CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="hy" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Ազատականություն - Վիքիպեդիա</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )hywikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","Հունվար","Փետրվար","Մարտ","Ապրիլ","Մայիս","Հունիս","Հուլիս","Օգոստոս","Սեպտեմբեր","Հոկտեմբեր","Նոյեմբեր","Դեկտեմբեր"],"wgRequestId":"c4939213-4b86-495e-bced-b3c51077d2b6","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Ազատականություն","wgTitle":"Ազատականություն","wgCurRevisionId":9748313,"wgRevisionId":9748313,"wgArticleId":51559,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list","CS1 սխալներ: periodical ignored","CS1 սխալներ: ASIN","CS1 սխալներ: բացակայող periodical","CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու","CS1 սխալներ: հնացած պարամետրներ","CS1 սխալներ: generic name", "Webarchive template wayback links","Pages using ISBN magic links","Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից","Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից","Աուդիո հոդվածներ","Լիբերալիզմ","Փիլիսոփայական տեսություններ","Քաղաքական տեսություններ"],"wgPageViewLanguage":"hy","wgPageContentLanguage":"hy","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Ազատականություն","wgRelevantArticleId":51559,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"hy","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"hy"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true, "nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":200000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q6216","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.relatedIcons":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready", "skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","ext.tmh.player","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ondemand-pgn","ext.gadget.ArmSpelling","ext.gadget.HotCat","ext.gadget.Provelt","ext.gadget.easyTranslate","ext.gadget.edittop","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints", "ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.cite.styles%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=hy&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.gadget.relatedIcons&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Ազատականություն - Վիքիպեդիա"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//hy.m.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Խմբագրել" href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Վիքիպեդիա (hy)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//hy.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Վիքիպեդիա Atom Սնուցում" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Ազատականություն rootpage-Ազատականություն skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Jump to content</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Հիմնական ընտրացանկ" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Հիմնական ընտրացանկ </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Հիմնական ընտրացանկ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Նավարկում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Գլխավոր-էջ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB">Գլխավոր էջ</a></li><li id="n-browse" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB">Կատեգորիաներ</a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A7%D5%BB" title="Այցելեք պատահական էջ [x]" accesskey="x">Պատահական հոդված</a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%86%D5%B8%D6%80%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8">Նոր էջեր</a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B8%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%AF_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Տեղեկություններ ընթացիկ իրադարձությունների մասին">Ընթացիկ իրադարձություններ</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> Մասնակցել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Էությունը" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8">Էությունը</a></li><li id="n-Խորհրդարան" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6">Խորհրդարան</a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Վիքիում կատարված վերջին փոփոխությունների ցանկը [r]" accesskey="r">Վերջին փոփոխություններ</a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Վիքիպեդիա նախագծի ուղեցույց">Օգնություն</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Վիքիպեդիա" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-hy.svg" style="width: 8.625em; height: 1.375em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-hy.svg" width="150" height="15" style="width: 9.375em; height: 0.9375em;"> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%AC" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f"> Որոնել </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" aria-label="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" autocapitalize="sentences" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f" id="searchInput" > </div> <input type="hidden" name="title" value="Սպասարկող:Որոնել"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Որոնել</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Անձնական գործիքներ"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Արտաքին տեսք" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Արտաքին տեսք </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy" class="">Նվիրաբերել</a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։" class="">Ստեղծել հաշիվ</a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o" class="">Մտնել</a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Այլ ընտրանքներ" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Անձնական գործիքներ" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Անձնական գործիքներ </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Օգտվողի ընտրացանկ" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy">Նվիրաբերել</a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։"> Ստեղծել հաշիվ</a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o"> Մտնել</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Էջեր չգրանցված խմբագիրների համար <a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" aria-label="Learn more about editing">իմանալ ավելին</a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="A list of edits made from this IP address [y]" accesskey="y">Ներդրումներ</a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="IP-հասցեից կատարված խմբագրումների քննարկում [n]" accesskey="n">Քննարկում</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Բովանդակություն" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Բովանդակություն</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">թաքցնել</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Ներածություն</div> </a> </li> <li id="toc-Ծագումն_ու_սահմանումը" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ծագումն_ու_սահմանումը"> <div class="vector-toc-text"> 1 Ծագումն ու սահմանումը </div> </a> <ul id="toc-Ծագումն_ու_սահմանումը-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Պատմություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Պատմություն"> <div class="vector-toc-text"> 2 Պատմություն </div> </a> <button aria-controls="toc-Պատմություն-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Toggle Պատմություն subsection </button> <ul id="toc-Պատմություն-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Ակունքները" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ակունքները"> <div class="vector-toc-text"> 2.1 Ակունքները </div> </a> <ul id="toc-Ակունքները-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Պանծալի_հեղափոխություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Պանծալի_հեղափոխություն"> <div class="vector-toc-text"> 2.2 Պանծալի հեղափոխություն </div> </a> <ul id="toc-Պանծալի_հեղափոխություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Լուսավորության_դարաշրջան" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Լուսավորության_դարաշրջան"> <div class="vector-toc-text"> 2.3 Լուսավորության դարաշրջան </div> </a> <ul id="toc-Լուսավորության_դարաշրջան-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ամերիկյան_հեղափոխությունը" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ամերիկյան_հեղափոխությունը"> <div class="vector-toc-text"> 2.4 Ամերիկյան հեղափոխությունը </div> </a> <ul id="toc-Ամերիկյան_հեղափոխությունը-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ֆրանսիական_հեղափոխությունը" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ֆրանսիական_հեղափոխությունը"> <div class="vector-toc-text"> 2.5 Ֆրանսիական հեղափոխությունը </div> </a> <ul id="toc-Ֆրանսիական_հեղափոխությունը-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Արմատականություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Արմատականություն"> <div class="vector-toc-text"> 2.6 Արմատականություն </div> </a> <ul id="toc-Արմատականություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ազատական_տնտեսական_տեսություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ազատական_տնտեսական_տեսություն"> <div class="vector-toc-text"> 2.7 Ազատական տնտեսական տեսություն </div> </a> <ul id="toc-Ազատական_տնտեսական_տեսություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ազատականության_տարածումը" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ազատականության_տարածումը"> <div class="vector-toc-text"> 2.8 Ազատականության տարածումը </div> </a> <ul id="toc-Ազատականության_տարածումը-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Սոցիալ_ազատականություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Սոցիալ_ազատականություն"> <div class="vector-toc-text"> 2.9 Սոցիալ ազատականություն </div> </a> <ul id="toc-Սոցիալ_ազատականություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-1920-ականներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#1920-ականներ"> <div class="vector-toc-text"> 2.10 1920-ականներ </div> </a> <ul id="toc-1920-ականներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Քեյնսյան_տնտեսագիտություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Քեյնսյան_տնտեսագիտություն"> <div class="vector-toc-text"> 2.11 Քեյնսյան տնտեսագիտություն </div> </a> <ul id="toc-Քեյնսյան_տնտեսագիտություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ետպատերազմյան_ազատականությունը" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ետպատերազմյան_ազատականությունը"> <div class="vector-toc-text"> 2.12 Ետպատերազմյան ազատականությունը </div> </a> <ul id="toc-Ետպատերազմյան_ազատականությունը-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Փիլիսոփայությունը" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Փիլիսոփայությունը"> <div class="vector-toc-text"> 3 Փիլիսոփայությունը </div> </a> <button aria-controls="toc-Փիլիսոփայությունը-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Toggle Փիլիսոփայությունը subsection </button> <ul id="toc-Փիլիսոփայությունը-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Հիմնական_նյութերը" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Հիմնական_նյութերը"> <div class="vector-toc-text"> 3.1 Հիմնական նյութերը </div> </a> <ul id="toc-Հիմնական_նյութերը-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Դասական_և_ժամանակակից" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Դասական_և_ժամանակակից"> <div class="vector-toc-text"> 3.2 Դասական և ժամանակակից </div> </a> <ul id="toc-Դասական_և_ժամանակակից-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Քննադատություն_և_սատարում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Քննադատություն_և_սատարում"> <div class="vector-toc-text"> 3.3 Քննադատություն և սատարում </div> </a> <ul id="toc-Քննադատություն_և_սատարում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Աշխարհում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Աշխարհում"> <div