲<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-6740e061b9d6652469b08b02ef3229b2488741ad_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-6740e061b9d6652469b08b02ef3229b2488741ad-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۳<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-b6469022d88d6b55a7cbbcb5d432263b46420388_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-b6469022d88d6b55a7cbbcb5d432263b46420388-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۴<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-b3e5b97d73cc6af164786fd6bb2729510dd1b781_6-1" class="reference"><a href="#cite_note-b3e5b97d73cc6af164786fd6bb2729510dd1b781-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۶<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-2a6a98ee8e9c011390ef265ddb21f21d8ccac6ce_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-2a6a98ee8e9c011390ef265ddb21f21d8ccac6ce-9"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۹<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>&#160; <span class="noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q484141#P570" title="ویکی ڈیٹا اُتے (P570) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن"><img alt="ویکی ڈیٹا اُتے (P570) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/13px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/26px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span> <p><br /><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="لاہور">لاہور</a>، پنجاب، برطانوی ہند </p> </span></td></tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row">مدفن </th><td style=""><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%DB%81%DB%8C_%D9%82%D9%84%D8%B9%DB%81" title="شاہی قلعہ">شاہی قلعہ</a> &#160; <span class="noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q484141#P119" title="ویکی ڈیٹا اُتے (P119) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن"><img alt="ویکی ڈیٹا اُتے (P119) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/13px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/26px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span> </td></tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row">رہائش </th><td style=""><a href="/wiki/%D9%84%DB%81%D9%88%D8%B1" title="لہور">لہور</a> <small> (۱۹۰۸–۲۱ اپریل ۱۹۳۸)</small><div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"><br style="clear:both;" /><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84_%DA%A9%D9%88%D9%B9" title="سیال کوٹ">سیال کوٹ</a> <small> (۹ نومبر ۱۸۷۷–۱۸۹۷)</small>&#160; <span class="noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q484141#P551" title="ویکی ڈیٹا اُتے (P551) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن"><img alt="ویکی ڈیٹا اُتے (P551) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/13px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/26px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span> </div></td></tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row">شہریت </th><td style=""><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:British_Raj_Red_Ensign.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/British_Raj_Red_Ensign.svg/20px-British_Raj_Red_Ensign.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/British_Raj_Red_Ensign.svg/30px-British_Raj_Red_Ensign.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/British_Raj_Red_Ensign.svg/40px-British_Raj_Red_Ensign.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="300" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%D8%AC" title="برطانوی راج">برطانوی ہندستان</a> <small> (۹ نومبر ۱۸۷۷–۲۱ اپریل ۱۹۳۸)</small><div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"><br style="clear:both;" /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Flag_of_Pakistan.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/20px-Flag_of_Pakistan.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/30px-Flag_of_Pakistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/40px-Flag_of_Pakistan.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a> &#160; <span class="noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q484141#P27" title="ویکی ڈیٹا اُتے (P27) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن"><img alt="ویکی ڈیٹا اُتے (P27) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/13px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/26px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span> </div></td></tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row">اولاد </th><td style=""><a href="/wiki/%DA%88%D8%A7%DA%A9%D9%B9%D8%B1_%D8%AC%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%AF_%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84" title="ڈاکٹر جاوید اقبال">ڈاکٹر جاوید اقبال</a> &#160; <span class="noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q484141#P40" title="ویکی ڈیٹا اُتے (P40) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن"><img alt="ویکی ڈیٹا اُتے (P40) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/13px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/26px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span> </td></tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row"><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AF" class="mw-redirect" title="والد">والد</a> </th><td style=""><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%AE_%D9%86%D9%88%D8%B1_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF" title="شیخ نور محمد">شیخ نور محمد</a> &#160; <span class="noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q484141#P22" title="ویکی ڈیٹا اُتے (P22) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن"><img alt="ویکی ڈیٹا اُتے (P22) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/13px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/26px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span> </td></tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row"><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%81" class="mw-redirect" title="والدہ">والدہ</a> </th><td style=""><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%A8%DB%8C" title="امام بی">امام بی</a> &#160; <span class="noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q484141#P25" title="ویکی ڈیٹا اُتے (P25) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن"><img alt="ویکی ڈیٹا اُتے (P25) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/13px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/26px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span> </td></tr><tr> <th scope="col" colspan="2" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000"> عملی زندگی </th> </tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row"><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C" title="مادر علمی">مادر علمی</a> </th><td style=""><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%DB%92_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AC" title="مرے کالج">مرے کالج</a> <small> (۵ مئی ۱۸۹۳–۱۸۹۵)</small><div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"><br style="clear:both;" /><a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%AC_%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%B9%DB%8C" title="کیمبرج یونیورسٹی">کیمبرج یونیورسٹی</a> <small> (۶ نومبر ۱۹۰۵–۱۳ جون ۱۹۰۷)</small><div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"><br style="clear:both;" /><a href="/wiki/%D9%B9%D8%B1%DB%8C%D9%86%DB%8C%D9%B9%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%8C_%DA%A9%DB%8C%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%AC" title="ٹرینیٹی کالج، کیمبرج">ٹرینیٹی کالج، کیمبرج</a> <small> (۶ نومبر ۱۹۰۵–۱ جولائی ۱۹۰۸)</small><div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"><br style="clear:both;" /><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AE_%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%B9%DB%8C" title="میونخ یونیورسٹی">میونخ یونیورسٹی</a> <small> (۴ نومبر ۱۹۰۷–۲۰ جولائی ۱۹۰۷)</small><div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"><br style="clear:both;" /><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%D9%86%D9%85%D9%86%D9%B9_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AC_%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%B9%DB%8C_%D9%84%DB%81%D9%88%D8%B1" title="گورنمنٹ کالج یونیورسٹی لہور">گورنمنٹ کالج لہور</a> <small> (۱۸۹۷–۱۸۹۹)</small><div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"><br style="clear:both;" /><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%D9%86%D9%85%D9%86%D9%B9_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AC_%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%B9%DB%8C_%D9%84%DB%81%D9%88%D8%B1" title="گورنمنٹ کالج یونیورسٹی لہور">گورنمنٹ کالج لہور</a> <small> (۱۸۹۵–۱۸۹۷)</small><div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"><br style="clear:both;" /><a href="/wiki/%DB%81%D8%A7%D8%A6%DB%8C%DA%88%D9%84%D8%A8%D8%B1%DA%AF_%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%B9%DB%8C" title="ہائیڈلبرگ یونیورسٹی">ہائیڈلبرگ یونیورسٹی</a> <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"><br style="clear:both;" /><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%B9%D9%84_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AC_%D9%84%DB%81%D9%88%D8%B1" title="اورینٹل کالج لہور">اورینٹل کالج لہور</a> &#160; <span class="noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q484141#P69" title="ویکی ڈیٹا اُتے (P69) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن"><img alt="ویکی ڈیٹا اُتے (P69) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/13px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/26px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span> </div></div></div></div></div></div></div></td></tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row">تخصص تعلیم </th><td style="">faculty of arts &#160; <span class="noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q484141#P69" title="ویکی ڈیٹا اُتے (P69) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن"><img alt="ویکی ڈیٹا اُتے (P69) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/13px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/26px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span> </td></tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row">تعلیمی اسناد </th><td style="">Bachelor of Arts ، وBachelor of Arts ، <a href="/wiki/%DA%88%D8%A7%DA%A9%D9%B9%D8%B1_%D8%A2%D9%81_%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%81%DB%8C" title="ڈاکٹر آف فلاسفی">وڈاکٹر آف فلاسفی</a> ، وMaster of Arts ،Bachelor of Arts &#160; <span class="noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q484141#P69" title="ویکی ڈیٹا اُتے (P69) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن"><img alt="ویکی ڈیٹا اُتے (P69) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/13px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/26px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span> </td></tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row">پیشہ </th><td style=""><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%DB%8C" title="فلسفی">فلسفی</a> <sup id="cite_ref-97634ad81d3740dfd2a7fa4a7a692aca9d33ed90_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-97634ad81d3740dfd2a7fa4a7a692aca9d33ed90-10"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۰<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>، &#160;<a href="/wiki/%D9%84%DA%A9%DA%BE%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="لکھاری">لکھاری</a> ، &#160;<a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1" title="شاعر">شاعر</a> <sup id="cite_ref-18f0b174f7ba98007fff763833c8cd0396f493f1_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-18f0b174f7ba98007fff763833c8cd0396f493f1-11"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۱<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>، &#160;بچوں کے مصنف ، &#160;<a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="سیاست دان">سیاست دان</a> <sup id="cite_ref-bdcf6bd57271dad7b2da9c486e369f52e632171d_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-bdcf6bd57271dad7b2da9c486e369f52e632171d-12"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۲<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>، &#160;وکیل &#160; <span class="noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q484141#P106" title="ویکی ڈیٹا اُتے (P106) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن"><img alt="ویکی ڈیٹا اُتے (P106) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/13px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/26px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span> </td></tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row">پیشہ ورانہ زبان </th><td style=""><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88" title="اردو">اردو</a> <sup id="cite_ref-c6e35262ab0a9a6ed5542c42f6d7d3b0421409e0_8-1" class="reference"><a href="#cite_note-c6e35262ab0a9a6ed5542c42f6d7d3b0421409e0-8"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۸<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>، &#160;<a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="فارسی">فارسی</a> <sup id="cite_ref-e1dbc879e6843fe40128b1be90f620cbf6adad66_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-e1dbc879e6843fe40128b1be90f620cbf6adad66-13"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۳<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>، &#160;<a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%D9%85%D9%86_%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C" title="جرمن بولی">جرمن</a> ، &#160;<a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="عربی">عربی</a> ، &#160;<a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88" title="اردو">اردو</a> <sup id="cite_ref-e1dbc879e6843fe40128b1be90f620cbf6adad66_13-1" class="reference"><a href="#cite_note-e1dbc879e6843fe40128b1be90f620cbf6adad66-13"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۳<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>، &#160;<a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C" title="انگریزی">انگریزی</a> <sup id="cite_ref-e1dbc879e6843fe40128b1be90f620cbf6adad66_13-2" class="reference"><a href="#cite_note-e1dbc879e6843fe40128b1be90f620cbf6adad66-13"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۳<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-a020e864ca8895834c65f2dd61fc454172578b65_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-a020e864ca8895834c65f2dd61fc454172578b65-14"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۴<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>&#160; <span class="noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q484141#P1412" title="ویکی ڈیٹا اُتے (P1412) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن"><img alt="ویکی ڈیٹا اُتے (P1412) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/13px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/26px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span> </td></tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row">شعبۂ عمل </th><td style=""><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%DB%8C" title="شاعری">شاعری</a> <sup id="cite_ref-42275a10ad8347b0437d2e64b8e62ee09aad30f1_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-42275a10ad8347b0437d2e64b8e62ee09aad30f1-15"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۵<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>، &#160;<a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%81%DB%8C" title="فلاسفی">فلاسفی</a> <sup id="cite_ref-42275a10ad8347b0437d2e64b8e62ee09aad30f1_15-1" class="reference"><a href="#cite_note-42275a10ad8347b0437d2e64b8e62ee09aad30f1-15"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۵<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>، &#160;<a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="سیاست">سیاست</a> <sup id="cite_ref-42275a10ad8347b0437d2e64b8e62ee09aad30f1_15-2" class="reference"><a href="#cite_note-42275a10ad8347b0437d2e64b8e62ee09aad30f1-15"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۵<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>&#160; <span class="noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q484141#P101" title="ویکی ڈیٹا اُتے (P101) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن"><img alt="ویکی ڈیٹا اُتے (P101) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/13px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/26px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span> </td></tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row">کارہائے نمایاں </th><td style=""><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF" title="علم الاقتصاد">علم الاقتصاد</a> <sup id="cite_ref-da5129a8e6fc715727333226123eee5b00302713_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-da5129a8e6fc715727333226123eee5b00302713-16"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۶<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>، &#160;فارس میں ماوراء الطبیعیات کا ارتقاء ، &#160;<a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7%D8%A8%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84" title="خطبات اقبال">خطبات اقبال</a> ، &#160;<a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B1_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="اسرار خودی">اسرار خودی</a> ، &#160;<a href="/wiki/%D8%B1%D9%85%D9%88%D8%B2_%D8%A8%DB%92_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="رموز بے خودی">رموز بے خودی</a> ، &#160;<a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D9%90_%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%82" title="پیامِ مشرق">پیامِ مشرق</a> ، &#160;<a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%B1%D8%A7" title="بانگ درا">بانگ درا</a> ، &#160;<a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D9%88%D8%B1%D9%90_%D8%B9%D8%AC%D9%85" title="زبورِ عجم">زبورِعجم</a> ، &#160;<a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%AF_%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%81" title="جاوید نامہ">جاوید نامہ</a> ، &#160;<a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%84%D9%90_%D8%AC%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%84" title="بالِ جبریل">بالِ جبریل</a> ، &#160;<a href="/wiki/%D8%B6%D8%B1%D8%A8_%DA%A9%D9%84%DB%8C%D9%85" title="ضرب کلیم">ضرب کلیم</a> ، &#160;<a href="/wiki/%D9%BE%D8%B3_%DA%86%DB%81_%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF_%DA%A9%D8%B1%D8%AF_%D8%A7%DB%92_%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%90_%D8%B4%D8%B1%D9%82" title="پس چہ باید کرد اے اقوامِ شرق">پس چہ باید کرد اے اقوامِ شرق</a> ، &#160;<a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%85%D8%BA%D8%A7%D9%86_%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%B2" title="ارمغان حجاز">ارمغان حجاز</a> &#160; <span class="noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q484141#P800" title="ویکی ڈیٹا اُتے (P800) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن"><img alt="ویکی ڈیٹا اُتے (P800) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/13px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/26px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span> </td></tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row">مؤثر </th><td style=""><a href="/wiki/%D9%B9%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%B9%D8%A7%D8%A6%DB%8C" title="ٹالسٹائی">ٹالسٹائی</a> ، &#160;<a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%A6%D9%B9%DB%92" title="گوئٹے">گوئٹے</a> ، &#160;<a href="/wiki/%DB%81%DB%8C%DA%AF%D9%84" title="ہیگل">ہیگل</a> ، &#160;<a href="/wiki/%D9%86%D8%B7%D8%B4%DB%92" title="نطشے">نطشے</a> ، &#160;<a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%88" title="ارسطو">ارسطو</a> ، &#160;<a href="/wiki/%D8%AA%DA%BE%D8%A7%D9%85%D8%B3_%D9%88%D8%A7%DA%A9%D8%B1_%D8%A2%D8%B1%D9%86%D9%84%DA%88" title="تھامس واکر آرنلڈ">تھامس واکر آرنلڈ</a> ، &#160;<a href="/wiki/%DB%81%D9%86%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B3%D8%A7%DA%BA" title="ہنری برگساں">ہنری برگساں</a> ، &#160;<a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF" title="محمد">محمد</a> ، &#160;<a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7_%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84_%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%84%D8%AE%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C" title="مولانا جلال ‌الدین محمد بلخی رومی">مولانا جلال ‌الدین محمد بلخی رومی</a> ، &#160;<a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D8%AF%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%81_%D8%AB%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="مجدد الف ثانی">مجدد الف ثانی</a> ، &#160;<a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D9%84%D8%A7_%D9%85%D9%88%D8%AF%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="ابوالاعلا مودودی">ابوالاعلا مودودی</a> ، &#160;<a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%B2%DB%8C%D8%AF_%D8%A8%D8%B3%D8%B7%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="بایزید بسطامی">بایزید بسطامی</a> &#160; <span class="noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q484141#P737" title="ویکی ڈیٹا اُتے (P737) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن"><img alt="ویکی ڈیٹا اُتے (P737) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/13px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/26px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span> </td></tr><tr> <th scope="col" colspan="2" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000">اعزازات </th> </tr><tr> <td colspan="2" style="text-align:right;background-color:#F9F9F9;color:#000000;"><div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"><div class="" style="max-height: 180px; overflow: auto; padding: 2px 0 2px 5px; background-color: #F9F9F9;vertical-align:top;font-size:90%">سر <div class="client-nojs" lang="ur" dir="rtl"><br style="clear:both;" /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:200px_ribbon_bar_of_the_Knight_Bachelor_medal_(UK).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/200px_ribbon_bar_of_the_Knight_Bachelor_medal_%28UK%29.svg/30px-200px_ribbon_bar_of_the_Knight_Bachelor_medal_%28UK%29.svg.png" decoding="async" width="30" height="9" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/200px_ribbon_bar_of_the_Knight_Bachelor_medal_%28UK%29.svg/45px-200px_ribbon_bar_of_the_Knight_Bachelor_medal_%28UK%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/200px_ribbon_bar_of_the_Knight_Bachelor_medal_%28UK%29.svg/60px-200px_ribbon_bar_of_the_Knight_Bachelor_medal_%28UK%29.svg.png 2x" data-file-width="200" data-file-height="60" /></a></span>&#160;نائٹ بیچلر &#160; <span class="noprint"> <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q484141#P166" title="ویکی ڈیٹا اُتے (P166) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن"><img alt="ویکی ڈیٹا اُتے (P166) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/13px-Arbcom_ru_editing.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/20px-Arbcom_ru_editing.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Arbcom_ru_editing.svg/26px-Arbcom_ru_editing.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></div></div></div></td> </tr><tr> <th scope="col" colspan="2" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000"> دستخط </th> </tr><tr> <td colspan="2" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Iqbal_signature.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Iqbal_signature.svg/120px-Iqbal_signature.svg.png" decoding="async" width="120" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Iqbal_signature.svg/180px-Iqbal_signature.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Iqbal_signature.svg/240px-Iqbal_signature.svg.png 2x" data-file-width="375" data-file-height="70" /></a></span>&#160; </td> </tr><tr> <th scope="col" colspan="2" style="text-align:center;background-color:#E1E1E1;color:#000000">ویب سائٹ </th> </tr><tr> <th style="text-align: right; background-color:#F3F3F3;" scope="row">ویب سائٹ </th><td style=""><a rel="nofollow" class="external free" href="http://allamaiqbal.com">http://allamaiqbal.com</a> Allama Iqbal </td></tr><tr> <td colspan="2" style="text-align:center;background-color:#F9F9F9;color:#000000;"> </td></tr><tr> <td colspan="2" style="text-align:right;background-color:#F9F9F9;color:#000000;"> </td></tr><tr> <td class="navigation-only" colspan="2" style="border-top: 2px #E1E1E1 dotted; font-size: 80%; background:inherit; text-align: left;"><span class="plainlinks" style="float:right;"><a class="external text" href="https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=0"><span style="color:#555;">ترمیم</span></a></span>&#160;<span typeof="mw:File"><a href="//pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%81_%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA" title="سانچہ دستاویز دیکھو"><img alt="سانچہ دستاویز دیکھو" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Gtk-dialog-info.svg/12px-Gtk-dialog-info.svg.png" decoding="async" width="12" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Gtk-dialog-info.svg/18px-Gtk-dialog-info.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Gtk-dialog-info.svg/24px-Gtk-dialog-info.svg.png 2x" data-file-width="60" data-file-height="60" /></a></span></td></tr> </tbody></table> <p><b>سر محمد اقبال</b> (<a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88" title="اردو">اردو</a>: محمد اقبال&#160;; ج۔ 9 نومبر 1877 – 21 اپریل 1938) <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%B5%D8%BA%DB%8C%D8%B1" title="برصغیر">برصغیر</a> دے مشہور شاعر، نیتا اتے فلسفی سن۔<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۷<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88" title="اردو">اردو</a> اتے <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="فارسی بولی">فارسی</a> وچ ایہناں دی شاعری نوں جدید دور دی سبھ توں اتم شاعری وچ گنیا جاندا ہے۔ </p><p><br /> </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="مڈھلا_جیون"><span id=".D9.85.DA.88.DA.BE.D9.84.D8.A7_.D8.AC.DB.8C.D9.88.D9.86"></span>مڈھلا جیون</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=1" title="حصہ لکھو: مڈھلا جیون"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><b>محمد اقبال</b> 9 نومبر 1877 نوں پنجاب دے شہر <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%B9" class="mw-redirect" title="سیالکوٹ">سیالکوٹ</a> چ جمے۔ اوہ <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88" title="اردو">اردو</a> اَتے <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="فارسی">فارسی</a> دے <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1" title="شاعر">شاعر</a> سن۔ اوہ سیاستدان تے وکیل وی سن۔ پڑھائی سیالکوٹ <a href="/wiki/%D9%84%DB%81%D9%88%D8%B1" title="لہور">لہور</a> <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" title="جرمنی">جرمنی</a> تے <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D9%86%DA%88" class="mw-redirect" title="انگلینڈ">انگلینڈ</a> توں کیتی۔ دکھنی ایشیاء دے مسلماناں لئی اک نویں دیس پاکستان دی سوچ اوناں نیں 1930 نوں دتی۔21 اپریل 1938 اوناں دے جیون دا انت سی۔ </p><p>اقبال 9نومبر 1877 نوں برطانوی ہندستان دے صوبہ پنجاب دے شہر <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%B9" class="mw-redirect" title="سیالکوٹ">سیالکوٹ</a> چ جمے۔ اوہ اک درزی نور محمد دے پتر سن۔ اقبال نوں چار ورھیاں دا ہون تے محلے دی مسیت چ <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" title="قرآن">قرآن</a> پڑھن لئی پا دتا گیا۔ 1893 چ سکاچ مشن کالج سیالکوٹ چ داخلہ لیا اَتے دو ورے مگروں ایف اے کیتا۔ 1895 چ اقبال نے گورنمنٹ کالج لہور چ داخلہ لیا۔ فلاسفی چ ایم اے کیتا۔ <a href="/wiki/%D9%B9%D8%B1%DB%8C%D9%86%DB%8C%D9%B9%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%8C_%DA%A9%DB%8C%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%AC" title="ٹرینیٹی کالج، کیمبرج">ٹرینیٹی کالج، کیمبرج</a> توں بی اے 1907 چ اَتے 1908 چ وکالت پاس کیتی۔ 1907 چ ہی اقبال <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AE_%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%B9%DB%8C" title="میونخ یونیورسٹی">میونخ یونیورسٹی</a>، <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AE" title="میونخ">میونخ</a>، <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" title="جرمنی">جرمنی</a> گیا پی ایچ ڈی کرن ل‏ئی۔ </p><p><b>ڈاکٹر سر علامہ محمد اقبال</b> (<a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%AA" title="ولادت">ولادت</a>: <a href="/wiki/9_%D9%86%D9%88%D9%85%D8%A8%D8%B1" title="9 نومبر">9 نومبر</a> <a href="/wiki/1877%D8%A1" class="mw-redirect" title="1877ء">1877ء</a> – <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="موت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">وفات</a>: <a href="/wiki/21_%D8%A7%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D9%84" title="21 اپریل">21 اپریل</a> <a href="/wiki/1938%D8%A1" title="1938ء">1938ء</a>) <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DB%81%D9%88%D9%8A%DA%BA_%D8%B5%D8%AF%DB%8C" title="ویہويں صدی">ویہويں صدی</a> دے اک معروف <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1" title="شاعر">شاعر</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D9%86%D9%81" class="mw-redirect" title="مصنف">مصنف</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="قانون دان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">قانون دان</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="سیاست دان">سیاستدان</a> تے <a href="/wiki/%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="تحریک پاکستان">تحریک پاکستان</a> د‏‏ی اہ‏م ترین شخصیتاں وچو‏ں اک سن ۔ <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88" title="اردو">اردو</a> تے <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="فارسی زبان">فارسی</a> وچ <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%DB%8C" title="شاعری">شاعری</a> کردے سن اَتے ایہی اُنھاں د‏‏ی بنیادی وجہ شہرت ہے۔ شاعری وچ بنیادی رجحان <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%88%D9%81" title="تصوف">تصوف</a> اَتے احیائے امت اسلام ول سی۔ "دا ریکنسٹرکشن آف ریلیجس سیٹ اُنھاں اسلام" دے ناں تو‏ں انگریزی وچ اک نثری کتاب وی تحریر کيتی۔ علامہ اقبال نو‏‏ں دور جدید دا <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%88%D9%81" title="تصوف">صوفی</a> سمجھیا جاندا ہے ۔<sup><span style="background: #FAD6A5;"><i><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%D9%BE%DB%8C%DA%88%DB%8C%D8%A7:%D8%AD%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%92%D8%AF%DB%8C_%D9%84%D9%88%DA%91&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ویکیپیڈیا:حوالےدی لوڑ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">حوالےدی لوڑ؟</a></i></span></sup> بحیثیت سیاست دان اُنھاں دا سب تو‏ں نمایاں کارنامہ <a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%DB%81_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="نظریہ پاکستان">نظریۂ پاکستان</a> د‏‏ی تشکیل ہے، جو اُنھاں نے <a href="/wiki/1930%D8%A1" title="1930ء">1930ء</a> وچ <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%B0%DB%81_%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF" class="mw-redirect" title="الٰہ آباد">الہ آباد</a> وچ <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84_%D8%A7%D9%86%DA%88%DB%8C%D8%A7_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85_%D9%84%DB%8C%DA%AF" class="mw-redirect" title="آل انڈیا مسلم لیگ">مسلم لیگ</a> دے اجلاس د‏ی صدارت کردے ہوئے پیش کيتا سی۔ ایہی نظریہ بعد وچ پاکستان دے قیام د‏‏ی بنیاد بنیا۔ ايس‏ے وجہ تو‏ں علامہ اقبال نو‏‏ں پاکستان دا نظریا‏تی باپ سمجھیا جاندا ہ‏‏ے۔ گو کہ اوہناں نے اس نويں ملک دے قیام نو‏‏ں اپنی اکھاں تو‏ں نِیہ ویکھیا لیکن اوہناں نو‏ں پاکستان دے <a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D9%85%DB%8C_%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1" title="قومی شاعر">قومی شاعر</a> د‏‏ی حیثیت حاصل ہے۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="والد_دا_خواب"><span id=".D9.88.D8.A7.D9.84.D8.AF_.D8.AF.D8.A7_.D8.AE.D9.88.D8.A7.D8.A8"></span>والد دا خواب</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=2" title="حصہ لکھو: والد دا خواب"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> علامہ اقبال دے پیو <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%AE_%D9%86%D9%88%D8%B1_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF" title="شیخ نور محمد">شیخ نور محمد</a> نے خواب ویکھیا سی کہ <blockquote><p>”لق ودق میدان ہے۔ اک سفید <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A8%D9%88%D8%AA%D8%B1" title="کبوتر">کبوتر</a> براق فضا وچ چکّر لگیا رہیا ہے۔ کدی اِنّا تھلے لتھدا ہے کہ بس ہُݨ زمین د‏‏ی قسمت جاگی تے کدی ایسی اونچائی پھڑدا ہے کہ تارا بݨ کے آسمان تو‏ں جڑ گیا۔ ادھر بوہت سارے لوک ہتھ چُک چُک ک‏ے اسنو‏ں پھڑن د‏‏ی کوشش ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ سب دے سب دیوانے ہوئے رہے نيں مگر اوہ کسی دے ہتھ نہيں آندا۔ کجھ ویلہ لنگھ گیا تاں اچانک اس نےغوطہ لایا اَتے میری جھولی وچ آن ڈگا۔ آسمان تو‏ں زمین تک اک قوس بݨ گئی“۔<sup id="cite_ref-:0_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-18"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۸<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-:1_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-:1-19"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۹<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></p></blockquote>جب <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%AE_%D9%86%D9%88%D8%B1_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF" title="شیخ نور محمد">شیخ نور محمد</a> ایہہ خواب ویکھ ک‏ے اٹھے تاں اپنے دل نو‏‏ں اس یقین تو‏ں بھریا ہويا پایا کہ خدا انھاں اک بیٹا آندا کريں گا جو دین اسلام وچ وڈا ناں پیدا کريں گا۔<sup id="cite_ref-:0_18-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-18"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۸<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-:1_19-1" class="reference"><a href="#cite_note-:1-19"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۱۹<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ولادت_تے_و_مڈھلا_جیون"><span id=".D9.88.D9.84.D8.A7.D8.AF.D8.AA_.D8.AA.DB.92_.D9.88_.D9.85.DA.88.DA.BE.D9.84.D8.A7_.D8.AC.DB.8C.D9.88.D9.86"></span>ولادت تے و مڈھلا جیون</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=3" title="حصہ لکھو: ولادت تے و مڈھلا جیون"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="خاندان"><span id=".D8.AE.D8.A7.D9.86.D8.AF.D8.A7.D9.86"></span>خاندان</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=4" title="حصہ لکھو: خاندان"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>اقبال دے والد <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%AE_%D9%86%D9%88%D8%B1_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF" title="شیخ نور محمد">شیخ نور محمد</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%85%DB%8C%D8%B1" title="کشمیر">کشمیر</a> دے سپرو برہمناں د‏‏ی <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%DB%8C%DA%91%DA%BE%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="پیڑھی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">نسل</a> تو‏ں سن ۔ غازی اورنگ زیب عالمگیر دے عہد وچ اُنھاں دے اک جد نے اسلام قبول کيتا۔ اقبال کےآباء و اجداد <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%B9%DA%BE%D8%A7%D8%B1%DB%81%D9%88%D9%8A%DA%BA_%D8%B5%D8%AF%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اٹھارہويں صدی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اٹھارواں صدی</a> دے آخر یا <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DB%8C%DB%81%D9%88%D9%8A%DA%BA_%D8%B5%D8%AF%DB%8C" title="انیہويں صدی">انیہويں صدی</a> دے اوائل وچ <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%85%DB%8C%D8%B1" title="کشمیر">کشمیر</a> تو‏ں <a href="/wiki/%DB%81%D8%AC%D8%B1%D8%AA" class="mw-redirect" title="ہجرت">ہجرت</a> ک‏ر ک‏ے <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%B9" class="mw-redirect" title="سیالکوٹ">سیالکوٹ</a> آئے تے محلہ کھیتیاں وچ آباد ہوئے۔ ہر پشت وچ اک نہ اک ایسا ضُرور ہويا جس نے فقط دل تو‏ں راہ رکھی۔ ایہ وی انہاں صاحب دلاں وچو‏ں سن ۔ بزرگاں نے <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%85%DB%8C%D8%B1" title="کشمیر">کشمیر</a> چھڈیا تاں <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%B9" class="mw-redirect" title="سیالکوٹ">سیالکوٹ</a> وچ آ بتاں۔ <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%AE_%D9%86%D9%88%D8%B1_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF" title="شیخ نور محمد">شیخ نور محمد</a> دے والد <a href="/wiki/%D8%B3%DB%81%D8%AC_%D8%B1%D8%A7%D9%85_%D8%B3%D9%BE%D8%B1%D9%88" title="سہج رام سپرو">شیخ محمد رفیق</a> نے محلہ کھٹیکاں وچ اک مکان آباد کيتا۔ کشمیری لوئیاں تے دُھسّاں د‏‏ی فروخت دا کاروبار شروع کيتا۔ لگدا ہے کہ ایہہ تے اقبال دے والد دے نِکّے بھرا شیخ غلام محمد ایتھے جمّے، پلے ودھے۔ بعد وچ <a href="/wiki/%D8%B3%DB%81%D8%AC_%D8%B1%D8%A7%D9%85_%D8%B3%D9%BE%D8%B1%D9%88" title="سہج رام سپرو">سہج رام سپرو</a> بازار چوڑیگراں وچ اُٹھ آئے جیہڑا ہُݨ اقبال بازار کہلاندا ہے۔ اک چھوٹا جہا مکان لے ک‏ے اس وچ رہن لگے اَتے مردے دم تک ایتھے رہ‏‏ے۔ اقبال دے دادا <a href="/wiki/%D8%B3%DB%81%D8%AC_%D8%B1%D8%A7%D9%85_%D8%B3%D9%BE%D8%B1%D9%88" title="سہج رام سپرو">سہج رام سپرو</a> د‏‏ی وفات دے بعد شیخ نُور محمد نے اس تو‏ں ملحق اک دو منزلہ مکان تے دو دکاناں خرید کر مکانیت نو‏‏ں ودھیا لیا۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ولادت"><span id=".D9.88.D9.84.D8.A7.D8.AF.D8.AA"></span>ولادت</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=5" title="حصہ لکھو: ولادت"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>اقبال <a href="/wiki/9_%D9%86%D9%88%D9%85%D8%A8%D8%B1" title="9 نومبر">9 نومبر</a> <a href="/wiki/1877%D8%A1" class="mw-redirect" title="1877ء">1877ء</a> (بمطابق 3 <a href="/w/index.php?title=%D8%B0%D9%88_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B9%D8%AF%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ذو القعدہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ذوالقعدہ</a> <a href="/w/index.php?title=1294%DA%BE&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="1294ھ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">1294ھ</a>)<sup id="cite_ref-اختر_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-اختر-20"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۲۰<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> نو‏‏ں <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%D8%AC" title="برطانوی راج">برطانوی ہندوستان</a> دے شہر <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%B9" class="mw-redirect" title="سیالکوٹ">سیالکوٹ</a> وچ <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%AE_%D9%86%D9%88%D8%B1_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF" title="شیخ نور محمد">شیخ نور محمد</a> دے گھر پیدا ہوئے۔ ماں پیو نے ناں <b>محمد اقبال</b> رکھیا۔ مختلف تریخ داناں دے وچکار علامہ د‏‏ی جم تریخ اُتے کجھ اختلافات رہے نيں لیکن حکومت پاکستان سرکاری طور اُتے <a href="/wiki/9_%D9%86%D9%88%D9%85%D8%A8%D8%B1" title="9 نومبر">9 نومبر</a> <a href="/wiki/1877%D8%A1" class="mw-redirect" title="1877ء">1877ء</a> نو‏‏ں ہی اقبال د‏‏ی تریخ پیدائش تسلیم کردی ہے۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ابتدائی_تعلیم"><span id=".D8.A7.D8.A8.D8.AA.D8.AF.D8.A7.D8.A6.DB.8C_.D8.AA.D8.B9.D9.84.DB.8C.D9.85"></span>ابتدائی تعلیم</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=6" title="حصہ لکھو: ابتدائی تعلیم"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%AE_%D9%86%D9%88%D8%B1_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF" title="شیخ نور محمد">شیخ نور محمد</a> دیندار آدمی سن ۔ پُتّر لئی دینی تعلیم ہی کافی سمجھدے سن ۔ <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%B9" class="mw-redirect" title="سیالکوٹ">سیالکوٹ</a> دے اکثر مقامی علما دے نال دوستانہ مراسم سن ۔ اقبال بسم ﷲ د‏‏ی عمر نو‏‏ں پہنچے تاں انھاں مولا‏نا غلام حسن دے کول لَے گئے۔ مولا‏نا ابوعبد ﷲ غلام حسن محلہ شوالہ د‏‏ی مسجد وچ درس دتا کردے سن ۔ شیخ نُور محمد دا اوتھ‏ے آنا جانا سی۔ ایتھ‏ے تو‏ں اقبال د‏‏ی تعلیم دا آغاز ہويا۔ حسبِ دستور <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" title="قرآن">قرآن شریف</a> تو‏ں ابتدا ہوئی۔ تقریباً سال بھر تک ایہہ سلسلہ چلدا رہیا کہ شہر دے اک نامور عالم مولا‏نا سید میر حسن ادھر آ نکلے۔ اک بچّے نو‏‏ں بیٹھے دیکھیا کہ صورت تو‏ں عظمت اَتے سعادت د‏‏ی پہلی جوت چمکتی نظر آ رہی سی۔ پُچھیا کہ کیہدا نیانا ہے۔ معلوم ہويا تاں اوتھ‏ے تو‏ں اُٹھ کر شیخ نور محمد ول چل پئے۔ دونے آپس وچ واقف سن ۔ مولا‏نا نے زور دے ک‏ے سمجھایا کہ اپنے پُتّر نو‏‏ں مدرس‏ے تک محدود نہ رکھو۔ اس دے لئی جدید تعلیم وی بہت ضروری ہے انھاں نے خواہش ظاہر کیت‏‏ی کہ اقبال نو‏‏ں اوہناں د‏‏ی تربیت وچ دے دتا جائے۔ کچھ دن تک تاں شیخ نور محمد نو‏‏ں پس و پیش رہیا، مگر جدو‏ں دوسری طرف تو‏ں اصرار بڑھدا چلا گیا تاں اقبال نو‏‏ں میر حسن دے سپرد کر دتا۔ انہاں دا مکت‏‏ب شیخ نور محمد دے گھر دے نیڑے ہی کوچہ میر حسام الدین وچ سی۔ ایتھ‏ے اقبال نے <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88" title="اردو">اردو</a>، <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="فارسی زبان">فارسی</a> تے <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C_%D8%A7%D8%AF%D8%A8" title="عربی ادب">عربی ادب</a> پڑھنا شروع کيتا۔ تن سال گزر گئے۔ اس دوران وچ سید میر حسن نے اسکاچ مشن اسکول وچ وی پڑھانا شروع کر دتا۔ اقبال وی اوتھے داخل ہوئے گئے مگر پرانے معمولات اپنی جگہ رہ‏‏ے۔ اسکول تو‏ں آندے تاں استاد د‏‏ی خدمت وچ پہنچ جاندے۔ میر حسن انہاں عظیم استاداں د‏‏ی یادگار سن جنہاں دے لئی زندگی دا بس اک مقصد ہويا کردا سی&#160;: پڑھنا تے پڑھانا۔ لیکن ایہہ پڑھنا تے پڑھانا نری کتاب خوانی دا ناں نني‏‏‏‏ں۔ اس اچھے زمانے وچ استاد مرشد ہويا کردا سی۔ میرحسن وی ایہی کيتا کردے سن ۔ تمام اسلامی علوم تو‏ں آگاہ سن، جدید علوم اُتے وی اچھی نظر سی۔ اس دے علاوہ ادبیات، معقولات، <a href="/wiki/%D9%84%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="لسانیات">لسانیات</a> تے ریاضیات وچ وی مہارت رکھدے سن ۔ شاگرداں نو‏‏ں پڑھاندے وقت ادبی رنگ اختیار کردے سن تاکہ علم فقط حافظے وچ بند کر نہ رہ جائے بلکہ طرزِ احساس بن جائے۔ عربی، فارسی، اردو اَتے <a href="/wiki/%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="پنجابی زبان">پنجابی</a> دے ہزاراں شعراں دا چیتا سن ۔ اک شعر نو‏‏ں کھولنا ہُندا تاں ویہاں مترادف اشعار سنا ڈالدے۔ </p><p>مولا‏نا د‏‏ی تدریسی مصروفیات بہت زیادہ سن مگر مطالعے دا معمول قضا نئيں کردے سن ۔ <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" title="قرآن">قرآن</a> دے <a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8_%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" class="mw-redirect" title="حافظ قرآن">حافظ</a> وی سن تے عاشق بھی۔ شاگرداں وچ شاہ صاحب کہلاندے سن ۔ انسانی تعلق دا بہت پاس سی۔ حد درجہ شفیق، سادہ، قانع، متین، منکسر المزاج تے خوش طبع بزرگ سن ۔ روزانہ دا معمول سی کہ فجر د‏‏ی نماز پڑھ کر <a href="/wiki/%D9%82%D8%A8%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="قبرستان">قبرستان</a> جاندے، عزیزاں تے دوستاں د‏‏ی قبراں اُتے فاتحہ پڑھدے۔ فارغ ہُندے تاں شاگرداں نو‏‏ں منتظر پاندے۔ واپسی دا راستہ سبق سننے تے دینے وچ کَٹ جاندا۔ ایہ سلسلہ گھر پہنچ ک‏ے وی جاری رہندا، ایتھ‏ے تک کہ اسکول نو‏‏ں چل پیندے۔ شاگرد نال لگے رہندے۔ دن بھر اسکول وچ پڑھاندے۔ شام نو‏‏ں شاگرداں نو‏‏ں لئی ہوئے گھر آندے، فیر رات تک درس چلدا رہندا۔ اقبال نو‏‏ں بہت عزیز رکھدے سن ۔ خود اوہ وی استاد اُتے فدا سن ۔ اقبال د‏‏ی شخصیت د‏‏ی مجموعی تشکیل وچ جو عناصر بنیادی طور اُتے کارفرما نظر آندے نيں اُنھاں وچو‏ں بیشتر شاہ صاحب د‏‏ی صحبت تے تعلیم دا کرشمہ ني‏‏‏‏ں۔ سید میر حسن <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1_%D8%B3%DB%8C%D8%AF&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سر سید (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سر سید</a> دے وڈے قائل سن ۔ <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C_%DA%AF%DA%91%DA%BE_%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9" title="علی گڑھ تحریک">علی گڑھ تحریک</a> نو‏‏ں مسلماناں دے لئی مفید سمجھدے سن ۔ </p><p>انہاں دے زیر اثر اقبال دے دل وچ وی <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1_%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%AE%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="سر سید احمد خان">سرسید</a> د‏‏ی محبت پیدا ہوئے گئی جو بعض اختلافات دے باوجود آخر دم تک قائم رہی۔ مسلماناں د‏‏ی خیر خواہی دا جذبہ تاں خیر اقبال دے گھر د‏‏ی چیز سی مگر میر حسن د‏‏ی تربیت نے اس جذبے نو‏‏ں اک علمی تے عملی سمت دی۔ اقبال سمجھ بجھ تے ذہانت وچ اپنے اسيں عمر بچےآں تو‏ں کدرے اگے سن ۔ بچپن ہی تو‏ں اُنھاں دے اندر اوہ انہماک تے استغراق موجود سی جو وڈے لوکاں وچ پایا جاندا ا‏‏ے۔ مگر اوہ کتاب دے کیڑے نئيں سن ۔ کتاب د‏‏ی لت پڑ جائے تاں آدمی محض اک دماغی وجود بݨ جاندا ہے۔ زندگی تے اس دے بیچ فاصلہ پیدا ہوجاندا ہے۔ زندگی دے حقائق تے تجربات بس دماغ وچ منجمد ہوک‏ے رہ جاندے نيں، خونِ گرم دا حصّہ نِیہ بݨدے۔ انھاں کھیڈ کود دا وی شوق سی۔ بچیاں وانگوں شوخیاں وی کردے سن ۔ حاضر جواب وی بہت سن ۔ شیخ نُور محمد ایہ سب دیکھدے مگر منع نہ کردے۔ جاندے سن کہ اس طرح چیزاں دے نال اپنائیت تے بے تکلفی پیدا ہوجاندی ہے جو بے حد ضروری تے مفید ہے۔ غرض اقبال دا بچپن اک فطری کشادگی تے بے ساختگی دے نال گزریا۔ قدرت نے انھاں صوفی باپ تے عالم استاد عطا کيتا جس تو‏ں اوہناں دا دل اتے عقل یکسو ہوئے گئے، دونے دا ہدف اک ہوئے گیا۔ ایہہ جیہڑی اقبال دے ایتھ‏ے حِس اتے فِکر د‏‏ی نادر یکجائی نظر آندی ہے اس دے پِچھے ایہی چیز کارفرما ہے۔ پیو دے قلبی فیضان نے جنھاں حقائق نو‏‏ں اجمالاً محسوس کروایا سی استاد د‏‏ی تعلیم تو‏ں تفصیلاً معلوم وی ہوئے گئے۔ سولہ برس د‏‏ی عمر وچ اقبال نے میٹرک دا امتحان پاس کيتا۔ فرسٹ ڈویژن آئی اَتے تمغا اَتے وظیفہ ملا۔ </p><p><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%DA%86_%D9%85%D8%B4%D9%86_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%84&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اسکاچ مشن اسکول (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اسکاچ مشن اسکول</a> وچ انٹرمیڈیٹ د‏‏ی کلاساں وی شروع ہوچکيت‏یاں سن لہذا اقبال نو‏‏ں ایف اے دے لئی کدرے تے نئيں جانا پيا، اوتھے رہ‏ے، ایہہ اوہ زمانہ ہے جدو‏ں اُنھاں د‏‏ی شاعری دا باقاعدہ آغاز ہُندا ہے۔ ایويں تاں شعر و شاعری تو‏ں انھاں د‏‏ی مناسبت بچپن ہی تو‏ں ظاہر سی، کدی کدی خود وی شعر موزاں ک‏ر ليا کردے سن مگر اس بارے وچ سنجیدہ نئيں سن، نہ کسی نو‏‏ں سنا‏تے نہ محفوظ رکھدے۔ لکھدے اَتے پھاڑ کر سُٹ دیندے۔ لیکن ہُݨ شعر گوئی انہاں دے لئی فقط اک مشغلہ نہ رہی سی بلکہ روح دا تقاضا بن چک‏ی سی۔ اس وقت پورا برصغیر <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%A7%D8%BA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="داغ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">داغ</a> دے ناں تو‏ں گونج رہیا سی۔ خصوصاً اُردو بولی اُتے اُنھاں د‏‏ی معجزانہ گرفت دا ہر کسی نو‏‏ں اعتراف سی۔ اقبال کوایہی گرفت درکار سی۔ شاگردی د‏‏ی درخواست لکھ بھیجی جو قبول کر لئی گئی۔ مگر اصلاح دا ایہہ سلسلہ زیادہ دیر جاری نہ رہ سکیا۔ داغ جگت استاد سن ۔ <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%D8%AC" title="برطانوی راج">متحدہ ہندوستان</a> وچ اردو شاعری دے جِنّے وی رُوپ سن، انہاں د‏‏ی تراش خراش وچ داغ دا قلم سب تو‏ں اگے سی۔ لیکن ایہہ رنگ اُنھاں دے لئی وی نواں سی۔ گو اس وقت تک اقبال دے کلام د‏‏ی امتیازی خصوصیت ظاہر نہ ہوئی سی مگر داغ اپنی بے مثال بصیرت تو‏ں بھانپ گئے کہ اس ہیرے نو‏‏ں تراشا نہيں جا سکدا۔ ایہہ کہہ ک‏ے فارغ کر دتا کہ اصلاح د‏‏ی گنجائش نہ ہون دے برابر ہے۔ مگر اقبال اس مختصر سی شاگردی اُتے وی ہمیشہ نازاں رہ‏‏ے۔ کُجھ ایہی حال داغ دا وی رہیا۔ </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="اعلیٰ_تعلیم"><span id=".D8.A7.D8.B9.D9.84.DB.8C.D9.B0_.D8.AA.D8.B9.D9.84.DB.8C.D9.85"></span>اعلیٰ تعلیم</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=7" title="حصہ لکھو: اعلیٰ تعلیم"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/6_%D9%85%D8%A6%DB%8C" title="6 مئی">6 مئی</a> <a href="/wiki/1893%D8%A1" class="mw-redirect" title="1893ء">1893ء</a> وچ اقبال نے میٹرک کيتا تے <a href="/wiki/1895%D8%A1" class="mw-redirect" title="1895ء">1895ء</a> وچ اقبال نے ایف اے کيتا تے ہور تعلیم دے لئی <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="لاہور">لاہور</a> آ گئے۔ ایتھ‏ے <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%D9%86%D9%85%D9%86%D9%B9_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AC_%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%B9%DB%8C_%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="گورنمنٹ کالج یونیورسٹی لاہور">گورنمنٹ کالج</a> وچ <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DB%8C_%D8%A7%DB%92&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="بی اے (صفحہ مَوجود نہیں اے)">بی اے</a> د‏‏ی کلاس وچ داخلہ لیا تے ہاسٹل وچ رہنے لگے۔ اپنے لئی <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="انگریزی زبان">انگریزی</a>، <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%DB%81" class="mw-redirect" title="فلسفہ">فلسفہ</a> تے <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="عربی زبان">عربی</a> دے مضامین منتخب کیتے۔ انگریزی تے فلسفہ گورنمنٹ کالج وچ پڑھدے تے <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="عربی زبان">عربی</a> پڑھنے <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%B9%D9%84_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AC_%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="اورینٹل کالج لاہور">اورینٹل کالج</a> جاندے جتھ‏ے مولا‏نا <a href="/w/index.php?title=%D9%81%DB%8C%D8%B6_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%B3%DB%81%D8%A7%D8%B1%D9%86%D9%BE%D9%88%D8%B1%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="فیض الحسن سہارنپوری (صفحہ مَوجود نہیں اے)">فیض الحسن سہارنپوری</a> ایداں دے بے مثال استاد تشریف رکھدے سن ۔ اس وقت تک <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%B9%D9%84_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AC_%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="اورینٹل کالج لاہور">اورینٹل کالج لاہور</a>، <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%D9%86%D9%85%D9%86%D9%B9_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AC_%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%B9%DB%8C_%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="گورنمنٹ کالج یونیورسٹی لاہور">گورنمنٹ کالج</a> ہی د‏‏ی عمارت دے اک حصّے وچ قائم سی تے دونے کالجاں دے درمیان بعض مضامین دے سلسلے وچ باہمی تعاون تے اشتراک دا سلسلہ جاری سی۔ </p><p><a href="/wiki/1898%D8%A1" class="mw-redirect" title="1898ء">1898ء</a> وچ اقبال نے <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DB%8C_%D8%A7%DB%92&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="بی اے (صفحہ مَوجود نہیں اے)">بی اے</a> پاس کيتا تے <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%DB%81%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ماہر الفنیات (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ایم اے</a> (<a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%DB%81" class="mw-redirect" title="فلسفہ">فلسفہ</a>) وچ داخلہ لے لیا۔ ایتھ‏ے پروفیسر <a href="/w/index.php?title=%D9%B9%D8%A7%D9%85%D8%B3_%DA%88%D8%A8%D9%84%DB%8C%D9%88_%D8%A2%D8%B1%D9%86%D9%84%DA%88&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ٹامس ڈبلیو آرنلڈ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ٹی ڈبلیوآرنلڈ</a> دا تعلق میسّر آیا۔ جنھاں نے اگے چل ک‏ے اقبال د‏‏ی علمی تے فکری زندگی دا اک حتمی رُخ متعین کر دتا۔ </p><p><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%86" title="مارچ">مارچ</a> <a href="/wiki/1899%D8%A1" class="mw-redirect" title="1899ء">1899ء</a> وچ <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%DB%81%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ماہر الفنیات (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ایم اے</a> دا امتحان دتا تے <a href="/wiki/%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8%D8%8C_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پنجاب، پاکستان">پنجاب</a> بھر وچ اوّل آئے۔ اس دوران وچ شاعری دا سلسلہ وی چلدا رہیا، مگر مشاعراں وچ نہ جاندے سن ۔ <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D9%85%D8%A8%D8%B1" title="نومبر">نومبر</a> <a href="/wiki/1899%D8%A1" class="mw-redirect" title="1899ء">1899ء</a> د‏‏ی اک شام کچھ بے تکلف اسيں جماعت اُنھاں حکیم امین الدین دے مکان اُتے اک محفلِ مشاعرہ وچ کھچ لے گئے۔ وڈے وڈے سکّہ بند استاداں، شاگرداں د‏‏ی اک کثیر تعداد سمیت شریک سن ۔ سُننے والےآں دا وی اک ہجوم سی۔ اقبال چونکہ بالکل نويں سن، اس واسطے اُنھاں دا ناں مبتدیاں دے دور وچ پُکارا گیا۔ غزل پڑھنی شروع کی، جدو‏ں اس شعر اُتے پہنچے کہ&#160;: </p> <dl><dd>موتی سمجھ کے شانِ کریمی نے چُن لیے</dd> <dd>قطرے جو تھے مرے عرقِ انفعال کے</dd></dl> <p>تو اچھے اچھے استاد اُچھل پئے۔ بے اختیار ہوئے ک‏ے داد دین لگے۔ ایتھ‏ے تو‏ں اقبال د‏‏ی بحیثیت شاعر شہرت دا آغاز ہويا۔ مشاعراں وچ باصرار بُلائے جانے لگے۔ ايس‏ے زمانے وچ <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86_%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="انجمن حمایت اسلام">انجمن حمایتِ اسلام</a> نال تعلق پیدا ہويا جو آخر تک قائم رہیا۔ اس دے ملّی تے رفاہی جلساں وچ اپنا کلام سنا‏ندے اَتے لوکاں وچ اک سماں بنّھ دیندے۔ اقبال د‏‏ی مقبولیت نے انجمن دے بہت سارے کماں نو‏‏ں آسان کر دتا۔ گھٹ تو‏ں گھٹ <a href="/wiki/%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8%D8%8C_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پنجاب، پاکستان">پنجاب</a> دے مسلماناں وچ سماجی سطح اُتے دینی وحدت دا شعور پیدا ہونا شروع ہوئے گیا جس وچ اقبال د‏‏ی شاعری نے مُڈھلا کردار ادا کيتا۔ </p><p>ایم اے پاس کرنے دے بعد اقبال <a href="/wiki/13_%D9%85%D8%A6%DB%8C" title="13 مئی">13 مئی</a> <a href="/wiki/1899%D8%A1" class="mw-redirect" title="1899ء">1899ء</a> نو‏‏ں اورینٹل کالج وچ میکلوڈ عربک ریڈر د‏‏ی حیثیت تو‏ں متعین ہوئے گئے۔ ايس‏ے سال آرنلڈ وی عارضی طور اُتے کالج دے قائم مقام پرنسپل مقرر ہوئے۔ اقبال تقریباً چار سال تک اورینٹل کالج وچ رہ‏‏ے۔ البتہ وچکار چھ ماہ د‏‏ی رخصت لے ک‏ے <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%D9%86%D9%85%D9%86%D9%B9_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AC_%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%B9%DB%8C_%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="گورنمنٹ کالج یونیورسٹی لاہور">گورنمنٹ کالج</a> وچ انگریزی پڑھائی۔ اعلیٰ تعلیم دے لئی <a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%86%DB%8C%DA%88%D8%A7" title="کینیڈا">کینیڈا</a> یا <a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%DB%81%D8%A7%D8%A6%DB%92_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%DB%81" class="mw-redirect" title="ریاست ہائے متحدہ">امریکا</a> جانا چاہندے سن مگر آرنلڈ دے کہنے اُتے اس مقصد دے لئی <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انگلستان">انگلستان</a> تے <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" title="جرمنی">جرمنی</a> دا انتخاب کيتا۔ <a href="/w/index.php?title=%D9%A1%D9%A9%D9%A0%DB%B4%D8%A1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="١٩٠۴ء (صفحہ مَوجود نہیں اے)">١٩٠۴ء</a> نو‏‏ں آرنلڈ جدو‏ں <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انگلستان">انگلستان</a> واپس چلے گئے تاں اقبال نے انہاں د‏‏ی دوری نو‏‏ں بے حد محسوس کيتا۔ دل کہندا سی کہ اُڑ کر انگلستان پہنچ جاواں۔ اورینٹل کالج وچ اپنے چار سالہ دورِ تدریس وچ اقبال نے اسٹبس د‏‏ی ’’ارلی پلائجنٹس‘‘اور واکر د‏‏ی ’’پولٹیکل اکانومی‘‘ دا اردو وچ تلخیص و ترجمہ کيتا، شیخ عبد الکریم الجیلی دے نظریۂ توحیدِ مطلق اُتے انگریزی وچ اک مقالہ لکھیا تے ’’علم الاقتصاد‘‘ دے ناں تو‏ں اردو بولی وچ اک مختصر سی کتاب تصنیف کيتی جو <a href="/wiki/1904%D8%A1" title="1904ء">1904ء</a> وچ شائع ہوئی۔ اردو وچ اپنے موضوع اُتے ایہہ اولین کتاباں وچو‏ں ہے۔ </p><p>اورینٹل کالج وچ بطور عربی ریڈر مدت ملازمت ختم ہوئے گئی تاں <a href="/wiki/1903%D8%A1" title="1903ء">1903ء</a> وچ اسسٹنٹ پروفیسر انگریزی د‏‏ی حیثیت تو‏ں اقبال گورنمنٹ کالج وچ تقرر ہوئے گیا۔ بعد وچ فلسفے دے شعبے وچ چلے گئے۔ اوتھ‏ے پڑھاندے رہے ایتھ‏ے تک کہ <a href="/wiki/1_%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D9%88%D8%A8%D8%B1" title="1 اکتوبر">یکم اکتوبر</a> <a href="/wiki/1905%D8%A1" title="1905ء">1905ء</a> نو‏‏ں <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B1%D9%BE" title="یورپ">یورپ</a> جان لئی تن سال د‏‏ی رخصت لی۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ہور_تعلیم_تے_سفر_یورپ"><span id=".DB.81.D9.88.D8.B1_.D8.AA.D8.B9.D9.84.DB.8C.D9.85_.D8.AA.DB.92_.D8.B3.D9.81.D8.B1_.DB.8C.D9.88.D8.B1.D9.BE"></span>ہور تعلیم تے سفر یورپ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=8" title="حصہ لکھو: ہور تعلیم تے سفر یورپ"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/25_%D8%AF%D8%B3%D9%85%D8%A8%D8%B1" title="25 دسمبر">25 دسمبر</a> <a href="/wiki/1905%D8%A1" title="1905ء">1905ء</a> نو‏‏ں علامہ اقبال اعلیٰ تعلیم دے لئی <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انگلستان">انگلستان</a> چلے گئے تے <a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%B9%DB%8C_%DA%A9%DB%8C%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%AC&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="یونیورسٹی کیمبرج (صفحہ مَوجود نہیں اے)">کیمبرج یونیورسٹی</a> ٹرنٹی کالج وچ داخلہ لے لیا۔ چونکہ کالج وچ ریسرچ اسکالر د‏‏ی حیثیت تو‏ں لئی گئے سن اس لئی اُنھاں دے لئی عام طالب علماں د‏‏ی طرح ہوسٹل وچ رہنے د‏‏ی پابندی نہ سی۔ قیام دا بندوبست کالج تو‏ں باہر کيتا۔ حالے ایتھ‏ے آئے ہوئے اک مہینے تو‏ں کچھ اُتے ہويا سی کہ بیرسٹری دے لئی لنکنز اِنہاں وچ داخلہ لے لیا۔ تے پروفیسر براؤن جداں فاضل استاداں تو‏ں رہنمائی حاصل کيتی۔ بعد وچ آپ <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" title="جرمنی">جرمنی</a> چلے گئے جتھ‏ے میونخ یونیورسٹی تو‏ں آپ نے <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%DB%81" class="mw-redirect" title="فلسفہ">فلسفہ</a> وچ <a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%82%D9%90_%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="علامۂِ فلسفہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">پی ایچ ڈی</a> د‏‏ی ڈگری حاصل کيتی۔ </p><p><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1_%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%AF%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سر عبدالقادر (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سر عبدالقادر</a> وی ایتھے سن ۔ ايس‏ے زمانے وچ <a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%AC" title="کیمبرج">کیمبرج</a> دے استاداں وچ <a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%A7%D8%A6%D9%B9_%DB%81%DB%8C%DA%88&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="وائٹ ہیڈ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">وائٹ ہیڈ</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%DA%AF_%D9%B9%DB%8C%DA%AF%D8%B1%D9%B9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="میگ ٹیگرٹ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">میگ ٹیگرٹ</a>، <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%B1%DA%88" title="وارڈ">وارڈ</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A4%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="براؤن (صفحہ مَوجود نہیں اے)">براؤن</a> تے <a href="/w/index.php?title=%D9%86%DA%A9%D9%84%D8%B3%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="نکلسن (صفحہ مَوجود نہیں اے)">نکلسن</a> ورگی نادرۂ روزگار تے شہرۂ آفاق ہستیاں وی شامل سن۔ میگ ٹیگرٹ تے نکلسن دے نال اقبال دا نیڑےی ربط ضبط سی بلکہ نکلسن دے نال تاں برابر د‏‏ی دوستی تے بے تکلفی پیدا ہوئے گئی۔ البتہ میگ ٹیگرٹ د‏‏ی جلالت علمی دے نال اُنھاں د‏‏ی عمر وی سی، اوہ اقبال تو‏ں خاصے وڈے سن جدو‏ں کہ نکلسن دے نال سن دا کوئی ایسا تفاوت نہ سی۔ </p><p>میگ ٹیگرٹ ٹرنٹی کالج وچ <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A6%D9%84_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D9%B9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="امانوئل کانٹ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">کانٹ</a> تے <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AC_%D9%88%D9%84%DB%81%D9%84%D9%85_%D9%81%D8%B1%DB%8C%DA%88%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%DB%81%DB%8C%DA%AF%D9%84&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="جارج ولہلم فریڈریک ہیگل (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ہیگل</a> دا فلسفہ پڑھاندے سن ۔ خود وی انگلستان دے وڈے فلسفیاں وچ گِنے جاندے سن ۔ براؤن تے نکلسن <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="عربی زبان">عربی</a> تے <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="فارسی زبان">فارسی</a> زباناں دے ماہر سن ۔ اگے چل ک‏ے نکلسن نے اقبال د‏‏ی فارسی مثنوی "<a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B1_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="اسرار خودی">اسرار خودی</a>" دا <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="انگریزی زبان">انگریزی</a> ترجمہ وی کيتا جو اگرچہ اقبال نو‏‏ں پوری طرح پسند نئيں آیا مگر اس د‏ی وجہ تو‏ں انگریزی خواں یورپ دے شعری تے فکری حلفےآں وچ اقبال دے ناں تے کم دا جزوی سا تعارف ضرور ہوئے گیا۔ <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انگلستان">انگلستان</a> تو‏ں آنے بعد وی اقبال د‏‏ی میگ ٹیگرٹ تے نکلسن تو‏ں خط کتابت جاری رہی۔ </p><p>آرنلڈ جو <a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%B9%DB%8C_%DA%A9%DB%8C%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%AC&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="یونیورسٹی کیمبرج (صفحہ مَوجود نہیں اے)">کیمبرج</a> وچ نئيں سن، <a href="/wiki/%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%86_%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%B9%DB%8C" title="لندن یونیورسٹی">لندن یونیورسٹی</a> وچ <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="عربی زبان">عربی</a> پڑھاندے سن، لیکن اقبال وڈی باقاعدگی تو‏ں اُنھاں نال ملن جایا کردے سن ۔ ہر معاملے وچ اُنھاں دا مشورہ لے ک‏ے ہی کوئی قدم اُٹھاندے۔ انہاں دے کہنے اُتے <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AE_%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%B9%DB%8C" title="میونخ یونیورسٹی">میونخ یونیورسٹی</a> وچ پی۔ ایچ۔ ڈی دے لئی رجسٹریشن کروایا۔ <a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%B9%DB%8C_%DA%A9%DB%8C%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%AC&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="یونیورسٹی کیمبرج (صفحہ مَوجود نہیں اے)">کیمبرج</a> تو‏ں <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DB%8C_%D8%A7%DB%92&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="بی اے (صفحہ مَوجود نہیں اے)">بی اے</a> کرنے دے بعد جولائ‏ی <a href="/wiki/1907%D8%A1" title="1907ء">1907ء</a> نو‏‏ں <a href="/w/index.php?title=%DB%81%D8%A7%D8%A6%DB%8C%DA%88%D9%84_%D8%A8%D8%B1%DA%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ہائیڈل برک (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ہائیڈل برگ</a> چلے گئے تاکہ جرمن بولی سیکھ کر میونخ یونیورسٹی وچ اپنے تحقیقی مقالے دے بارے وچ اس زبانی امتحان د‏‏ی تیاری ہوئے جائے جو ايس‏ے بولی وچ ہُندا سی۔ ایتھ‏ے چار ماہ گزارے۔ "ایران وچ ما بعد الفزکس دا ارتقا" دے عنوان تو‏ں اپنا تحقیقی مقالہ پہلے ہی داخل کرچکے سن، اک زبانی امتحان دا مرحلہ حالے رہندا سی، اس تو‏ں وی سرخروئی دے نال لنگھ گئے۔ <a href="/wiki/4_%D9%86%D9%88%D9%85%D8%A8%D8%B1" title="4 نومبر">4 نومبر</a> <a href="/wiki/1907%D8%A1" title="1907ء">1907ء</a> نو‏‏ں میونخ یونیورسٹی نے ڈاکٹریٹ د‏‏ی ڈگری دے دی۔ <a href="/wiki/1908%D8%A1" title="1908ء">1908ء</a> وچ ایہہ مقالہ پہلی بار لندن تو‏ں شائع ہويا۔ انتساب آرنلڈ دے ناں سی۔ </p><p>ڈاکٹریٹ ملدے ہی <a href="/wiki/%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%86" title="لندن">لندن</a> واپس چلے آئے۔ بیرسٹری دے فائنل امتحاناں د‏‏ی تیاری شروع کردتی۔ کچھ مہینے بعد سارے امتحان مکمل ہوئے گئے۔ جولائ‏ی <a href="/wiki/1908%D8%A1" title="1908ء">1908ء</a> نو‏‏ں نتیجہ نکلیا۔ کامیاب قرار دتے گئے۔ اس دے بعد <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انگلستان">انگلستان</a> وچ ہور نئيں رُکے، وطن واپس آ گئے۔ </p><p><a href="/wiki/%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%86" title="لندن">لندن</a> وچ قیام دے دوران وچ اقبال نے مختلف موضوعات اُتے لیکچراں دا اک سلسلہ وی شروع کيتا، مثلاً اسلامی تصوّف، مسلماناں دا اثر رہتل یورپ پر، اسلامی جمہوریت، اسلام تے عقلِ انسانی وغیرہ بدقسمتی تو‏ں اُنھاں وچ اک دا وی کوئی ریکارڈ نہيں لبھدا۔ </p><p>اک مرتبہ آرنلڈ لمبی رخصت اُتے گئے تاں اقبال اُنھاں د‏‏ی تھاں اُتے لندن یونیورسٹی وچ چند ماہ دے لئی عربی دے پروفیسر مقرر ہوئے۔ </p><p>مئی <a href="/wiki/1908%D8%A1" title="1908ء">1908ء</a> وچ جدو‏ں <a href="/wiki/%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%86" title="لندن">لندن</a> وچ <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84_%D8%A7%D9%86%DA%88%DB%8C%D8%A7_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85_%D9%84%DB%8C%DA%AF" class="mw-redirect" title="آل انڈیا مسلم لیگ">آل انڈیا مسلم لیگ</a> د‏‏ی برٹش کمیٹی دا افتتاح ہويا تاں اک اجلاس وچ <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%DB%8C%D9%91%D8%AF_%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1_%D8%B9%D9%84%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سیّد امیر علی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سیّد امیر علی</a> کمیٹی دے صدر چُنے گئے اَتے اقبال نو‏‏ں مجلسِ عاملہ دا رُکن نامزد کيتا گیا۔ </p><p>اسی زمانے وچ اوہناں نے شاعری ترک کر دین د‏‏ی ٹھان لئی سی، مگر آرنلڈ تے اپنے قریبی بیلی شیخ عبد القادر دے کہن تے ایہہ ارادہ چھڈ دتا۔ فارسی وچ شعر گوئی د‏‏ی ابتدا وی ايس‏ے دور وچ ہوئی۔ </p><p>قیامِ <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B1%D9%BE" title="یورپ">یورپ</a> دے دوران وچ اقبال دے دو بنیادی خیالات تبدیل ہونے شروع ہوئے۔ اقبال وطنی قومیّت تے وحدتِ الوجود د‏‏ی طرف میلان رکھدے سن ۔ ہن اوہ میلان گریز وچ بدلنے لگیا سی۔ خاص طور اُتے وطنی قومیت دے نظریے دے تاں اس قدر خلاف ہوئے گئے جنال نفرت کہنا زیادہ صحیح ہوئے گا۔ </p><p>یورپ پہنچ ک‏ے انھاں مغربی رہتل و تمدّن تے اس د‏ی روح وچ کارفرما مختلف تصوّرات نو‏‏ں براہ راست دیکھنے دا موقع ملا۔ مغرب تو‏ں مرعوب تاں خیر اوہ کدی نہيں رہے سن، نہ یورپ جانے تو‏ں پہلے نہ اوتھ‏ے پہنچنے دے بعد۔ بلکہ مغرب دے فکری، معاشی، سیاسی تے نفسیا‏‏تی غلبے تو‏ں اکھاں چرائے بغیر انھاں نے عالمی تناظر وچ امتِ مسلمہ دے گزشتہ عروج د‏‏ی بازیافت دے لئی اک وسیع دائرے وچ سوچنا شروع کيتا۔ ایتھ‏ے تک کہ اُنھاں اُتے مغربی فکر تے رہتل دا چھپا ہويا بودا پن منکشف ہوئے گیا۔ </p><p>جولائ‏ی <a href="/wiki/1908%D8%A1" title="1908ء">1908ء</a> وچ وطن دے لئی روانہ ہوئے۔ <a href="/wiki/%D9%85%D9%85%D8%A8%D8%A6%DB%8C" title="ممبئی">بمبئی</a> تو‏ں ہُندے ہوئے <a href="/wiki/25_%D8%AC%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%A6%DB%8C" title="25 جولائی">25 جولائ‏ی</a> <a href="/wiki/1908%D8%A1" title="1908ء">1908ء</a> د‏‏ی رات <a href="/wiki/%D8%AF%DB%81%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="دہلی">دہلی</a> پہنچے۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تدریس،_وکالت_تے_سماجی_خدمات"><span id=".D8.AA.D8.AF.D8.B1.DB.8C.D8.B3.D8.8C_.D9.88.DA.A9.D8.A7.D9.84.D8.AA_.D8.AA.DB.92_.D8.B3.D9.85.D8.A7.D8.AC.DB.8C_.D8.AE.D8.AF.D9.85.D8.A7.D8.AA"></span>تدریس، وکالت تے سماجی خدمات</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=9" title="حصہ لکھو: تدریس، وکالت تے سماجی خدمات"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ابتدا وچ آپ نے <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%DB%81%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ماہر الفنیات (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ایم اے</a> کرنے دے بعد <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%B9%D9%84_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AC_%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="اورینٹل کالج لاہور">اورینٹل کالج لاہور</a> وچ تدریس دے فرائض سر انجام دتے لیکن آپ نے بیرسٹری نو‏‏ں مستقل طور اُتے اپنایا۔ وکالت دے نال نال آپ شعر و شاعری وی کردے رہے تے سیاسی تحریکاں وچ بھرپور انداز وچ حصہ لیا۔ <a href="/wiki/1922%D8%A1" title="1922ء">1922ء</a> وچ حکومت ولوں <b>سر</b> دا خطاب ملا۔ اقبال <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86_%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="انجمن حمایت اسلام">انجمن حمایت اسلام</a> دے اعزازی صدر وی رہ‏‏ے۔ </p><p><a href="/wiki/%D8%A7%DA%AF%D8%B3%D8%AA" title="اگست">اگست</a> <a href="/wiki/1908%D8%A1" title="1908ء">1908ء</a> وچ اقبال <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="لاہور">لاہور</a> آ گئے۔ اک آدھ مہینے بعد چیف کورٹ پنجاب وچ وکالت شروع کردتی۔ اس پیشے وچ کچھ ہی دن گزرے سن کہ <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%DB%8C%D9%85_%DB%94_%D8%A7%DB%92_%DB%94_%D8%A7%D9%88_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AC_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%DA%AF%DA%91%DA%BE&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ایم ۔ اے ۔ او کالج علی گڑھ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ایم ۔ اے ۔ او کالج علی گڑھ</a> وچ فلسفے تے <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%D9%86%D9%85%D9%86%D9%B9_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AC_%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%B9%DB%8C_%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="گورنمنٹ کالج یونیورسٹی لاہور">گورنمنٹ کالج لاہور</a> وچ تریخ د‏‏ی پروفیسری پیش کيت‏‏ی گئی مگر اقبال نے اپنے لئی وکالت نو‏‏ں مناسب جانا تے دونے ادارےآں تو‏ں معذرت کرلئی- البتہ بعد وچ <a href="/wiki/%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA_%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8" class="mw-redirect" title="حکومت پنجاب">حکومت پنجاب</a> د‏‏ی درخواست تے اصرار اُتے <a href="/wiki/10_%D9%85%D8%A6%DB%8C" title="10 مئی">10 مئی</a> <a href="/wiki/1910%D8%A1" title="1910ء">1910ء</a> تو‏ں <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%D9%86%D9%85%D9%86%D9%B9_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AC_%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%B9%DB%8C_%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="گورنمنٹ کالج یونیورسٹی لاہور">گورنمنٹ کالج لاہور</a> وچ عارضی طور اُتے فلسفہ پڑھانا شروع کر دتا، لیکن نال نال وکالت وی جاری رکھی۔ ہُندے ہُندے مصروفیات ودھدی چلی گئياں۔ کئی ادارےآں تے انجمناں نال تعلق پیدا ہوئے گیا۔ </p><p><a href="/wiki/18_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%86" title="18 مارچ">18 مارچ</a> <a href="/wiki/1910%D8%A1" title="1910ء">1910ء</a> نو‏‏ں <a href="/w/index.php?title=%D8%AD%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%DA%A9%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="حیدرآبار دکن (صفحہ مَوجود نہیں اے)">حیدرآبار دکن</a> دا سفر پیش آیا۔ اوتھ‏ے اقبال دے قدیمی مِتّر مولا‏نا گرامی پہلے تو‏ں موجود سن ۔ اس دورے وچ <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1_%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1_%D8%AD%DB%8C%D8%AF%D8%B1%DB%8C" title="سر اکبر حیدری">سر اکبر حیدری</a> تے <a href="/wiki/%D9%85%DB%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AC%DB%81_%D8%B3%D8%B1_%DA%A9%D8%B4%D9%86_%D9%BE%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF" title="مہاراجہ سر کشن پرشاد">مہاراجہ سر کشن پرشاد</a> دے نال دوستانہ مراسم د‏‏ی بنا پئی۔ مارچ د‏‏ی تئیسواں نو‏‏ں حیدرآباد تو‏ں واپس آئے۔ <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%86%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D8%A8_%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85%DA%AF%DB%8C%D8%B1" class="mw-redirect" title="اورنگزیب عالمگیر">اورنگزیب عالمگیر</a> دے مقبرے د‏‏ی زیارت دے لئی راستے وچ <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%86%DA%AF_%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%8C_%D9%85%DB%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%B4%D9%B9%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اورنگ آباد، مہاراشٹر (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اورنگ آباد</a> اُتر گئے۔ دو دن اوتھ‏ے ٹھہرے۔ <a href="/wiki/28_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%86" title="28 مارچ">28 مارچ</a> <a href="/wiki/1910%D8%A1" title="1910ء">1910ء</a> نو‏‏ں <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="لاہور">لاہور</a> پہنچے تے فیر تو‏ں اپنے معمولات وچ مشغول ہوئے گئے۔ ہن معلمی تے وکالت نو‏‏ں نال نال لے ک‏ے چلنا مشکل ہُندا جا رہیا سی۔ آخرکار <a href="/wiki/31_%D8%AF%D8%B3%D9%85%D8%A8%D8%B1" title="31 دسمبر">31 دسمبر</a> <a href="/wiki/1910%D8%A1" title="1910ء">1910ء</a> نو‏‏ں <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%D9%86%D9%85%D9%86%D9%B9_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AC_%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%B9%DB%8C_%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="گورنمنٹ کالج یونیورسٹی لاہور">گورنمنٹ کالج</a> تو‏ں مستعفی ہوئے گئے، مگر کسی نہ کسی حیثیت تو‏ں کالج دے نال تعلق برقرار رکھیا۔ اک <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%D9%86%D9%85%D9%86%D9%B9_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AC_%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%B9%DB%8C_%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="گورنمنٹ کالج یونیورسٹی لاہور">گورنمنٹ کالج</a> ہی نئيں بلکہ <a href="/wiki/%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8%D8%8C_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پنجاب، پاکستان">پنجاب</a> تے <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%B5%D8%BA%DB%8C%D8%B1" title="برصغیر">برصغیر</a> د‏‏ی کئی دوسری یونیورسٹیاں دے نال وی اقبال دا تعلق پیدا ہوئے گیا سی۔ پنجاب، علی گڑھ، الہ آباد، ناگ پور تے <a href="/wiki/%D8%AF%DB%81%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="دہلی">دہلی</a> یونیورسٹی دے ممتحن رہ‏‏ے۔ اوہناں دے علاوہ <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="بیت العلوم (صفحہ مَوجود نہیں اے)">بیت العلوم</a> حیدرآباد دکن دے لئی وی اسلام د‏‏ی تریخ دے پرچے مرتب کردے رہ‏‏ے۔ بعض اوقات زبانی امتحان لینے دے لئی علی گڑھ، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%B0%DB%81_%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF" class="mw-redirect" title="الٰہ آباد">الہ آباد</a> تے <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%A7%DA%AF_%D9%BE%D9%88%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ناگ پور (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ناگ پور</a> وغیرہ وی جانا ہُندا۔ ممتحن د‏‏ی حیثیت تو‏ں اک اٹل اصول اپنا رکھیا سی عزیز تو‏ں عزیز دوست اُتے وی سفارش دا دروازہ بند سی۔ </p><p><a href="/wiki/2_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%86" title="2 مارچ">2 مارچ</a> <a href="/wiki/1910%D8%A1" title="1910ء">1910ء</a> نو‏‏ں پنجاب یونیورسٹی دے فیلو نامزد کیتے گئے۔ لالہ رام پرشاد، پروفیسر تریخ، <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%D9%86%D9%85%D9%86%D9%B9_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AC_%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%B9%DB%8C_%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="گورنمنٹ کالج یونیورسٹی لاہور">گورنمنٹ کالج لاہور</a> دے نال مل ک‏ے نصاب د‏‏ی اک کتاب "تریخ ہند"مرتب کيتی جو <a href="/wiki/1913%D8%A1" class="mw-redirect" title="1913ء">1913ء</a> نو‏‏ں چھپ کر آئی۔ اگے چل ک‏ے مختلف اوقات وچ اورینٹل اینڈ آرٹس فیکلٹی، سینیٹ تے سنڈیکیٹ دے ارکان وی رہ‏‏ے۔ <a href="/wiki/1919%D8%A1" title="1919ء">1919ء</a> وچ اورینٹل فیکلٹی دے ڈین بنائے گئے۔ <a href="/wiki/1923%D8%A1" title="1923ء">1923ء</a> وچ یونیورسٹی د‏‏ی تعلیمی کونسل د‏‏ی رکنیت ملی، ايس‏ے سال پروفیسر شپ کمیٹی وچ وی لئی گئے۔ اپنی بے پناہ مصروفیات تو‏ں مجبور ہوئے ک‏ے تعلیمی کونسل تو‏ں استعفا دے دتا سی مگر یونیورسٹی دے وائس چانسلر سرجان مینارڈ نے انھاں جانے نہ دتا۔ اس طرف تو‏ں اِنّا اصرار ہويا کہ مروتاً استعفا واپس لے لیا۔ اس دوران وچ پنجاب ٹیکسٹ بک کمیٹی دے وی رکن رہ‏‏ے۔ میٹرک دے طلبہ دے لئی <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="فارسی زبان">فارسی</a> د‏‏ی اک نصابی کتاب <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86%DB%81_%D8%B9%D8%AC%D9%85&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="آئینہ عجم (صفحہ مَوجود نہیں اے)">’’آئینہ عجم</a>‘‘مرتب کيتی جو 1927ء وچ شائع ہوئی۔ غرض، پنجاب یونیورسٹی تو‏ں اقبال عملاً <a href="/wiki/1932%D8%A1" title="1932ء">1932ء</a> تک متعلق رہ‏‏ے۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="سیاست"><span id=".D8.B3.DB.8C.D8.A7.D8.B3.D8.AA"></span>سیاست</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=10" title="حصہ لکھو: سیاست"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Allama_Iqbals_Tomb_East_%26_south_walls_July_1_2005.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Allama_Iqbals_Tomb_East_%26_south_walls_July_1_2005.jpg/220px-Allama_Iqbals_Tomb_East_%26_south_walls_July_1_2005.jpg" decoding="async" width="220" height="166" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Allama_Iqbals_Tomb_East_%26_south_walls_July_1_2005.jpg/330px-Allama_Iqbals_Tomb_East_%26_south_walls_July_1_2005.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/Allama_Iqbals_Tomb_East_%26_south_walls_July_1_2005.jpg/440px-Allama_Iqbals_Tomb_East_%26_south_walls_July_1_2005.jpg 2x" data-file-width="2272" data-file-height="1712" /></a><figcaption>علامہ اقبال دا مزار</figcaption></figure> <p>ویہويں صدی دے عشرہ اول وچ پنجاب د‏‏ی مسلم آبادی اک ٹھہراؤ وچ مبتلا سی۔ کہنے نو‏‏ں مسلماناں دے اندر دو سیاسی دھڑے موجود سن مگر دونے مسلماناں دے حقیقی تہذیبی، سیاسی تے معاشی مسائل تو‏ں بیگانہ سن ۔ انہاں وچو‏ں اک د‏‏ی قیادت <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B4%D9%81%DB%8C%D8%B9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سر محمد شفیع (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سر محمد شفیع</a> دے ہتھ وچ سی تے دوسرا <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1_%D9%81%D8%B6%D9%84_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سر فضل حسین (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سر فضل حسین</a> وی اپنے اپنے حمایتیاں نو‏‏ں لے ک‏ے پہنچے، طے پایا کہ پنجاب وچ صوبائی مسلم لیگ قائم کيت‏ی جائے۔ اس فیصلے اُتے فوری عمل ہويا۔ <a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%A7%DA%BA_%D8%B4%D8%A7%DB%81_%D8%AF%DB%8C%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="میاں شاہ دین (صفحہ مَوجود نہیں اے)">میاں شاہ دین</a> صدر بنائے گئے تے سر محمد شفیع سیکرٹری جنرل۔ سر فضل حسین عملاً وکھ تھلگ رہ‏‏ے۔ اقبال انہاں سب قائدین دے نال دوستانہ مراسم تاں رکھدے سن مگر عملی سیاست تو‏ں انھاں نے خود نو‏‏ں غیر وابستہ ہی رکھیا۔ </p><p><a href="/wiki/1911%D8%A1" title="1911ء">1911ء</a> تک متحدہ ہندوستان دے اکثر مسلما‏ن قائدین، <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1_%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%AE%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="سر سید احمد خان">سرسید</a> دے حسب فرمان، انگریزی حکومت کیت‏‏ی وفاداری دا دم بھردے رہ‏ے، لیکن <a href="/wiki/1911%D8%A1" title="1911ء">1911ء</a> تے <a href="/wiki/1912%D8%A1" title="1912ء">1912ء</a> دے بیچ دے عرصے وچ حالات جو اک ڈھرّے اُتے چلے جا رہے سن، اچانک پلٹا کھا گئے۔ مسلما‏ن سیاست دان بنگال د‏‏ی تقسیم دے حق وچ سن، انگریز وی ایسا ہی چاہندے سن، مگر ہندو اس منصوبے دے سخت مخالف سن ۔ انہاں د‏‏ی جانب تو‏ں تشدّد د‏‏ی راہ اختیار کيتی گئی تاں انگریزی حکومت نے سپر ڈال دی۔ <a href="/wiki/%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85_%D8%A8%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%84" title="تقسیم بنگال">تقسیم بنگال</a> نو‏‏ں منسوخ کر دتا گیا۔ اس جھٹکے نے مسلما‏ن قائدین دیاں اکھاں کھول داں تے انہاں دے گذشتہ اندازِ فکری د‏‏ی غلطی انہاں اُتے واضح ہوئے گئی۔ انھاں ہن آک‏ے احساس ہويا کہ اپنی قومی تے سیاسی زندگی دے تحفظ دے لئی صرف سرکار د‏‏ی وفاداری اُتے کمر بستہ رہنا یا انگریزاں دے بنائے ہوئے آئینی ذرائع اختیار کیتے رکھنا ناکافی تے بے معنی ہے۔ بقول <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%84%DB%8C_%D9%86%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="شبلی نعمانی">مولا‏نا شبلی نعمانی</a> <a href="/wiki/%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85_%D8%A8%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%84" title="تقسیم بنگال">تقسیم بنگال</a> د‏‏ی تنسیخ مسلماناں دے چہرے اُتے اک ایسا تھپّڑ مارنے دے مترادف سی، جس نے انہاں دے منہ دا رُخ پھیر کر رکھ دتا۔ </p><p><a href="/wiki/%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85_%D8%A8%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%84" title="تقسیم بنگال">تقسیم بنگال</a> د‏‏ی منسوخی دا اعلان ہويا تاں <a href="/wiki/1_%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="1 فروری">یکم فروری</a>، <a href="/wiki/1912%D8%A1" title="1912ء">1912ء</a> نو‏‏ں <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%DA%86%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B2%DB%81" title="موچی دروازہ">موچی دروازہ</a> <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="لاہور">لاہور</a> وچ مسلماناں نے اک احتجاجی جلسہ منعقد کيتا، جس وچ اقبال وی شریک ہوئے۔ مقررین نے وڈی جذبات‏ی تے جوشیلی تقریراں ک‏‏يتی‏‏اں ۔ اقبال د‏‏ی باری آئی تاں مسلماناں د‏‏ی عظمتِ رفتہ دا مینار بن دے اُٹھے تے فرمایا: ’’مسلماناں نو‏‏ں اپنی ترقی دے لئی خود ہتھ پیر مارنے چاہیئں۔ ہندوواں نو‏‏ں ہن تک جو کچھ ملیا ہے، محض اپنی کوششاں تو‏ں ملیا ہے۔ اسلام د‏‏ی تریخ دیکھو اوہ کیہ کہندی ہے۔ عرب دے خطّے نو‏‏ں یورپین معماراں نے ردّی تے بیکار پتھر دا خطاب دے ک‏ے ایہہ کہہ دتا سی کہ اس پتھر اُتے کوئی بنیاد کھڑی نئيں ہوسکدی۔ ایشیا تے یورپ د‏‏ی قوماں عرب نال نفرت کردیاں سن مگر عرباں نے جدو‏ں ہوش سنبھالیا تے اپنے کس بل تو‏ں کم لیا تاں ایہی پتھر دنیا دے ایوانِ تمدن د‏‏ی محراب د‏‏ی کلید بن گیا تے خدا قسم&#160;! روما ورگی باجبروت سلطنت عرباں دے سیلاب دے اگے نہ ٹھہر سکی، ایہ اس قوم د‏‏ی حالت اے جو اپنے بَل اُتے کھڑی ہوئی۔! ‘‘ </p><p>اس تقریر تو‏ں مجمع وچ رواں دواں لمحاندی تے بے جہت جوش و خروش اپنی قوم دے زندہ تشخص دے لئی درکار اک بامعنی قوت وچ بدل گیا جو حالے محدود سی مگر اگے چل ک‏ے اسنو‏ں وسعت پکڑنی سی۔ ایہ ٹھیک اے کہ مسلماناں دے چند حلفےآں وچ بیداری دے آثار پیدا ہوچلے سن، مگر اس بیداری دے مراکز اک دوسرے تو‏ں لاتعلق چھوٹے چھوٹے جزیراں د‏‏ی طرح بٹے ہوئے سن ۔ متفقہ ملّی قیادت میسر نئيں سی۔ نتیجتہً مسلماناں دے اندر متحدہ ہندی قومیت دا رجحان پیدا ہوچلا سی۔ <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84_%D8%A7%D9%86%DA%88%DB%8C%D8%A7_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85_%D9%84%DB%8C%DA%AF" class="mw-redirect" title="آل انڈیا مسلم لیگ">مسلم لیگ</a> تے ہندو کانگریس دے اجلاس نال نال ہونے لگے سن ۔ حالے اقبال عملی سیاست تو‏ں وکھ سن مگر مسلم قومیت دے اس اصول اُتے پوری طاقت دے نال قائم سن جو انہاں اُتے قیامِ انگلستان دے زمانے وچ منکشف ہويا سی۔ </p><p>یورپ تو‏ں واپسی دے بعد <a href="/wiki/1914%D8%A1" title="1914ء">1914ء</a> تک دا زمانہ اقبال د‏‏ی بنیادی فکر د‏‏ی تشکیل و تکمیل دا زمانہ ہے۔ </p><p><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B1%D9%BE" title="یورپ">یورپ</a> وچ <a href="/wiki/%D9%BE%DB%81%D9%84%DB%8C_%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B9%D8%B8%DB%8C%D9%85" class="mw-redirect" title="پہلی جنگ عظیم">پہلی جنگ عظیم</a> شروع ہوچک‏ی سی۔ اس دے اثرات <a href="/wiki/%DB%81%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ہندوستان">ہندوستان</a> وچ وی نمایاں ہوئے۔ انگریزی حکومت دا رویہّ سخت تو‏ں سخت تر ہُندا گیا جو جنگ دے خاتمے دے بعد وی برقرار رہیا۔ انگریزی حکومت دے خلاف تحریکاں نے زور پھڑ لیا سی۔ </p><p><a href="/wiki/13_%D8%A7%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D9%84" title="13 اپریل">13 اپریل</a> <a href="/wiki/1919%D8%A1" title="1919ء">1919ء</a> نو‏‏ں <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%B3%D8%B1_%D8%B4%DB%81%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="امرتسر شہر (صفحہ مَوجود نہیں اے)">امرتسر شہر</a> دے <a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%81_%D8%A8%D8%A7%D8%BA" class="mw-redirect" title="جلیانوالہ باغ">جلیانوالہ باغ</a> وچ اک احتجاجی جلسہ کيتا گیا۔ رُسوائے زمانہ جنرل ڈائر نے لوکاں نو‏‏ں گھیرے وچ لے ک‏ے اَنھّا دھند فائرنگ کروائی تے سیکڑاں نو‏‏ں موت دے گھاٹ اتار دتا۔ گو کہ اقبال نے اس زمانے وچ خانہ نشینی اختیار کر رکھی سی لیکن اس حادثے د‏‏ی دھمک اُنھاں دے دل تک وی پہنچی۔ اُنھاں نے مرن والیاں د‏‏ی یاد وچ ایہہ اشعار کہ‏ے: </p><p>ہر زائرِ چمن سے یہ کہتی ہے خاکِ پاک </p><p>غافل نہ رہ جہان میں گردوں کی چال سے </p><p>سینچا گیا ہے خونِ شہیداں سے اس کا تخم </p><p>تو آنسوؤں کا بخل نہ کر اس نہال سے <a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%DB%8C%D8%AF_%D8%B3%D8%A7%D9%84%DA%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="عبد المجید سالک (صفحہ مَوجود نہیں اے)">عبدالمجید سالک</a> اپنی کتاب ’’ذکر اقبال‘‘ماں تحریر کردے نيں: </p><p>’’اب پورا ملک بلا امتیاز مذہب و ملت احتجاج تے تنفر دا ہنگامہ زار بن رہیا سی۔ مسلماناں دے دلاں اُتے <a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%81_%D8%A8%D8%A7%D8%BA" class="mw-redirect" title="جلیانوالہ باغ">جلیانوالہ باغ</a> تے پنجاب دے مظالم تو‏ں وی زیادہ گہرا چرکا <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" title="ترکی">ترکی</a> د‏‏ی شکست تو‏ں لگ چکيا سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں خطرہ سی کہ ترکان آلِ عثمان د‏‏ی آزادی و خود مختاری خاک وچ ملیا دتی جائے گی خلافت اسلامیہ د‏‏ی مسند دے گرد فرنگی گدھ منڈلا رہے سن ۔‘‘ </p><p>اسی سال ستمبر دے مہینے وچ <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%AC%D9%88%DB%81%D8%B1" class="mw-redirect" title="محمد علی جوہر">مولا‏نا محمدعلی جوہر</a> چار سالہ نظر بندی کٹ دے آل انڈیا مسلم کانفرنس دے اس مشہور احتجاجی جلتو‏ں ميں شرکت دے لئی لکھنؤ پہنچے جس وچ خلاف کانفرنس دا قیام عمل وچ آیا۔ خلافت کانفرنس د‏‏ی تشکیل تو‏ں مسلماناں نے وڈی امیداں بنھ رکھی سن مگر بدقسمتی تو‏ں اگے چل ک‏ے اس نے کانگریس تو‏ں اتحاد ک‏ر ليا تے اس دے لیڈراں نے گاندھی نو‏‏ں اپنا قائد مان لیا۔ اقبال صوبائی خلافت کمیٹی دے رُکن سن لیکن حالات د‏‏ی اس تبدیلی نے انہاں دا قائدینِ خلافت تو‏ں شدید اختلاف پیدا کر دتا۔ وجہ اختلاف دو بادیاں سن: </p><p>اوّل ایہ کہ اقبال اس حق وچ نہ سن کہ خلافت وفد مذاکرات دے لئی <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انگلستان">انگلستان</a> جائے، اوہ اسنو‏ں انگریز د‏‏ی چال سمجھدے سن ۔ </p><p>دوم ایہ کہ اوہ ہندوواں دے نال مل ک‏ے عدم تعاون د‏‏ی تحریک چلانے نو‏‏ں مسلماناں دے لئی مضر خیال کردے سن کیونجے کسی قابلِ قبول ہندو مسلم معاہدے دے بغیر محض انگریز دشمنی د‏‏ی مشترکہ بنیاد اُتے متحدہ قومیت دا ناقص تصّور مسلماناں د‏‏ی جداگانہ ملّی حیثیت نو‏‏ں ختم کر دے گا۔ </p><p>یہ اختلافات حل نہ ہوئے تاں اقبال صوبائی خلافت کمیٹی تو‏ں وکھ ہوئے گئے۔ اقبال د‏‏ی بصیرت نے بھانپ لیا سی کہ خود خلافتِ عثمانیہ دا مستقب‏‏ل مخدوش اے لہذا مسلما‏ن اقوام دے ملّی اتحاد د‏‏ی بنیاد اس د‏ی بجائے کسی تے اصول اُتے رکھنی چاہیے۔ </p><p><a href="/wiki/16_%D8%A7%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D9%84" title="16 اپریل">16 اپریل</a>، <a href="/wiki/1922%D8%A1" title="1922ء">1922ء</a> نو‏‏ں <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86_%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D9%90_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="انجمن حمایتِ اسلام (صفحہ مَوجود نہیں اے)">انجمن حمایتِ اسلام</a> دے سالانہ جلتو‏ں ميں اقبال نے اپنی طویل نظم’’خضر راہ‘‘سنائی۔ <a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%DB%8C%D8%AF_%D8%B3%D8%A7%D9%84%DA%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="عبد المجید سالک (صفحہ مَوجود نہیں اے)">عبدالمجید سالک</a> اوتھ‏ے موجود سن ۔ اوہ لکھدے نيں&#160;: </p><p>’’اک تاں اس نظم وچ اقبال دے شاعرانہ تخیل تے بدیع اسلوب دا جمال پوری تابانیاں دے نال جلوہ گر سی تے اک اک شعر اُتے اربابِ ذوقِ سلیم وجد ک‏ر رہ‏ے سن، دوسرے اس وچ علامہ نے جنگ عظیم دے سلسلے وچ فاتح اقوام د‏‏ی دھاندلی، انہاں د‏‏ی ابلیسانہ سیاست، سرمایہ داری د‏‏ی عیارّی، مزدور د‏‏ی بیداری عالم اسلام خصوصا ترکانِ آلِ عثمان د‏‏ی بے دست و پائی اُتے مؤثر تے بلیغ تبصرہ کيتا ہے تے ايس‏ے سلسلے وچ نسلی قومیت تے امتیاز رنگ و خون دے خیالات اُتے بھرپور چوٹ د‏‏ی اے ۔‘‘ </p><p>جنوری <a href="/wiki/1923%D8%A1" title="1923ء">1923ء</a> نو‏‏ں اقبال کر سَر دا خطاب ملا۔ انہاں دے پُرانے دوست میر <a href="/wiki/%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%A8%DA%BE%DB%8C%DA%A9_%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%86%DA%AF" title="غلام بھیک نیرنگ">غلام بھیک نیرنگ</a> نے اندیشہ ظاہر کيتا کہ ہن آپ شاید آزادیٔ اظہار تو‏ں کم نہ لے سکن تاں اقبال نے جواب وچ تحریر کيتا: </p><p>’’ماں آپ نو‏‏ں اس اعزاز د‏‏ی اطلاع خود دیندا مگر جس دنیا دے ميں تے آپ رہن والے نيں، اس دنیا وچ اس قسم دے واقعات احساس تو‏ں فرو تر ني‏‏‏‏ں۔ سیکڑاں خطوط تے تار آئے تے آ رہے نيں تے مینو‏ں تعجب ہوئے رہیا اے کہ لوک اُنھاں چیزاں نو‏‏ں کیو‏ں گراں قدر جاندے ني‏‏‏‏ں۔ باقی رہیا اوہ خطرہ جس دا آپ دے قلب نو‏‏ں احساس ہويا ا‏‏ے۔ سو قسم اے خدائے ذوالجلال د‏‏ی جس دے قبضے وچ میری جان تے آبرو اے تے قسم اے اس بزرگ و برتر وجود <span lang="und-Arab" title="Noto Nastaliq Urdu" style="font-size:105%; color: green; text-align:center; font-family:Noto Nastaliq Urdu">صلی اللّٰہ علیہ و آلہ وسلم</span> د‏‏ی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں مینو‏ں خدا اُتے ایمان نصیب ہويا تے مسلما‏ن کہلاندا ہون، دنیا د‏‏ی کوئی قوت مینو‏ں حق کہن تو‏ں باز نیہ رکھ سکدی۔ اُنھاں شاء ﷲ۔ </p><p>30 مارچ 1923ء نو‏‏ں <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86_%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="انجمن حمایت اسلام">انجمن حمایت اسلام</a> دے جلتو‏ں ميں اقبال نے اپنی معروف نظم <a href="/wiki/%D8%B7%D9%84%D9%88%D8%B9_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" class="mw-disambig" title="طلوع اسلام">’’طلوع اسلام</a>‘‘ پڑھی۔ ایہہ نظم یونانیاں اُتے ترکاں د‏‏ی فتح دے واقعے اُتے لکھی گئی سی۔ نظم کيتا اے، مسلماناں دے روشن مستقب‏‏ل دا پیغام ہے </p><p>دلیلِ صبحِ روشن ہے ستاروں کی تنک تابی </p><p>افق سے آفتاب ابھرا گیا دورِ گراں خوابی <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%B3&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="خلافت کانفرنس (صفحہ مَوجود نہیں اے)">خلافت کانفرنس</a> نے برصغیر دے مسلماناں دے جذبات ابھار کر انھاں اس طرح اپنی گرفت وچ لے رکھیا سی کہ <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84_%D8%A7%D9%86%DA%88%DB%8C%D8%A7_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85_%D9%84%DB%8C%DA%AF" class="mw-redirect" title="آل انڈیا مسلم لیگ">مسلم لیگ</a> دا وجود اکھاں تو‏ں اوجھل ہوئے گیا۔ <a href="/w/index.php?title=%D9%A1%D9%A9%D9%A2%DB%B4%D8%A1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="١٩٢۴ء (صفحہ مَوجود نہیں اے)">١٩٢۴ء</a> وچ قائد اعظم <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D8%A7%D8%AD" title="محمد علی جناح">محمد علی جناح</a> د‏‏ی لگاتار کوششاں تو‏ں اس دا احیاء ہويا۔ ادھر پنجاب وچ وی مسلم سیاست بحران دا شکار سی۔ مسلماناں دے اندر شہری تے دیہاندی جھگڑا کھڑا ہوئے گیا سی، جس نے <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%86%D8%B3%D9%B9_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D9%B9%DB%8C" title="یونینسٹ پارٹی">یونینسٹ پارٹی</a> نو‏‏ں جنم دتا۔ <a href="/wiki/1923%D8%A1" title="1923ء">1923ء</a> دے صوبائی انتخابات دے موقع اُتے اقبال تو‏ں اصرار کيتا گیا کہ لیجسلیٹو کونسل دا الیکشن لڑاں مگر انھاں نے انکار کر دتا کیونجے انہاں دے نیڑےی دوست میاں عبد العزیز بیرسٹر ايس‏ے حلقے تو‏ں اپنی امیدواری دا اعلان کرچکے سن جو اقبال دے لئی تجویز کيتا جا رہیا سی۔ اقبال حسبِ معمول وکالت وچ مصروف سن کہ 1926ء آ گیا۔ اس سال پنجاب لیجسلیٹو کونسل دے دوبارہ انتخابات ہونے سن ۔ دوستاں نے فیر زور ڈالیا۔ اس مرتبہ میاں عبد العزیز نے وی کہہ دتا کہ اوہ اقبال دے مقابلے وچ کھڑے نہ ہون گے بلکہ انہاں د‏‏ی مدد کرن گے۔ اس بار اقبال مان گئے۔ امیدواری دا باقاعدہ اعلان چھاپ دتا گیا۔ الیکشن ہوئے، ظاہر اے کہ اقبال ہی نو‏‏ں کامیاب ہونا سی۔ کونسل دے اندر یونینسٹ پارٹی اکثریت وچ سی۔ اس د‏ی قوّت نو‏‏ں مسلماناں دے قومی مفاد وچ استعمال کرنے دے لئی اقبال یونینسٹ پارٹی وچ شامل ہوئے گئے مگر جدو‏ں اس جماعت د‏‏ی ناقابلِ اصلاح خرابیاں مشاہدے وچ آئیاں تاں اقبال نے علیحدگی اختیار کرلئی- باقی مدت اک تنہا رُکن د‏‏ی حیثیت تو‏ں گزار دی۔ ايس‏ے سال پنجاب د‏‏ی صوبائی مسلم لیگ دے سیکرٹری بنائے گئے جس تو‏ں برّصغیر د‏‏ی مسلم سیاست دا دروازہ انہاں اُتے کھل گیا۔ ہن اقبال عملی سیاست دے میدان وچ قدم رکھ چکے سن ۔ </p><p>ہندوواں د‏‏ی طرف <a href="/wiki/%D8%B4%D8%AF%DA%BE%DB%8C_%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9" title="شدھی تحریک">شدھی</a> تے <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%86%DA%AF%DA%BE%D9%B9%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سنگھٹن (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سنگھٹن</a> د‏‏ی رُسوائے زمانہ تحریکاں دا زور سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں قدم قدم اُتے ہندو مسلم فسادات ہوئے رہے سن ۔ انہاں فتنےآں دا تدارک کرنے دے لئی مسلماناں وچ وی مختلف تبلیغی مشن بنائے جا رہے سن ۔ <a href="/wiki/%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%A8%DA%BE%DB%8C%DA%A9_%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%86%DA%AF" title="غلام بھیک نیرنگ">غلام بھیک نیرنگ</a> نے ایسی ہی اک جماعت د‏‏ی مدد دے لئی لکھیا تاں علامہ نے اپنی خدمات پیش کردے ہوئے تحریر کيتا: </p><p>’’میرے نزدیک تبلیغ اسلام دا کم اس وقت تمام کماں اُتے مقدم ا‏‏ے۔ جے ہندوستان وچ مسلماناں دا مقصد سیاسیات تو‏ں محض آزادی تے اقتصادی بہبودی اے تے حفاظت اسلام اس مقصد دا عنصر نہيں ہے جداں کہ اج کل دے قوم پرستاں دے رویّے تو‏ں معلوم ہُندا ہے، تاں مسلما‏ن اپنے مقاصد وچ کدی کامیاب نہ ہون گے۔‘‘ </p><p>دیکھنے وچ تاں ایہہ سِدھے سادے دو جملے نيں مگر علامہ دے اس ارشاد وچ تحریکِ پاکستان دا جوہر سمایا ہويا ہے۔ </p><p>2 جنوری <a href="/wiki/1929%D8%A1" title="1929ء">1929ء</a> نو‏‏ں اقبال <a href="/wiki/%D8%AF%DB%81%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="دہلی">دہلی</a> تو‏ں جنوبی ہند دے دورے اُتے روانہ ہوئے گئے۔ اوتھ‏ے الہٰیات اسلامیہ د‏‏ی نويں تشکیل دے موضوع اُتے <a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86%D8%A7%D8%A6%DB%8C" class="mw-redirect" title="چینائی">مدراس</a>، <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B3%D9%88%D8%B1" title="میسور">میسور</a>، <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DA%AF%D9%84%D9%88%D8%B1" title="بنگلور">بنگلور</a> تے <a href="/wiki/%D8%AD%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%8C_%D8%AF%DA%A9%D9%86" class="mw-redirect" title="حیدرآباد، دکن">حیدرآباد دکن</a> وچ خطبات دیے۔ جنوری دے آخر وچ لاہور واپس پہنچ گئے۔ </p><p><a href="/wiki/1929%D8%A1" title="1929ء">1929ء</a> ہی وچ <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="افغانستان">افغانستان</a> دے نال اقبال دے عملی تعلق د‏‏ی ابتدا ہوئی۔ 17 جنوری <a href="/wiki/1929%D8%A1" title="1929ء">1929ء</a> نو‏‏ں بچّہ سقّہ نے <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86_%EF%B7%B2_%D8%AE%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="امیرامان ﷲ خان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">امیرامان ﷲ خان</a> والیٔ افغانستان نو‏‏ں ملک بدر ک‏ر ک‏ے <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="کابل">کابل</a> اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ پورا ملک خانہ جنگی دا شکار ہوئے گیا۔ آخر جنرل نادر خان بچہّ سقاّ د‏‏ی سرکوبی دے لئی اُٹھ کھڑے ہوئے۔ اقبال انھاں جاندے سن ۔ علامہ نے مختلف ذرائع تو‏ں اُنھاں د‏‏ی مدد کيتی۔ </p><p><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%D8%B1%D9%84_%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="جنرل نادر خان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">جنرل نادر خان</a> نو‏‏ں مالی امداد فراہ‏م کرنے دے لئی اقبال نے برّصغیر دے مسلماناں دے ناں اک اپیل شائع د‏‏ی جسنو‏ں دیکھو تاں ایسا محسوس ہُندا اے کہ اج اسيں وی اس دے مخاطب نيں: ’’اس وقت اسلام د‏‏ی ہزا رہیا مربع میل سر زمین تے لکھاں فرزندان اسلام د‏‏ی زندگی تے ہستی خطرے وچ اے تے اک درد مند تے غیور ہمسایہ ہونے د‏‏ی حیثیت تو‏ں مسلمانان ہند اُتے وی ایہہ فرض عائد ہُندا ہے کہ اوہ افغانستان نو‏‏ں بادِ فنا دے آخری طمانچے تو‏ں بچانے دے لئی جس قدر دلیرانہ کوشش وی ممکن ہوک‏ے گزريں۔‘‘ </p><p><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86" title="فلسطین">فلسطین</a> وچ یہودیاں بڑھدے ہوئے پُرتشدّد غلبے تے خاص طور اُتے <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%A7%D9%82%D8%B5%D9%B0%DB%8C" class="mw-redirect" title="مسجد اقصٰی">مسجدِ اقصیٰ</a> اُتے انہاں دے ناپاک قبضے دے خلاف ہندوستان بھر وچ مسلماناں دے احتجاجی جلسے ہوئے رہے سن، <a href="/wiki/7_%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%A8%D8%B1" title="7 ستمبر">7 ستمبر</a> <a href="/wiki/1929%D8%A1" title="1929ء">1929ء</a> نو‏‏ں اقبال د‏‏ی صدارت وچ ایسا ہی اک عظیم الشان جلسہ ہويا۔ اقبال نے اپنے خطبے وچ فرمایا: ’’یہ گل قطعاً غلط ہے کہ مسلماناں دا ضمیر حبّ ِ وطن تو‏ں خالی ہے۔ البتہ ایہہ صحیح اے کہ حبّ ِ وطن دے علاوہ مسلماناں دے دل وچ دینیت و محبّت اسلام دا جذبہ وی برابر موجود رہندا ہے اتے ایہہ اوہی جذبہ ہے جو ملّت دے پریشان تے منتشر افراد نو‏‏ں اکٹھا کر دیندا اے تے ک‏ر ک‏ے چھڈے گا تے ہمیشہ کردا رہے گا … <a href="/wiki/1914%D8%A1" title="1914ء">1914ء</a> وچ انگریز مدبرّاں نے اپنے سیاسی اغراض و مقاصد دے لئی یہودیاں نو‏‏ں آلۂ کار بنایا، <a href="/wiki/%D8%B5%DB%81%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%AA" class="mw-redirect" title="صہیونیت">صہیونی تحریک</a> نو‏‏ں فروغ دتا تے اپنی غرض د‏‏ی تکمیل دے لئی جو ذرائع استعمال کیتے اُنھاں وچ اک دا نتیجہ اج ساڈے سامنے ہے۔ یہودی مسجدِ اقصیٰ دے اک حصّے دے مالکانہ تصرّف دا دعوٰی ک‏ر رہ‏ے ني‏‏‏‏ں۔ انھاں نے آتشِ فساد مشتعل کر رکھی ہے۔ مسلما‏ن، اُنھاں د‏‏یاں عورتاں تے بچّے بھیڑ بکریاں د‏‏ی طرح ذبح کیتے جا رہے نيں … ہن حکومتِ <a href="/wiki/%D9%85%D9%85%D9%84%DA%A9%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%DB%81" class="mw-redirect" title="مملکت متحدہ">برطانیہ</a> نے فلسطین وچ تحقیقاتِ حالات دے لئی اک کمیشن بھیجنا منظور کيتا اے مگر وچ اعلان کر دينا چاہندا ہاں کہ مسلماناں نو‏‏ں اس اُتے کوئی اعتماد نئيں۔‘‘ <a href="/wiki/1930%D8%A1" title="1930ء">1930ء</a> دا سال <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a> تے اقبال، دونے حوالےآں تو‏ں اک تاریخی اہمیت دا حامل ہ‏‏ے۔ دسمبر د‏‏ی انتیسواں تریخ نو‏‏ں <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%B0%DB%81_%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF" class="mw-redirect" title="الٰہ آباد">الٰہ آباد</a> دے شہر وچ <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84_%D8%A7%D9%86%DA%88%DB%8C%D8%A7_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85_%D9%84%DB%8C%DA%AF" class="mw-redirect" title="آل انڈیا مسلم لیگ">آل انڈیا مسلم لیگ</a> دا سالانہ اجلاس ہويا۔ <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D8%A7%D8%AD" title="محمد علی جناح">قائداعظم</a> <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%88%D9%84_%D9%85%DB%8C%D8%B2_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%B3_(%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%DB%81%D9%86%D8%AF)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گول میز کانفرنس (تحریک آزادی ہند) (صفحہ مَوجود نہیں اے)">پہلی گول میز کانفرنس</a> وچ شرکت دے لئی <a href="/wiki/%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%86" title="لندن">لندن</a> گئے ہوئے سن ۔ آپ دے ارشاد دے مطابق اس اجلاس د‏ی صدارت اقبال نو‏‏ں کرنی سی۔ ایتھے انھاں نے اوہ تریخ ساز خطبۂ صدارت دتا جو <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7%D8%A8%DB%82_%D8%A7%D9%84%DB%81_%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="خطبۂ الہ آباد (صفحہ مَوجود نہیں اے)">خطبۂ الہ آباد</a> دے ناں تو‏ں مشہور ہويا۔ اس خطبے وچ پہلی مرتبہ <a href="/wiki/%DB%81%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ہندوستان">ہندوستان</a> دے اندر اک آزاد مسلم ریاست دا ٹھوس تے غیر مبہم خاکہ پیش کيتا گیا۔ </p><p>برطانوی حکومت نے دوسری <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%88%D9%84_%D9%85%DB%8C%D8%B2_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%B3_(%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%DB%81%D9%86%D8%AF)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گول میز کانفرنس (تحریک آزادی ہند) (صفحہ مَوجود نہیں اے)">گول میز کانفرنس</a> وچ اقبال نو‏‏ں وی مدعو کيتا۔ <a href="/wiki/%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%86" title="لندن">لندن</a> جانے دے لئی <a href="/w/index.php?title=%D9%A8_%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%A8%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="٨ ستمبر (صفحہ مَوجود نہیں اے)">٨ ستمبر</a> <a href="/wiki/1931%D8%A1" title="1931ء">1931ء</a> نو‏‏ں <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="لاہور">لاہور</a> تو‏ں روانہ ہوئے۔ اگلی صبح <a href="/wiki/%D8%AF%DB%81%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="دہلی">دہلی</a> پہنچے۔ اسٹیشن دے پلیٹ فارم اُتے ہزاراں دا مجمع استقبال نو‏‏ں موجود سی۔ </p><p><a href="/wiki/10_%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%A8%D8%B1" title="10 ستمبر">10 ستمبر</a> <a href="/wiki/1931%D8%A1" title="1931ء">1931ء</a> نو‏‏ں بمبئی پہنچے۔ اگلے روز اوتھ‏ے تو‏ں بحری جہاز دے ذریعے <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انگلستان">انگلستان</a> دے لئی روانہ ہوئے گئے تے <a href="/wiki/27_%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%A8%D8%B1" title="27 ستمبر">27 ستمبر</a> نو‏‏ں <a href="/wiki/%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%86" title="لندن">لندن</a> پہنچ گئے۔ اوداں تاں اقبال دوسری <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%88%D9%84_%D9%85%DB%8C%D8%B2_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%B3_(%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%DB%81%D9%86%D8%AF)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گول میز کانفرنس (تحریک آزادی ہند) (صفحہ مَوجود نہیں اے)">گول میز کانفرنس</a> وچ شریک ہون گئے مگر <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انگلستان">انگلستان</a> وچ انہاں د‏‏ی علمی تے ادبی شہرت نے جو سیاسی شہرت تو‏ں کدرے بڑھی ہوئی سی، اُنھاں د‏‏ی مصروفیات نو‏‏ں دو حصّاں وچ ونڈ دتا۔ کانفرنس د‏‏ی ابتدا ہی تو‏ں کچھ ایداں دے آثار رونما ہونے شروع ہوئے کہ اقبال بد دل ہوئے گئے۔ کچھ اجلاساں وچ اک اندازِ لاتعلقی دے نال شریک رہے مگر جدو‏ں کسی وی مثبت نتیجے تو‏ں بالکل مایوسی ہوئے گئی تاں بآلاخر <a href="/wiki/19_%D9%86%D9%88%D9%85%D8%A8%D8%B1" title="19 نومبر">19 نومبر</a> <a href="/wiki/1931%D8%A1" title="1931ء">1931ء</a> نو‏‏ں مسلما‏ن وفد تو‏ں وکھ ہوئے ک‏ے اس کانفرنس تو‏ں علانیہ کنارہ کش ہوئے گئے۔ ہن <a href="/wiki/%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%86" title="لندن">لندن</a> وچ ٹھہرنا بیکار سی۔ <a href="/wiki/%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84_%D9%85%DB%81%D8%B1" title="غلام رسول مہر">مولا‏نا غلام رسول مہر</a> نو‏‏ں نال لے ک‏ے <a href="/wiki/22_%D9%86%D9%88%D9%85%D8%A8%D8%B1" title="22 نومبر">22 نومبر</a> د‏‏ی رات روم پہنچے۔ </p><p><a href="/wiki/21_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%86" title="21 مارچ">21 مارچ</a> <a href="/wiki/1932%D8%A1" title="1932ء">1932ء</a> نو‏‏ں <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="لاہور">لاہور</a> وچ اقبال د‏‏ی زیر صدارت <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D9%84_%D8%A7%D9%86%DA%88%DB%8C%D8%A7_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%B3&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="آل انڈیا مسلم کانفرنس (صفحہ مَوجود نہیں اے)">آل انڈیا مسلم کانفرنس</a> دا اجلاس ہويا۔ اقبال نے خطبۂ صدارت پڑھیا، جس وچ انھاں نے دوسری <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%88%D9%84_%D9%85%DB%8C%D8%B2_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%B3_(%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%DB%81%D9%86%D8%AF)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گول میز کانفرنس (تحریک آزادی ہند) (صفحہ مَوجود نہیں اے)">گول میز کانفرنس</a> دا ماجرا سنایا، اس زمانے دے اہ‏م سیاسی مسائل دا گہرا جائزہ لیا تے مستقب‏‏ل د‏‏ی تعمیر دے امکانات اُتے نظر پائی۔ ایہہ خطبہ ہر لحاظ تو‏ں بہت اہ‏م ا‏‏ے۔ اسنو‏ں نظر انداز ک‏ر ک‏ے برّصغیر د‏‏ی مسلم تریخ دے جوہر نو‏‏ں نئيں سمجھیا جا سکدا۔ </p><p><a href="/wiki/1932%D8%A1" title="1932ء">1932ء</a> دے آخر وچ برطانوی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں <a href="/wiki/%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%86" title="لندن">لندن</a> وچ تیسری <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%88%D9%84_%D9%85%DB%8C%D8%B2_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%B3_(%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%DB%81%D9%86%D8%AF)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گول میز کانفرنس (تحریک آزادی ہند) (صفحہ مَوجود نہیں اے)">گول میز کانفرنس</a> دا اہتمام کيتا گیا۔ اقبال اس <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="مرتبہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مرتبہ</a> وی بلائے گئے۔ <a href="/wiki/17_%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D9%88%D8%A8%D8%B1" title="17 اکتوبر">17 اکتوبر</a> <a href="/wiki/1932%D8%A1" title="1932ء">1932ء</a> نو‏‏ں <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انگلستان">انگلستان</a> روانہ ہوئے۔ 30 دسمبر تک اوتھے رہ‏‏ے۔ اقبال نے فیر کانفرنس وچ کوئی دلچسپی نہ لئی، کیو‏ں کہ اس وچ اُٹھائے گئے بیشتر مباحث وفاق تو‏ں متعلق سن، جس تو‏ں اقبال کوئی سروکار نہ رکھدے سن ۔ اوہ تاں <a href="/wiki/%DB%81%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ہندوستان">ہندوستان</a> دے اندر صوبیاں د‏‏ی ایسی خود مختاری دے قائل سن جس وچ کیندری حکومت ناں د‏‏ی کوئی شے موجود نہ ہوئے بلکہ صوبیاں دا براہِ راست تعلق لندن وچ بیٹھے ہوئے وزیرِ ہند تو‏ں ہوئے۔ </p><p>برّصغیر وچ مسلم سیاسی جماعتاں سخٹ انتشار تے افتراق وچ مبتلا سن۔ اپنا اپنا راگ الاپا جا رہیا سی۔ مسلماناں دے قومی مستقب‏‏ل دا مسئلہ عملاً فراموش کيتا جا چکيا سی۔ <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D8%A7%D8%AD" title="محمد علی جناح">قائد اعظم</a> مایوس ہوئے ک‏ے <a href="/wiki/%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%86" title="لندن">لندن</a> جا چکے سن، ایہ سب دیکھنے تے کُڑھنے نو‏‏ں اک اقبال رہ گئے سن، لیکن قدرت نو‏‏ں مسلماناں د‏‏ی بہتری منظور سی، اقبال تے دوسرے مخلصاں دے اصرار اُتے <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D8%A7%D8%AD" title="محمد علی جناح">قائداعظم</a> <a href="/wiki/%DB%81%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ہندوستان">ہندوستان</a> واپس آ گئے تے <a href="/wiki/4_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%86" title="4 مارچ">4 مارچ</a> <a href="/wiki/1934%D8%A1" class="mw-redirect" title="1934ء">1934ء</a> نو‏‏ں <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84_%D8%A7%D9%86%DA%88%DB%8C%D8%A7_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85_%D9%84%DB%8C%DA%AF" class="mw-redirect" title="آل انڈیا مسلم لیگ">مسلم لیگ</a> دے صدر منتخب ہوئے۔ لیگ دے تن مردہ وچ جان پڑ گئی تے برّصغیر دے مسلماناں دے دن پھرنے دا آغاز ہوئے گیا۔ </p><p><a href="/wiki/6_%D9%85%D8%A6%DB%8C" title="6 مئی">6 مئی</a> <a href="/wiki/1936%D8%A1" title="1936ء">1936ء</a> نو‏‏ں حضرت <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D8%A7%D8%AD" title="محمد علی جناح">قائد اعظم</a> رحمة ﷲ علیہ اقبال نال ملن ’’جاوید منزل‘‘ تشریف لائے۔ آپ نے اقبال نو‏‏ں <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84_%D8%A7%D9%86%DA%88%DB%8C%D8%A7_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85_%D9%84%DB%8C%DA%AF" class="mw-redirect" title="آل انڈیا مسلم لیگ">مسلم لیگ</a> دے مرکزی پارلیمانی بورڈ دا رکن بننے د‏‏ی دعوت دتی جسنو‏ں اقبال نے اپنی شدید علالت دے باوجود بخوشی قبول ک‏ر ليا۔ </p><p>12 مئی نو‏‏ں اقبال دوبارہ پنجاب مسلم لیگ دے صدر مقرر ہوئے۔ آپ د‏‏ی تعلیمات تے <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D8%A7%D8%AD" title="محمد علی جناح">قائد اعظم</a> د‏‏ی انہاں تھک کوششاں تو‏ں ملک آزاد ہوئے گیا تے <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a> معرض وجود وچ آیا۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="اقبال_تے_رومی"><span id=".D8.A7.D9.82.D8.A8.D8.A7.D9.84_.D8.AA.DB.92_.D8.B1.D9.88.D9.85.DB.8C"></span>اقبال تے <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7_%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="مولانا رومی">رومی</a></h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=11" title="حصہ لکھو: اقبال تے رومی"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>علامہ اقبال <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7_%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="مولانا رومی">مولا‏نا رومی</a> نو‏‏ں اپنا روحانی استاد مندے سن تے انہاں نو‏ں پیر رومی دے ناں تو‏ں یاد کردے۔ </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Eqbal%26mevlana.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Eqbal%26mevlana.JPG/220px-Eqbal%26mevlana.JPG" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Eqbal%26mevlana.JPG/330px-Eqbal%26mevlana.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Eqbal%26mevlana.JPG/440px-Eqbal%26mevlana.JPG 2x" data-file-width="2592" data-file-height="3456" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D9%86%DB%8C%DB%81" title="قونیہ">قونیہ</a> وچ علامہ اقبال د‏‏ی طرف تو‏ں <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="رومی">رومی</a> د‏‏ی مزار اُتے لگیا ہويا یاگاری کتبہ</figcaption></figure> <p><br /> </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ایران_تے_افغانستان_وچ_مقبولیت"><span id=".D8.A7.DB.8C.D8.B1.D8.A7.D9.86_.D8.AA.DB.92_.D8.A7.D9.81.D8.BA.D8.A7.D9.86.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D9.86_.D9.88.DA.86_.D9.85.D9.82.D8.A8.D9.88.D9.84.DB.8C.D8.AA"></span>ایران تے افغانستان وچ مقبولیت</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=12" title="حصہ لکھو: ایران تے افغانستان وچ مقبولیت"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1908 چ اقبال <a href="/wiki/%DB%81%D9%86%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ہندستان">ہندستان</a> واپس آیا تے <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%D9%86%D9%85%D9%86%D9%B9_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AC_%D9%84%DB%81%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="گورنمنٹ کالج لہور">گورنمنٹ کالج لہور</a> چ پروفیسر لگ گیا۔ اُتے اک ورے مگراں ای نوکری چھڈ دے تے وکالت کرن لگ گیا۔ وکالت نال اوناں فارسی چ شاعری وی کیتی۔ <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86_%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="انجمن حمایت اسلام">انجمن حمایت اسلام</a> دیاں جلسیاں اوہ نظماں پڑھدا سی۔ اقبال نے 12000 شعر آکھے تے ایناں چ 7000 <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="فارسی">فارسی</a> وچ نیں۔ </p><p>اقبال دے دادے سہج سپرو ہندو <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%85%DB%8C%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="کشمیری">کشمیری</a> پنڈت سن جو بعد وچ سیالکوٹ آ گئے۔ ایہناں دی پرمکھ رچناواں ہن: اسرار خودی، رموز بے خودی، اتے بانگ دار ، جس وچ حب الوطنی دا گیت <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%81_%DB%81%D9%86%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="ترانہ ہندی">ترانہ ہندی</a> شامل اے۔ <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="فارسی">فارسی</a> وچ لکھی ایہناں دی شاعری <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> اتے <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="افغانستان">افغانستان</a> وچ بہت مشہور ہے۔ اتھے ایہناں ناں اقبال لاہوری کہیا جاندا ہے۔ ایہناں نے <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام">اسلام</a> دے مذہبی اتے سیاسی فلسفہ اُتے کافی لکھیا ہے۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="نظریہ_پاکستان"><span id=".D9.86.D8.B8.D8.B1.DB.8C.DB.81_.D9.BE.D8.A7.DA.A9.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D9.86"></span>نظریہ پاکستان</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=13" title="حصہ لکھو: نظریہ پاکستان"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%AF%DB%8C_%D9%88%D9%86%DA%88" class="mw-redirect" title="بھارت دی ونڈ">بھارت دی ونڈ</a> اتے پاکستان دے قیام دا وچار سبھ توں پہلاں اقبال نے ہی اٹھایا سی۔ 1930 وچ ایہناں دی اگوائی وچ <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85_%D9%84%DB%8C%DA%AF" title="مسلم لیگ">مسلم لیگ</a> نے سبھ توں پہلاں بھارت دے ونڈ دی منگ چکی۔ اسدے بعد ایہناں نے <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D8%A7%D8%AD" title="محمد علی جناح">محمد علی جناح</a> نوں وی مسلمان لیگ وچ شامل ہون لئی راغب کیتا اتے اوہناں دے نال پاکستان دی قیام لئی کم کیتا۔ ایہناں نوں پاکستان وچ راشٹر شاعر منیا جاندا اے۔ ایہناں نوں علامہ اقبال (ودوان اقبال)، مفکر پاکستان (پاکستان دا وچارک)، شاعر مشرق (مشرق دا شاعر) اتے حکیم-الامت (امت دا ودوان) وی کیہا جاندا اے۔ اوہ اردو تے فارسی دے شاعر سن۔ اوہ سیاستدان تے وکیل وی سن۔ پڑھائی <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%B9" class="mw-redirect" title="سیالکوٹ">سیالکوٹ</a>، <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="لاہور">لاہور</a><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" title="جرمنی">،جرمنی</a> تے <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D9%86%DA%88" class="mw-redirect" title="انگلینڈ">انگلینڈ</a> توں کیتی۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جیون"><span id=".D8.AC.DB.8C.D9.88.D9.86"></span>جیون</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=14" title="حصہ لکھو: جیون"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Mother_of_Iqbal.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/58/Mother_of_Iqbal.jpg" decoding="async" width="183" height="227" class="mw-file-element" data-file-width="183" data-file-height="227" /></a><figcaption> اقبال دی ماں امام بیبی جس دی 9 نومبر 1914 نوں سیالکوٹ وچ موت ہو گئی سی اتے اقبال نے اک نظم وچ اس بارے اپنیاں بھاوناواں ظاہر کیتیاں</figcaption></figure> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Iqbal_Youth.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/94/Iqbal_Youth.jpg" decoding="async" width="166" height="227" class="mw-file-element" data-file-width="166" data-file-height="227" /></a><figcaption>بالپن وچ اقبال</figcaption></figure> <p>اقبال 9 نومبر 1877 نوں برطانوی بھارت دے صوبہ پنجاب دے شہر سیالکوٹ چ جنمے۔ اوہ اک درزی نور محمد دے پتر سن۔ اوہناں نے کوئی رسمی پڑھائی نہیں سی کیتی پر اوہ مذہبی برتی دے آدمی سن۔<sup id="cite_ref-Mustansir_Mir_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-Mustansir_Mir-21"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۲۱<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> اقبال دی ماں امام بیبی سنمر کومل دل والی عورت سی جو غریباں دی مدد کرن اتے گوانڈھیاں دے مسئلے حل کرن لئی ہمیشہ تتپر ہندی سی۔ 9 نومبر 1914 نوں سیالکوٹ وچ اوہناں دی موت ہو گئی۔ <sup id="cite_ref-allamaiqbal_a_person_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-allamaiqbal_a_person-22"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۲۲<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>I اوہ اپنی ماں نوں انتہا محبت کردا سی اتے اقبال نے اک نظم وچ اپنیاں بھاوناواں ظاہر کیتیاں۔ </p> <div class="poem"> <p>"کس کو اب ہوگا وطن میں آہ&#160;! میرا انتزار ؟<br /> کون میرا خط نہ آنے سے راے گا بے قرار ؟<br /> خاک مرکد پر تری لیکر یہ فریاد آؤنگا<br /> اب دعائے نیم شب میں کس کو میں یاد آؤنگا<br /> عمر بھر تیری محبت میری خدمت گر رہی<br /> میں تری خدمت کے قابیل جب ہوا، تو چل بسی" </p> </div> <p>علامہ دی جم تاریخ بارے کجھ اختلاف رہاے ہن لیکن پاکستان وچ سرکاری طور اتے 9 نومبر 1877 نوں ہی اوہناں دی جم تاریخ منیا جاندا ہے۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="وڈ_وڈیرے"><span id=".D9.88.DA.88_.D9.88.DA.88.DB.8C.D8.B1.DB.92"></span>وڈ وڈیرے</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=15" title="حصہ لکھو: وڈ وڈیرے"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>اقبال دے وڈے وڈارو اسلام قبول کرن دے بعد اٹھارویں صدی دے آخر جاں انیویں صدی دے شروع وچ کشمیر توں ہجرت کرکے سیالکوٹ آئے اتے محلہ کھیتیاں وچ آباد ہوئے۔ شیخ نور محمد کشمیر دے سپرو برہمناں چوں سن۔ <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%86%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D8%A8" class="mw-redirect" title="اورنگزیب">اورنگزیب</a> عالم گیر دے دور وچ اوہناں نے اسلام قبول کیتا۔ سیالکوٹ وچ آ کے اوہناں دے باپ شیخ محمد رفیق نے محلہ کھٹیکاں وچ اک مکان لیا اتے کشمیری لوئیاں اتے دھساں دی فروخت دا کم-کاج شروع کیتا۔ لگدا ہے کہ ایہہ اتے ایہناں دے چھوٹے بھرا شیخ غلام محمد اتھے پیدا ہوئے، پلے اتے وڈے ہوئے۔ بعد وچ شیخ محمد رفیق بازار چوڑیگراں وچ اٹھ آئے جو ہن اقبال بازار کہاندا ہے۔ اک چھوٹا جیہا مکان لے کے اس وچ رہن لگے، مردے دم تک اتھے راے۔ اوہناں دی وفات دے بعد شیخ نور محمد نے اس دے نال لگدا اک دو منزلا مکان اتے دو دوکاناں خرید لئیاں۔ </p><p>شیخ نور محمد دیندار آدمی سن۔ بیٹے لئی دینی علم نوں کافی سمجھدے سن۔ سیالکوٹ دے بہتے علما دے نال اوہناں دا دوستانہ سی۔ اقبال وڈے ہوئے تاں اوہناں نوں مولانا غلام حسن دے کول لے گئے۔ اتھوں اقبال دی پڑھائی دا آغاز ہویا۔ دستور مطابق قرآن شریف توں شروع ہوئی۔ تقریباً سال بھر بعد اک دن شہر دے نامور ودوان مولانا سید میر حسن نے اک بچے نوں بیٹھے ویکھ پچھیا کہ کس دا بچہ اے۔ پتہ لگن تے شیخ نور محمد دی طرف چل پئے۔ دونوں آپس وچ کریبی واقف سن۔ مولانا نے زور دے کے سمجھایا کہ اپنے بیٹے نوں مدرسے تک محدود نہ رکھے۔ اس لئی جدید علم وی بہت ضروری اے۔ نال ہی اپنی خواہش صاف کیتی کہ اقبال نوں اوہناں دی طربیعت وچ دے دتا جاوے۔ کجھ دناں دی سوچ وچار توں بعد اوہناں نے اقبال نوں میر حسن دے سپرد کر دتا۔ اس دا مکتب شیخ نور محمد دے گھر دے کریب ہی گلی میر ہسامؤدین وچ سی۔ اتھے اقبال نے اردو، فارسی اتے عربی ادب پڑھنا شروع کیتا۔ تن سال گزر گئے۔ اس دوران وچ سید میر حسن نے سکاچ مشن سکول وچ وی پڑھاؤنا شروع کر دتا۔ اقبال وی اتھے ہی داخل ہو گئے مگر پرانے سروکار اپنی جگہ راے۔ سکول توں آؤندے تاں استاد دی خدمت وچ پہنچ جاندے۔ میر حسن لئی زندگی دا بس اک مقصد سی: پڑھنا اتے پڑھاؤنا۔ لیکن ایہہ پڑھنا اتے پڑھاؤنا نری کتاب خوانی دا نام نہیں۔ میر حسن تمام اسلامی علم توں آگاہ سن اتے جدید علم وی چنگی سمجھ سی۔ اس دے علاوہ ساہت، اصول، بولی سائنس اتے حساب وچ وی مہارت رکھدے سن۔ اوہ پڑھاندے وکت ساہتی رنگ اختیار کردے سن تاں کہ علم صرف یاد وچ بند ہو کے نہ رہِ جاوے سگوں احساس بن جاوے۔ عربی،فارسی اردو اتے پنجابی دے ہزاراں شعر اوہناں نوں یاد سن۔ اک شعر نوں کھولھنا ہندا تاں ویہاں ملدے جلدے شعر سنا دندے۔ </p><p>مولانا دے پڑھاؤن دے کم بہت زیادہ سن مگر شوقیہ مطالعے دا رٹین نہیں توڑدے سن۔ دن بھر سکول وچ پڑھاندے۔ شام نوں شگرداں نوں نال لئی گھر آؤندے، پھر رات تک پاٹھ چلدا رہندا۔ اقبال نوں بہت عزیز رکھدے سن۔ خود اقبال وی استاد تے فدا سن۔ اقبال دی شخصیت دی سمچی تشکیل وچ جو انش بنیادی طور تے کم شیل نظر آؤندے ہن ایہناں وچوں بہتے شاہ صاحب دی صحبت اتے علم دا کرشما ہن۔ سید میر حسن سر سید دے وڈے قایل سن۔ الیگڑ تحریک نوں مسلماناں لئی ہتکر سمجھدے سن۔ </p><p>اوہناں دے اثر ہیٹھ اقبال دے دل وچ وی سر سید دی محبت پیدا ہو گئی جو کجھ متبھیداں دے باو جود آخر دم تک قایم رہی۔ مسلماناں دی خیر خواہی دے اقبال دے نہت جذبے نوں میر حسن دی طربیعت نے اک علمی اتے عملی سلڑائی دتی۔ اقبال سمجھ بوجھ اتے ذہانت وچ اپنے ہانی بچیاں توں کتے اگے سن۔ بچپن توں ہی اوہناں دے اندر اوہ علم دھیان دا رجھان موجود سی جو پروڈھ لوکاں وچ ملدا اے۔ مگر اوہ کتابی کیڑے نہیں سن۔ اوہناں نوں کھیل کدّ دا وی شوق سی۔ بچیاں دی طرحاں شوخیاں وی کردے سن۔ حاضر جواب وی بہت سن۔ شیخ نور محمد ایہہ سبھ ویکھدے مگر منا نہ کردے۔ جاندے سن کہ اس طرحاں چیزاں دے نال اپنتّ اتے بیتکلفی پیدا ہو جاندی اے جو بے حدّ ضروری اتے ہتکر ہندی اے۔ مطلب ایہہ کہ اقبال دا بچپن اک قدرتی کھلھ اتے آپمہارتا دے نال گزریا۔ قدرت نے اوہناں نوں صوفی باپ اتے ودوان استاد دتا جس نال اوہناں دا دل اتے عقل اکمکّ ہو گئے۔ ایہہ جو اقبال وچ احساس اتے سوچ دی اکسرتا نظر آؤندی اے اس دے پچھے ایہی چیز کم شیل اے۔ باپ دی دلی امیری نے جنہاں حقیقتاں نوں عامَ روپ وچ محسوس کروایا سی استاد دے علم توں ملیاں تفصیلاں نال اوہناں دی تائید ہو گئی۔ سولاں سال دی عمر وچ اقبال نے میٹرک دا امتحان پاس کیتا تاں پہلا ستھان، تمغہ اتے وظیفہ ملیا۔ </p><p>سکاچ مشن سکول وچ انٹر دیاں کلاساں وی شروع ہو چکیاں سن لہٰذا اقبال نوں ایف اے لئی کتے ہور نہیں جانا پیا۔ ایہہ اوہ زمانہ اے جدوں اوہناں دی شاعری دا باقاعدہ آغاز ہندا اے۔ 1895 وچ اقبال نے <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%88%D8%B1%D9%85%D9%86%D9%B9_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AC_%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گورمنٹ کالج لاہور (صفحہ مَوجود نہیں اے)">گورمنٹ کالج لاہور</a> وچ داخلہ لیا۔ فلاسفی وچ ایم اے کیتی۔ ٹرنٹی کالج، کیمبرج توں بی اے 1907 وچ تے 1908 وچ وکالت پاس کیتی۔ 1907 وچ ای اقبال جرمنی دی میونخ یونیورسٹی وچ پی ایچ ڈی کرن لئی گیا۔ </p><p>1908 وچ اقبال ہندوستان واپس آیا تے گورمنٹ کالج لاہور وچ پروفیسر لگ گیا۔ پر اک ورے مگروں ہی نوکری چھڈّ کے تے وکالت کرن لگ گیا۔ وکالت دے نال نال اوہناں فارسی وچ شاعری وی کیتی۔ انجمن حمایت اسلام دے جلسیاں اوہ نظماں پڑھدا سی۔ اقبال نے 12000 شعر؎ لکھے تے ایہناں وچوں 7000 فارسی سن۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="خودی_دا_نظریہ"><span id=".D8.AE.D9.88.D8.AF.DB.8C_.D8.AF.D8.A7_.D9.86.D8.B8.D8.B1.DB.8C.DB.81"></span>خودی دا نظریہ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=16" title="حصہ لکھو: خودی دا نظریہ"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>علامہ اقبال دے کل وچار، اوہناں دے خودی دے نظریہ توں نکلے ہن۔ واضع گل ہے کہ جدوں تک اوہناں دے نظریہ دے مول نقطہ یعنی خودی دے معنےآں نوں نہیں سمجھیا جاویگا تدّ تک اوہناں دے وچاراں نوں سمچتا وچ نہیں سمجھیا جا سکدا۔ پیگمبرے اسلام سلاہو الیاے و آلیہی و سللم دا ایہہ مشہور کتھن کہ جسنے اپنے آپ نوں پہچان لیا اسنے اپنے پالن ہار نوں پہچان لیا، اقبال دے خودی دے نظریہ دا بنیاد اے۔ اوہناں دے وچار وچ اپنے آپ دے گن الزام پچھاننا انسان دی اک وڈی خاصیت ہے اتے اس گل نوں اوہناں نے خودی دے نام نال پیش کیتا ہے۔ خودی نوں ویکھیا جاں چھویا نہیں جا سکدا سگوں آنترک انوبھواں دے زریعہ راہیں اسدا آبھاس کیتا جا سکدا ہے۔ </p><p>علامہ اقبال دا نظریہ، خودی دے اٹل اتے سائنسی پرجذبات دے ذکر اتے مشتمل اے۔ خودی اک انسانی اتے سماجی تجزیہ اے جسنوں فلسفی وچاراں دے ڈھانچے وچ پیش کیتا گیا ہے۔ اکبال دے وچار وچ خودی، آتم-علم، آپ دے اندر جھاکن اتے اپنی شخصیت نوں پچھانن دا نام اے۔ اس تعلقات وچ اوہناں نے اپنے وچاراں نوں اک وچارک ڈھانچے وچ پیش کیتا اے۔ دوجے شبداں وچ خودی دی سوچ پہلاں اک سماجی اتے انقلاب وادی وچار دے روپ وچ اقبال دے من وچ آئی اتے اسدے بعد اوہناں نے اسنوں فلسفہ شاستر دا چوغا پوایا۔ </p><p>علامہ اقبال نے خودی دا ستھان، اسلامی سماجاں خاص طور تے بھارتی اپ براعظم وچ خالی پایا۔ اس وچار نوں اوہناں نے اپنے دیش واسیاں دے اندر ساہس، سورمرفتار اتے ایمان دی روح پھوکن لئی پیش کیتا۔ اوہناں دا مننا سی کہ بھارت دے لوکاں خاص کر مسلماناں نوں اپنے گن الزام پچھاننے چاہیدے ہن اتے اپنے آپ اتے ہی انحصار رہنا چاہیدا اے۔ اکبال دی خودی دا سروت تجزیہ اتے اساری دی طاقت اے اتے اس آدھارشلا نوں پریم نال سدرڑتا حاصل ہندی ہے۔ اقبال کہندے ہن کہ اپنے آپ توں انبھجّ نہ رہنا، باہری لوکاں نال پرتیرودھ دی مول شرط اے۔ آتم-علم انسان نوں اوش مکت بنا دیندا ہے جدوں کہ دوسریاں دے ساہمنے ہتھ پھیلان نال انسان دی خودی جاں اسدا اہم تچھّ ہو جاندا اے۔ خودی دی آدھارشلا،‍آتمیعقین، پریم، تجزیہ اتے آتم-علم اتے رکھی گئی ہے کہ جو دنیا دی سارے خفیہ اتے ظاہر طاقتاں نوں اپنے قابو وچ لے سکدی ہے۔ </p><p>اقبال دا کہنا اے کہ خودی ہی دنیا دی اصلیت ہے۔ اوہ اس بارے وچ کہندے ہن۔ خودی،جیون دا دھرو اے، خودی،سوچ اتے بھلیکھا نہیں سگوں اک اٹل اصلیت اے۔ اس دیاں خاصیتاں وکھ وکھ ہن اتے چنگیائی،برائی،زور اتے کمزوری آدی سارے اسدے پرگٹاوے ہن۔ خودی، جنی سدرڑ ہوویگی، استتو دے نیم وی اونے ہی بلوان اتے جیوندائک ہونگے۔ </p><p><br /> </p> <table cellpadding="5" cellspacing="0" style="border: 1px solid #cccccc; float: left; clear: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; background: #fcfcfc; width: 305px"> <tbody><tr> <td style="background:#FBEC5D" align="center" width="130px" colspan="2"><b><font size="+1" color="black">اقبال<font></font></font></b><font size="+1" color="black"><font> </font></font></td></tr> <tr align="center"> <td colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Iqbal.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Iqbal.jpg/200px-Iqbal.jpg" decoding="async" width="200" height="264" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8a/Iqbal.jpg 1.5x" data-file-width="227" data-file-height="300" /></a></span> </td></tr> <tr> <td>جمن پو:</td> <td><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%B9" class="mw-redirect" title="سیالکوٹ">سیالکوٹ</a> <a href="/wiki/%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8" title="پنجاب">پنجاب</a> </td></tr> <tr> <td>جیون:</td> <td>1938ع-1877ع </td></tr> <tr> <td>کم&#160;:</td> <td>وکیل،شاعر </td></tr> </tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ڈاکٹر_علامہ_محمد_اقبال_دی_شاعری"><span id=".DA.88.D8.A7.DA.A9.D9.B9.D8.B1_.D8.B9.D9.84.D8.A7.D9.85.DB.81_.D9.85.D8.AD.D9.85.D8.AF_.D8.A7.D9.82.D8.A8.D8.A7.D9.84_.D8.AF.DB.8C_.D8.B4.D8.A7.D8.B9.D8.B1.DB.8C"></span>ڈاکٹر علامہ محمد اقبال دی شاعری</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=17" title="حصہ لکھو: ڈاکٹر علامہ محمد اقبال دی شاعری"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ڈاکٹر محمد اقبال نوں علامہ اقبال دے ناں نال وی جانیاں جاندا اے ۔ اوہناں دا جم 9 نومبر، 1877 نوں سیالکوٹ وکھے ہویا ۔اوہناں دا انتقال 21 اپریل، 1938 نوں ہویا ۔ اوہ جگ مشہور شاعر اتے فلسفی سن ۔ اوہناں نے <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88" title="اردو">اردو</a> اتے <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="فارسی">فارسی</a> وچ شاعری دی رچنا کیتی ۔اوہناں دا لکھیا ترانہ ہند (سارے جہاں سے اچھا ہندوستاں ہمارا) اج وی بہت ہرمن پیارا ہے ۔ اوہناں دیاں شعری رچناواں ہن، اسرار خودی، رموز بے خودی اتے بانگ درا ۔ اوہناں دا 'خودی' دا تصور <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86_%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81" class="mw-redirect" title="قرآن شریف">قرآن شریف</a> وچ آؤندا 'روح' دا تصور ہی ہے ۔ بھاویں اوہ کٹڑ مسلمان سن، پر اوہناں نے دوجے دھرماں دے مہانپرکھاں جویں کہ <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%85" title="رام">رام</a>، <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%AA%D9%85_%D8%A8%D8%AF%DA%BE" class="mw-redirect" title="گوتم بدھ">گوتم بدھ</a> اتے <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D8%A7_%DA%AF%D8%B1%D9%88_%D9%86%D8%A7%D9%86%DA%A9" class="mw-redirect" title="بابا گرو نانک">بابا گرو نانک</a> بارے وی بڑے پیار اتے ستکار نال لکھیا ہے ۔ اوہ اپنے آپ نوں باہری طور تے دنیاندار اتے اندرونی طور تے سفنے ویکھن والا، فلسفی اتے رہسوادی کہندے سن ۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ٹبر"><span id=".D9.B9.D8.A8.D8.B1"></span>ٹبر</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=18" title="حصہ لکھو: ٹبر"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1895 چ اقبال دا ویاہ کریم بی بی نال ہویا تے اوناں دے دو جواک معراج بیگم تے آفتاب ہوۓ۔ پر ایہہ ویاہ کوئی سکھ دی گل نیں سی ایس لئی دوناں چ 1916 چ طلاق ہوگئی۔ اقبال نے دوجا نکاح سردار بیگم نال کیتا پر سردار بیگم ہجے اوہناں دے کھر ن‏یں سی آئی تے اوہناں نے اک ہور سوانی مختار بیگم نال ویاہ کرلیا۔ اوہنوں مکروں پتہ چلیا جے جیہڑی کڑی دسی گئی سی مختار بیگم جیدے نال اوہدا ویاہ ہویا کوئی ہور اے۔ سردار بیگم بارے کسے نے اقبل نوں چٹھیاں پائیاں سن جے اوہ ٹھیک ن‏یں پر مگروں ایہ پتہ ّلیا جے ایہہ گل چعوٹھی سی۔ ایہہ اقبال لئی نموشی ول گل سی۔ اقبال اوہنوں طلاق دینا دا فیصلہ کرچکیا سی۔ اوہنے فیر سردار بیگم نال دوجی واری نکاح کیتا۔ سرداربیگم توں اقبال دے دو جواک ہووۓ۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="شاعری"><span id=".D8.B4.D8.A7.D8.B9.D8.B1.DB.8C"></span>شاعری</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=19" title="حصہ لکھو: شاعری"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D8%A7" class="mw-redirect" title="جنوبی ایشیا">جنوبی ایشیا</a> دے <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88" title="اردو">اردو</a> تے <a href="/wiki/%DB%81%D9%86%D8%AF%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ہندی زبان">ہندی</a> بولنے والے لوک محمد اقبال نو‏‏ں شاعر مشرق دے طور پہ جاندے ني‏‏‏‏ں۔ محمد اقبال حساس دل و دماغ دے مالک سن آپ د‏‏ی شاعری زندہ شاعری اے جو ہمیشہ برصغیر دے مسلماناں دے لئی مشعل راہ بنی رہے گی۔ ایہی وجہ ہے کہ کلام اقبال دنیا دے ہر حصے وچ پڑھیا جاندا ہے تے مسلمانان برصغیر اسنو‏ں وڈی عقیدت دے نال زیر مطالعہ رکھدے تے انہاں دے فلسفے نو‏‏ں سمجھدے ني‏‏‏‏ں۔ اقبال نے نويں نسل وچ انقلابی روح پھونکی تے اسلامی عظمت نو‏‏ں اجاگ‏ر کيتا۔ اُنھاں دے کئی کتاباں دے <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="انگریزی زبان">انگریزی</a>، <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%D9%85%D9%86_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="جرمن زبان">جرمنی</a>، <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="فرانسیسی زبان">فرانسیسی</a>، <a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="چینی زبان">چینی</a>، <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="جاپانی زبان">جاپانی</a> تے دوسری زباناں وچ ترجمے ہوئے چکے ني‏‏‏‏ں۔ جس تو‏ں بیرون ملک وی لوک آپ دے متعرف ني‏‏‏‏ں۔ بلامبالغہ علامہ اقبال اک عظیم مفکر منے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="علامہ_اقبال_دی_شاعری_دے_چند_اشعار"><span id=".D8.B9.D9.84.D8.A7.D9.85.DB.81_.D8.A7.D9.82.D8.A8.D8.A7.D9.84_.D8.AF.DB.8C_.D8.B4.D8.A7.D8.B9.D8.B1.DB.8C_.D8.AF.DB.92_.DA.86.D9.86.D8.AF_.D8.A7.D8.B4.D8.B9.D8.A7.D8.B1"></span>علامہ اقبال د‏‏ی شاعری دے چند اشعار</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=20" title="حصہ لکھو: علامہ اقبال د‏‏ی شاعری دے چند اشعار"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><span lang="und-Arab" title="Arial" style="font-size:125%; font-color:ffffff; font-family:Arial"><b>ہمالیہ</b></span> </p> <span class="poem"><center> <p><span lang="چومتا ہے تیری پیشانی کو جھک کر آسماں" title="Tahoma" style="font-size:105%; font-family:Segoe UI; font-color:Green;"> ؎ ؎ اے ہمالہ! اے فصیل کشور ہندوستاں <span style="visibility:hidden;color:transparent;">space</span><br /> <span style="visibility:hidden;color:transparent;">space</span> چومتا ہے تیری پیشانی کو جھک کر آسماں </span> </p> </center><center> <p><span lang="تو جواں ہے گردش شام و سحر کے درمیاں" title="Tahoma" style="font-size:105%; font-family:Segoe UI; font-color:Green;"> ؎ تجھ میں کچھ پیدا نہیں دیرینہ روزی کے نشاں <span style="visibility:hidden;color:transparent;">space</span><br /> <span style="visibility:hidden;color:transparent;">space</span> تو جواں ہے گردش شام و سحر کے درمیاں </span> </p> </center><table class="" style="margin: 0 auto; background: skyblue; margin: 0; color: black"> </table></span> <p><span lang="und-Arab" title="Arial" style="font-size:125%; font-color:ffffff; font-family:Arial"><b>لب پہ آتی ہے دعا</b></span> </p> <span class="poem"><center> <p><span lang="زندگی شمع کی صورت ہو خدایا میری" title="Tahoma" style="font-size:105%; font-family:Segoe UI; font-color:Green;"> ؎ ؎ لب پہ آتی ہے دعا بن کے تمنا میری <span style="visibility:hidden;color:transparent;">space</span><br /> <span style="visibility:hidden;color:transparent;">space</span> زندگی شمع کی صورت ہو خدایا میری </span> </p> </center><center> <p><span lang="ہر جگہ میرے چمکنے سے اجالا ہو جائے" title="Tahoma" style="font-size:105%; font-family:Segoe UI; font-color:Green;"> ؎ دور دنیا کا مرے دم سے اندھیرا ہو جائے <span style="visibility:hidden;color:transparent;">space</span><br /> <span style="visibility:hidden;color:transparent;">space</span> ہر جگہ میرے چمکنے سے اجالا ہو جائے </span> </p> </center><center> <p><span lang="جس طرح پھول سے ہوتی ہے چمن کی زینت" title="Tahoma" style="font-size:105%; font-family:Segoe UI; font-color:Green;"> ؎ ہو مرے دم سے یونہی میرے وطن کی زینت <span style="visibility:hidden;color:transparent;">space</span><br /> <span style="visibility:hidden;color:transparent;">space</span> جس طرح پھول سے ہوتی ہے چمن کی زینت </span> </p> </center><center> <p><span lang="علم کی شمع سے ہو مجھ کو محبت یا رب" title="Tahoma" style="font-size:105%; font-family:Segoe UI; font-color:Green;"> ؎ زندگی ہو مری پروانے کی صورت یا رب <span style="visibility:hidden;color:transparent;">space</span><br /> <span style="visibility:hidden;color:transparent;">space</span> علم کی شمع سے ہو مجھ کو محبت یا رب </span> </p> </center><center> <p><span lang="دردمندوں سے، ضعیفوں سے محبت کرنا" title="Tahoma" style="font-size:105%; font-family:Segoe UI; font-color:Green;"> ؎ ہو مرا کام غریبوں کی حمایت کرنا <span style="visibility:hidden;color:transparent;">space</span><br /> <span style="visibility:hidden;color:transparent;">space</span> دردمندوں سے، ضعیفوں سے محبت کرنا </span> </p> </center><center> <p><span lang="نیک جو راہ ہو اس رہ پہ چلانا مجھ کو" title="Tahoma" style="font-size:105%; font-family:Segoe UI; font-color:Green;"> ؎ مرے اللہ! برائی سے بچانا مجھ کو <span style="visibility:hidden;color:transparent;">space</span><br /> <span style="visibility:hidden;color:transparent;">space</span> نیک جو راہ ہو اس رہ پہ چلانا مجھ کو </span> </p> </center><center> <p><span lang="زندگی شمع کی صورت ہو خدایا میری" title="Tahoma" style="font-size:105%; font-family:Segoe UI; font-color:Green;"> ؎ لب پہ آتی ہے دعا بن کے تمنا میری <span style="visibility:hidden;color:transparent;">space</span><br /> <span style="visibility:hidden;color:transparent;">space</span> زندگی شمع کی صورت ہو خدایا میری </span> </p> </center><table class="" style="margin: 0 auto; background: #A4C639; margin: 0; color: black"> </table></span> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="لکھتاں"><span id=".D9.84.DA.A9.DA.BE.D8.AA.D8.A7.DA.BA"></span>لکھتاں</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=21" title="حصہ لکھو: لکھتاں"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ہور ویکھو: <b><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="آثار اقبال (صفحہ مَوجود نہیں اے)">آثار اقبال</a></b> </p><p>صرف اولین اشاعتاں دے سناں دتے گئے نيں ۔ </p> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="کلیات اقبال (صفحہ مَوجود نہیں اے)">کُلیّاتِ اِقبال</a><sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۲۳<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></li></ul> <p><span lang="und-Arab" title="Arial" style="font-size:125%; font-color:ffffff; font-family:Arial"><b>نثر</b></span> </p> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF" title="علم الاقتصاد">علم الاقتصاد</a> – 1903ء</li></ul> <p><span lang="und-Arab" title="Arial" style="font-size:125%; font-color:ffffff; font-family:Arial"><b>فارسی شاعری</b></span> </p> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%B1_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="اسرار خودی">اسرار خودی</a> – 1915ء</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D9%85%D9%88%D8%B2_%D8%A8%DB%8C%D8%AE%D9%88%D8%AF%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="رموز بیخودی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">رموز بے خودی</a> – 1917ء</li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D9%90_%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%82" title="پیامِ مشرق">پیام مشرق</a> – 1923ء</li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D9%88%D8%B1%D9%90%D8%B9%D8%AC%D9%85" class="mw-redirect" title="زبورِعجم">زبور عجم</a> – 1917ء</li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%AF_%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%81" title="جاوید نامہ">جاوید نامہ</a> – 1932ء</li> <li>مسافر – 1936ء</li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B3_%DA%86%DB%81_%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF_%DA%A9%D8%B1%D8%AF_%D8%A7%DB%92_%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%90_%D8%B4%D8%B1%D9%82" title="پس چہ باید کرد اے اقوامِ شرق">پس چہ باید کرد اے اقوامِ شرق</a> – 1931ء</li></ul> <p><span lang="und-Arab" title="Arial" style="font-size:125%; font-color:ffffff; font-family:Arial"><b>اُردو شاعری</b></span> <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D9%85%DB%81%D8%AF%D9%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سانچہ:مہدف (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سانچہ:مہدف</a> </p> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%B1%D8%A7" title="بانگ درا">بانگ درا</a> – 1924ء<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۲۴<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%84%D9%90_%D8%AC%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%84" title="بالِ جبریل">بال جبریل</a> – 1934ء<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۲۵<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></li> <li><a href="/wiki/%D8%B6%D8%B1%D8%A8_%DA%A9%D9%84%DB%8C%D9%85" title="ضرب کلیم">ضرب کلیم</a> – 1936ء<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۲۶<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></li></ul> <p><span lang="und-Arab" title="Arial" style="font-size:125%; font-color:ffffff; font-family:Arial"><b>فارسی +اُردو شاعری</b></span> </p> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%85%D8%BA%D8%A7%D9%86_%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D8%B2" title="ارمغان حجاز">ارمغان حجاز</a> – 1938ء<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۲۷<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></li></ul> <p><span lang="und-Arab" title="Arial" style="font-size:125%; font-color:ffffff; font-family:Arial"><b>انگریزی تصانیف</b></span> </p> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3_%D9%85%DB%8C%DA%BA_%D9%85%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D8%A7_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%A1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="فارس میں ماوراء الطبیعیات کا ارتقاء (صفحہ مَوجود نہیں اے)">فارس میں ماوراء الطبیعیات کا ارتقاء</a> – 1908ء</li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7%D8%A8%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84" title="خطبات اقبال">اسلام میں مذہبی افکار کی تعمیر نو</a> – 1930ء</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="اقبال_کی_نظموں_کا_فنی_فکری_تجزیہ"><span id=".D8.A7.D9.82.D8.A8.D8.A7.D9.84_.DA.A9.DB.8C_.D9.86.D8.B8.D9.85.D9.88.DA.BA_.DA.A9.D8.A7_.D9.81.D9.86.DB.8C_.D9.81.DA.A9.D8.B1.DB.8C_.D8.AA.D8.AC.D8.B2.DB.8C.DB.81"></span>اقبال کی نظموں کا فنی فکری تجزیہ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=22" title="حصہ لکھو: اقبال کی نظموں کا فنی فکری تجزیہ"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B4%DA%A9%D9%88%DB%81" title="شکوہ">شکوہ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%88%D8%A7%D8%A8_%D8%B4%DA%A9%D9%88%DB%81" title="جواب شکوہ">جواب شکوہ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B6%D8%B1_%D8%B1%D8%A7%DB%81" title="خضر راہ">خضر راہ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%81_%D9%85%D8%B1%D8%AD%D9%88%D9%85%DB%81_%DA%A9%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF_%D9%85%DB%8C%DA%BA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="والدہ مرحومہ کی یاد میں (صفحہ مَوجود نہیں اے)">والدہ مرحومہ کی یاد میں</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تصورات_و_نظریات"><span id=".D8.AA.D8.B5.D9.88.D8.B1.D8.A7.D8.AA_.D9.88_.D9.86.D8.B8.D8.B1.DB.8C.D8.A7.D8.AA"></span>تصورات و نظریات</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=23" title="حصہ لکھو: تصورات و نظریات"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%AF%DB%8C_(%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84)" title="خودی (اقبال)">خودی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84_%DA%A9%D8%A7_%D8%AA%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%B9%D9%82%D9%84_%D9%88_%D8%B9%D8%B4%D9%82&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اقبال کا تصور عقل و عشق (صفحہ مَوجود نہیں اے)">عقل و عشق</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84_%DA%A9%D8%A7_%D9%85%D8%B1%D8%AF_%D9%85%D9%88%D9%85%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اقبال کا مرد مومن (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مرد مومن</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B7%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%88_%D9%82%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="وطنیت و قومیت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">وطنیت و قومیت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84_%DA%A9%D8%A7_%D8%AA%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%AA%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%85&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اقبال کا تصور تعلیم (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اقبال کا تصور تعلیم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84_%DA%A9%D8%A7_%D8%AA%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%B9%D9%88%D8%B1%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اقبال کا تصور عورت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اقبال کا تصور عورت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D9%88%D8%B1_%D9%85%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C_%D8%AA%DB%81%D8%B0%DB%8C%D8%A8&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اقبال اور مغربی تہذیب (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اقبال اور مغربی تہذیب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B7%D8%A7%D9%86" title="شیطان">اقبال کا تصور ابلیس</a></li> <li>اقبال اور عشق رسول</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="وفات"><span id=".D9.88.D9.81.D8.A7.D8.AA"></span>وفات</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=24" title="حصہ لکھو: وفات"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>علامہ محمد اقبال <a href="/wiki/21_%D8%A7%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D9%84" title="21 اپریل">21 اپریل</a> <a href="/wiki/1938%D8%A1" title="1938ء">1938ء</a> بمطابق <a href="/w/index.php?title=%DB%B2%DB%B0%D8%8C_%D8%B5%D9%81%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B5%D9%81%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="۲۰، صفر المصفر (صفحہ مَوجود نہیں اے)">۲۰، صفر المصفر</a> <a href="/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B3%DB%B5%DB%B7%D8%A1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="۱۳۵۷ء (صفحہ مَوجود نہیں اے)">۱۳۵۷ء</a> نو‏‏ں فجر دے وقت اپنے گھر جاوید منزل وچ طویل علالت دے باعث خالق حقیقی تو‏ں جا ملے تے انہاں نو‏‏ں <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="لاہور">لاہور</a> وچ <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%DB%81%DB%8C_%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF" class="mw-redirect" title="بادشاہی مسجد">بادشاہی مسجد</a> دے پہلو وچ سپرد خاک کيتا گیا۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="علامہ_اقبال_دا_مزار"><span id=".D8.B9.D9.84.D8.A7.D9.85.DB.81_.D8.A7.D9.82.D8.A8.D8.A7.D9.84_.D8.AF.D8.A7_.D9.85.D8.B2.D8.A7.D8.B1"></span>علامہ اقبال دا مزار</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=25" title="حصہ لکھو: علامہ اقبال دا مزار"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>علامہ اقبال دا مزار لاہور وچ شاہی مسجد دے نال واقع ا‏‏ے۔<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">&#91;</span>۲۸<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="مزار_دی_تکمیل"><span id=".D9.85.D8.B2.D8.A7.D8.B1_.D8.AF.DB.8C_.D8.AA.DA.A9.D9.85.DB.8C.D9.84"></span>مزار د‏‏ی تکمیل</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=26" title="حصہ لکھو: مزار د‏‏ی تکمیل"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>مزار تکمیل دے آخری مراحل وچ سی کہ 13 جون 1949ء نو‏‏ں اسنو‏ں محکمہ اوقاف د‏‏ی تحویل وچ لے لیا گیا تے اُس تو‏ں اگلے سال 1950ء وچ (علامہ اقبال دے انتقال دے تقریباً 12 سال بعد) کوئی ساڈھے چار سال دے عرصے وچ مزار د‏‏ی تعمیر مکمل ہوئی۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="مزار_دے_لئی_منتخب_کردہ_آیات"><span id=".D9.85.D8.B2.D8.A7.D8.B1_.D8.AF.DB.92_.D9.84.D8.A6.DB.8C_.D9.85.D9.86.D8.AA.D8.AE.D8.A8_.DA.A9.D8.B1.D8.AF.DB.81_.D8.A2.DB.8C.D8.A7.D8.AA"></span>مزار دے لئی منتخب کردہ آیات</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=27" title="حصہ لکھو: مزار دے لئی منتخب کردہ آیات"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>مزار دے اندر چاراں دیواراں اُتے چھت تو‏ں کچھ تھلے قرآن د‏‏ی منتخب شدہ اک پوری آیت تے تن آیات دے بعض حصے وڈی نفاست تو‏ں کندہ نيں، جنہاں وچ سنگ موسیٰ بھریا ہويا ا‏‏ے۔ ایہ آیات الٰہی ملک دے نامور خطاط تے صاحبِ طرز خوشنویس حافظ محمد یوسف سدیدی (ولادت:1930ء) دے قلم دا کرشمہ ني‏‏‏‏ں۔ مشرقی دیوار اُتے سورۂ انبیا ء د‏‏ی اک پوری آیت(نمبر105) تزئینی خط ثلث وچ لکھی ہوئی اے: وَلَقَدْ کَتَبْنَا فی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِالذَّکْرِأَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُھَاعِبَادیَ الصَّالِحُونَ۔ َ (اور زبور وچ اسيں لکھ چکے نيں کہ زمین دے وارث ساڈے نیک بندے ہون گے)۔ شمالی دیوار وچ ايس‏ے بلندی پرخط ثلث تزئینی ہی وچ سورۂ ابراہیم د‏‏ی چوویہويں آیت دا ٹکڑا درج اے جو علامہ اقبال نو‏‏ں بہت پسند سی: کَلِمَۃً طَیِّبَۃً کَشَجَرَۃٍ طَیِبَۃٍ أَصْلُھَاثَابِتٌوَفَرْعُھَا فِی السَّمَاءِ (پاکیزہ گل کيتی مثال پاکیزہ درخت د‏‏ی سی اے جس د‏‏ی جڑاں مضبوط تے ٹہنیاں آسمان وچ ہُندیاں نيں)۔ </p><p>جنوبی دیوار اُتے سورہ ابراہیمؑ ہی د‏‏ی ستائیسویں آیت دا ایہ حصہ خط ثلث تزئینی وچ درج اے: یُثَبِّتُ الَّلہُ الَّذِینَ آمَنُوبِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِی الْحَیَاۃِ الدُّنْیَا وَفِی الْآخِرَۃِ (ایمان لیانے والےآں نو‏‏ں اللہ اک قول ثابت د‏‏ی بنیاد پردنیا تے آخرت، دونے وچ ثبات عطا کردا اے )۔ </p><p>مزار د‏‏ی مغربی دیوار پرسورہ توبہ د‏‏ی چالیسواں آیت دا ایہ ٹکڑا خط کوفی تزئینی وچ لکھیا ہویا اے: </p><p>کَلِمَۃُ الّٰلہِ ھِیَ الْعُلْیَا </p><p>ترجمہ:اللہ کا بول تو اونچا ہی ہے۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="مزار_دے_لئی_منتخب_کردہ_اشعار"><span id=".D9.85.D8.B2.D8.A7.D8.B1_.D8.AF.DB.92_.D9.84.D8.A6.DB.8C_.D9.85.D9.86.D8.AA.D8.AE.D8.A8_.DA.A9.D8.B1.D8.AF.DB.81_.D8.A7.D8.B4.D8.B9.D8.A7.D8.B1"></span>مزار دے لئی منتخب کردہ اشعار</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=28" title="حصہ لکھو: مزار دے لئی منتخب کردہ اشعار"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>بیرون مزار شمالی جانب مرمراں جالی دے اُتے اک تختی اُتے ”ارمغان حجاز“ تو‏ں ماخوذ درج ذیل فارسی رباعی کندہ اے جس وچ بے عمل مذہبی دعویداراں اُتے سخت تنقید کيتی گئی اے&#160;: </p><p>بیا تا کار ایں امت بسازیم </p><p>قمار زندگی مردانہ بازیم </p><p>چناں نالیم اندر مسجد شہر </p><p>کہ دل در سینۂ ملا گدازیم </p><p>ترجمہ: آؤ اس امت کی کارسازی کریں،زندگی کی بازی جوان مردوں کی طرح کھیلیں۔شہرکی مسجد میں اس طرح سے روئیں کہ مُلا(کم علم پیشوائے دیں)کے سینے میں دل پگھلا کررکھ دیں۔ اندرون مزار چھت اُتے حاشیائی حصے وچ چاراں طرف علامہ اقبالؒ د‏‏ی کتاب ”زبور عجم“ تو‏ں منتخب کيتی گئی چھ اشعار اُتے مشتمل مکمل غزل درج ا‏‏ے۔ چھت دے مغربی حصے اُتے پہلے دو شعر، جنوبی حصے اُتے تیسرا شعر، مشرقی حصے اُتے چوتھا تے پنجواں جدو‏ں کہ شمالی حصے اُتے مقطع کندہ ا‏‏ے۔ </p><p>دم مرا صفتِ بادِ فروردیں کردند </p><p>گیاہ را ز سرشکم چو یاسمیں کردند </p><p>نمود لالۂ صحرا نشیں ز خوننابم </p><p>چنانکہ بادۂ لعلے بساتگیں کردند </p><p>بلند بال چنانم کہ سپہر بریں </p><p>ہزار بار مرا نوریاں کمیں کردند </p><p>فروغ آدم خاکی ز تازہ کاری ہاست </p><p>مہ و ستارہ کنند آنچہ پیش ازیں کردند </p><p>چراغ خویش برا فروختم کہ دست کلیم </p><p>دریں زمانہ نہاں زیر آستیں کردند </p><p>در آ بسجدہ ویاری زخسرواں مطلب </p><p>کہ روز فقر نیاگان ماچنیں کردند </p><p>ترجمہ </p><p>(1) میری سانس کو بادِ بہاراں کی سی صفت عطا ہوئی ہے اور گھاس کے تنکوں کو میرے اشکوں نے چنبیلی کی سی مہک عطا کی ہے۔ </p><p>(2) صحرا نشین لالہ کی نمود میرے لہو سے ہوئی ہے اس طور پر کہ جیسے ایک بڑا پیالۂ یاقوت جسے سرخ رنگ کی شراب سے بھر دیا گیا ہو۔ </p><p>(3)میں اس قدر بلند پرواز ہوں کہ آسمانوں میں فرشتوں نے مجھے ہزار بار زیر دام لانے کی کوشش کی ہے۔ </p><p>(4) آدم خاکی کا فروغ نئے نئے کاموں سے ہے جب کہ چاند ستارے اپنی پرانی روش پر چل رہے ہیں۔ </p><p>(5) اس زمانے میں دستِ کلیم آستینوں میں چھپا ہے،اس لیے میں نے اپنا چراغ جلایا ہے۔ </p><p>(6) رب کے آگے سجدہ ریز ہو اور شاہان وقت سے سروکار نہ رکھو،کہ آزمائش میں ہمارے اسلاف یہی کرتے رہے ہیں۔ </p><p>یہ اشعار سنگ موسیٰ سے ہی پچی کیے گئے ہیں۔ مشہور خطاط ابن پروین رقم نے ان اشعار کو اس قدر حسن و زیبائی کے ساتھ رقم کیا کہ 1950ء میں جب رضا شاہ پہلوی شہنشاہ ایران مزار اقبال پر فاتحہ خوانی کے لیے آئے تو ان اشعار کو دیکھ کر بے ساختہ اُن کی زبان سے یہ فقرہ نکل گیا…… ”خوشخطی خوب است“۔ </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="کتاباں"><span id=".DA.A9.D8.AA.D8.A7.D8.A8.D8.A7.DA.BA"></span>کتاباں</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=29" title="حصہ لکھو: کتاباں"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>بال جبریل</li> <li>بانگ درا</li> <li>پیام مشرق</li> <li>ضرب کلیم</li> <li>اسرارخودی</li> <li>جاوید نامہ</li> <li>رموزبیخودی</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="اقبال_تے_پنجابی"><span id=".D8.A7.D9.82.D8.A8.D8.A7.D9.84_.D8.AA.DB.92_.D9.BE.D9.86.D8.AC.D8.A7.D8.A8.DB.8C"></span>اقبال تے پنجابی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=30" title="حصہ لکھو: اقبال تے پنجابی"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>اقبال اک پنجابی سی۔ پنجاب چ جمیا پلیا اودی ماں بولی پنجابی سی پر اونے کدے پنجابی چ شعر نئیں اکھے۔ </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ہور_ویکھو"><span id=".DB.81.D9.88.D8.B1_.D9.88.DB.8C.DA.A9.DA.BE.D9.88"></span>ہور ویکھو</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=31" title="حصہ لکھو: ہور ویکھو"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84_%D8%AF%D8%A7_%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%DB%81_%D9%81%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اقبال دا نظریہ فن (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اقبال دا نظریہ فن</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="باہرلے_جوڑ"><span id=".D8.A8.D8.A7.DB.81.D8.B1.D9.84.DB.92_.D8.AC.D9.88.DA.91"></span>باہرلے جوڑ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=32" title="حصہ لکھو: باہرلے جوڑ"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div lang="ur" class="UrduText"> <table class="metadata mbox-small" style="background-color:var(--background-color-neutral-subtle, #f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1);color:inherit"> <tbody><tr> <td class="mbox-image"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:Search/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84" title="Search Wikimedia Commons"><img alt="Search Wikimedia Commons" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/22px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span></td> <td class="mbox-text plainlist"><small>وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: <b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Muhammad_Iqbal" class="extiw" title="commons:Category:Muhammad Iqbal">اقبال</a></b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Muhammad_Iqbal" class="extiw" title="commons:Category:Muhammad Iqbal"> </a><b> </b></small></td></tr></tbody></table> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.allamaiqbal.com/">علامہ اقبال</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iqbalcyberlibrary.net/">علامہ اقبال آفاقی ک‏‏تب خانہ</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iap.gov.pk/">اقبال آکادمی پاکستان</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/iqbalacademy">علامہ اقبال دا یو ٹیوب پرچینل</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/urdu/regional/story/2006/11/061107_jiqbal_nobel_prize_ih.shtml">بین الاقوامی مجلس اقبال</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.punjnud.com/authors/allama-iqbal">کتاباں علامہ اقبال</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="حوالے"><span id=".D8.AD.D9.88.D8.A7.D9.84.DB.92"></span>حوالے</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=33" title="حصہ لکھو: حوالے"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="reflist references-small" style="&#123;&#123;# گزینه: &#124; small= font-size:small; &#124; below= font-size:smaller; &#125;&#125;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-54ba6abc1c55355add360b0192ed9e091c623aa1-1"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-54ba6abc1c55355add360b0192ed9e091c623aa1_1-0">۱.۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-54ba6abc1c55355add360b0192ed9e091c623aa1_1-1">۱.۱</a></sup></span> <span class="reference-text">وصلة&#160;: <a rel="nofollow" class="external free" href="https://d-nb.info/gnd/11855574X">https://d-nb.info/gnd/11855574X</a>&#160; — اخذ شدہ بتاریخ: ۲۹ اپریل ۲۰۱۴ — اجازت نامہ: Creative Commons CC0 License </span> </li> <li id="cite_note-a8b043367e8ea10d0d03002bbe0ce7e0edc0f014-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-a8b043367e8ea10d0d03002bbe0ce7e0edc0f014_2-0">۲.۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-a8b043367e8ea10d0d03002bbe0ce7e0edc0f014_2-1">۲.۱</a></sup></span> <span class="reference-text">Encyclopædia Britannica Online ID: <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.britannica.com/biography/Muhammad-Iqbal">https://www.britannica.com/biography/Muhammad-Iqbal</a> — subject named as: Sir Muhammad Iqbal — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — عنوان&#160;: <span lang="la">Encyclopædia Britannica</span></span> </li> <li id="cite_note-6740e061b9d6652469b08b02ef3229b2488741ad-3"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-6740e061b9d6652469b08b02ef3229b2488741ad_3-0">۳.۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-6740e061b9d6652469b08b02ef3229b2488741ad_3-1">۳.۱</a></sup></span> <span class="reference-text">SNAC ARK ID: <a rel="nofollow" class="external free" href="https://snaccooperative.org/ark:/99166/w6h784tb">https://snaccooperative.org/ark:/99166/w6h784tb</a> — subject named as: Muhammad Iqbal — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷</span> </li> <li id="cite_note-b6469022d88d6b55a7cbbcb5d432263b46420388-4"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-b6469022d88d6b55a7cbbcb5d432263b46420388_4-0">۴.۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-b6469022d88d6b55a7cbbcb5d432263b46420388_4-1">۴.۱</a></sup></span> <span class="reference-text">Babelio author ID: <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.babelio.com/auteur/wd/185842">https://www.babelio.com/auteur/wd/185842</a> — subject named as: Muhammad Iqbal — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷</span> </li> <li id="cite_note-74635621cb516e6615cfd7ec9ab44ab9df920e6e-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-74635621cb516e6615cfd7ec9ab44ab9df920e6e_5-0">↑</a></span> <span class="reference-text">فرینس دا ببلیوٹیک نیشنل آئی ڈی: <a rel="nofollow" class="external free" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11908261j">https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11908261j</a> — subject named as: Muhammad Iqbal — مصنف: Bibliothèque nationale de France — عنوان&#160;: <span lang="ur">اوپن ڈیٹا پلیٹ فارم</span> — اجازت نامہ: Open License </span> </li> <li id="cite_note-b3e5b97d73cc6af164786fd6bb2729510dd1b781-6"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-b3e5b97d73cc6af164786fd6bb2729510dd1b781_6-0">۶.۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-b3e5b97d73cc6af164786fd6bb2729510dd1b781_6-1">۶.۱</a></sup></span> <span class="reference-text">InPhO ID: <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.inphoproject.org/thinker/3295">https://www.inphoproject.org/thinker/3295</a> — subject named as: Muhammad Iqbal — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — عنوان&#160;: <span lang="en">Internet Philosophy Ontology project</span></span> </li> <li id="cite_note-5557b47f13b2b5a2ec93321de0175d0d64aaa19f-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5557b47f13b2b5a2ec93321de0175d0d64aaa19f_7-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Proleksis enciklopedija ID: <a rel="nofollow" class="external free" href="https://proleksis.lzmk.hr/28192">https://proleksis.lzmk.hr/28192</a> — subject named as: Muhammad Iqbal — عنوان&#160;: <span lang="hr">Proleksis enciklopedija</span></span> </li> <li id="cite_note-c6e35262ab0a9a6ed5542c42f6d7d3b0421409e0-8"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-c6e35262ab0a9a6ed5542c42f6d7d3b0421409e0_8-0">۸.۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-c6e35262ab0a9a6ed5542c42f6d7d3b0421409e0_8-1">۸.۱</a></sup></span> <span class="reference-text">فرینس دا ببلیوٹیک نیشنل آئی ڈی: <a rel="nofollow" class="external free" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11908261j">https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11908261j</a> — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۰ اکتوبر ۲۰۱۵ — مصنف: Bibliothèque nationale de France — عنوان&#160;: <span lang="ur">اوپن ڈیٹا پلیٹ فارم</span> — اجازت نامہ: Open License </span> </li> <li id="cite_note-2a6a98ee8e9c011390ef265ddb21f21d8ccac6ce-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2a6a98ee8e9c011390ef265ddb21f21d8ccac6ce_9-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Diamond Catalog ID for persons and organisations: <a rel="nofollow" class="external free" href="https://opac.diamond-ils.org/agent/5954">https://opac.diamond-ils.org/agent/5954</a> — subject named as: Muḥammad Iqbāl</span> </li> <li id="cite_note-97634ad81d3740dfd2a7fa4a7a692aca9d33ed90-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-97634ad81d3740dfd2a7fa4a7a692aca9d33ed90_10-0">↑</a></span> <span class="reference-text">مصنف: Rachid Benzine — عنوان&#160;: <span lang="fr">Les nouveaux penseurs de l'islam</span> — صفحہ: 53 — ناشر: Éditions Albin Michel — <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:BookSources/9782226178589" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-2-226-17858-9</a></span> </li> <li id="cite_note-18f0b174f7ba98007fff763833c8cd0396f493f1-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18f0b174f7ba98007fff763833c8cd0396f493f1_11-0">↑</a></span> <span class="reference-text">PoetsGate poet ID: <a rel="nofollow" class="external free" href="https://poetsgate.com/poet.php?pt=183">https://poetsgate.com/poet.php?pt=183</a> — اخذ شدہ بتاریخ: ۵ اپریل ۲۰۲۲ — عنوان&#160;: <span lang="ar">بوَّابة الشُعراء</span></span> </li> <li id="cite_note-bdcf6bd57271dad7b2da9c486e369f52e632171d-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-bdcf6bd57271dad7b2da9c486e369f52e632171d_12-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://timesofindia.indiatimes.com/india/Sare-Jahan-Se-Achcha-poet-Mohammed-Iqbal-remains-pariah-in-India/articleshow_b2/17150082.cms">http://timesofindia.indiatimes.com/india/Sare-Jahan-Se-Achcha-poet-Mohammed-Iqbal-remains-pariah-in-India/articleshow_b2/17150082.cms</a></span> </li> <li id="cite_note-e1dbc879e6843fe40128b1be90f620cbf6adad66-13"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-e1dbc879e6843fe40128b1be90f620cbf6adad66_13-0">۱۳.۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-e1dbc879e6843fe40128b1be90f620cbf6adad66_13-1">۱۳.۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-e1dbc879e6843fe40128b1be90f620cbf6adad66_13-2">۱۳.۲</a></sup></span> <span class="reference-text">این کے سی آر اے یو تی آئی ڈی: <a rel="nofollow" class="external free" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&amp;local_base=aut&amp;ccl_term=ica=jx20080730003">https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&amp;local_base=aut&amp;ccl_term=ica=jx20080730003</a> — اخذ شدہ بتاریخ: ۱ مارچ ۲۰۲۲</span> </li> <li id="cite_note-a020e864ca8895834c65f2dd61fc454172578b65-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-a020e864ca8895834c65f2dd61fc454172578b65_14-0">↑</a></span> <span class="reference-text">CONOR.SI ID: <a rel="nofollow" class="external free" href="https://plus.cobiss.net/cobiss/si/sl/conor/163992675">https://plus.cobiss.net/cobiss/si/sl/conor/163992675</a></span> </li> <li id="cite_note-42275a10ad8347b0437d2e64b8e62ee09aad30f1-15"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-42275a10ad8347b0437d2e64b8e62ee09aad30f1_15-0">۱۵.۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-42275a10ad8347b0437d2e64b8e62ee09aad30f1_15-1">۱۵.۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-42275a10ad8347b0437d2e64b8e62ee09aad30f1_15-2">۱۵.۲</a></sup></span> <span class="reference-text">این کے سی آر اے یو تی آئی ڈی: <a rel="nofollow" class="external free" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&amp;local_base=aut&amp;ccl_term=ica=jx20080730003">https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&amp;local_base=aut&amp;ccl_term=ica=jx20080730003</a> — اخذ شدہ بتاریخ: ۷ نومبر ۲۰۲۲</span> </li> <li id="cite_note-da5129a8e6fc715727333226123eee5b00302713-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-da5129a8e6fc715727333226123eee5b00302713_16-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.allamaiqbal.com/poet/prose/urdu/poet_introilm.html">http://www.allamaiqbal.com/poet/prose/urdu/poet_introilm.html</a></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.aml.org.pk/AllamaIqbal.html">Archive copy</a> at www.aml.org.pk <span style="font-size:100%" class="error citation-comment">Error: unknown archive URL</span>&#32;(archived <span style="font-size:100%" class="error citation-comment">[Date missing]</span>)</span> </li> <li id="cite_note-:0-18"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:0_18-0">۱۸.۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_18-1">۱۸.۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="book" style="font-style:normal">Nadvi, Abdus Salam&#32;(1992). <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=dL0JtwAACAAJ&amp;newbks=0&amp;hl=en">Iqbal-e-Kamil</a></i>&#32;(in ur).&#32;Atish Fishan,&#32;8.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Iqbal-e-Kamil&amp;rft.aulast=Nadvi&amp;rft.aufirst=Abdus+Salam&amp;rft.date=1992&amp;rft.pub=Atish+Fishan&amp;rft.pages=8&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DdL0JtwAACAAJ%26newbks%3D0%26hl%3Den"><span style="display: none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-:1-19"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:1_19-0">۱۹.۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:1_19-1">۱۹.۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="book" style="font-style:normal">&#32;(2012) <i>حیات اقبال</i>.&#32;دہلی:&#32;فرید بکڈپو پرائیویٹ لمیٹڈ,&#32;3.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%AA+%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;rft.date=2012&amp;rft.pub=%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%AF+%D8%A8%DA%A9%DA%88%D9%BE%D9%88+%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%88%DB%8C%D9%B9+%D9%84%D9%85%DB%8C%D9%B9%DA%88&amp;rft.place=%D8%AF%DB%81%D9%84%DB%8C&amp;rft.pages=3"><span style="display: none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-اختر-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-اختر_20-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%AD%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%82_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سانچہ:حوالۂ کتاب (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سانچہ:حوالۂ کتاب</a></span> </li> <li id="cite_note-Mustansir_Mir-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Mustansir_Mir_21-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="book" style="font-style:normal" id="Reference-Mir-2006">Mir, Mustansir&#32;(2006). <i>Iqbal</i>.&#32;I.B. Tauris. ISBN <span lang="ur">1-84511-094-3</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Iqbal&amp;rft.aulast=Mir&amp;rft.aufirst=Mustansir&amp;rft.date=2006&amp;rft.pub=I.B.+Tauris&amp;rft.isbn=1-84511-094-3"><span style="display: none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-allamaiqbal_a_person-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-allamaiqbal_a_person_22-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.allamaiqbal.com/person/years/years.htm">Iqbal in years</a> at www.allamaiqbal.com <span style="font-size:100%" class="error citation-comment">Error: unknown archive URL</span>&#32;(archived <span style="font-size:100%" class="error citation-comment">[Date missing]</span>)</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.punjnud.com/PageList.aspx?BookID=5875&amp;BookTitle=Kuliyat-e-Iqbal">کُلیّاتِ اِقبال</a></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.punjnud.com/PageList.aspx?BookID=1567&amp;BookTitle=Bang%20e%20Dara">بانگِ درا</a></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.punjnud.com/PageList.aspx?BookID=4297&amp;BookTitle=Bal-e-Jibril">بالِ جبر یل</a></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.punjnud.com/PageList.aspx?BookID=144&amp;BookTitle=Zarb-E-Kaleem">ضربِ کلیم</a></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.punjnud.com/PageList.aspx?BookID=7&amp;BookTitle=Armaghan-e-Hijaz">ارمغانِ حجاز</a></span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200421185715/https://daleel.pk/2020/04/21/137560">مزار اقبال د‏‏ی تریخ دا دلچسپ احوال - عبدالخالق بٹ</a></span> </li> </ol></div> <p><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA_1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سانچہ:اقبالیات 1 (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سانچہ:اقبالیات 1</a> </p> <div lang="ur" class="UrduText"> <table class="navbox" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td style="padding:1px"><table class="nowraplinks collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-دیکھیں"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AA%DB%92_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="سانچہ:جنوبی ایشیاء تے اسلام"><abbr title="سانچہ دیکھیں" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;">د</abbr></a></li><li class="nv-تبادلۂ خیال"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81_%DA%AF%D9%84_%D8%A8%D8%A7%D8%AA:%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AA%DB%92_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سانچہ گل بات:جنوبی ایشیاء تے اسلام (صفحہ مَوجود نہیں اے)"><abbr title="سانچے سے متعلق تبادلۂ خیال کریں" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;">گ</abbr></a></li><li class="nv-ترمیم"><a class="external text" href="https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AA%DB%92_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85&amp;action=edit"><abbr title="سانچے میں ترمیم کریں" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;">ت</abbr></a></li></ul></div><div style="font-size:114%"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1" class="mw-redirect" title="جنوبی ایشیاء">جنوبی ایشیاء</a> تے <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام">اسلام</a></div></th></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">عمومی نظریات</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اسلامیت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اسلامیت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اتحاد اسلام (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اتحاد اسلام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA" title="خلافت">خلافت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%DB%81%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D8%AA" title="وہابیت">وہابیت</a></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">تنظیماں</th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%DB%81%D9%86%D8%AF_1857%D8%A1" class="mw-redirect" title="جنگ آزادی ہند 1857ء">جنگ آزادی ہند 1857ء</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%84%D9%88%DB%8C_%D9%85%DA%A9%D8%AA%D8%A8_%D9%81%DA%A9%D8%B1" title="بریلوی مکتب فکر">بریلوی مکتب فکر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B9%D9%88%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="دعوت اسلامی">دعوت اسلامی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%B1%D9%84%DA%88_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DA%A9_%D9%85%D8%B4%D9%86" title="ورلڈ اسلامک مشن">ورلڈ اسلامک مشن</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%DB%81%D8%A7%D8%AC_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" class="mw-redirect" title="منہاج القرآن">منہاج القرآن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA" title="تحریک خلافت">تحریک خلافت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%DB%8C%D9%88_%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="دیو بندی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">دیوبندی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A8%D9%86%D8%AF" title="دارالعلوم دیوبند">دارالعلوم دیوبند</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%B9%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="جماعت اسلامی پاکستان">جماعت اسلامی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%85%DB%8C%D8%B9%D8%AA_%D8%B9%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%A6%DB%92_%DB%81%D9%86%D8%AF&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="جمیعت علمائے ہند (صفحہ مَوجود نہیں اے)">جمیعت علمائے ہند</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%BA%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%B9%D8%AA" title="تبلیغی جماعت">تبلیغی جماعت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%A1_%D8%AA%D9%86%D8%B8%DB%8C%D9%85_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="طلباء تنظیم اسلامی بھارت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">طلباء تنظیم اسلامی بھارت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%A1_%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="طلباء تحریک اسلامی بھارت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">طلباء تحریک اسلامی بھارت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85%DB%8C_%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D8%AA%D8%AD%D9%81%D8%B8_%D8%AE%D8%AA%D9%85_%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="عالمی تحریک تحفظ ختم نبوت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">عالمی تحریک تحفظ ختم نبوت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%BE%D8%A7%DB%81_%D8%B5%D8%AD%D8%A7%D8%A8%DB%81" class="mw-redirect" title="سپاہ صحابہ">سپاہ صحابہ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%B4%DA%A9%D8%B1_%D8%AC%DA%BE%D9%86%DA%AF%D9%88%DB%8C" title="لشکر جھنگوی">لشکر جھنگوی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%AC%D8%AA%DB%8C%DB%81_%D8%A7%D9%88%DA%A9%DB%8C%DB%81_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B0&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اسلامی جتیہ اوکیہ محاذ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">متحدہ اسلامی قومی محاذ، بنگلہ دیش</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%88%DA%A9%DB%8C%DB%81_%D8%AC%D9%88%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اسلامی اوکیہ جوت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">متحدہ اسلامی محاذ، بنگلہ دیش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D8%B9%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%A6%DB%92_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="جمعیت علمائے اسلام">جمعیت علمائے اسلام</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="تحریک الاسلامی طالبان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">افغانستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%D8%B4_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF" title="جیش محمد">جیش محمد</a></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">آگو</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B3%D8%B1%DB%81%D9%86%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="احمد سرہندی">مجدد الف ثانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%82_%D9%85%D8%AD%D8%AF%D8%AB_%D8%AF%DB%81%D9%84%D9%88%DB%8C" class="mw-redirect" title="عبدالحق محدث دہلوی">عبدالحق محدث دہلوی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%DB%81_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%DB%81" title="شاہ ولی اللہ">شاہ ولی اللہ </a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D8%A7%DB%81_%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B2%DB%8C%D8%B2&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="شاہ عبدالعزیز (صفحہ مَوجود نہیں اے)">شاہ عبدالعزیز </a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B4%DB%81%DB%8C%D8%AF" title="سید احمد شہید">سید احمد رائے بریلوی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%DB%81_%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84_%D8%B4%DB%81%DB%8C%D8%AF" class="mw-redirect" title="شاہ اسماعیل شہید">اسماعیل دہلوی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B6%D9%84_%D8%AD%D9%82_%D8%AE%DB%8C%D8%B1_%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="فضل حق خیر آبادی">فضل حق خیر آبادی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="رضا علی خان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">رضا علی خان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%82%DB%8C_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="نقی علی خان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">نقی علی خان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D8%AE%D8%A7%D9%86" title="احمد رضا خان">احمد رضا خان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B9%DB%8C%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AF_%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="نعیم الدین مراد آبادی">نعیم الدین مراد آبادی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%85_%D8%B5%D8%AF%DB%8C%D9%82%DB%8C" title="عبد العلیم صدیقی">عبد العلیم صدیقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1_%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D8%AE%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%A7%D8%AF%D8%B1%DB%8C" title="محمد اختر رضا خان قادری">محمد اختر رضا خان قادری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AD%DA%A9%DB%8C%D9%85_%D8%B4%D8%B1%D9%81_%D9%82%D8%A7%D8%AF%D8%B1%DB%8C" title="محمد عبدالحکیم شرف قادری">محمد عبدالحکیم شرف قادری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF" title="ابو البرکات احمد">ابو البرکات احمد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%D8%B1%D9%81_%D8%A2%D8%B5%D9%81_%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="اشرف آصف جلالی">اشرف آصف جلالی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D9%85%D8%AF_%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D8%AE%D8%A7%D9%86" title="حامد رضا خان">حامد رضا خان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B2_%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%86%D8%B9%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%B4%DB%81%DB%8C%D8%AF" class="mw-redirect" title="سرفراز احمد نعیمی شہید">سرفراز احمد نعیمی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%82%DB%8C%D9%88%D9%85_%DB%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="عبدالقیوم ہزاروی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">عبدالقیوم ہزاروی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%DB%8C%D8%B6_%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="فیض احمد اویسی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">فیض احمد اویسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%B5%D8%AF%D8%A7%D9%82%D8%AA_%D8%B9%D9%84%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="قاری سید صداقت علی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">قاری سید صداقت علی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%DB%8C%D9%B0_%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D8%AE%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="مصطفیٰ رضا خان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مصطفیٰ رضا خان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%81%D8%AA%DB%8C_%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%DB%8C%D8%A7%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%DA%BA_%D9%86%D8%B9%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="مفتی احمد یار خاں نعیمی">مفتی احمد یار خاں نعیمی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%81%D8%AA%DB%8C_%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%AC%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%A7%D8%AF%D8%B1%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="مفتی غلام جان قادری (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مفتی غلام جان قادری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%84%D9%88%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="یار محمد بندیالوی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">یار محمد بندیالوی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%AF%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="ارشد القادری">ارشد القادری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B3%D8%B9%DB%8C%D8%AF_%DA%A9%D8%A7%D8%B8%D9%85%DB%8C" title="احمد سعید کاظمی">احمد سعید کاظمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7_%D8%B4%D8%A7%DB%81_%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="مولانا شاہ احمد نورانی">مولانا شاہ احمد نورانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%AF%D8%B1%DB%8C" title="محمد ارشد القادری">محمد ارشد القادری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%B3_%D9%82%D8%A7%D8%AF%D8%B1%DB%8C" title="محمد الیاس قادری">محمد الیاس قادری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%88%D8%A7%DA%A9%D9%B9%D8%B1_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%AD%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ڈاکٹر محمد حمیداللہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ڈاکٹر محمد حمیداللہ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A7%DB%81%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%AF%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="طاہرالقادری">طاہرالقادری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%82%D8%A7%D8%B3%D9%85_%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%AA%D9%88%DB%8C" title="محمد قاسم نانوتوی">محمد قاسم نانوتوی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="محمود الحسن (صفحہ مَوجود نہیں اے)">محمود الحسن</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%A8%DB%8C%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%84%DB%81_%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%BE%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="عبید اللہ سندھی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">عبید اللہ سندھی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%AC%D9%88%DB%81%D8%B1" class="mw-redirect" title="محمد علی جوہر">محمد علی جوہر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%DA%A9%D8%AA_%D8%B9%D9%84%DB%8C" title="شوکت علی">شوکت علی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84" class="mw-redirect" title="محمد اقبال">علامہ اقبال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%D8%B1%D9%81_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%AA%DA%BE%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C" title="اشرف علی تھانوی">اشرف علی تھانوی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%84%DB%81_%D8%B4%D8%A7%DB%81_%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="عطاء اللہ شاہ بخاری">عطاء اللہ شاہ بخاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%B3_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%BE%D9%84%D9%88%DB%8C" title="محمد الیاس کاندھلوی">محمد الیاس کاندھلوی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C" title="حسین احمد مدنی">حسین احمد مدنی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%81%D8%AA%DB%8C_%D8%B4%D9%81%DB%8C%D8%B9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="مفتی شفیع (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مفتی شفیع</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%81%D8%AA%DB%8C_%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF" title="مفتی محمود">مفتی محمود</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7_%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81_%D8%A8%D9%86%D9%88%D8%B1%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="مولانا یوسف بنوری (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مولانا یوسف بنوری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7_%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81_%D9%84%D8%AF%DA%BE%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="مولانا یوسف لدھیانوی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مولانا یوسف لدھیانوی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%AA%D9%82%DB%8C_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="محمد تقی عثمانی">محمد تقی عثمانی</a>&#160;<b>·</b> <span style="white-space:nowrap"><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B9%D9%85%D8%B1%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="جلال الدین عمری (صفحہ مَوجود نہیں اے)">جلال الدین عمری</a></span></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%81%D8%AA%DB%8C_%D8%B4%D8%A7%D9%85%D8%B2%D8%A6%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="مفتی شامزئی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مفتی شامزئی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%84%DB%81_%D8%AE%D8%A7%D9%86" title="سلیم اللہ خان">سلیم اللہ خان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B9%D8%AF_%D9%85%D8%AF%D9%86%DB%8C" title="اسعد مدنی">اسعد مدنی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%B9_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%82" title="سمیع الحق">سمیع الحق</a></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">حالات تے تنازعات</th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA" title="تحریک خلافت">تحریک خلافت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%DB%8C%DB%81" title="احمدیہ">احمدیہ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%AF%D9%88%D8%AF_%D9%85%D8%B3%D9%88%D8%AF%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="حدود مسودہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">حدود آرڈیننس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=1995_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA_%D8%AF%D8%A7_%D8%AA%D8%AE%D8%AA%DB%81_%D8%A7%D9%84%D9%B9%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%DA%A9%D9%88%D8%B4%D8%B4&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="1995 پاکستانی حکومت دا تختہ الٹن دی کوشش (صفحہ مَوجود نہیں اے)">1995 پاکستانی حکومت دا تختہ الٹن دی کوشش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%DB%81%D8%A7%D8%AF" title="جہاد">جہاد</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <div lang="ur" class="UrduText"> <table class="navbox" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td style="padding:1px"><table class="nowraplinks collapsible collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-دیکھیں"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%DB%81%D9%86%D8%AF" title="سانچہ:تحریک آزادی ہند"><abbr title="سانچہ دیکھیں" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;">د</abbr></a></li><li class="nv-تبادلۂ خیال"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81_%DA%AF%D9%84_%D8%A8%D8%A7%D8%AA:%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%DB%81%D9%86%D8%AF&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سانچہ گل بات:تحریک آزادی ہند (صفحہ مَوجود نہیں اے)"><abbr title="سانچے سے متعلق تبادلۂ خیال کریں" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;">گ</abbr></a></li><li class="nv-ترمیم"><a class="external text" href="https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%DB%81%D9%86%D8%AF&amp;action=edit"><abbr title="سانچے میں ترمیم کریں" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;">ت</abbr></a></li></ul></div><div style="font-size:114%"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%DB%81%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="تحریک آزادی ہند">تحریک آزادی ہند</a></div></th></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">تریخ</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%DB%81%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="نوآبادیاتی ہندوستان">نوآبادیاتی ہندوستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%86%D9%B9%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86%DA%AF_%D9%88%DA%86_%D9%BE%D8%B1%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D8%AA%D8%B5%D9%81%DB%8C%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="چٹاگانگ وچ پرتگالی تصفیہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">پورٹو گرانڈے بنگال</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%88%DA%86_%D8%A8%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ڈچ بنگال (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ڈچ بنگال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%B9_%D8%A7%D9%86%DA%88%DB%8C%D8%A7_%DA%A9%D9%85%D9%BE%D9%86%DB%8C" title="برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی">برطانوی ایسٹ انڈیا کمپنی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%D8%AC" title="برطانوی راج">برطانوی راج</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%DB%81%D9%86%D8%AF" title="فرانسیسی ہند">فرانسیسی ہند</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%AA%DA%AF%DB%8C%D8%B2%DB%8C_%DB%81%D9%86%D8%AF" title="پرتگیزی ہند">پرتگیزی ہند</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="جنگ پلاسی">جنگ پلاسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%B1_%D8%AF%DB%8C_%D9%84%DA%91%D8%A7%D8%A6%DB%8C" title="بکسر دی لڑائی">بکسر دی لڑائی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%86%DA%AF%D9%84%D9%88_%D9%85%DB%8C%D8%B3%D9%88%D8%B1_%D8%AC%D9%86%DA%AF%D8%A7%DA%BA" class="mw-redirect" title="اینگلو میسور جنگاں">اینگلو میسور جنگاں</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%81%D9%84%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%86%DA%AF%D9%84%D9%88_%D9%85%DB%8C%D8%B3%D9%88%D8%B1_%D8%AC%D9%86%DA%AF" title="پہلی اینگلو میسور جنگ">پہلی اینگلو میسور جنگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%86%DA%AF%D9%84%D9%88_%D9%85%DB%8C%D8%B3%D9%88%D8%B1_%D8%AC%D9%86%DA%AF" class="mw-redirect" title="دوسری اینگلو میسور جنگ">دوسری اینگلو میسور جنگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D8%B3%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%86%DA%AF%D9%84%D9%88_%D9%85%DB%8C%D8%B3%D9%88%D8%B1_%D8%AC%D9%86%DA%AF" class="mw-redirect" title="تیسری اینگلو میسور جنگ">تیسری اینگلو میسور جنگ</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D9%88%D8%AA%DA%BE%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%86%DA%AF%D9%84%D9%88_%D9%85%DB%8C%D8%B3%D9%88%D8%B1_%D8%AC%D9%86%DA%AF" title="چوتھی اینگلو میسور جنگ">چوتھی اینگلو میسور جنگ</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%86%DA%AF%D9%84%D9%88_%D9%85%D8%B1%DB%81%D9%B9%DB%81_%D8%AC%D9%86%DA%AF%D8%A7%DA%BA" class="mw-redirect" title="اینگلو مرہٹہ جنگاں">اینگلو مرہٹہ جنگاں</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%81%D9%84%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%86%DA%AF%D9%84%D9%88_%D9%85%D8%B1%DB%81%D9%B9%DB%81_%D8%AC%D9%86%DA%AF" class="mw-redirect" title="پہلی اینگلو مرہٹہ جنگ">پہلی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%86%DA%AF%D9%84%D9%88_%D9%85%D8%B1%DB%81%D9%B9%DB%81_%D8%AC%D9%86%DA%AF" class="mw-redirect" title="دوسری اینگلو مرہٹہ جنگ">دوسری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D8%B3%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%86%DA%AF%D9%84%D9%88_%D9%85%D8%B1%DB%81%D9%B9%DB%81_%D8%AC%D9%86%DA%AF" class="mw-redirect" title="تیسری اینگلو مرہٹہ جنگ">تیسری</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D9%84%DB%8C%DA%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%86%DA%AF%D8%A7%DA%BA" title="پولیگر جنگاں">پولیگر جنگاں</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%D9%84%D9%88%D8%B1_%D8%A8%D8%BA%D8%A7%D9%88%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ویلور بغاوت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ویلور بغاوت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%81%D9%84%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%86%DA%AF%D9%84%D9%88_%D8%B3%DA%A9%DA%BE_%D8%AC%D9%86%DA%AF" title="پہلی اینگلو سکھ جنگ">پہلی اینگلو سکھ جنگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%86%DA%AF%D9%84%D9%88_%D8%B3%DA%A9%DA%BE_%D8%AC%D9%86%DA%AF" class="mw-redirect" title="دوسری اینگلو سکھ جنگ">دوسری اینگلو سکھ جنگ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%82%DB%8C%D8%B1_%D8%B3%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%D8%BA%D8%A7%D9%88%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="فقیر سنیاسی بغاوت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">فقیر سنیاسی بغاوت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%DB%81%D9%86%D8%AF_1857%D8%A1" class="mw-redirect" title="جنگ آزادی ہند 1857ء">جنگ آزادی ہند 1857ء</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%DA%88%DA%A9%D9%84%D9%81_%D9%84%D8%A7%D8%A6%D9%86" title="ریڈکلف لائن">ریڈکلف لائن</a></li> <li>'<b></b></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">فلسفہ<br />تے نظریات</th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%BE%DB%8C%D8%A7%D8%A6%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گاندھیائی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">گاندھیائی</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%81%D9%86%D8%AF%D9%88_%D9%82%D9%88%D9%85_%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="ہندو قوم پرستی">ہندو قوم پرستی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA%DB%8C_%D9%82%D9%88%D9%85_%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="بھارتی قوم پرستی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">بھارتی قوم پرستی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA" title="تحریک خلافت">تحریک خلافت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D9%88%DA%86_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85_%D9%82%D9%88%D9%85_%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="جنوبی ایشیاء وچ مسلم قوم پرستی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">جنوبی ایشیاء وچ مسلم قوم پرستی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%A7&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ستیاگرا (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ستیاگرا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DA%86_%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%B1%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="بھارت وچ اشتراکیت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اشتراکیت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%B4%DB%8C_%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9" title="سودیشی تحریک">سودیشی تحریک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="آزادی">آزادی</a></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">واقعات تے<br /> تحریکاں</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85_%D8%A8%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%84" title="تقسیم بنگال">تقسیم بنگال</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA%DB%8C_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%AF%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8%DB%8C_%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="بھارتی آزادی دی انقلابی تحریک (صفحہ مَوجود نہیں اے)">بھارتی آزادی دی انقلابی تحریک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%DB%81%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D8%B4_%DA%A9%DB%8C%D8%B3&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="دہلی سازش کیس (صفحہ مَوجود نہیں اے)">دہلی-لاہور سازش</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA%DB%8C_%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%AC%DB%8C_%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%AF%DB%92_%D9%85%D8%A7%DB%81%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="بھارتی سماجی علوم دے ماہر (صفحہ مَوجود نہیں اے)">بھارتی سماجی علوم دے ماہر</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%81%D9%86%D8%AF%D9%88_%D8%AC%D8%B1%D9%85%D9%86_%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D8%B4" title="ہندو جرمن سازش">ہندو جرمن سازش</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%86%D9%85%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D9%86_%D8%AA%DB%92_%DA%A9%DA%BE%DB%8C%DA%91%D8%A7_%D8%B3%D8%AA%DB%8C%DB%81_%DA%AF%D8%B1%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="چمپارن تے کھیڑا ستیہ گرہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">چمپارن اور کھیڑا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D9%88%D9%84%D9%B9_%DA%A9%D9%85%DB%8C%D9%B9%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="رولٹ کمیٹی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">رولٹ کمیٹی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%84%D9%B9_%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D9%B9" title="رولٹ ایکٹ">رولٹ ایکٹ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%81_%D8%A8%D8%A7%D8%BA" class="mw-redirect" title="جلیانوالہ باغ">جلیانوالہ باغ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D8%B9%D8%AF%D9%85_%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="تحریک عدم تعاون">تحریک عدم تعاون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%86%D9%88%D8%B1%DB%8C_%DA%86%D9%88%D8%B1%D8%A7_%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AD%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="چوری چورا سانحہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">چوری چورا سانحہ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%B9%D8%B1%DB%8C%D9%86_%DA%88%DA%A9%DB%8C%D8%AA%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="کاکوری ٹرین ڈکیتی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">کاکوری ٹرین ڈکیتی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%B5%DB%81_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D9%82%D8%AA%D9%84_%D8%B9%D8%A7%D9%85&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="قصہ خوانی بازار قتل عام (صفحہ مَوجود نہیں اے)">قصہ خوانی بازار قتل عام</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%DA%86%D9%85_%D8%B3%D8%AA%DB%8C%DB%81_%DA%AF%D8%B1%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="پرچم ستیہ گرہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">پرچم ستیہ گرہ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%A7%DA%AF%D8%B1%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="باردولی ستیاگرہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">باردولی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%85%D9%86_%DA%A9%D9%85%D8%B4%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سائمن کمشن (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سائمن کمشن</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%DB%81%D8%B1%D9%88_%D8%B1%D9%BE%D9%88%D8%B1%D9%B9" title="نہرو رپورٹ">نہرو رپورٹ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%D8%A7%D8%AD_%D8%AF%DB%92_%DA%86%D9%88%D8%AF%DB%81_%D9%86%DA%A9%D8%A7%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="جناح دے چودہ نکات (صفحہ مَوجود نہیں اے)">جناح دے چودہ نکات</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%A7_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="پورنا آزادی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">پورنا آزادی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%85%DA%A9_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="نمک مارچ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">نمک مارچ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%DA%BE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7_%D8%B3%D8%AA%DB%8C%DB%81_%DA%AF%D8%B1%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="دھراسا ستیہ گرہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">دھراسا ستیہ گرہ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%86%D9%B9%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%AD%DB%81_%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%81_%DA%86%DA%BE%D8%A7%D9%BE%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="چٹاگانگ اسلحہ خانہ چھاپہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">چٹاگانگ اسلحہ خانہ چھاپہ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%BE%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86_%D9%85%D8%B9%D8%A7%DB%81%D8%AF%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گاندھی ارون معاہدہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">گاندھی ارون معاہدہ</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D9%84_%D9%85%DB%8C%D8%B2_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%B3" title="گول میز کانفرنس">گول میز کانفرنس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA_%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D9%B9_1935&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="حکومت بھارت ایکٹ 1935 (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ایکٹ 1935</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A2%D8%B2%D9%85%D8%A7&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اوند آزما (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اوند آزما</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%86%DA%88%DB%8C%D9%86_%D9%84%D8%B4%DA%A9%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="انڈین لشکر (صفحہ مَوجود نہیں اے)">انڈین لشکر</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%BE%D8%B3_%D9%85%D8%B4%D9%86" title="کرپس مشن">کرپس مشن</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%81%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%DA%86%DA%BE%DA%88%D9%88_%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9" title="ہندوستان چھڈو تحریک">ہندوستان چھڈو تحریک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%84_%D8%A7%D9%86%DA%88%DB%8C%D9%86_%D9%86%DB%8C%D9%88%DB%8C_%D8%A8%D8%BA%D8%A7%D9%88%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="رائل انڈین نیوی بغاوت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">بمبئی بغاوت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D8%A8%D8%BA%D8%A7%D9%88%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ینون دی بغاوت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ینون دی بغاوت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%AF%DB%8C_%D8%B9%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="بھارت دی عبوری حکومت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">بھارت دی عبوری حکومت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D9%85_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_(%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="یوم آزادی (بھارت) (صفحہ مَوجود نہیں اے)">یوم آزادی</a></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">تنظیماں</th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%88%DB%8C%D9%86_%D9%86%DB%8C%D8%B4%D9%86%D9%84_%DA%A9%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B3" class="mw-redirect" title="انڈین نیشنل کانگریس">انڈین نیشنل کانگریس</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84_%DB%81%D9%86%D8%AF_%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%A8%DA%BE%D8%A7" title="کل ہند کسان سبھا">کل ہند کسان سبھا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%84_%D8%A7%D9%86%DA%88%DB%8C%D8%A7_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85_%D9%84%DB%8C%DA%AF" class="mw-redirect" title="آل انڈیا مسلم لیگ">آل انڈیا مسلم لیگ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%8A%D9%84%D9%86_%DA%A9%D9%85%DB%8C%D9%B9%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="انشيلن کمیٹی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">انشيلن کمیٹی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%DB%8C%DB%81_%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%AC" class="mw-redirect" title="آریہ سماج">آریہ سماج</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF_%DB%81%D9%86%D8%AF" title="آزاد ہند">آزاد ہند</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B1%D9%84%D9%86_%DA%A9%D9%85%DB%8C%D9%B9%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="برلن کمیٹی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">برلن کمیٹی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%BA%D8%AF%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D9%B9%DB%8C" title="غدر پارٹی">غدر پارٹی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%81%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%88%D8%B4%D9%84%D8%B3%D9%B9_%D8%B1%DB%8C%D9%BE%D8%A8%D9%84%DA%A9%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B4%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ہندوستان سوشلسٹ ریپبلکن ایسوسی ایشن (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ہندوستان سوشلسٹ ریپبلکن ایسوسی ایشن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%88%DB%8C%D8%A7_%DB%81%D8%A7%D8%A4%D8%B3" title="انڈیا ہاؤس">انڈیا ہاؤس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%86%DA%88%DB%8C%D9%86_%DB%81%D9%88%D9%85_%D8%B1%D9%88%D9%84_%D9%84%DB%8C%DA%AF&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="انڈین ہوم رول لیگ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">انڈین ہوم رول لیگ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA%DB%8C_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D9%84%DB%8C%DA%AF&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="بھارتی آزادی لیگ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">بھارتی آزادی لیگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF_%DB%81%D9%86%D8%AF_%D9%81%D9%88%D8%AC" title="آزاد ہند فوج">آزاد ہند فوج</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%8A%DA%AF%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="يگانتر (صفحہ مَوجود نہیں اے)">يگانتر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D8%AE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D8%B1" title="تحریک خاکسار">تحریک خاکسار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%AF%D8%A7%D8%A6%DB%8C_%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1" title="خدائی خدمتگار">خدائی خدمتگار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%B4%D9%B9%D8%B1%DB%8C%DB%81_%D8%B3%D9%88%DB%8C%D9%85_%D8%B3%DB%8C%D9%88%DA%A9_%D8%B3%D9%86%DA%AF%DA%BE" class="mw-redirect" title="راشٹریہ سویم سیوک سنگھ">راشٹریہ سویم سیوک سنگھ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D9%B9%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="آزادی پارٹی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">آزادی پارٹی</a></li> <li>'<b></b></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">سماجی<br />مصلحین</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%88%D9%BE%D8%A7%D9%84_%DA%AF%D9%86%DB%8C%D8%B4_%D8%A2%DA%AF%D8%B1%DA%A9%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گوپال گنیش آگرکر (صفحہ مَوجود نہیں اے)">گوپال گنیش آگرکر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%DA%BE%DB%8C%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%88_%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%AC%DB%8C_%D8%A2%D9%85%D8%A8%DB%8C%DA%88%DA%A9%D8%B1" class="mw-redirect" title="بھیمراو رامجی آمبیڈکر">بھیمراو رامجی آمبیڈکر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D8%A7_%D8%A2%D9%85%D9%B9%DB%92" title="بابا آمٹے">بابا آمٹے</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D9%88%D8%B1%D9%86%D9%82%D8%B7%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سری آورنقطہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سری آورنقطہ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A3%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D9%86%D9%83%D8%A7%D9%84%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="أسيانكالی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">أسيانكالی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D9%86%D9%88%D8%A8%D8%A7_%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D9%88%DB%92" class="mw-redirect" title="ونوبا بھاوے">ونوبا بھاوے</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%BA%D8%A7%D8%B2%D9%88%D9%84%D9%88_%D9%84%D8%A7%D9%83%D8%B4%D9%85%D9%8A_%D9%86%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%88_%D8%B4%DB%8C%D9%B9%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="غازولو لاكشمي ناراسو شیٹی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">غازولو لاكشمي ناراسو شیٹی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%88%D9%BE%D8%A7%D9%84_%DB%81%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%85%DA%A9%DA%BE&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گوپال ہری دیشمکھ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">گوپال ہری دیشمکھ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%88%D9%BE%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%A7%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D8%A8%DB%92%DA%88%D8%B3_%D8%AF%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D8%A6%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گوپالداس امبےڈس دیسائی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">گوپالداس امبےڈس دیسائی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%DB%81%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D8%B3_%DA%AF%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%BE%DB%8C" title="موہن داس گاندھی">موہن داس گاندھی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86_%DA%AF%D8%B1%D9%88&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ناراین گرو (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ناراین گرو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AF%DA%BE%D9%88%D9%86%D8%A7%D8%AA%DA%BE%D8%A7_%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="مدھوناتھا ائیر (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مدھوناتھا ائیر</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%86%D9%BE%D8%AA%DB%8C_%D8%B3%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D9%85_%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گنپتی سبرامنیم ائیر (صفحہ مَوجود نہیں اے)">گنپتی سبرامنیم ائیر</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%88%DA%BE%D9%88%D9%86%DA%88%D9%88_%DA%A9%D8%B4%D9%88%DA%A9%D8%B1%D9%88" title="ڈھونڈو کشوکرو">ڈھونڈو کشوکرو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1_%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%AE%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="سر سید احمد خان">سر سید احمد خان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%D9%88%D8%AA%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%D8%A4_%D9%BE%DA%BE%D9%84%DB%92" title="جیوتی راؤ پھلے">جیوتی راؤ پھلے</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%AC%D8%A7_%D8%B1%D8%A7%D9%85_%D9%85%D9%88%DB%81%D9%86_%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%92" class="mw-redirect" title="راجا رام موہن رائے">راجا رام موہن رائے</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%84_%DA%AF%D9%86%DA%AF%D8%A7_%D8%AF%DA%BE%D8%B1_%D8%AA%D9%84%DA%A9" title="بال گنگا دھر تلک">بال گنگا دھر تلک</a></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">کارکنان<br /> آزادی</th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7_%D8%A7%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF" class="mw-redirect" title="مولانا ابو الکلام آزاد">مولانا ابو الکلام آزاد</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%88_%D8%B3%D9%86%DA%AF%DA%BE&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="بالدیو سنگھ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">بالدیو سنگھ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D8%B3%D9%86%D9%B9" class="mw-redirect" title="اینی بیسنٹ">اینی بیسنٹ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%85_%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D8%AF_%D8%A8%D8%B3%D9%85%D9%84" class="mw-redirect" title="رام پرساد بسمل">رام پرساد بسمل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B4_%DA%86%D9%86%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%D9%88%D8%B3" title="سبھاش چندر بوس">سبھاش چندر بوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%AC_%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%84%DB%81" title="سراج الدولہ">سراج الدولہ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%DB%81%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D8%B3_%DA%AF%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%BE%DB%8C" title="موہن داس گاندھی">موہن داس گاندھی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D8%A7%D8%AD" title="محمد علی جناح">محمد علی جناح</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%D9%81%D8%A7%D9%82_%D8%A7%D9%84%D9%84%DB%81_%D8%AE%D8%A7%D9%86" title="اشفاق اللہ خان">اشفاق اللہ خان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AE%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D9%86" title="بخت خان">بخت خان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%BA%D9%81%D8%A7%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="خان عبدالغفار خان">خان عبدالغفار خان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%DA%BE%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="جھانسی دی رانی">جھانسی دی رانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%DA%AF%D9%85_%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA_%D9%85%D8%AD%D9%84" title="بیگم حضرت محل">بیگم حضرت محل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%84%DB%81_%D8%AE%D8%A7%DA%BA_%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" title="عنایت اللہ خاں مشرقی">عنایت اللہ خاں مشرقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%AC%D9%86%DB%8C_%D9%86%D8%A7%D8%A6%DB%8C%DA%88%D9%88" title="سروجنی نائیڈو">سروجنی نائیڈو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%88%D8%A7%DB%81%D8%B1_%D9%84%D8%B9%D9%84_%D9%86%DB%81%D8%B1%D9%88" title="جواہر لعل نہرو">جواہر لعل نہرو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%DA%AF%D9%84_%D9%BE%D8%A7%D9%86%DA%88%DB%92" title="منگل پانڈے">منگل پانڈے</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D9%88%D9%86%D8%AF_%D9%88%D9%84%D8%A8%DA%BE_%D9%BE%D9%86%D8%AA" class="mw-redirect" title="گووند ولبھ پنت">گووند ولبھ پنت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%84%DB%81_%DB%81%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%84" title="لالہ ہردیال">لالہ ہردیال</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A8%DA%BE_%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%A6%DB%8C_%D9%BE%D9%B9%DB%8C%D9%84" title="ولبھ بھائی پٹیل">ولبھ بھائی پٹیل</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%DA%A9%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AA%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%D8%AC%DA%AF%D9%88%D9%BE%D8%A7%D9%84_%D8%A2%DA%86%D8%A7%D8%B1%DB%8C%DB%81" class="mw-redirect" title="چکرورتی راجگوپال آچاریہ">چکرورتی راجگوپال آچاریہ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AF%DA%BE%D8%A7%D9%86_%DA%86%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%A7_%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%92&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="بدھان چندرا رائے (صفحہ مَوجود نہیں اے)">بدھان چندرا رائے</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%DB%81%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D8%B4%D8%A7%DB%81_%D8%B8%D9%81%D8%B1" title="بہادر شاہ ظفر">بہادر شاہ ظفر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%DA%BE%DA%AF%D8%AA_%D8%B3%D9%86%DA%AF%DA%BE" title="بھگت سنگھ">بھگت سنگھ</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D9%86%D8%AF%D8%B1_%D8%B4%DB%8C%DA%A9%DA%BE%D8%B1_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF" title="چندر شیکھر آزاد">چندر شیکھر آزاد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%84_%DA%AF%D9%86%DA%AF%D8%A7_%D8%AF%DA%BE%D8%B1_%D8%AA%D9%84%DA%A9" title="بال گنگا دھر تلک">بال گنگا دھر تلک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%DA%BE%D9%88%D9%84%D8%A7_%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%A6%DB%8C_%DA%88%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D8%A6%DB%8C" title="بھولا بھائی ڈیسائی">بھولا بھائی ڈیسائی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%84%DB%81_%D9%84%D8%A7%D8%AC%D9%BE%D8%AA_%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%92" class="mw-redirect" title="لالہ لاجپت رائے">لالہ لاجپت رائے</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%D8%A7_%D8%AA%D9%88%D9%BE%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="تانتیا توپی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">تانتیا توپی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D9%BE%D8%A7%D9%84_%DA%A9%D8%B1%D8%B4%D9%86_%DA%AF%D9%88%DA%A9%DA%BE%D9%84%DB%92" title="گوپال کرشن گوکھلے">گوپال کرشن گوکھلے</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%DB%81%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D8%B3" title="راس بہاری بوس">راس بہاری بوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%DA%AF%DA%BE%D8%A7_%D8%AC%D8%AA%D9%86" title="باگھا جتن">باگھا جتن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%88_%D8%B1%D8%A7%D9%85_%D8%B1%D8%A7%D8%AC_%DA%AF%D8%B1%D9%88" class="mw-redirect" title="شیو رام راج گرو">شیو رام راج گرو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%85_%D8%B1%D8%A7%D8%AC%D9%88" title="الوری سیتارام راجو">الوری سیتارام راجو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%DB%81_%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="سوریہ سین">سوریہ سین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D9%85_%D8%AC%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7_%D9%88%D8%B1%D9%85%D8%A7" title="شیام جی کرشنا ورما">شیام جی کرشنا ورما</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D9%86%D8%A7%DB%8C%DA%A9_%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%AF%D8%B1_%D8%B3%D8%A7%D9%88%D8%B1%DA%A9%D8%B1" title="ونایک دامودر ساورکر">ونایک دامودر ساورکر</a></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">برطانوی رہنما</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D9%B9_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%88" title="رابرٹ کلائیو">رابرٹ کلائیو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%B1%DA%88_%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%85_%D8%A8%D9%86%D9%B9%D9%86%DA%A9" title="لارڈ ولیم بنٹنک">لارڈ ولیم بنٹنک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%86%D8%A7%D8%B1%D9%84%D8%B3_%DA%A9%DB%8C%D9%86%D9%86%DA%AF&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="چارلس کیننگ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">چارلس کیننگ</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D8%B1%D9%84%D8%B3_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%B3" title="چارلس کارنوالس">چارلس کارنوالس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AC_%DA%A9%D8%B1%D8%B2%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="جارج کرزن (صفحہ مَوجود نہیں اے)">جارج کرزن</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D8%A7%D8%B1%DA%88_%DA%88%D9%84%DB%81%D9%88%D8%B2%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="لارڈ ڈلہوزی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">لارڈ ڈلہوزی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D8%A7%D8%B1%DA%88_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="لارڈ ارون (صفحہ مَوجود نہیں اے)">لارڈ ارون</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%86_%DB%81%DB%8C%D8%B3%D9%B9%D9%86%DA%AF%D8%B2" title="وارن ہیسٹنگز">وارن ہیسٹنگز</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DA%A9%D9%B9%D8%B1_%DB%81%D9%88%D9%BE&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="وکٹر ہوپ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">وکٹر ہوپ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%B1%DA%88_%D9%84%D9%B9%D9%86" title="لارڈ لٹن">لارڈ لٹن</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D9%86%D9%84%D8%AA%DA%BE%DA%AF%D9%88&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="لنلتھگو (صفحہ مَوجود نہیں اے)">لنلتھگو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D8%A7%D8%B1%DA%88_%D9%85%D9%86%D9%B9%D9%88&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="لارڈ منٹو (صفحہ مَوجود نہیں اے)">لارڈ منٹو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D8%A6%D8%B3_%D9%85%D8%A7%D8%A4%D9%86%D9%B9_%D8%A8%DB%8C%D9%B9%D9%86" title="لوئس ماؤنٹ بیٹن">لوئس ماؤنٹ بیٹن</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D8%A7%D8%B1%DA%88_%D8%B1%D9%BE%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="لارڈ رپن (صفحہ مَوجود نہیں اے)">لارڈ رپن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%DA%86%DB%8C%D8%A8%D8%A7%D9%84%DA%88_%D9%88%DB%8C%D9%88%D9%84" title="آرچیبالڈ ویول">آرچیبالڈ ویول</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%DA%86%D8%B1%DA%88_%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%B2%D9%84%DB%92&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="رچرڈ ویلیزلے (صفحہ مَوجود نہیں اے)">رچرڈ ویلیزلے</a></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">آزادی</th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%85%D9%84%DB%81_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%B3&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="شملہ کانفرنس (صفحہ مَوجود نہیں اے)">شملہ کانفرنس</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D8%A8%D9%86%D9%B9_%D9%85%D8%B4%D9%86_%D9%BE%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%8C_1946%D8%A1" title="کیبنٹ مشن پلان، 1946ء">کیبنٹ مشن پلان، 1946ء</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%DB%81%D9%86%D8%AF_1947%D8%A1" title="قانون آزادی ہند 1947ء">قانون آزادی ہند 1947ء</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85_%DB%81%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="تقسیم ہند">تقسیم ہند</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%AF%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%AA" title="بھارت دی سیاسی وحدت"> سیاسی وحدت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1_%DB%81%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="دستور ہند">دستور ہند</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="بھارت دی تریخ">جمہوریہ بھارت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%81%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%88%DA%86_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D8%A7_%D8%B2%D9%88%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ہندوستان وچ فرانسیسی استعمار دا زوال (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ہندوستان وچ فرانسیسی استعمار دا زوال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%AF%D8%A7_%DA%AF%D9%88%D8%A7_%D8%A7%D9%8F%D8%AA%DB%92_%D9%82%D8%A8%D8%B6%DB%81" title="بھارت دا گوا اُتے قبضہ">بھارت دا گوا اُتے قبضہ</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <div lang="ur" class="UrduText"> <table class="navbox" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td style="padding:1px"><table class="nowraplinks collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3" style="background:#008000; color:#ffffff;background:#008000;"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-دیکھیں"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="سانچہ:تحریک پاکستان"><abbr title="سانچہ دیکھیں" style="background:#008000; color:#ffffff;background:#008000;;background:none transparent;color:inherit;border:none;">د</abbr></a></li><li class="nv-تبادلۂ خیال"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81_%DA%AF%D9%84_%D8%A8%D8%A7%D8%AA:%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سانچہ گل بات:تحریک پاکستان (صفحہ مَوجود نہیں اے)"><abbr title="سانچے سے متعلق تبادلۂ خیال کریں" style="background:#008000; color:#ffffff;background:#008000;;background:none transparent;color:inherit;border:none;">گ</abbr></a></li><li class="nv-ترمیم"><a class="external text" href="https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit"><abbr title="سانچے میں ترمیم کریں" style="background:#008000; color:#ffffff;background:#008000;;background:none transparent;color:inherit;border:none;">ت</abbr></a></li></ul></div><div style="font-size:114%"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="تحریک پاکستان"><span style="color:white;">تحریک پاکستان</span> </a></div></th></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#008000; color:#ffffff"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="پاکستان دی تریخ"><span style="color:#ffffff">تاریخ</span></a></th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%B9_%D8%A7%D9%86%DA%88%DB%8C%D8%A7_%DA%A9%D9%85%D9%BE%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="ایسٹ انڈیا کمپنی">ایسٹ انڈیا کمپنی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_1857%D8%A1" title="جنگ آزادی 1857ء">جنگ آزادی 1857ء</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C_%DA%AF%DA%91%DA%BE_%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9" title="علی گڑھ تحریک">علی گڑھ تحریک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D9%84%DB%81_%D9%88%D9%81%D8%AF" title="شملہ وفد">شملہ وفد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9" title="اردو تحریک">اردو تحریک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85_%D8%A8%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%84" title="تقسیم بنگال">تقسیم بنگال</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AB%D8%A7%D9%82_%D9%84%DA%A9%DA%BE%D9%86%D8%A4" title="میثاق لکھنؤ">میثاق لکھنؤ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA" title="تحریک خلافت">تحریک خلافت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%DB%81%D8%B1%D9%88_%D8%B1%D9%BE%D9%88%D8%B1%D9%B9" title="نہرو رپورٹ">نہرو رپورٹ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%86%D9%88%D8%AF%DB%81_%D9%86%DA%A9%D8%A7%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="چودہ نکات (صفحہ مَوجود نہیں اے)">چودہ نکات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7%D8%A8%DB%81_%D8%A7%D9%84%DB%81_%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF" title="خطبہ الہ آباد">خطبہ الہ آباد</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C%DB%81_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اعلامیہ پاکستان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ابھی یا کبھی نہیں کتابچہ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88_%D9%82%D9%88%D9%85%DB%8C_%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%DB%81" title="دو قومی نظریہ">دو قومی نظریہ</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D9%84_%D9%85%DB%8C%D8%B2_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%B3" title="گول میز کانفرنس">گول میز کانفرنس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="قرارداد پاکستان">قرارداد پاکستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%88%D8%A7%D8%A6%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D9%B9_%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D8%B4%D9%86_%DA%88%DB%92&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ڈائریکٹ ایکشن ڈے (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ڈائریکٹ ایکشن ڈے</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%DA%86_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85_%D9%82%D9%88%D9%85_%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="جنوبی ایشیاء چ مسلم قوم پرستی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">جنوبی ایشیاء چ مسلم قوم پرستی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D8%A8%D9%86%D9%B9_%D9%85%D8%B4%D9%86_%D9%BE%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%8C_1946%D8%A1" title="کیبنٹ مشن پلان، 1946ء">کیبنٹ مشن پلان، 1946ء</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%DB%81%D9%86%D8%AF_1947&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="قانون آزادی ہند 1947 (صفحہ مَوجود نہیں اے)">قانون آزادی ہند</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85_%DB%81%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="تقسیم ہند">تقسیم ہند</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%DA%88%DA%A9%D9%84%D9%81_%D9%84%D8%A7%D8%A6%D9%86" title="ریڈکلف لائن">ریڈکلف لائن</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF_%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%B5%D8%AF&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="قرارداد مقاصد (صفحہ مَوجود نہیں اے)">قرارداد مقاصد</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D9%85_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="یوم آزادی پاکستان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">یوم آزادی پاکستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D9%85_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="یوم پاکستان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">یوم پاکستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%94_%DA%A9%D8%B4%D9%85%DB%8C%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="تحریک آزادیٔ کشمیر (صفحہ مَوجود نہیں اے)">تحریک آزادیٔ کشمیر</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AD%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B7%D9%86%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="پاکستانی حب الوطنی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">پاکستانی حب الوطنی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="عثمانستان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">عثمانستان</a></li></ul> </div></td><td class="navbox-image" rowspan="7" style="width:0%;padding:0px 0px 0px 2px"><div><figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Animated-Flag-Pakistan.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Animated-Flag-Pakistan.gif/100px-Animated-Flag-Pakistan.gif" decoding="async" width="100" height="66" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Animated-Flag-Pakistan.gif/150px-Animated-Flag-Pakistan.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Animated-Flag-Pakistan.gif/200px-Animated-Flag-Pakistan.gif 2x" data-file-width="278" data-file-height="183" /></a><figcaption></figcaption></figure></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#008000; color:#ffffff">تنظیماں</th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%84_%D8%A7%D9%86%DA%88%DB%8C%D8%A7_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85_%D9%84%DB%8C%DA%AF" class="mw-redirect" title="آل انڈیا مسلم لیگ">آل انڈیا مسلم لیگ</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%86%D8%B3%D9%B9_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D9%B9%DB%8C" title="یونینسٹ پارٹی">یونینسٹ پارٹی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D9%84_%D8%A7%D9%86%DA%88%DB%8C%D8%A7_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85_%D8%B3%D9%B9%D9%88%DA%88%D9%86%D9%B9_%D9%81%DB%8C%DA%88%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="آل انڈیا مسلم سٹوڈنٹ فیڈریشن (صفحہ مَوجود نہیں اے)">آل انڈیا مسلم سٹوڈنٹ فیڈریشن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D8%AE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D8%B1" title="تحریک خاکسار">تحریک خاکسار</a></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#008000; color:#ffffff"><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%92_%D8%A2%DA%AF%D9%88&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:تحریک پاکستان دے آگو (صفحہ مَوجود نہیں اے)"><span style="color:#ffffff">قائدین</span></a></th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1_%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%AE%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="سر سید احمد خان">سر سید احمد خان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84" class="mw-redirect" title="محمد اقبال">محمد اقبال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%BA%D8%A7_%D8%AE%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%88%D9%85" class="mw-redirect" title="آغا خان سوم">آغا خان سوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D8%A7%D8%AD" title="محمد علی جناح">محمد علی جناح</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%A8%DA%BE%DB%8C%DA%A9_%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%86%DA%AF" title="غلام بھیک نیرنگ">غلام بھیک نیرنگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%82%D8%AA_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="لیاقت علی خان">لیاقت علی خان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%A8_%D8%A8%DB%81%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%DB%8C%D8%A7%D8%B1_%D8%AC%D9%86%DA%AF" title="نواب بہادر یار جنگ">نواب بہادر یار جنگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%85_%D8%B3%DB%8C%D8%AF" title="جی ایم سید">جی ایم سید</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A8_%D9%86%D8%B4%D8%AA%D8%B1" class="mw-redirect" title="سردار عبدالرب نشتر">سردار عبدالرب نشتر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B7%D9%85%DB%81_%D8%AC%D9%86%D8%A7%D8%AD" title="فاطمہ جناح">فاطمہ جناح</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D9%88%DB%81%D8%AF%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D8%AD%D9%85%D8%AA_%D8%B9%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="چوہدری رحمت علی">چوہدری رحمت علی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%AC%D9%88%DB%81%D8%B1" title="مولانا محمد علی جوہر">مولانا محمد علی جوہر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7_%D8%B4%D9%88%DA%A9%D8%AA_%D8%B9%D9%84%DB%8C" title="مولانا شوکت علی">مولانا شوکت علی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B6%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%82" class="mw-redirect" title="فضل الحق">فضل الحق</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سکندرحیات خان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سکندرحیات خان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7_%D8%B8%D9%81%D8%B1_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="مولانا ظفر علی خان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مولانا ظفر علی خان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%AC%DB%81_%D9%86%D8%A7%D8%B8%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="خواجہ ناظم الدین">خواجہ ناظم الدین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%82%DB%8C%D9%88%D9%85_%D8%AE%D8%A7%D9%86" title="عبد القیوم خان">عبد القیوم خان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B1%D8%A7%D8%B4%D8%AF%DB%8C" title="علی محمد راشدی">علی محمد راشدی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%B4%DB%81%DB%8C%D8%AF_%D8%B3%DB%81%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="حسین شہید سہروردی">حسین شہید سہروردی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%DA%AF%D9%85_%D8%B1%D8%B9%D9%86%D8%A7_%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%82%D8%AA_%D8%B9%D9%84%DB%8C" title="بیگم رعنا لیاقت علی">بیگم رعنا لیاقت علی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%88%DA%AF%D9%8A%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%A7_%D9%86%D8%A7%D8%AA%DA%BE_%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%84&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="جوگيندرا ناتھ ماندل (صفحہ مَوجود نہیں اے)">جوگيندرا ناتھ ماندل</a></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%92_%D8%A2%DA%AF%D9%88&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:تحریک پاکستان دے آگو (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ہور</a></i></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#008000; color:#ffffff">کارکنان</th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B3%D9%84%DB%81%D8%B1%DB%8C" title="ضیاء الدین احمد سلہری">ضیاء الدین احمد سلہری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%DB%8C%D8%AF_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="حمید نظامی">حمید نظامی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%DB%8C%D9%85_%D8%A7%DB%92_%D8%B2%D8%A8%DB%8C%D8%B1%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ایم اے زبیری (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ایم اے زبیری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%D8%B7%D8%A7%D9%81_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_(%D8%B5%D8%AD%D8%A7%D9%81%DB%8C)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="الطاف حسین (صحافی) (صفحہ مَوجود نہیں اے)">الطاف حسین</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81_%D8%AE%D9%B9%DA%A9" title="یوسف خٹک">یوسف خٹک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%88%DA%A9%D8%AA_%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="شوکت حیات خان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">شوکت حیات خان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D8%B3%D8%AF" title="محمد اسد">محمد اسد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF" title="ضیاء الدین احمد">ضیاء الدین احمد</a></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%92_%D8%A2%DA%AF%D9%88&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:تحریک پاکستان دے آگو (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ہور</a></i></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <p><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D9%82%D9%88%D9%85%DB%8C_%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سانچہ:پاکستان دی قومی علامات (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سانچہ:پاکستان دی قومی علامات</a> </p> <div lang="ur" class="UrduText"> <table class="navbox" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td