class="vector-toc-text"> 4 Աշխարհում </div> </a> <button aria-controls="toc-Աշխարհում-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Toggle Աշխարհում subsection </button> <ul id="toc-Աշխարհում-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Եվրոպա" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Եվրոպա"> <div class="vector-toc-text"> 4.1 Եվրոպա </div> </a> <ul id="toc-Եվրոպա-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ամերիկա" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ամերիկա"> <div class="vector-toc-text"> 4.2 Ամերիկա </div> </a> <ul id="toc-Ամերիկա-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Այլ_տարածաշրջաններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Այլ_տարածաշրջաններ"> <div class="vector-toc-text"> 4.3 Այլ տարածաշրջաններ </div> </a> <ul id="toc-Այլ_տարածաշրջաններ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Ներգործություն_և_ազդեցություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ներգործություն_և_ազդեցություն"> <div class="vector-toc-text"> 5 Ներգործություն և ազդեցություն </div> </a> <ul id="toc-Ներգործություն_և_ազդեցություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ծանոթագրություններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ծանոթագրություններ"> <div class="vector-toc-text"> 6 Ծանոթագրություններ </div> </a> <ul id="toc-Ծանոթագրություններ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Գրականություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Գրականություն"> <div class="vector-toc-text"> 7 Գրականություն </div> </a> <ul id="toc-Գրականություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Արտաքին_հղումներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Արտաքին_հղումներ"> <div class="vector-toc-text"> 8 Արտաքին հղումներ </div> </a> <ul id="toc-Արտաքին_հղումներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Բովանդակություն" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toggle the table of contents" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Toggle the table of contents </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Ազատականություն</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Go to an article in another language. Available in 152 languages" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-152" aria-hidden="true" > 152 լեզու </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Liberalisme" title="Liberalisme – աֆրիկաանս" lang="af" hreflang="af" data-title="Liberalisme" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="աֆրիկաանս" class="interlanguage-link-target">Afrikaans</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Liberalismus" title="Liberalismus – շվեյցարական գերմաներեն" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Liberalismus" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="շվեյցարական գերմաներեն" class="interlanguage-link-target">Alemannisch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%88%E1%8B%98%E1%89%A5%E1%89%B0%E1%8A%9D%E1%8A%90%E1%89%B5" title="ለዘብተኝነት – ամհարերեն" lang="am" hreflang="am" data-title="ለዘብተኝነት" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="ամհարերեն" class="interlanguage-link-target">አማርኛ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Liberalismo" title="Liberalismo – արագոներեն" lang="an" hreflang="an" data-title="Liberalismo" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="արագոներեն" class="interlanguage-link-target">Aragonés</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Fr%C4%93od%C5%8Dmes_%C3%BE%C5%8Dht" title="Frēodōmes þōht – հին անգլերեն" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Frēodōmes þōht" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="հին անգլերեն" class="interlanguage-link-target">Ænglisc</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D9%8A%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="ليبرالية – արաբերեն" lang="ar" hreflang="ar" data-title="ليبرالية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="արաբերեն" class="interlanguage-link-target">العربية</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D9%8A%D8%A8%D9%8A%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="ليبيرالية – Moroccan Arabic" lang="ary" hreflang="ary" data-title="ليبيرالية" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="Moroccan Arabic" class="interlanguage-link-target">الدارجة</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="ընտրյալ հոդված"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D9%8A%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%8A%D9%87" title="ليبراليه – եգիպտական արաբերեն" lang="arz" hreflang="arz" data-title="ليبراليه" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="եգիպտական արաբերեն" class="interlanguage-link-target">مصرى</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A7%B0%E0%A6%A8%E0%A7%88%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="উদাৰনৈতিকতাবাদ – ասամերեն" lang="as" hreflang="as" data-title="উদাৰনৈতিকতাবাদ" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="ասամերեն" class="interlanguage-link-target">অসমীয়া</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Lliberalismu" title="Lliberalismu – աստուրերեն" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Lliberalismu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="աստուրերեն" class="interlanguage-link-target">Asturianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Liberalizm" title="Liberalizm – ադրբեջաներեն" lang="az" hreflang="az" data-title="Liberalizm" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ադրբեջաներեն" class="interlanguage-link-target">Azərbaycanca</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="لیبرالیسم – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="لیبرالیسم" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target">تۆرکجه</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Либерализм – բաշկիրերեն" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Либерализм" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="բաշկիրերեն" class="interlanguage-link-target">Башҡортса</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Liberal%C4%97zmos" title="Liberalėzmos – Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Liberalėzmos" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target">Žemaitėška</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%96%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%B7%D0%BC" title="Лібералізм – բելառուսերեն" lang="be" hreflang="be" data-title="Лібералізм" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="բելառուսերեն" class="interlanguage-link-target">Беларуская</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%96%D0%B1%D1%8D%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%B7%D0%BC" title="Лібэралізм – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Лібэралізм" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target">Беларуская (тарашкевіца)</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D1%8A%D0%BC" title="Либерализъм – բուլղարերեն" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Либерализъм" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="բուլղարերեն" class="interlanguage-link-target">Български</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A7%80%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="উদারনীতিবাদ – բենգալերեն" lang="bn" hreflang="bn" data-title="উদারনীতিবাদ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="բենգալերեն" class="interlanguage-link-target">বাংলা</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Frankizouriezh" title="Frankizouriezh – բրետոներեն" lang="br" hreflang="br" data-title="Frankizouriezh" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="բրետոներեն" class="interlanguage-link-target">Brezhoneg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Liberalizam" title="Liberalizam – բոսնիերեն" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Liberalizam" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="բոսնիերեն" class="interlanguage-link-target">Bosanski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Liberalisme" title="Liberalisme – Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Liberalisme" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target">Batak Mandailing</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Либерализм – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Либерализм" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target">Буряад</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Liberalisme" title="Liberalisme – կատալաներեն" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Liberalisme" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="կատալաներեն" class="interlanguage-link-target">Català</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Либерализм – չեչեներեն" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Либерализм" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="չեչեներեն" class="interlanguage-link-target">Нохчийн</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Liberalismo" title="Liberalismo – սեբուերեն" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Liberalismo" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="սեբուերեն" class="interlanguage-link-target">Cebuano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B2%D9%85" title="لیبرالیزم – սորանի քրդերեն" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="لیبرالیزم" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="սորանի քրդերեն" class="interlanguage-link-target">کوردی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Liberalismus" title="Liberalismus – չեխերեն" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Liberalismus" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="չեխերեն" class="interlanguage-link-target">Čeština</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Либерализм – չուվաշերեն" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Либерализм" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="չուվաշերեն" class="interlanguage-link-target">Чӑвашла</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Rhyddfrydiaeth" title="Rhyddfrydiaeth – ուելսերեն" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Rhyddfrydiaeth" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ուելսերեն" class="interlanguage-link-target">Cymraeg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="խորհուրդ տրվող հոդված"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Liberalisme" title="Liberalisme – դանիերեն" lang="da" hreflang="da" data-title="Liberalisme" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="դանիերեն" class="interlanguage-link-target">Dansk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Liberalismus" title="Liberalismus – գերմաներեն" lang="de" hreflang="de" data-title="Liberalismus" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="գերմաներեն" class="interlanguage-link-target">Deutsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Liberalizm" title="Liberalizm – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Liberalizm" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target">Zazaki</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CE%B9%CE%BB%CE%B5%CE%BB%CE%B5%CF%85%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82" title="Φιλελευθερισμός – հունարեն" lang="el" hreflang="el" data-title="Φιλελευθερισμός" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="հունարեն" class="interlanguage-link-target">Ελληνικά</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Liberalism" title="Liberalism – անգլերեն" lang="en" hreflang="en" data-title="Liberalism" data-language-autonym="English" data-language-local-name="անգլերեն" class="interlanguage-link-target">English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Liberalismo" title="Liberalismo – էսպերանտո" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Liberalismo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="էսպերանտո" class="interlanguage-link-target">Esperanto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Liberalismo" title="Liberalismo – իսպաներեն" lang="es" hreflang="es" data-title="Liberalismo" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="իսպաներեն" class="interlanguage-link-target">Español</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Liberalism" title="Liberalism – էստոներեն" lang="et" hreflang="et" data-title="Liberalism" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="էստոներեն" class="interlanguage-link-target">Eesti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Liberalismo" title="Liberalismo – բասկերեն" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Liberalismo" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="բասկերեն" class="interlanguage-link-target">Euskara</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="لیبرالیسم – պարսկերեն" lang="fa" hreflang="fa" data-title="لیبرالیسم" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="պարսկերեն" class="interlanguage-link-target">فارسی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Liberalismi" title="Liberalismi – ֆիններեն" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Liberalismi" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="ֆիններեն" class="interlanguage-link-target">Suomi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Liberalism" title="Liberalism – վորո" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Liberalism" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="վորո" class="interlanguage-link-target">Võro</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Liberalisma" title="Liberalisma – ֆարյորերեն" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Liberalisma" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="ֆարյորերեն" class="interlanguage-link-target">Føroyskt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Lib%C3%A9ralisme" title="Libéralisme – ֆրանսերեն" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Libéralisme" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="ֆրանսերեն" class="interlanguage-link-target">Français</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Liberalisme" title="Liberalisme – արևմտաֆրիզերեն" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Liberalisme" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="արևմտաֆրիզերեն" class="interlanguage-link-target">Frysk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Liobr%C3%A1lachas" title="Liobrálachas – իռլանդերեն" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Liobrálachas" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="իռլանդերեն" class="interlanguage-link-target">Gaeilge</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E8%87%AA%E7%94%B1%E4%B8%BB%E7%BE%A9" title="自由主義 – Gan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="自由主義" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="Gan" class="interlanguage-link-target">贛語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Lib%C3%A9ralism" title="Libéralism – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Libéralism" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target">Kriyòl gwiyannen</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Libearalas" title="Libearalas – շոտլանդական գաելերեն" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Libearalas" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="շոտլանդական գաելերեն" class="interlanguage-link-target">Gàidhlig</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Liberalismo" title="Liberalismo – գալիսերեն" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Liberalismo" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="գալիսերեն" class="interlanguage-link-target">Galego</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Liberalismo" title="Liberalismo – գուարանի" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Liberalismo" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="գուարանի" class="interlanguage-link-target">Avañe'ẽ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%89%E0%AA%A6%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%A6" title="ઉદારવાદ – գուջարաթի" lang="gu" hreflang="gu" data-title="ઉદારવાદ" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="գուջարաթի" class="interlanguage-link-target">ગુજરાતી</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Liberalism" title="Liberalism – հաուսա" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Liberalism" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="հաուսա" class="interlanguage-link-target">Hausa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9C%D7%99%D7%91%D7%A8%D7%9C%D7%99%D7%96%D7%9D" title="ליברליזם – եբրայերեն" lang="he" hreflang="he" data-title="ליברליזם" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="եբրայերեն" class="interlanguage-link-target">עברית</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%89%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%A6" title="उदारतावाद – հինդի" lang="hi" hreflang="hi" data-title="उदारतावाद" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="հինդի" class="interlanguage-link-target">हिन्दी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Udarwaad" title="Udarwaad – Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Udarwaad" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target">Fiji Hindi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Liberalizam" title="Liberalizam – խորվաթերեն" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Liberalizam" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="խորվաթերեն" class="interlanguage-link-target">Hrvatski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Liberalizmus" title="Liberalizmus – հունգարերեն" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Liberalizmus" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="հունգարերեն" class="interlanguage-link-target">Magyar</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Liberalismo" title="Liberalismo – ինտերլինգուա" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Liberalismo" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="ինտերլինգուա" class="interlanguage-link-target">Interlingua</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Liberalisme" title="Liberalisme – ինդոնեզերեն" lang="id" hreflang="id" data-title="Liberalisme" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="ինդոնեզերեն" class="interlanguage-link-target">Bahasa Indonesia</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Liberalisme" title="Liberalisme – ինտերլինգուե" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Liberalisme" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="ինտերլինգուե" class="interlanguage-link-target">Interlingue</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/Liberalism" title="Liberalism – իգբո" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Liberalism" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="իգբո" class="interlanguage-link-target">Igbo</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Liberalismo" title="Liberalismo – իլոկերեն" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Liberalismo" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="իլոկերեն" class="interlanguage-link-target">Ilokano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Liberalismo" title="Liberalismo – իդո" lang="io" hreflang="io" data-title="Liberalismo" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="իդո" class="interlanguage-link-target">Ido</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Frj%C3%A1lslyndisstefna" title="Frjálslyndisstefna – իսլանդերեն" lang="is" hreflang="is" data-title="Frjálslyndisstefna" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="իսլանդերեն" class="interlanguage-link-target">Íslenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Liberalismo" title="Liberalismo – իտալերեն" lang="it" hreflang="it" data-title="Liberalismo" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="իտալերեն" class="interlanguage-link-target">Italiano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E8%87%AA%E7%94%B1%E4%B8%BB%E7%BE%A9" title="自由主義 – ճապոներեն" lang="ja" hreflang="ja" data-title="自由主義" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ճապոներեն" class="interlanguage-link-target">日本語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Libaralizim" title="Libaralizim – Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Libaralizim" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target">Patois</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Liberalisme" title="Liberalisme – ճավայերեն" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Liberalisme" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="ճավայերեն" class="interlanguage-link-target">Jawa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%9B%E1%83%98" title="ლიბერალიზმი – վրացերեն" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ლიბერალიზმი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="վրացերեն" class="interlanguage-link-target">ქართული</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/T%C9%A9-y%C9%94%C9%94_w%C9%9B%CA%8A%CA%8A_t%CA%8Am%C9%A9y%C9%9B_lab%CA%8A_l%C9%A9ma%C9%A3z%C9%A9y%C9%9B" title="Tɩ-yɔɔ wɛʊʊ tʊmɩyɛ labʊ lɩmaɣzɩyɛ – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Tɩ-yɔɔ wɛʊʊ tʊmɩyɛ labʊ lɩmaɣzɩyɛ" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target">Kabɩyɛ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Либерализм – ղազախերեն" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Либерализм" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="ղազախերեն" class="interlanguage-link-target">Қазақша</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%9A%E1%9E%B8%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%99%E1%9E%98" title="សេរីនិយម – քմերերեն" lang="km" hreflang="km" data-title="សេរីនិយម" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="քմերերեն" class="interlanguage-link-target">ភាសាខ្មែរ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%9E%90%EC%9C%A0%EC%A3%BC%EC%9D%98" title="자유주의 – կորեերեն" lang="ko" hreflang="ko" data-title="자유주의" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="կորեերեն" class="interlanguage-link-target">한국어</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Либерализм – կարաչայ-բալկարերեն" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Либерализм" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="կարաչայ-բալկարերեն" class="interlanguage-link-target">Къарачай-малкъар</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/L%C3%AEberal%C3%AEzm" title="Lîberalîzm – քրդերեն" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Lîberalîzm" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="քրդերեն" class="interlanguage-link-target">Kurdî</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Livrelieth" title="Livrelieth – կոռներեն" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Livrelieth" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="կոռներեն" class="interlanguage-link-target">Kernowek</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Либерализм – ղրղզերեն" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Либерализм" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="ղրղզերեն" class="interlanguage-link-target">Кыргызча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Liberalismus" title="Liberalismus – լատիներեն" lang="la" hreflang="la" data-title="Liberalismus" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="լատիներեն" class="interlanguage-link-target">Latina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Liberalismus" title="Liberalismus – լյուքսեմբուրգերեն" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Liberalismus" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="լյուքսեմբուրգերեն" class="interlanguage-link-target">Lëtzebuergesch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Libralisme" title="Libralisme – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Libralisme" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target">Lingua Franca Nova</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Liberalisme" title="Liberalisme – լիմբուրգերեն" lang="li" hreflang="li" data-title="Liberalisme" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="լիմբուրգերեն" class="interlanguage-link-target">Limburgs</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Liberalism" title="Liberalism – Lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Liberalism" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombard" class="interlanguage-link-target">Lombard</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Liberalizmas" title="Liberalizmas – լիտվերեն" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Liberalizmas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="լիտվերեն" class="interlanguage-link-target">Lietuvių</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Liber%C4%81lisms" title="Liberālisms – լատվիերեն" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Liberālisms" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="լատվիերեն" class="interlanguage-link-target">Latviešu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%8C" title="Либерализмась – մոկշայերեն" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Либерализмась" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="մոկշայերեն" class="interlanguage-link-target">Мокшень</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Liberalisma" title="Liberalisma – մալգաշերեն" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Liberalisma" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="մալգաշերեն" class="interlanguage-link-target">Malagasy</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Liberalisme" title="Liberalisme – մինանգկաբաու" lang="min" hreflang="min" data-title="Liberalisme" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="մինանգկաբաու" class="interlanguage-link-target">Minangkabau</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D0%BC" title="Либерализам – մակեդոներեն" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Либерализам" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="մակեդոներեն" class="interlanguage-link-target">Македонски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%89%E0%B4%A6%E0%B4%BE%E0%B4%B0%E0%B4%A4%E0%B4%BE%E0%B4%B5%E0%B4%BE%E0%B4%A6%E0%B4%82" title="ഉദാരതാവാദം – մալայալամ" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ഉദാരതാവാദം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="մալայալամ" class="interlanguage-link-target">മലയാളം</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Либерализм – մոնղոլերեն" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Либерализм" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="մոնղոլերեն" class="interlanguage-link-target">Монгол</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%89%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%AE%E0%A4%A4%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%A6" title="उदारमतवाद – մարաթի" lang="mr" hreflang="mr" data-title="उदारमतवाद" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="մարաթի" class="interlanguage-link-target">मराठी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Liberalisme" title="Liberalisme – մալայերեն" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Liberalisme" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="մալայերեն" class="interlanguage-link-target">Bahasa Melayu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Liberalismo" title="Liberalismo – միրանդերեն" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Liberalismo" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="միրանդերեն" class="interlanguage-link-target">Mirandés</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9C%E1%80%85%E1%80%BA%E1%80%98%E1%80%9B%E1%80%9A%E1%80%BA%E1%80%9D%E1%80%AB%E1%80%92" title="လစ်ဘရယ်ဝါဒ – բիրմայերեն" lang="my" hreflang="my" data-title="လစ်ဘရယ်ဝါဒ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="բիրմայերեն" class="interlanguage-link-target">မြန်မာဘာသာ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="لیبرالیسم – մազանդարաներեն" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="لیبرالیسم" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="մազանդարաներեն" class="interlanguage-link-target">مازِرونی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Liberalismus" title="Liberalismus – ստորին գերմաներեն" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Liberalismus" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="ստորին գերմաներեն" class="interlanguage-link-target">Plattdüütsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%89%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%A6" title="उदारवाद – նեպալերեն" lang="ne" hreflang="ne" data-title="उदारवाद" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="նեպալերեն" class="interlanguage-link-target">नेपाली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%89%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%A6" title="उदारवाद – նեվարերեն" lang="new" hreflang="new" data-title="उदारवाद" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="նեվարերեն" class="interlanguage-link-target">नेपाल भाषा</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Liberalisme" title="Liberalisme – հոլանդերեն" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Liberalisme" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="հոլանդերեն" class="interlanguage-link-target">Nederlands</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Liberalisme" title="Liberalisme – նոր նորվեգերեն" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Liberalisme" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="նոր նորվեգերեն" class="interlanguage-link-target">Norsk nynorsk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Liberalisme" title="Liberalisme – գրքային նորվեգերեն" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Liberalisme" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="գրքային նորվեգերեն" class="interlanguage-link-target">Norsk bokmål</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Liberalisme" title="Liberalisme – օքսիտաներեն" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Liberalisme" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="օքսիտաներեն" class="interlanguage-link-target">Occitan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%89%E0%A8%A6%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A8%B5%E0%A8%BE%E0%A8%A6" title="ਉਦਾਰਵਾਦ – փենջաբերեն" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਉਦਾਰਵਾਦ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="փենջաբերեն" class="interlanguage-link-target">ਪੰਜਾਬੀ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Liberalizm" title="Liberalizm – լեհերեն" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Liberalizm" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="լեհերեն" class="interlanguage-link-target">Polski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Liberism" title="Liberism – պիեմոնտերեն" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Liberism" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="պիեմոնտերեն" class="interlanguage-link-target">Piemontèis</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%A8%D8%B1%D9%84%D8%B2%D9%85" title="لبرلزم – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="لبرلزم" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target">پنجابی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%84%DB%90%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%B2%D9%85" title="لېبراليزم – փուշթու" lang="ps" hreflang="ps" data-title="لېبراليزم" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="փուշթու" class="interlanguage-link-target">پښتو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Liberalismo" title="Liberalismo – պորտուգալերեն" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Liberalismo" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="պորտուգալերեն" class="interlanguage-link-target">Português</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Liberalissem" title="Liberalissem – ռոմանշերեն" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Liberalissem" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="ռոմանշերեն" class="interlanguage-link-target">Rumantsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Liberalism" title="Liberalism – ռումիներեն" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Liberalism" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="ռումիներեն" class="interlanguage-link-target">Română</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Либерализм – ռուսերեն" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Либерализм" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="ռուսերեն" class="interlanguage-link-target">Русский</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%96%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%B7%D0%BC" title="Лібералізм – ռուսիներեն" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Лібералізм" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="ռուսիներեն" class="interlanguage-link-target">Русиньскый</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Либерализм – յակուտերեն" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Либерализм" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="յակուտերեն" class="interlanguage-link-target">Саха тыла</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Liberalismu" title="Liberalismu – սարդիներեն" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Liberalismu" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="սարդիներեն" class="interlanguage-link-target">Sardu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="ընտրյալ հոդված"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Libbiral%C3%ACsimu" title="Libbiralìsimu – սիցիլիերեն" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Libbiralìsimu" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="սիցիլիերեն" class="interlanguage-link-target">Sicilianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Leeberalism" title="Leeberalism – շոտլանդերեն" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Leeberalism" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="շոտլանդերեն" class="interlanguage-link-target">Scots</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%A8%D8%B1%D9%84_%D8%A7%D8%B2%D9%85" title="لبرل ازم – սինդհի" lang="sd" hreflang="sd" data-title="لبرل ازم" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="սինդհի" class="interlanguage-link-target">سنڌي</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Liberalizam" title="Liberalizam – սերբա-խորվաթերեն" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Liberalizam" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="սերբա-խորվաթերեն" class="interlanguage-link-target">Srpskohrvatski / српскохрватски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%BD%E0%B7%92%E0%B6%B6%E0%B6%BB%E0%B6%BD%E0%B7%8A%E0%B7%80%E0%B7%8F%E0%B6%AF%E0%B6%BA" title="ලිබරල්වාදය – սինհալերեն" lang="si" hreflang="si" data-title="ලිබරල්වාදය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="սինհալերեն" class="interlanguage-link-target">සිංහල</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Liberalism" title="Liberalism – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Liberalism" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target">Simple English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Liberalizmus" title="Liberalizmus – սլովակերեն" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Liberalizmus" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="սլովակերեն" class="interlanguage-link-target">Slovenčina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Liberalizem" title="Liberalizem – սլովեներեն" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Liberalizem" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="սլովեներեն" class="interlanguage-link-target">Slovenščina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Liberalinimo" title="Liberalinimo – սոմալիերեն" lang="so" hreflang="so" data-title="Liberalinimo" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="սոմալիերեն" class="interlanguage-link-target">Soomaaliga</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Liberalizmi" title="Liberalizmi – ալբաներեն" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Liberalizmi" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="ալբաներեն" class="interlanguage-link-target">Shqip</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D0%BC" title="Либерализам – սերբերեն" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Либерализам" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="սերբերեն" class="interlanguage-link-target">Српски / srpski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Liberalisme" title="Liberalisme – սունդաներեն" lang="su" hreflang="su" data-title="Liberalisme" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="սունդաներեն" class="interlanguage-link-target">Sunda</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Liberalism" title="Liberalism – շվեդերեն" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Liberalism" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="շվեդերեն" class="interlanguage-link-target">Svenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Uliberali" title="Uliberali – սուահիլի" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Uliberali" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="սուահիլի" class="interlanguage-link-target">Kiswahili</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%A4%E0%AE%BE%E0%AE%B0%E0%AE%BE%E0%AE%B3%E0%AE%AE%E0%AE%AF%E0%AE%AE%E0%AF%8D" title="தாராளமயம் – թամիլերեն" lang="ta" hreflang="ta" data-title="தாராளமயம்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="թամիլերեն" class="interlanguage-link-target">தமிழ்</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%89%E0%B0%A6%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%B5%E0%B0%BE%E0%B0%A6%E0%B0%82" title="ఉదారవాదం – թելուգու" lang="te" hreflang="te" data-title="ఉదారవాదం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="թելուգու" class="interlanguage-link-target">తెలుగు</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%81%D0%BC" title="Либеролисм – տաջիկերեն" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Либеролисм" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="տաջիկերեն" class="interlanguage-link-target">Тоҷикӣ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%80%E0%B8%AA%E0%B8%A3%E0%B8%B5%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B8%A2%E0%B8%A1" title="เสรีนิยม – թայերեն" lang="th" hreflang="th" data-title="เสรีนิยม" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="թայերեն" class="interlanguage-link-target">ไทย</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Liberalismo" title="Liberalismo – տագալերեն" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Liberalismo" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="տագալերեն" class="interlanguage-link-target">Tagalog</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Liberalizm" title="Liberalizm – թուրքերեն" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Liberalizm" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="թուրքերեն" class="interlanguage-link-target">Türkçe</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Либерализм – թաթարերեն" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Либерализм" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="թաթարերեն" class="interlanguage-link-target">Татарча / tatarça</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tyv mw-list-item"><a href="https://tyv.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Либерализм – տուվերեն" lang="tyv" hreflang="tyv" data-title="Либерализм" data-language-autonym="Тыва дыл" data-language-local-name="տուվերեն" class="interlanguage-link-target">Тыва дыл</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D9%89%D8%A8%DB%90%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%89%D8%B2%D9%89%D9%85" title="لىبېرالىزىم – ույղուրերեն" lang="ug" hreflang="ug" data-title="لىبېرالىزىم" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="ույղուրերեն" class="interlanguage-link-target">ئۇيغۇرچە / Uyghurche</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%96%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%B7%D0%BC" title="Лібералізм – ուկրաիներեն" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Лібералізм" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ուկրաիներեն" class="interlanguage-link-target">Українська</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D8%AA_%D9%BE%D8%B3%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="حریت پسندی – ուրդու" lang="ur" hreflang="ur" data-title="حریت پسندی" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ուրդու" class="interlanguage-link-target">اردو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Liberalizm" title="Liberalizm – ուզբեկերեն" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Liberalizm" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ուզբեկերեն" class="interlanguage-link-target">Oʻzbekcha / ўзбекча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Libara%C5%82ismo" title="Libarałismo – վենետերեն" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Libarałismo" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="վենետերեն" class="interlanguage-link-target">Vèneto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Liberalizm" title="Liberalizm – վեպսերեն" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Liberalizm" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="վեպսերեն" class="interlanguage-link-target">Vepsän kel’</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_t%E1%BB%B1_do" title="Chủ nghĩa tự do – վիետնամերեն" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Chủ nghĩa tự do" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="վիետնամերեն" class="interlanguage-link-target">Tiếng Việt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Liber%C3%A5s_(discramiaedje)" title="Liberås (discramiaedje) – վալոներեն" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Liberås (discramiaedje)" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="վալոներեն" class="interlanguage-link-target">Walon</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Liberalismo" title="Liberalismo – վարայերեն" lang="war" hreflang="war" data-title="Liberalismo" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="վարայերեն" class="interlanguage-link-target">Winaray</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E8%87%AA%E7%94%B1%E4%B8%BB%E4%B9%89" title="自由主义 – վու չինարեն" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="自由主义" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="վու չինարեն" class="interlanguage-link-target">吴语</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%9B%E1%83%98" title="ლიბერალიზმი – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ლიბერალიზმი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target">მარგალური</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%9C%D7%99%D7%91%D7%A2%D7%A8%D7%90%D7%9C%D7%99%D7%96%D7%9D" title="ליבעראליזם – իդիշ" lang="yi" hreflang="yi" data-title="ליבעראליזם" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="իդիշ" class="interlanguage-link-target">ייִדיש</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Swyouzcujyi" title="Swyouzcujyi – ժուանգ" lang="za" hreflang="za" data-title="Swyouzcujyi" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="ժուանգ" class="interlanguage-link-target">Vahcuengh</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%87%AA%E7%94%B1%E4%B8%BB%E4%B9%89" title="自由主义 – չինարեն" lang="zh" hreflang="zh" data-title="自由主义" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="չինարեն" class="interlanguage-link-target">中文</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Ch%C5%AB-i%C3%BB_ch%C3%BA-g%C4%AB" title="Chū-iû chú-gī – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Chū-iû chú-gī" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target">閩南語 / Bân-lâm-gú</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E8%87%AA%E7%94%B1%E4%B8%BB%E7%BE%A9" title="自由主義 – կանտոներեն" lang="yue" hreflang="yue" data-title="自由主義" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="կանտոներեն" class="interlanguage-link-target">粵語</a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q6216#sitelinks-wikipedia" title="Խմբագրել միջլեզվային հղումները" class="wbc-editpage">Փոխել հղումները</a></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Անվանատարածքներ"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Դիտել հոդվածը [c]" accesskey="c">Հոդված</a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%94%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" rel="discussion" title="Քննարկումներ այս էջի բովանդակության մասին [t]" accesskey="t">քննարկում</a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Change language variant" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >հայերեն </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Դիտումները"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6">Կարդալ</a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v">Խմբագրել</a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e">Խմբագրել կոդը</a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=history" title="Այս էջի խմբագրումների պատմությունը [h]" accesskey="h">Դիտել պատմությունը</a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Գործիքներ" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >Գործիքներ </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Գործիքներ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Այլ ընտրանքներ" > <div class="vector-menu-heading"> Գործողություններ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6">Կարդալ</a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v">Խմբագրել</a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e">Խմբագրել կոդը</a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=history">Դիտել պատմությունը</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ընդհանուր </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B1%D5%B5%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%B0%D5%B2%D5%BE%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Այս էջին հղվող բոլոր վիքի էջերի ցանկը [j]" accesskey="j">Այստեղ հղվող էջերը</a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BA%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" rel="nofollow" title="Այս էջից կապված էջերի վերջին