style="padding:1px"><table class="nowraplinks collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background:#E7EFE0"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-دیکھیں"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%AA%D8%B5%D9%88%D9%81-%D9%85%D9%81%D8%B5%D9%84" title="سانچہ:تصوف-مفصل"><abbr title="سانچہ دیکھیں" style=";background:#E7EFE0;background:none transparent;color:inherit;border:none;">د</abbr></a></li><li class="nv-تبادلۂ خیال"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81_%DA%AF%D9%84_%D8%A8%D8%A7%D8%AA:%D8%AA%D8%B5%D9%88%D9%81-%D9%85%D9%81%D8%B5%D9%84&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سانچہ گل بات:تصوف-مفصل (صفحہ مَوجود نہیں اے)"><abbr title="سانچے سے متعلق تبادلۂ خیال کریں" style=";background:#E7EFE0;background:none transparent;color:inherit;border:none;">گ</abbr></a></li><li class="nv-ترمیم"><a class="external text" href="https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%AA%D8%B5%D9%88%D9%81-%D9%85%D9%81%D8%B5%D9%84&amp;action=edit"><abbr title="سانچے میں ترمیم کریں" style=";background:#E7EFE0;background:none transparent;color:inherit;border:none;">ت</abbr></a></li></ul></div><div style="font-size:114%"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%88%D9%81" title="تصوف">تصوف</a></div></th></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#E7EFE0;"><span style="color: green"><b>تصورات</b></span></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="احسان">احسان</a>&#160;<b>·</b> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="نور (صفحہ مَوجود نہیں اے)">نور</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%85_(%D8%B5%D9%88%D9%81%DB%8C)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="مقام (صوفی) (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مقام</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D9%84" title="حال">حال</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%86%D8%B2%D9%84&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="منزل (صفحہ مَوجود نہیں اے)">منزل</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%82%DB%8C%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="یقین (صفحہ مَوجود نہیں اے)">یقین</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%86%D8%A7&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="فنا (صفحہ مَوجود نہیں اے)">فنا</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%82%D8%A7%D8%A1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="بقاء (صفحہ مَوجود نہیں اے)">بقاء</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%AA" title="حقیقت">حقیقت</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%AA" title="معرفت">معرفت</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D9%86%D9%81%D8%B3" title="نفس">نفس</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D9%88%DA%A9" title="سلوک">سلوک</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D9%84%D8%B7%D8%A7%D8%A6%D9%81_(%D8%AA%D8%B5%D9%88%D9%81)" title="لطائف (تصوف)">لطائف</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%A7%D8%A6%D9%86%D8%A7%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="علم الکائنات (صفحہ مَوجود نہیں اے)">علم الکائنات</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D9%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="کشف (صفحہ مَوجود نہیں اے)">کشف</a> &#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF" title="وحدت الوجود">وحدت الوجود</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D9%88%D9%81%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%81_%D9%86%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="صوفیانہ نفسیات (صفحہ مَوجود نہیں اے)">نفسیات</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D9%88%D9%81%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%81_%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="صوفیانہ فلسفہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">فلسفہ</a></span></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#E7EFE0;"><span style="color: green"><b>معمولات</b></span></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/w/index.php?title=%D8%B0%DA%A9%D8%B1_(%D8%AA%D8%B5%D9%88%D9%81)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ذکر (تصوف) (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ذکر</a>&#160;<b>·</b> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B6%D8%B1%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="حضرہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">حضرہ</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%82%D8%A8%DB%81" title="مراقبہ">مراقبہ</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="قوالی">قوالی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سماع (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سماع</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D9%88%D9%81%DB%8C_%D8%B1%D9%82%D8%B5&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="صوفی رقص (صفحہ مَوجود نہیں اے)">رقص</a></span></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#E7EFE0;"><span style="color: green"><b>صوفیانہ سلاسل</b></span></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%A7%D8%B9%D9%84%D9%88%DB%8C%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="باعلویہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">باعلویہ</a>&#160;<b>·</b> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%A8%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%B4%DB%8C%DB%81" title="بکتاشیہ">بکتاشیہ</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%DA%86%D8%B4%D8%AA%DB%8C%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="چشتیہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">چشتیہ</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%DB%81_%D9%85%D9%88%D9%84%D9%88%DB%8C%DB%81" title="سلسلہ مولویہ">مولویہ</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%DB%8C%D8%AF%DB%8C%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="مریدیہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مریدیہ</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%82%D8%B4%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="نقشبندی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">نقشبندی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%DB%81_%D9%82%D8%A7%D8%AF%D8%B1%DB%8C%DB%81" title="سلسلہ قادریہ">قادری</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%DB%81_%D8%B1%D9%81%D8%A7%D8%B9%DB%8C%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سلسلہ رفاعیہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">رفاعی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%DB%81_%D8%B4%D8%A7%D8%B0%D9%84%DB%8C%DB%81" title="سلسلہ شاذلیہ">شاذلیہ</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="عطاری (صفحہ مَوجود نہیں اے)">عطاری</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%DB%81%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سہروردی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سہروردی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="تجانیہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">تجانیہ</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap">&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B4%D8%B1%D9%81%DB%8C%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اشرفیہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اشرفیہ</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%DB%81_%D9%86%D8%B9%D9%85%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%B0%DB%81%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سلسلہ نعمت الٰہی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">نعمت الٰہی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%DB%81_%D8%B3%DB%8C%D9%81%DB%8C%DB%81" title="سلسلہ سیفیہ">سیفیہ</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B5%D9%88%D9%81_%DA%A9%DB%92_%D8%B3%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%84&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="تصوف کے سلاسل (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مزید۔۔۔۔۔</a></span></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#E7EFE0;"><span style="color: green"><b>مشہور اولین صوفیاء کرام</b></span></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D9%82%D8%B1%D9%86%DB%8C" title="اویس قرنی">اویس قرنی</a>&#160;<b>·</b> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%A8%D8%B5%D8%B1%DB%8C" title="حسن بصری">حسن بصری</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B9%DB%81_%D8%A8%D8%B5%D8%B1%DB%8C" title="رابعہ بصری">رابعہ بصری</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%B0%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="ابو علی الروذباری">روذباری</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="ابو الحسین النوری">النوری</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%B2%DB%8C%D8%AF_%D8%A8%D8%B3%D8%B7%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="بایزید بسطامی">بایزید بسطامی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DB%8C%D8%AF_%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="جنید بغدادی">جنید بغدادی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%81_%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84" class="mw-redirect" title="علامہ اقبال">علامہ اقبال</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%88%D9%81_%DA%A9%D8%B1%D8%AE%DB%8C" title="معروف کرخی">معروف کرخی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%B0%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%85%D8%B5%D8%B1%DB%8C" title="ذوالنون مصری">ذوالنون</a> &#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A8%DA%A9%D8%B1_%D8%B4%D8%A8%D9%84%DB%8C" title="ابوبکر شبلی">شبلی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%AD%D9%84%D8%A7%D8%AC" title="حلاج">حلاج</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B3%D8%B9%DB%8C%D8%AF_%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="ابوسعید ابوالخیر">ابو الخیر</a> &#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%BA%D8%B2%D8%A7%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="امام غزالی">ابو حامد غزالی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%BA%D8%B2%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="احمد غزالی">احمد غزالی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%AC%DB%81_%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%AE%D8%B1%D9%82%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="خواجہ ابوالحسن خرقانی">خرقانی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%B4%D9%8A%D8%AE_%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%8A%D9%84%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="شيخ عبد القادر جيلانی">عبد القادر جیلانی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%AA%D8%A7_%DA%AF%D9%86%D8%AC_%D8%A8%D8%AE%D8%B4" class="mw-redirect" title="داتا گنج بخش">علی ہجویری</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%DB%81%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="عثمان ہارونی">ہارونی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%AC%DB%81_%D9%85%D8%B9%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%DA%86%D8%B4%D8%AA%DB%8C" title="خواجہ معین الدین چشتی">غریب نواز</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1_%DA%A9%D8%A7%DA%A9%DB%8C" title="قطب الدین بختیار کاکی">بختیار کاکی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D8%A7_%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%DA%AF%D9%86%D8%AC_%D8%B4%DA%A9%D8%B1" class="mw-redirect" title="بابا فرید الدین گنج شکر">فرید الدین گنج شکر</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%A1" title="نظام الدین اولیاء">نظام الدین اولیاء</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B5%D8%A7%D8%A8%D8%B1_%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B1" title="علی احمد صابر کلیر">صابر کلیری</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%A7%D8%A6%DB%8C_%D8%BA%D8%B2%D9%86%D9%88%DB%8C" title="سنائی غزنوی">سنائی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D9%86%D8%B5%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF_%DA%86%D8%B1%D8%A7%D8%BA_%D8%AF%DB%81%D9%84%D9%88%DB%8C" title="نصیر الدین محمود چراغ دہلوی">چراغ دہلوی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%84%DB%81_%D8%B4%D8%A7%DB%81_%D8%BA%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="عبد اللہ شاہ غازی">عبد اللہ شاہ غازی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%A8%D9%84%D8%A7%D9%88%D9%84_%D8%B4%D8%A7%DB%81_%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="سید بلاول شاہ نورانی">سید بلاول شاہ نورانی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1_%D8%AE%D8%B3%D8%B1%D9%88" title="امیر خسرو">امیر خسرو</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%AC%DB%81_%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%81_%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B2_%DA%AF%DB%8C%D8%B3%D9%88_%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B2" class="mw-redirect" title="خواجہ بندہ نواز گیسو دراز">بندہ نواز</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B3%DB%81%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="ضیاء الدین سہروردی">ضیاء الدین سہروردی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%81%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="شیخ احمد الرفاعی">الرفاعی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%AD%D9%81%D8%B5_%D8%B4%DB%81%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B3%DB%81%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="ابوحفص شہاب الدین سہروردی">ابوحفص شہاب الدین سہروردی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%A8%DB%81%D8%A7%D8%A4%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B2%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%A7_%D9%85%D9%84%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="بہاؤالدین زکریا ملتانی">بہاؤالدین زکریا ملتانی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%84_%D8%B4%DB%81%D8%A8%D8%A7%D8%B2_%D9%82%D9%84%D9%86%D8%AF%D8%B1" class="mw-redirect" title="لال شہباز قلندر">لال شہباز</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="ابن عربی">ابن عربی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%AE_%D8%B1%DA%A9%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%A8%D9%88_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%AA%D8%AD" title="شیخ رکن الدین ابو الفتح">شاہ رکن عالم</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B3%D8%B1%D8%AE_%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="جلال الدین سرخ بخاری">جلال الدین سرخ بخاری</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%DB%81_%D8%B9%D9%82%DB%8C%D9%82_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D8%A7" title="شاہ عقیق بابا">شاہ عقیق</a> &#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D8%B3%DA%A9%DB%8C%D9%86_%D8%B4%D8%A7%DB%81_%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="سید مسکین شاہ بخاری">مسکین شاہ</a> &#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%B0_%D9%BE%D8%A7%DA%A9_%D8%B4%DB%81%DB%8C%D8%AF" class="mw-redirect" title="موسیٰ پاک شہید">موسیٰ پاک شہید</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%DB%81_%D8%B4%D9%85%D8%B3_%D8%AA%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C" class="mw-redirect" title="شاہ شمس تبریزی">شمس تبریزی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%A7_%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="مولانا رومی">رومی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B9%D8%AF%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DB%8C" class="mw-redirect" title="سعدی شیرازی">شیخ سعدی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%AE_%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="شیخ فرید الدین عطار">عطار</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%B4%D8%A7%DB%81_%D9%82%D9%84%D9%86%D8%AF%D8%B1" class="mw-redirect" title="بو علی شاہ قلندر">بو علی قلندر</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF_%D8%B4%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%8C" title="محمود شبستری">شبستری</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%A8%DB%81%D8%A7%D8%A4%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D9%86%D9%82%D8%B4%D8%A8%D9%86%D8%AF" title="بہاؤالدین نقشبند">بہاؤالدین نقشبند</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D9%84%DB%8C" title="صفی الدین اردبیلی">صفی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D9%86%D8%B9%D9%85%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%84%DB%81_%D8%B4%D8%A7%DB%81_%D9%88%D9%84%DB%8C" title="نعمت اللہ شاہ ولی">نعمت اللہ</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D9%86%D8%AC%D9%85%E2%80%8C_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%DA%A9%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="نجم‌ الدین کبری">کبری</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AD%D9%85%D9%B0%D9%86_%D8%AC%D8%A7%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="عبد الرحمٰن جامی">جامی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%D9%88%D9%84%DB%8C" title="محمد بن سلیمان الجزولی">جزولی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D9%85%D8%B8%DB%81%D8%B1_%D8%AC%D8%A7%D9%86_%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%A7%DA%BA" title="مظہر جان جاناں">مظہر جان جاناں</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%DB%81_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%84%DB%81" title="شاہ ولی اللہ">شاہ ولی اللہ</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%84%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="عطاء اللہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">عطاء اللہ</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B2%D8%B1%D9%88%D9%82&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="احمد زروق (صفحہ مَوجود نہیں اے)"> زروق</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%DB%8C%D8%B3%D9%88%DB%8C" class="mw-redirect" title="احمد یسوی">یسوی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D8%B1%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="یونس امری (صفحہ مَوجود نہیں اے)">امری</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D9%85%D8%AE%D8%AF%D9%88%D9%85_%D8%A7%D8%B4%D8%B1%D9%81_%D8%AC%DB%81%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C%D8%B1_%D8%B3%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="مخدوم اشرف جہانگیر سمنانی">سمنانی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D8%AF%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%81_%D8%AB%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="مجدد الف ثانی">مجدد الف ثانی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%DB%81_%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%B7%DB%8C%D9%81_%D8%A8%DA%BE%D9%B9%D8%A7%D8%A6%DB%8C" class="mw-redirect" title="شاہ عبد اللطیف بھٹائی">بھٹائی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%B3%DA%86%D9%84_%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%B3%D8%AA" title="سچل سرمست">سچل سرمست</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%84%DB%81_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%84%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D8%A7%D8%AF" title="عبد اللہ بن علوی الحداد">حداد</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%AC%DB%81_%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%85_%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%AF" title="خواجہ غلام فرید">غلام فرید</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%DA%BE%DB%92_%D8%B4%D8%A7%DB%81" title="بلھے شاہ">بلھے شاہ</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AB_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%B4%D8%A7%DB%81" title="وارث علی شاہ">وارث پاک</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%B1_%D8%B2%D8%B1%DB%8C_%D8%B2%D8%B1_%D8%A8%D8%AE%D8%B4&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="زر زری زر بخش (صفحہ مَوجود نہیں اے)">زر بخش</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%A8%D8%B1%DB%81%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سید برہان الدین (صفحہ مَوجود نہیں اے)">برہان الدین</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%AC%DB%81_%D8%B2%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="خواجہ زین الدین شیرازی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">زین الدین شیرازی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1_%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%84%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="امیر عبد اللہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">امیر عبد اللہ</a></span></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#E7EFE0;"><span style="color: green"><b>جدید دور دے صوفیاء کرام</b></span></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D8%AE%D8%A7%D9%86" title="احمد رضا خان">احمد رضا خان</a>&#160;<b>·</b> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%84%DB%81_%D9%85%DB%81%D8%A7%D8%AC%D8%B1_%D9%85%DA%A9%DB%8C" title="امداد اللہ مہاجر مکی">امداد اللہ مہاجر مکی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%DB%8C%D9%B0_%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D8%AE%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="مصطفیٰ رضا خان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مصطفیٰ رضا خان</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%B7%D8%A7%DB%81%D8%B1_%D8%B9%D9%84%D8%A7%D8%A4_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="طاہر علاؤ الدین (صفحہ مَوجود نہیں اے)">طاہر علاؤ الدین</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AD%DA%A9%DB%8C%D9%85_%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AF&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="عبدالحکیم مراد (صفحہ مَوجود نہیں اے)">عبدالحکیم مراد</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%B3_%D9%82%D8%A7%D8%AF%D8%B1%DB%8C" title="محمد الیاس قادری">محمد الیاس قادری</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%A7%D8%B8%D9%85_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%82%D8%A7%D9%86%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ناظم الحقانی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">شیخ ناظم</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%DB%81%D8%B4%D8%A7%D9%85_%DA%A9%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ہشام کبانی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ہشام کبانی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%AD_%D8%AD%D9%85_%DA%A9%DB%8C%D9%84%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="نوح حم کیلر (صفحہ مَوجود نہیں اے)">نوح کیلر</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B5%D9%88%D9%81%DB%8C" title="عبدالقادر الصوفی">عبدالقادر الصوفی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B9%D8%B8%DB%8C%D9%85_%D8%A8%D8%B1%D8%AE%DB%8C%D8%A7" title="محمد عظیم برخیا">قلندر بابا اولياء</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B9%D8%B8%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="شمس الدین عظیمی">عظیمی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%85_%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%DB%8C%D9%B0_%D8%AE%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="غلام مصطفیٰ خان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">غلام مصطفیٰ</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D8%A7%D8%B4%D8%AF_%D9%81%DB%8C%D9%84%DA%88&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="راشد فیلڈ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">راشد فیلڈ</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B9%D9%84%D9%88%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="احمد علوی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">احمد علوی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%A7_%D9%85%D8%AD%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="باوا محی الدین (صفحہ مَوجود نہیں اے)">باوا محی الدین</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%BA%D8%A7%D9%84%D9%BE_%D8%AD%D8%B3%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="غالپ حسن (صفحہ مَوجود نہیں اے)">غالپ</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D9%85%D8%B1_%D8%B4%D8%A7%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="عمر شاہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">عمر شاہ</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%88%D8%AD%DB%8C%D8%AF_%D8%A7%D8%B4%D8%B1%D9%81" title="سید وحید اشرف">سید وحید اشرف</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%AF%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%84%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="فداء اللہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">حائری</a> &#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%AF%DB%8C%D8%B1_%D9%BE%DB%8C%D8%A7&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="قدیر پیا (صفحہ مَوجود نہیں اے)">قدیر پیا</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%84%DB%81_%D9%86%D9%82%D8%B4%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="عبد اللہ نقشبندی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">عبد اللہ نقشبندی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B5%D9%84%D8%AD_%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B5%D8%AF%DB%8C%D9%82%D9%89&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="مصلح الدین صدیقى (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مصلح الدین صدیقى</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B1_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%DA%A9%D8%B1%D9%85_%D8%B4%D8%A7%DB%81" title="پیر محمد کرم شاہ">پیر محمد کرم شاہ</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B9%D9%84%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%A9%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="محمد علوی المالکی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">محمد مالکی</a></span></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#E7EFE0;"><span style="color: green"><b>ماہرین تصوف</b></span></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D9%82%DB%8C%D9%84%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ایوان عقیلی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">عقیلی</a>&#160;<b>·</b> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%B9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="کرت الموسٹ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">الموسٹ</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%DB%8C%D8%AA%D9%88%D8%B3_%D8%A8%D9%88%D8%B1%DA%A9%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="تیتوس بورکهارت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">بورکهارت</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%85_%DA%86%DB%8C%D8%AA%DB%8C%DA%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ویلیام چیتیک (صفحہ مَوجود نہیں اے)">چیتیک </a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%DA%BE%DB%8C%D9%86%D8%B1%DB%8C_%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%A8%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ھینری کوربن (صفحہ مَوجود نہیں اے)">کوربن </a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%B9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="کارل انسٹ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ارنسٹ</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D9%B9_%D9%81%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="رابرٹ فریگر (صفحہ مَوجود نہیں اے)">فریگر</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%B1%DB%8C%D9%86%DB%92_%DA%AF%DB%8C%D9%86%D9%88%DA%BA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="رینے گینوں (صفحہ مَوجود نہیں اے)"> گینوں</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D9%84%DB%8C%DA%A9%D8%B3_%DB%81%DA%A9%D8%B3%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="لیکس ہکسن (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ہکسن</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D9%B9%DB%8C%DA%AF_%D9%84%D9%86%DA%88%D8%A8%D9%88%D9%85&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ٹیگ لنڈبوم (صفحہ مَوجود نہیں اے)">لنڈبوم</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%B9%D9%86_%D9%84%DB%8C%D9%86%DA%AF%D8%B2&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="مارٹن لینگز (صفحہ مَوجود نہیں اے)">لینگز</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D9%88%D8%AD%DB%8C%D8%AF_%D8%A7%D8%B4%D8%B1%D9%81" title="سید وحید اشرف">سید وحید اشرف</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%86%D8%B5%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="حسین نصر (صفحہ مَوجود نہیں اے)">نصر</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D9%84" title="آنامیری شمل">آنامیری شمل</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%A6%DB%8C%DA%A9%D9%84_%D8%B3%DB%8C%D9%84%D8%B2&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="مائیکل سیلز (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سیلز</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B3_%D8%B4%D8%A7%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ادریس شاہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ادریس شاہ</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%AA%DB%81%DB%8C%D9%88%D9%81_%D8%B4%D9%88%D8%A6%D9%88%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="فریتہیوف شوئون (صفحہ مَوجود نہیں اے)">شوئون </a></span></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#E7EFE0;"><span style="color: green"><b>عنوانات</b></span></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B5%D9%88%D9%81%DB%8C_%D8%A2%D8%B1%D9%B9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:صوفی آرٹ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">آرٹ</a>&#160;<b>·</b> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B5%D9%88%D9%81%DB%8C_%D9%82%D8%B5%D8%A7%D8%A6%D8%B5&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:صوفی قصائص (صفحہ مَوجود نہیں اے)">قصہ جات</a> &#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B5%D9%88%D9%81_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="تصوف دی تریخ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">تریخ</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D9%88%D9%81%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%81_%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="صوفیانہ موسیقی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">موسیقی</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86%DB%81_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="عارفانہ کلام (صفحہ مَوجود نہیں اے)">صوفیانہ کلام</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="گٹھ:زیارات">مزارات</a>&#160;<b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"> <a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D9%88%D9%81%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%81_%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D8%B7%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="صوفیانہ خطاطی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">خطاطی</a></span></div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table></div> <div lang="ur" class="UrduText"> <table class="navbox" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td style="padding:1px"><table class="nowraplinks collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-دیکھیں"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88" title="سانچہ:اردو"><abbr title="سانچہ دیکھیں" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;">د</abbr></a></li><li class="nv-تبادلۂ خیال"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81_%DA%AF%D9%84_%D8%A8%D8%A7%D8%AA:%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="سانچہ گل بات:اردو (صفحہ مَوجود نہیں اے)"><abbr title="سانچے سے متعلق تبادلۂ خیال کریں" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;">گ</abbr></a></li><li class="nv-ترمیم"><a class="external text" href="https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88&amp;action=edit"><abbr title="سانچے میں ترمیم کریں" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;">ت</abbr></a></li></ul></div><div style="font-size:114%">موضوعاتِ <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88" title="اردو">اردو</a></div></th></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88" title="اردو">اردو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D8%AF%DB%8C%D8%A7%DA%BA_%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%A7%DA%BA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اردو دیاں بولیاں (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اردو دیاں بولیاں</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DA%A9%D9%86%DB%8C" title="دکنی">دکنی</a> اردو</li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%DB%8C%D8%AF%D8%B1_%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88" class="mw-redirect" title="حیدر آبادی اردو">حیدر آبادی اردو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DA%AF%D9%84%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88" title="بنگلوری اردو">بنگلوری اردو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%AE%D8%AA%DB%81" title="ریختہ">ریختہ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D8%A7%D8%AF%D8%A8" title="اردو ادب">اردو ادب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="اردو اخبار">اردو اخبار</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D9%88%DB%8C%D8%A8_%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%B9%D8%A7%DA%BA_%D8%AF%DB%8C_%D9%84%D8%B3%D9%B9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اردو ویب سائٹاں دی لسٹ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اردو ویب سائٹاں</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%DB%8C" title="اردو شاعری">اردو شاعری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%B2%D8%A7_%D8%BA%D8%A7%D9%84%D8%A8" title="مرزا غالب">مرزا غالب</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B1_%D8%AA%D9%82%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%B1" title="میر تقی میر">میر تقی میر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84" class="mw-redirect" title="محمد اقبال">محمد اقبال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D8%A7%D8%A8%D8%AC%D8%AF" title="اردو ابجد">اردو ابجد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D8%AD%D8%B1%D9%88%D9%81_%D8%AA%DB%81%D8%AC%DB%8C" title="اردو حروف تہجی">اردو حروف تہجی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D9%85%D8%AF%D9%88%D9%86%D8%A7%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اردو مدونات (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اردو بلاگ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D9%BE%D9%88%D8%A7%D8%A6%D9%86%D9%B9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اردو پوائنٹ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اردو پوائنٹ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D8%AA%DA%BE%DB%8C%D9%B9%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اردو تھیٹر (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اردو تھیٹر</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%AA%D8%AE%D8%AA%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اردو کلیدی‌تختہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اردو کلیدی تختہ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اردو لغات (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اردو لغات</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%DA%AF%D8%A7%D8%A6%DB%8C%DA%88&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اردو گائیڈ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اردو گائیڈ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D8%A7%DA%BA_%D8%AF%DB%8C_%D9%84%D8%B3%D9%B9" title="اردو شاعراں دی لسٹ">اردو شاعراں دی لسٹ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D8%A8%D9%84%D8%A7%DA%AF%D9%86%DA%AF" title="اردو بلاگنگ">اردو بلاگنگ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%DB%82_%D8%AC%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اردو نوشتۂ جال (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اردو نوشتۂ جال</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D9%85%D8%AF%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اردو مدونیت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اردو مدونیت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D9%88%DA%86_%D9%84%DA%A9%DA%BE%DB%92_%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%92_%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D8%B0%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D9%88%DB%8C%D8%A8_%D8%B3%D8%A7%D8%A6%D9%B9%D8%B3_%D8%AF%DB%8C_%D9%84%D8%B3%D9%B9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اردو وچ لکھے جانے والی ذاتی ویب سائٹس دی لسٹ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اردو ذاتی ویب سائیٹس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3_(%D9%88%DB%8C%D8%A8_%D8%B3%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%B9)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="اردو مجلس (ویب سائیٹ) (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اردو مجلس (ویب سائیٹ)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%AC%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="فجی اردو (صفحہ مَوجود نہیں اے)">فجی اردو</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%DA%BE%DA%91%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C" title="کھڑی بولی">کھڑی بولی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%82" class="mw-redirect" title="نستعلیق">نستعلیق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D9%BE%D8%B3%D9%86%D8%AF_%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="ترقی پسند تحریک">ترقی پسند تحریک</a></li></ul> </div></td><td class="navbox-image" rowspan="1" style="width:0%;padding:0px 0px 0px 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:URDUARAB.PNG" class="mw-file-description" title="Urdu"><img alt="Urdu" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/URDUARAB.PNG/60px-URDUARAB.PNG" decoding="async" width="60" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/URDUARAB.PNG/90px-URDUARAB.