փոփոխությունները [k]" accesskey="k">Կապված փոփոխություններ</a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Բոլոր սպասարկող էջերի ցանկը [q]" accesskey="q">Սպասարկող էջեր</a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&oldid=9748313" title="Էջի այս տարբերակի մշտական հղում">Մշտական հղում</a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=info" title="Վիճակագրական տվյալներ էջի մասին">Էջի վիճակագրություն</a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CiteThisPage&page=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&id=9748313&wpFormIdentifier=titleform" title="Տեղեկատվություն, թե ինչպես պետք է մեջբերել այս էջը">Մեջբերել այս էջը</a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D4%25B1%25D5%25A6%25D5%25A1%25D5%25BF%25D5%25A1%25D5%25AF%25D5%25A1%25D5%25B6%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25A9%25D5%25B5%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25B6">Ստանալ կարճ URL հասցե</a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:QrCode&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D4%25B1%25D5%25A6%25D5%25A1%25D5%25BF%25D5%25A1%25D5%25AF%25D5%25A1%25D5%25B6%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25A9%25D5%25B5%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25B6">Download QR code</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Տպել/արտահանել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:Book&bookcmd=book_creator&referer=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6">Ստեղծել գիրք</a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:DownloadAsPdf&page=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=show-download-screen">Ներբեռնել որպես PDF</a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&printable=yes" title="Այս էջի տպելու տարբերակ [p]" accesskey="p">Տպելու տարբերակ</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Այլ նախագծերում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Liberalism" hreflang="en">Վիքիպահեստ</a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q6216" title="Հղում Վիքիտվյալի համապատասխան էջին [g]" accesskey="g">Վիքիտվյալների տարր</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Արտաքին տեսք</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">թաքցնել</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="hy" dir="ltr"><div class="infobox sisterproject noprint" style="width:312px;"> <div style="text-align:center; padding-bottom: .7em; width: 100%"><a href="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/03/Hy-%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6_%28Liberalism%29.ogg" class="internal" title="Hy-Ազատականություն (Liberalism).ogg">Լսել հոդվածի ներածությունը</a> · (<a class="external text" href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Hy-%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6_(Liberalism).ogg">տեղ.</a>) <figure class="mw-default-size mw-halign-center" typeof="mw:File"><audio id="mwe_player_0" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="220" style="width:220px;" data-durationhint="192" data-mwtitle="Hy-Ազատականություն_(Liberalism).ogg" data-mwprovider="wikimediacommons"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/0/03/Hy-%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6_%28Liberalism%29.ogg/Hy-%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6_%28Liberalism%29.ogg.mp3" type="audio/mpeg" data-transcodekey="mp3" data-width="0" data-height="0" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/03/Hy-%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6_%28Liberalism%29.ogg" type="audio/ogg; codecs="vorbis"" data-width="0" data-height="0" /></audio><figcaption>noicon</figcaption></figure></div> <div style="float:left; margin-left:5px;"><figure class="mw-halign-none" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%BD%D5%B8%D5%BD%D5%B8%D5%B2_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE" title="Վիքիպեդիա:Խոսող հոդված"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Exquisite-kmix.png/45px-Exquisite-kmix.png" decoding="async" width="45" height="45" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Exquisite-kmix.png/68px-Exquisite-kmix.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Exquisite-kmix.png/90px-Exquisite-kmix.png 2x" data-file-width="128" data-file-height="128" /></a><figcaption></figcaption></figure></div> <div style="font-size:xx-small; line-height:1.6em; margin-left:60px;">Ձայնային ֆայլն ստեղծվել է <a class="external text" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&oldid=4987810">հետևյալ տարբերակի</a> հիման վրա (Մարտի 6, 2017) և չի պարունակում այս ամսաթվից հետո կատարված փոփոխությունները։ Տես նաև <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Hy-%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6_(Liberalism).ogg" class="extiw" title="commons:File:Hy-Ազատականություն (Liberalism).ogg">ֆայլի մասին տեղեկությունները</a> կամ <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Media:Hy-%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6_(Liberalism).ogg" class="extiw" title="commons:Media:Hy-Ազատականություն (Liberalism).ogg">բեռնիր ձայնագրությունը</a> Վիքիպահեստից։ (<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%AB%D5%B8_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Աուդիո հոդվածներ">Գտնել այլ աուդիո հոդվածներ</a>)</div> </div> Ազատականություն, լիբերալիզմ (<a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Ֆրանսերեն">ֆր.</a>՝ libéralisme), <a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D6%83%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%83%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Քաղաքական փիլիսոփայություն">քաղաքական փիլիսոփայություն</a> կամ աշխարհայացք՝ հիմնված <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ազատություն">ազատության</a> ու <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Հավասարություն">հավասարության</a> գաղափարների վրա։ Առաջին սկզբունքը շեշտված է <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դասական ազատականություն (դեռ գրված չէ)">դասական ազատականության</a> մեջ, իսկ վերջինն ավելի ակնառու է <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սոցիալական ազատականություն (դեռ գրված չէ)">սոցիալական ազատականության</a> մեջ<a href="#cite_note-1">[1]</a>։ Ազատականների տեսակետների շրջանակը մեծ է՝ կախված այդ սկզբունքների նկատմամբ նրանց դիրքորոշումից, սակայն ընդհանուր առմամբ նրանք սատարում են այնպիսի գաղափարներ, ինչպիսին են <a href="/w/index.php?title=%D4%BA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A8%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ժողովրդավարական ընտրություններ (դեռ գրված չէ)">ժողովրդավարական ընտրությունները</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Քաղաքացիական իրավունքներ (դեռ գրված չէ)">քաղաքացիական իրավունքները</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A1%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մամուլի ազատություն (դեռ գրված չէ)">մամուլի ազատությունը</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կրոնի ազատություն (դեռ գրված չէ)">կրոնի ազատությունը</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF_%D5%A1%D5%BC%D6%87%D5%BF%D5%B8%D6%82%D6%80" title="Ազատ առևտուր">ազատ առևտուրը</a> և <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%BD%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մասնավոր սեփականություն (դեռ գրված չէ)">մասնավոր սեփականությունը</a><a href="#cite_note-Kathleen_G._Donohue-2">[2]</a><a href="#cite_note-The_Economist-3">[3]</a><a href="#cite_note-Sheldon_S._Wolin-4">[4]</a><a href="#cite_note-Edwin_Brown_Firmage,_Bernard_G._Weiss,_John_Woodland_Welch-5">[5]</a><a href="#cite_note-John_Joseph_Lalor-6">[6]</a>։ Ազատականությունն առանձին քաղաքական շարժում դարձավ <a href="/wiki/%D4%BC%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Լուսավորության դարաշրջան">լուսավորության դարաշրջանում</a>, երբ այն սկսեց ժողովրդականություն վայելել <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84%D5%AB_%D6%83%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Արևմուտքի փիլիսոփաներ (դեռ գրված չէ)">Արևմուտքի փիլիսոփաների</a> ու <a href="/wiki/%D5%8F%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D5%A1%D5%A3%D5%A5%D5%BF" title="Տնտեսագետ">տնտեսագետների</a> շրջանում։ Ազատականությունը մերժում էր <a href="/w/index.php?title=%D4%BA%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ժառանգության իրավունք (դեռ գրված չէ)">ժառանգության իրավունքի</a>, <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D6%80%D5%B8%D5%B6" title="Պետական կրոն">պետական կրոնի</a>, <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D6%81%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%A1%D5%AF_%D5%B4%D5%AB%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Բացարձակ միապետություն">բացարձակ միապետության</a> և <a href="/w/index.php?title=%D4%B9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Թագավորների աստվածային իրավունք (դեռ գրված չէ)">թագավորների աստվածային իրավունքի</a> ժամանակին տարածված հասկացությունները։ Ազատականությունն իբրև փիլիսոփայական առանձին ավանդույթ հիմնադրելու պատիվը հաճախ վերագրում է 17-րդ դարի փիլիսոփա <a href="/wiki/%D5%8B%D5%B8%D5%B6_%D4%BC%D5%B8%D6%84" title="Ջոն Լոք">Ջոն Լոքին</a>։ Լոքը գտնում էր, որ ամեն մարդ ունի կյանքի, ազատության ու <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%BD%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մասնավոր սեփականություն (դեռ գրված չէ)">սեփականության</a><a href="#cite_note-7">[7]</a> <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84" title="Բնական իրավունք">բնական իրավունք</a>, և ավելացնում էր, որ կառավարությունները չպետք է ոտնահարեն այդ իրավունքները՝ <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հասարակական պայմանագիր (դեռ գրված չէ)">հասարակական պայմանագրի (կոնտրակտի)</a> հիման վրա։ Ազատականները դեմ էին <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ավանդական պահպանողականություն (դեռ գրված չէ)">ավանդական պահպանողականությանը</a> և ջանում էին կառավարության <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D6%81%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%A1%D5%AF_%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բացարձակ իշխանություն (դեռ գրված չէ)">բացարձակ իշխանությունը</a> փոխարինել <a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%A5%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D6%81%D5%B8%D6%82%D6%81%D5%B9%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ներկայացուցչական ժողովրդավարություն (դեռ գրված չէ)">ներկայացուցչական ժողովրդավարությամբ</a> ու <a href="/w/index.php?title=%D5%95%D6%80%D5%A5%D5%B6%D6%84%D5%AB_%D5%A3%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Օրենքի գերակայություն (դեռ գրված չէ)">օրենքի գերակայությամբ</a>։ <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%B6%D5%AE%D5%A1%D5%AC%D5%AB_%D5%B0%D5%A5%D5%B2%D5%A1%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Պանծալի հեղափոխություն">Պանծալի հեղափոխության</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B4%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%AF%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A5%D5%B2%D5%A1%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ամերիկյան հեղափոխութույն (դեռ գրված չէ)">Ամերիկյան հեղափոխության</a> և <a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A5%D5%B2%D5%A1%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ֆրանսիական հեղափոխություն">Ֆրանսիական հեղափոխության</a> ականավոր հեղափոխականները ազատականության փիլիսոփայությունը գործածում էին՝ արդարացնելու համար իրենց կողմից <a href="/wiki/%D4%B2%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%AC" title="Բռնակալ">բռնակալական</a> համարված իշխանության զինված տապալումը։ Ազատականությունն արագորեն սկսեց տարածվել հատկապես