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/URDUARAB.PNG/120px-URDUARAB.PNG 2x" data-file-width="770" data-file-height="768" /></a></span></div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <table class="navbox" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td style="padding:1px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%88%D9%86%D8%AA:%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D8%AA%D8%A8_%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="معاونت:معلومات کتب خانہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">معلومات کتب خانہ</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><span style="white-space:nowrap;"> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/identities/containsVIAFID/100267743">ورلڈ کیٹ آئیڈینٹیٹیز</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85%DB%8C_%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84_%D9%85%D9%82%D8%AA%D8%AF%D8%B1%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="مجازی عالمی فائل مقتدرہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">وی آئی اے ایف</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/viaf/100267743">100267743</a></span></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/w/index.php?title=Library_of_Congress_Control_Number&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Library of Congress Control Number (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ایل سی سی این</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/names/n79110521">n79110521</a></span></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/w/index.php?title=International_Standard_Name_Identifier&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="International Standard Name Identifier (صفحہ مَوجود نہیں اے)">آئی ایس این آئی</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isni.org/isni/0000000121452813">0000 0001 2145 2813</a></span></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%D8%A8%D9%88%D8%B7_%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84_%D9%85%D9%82%D8%AA%D8%AF%D8%B1%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="مربوط فائل مقتدرہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">جی این ڈی</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/11855574X">11855574X</a></span></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/w/index.php?title=LIBRIS&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="LIBRIS (صفحہ مَوجود نہیں اے)">SELIBR</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="//libris.kb.se/auth/63575">63575</a></span></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/w/index.php?title=Syst%C3%A8me_universitaire_de_documentation&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Système universitaire de documentation (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ایس یو ڈی او سی</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.idref.fr/026931109">026931109</a></span></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/w/index.php?title=Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Bibliothèque nationale de France (صفحہ مَوجود نہیں اے)">بی این ایف</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11908261j">cb11908261j</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb11908261j">(data)</a></span></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/w/index.php?title=BIBSYS&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="BIBSYS (صفحہ مَوجود نہیں اے)">BIBSYS</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://authority.bibsys.no/authority/rest/authorities/html/90911117">90911117</a></span></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/w/index.php?title=MusicBrainz&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="MusicBrainz (صفحہ مَوجود نہیں اے)">MusicBrainz</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="//musicbrainz.org/artist/fc7dc796-48a9-4a6a-a52a-d2bbb967bd12">fc7dc796-48a9-4a6a-a52a-d2bbb967bd12</a></span></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/w/index.php?title=National_Library_of_Australia&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="National Library of Australia (صفحہ مَوجود نہیں اے)">این ایل اے</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="//nla.gov.au/anbd.aut-an35236285">35236285</a></span></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/w/index.php?title=National_Diet_Library&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="National Diet Library (صفحہ مَوجود نہیں اے)">این ڈی ایل</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/01224622">01224622</a></span></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/w/index.php?title=National_Library_of_the_Czech_Republic&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="National Library of the Czech Republic (صفحہ مَوجود نہیں اے)">این کے سی</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&amp;local_base=aut&amp;ccl_term=ica=jx20080730003&amp;CON_LNG=ENG">jx20080730003</a></span></span></li> <li><span class="error">The SBN id PUVV144690 is not valid.</span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/w/index.php?title=Biblioteca_Nacional_de_Espa%C3%B1a&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Biblioteca Nacional de España (صفحہ مَوجود نہیں اے)">بی این ای</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&amp;authority_id=XX1207093">XX1207093</a></span></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/w/index.php?title=CiNii&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="CiNii (صفحہ مَوجود نہیں اے)">CiNii</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://ci.nii.ac.jp/author/DA0489637X?l=en">DA0489637X</a></span></span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="باہرلےجوڑ"><span id=".D8.A8.D8.A7.DB.81.D8.B1.D9.84.DB.92.D8.AC.D9.88.DA.91"></span>باہرلےجوڑ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;section=34" title="حصہ لکھو: باہرلےجوڑ"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.wichaar.com/item.php?c=11&amp;id=3754&amp;s=19">اقبال دے ویاہ تے جوڑ</a></li></ul></div></div></div></div></div></div> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐64b5bb4b79‐9krjg Cached time: 20250301124746 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 4.106 seconds Real time usage: 5.062 seconds Preprocessor visited node count: 140208/1000000 Post‐expand include size: 554142/2097152 bytes Template argument size: 162339/2097152 bytes Highest expansion depth: 41/100 Expensive parser function count: 53/500 Unstrip recursion depth: 1/20 Unstrip post‐expand size: 23421/5000000 bytes Lua time usage: 1.855/10.000 seconds Lua memory usage: 15321581/52428800 bytes Lua Profile: MediaWiki\Extension\Scribunto\Engines\LuaSandbox\LuaSandboxCallback::getExpandedArgument 1060 ms 33.3% recursiveClone <mwInit.lua:45> 660 ms 20.8% ? 620 ms 19.5% MediaWiki\Extension\Scribunto\Engines\LuaSandbox\LuaSandboxCallback::getEntity 380 ms 11.9% (for generator) 100 ms 3.1% require <package.lua:89> 60 ms 1.9% MediaWiki\Extension\Scribunto\Engines\LuaSandbox\LuaSandboxCallback::getSiteLinkPageName 60 ms 1.9% MediaWiki\Extension\Scribunto\Engines\LuaSandbox\LuaSandboxCallback::getLabel 40 ms 1.3% type 40 ms 1.3% MediaWiki\Extension\Scribunto\Engines\LuaSandbox\LuaSandboxCallback::callParserFunction 40 ms 1.3% [others] 120 ms 3.8% Number of Wikibase entities loaded: 40/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 4256.963 1 -total 96.18% 4094.398 1 سانچہ:Infobox_philosopher 96.13% 4092.070 1 سانچہ:Infobox_person 65.82% 2801.763 56 سانچہ:ص.م/سطر_مختلط_اختياري 59.52% 2533.603 60 سانچہ:قيمة_ويكي_بيانات 39.27% 1671.578 42 سانچہ:خانہ_معلومات/مخلوط_سطر_اختیاری_ويكي_بيانات2 24.92% 1060.910 99 سانچہ:Str_right 24.67% 1050.079 99 سانچہ:Str_sub_long 20.81% 885.876 4 سانچہ:مداخل_على_سطور 20.01% 851.665 1 سانچہ:ص.م/ميلاد_ووفاة --> <!-- Saved in parser cache with key pnbwiki:pcache:214:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250301124746 and revision id 675998. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&amp;type=1x1&amp;usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">"<a dir="ltr" href="https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=اقبال&amp;oldid=675998">https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=اقبال&amp;oldid=675998</a>" توں لیا</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:Categories" title="خاص:Categories">گٹھاں</a>: ؜<ul><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B9_%D8%AE%D8%A7%D8%B5%DB%8C%D8%AA_P227" title="گٹھ:صفحات مع خاصیت P227">صفحات مع خاصیت P227</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AC%D9%86%DB%81%D8%A7%DA%BA_%D9%88%DA%86_%D9%84%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%AF%D8%A7_%D9%85%D8%AA%D9%86_%D8%B4%D8%A7%D9%85%D9%84_%D8%A7%DB%92" title="گٹھ:مضامین جنہاں وچ لاطینی بولی دا متن شامل اے">مضامین جنہاں وچ لاطینی بولی دا متن شامل اے</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AC%D9%86%DB%81%D8%A7%DA%BA_%D9%88%DA%86_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%AF%D8%A7_%D9%85%D8%AA%D9%86_%D8%B4%D8%A7%D9%85%D9%84_%D8%A7%DB%92" class="mw-redirect" title="گٹھ:مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے">مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AC%D9%86%DB%81%D8%A7%DA%BA_%D9%88%DA%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%AF%D8%A7_%D9%85%D8%AA%D9%86_%D8%B4%D8%A7%D9%85%D9%84_%D8%A7%DB%92" title="گٹھ:مضامین جنہاں وچ انگریزی بولی دا متن شامل اے">مضامین جنہاں وچ انگریزی بولی دا متن شامل اے</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AC%D9%86%DB%81%D8%A7%DA%BA_%D9%88%DA%86_%DA%A9%D8%B1%D9%88%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A6%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%AF%D8%A7_%D9%85%D8%AA%D9%86_%D8%B4%D8%A7%D9%85%D9%84_%D8%A7%DB%92" title="گٹھ:مضامین جنہاں وچ کروشیائی بولی دا متن شامل اے">مضامین جنہاں وچ کروشیائی بولی دا متن شامل اے</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AC%D9%86%DB%81%D8%A7%DA%BA_%D9%88%DA%86_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%AF%D8%A7_%D9%85%D8%AA%D9%86_%D8%B4%D8%A7%D9%85%D9%84_%D8%A7%DB%92" title="گٹھ:مضامین جنہاں وچ فرانسیسی بولی دا متن شامل اے">مضامین جنہاں وچ فرانسیسی بولی دا متن شامل اے</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AC%D9%86%DB%81%D8%A7%DA%BA_%D9%88%DA%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%AF%D8%A7_%D9%85%D8%AA%D9%86_%D8%B4%D8%A7%D9%85%D9%84_%D8%A7%DB%92" title="گٹھ:مضامین جنہاں وچ عربی بولی دا متن شامل اے">مضامین جنہاں وچ عربی بولی دا متن شامل اے</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:Webarchive_template_warnings" title="گٹھ:Webarchive template warnings">Webarchive template warnings</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:Webarchive_template_unknown_archives" title="گٹھ:Webarchive template unknown archives">Webarchive template unknown archives</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%BA%DB%8C%D8%B1_%D9%85%D8%AE%D8%AA%D9%84%D9%81_%D8%AA%D8%B5%D9%88%DB%8C%D8%B1_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C_%DA%88%DB%8C%D9%B9%D8%A7_%D8%AA%D9%88%DA%BA_%D9%85%D8%A7%D8%AE%D9%88%D8%B0" title="گٹھ:غیر مختلف تصویر ویکی ڈیٹا توں ماخوذ">غیر مختلف تصویر ویکی ڈیٹا توں ماخوذ</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:1877_%D8%AF%DB%92_%D8%AC%D9%85" title="گٹھ:1877 دے جم">1877 دے جم</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:9_%D9%86%D9%88%D9%85%D8%A8%D8%B1_%D8%AF%DB%92_%D8%AC%D9%85" title="گٹھ:9 نومبر دے جم">9 نومبر دے جم</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:1938_%D8%AF%DB%8C%D8%A7%DA%BA_%D9%85%D9%88%D8%AA%D8%A7%DA%BA" title="گٹھ:1938 دیاں موتاں">1938 دیاں موتاں</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:21_%D8%A7%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D9%84_%D8%AF%DB%8C%D8%A7%DA%BA_%D9%85%D9%88%D8%AA%D8%A7%DA%BA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:21 اپریل دیاں موتاں (صفحہ مَوجود نہیں اے)">21 اپریل دیاں موتاں</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C_%DA%88%DB%8C%D9%B9%D8%A7_%D8%AA%D9%88%DA%BA_%D9%85%D8%A7%D8%AE%D9%88%D8%B0_%D8%B4%D8%B9%D8%A8%DB%82_%D8%B9%D9%85%D9%84" title="گٹھ:ویکی ڈیٹا توں ماخوذ شعبۂ عمل">ویکی ڈیٹا توں ماخوذ شعبۂ عمل</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C_%DA%88%DB%8C%D9%B9%D8%A7_%D8%AA%D9%88%DA%BA_%D9%85%D8%A7%D8%AE%D9%88%D8%B0_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%81%D8%A7%D8%A6%DB%92_%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%A7%DA%BA" title="گٹھ:ویکی ڈیٹا توں ماخوذ کارہائے نمایاں">ویکی ڈیٹا توں ماخوذ کارہائے نمایاں</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C_%DA%88%DB%8C%D9%B9%D8%A7_%D8%AA%D9%88%DA%BA_%D9%85%D8%A7%D8%AE%D9%88%D8%B0_%D9%85%D8%A4%D8%AB%D8%B1_%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA%D8%A7%DA%BA" title="گٹھ:ویکی ڈیٹا توں ماخوذ مؤثر شخصیتاں">ویکی ڈیٹا توں ماخوذ مؤثر شخصیتاں</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B9_%D8%AE%D8%A7%D8%B5%DB%8C%D8%AA_P109" title="گٹھ:صفحات مع خاصیت P109">صفحات مع خاصیت P109</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A8%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C_%DB%81%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="گٹھ:برطانوی ہندوستان">برطانوی ہندوستان</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%DB%81%D9%86%D8%AF" title="گٹھ:تحریک آزادی ہند">تحریک آزادی ہند</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A7%DB%92_%D8%B3%DB%8C_%D9%85%D8%B9_15_%D8%B9%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:اے سی مع 15 عناصر (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اے سی مع 15 عناصر</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%D9%BE%DB%8C%DA%88%DB%8C%D8%A7_%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%B9_VIAF_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA_%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="گٹھ:ویکیپیڈیا مضامین مع VIAF شناخت کنندگان">ویکیپیڈیا مضامین مع VIAF شناخت کنندگان</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%D9%BE%DB%8C%DA%88%DB%8C%D8%A7_%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%B9_LCCN_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA_%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="گٹھ:ویکیپیڈیا مضامین مع LCCN شناخت کنندگان">ویکیپیڈیا مضامین مع LCCN شناخت کنندگان</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%D9%BE%DB%8C%DA%88%DB%8C%D8%A7_%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%B9_ISNI_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA_%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="گٹھ:ویکیپیڈیا مضامین مع ISNI شناخت کنندگان">ویکیپیڈیا مضامین مع ISNI شناخت کنندگان</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%D9%BE%DB%8C%DA%88%DB%8C%D8%A7_%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%B9_GND_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA_%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="گٹھ:ویکیپیڈیا مضامین مع GND شناخت کنندگان">ویکیپیڈیا مضامین مع GND شناخت کنندگان</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%D9%BE%DB%8C%DA%88%DB%8C%D8%A7_%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%B9_SELIBR_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA_%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="گٹھ:ویکیپیڈیا مضامین مع SELIBR شناخت کنندگان">ویکیپیڈیا مضامین مع SELIBR شناخت کنندگان</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%D9%BE%DB%8C%DA%88%DB%8C%D8%A7_%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%B9_BNF_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA_%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="گٹھ:ویکیپیڈیا مضامین مع BNF شناخت کنندگان">ویکیپیڈیا مضامین مع BNF شناخت کنندگان</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%D9%BE%DB%8C%DA%88%DB%8C%D8%A7_%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%B9_BIBSYS_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA_%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="گٹھ:ویکیپیڈیا مضامین مع BIBSYS شناخت کنندگان">ویکیپیڈیا مضامین مع BIBSYS شناخت کنندگان</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%D9%BE%DB%8C%DA%88%DB%8C%D8%A7_%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%B9_MusicBrainz_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA_%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="گٹھ:ویکیپیڈیا مضامین مع MusicBrainz شناخت کنندگان">ویکیپیڈیا مضامین مع MusicBrainz شناخت کنندگان</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%D9%BE%DB%8C%DA%88%DB%8C%D8%A7_%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%B9_NLA_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA_%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="گٹھ:ویکیپیڈیا مضامین مع NLA شناخت کنندگان">ویکیپیڈیا مضامین مع NLA شناخت کنندگان</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:Wikipedia_articles_with_faulty_authority_control_identifiers_(SBN)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:Wikipedia articles with faulty authority control identifiers (SBN) (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Wikipedia articles with faulty authority control identifiers (SBN)</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:محمد اقبال (صفحہ مَوجود نہیں اے)">محمد اقبال</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D8%AE%D8%B7%D9%88%D8%B7_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:اردو خطوط نویس (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اردو خطوط نویس</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1" title="گٹھ:اردو شاعر">اردو شاعر</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D9%85%D8%B0%DB%81%D8%A8%DB%8C_%D9%85%D8%B5%D9%86%D9%81%D8%A7%DA%BA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:اردو مذہبی مصنفاں (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اردو مذہبی مصنفاں</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D9%85%D8%B5%D9%86%D9%81%D8%A7%DA%BA_%D8%A7%D8%B7%D9%81%D8%A7%D9%84" title="گٹھ:اردو مصنفاں اطفال">اردو مصنفاں اطفال</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D9%85%D9%81%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:اردو مفکرین (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اردو مفکرین</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%B9%D9%84_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AC_%D8%AF%DB%92_%D9%81%D8%B6%D9%84%D8%A7" title="گٹھ:اورینٹل کالج دے فضلا">اورینٹل کالج دے فضلا</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A8%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C_%DB%81%D9%86%D8%AF_%D8%AF%DB%92_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D9%84%DA%A9%DA%BE%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="گٹھ:برطانوی ہند دے اردو لکھاری">برطانوی ہند دے اردو لکھاری</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%88%DB%8C%DB%81%D9%88%D9%8A%DA%BA_%D8%B5%D8%AF%DB%8C_%D8%AF%DB%92_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D9%85%D8%B5%D9%86%D9%81%D8%A7%DA%BA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:ویہويں صدی دے اردو مصنفاں (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ویہويں صدی دے اردو مصنفاں</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%88%DB%8C%DB%81%D9%88%D9%8A%DA%BA_%D8%B5%D8%AF%DB%8C_%D8%AF%DB%92_%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA%DB%8C_%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1" title="گٹھ:ویہويں صدی دے بھارتی شاعر">ویہويں صدی دے بھارتی شاعر</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%88%DB%8C%DB%81%D9%88%D9%8A%DA%BA_%D8%B5%D8%AF%DB%8C_%D8%AF%DB%92_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1" title="گٹھ:ویہويں صدی دے پاکستانی شاعر">ویہويں صدی دے پاکستانی شاعر</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%88%DB%8C%DB%81%D9%88%D9%8A%DA%BA_%D8%B5%D8%AF%DB%8C_%D8%AF%DB%92_%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%DB%8C" title="گٹھ:ویہويں صدی دے فلسفی">ویہويں صدی دے فلسفی</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%88%DB%8C%DB%81%D9%88%D9%8A%DA%BA_%D8%B5%D8%AF%DB%8C_%D8%AF%DB%92_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%AD%D9%82%D9%82%D8%A7%DA%BA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="گٹھ:ویہويں صدی دے مسلمان محققاں اسلام">ویہويں صدی دے مسلمان محققاں اسلام</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D9%BE%D8%B3%D9%86%D8%AF&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:بھارتی اسلام پسند (صفحہ مَوجود نہیں اے)">بھارتی اسلام پسند</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%AF_%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1" title="گٹھ:بھارتی مرد شاعر">بھارتی مرد شاعر</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D9%82%D9%88%D9%85%DB%8C_%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%AA" title="گٹھ:پاکستان دی قومی علامات">پاکستان دی قومی علامات</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D9%BE%D8%B3%D9%86%D8%AF&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:پاکستانی انقلاب پسند (صفحہ مَوجود نہیں اے)">پاکستانی انقلاب پسند</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C_%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:پاکستانی عربی شاعر (صفحہ مَوجود نہیں اے)">پاکستانی عربی شاعر</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%AF_%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:پاکستانی مرد شاعر (صفحہ مَوجود نہیں اے)">پاکستانی مرد شاعر</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8%DB%8C_%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA%D8%A7%DA%BA" title="گٹھ:پنجابی شخصیتاں">پنجابی شخصیتاں</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="گٹھ:تحریک پاکستان">تحریک پاکستان</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%92_%D9%82%D8%A7%D8%A6%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="گٹھ:تحریک پاکستان دے قائدین">تحریک پاکستان دے قائدین</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%B9%DB%8C_%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA%D8%A7%DA%BA" title="گٹھ:سیالکوٹی شخصیتاں">سیالکوٹی شخصیتاں</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%AF%DB%92_%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1" title="گٹھ:فارسی بولی دے شاعر">فارسی بولی دے شاعر</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%AF%DB%92_%D9%85%D8%B5%D9%86%D9%81%D8%A7%DA%BA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:فارسی بولی دے مصنفاں (صفحہ مَوجود نہیں اے)">فارسی بولی دے مصنفاں</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%81%D8%A7%D8%B6%D9%84_%D9%85%D8%B1%DB%92_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AC&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:فاضل مرے کالج (صفحہ مَوجود نہیں اے)">فاضل مرے کالج</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%81%D8%B6%D9%84%D8%A7_%DA%AF%D9%88%D8%B1%D9%86%D9%85%D9%86%D9%B9_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AC_%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%B9%DB%8C_%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1" title="گٹھ:فضلا گورنمنٹ کالج یونیورسٹی لاہور">فضلا گورنمنٹ کالج یونیورسٹی لاہور</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%DA%A9%D8%B4%D9%85%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA%D8%A7%DA%BA" title="گٹھ:کشمیری شخصیتاں">کشمیری شخصیتاں</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%DA%AF%D9%88%D8%B1%D9%86%D9%85%D9%86%D9%B9_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AC_%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%B9%DB%8C%D8%8C_%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1_%D8%AF%D8%A7_%D8%AA%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:گورنمنٹ کالج یونیورسٹی، لاہور دا تدریسی عملہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">گورنمنٹ کالج یونیورسٹی، لاہور دا تدریسی عملہ</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%84%D8%A7%DB%81%D9%88%D8%B1_%D8%AF%DB%92_%D9%85%D8%B5%D9%86%D9%81%D8%A7%DA%BA" title="گٹھ:لاہور دے مصنفاں">لاہور دے مصنفاں</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%84%D9%86%DA%A9%D9%86%D8%B2_%D8%A7%D9%86%DB%81%D8%A7%DA%BA_%D8%AF%DB%92_%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:لنکنز انہاں دے ارکان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">لنکنز انہاں دے ارکان</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:محمد اقبال خاندان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">محمد اقبال خاندان</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%85%D8%AE%D8%A7%D9%84%D9%81%DB%8C%D9%86_%D9%82%D9%88%D9%85_%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:مخالفین قوم پرستی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مخالفین قوم پرستی</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85_%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%81%DB%81" title="گٹھ:مسلم فلاسفہ">مسلم فلاسفہ</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B5%D8%B1_%D8%A8%DA%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA%DB%8C_%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%81%DB%81" title="گٹھ:معاصر بھارتی فلاسفہ">معاصر بھارتی فلاسفہ</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%86%D8%A7%D8%A6%D9%B9%D8%B3_%D8%A8%DB%8C%DA%86%D9%84%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:نائٹس بیچلر (صفحہ مَوجود نہیں اے)">نائٹس بیچلر</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%B9%D8%B1%DB%8C%D9%86%DB%8C%D9%B9%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%8C_%DA%A9%DB%8C%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%AC_%D8%AF%DB%92_%D9%81%D8%B6%D9%84%D8%A7" title="گٹھ:ٹرینیٹی کالج، کیمبرج دے فضلا">ٹرینیٹی کالج، کیمبرج دے فضلا</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%DB%81%D8%A7%D8%A6%DA%88%D9%84%D8%A8%D8%B1%DA%AF_%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%B9%DB%8C_%D8%AF%DB%92_%D9%81%D8%B6%D9%84%D8%A7&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:ہائڈلبرگ یونیورسٹی دے فضلا (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ہائڈلبرگ یونیورسٹی دے فضلا</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%DB%81%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C_%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:ہندوستانی عربی شاعر (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ہندوستانی عربی شاعر</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%DB%81%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%86%D8%A7%D8%A6%D9%B9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:ہندوستانی نائٹ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ہندوستانی نائٹ</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%84%D8%A7_%D9%81%D8%B1%D9%82%DB%81_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85_%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA%D8%A7%DA%BA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="گٹھ:لا فرقہ مسلم شخصیتاں (صفحہ مَوجود نہیں اے)">لا فرقہ مسلم شخصیتاں</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D9%84%DA%A9%DA%BE%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="گٹھ:اردو لکھاری">اردو لکھاری</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D9%84%DA%A9%DA%BE%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="گٹھ:فارسی لکھاری">فارسی لکھاری</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%DB%8C" title="گٹھ:فلسفی">فلسفی</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA%D8%A7%DA%BA" title="گٹھ:شخصیتاں">شخصیتاں</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C_%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA%D8%A7%DA%BA" title="گٹھ:تریخی شخصیتاں">تریخی شخصیتاں</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%85%D8%B4%DB%81%D9%88%D8%B1_%D9%84%D9%88%DA%A9" title="گٹھ:مشہور لوک">مشہور لوک</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%84%DB%81%D9%88%D8%B1" title="گٹھ:لہور">لہور</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8%DB%8C_%D9%84%D9%88%DA%A9" title="گٹھ:پنجابی لوک">پنجابی لوک</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8%DB%8C_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="گٹھ:پنجابی مسلمان">پنجابی مسلمان</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">لُکویاں گٹھاں: ؜<ul><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:Pages_using_duplicate_arguments_in_template_calls" title="گٹھ:Pages using duplicate arguments in template calls">Pages using duplicate arguments in template calls</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B9_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C_%DA%88%DB%8C%D9%B9%D8%A7" title="گٹھ:صفحات مع ویکی ڈیٹا">صفحات مع ویکی ڈیٹا</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C_%DA%88%DB%8C%D9%B9%D8%A7_%D8%AF%DB%92_%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AF_%D8%AF%D8%A7_%D8%B3%D8%AA%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%84_%DA%A9%D8%B1%D9%86%DB%92_%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%92_%D8%B5%D9%81%D8%AD%DB%92" title="گٹھ:ویکی ڈیٹا دے مواد دا ستعمال کرنے والے صفحے">ویکی ڈیٹا دے مواد دا ستعمال کرنے والے صفحے</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C_%DA%88%DB%8C%D9%B9%D8%A7_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B9_%D8%BA%DB%8C%D8%B1_%D9%85%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88_%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA" title="گٹھ:ویکی ڈیٹا صفحات مع غیر موجود اردو نشانات">ویکی ڈیٹا صفحات مع غیر موجود اردو نشانات</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:Pages_using_ISBN_magic_links" title="گٹھ:Pages using ISBN magic links">Pages using ISBN magic links</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B9_%D8%AE%D8%A7%D8%B5%DB%8C%D8%AA_P1559" title="گٹھ:صفحات مع خاصیت P1559">صفحات مع خاصیت P1559</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B9_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C_%DA%88%DB%8C%D9%B9%D8%A7_%D8%AD%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%81_%D8%AC%D8%A7%D8%AA" title="گٹھ:صفحات مع ویکی ڈیٹا حوالہ جات">صفحات مع ویکی ڈیٹا حوالہ جات</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B9_%D8%AE%D8%A7%D8%B5%DB%8C%D8%AA_P569" title="گٹھ:صفحات مع خاصیت P569">صفحات مع خاصیت P569</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B9_%D8%AE%D8%A7%D8%B5%DB%8C%D8%AA_P570" title="گٹھ:صفحات مع خاصیت P570">صفحات مع خاصیت P570</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%85%D8%AF%D9%81%D9%86_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C_%DA%88%DB%8C%D9%B9%D8%A7_%D8%AA%D9%88%DA%BA_%D9%85%D8%A7%D8%AE%D9%88%D8%B0" title="گٹھ:مدفن ویکی ڈیٹا توں ماخوذ">مدفن ویکی ڈیٹا توں ماخوذ</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B9_%D8%AE%D8%A7%D8%B5%DB%8C%D8%AA_P551" title="گٹھ:صفحات مع خاصیت P551">صفحات مع خاصیت P551</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B9_%D8%AE%D8%A7%D8%B5%DB%8C%D8%AA_P27" title="گٹھ:صفحات مع خاصیت P27">صفحات مع خاصیت P27</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A7%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C_%DA%88%DB%8C%D9%B9%D8%A7_%D8%AA%D9%88%DA%BA_%D9%85%D8%A7%D8%AE%D9%88%D8%B0" title="گٹھ:اولاد ویکی ڈیٹا توں ماخوذ">اولاد ویکی ڈیٹا توں ماخوذ</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B9_%D8%AE%D8%A7%D8%B5%DB%8C%D8%AA_P22" title="گٹھ:صفحات مع خاصیت P22">صفحات مع خاصیت P22</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B9_%D8%AE%D8%A7%D8%B5%DB%8C%D8%AA_P25" title="گٹھ:صفحات مع خاصیت P25">صفحات مع خاصیت P25</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C_%DA%88%DB%8C%D9%B9%D8%A7_%D8%AA%D9%88%DA%BA_%D9%85%D8%A7%D8%AE%D9%88%D8%B0" title="گٹھ:مادر علمی ویکی ڈیٹا توں ماخوذ">مادر علمی ویکی ڈیٹا توں ماخوذ</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B9_%D8%AA%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%B5%D9%90_%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D8%AF%D9%85%DB%8C" title="گٹھ:صفحات مع تخصیصِ اکادمی">صفحات مع تخصیصِ اکادمی</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B9_%D8%AA%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D9%86%D8%AF" title="گٹھ:صفحات مع تعلیمی سند">صفحات مع تعلیمی سند</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B9_%D8%AE%D8%A7%D8%B5%DB%8C%D8%AA_P106" title="گٹھ:صفحات مع خاصیت P106">صفحات مع خاصیت P106</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C_%DA%88%DB%8C%D9%B9%D8%A7_%D8%AA%D9%88%DA%BA_%D9%85%D8%A7%D8%AE%D9%88%D8%B0_%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%81_%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%81_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="گٹھ:ویکی ڈیٹا توں ماخوذ پیشہ ورانہ زبان">ویکی ڈیٹا توں ماخوذ پیشہ ورانہ زبان</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B9_%D8%AE%D8%A7%D8%B5%DB%8C%D8%AA_P166" title="گٹھ:صفحات مع خاصیت P166">صفحات مع خاصیت P166</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B9_%DA%A9%D8%AB%DB%8C%D8%B1_%D9%85%DB%8C%DA%88%DB%8C%D8%A7" title="گٹھ:صفحات مع کثیر میڈیا">صفحات مع کثیر میڈیا</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81_%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%81_%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%DB%92_%D9%86%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%B9%D8%B1_%D8%A7%D9%8F%D8%AA%DB%92_%D9%85%D8%B4%D8%AA%D9%85%D9%84_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA" title="گٹھ:سانچہ خانہ معلومات شخصیت دے نامعلوم پیرامیٹر اُتے مشتمل صفحات">سانچہ خانہ معلومات شخصیت دے نامعلوم پیرامیٹر اُتے مشتمل صفحات</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%85%D8%A7%D8%AE%D8%B0_%D9%85%DB%8C%DA%BA_%D9%86%D8%A7%D9%85%DA%A9%D9%85%D9%84_%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%AA" title="گٹھ:ماخذ میں نامکمل اندراجات">ماخذ میں نامکمل اندراجات</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> ایس صفحے وچ آخری سودھ ۱۰ نومبر ۲۰۲۴ نوں ۱۶:۵۱ وجے ہوئی۔</li> <li id="footer-info-copyright">لکھت <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/">کریئیٹیو کامنز انتساب/ اکوجہے-شراکت لائسنس</a> دے ہیٹھ دستیاب اے، ہور شرطاں وی لاگو ہوسکدیاں نیں۔ ویروے لئی <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">ورتن شرطاں</a> دیکھو۔</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">پردہ داری</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%BE%DB%8C%DA%88%DB%8C%D8%A7:%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DB%92">وکیپیڈیا بارے</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%BE%DB%8C%DA%88%DB%8C%D8%A7:%D8%B9%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B9%D9%88%DB%92">دعوے داری</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">ترقی دین والے</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pnb.wikipedia.org">انکڑے</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">کوکی تفصیلاں</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pnb.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">موبائیل سائٹ</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>کھوج</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="وکیپیڈیا وچ کھوجو"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="خاص:Search"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">کھوجو</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Contents" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toggle the table of contents" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toggle the table of contents</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">اقبال</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>۸۴ بولیاں</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>مضمون پاؤ</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-657b46f875-64wlz","wgBackendResponseTime":237,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"4.106","walltime":"5.062","ppvisitednodes":{"value":140208,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":554142,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":162339,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":41,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":53,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":23421,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":40,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 4256.963 1 -total"," 96.18% 4094.398 1 سانچہ:Infobox_philosopher"," 96.13% 4092.070 1 سانچہ:Infobox_person"," 65.82% 2801.763 56 سانچہ:ص.م/سطر_مختلط_اختياري"," 59.52% 2533.603 60 سانچہ:قيمة_ويكي_بيانات"," 39.27% 1671.578 42 سانچہ:خانہ_معلومات/مخلوط_سطر_اختیاری_ويكي_بيانات2"," 24.92% 1060.910 99 سانچہ:Str_right"," 24.67% 1050.079 99 سانچہ:Str_sub_long"," 20.81% 885.876 4 سانچہ:مداخل_على_سطور"," 20.01% 851.665 1 سانچہ:ص.م/ميلاد_ووفاة"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"1.855","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":15321581,"limit":52428800},"limitreport-logs":"y .. suffix1877 دے جم\nfinding P227house36578\nfinding P1417house5375741\nfinding P3430house29861311\nfinding P268house19938912\ny .. suffix1938 دیاں موتاں\nfinding P227house36578\nfinding P268house19938912\nfinding P1417house5375741\nfinding P3430house29861311\nfinding P268house19938912\nfinding P691house13550863\nfinding P691house13550863\nfinding P691house13550863\nfinding P1280house16744133\nfinding P691house13550863\nfinding P691house13550863\nfinding P691house13550863\n","limitreport-profile":[["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getExpandedArgument","1060","33.3"],["recursiveClone \u003CmwInit.lua:45\u003E","660","20.8"],["?","620","19.5"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getEntity","380","11.9"],["(for generator)","100","3.1"],["require \u003Cpackage.lua:89\u003E","60","1.9"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getSiteLinkPageName","60","1.9"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getLabel","40","1.3"],["type","40","1.3"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::callParserFunction","40","1.3"],["[others]","120","3.8"]]},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-64b5bb4b79-9krjg","timestamp":"20250301124746","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0627\u0642\u0628\u0627\u0644","url":"https:\/\/pnb.wikipedia.org\/wiki\/%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%A7%D9%84","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q484141","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q484141","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2009-07-28T18:58:24Z","dateModified":"2024-11-10T11:51:14Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/8\/8a\/Iqbal.jpg"}</script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10