Ֆրանսիական հեղափոխությունից հետո։ 19-րդ դարում ազատական կառավարություններ հիմնվեցին <a href="/wiki/%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1" title="Եվրոպա">Եվրոպայի</a>, <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D4%B1%D5%B4%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%AF%D5%A1" title="Հարավային Ամերիկա">Հարավային Ամերիկայի</a> ու <a href="/wiki/%D5%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D4%B1%D5%B4%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%AF%D5%A1" title="Հյուսիսային Ամերիկա">Հյուսիսային Ամերիկայի</a><a href="#cite_note-8">[8]</a> երկրներում։ Այդ ժամանակաշրջանում <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դասական ազատականություն (դեռ գրված չէ)">դասական ազատականության</a> գաղափարախոսության հիմնական հակառակորդը <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%B0%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Պահպանողականություն">պահպանողականությունն</a> էր, սակայն հետագայում ազատականության առջև գաղափարական մեծ մարտահրավերներ նետեցին այնպիսի նոր հակառակորդներ, ինչպիսին էին <a href="/wiki/%D5%96%D5%A1%D5%B7%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Ֆաշիզմ">ֆաշիզմն</a> ու <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Կոմունիզմ">կոմունիզմը</a>։ 20-րդ դարի ընթացքում, երբ <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ազատական ժողովրդավարություն (դեռ գրված չէ)">ազատական ժողովրդավարությունները</a> հայտնվեցին երկու համաշխարհային պատերազմների հաղթանակած կողմում, ազատական գաղափարներն է՛լ ավելի տարածվեցին։ Եվրոպայում ու Հյուսիսային Ամերիկայում <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սոցիալիստական ազատականություն (դեռ գրված չէ)">սոցիալական ազատականության</a> հիմնադրումը դարձավ <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Սոցիալական պետություն">սոցիալական պետության</a><a href="#cite_note-9">[9]</a><a href="#cite_note-10">[10]</a> տարածման գլխավոր բաղադրիչը։ <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ազատական կուսակցություն (դեռ գրված չէ)">Ազատական կուսակցություններն</a> այսօր մնում են աշխարհի շատ երկրներում իշխանության ու ազդեցության տարբեր աստիճաններ ունեցող քաղաքական ուժ։ <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ծագումն_ու_սահմանումը">Ծագումն ու սահմանումը</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=1" title="Խմբագրել բաժինը. Ծագումն ու սահմանումը" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Ծագումն ու սահմանումը">խմբագրել կոդը</a>]</div> Այնպիսի բառերի, ինչպիսին են ազատական (liberal), <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ազատություն">ազատություն</a> (անգլ․ liberty), <a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%AB%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լիբերտարական (դեռ գրված չէ)">լիբերտարական</a> (անգլ․ libertarian) և <a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%AB%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%BF%D5%AB%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լիբերտին (դեռ գրված չէ)">լիբերտին</a> (անգլ․ libertine), հետքերը տանում են դեպի լատինական liber բառը, որ նշանակում է «ազատ»<a href="#cite_note-Gross,_p._5-11">[11]</a>։ Բառի առաջին արձանագրություններից մեկը կատարվել է <a href="/wiki/1375" title="1375">1375</a> թվականին, երբ այն գործածվել է՝ նկարագրելու համար <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF_%D5%A1%D6%80%D5%BE%D5%A5%D5%BD%D5%BF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ազատ արվեստներ">ազատ արվեստները</a>՝ ազատ ծնված մարդու համար ցանկալի կրթության համատեքստում<a href="#cite_note-Gross,_p._5-11">[11]</a>։ Միջնադարյան համալսարանի դասական կրթության հետ բառի վաղ շրջանի կապը շուտով իր տեղը զիջեց տարբեր իմաստների ու նրբիմաստների տարածմանը։ Լիբերալ՝ ազատական բառը <a href="/wiki/1387" title="1387">1387</a> թ. կարող էր նշանակել «ազատ ու ձեռնբաց», <a href="/wiki/1433" title="1433">1433</a> թ.-ին՝ «առանց սահմանափակման», <a href="/wiki/1530" title="1530">1530</a>-ին՝ «ազատորեն թույլատրված», իսկ 16-րդ ու 17-րդ դարերում՝ «կապանքներից զերծ»՝ հաճախ իբրև պախարակիչ դիտողություն<a href="#cite_note-Gross,_p._5-11">[11]</a>։ 16-րդ դարի <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%AB%D5%A1" title="Անգլիա">Անգլիայում</a> որևէ մեկի շռայլության կամ անխոհեմության առնչությամբ գործածվելիս ազատական բառը կարող էր ունենալ դրական կամ բացասական նշանակություն<a href="#cite_note-Gross,_p._5-11">[11]</a>։ <a href="/w/index.php?title=%D5%88%D6%82%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B4_%D5%87%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%BA%D5%AB%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ուլյամ Շեքսպիր (դեռ գրված չէ)">Շեքսպիրն</a> իր «Մեծ աղմուկ ոչնչից» գործում գրել է «ազատական սրիկայի» մասին, որը «խոստովանել էր իր ստոր հանդիպումները»[13]։ Լուսավորության վերելքին զուգընթաց բառը հստակորեն ավելի դրական իմաստ ձեռք բերեց՝ <a href="/wiki/1781" title="1781">1781</a> թ.-ին սահմանվելով իբրև «նեղ կանխակալությունից զերծ», իսկ <a href="/wiki/1823" title="1823">1823</a> թվականին՝ իբրև «մոլեռանդությունից զերծ»<a href="#cite_note-Gross,_p._5-11">[11]</a>։ <a href="/wiki/1815" title="1815">1815</a> թվականին ազատականություն բառն առաջին անգամ ի հայտ եկավ անգլերենում<a href="#cite_note-12">[12]</a>։ <a href="/wiki/%D4%BB%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Իսպանիա">Իսպանիայում</a> լիբերալեները (իսպ․ Liberales)՝ առաջին խումբը, որը ազատական պիտակը գործածեց քաղաքական համատեքստում<a href="#cite_note-13">[13]</a>, տասնամյակներ շարունակ պայքարում էին <a href="/w/index.php?title=1812_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D4%BB%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D5%A1%D5%B0%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="1812 թվականի Իսպանական Սահմանադրություն (դեռ գրված չէ)">1812 թ. Սահմանադրության</a> իրագործման համար։ <a href="/wiki/1820" title="1820">1820</a>-<a href="/wiki/1823" title="1823">1823</a> թթ. <a href="/w/index.php?title=%D4%BB%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A5%D5%B2%D5%A1%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Իսպանական հեղափոխություն (դեռ գրված չէ)">Իսպանական հեղափոխության</a> (իսպ․ Trienio Liberal) ընթացքում ազատականները թագավոր <a href="/wiki/%D5%96%D5%A5%D6%80%D5%A4%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D5%A4_VII" title="Ֆերդինանդ VII">Ֆերդինանդ VII</a>-ին ստիպեցին երդվել, որ կպաշտպանի Սահմանադրությունը։ 19-րդ դարի կեսերին լիբերալ բառն արդեն ամբողջ աշխարհում գործածվում էր իբրև կուսակցություններ ու շարժումներ հատկանշող քաղաքականացված տերմին<a href="#cite_note-14">[14]</a>։ Ժամանակի ընթացքում «ազատականություն» բառի իմաստն աշխարհի տարբեր մասերում սկսեց փոփոխվել։ <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D6%80%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բրիտանական հանրագիտարան (դեռ գրված չէ)">Բրիտանական հանրագիտարանի</a> (Բրիտանիկայի) համաձայն, «Միացյալ Նահանգներում ազատականությունը կապվում է նախագահ <a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%AC%D5%AB%D5%B6_%D4%B4._%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%A6%D5%BE%D5%A5%D5%AC%D5%BF" title="Ֆրանկլին Դ. Ռուզվելտ">Ֆրանկլին Դ. Ռուզվելտի</a> <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%A5%D5%B4%D5%B8%D5%AF%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դեմոկրատական կուսակցություն (դեռ գրված չէ)">Դեմոկրատական</a> վարչակազմի <a href="/wiki/%D5%86%D5%B8%D6%80_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%BD" title="Նոր կուրս">Նոր կուրսի</a> ծրագրի սոցիալական պետության քաղաքականության հետ, մինչդեռ Եվրոպայում այն ավելի կապվում է <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%A1%D5%B0%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D6%83%D5%A1%D5%AF_%D5%AF%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սահմանափակ կառավարություն (դեռ գրված չէ)">սահմանափակ կառավարության</a> սկզբունքի ու <a href="/wiki/Laissez-faire" title="Laissez-faire">Laissez-faire</a> (չմիջամտելու սկզբունքի) տնտեսական քաղաքականության հանդեպ նվիրվածության հետ»<a href="#cite_note-15">[15]</a>։ Ուստի ԱՄՆ-ում <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%B0%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Անհատականություն">անհատականության</a> (ինդիվիդուալիզմի) ու չմիջամտելու սկզբունքով (laissez-faire) տնտեսության գաղափարները, որոնք նախապես կապվում էին դասական ազատականության հետ, դարձան <a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%AB%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%BF%D5%A1%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լիբերտար (դեռ գրված չէ)">լիբերտարական</a><a href="#cite_note-16">[16]</a> մտքի զարգացող դպրոցի հիմքը։ <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Պատմություն">Պատմություն</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=2" title="Խմբագրել բաժինը. Պատմություն" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: Պատմություն">խմբագրել կոդը</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ակունքները">Ակունքները</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=3" title="Խմբագրել բաժինը. Ակունքները" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Ակունքները">խմբագրել կոդը</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Agreement_of_the_People_(1647-1649).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Agreement_of_the_People_%281647-1649%29.jpg/170px-Agreement_of_the_People_%281647-1649%29.jpg" decoding="async" width="170" height="239" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/11/Agreement_of_the_People_%281647-1649%29.jpg 1.5x" data-file-width="172" data-file-height="242" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%D4%BA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B1%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ժողովրդի համաձայնագիր (դեռ գրված չէ)">Ժողովրդի համաձայնագիրը</a> (1647) քաղաքական փոփոխության հռչակագիր էր, որն <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Անգլիայի քաղաքացիական պատերազմ (դեռ գրված չէ)">Անգլիայի քաղաքացիական պատերազմի</a> ընթացքում առաջարկել էին <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%BE%D5%A5%D5%AC%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Լեվելլերներ">լեվելլերները</a>։ Այն կոչ էր անում կրոնի ազատության, <a href="/wiki/%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Խորհրդարան">Խորհրդարանի</a> հաճախակի գումարման և օրենքի հավասարության։</figcaption></figure> <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%B4%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D6%83%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%83%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Արևմտյան փիլիսոփայություն">Արևմտյան փիլիսոփայության</a> մեջ դեռևս <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հին հույներ (դեռ գրված չէ)">հին հույների</a> ժամանակներից ի վեր գոյություն ունեցած ազատական մտքի առանձին շերտերը <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Անգլիայի քաղաքացիական պատերազմ (դեռ գրված չէ)">Անգլիայի քաղաքացիական պատերազմի</a> ժամանակ սկսեցին սերտաճել։ Քաղաքական գերակայության վերաբերյալ <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Անգլիայի խորհրդարան (դեռ գրված չէ)">Խորհրդարանի</a> ու <a href="/wiki/%D5%89%D5%A1%D6%80%D5%AC%D5%A6_I" class="mw-redirect" title="Չարլզ I">Չարլզ I</a> թագավորի միջև ընթացող վեճերը <a href="/wiki/1640" title="1640">1640</a>-ականներին պատճառ դարձան քաղաքացիական զանգվածային պատերազմի, որն իր գագաթնակետին հասավ Չարլզի մահապատժով և <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Անգլիայի հանրապետություն (դեռ գրված չէ)">Հանրապետության</a> հիմնադրմամբ։ Մասնավորապես, <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%BE%D5%A5%D5%AC%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Լեվելլերներ">լեվելլերները</a>, որոնք այդ ժամանակաշրջանում քաղաքական արմատական շարժում էին, հրատարակեցին իրենց «Ժողովրդի համաձայնագիրը», որտեղ պաշտպանում էին <a href="/wiki/%D4%BA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%AB_%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Ժողովրդի իշխանություն">ժողովրդի իշխանությունը</a>, ընդլայնված <a href="/w/index.php?title=%D4%B8%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ընտրական իրավունք (դեռ գրված չէ)">ընտրական իրավունքը</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կրոնական հանդուրժողականություն (դեռ գրված չէ)">կրոնական հանդուրժողականությունը</a> և <a href="/w/index.php?title=%D5%95%D6%80%D5%A5%D5%B6%D6%84%D5%AB_%D5%A1%D5%BC%D5%BB%D6%87_%D5%B0%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Օրենքի առջև հավասարություն (դեռ գրված չէ)">օրենքի առջև հավասարությունը</a>։ Լոքի ազատական մտքերից շատերը նախանշված էին արմատական գաղափարներում, որոնք ժամանակին ազատորեն արտահայտվում էին<a href="#cite_note-17">[17]</a>։ Տասնութերորդ դարի Բրիտանիայում ազատական քաղաքական մտքի վրա իր ազդեցությամբ <a href="/w/index.php?title=%D4%B7%D5%AC%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%B6%D5%B8%D5%B6_%D5%8D%D5%AB%D5%A4%D5%B6%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Էլջերնոն Սիդնի (դեռ գրված չէ)">Էլջերնոն Սիդնին</a> զիջում էր միայն Ջոն Լոքին<a href="#cite_note-West—1996——xv-18">[18]</a>։ Նա գտնում էր, որ բացարձակ միապետությունը քաղաքական մեծ չարիք է, և իր հիմնական «Դատողություններ կառավարության վերաբերյալ» աշխատության մեջ փաստում էր, որ միապետի հպատակներն իրավունք ունեն խորհուրդներով ու խորհրդատվությամբ մասնակցելու կառավարմանը։ <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:John_Locke.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/John_Locke.jpg/170px-John_Locke.jpg" decoding="async" width="170" height="239" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/John_Locke.jpg/255px-John_Locke.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/John_Locke.jpg/340px-John_Locke.jpg 2x" data-file-width="727" data-file-height="1020" /></a><figcaption>Առաջինը <a href="/wiki/%D5%8B%D5%B8%D5%B6_%D4%BC%D5%B8%D6%84" title="Ջոն Լոք">Ջոն Լոքն</a> էր, որ ազատական փիլիսոփայություն զարգացրեց, որի մեջ էին մտնում մասնավոր սեփականության ու կառավարվողների համաձայնության իրավունքները։</figcaption></figure> Այդ գաղափարներն իբրև հստակ <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%83%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Գաղափարախոսություն">գաղափարախոսություննառաջինն</a> ի մի բերեց ու համակարգեց անգլիացի փիլիսոփա <a href="/wiki/%D5%8B%D5%B8%D5%B6_%D4%BC%D5%B8%D6%84" title="Ջոն Լոք">Ջոն Լոքը</a>, որն առհասարակ համարվում է ժամանակակից ազատականության հայրը<a href="#cite_note-19">[19]</a><a href="#cite_note-20">[20]</a>։ Լոքը զարգացրեց ժամանակին արմատական այն հասկացությունը, որ կառավարությունը ձեռք է բերում <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%BE%D5%B8%D5%B2%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B1%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կառավարվողների համաձայնություն (դեռ գրված չէ)">կառավարվողների համաձայնությունը</a>, որը պետք է մշտապես առկա լինի, որպեսզի կառավարությունն օրինակարգ մնա<a href="#cite_note-21">[21]</a>։ Լոքի հիմնական գաղափարներն ուրվագծված են նրա <a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82_%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Երկու աշխատություն (դեռ գրված չէ)">Երկու աշխատություն</a> (<a href="/wiki/1690" title="1690">1690</a> թ.) ազդեցիկ գրքում, որը ազատական գաղափարախոսության հիմնադրույթների շարադրանք է<a href="#cite_note-22">[22]</a>։ Նրա այն պնդումը, որ օրինական կառավարությունը <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D6%80%D5%A2%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" title="Գերբնական">գերբնական</a> հիմք չունի, կտրուկ շրջադարձ էր այն ժամանակ տիրող կառավարման տեսություններից<a href="#cite_note-23">[23]</a><a href="#cite_note-24">[24]</a>։ Լոքը սահմանեց նաև <a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%AF%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D6%81%D5%B8%D6%82_%D6%87_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B6%D5%BB%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եկեղեցու և պետության անջատում (դեռ գրված չէ)">եկեղեցու ու պետության անջատման</a> հասկացությունը<a href="#cite_note-AFP-25">[25]</a>։ Հենվելով <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հասարակական պայմանագիր (դեռ գրված չէ)">հասարակական պայմանագրի</a> սկզբունքի վրա՝ Լոքը գտավ, որ գոյություն ունի խղճի ազատության բնական իրավունք, որն ուրեմն պետք է պաշտպանված լինի կառավարության բոլոր մարմինների կողմից<a href="#cite_note-26">[26]</a>։ Իր «Նամակներ հանդուրժողականության վերաբերյալ» աշխատության մեջ նա ձևակերպեց նաև <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կրոնական հանդուրժողականություն (դեռ գրված չէ)">կրոնական հանդուրժողականության</a> ընդհանուր պաշտպանությունը<a href="#cite_note-27">[27]</a>։ Լոքը կրել է <a href="/wiki/%D5%8B%D5%B8%D5%B6_%D5%84%D5%AB%D5%AC%D5%A9%D5%B8%D5%B6" title="Ջոն Միլթոն">Ջոն Միլթոնի</a> ազատական գաղափարների ազդեցությունը. Միլթոնը ազատության բոլոր ձևերի ջերմեռանդ պաշտպանն էր<a href="#cite_note-28">[28]</a>։ Նա գտնում էր, որ եկեղեցու անջատումը պետությունից լայնատարած <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հանդուրժողականություն">հանդուրժողականության</a> հասնելու միակ արդյունավետ միջոցն է<a href="#cite_note-29">[29]</a>։ Միլթոնն իր «Արեոպագիտիկա» աշխատության մեջ ներկայացրեց <a href="/wiki/%D4%BD%D5%B8%D5%BD%D6%84%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Խոսքի ազատություն">խոսքի ազատության</a> կարևորության առաջին փաստարկներից մեկը. «իմանալու, արտահայտելու և փաստելու ազատությունը՝ բոլոր ազատություններից ավելի վեր»։ <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Պանծալի_հեղափոխություն">Պանծալի հեղափոխություն</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=4" title="Խմբագրել բաժինը. Պանծալի հեղափոխություն" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Պանծալի հեղափոխություն">խմբագրել կոդը</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:English_Bill_of_Rights_of_1689.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/English_Bill_of_Rights_of_1689.jpg/170px-English_Bill_of_Rights_of_1689.jpg" decoding="async" width="170" height="343" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/English_Bill_of_Rights_of_1689.jpg/255px-English_Bill_of_Rights_of_1689.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e3/English_Bill_of_Rights_of_1689.jpg 2x" data-file-width="304" data-file-height="614" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%B8%D6%82_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B0%D5%BC%D5%B9%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մարդու իրավունքների հռչակագիր (դեռ գրված չէ)">Մարդու իրավունքների հռչակագիրը</a> ազատական օրենսդրության ուղենիշն էր։ </figcaption></figure> Անգլիայում 17-րդ դարում կայուն կերպով մեծացավ այս գաղափարների ազդեցությունը և հանգեցրեց <a href="/wiki/1688" title="1688">1688</a> թվականի Պանծալի հեղափոխությանը, որը փայփայում էր <a href="/w/index.php?title=%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Խորհրդարանական գերիշխանություն (դեռ գրված չէ)">խորհրդարանական գերիշխանության</a> ու <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A5%D5%B2%D5%A1%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հեղափոխության իրավունք (դեռ գրված չէ)">հեղափոխության իրավունքի</a> գաղափարները և հանգեցրեց այնպիսի պետության հիմնադրման, որը շատերի կողմից համարվում է առաջին ժամանակակից, ազատ պետությունը<a href="#cite_note-30">[30]</a>։ Այդ ժամանակաշրջանի օրենսդրության նշանակալի անկյունաքարերից էր <a href="/w/index.php?title=1679_%D5%A9._%D5%80%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D5%A1%D5%BD%D5%AB_%D6%85%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%BD%D5%A4%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%B7%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="1679 թ. Հաբեասի օրենսդրական որոշումը (դեռ գրված չէ)">1679 թ. Հաբեասի օրենսդրական որոշումը</a>, որն ամրապնդում էր առանց բավարար պատճառի կամ ապացույցի կալանումն արգելելու համոզմունքը։ <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%B8%D6%82_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B0%D5%BC%D5%B9%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մարդու իրավունքների հռչակագիր (դեռ գրված չէ)">Մարդու իրավունքների հռչակագիրը</a> պաշտոնապես ամրագրեց օրենքի ու խորհրդարանի գերակայությունը միապետի նկատմամբ և հաստատեց բոլոր <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%AB%D5%A1%D6%81%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Անգլիացի (դեռ գրված չէ)">անգլիացիների</a> հիմնարար իրավունքները։ Օրինագիծն ապօրինի համարեց օրենքին ու խորհրդարանական ընտրություններին թագավորների միջամտությունը, անհրաժեշտ համարեց խորհրդարանի համաձայնությունը բոլոր նոր հարկերի իրականացման համար և օրենքից դուրս հայտարարեց առանց խորհրդարանի համաձայնության խաղաղ ժամանակներում <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B7%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մշտական բանակ (դեռ գրված չէ)">մշտական բանակ</a> պահելը։ Միապետին խնդրագրով դիմելու իրավունք տրվեց բոլորին, և «դաժան ու արտառոց պատիժները» բոլոր պարագաներում դարձան անօրինական<a href="#cite_note-31">[31]</a><a href="#cite_note-32">[32]</a>։ Մեկ տարի անց դրան հաջորդեց <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%B7%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հանդուրժողականության որոշում (դեռ գրված չէ)">Հանդուրժողականության որոշումը</a>, որի գաղափարաբանական հենքը բխում էր <a href="/wiki/%D5%8B%D5%B8%D5%B6_%D4%BC%D5%B8%D6%84" title="Ջոն Լոք">Ջոն Լոքի</a> կրոնական հանդուրժողականությունը պաշտպանող չորս նամակներից<a href="#cite_note-Patrick-33">[33]</a>։ Այդ որոշումը դավանելու ազատություն էր ընձեռում <a href="/w/index.php?title=%D5%88%D5%B9-%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%BE%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ոչ-հարմարվողականներին (դեռ գրված չէ)">ոչ-հարմարվողականներին</a>, որոնք հավատարմության ու գերակայությունն ընդունելու երդումներ էին տալիս <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A5%D5%AF%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D6%81%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Անգլիական եկեղեցի (դեռ գրված չէ)">Անգլիկան եկեղեցուն</a>։ <a href="/wiki/1695" title="1695">1695</a> թվականին <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Համայնքների պալատ (դեռ գրված չէ)">Համայնքների պալատը</a> մերժեց վերականգնել <a href="/w/index.php?title=1662_%D5%A9._%D5%B4%D5%A1%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%AB_%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%B6_%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%B7%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="1662 թ. մամուլի արտոնագրման որոշում (դեռ գրված չէ)">1662 թ. մամուլի արտոնագրման որոշումը</a><a href="#cite_note-34">[34]</a>,, ինչը <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A1%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մամուլի ազատություն (դեռ գրված չէ)">մամուլի ազատության</a> առայսօր շարունակվող ժամանակաշրջանի սկիզբը դրեց։ <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Լուսավորության_դարաշրջան">Լուսավորության դարաշրջան</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=5" title="Խմբագրել բաժինը. Լուսավորության դարաշրջան" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Լուսավորության դարաշրջան">խմբագրել կոդը</a>]</div> Ազատականության զարգացումը շարունակվեց 18-րդ դարում՝ ժամանակաշրջանի Լուսավորության իդեալների տարածմամբ։ Դա խորապես մտավորական կենսունակությամբ հատկանշվող ժամանակաշրջան էր, որը կասկածի տակ էր առնում հին ավանդույթները և իր ազդեցությունն ունեցավ 18-րդ դարի մի շարք եվրոպական միապետությունների վրա։ Ի հակադրություն Անգլիայի, 18-րդ դարում Ֆրանսիայի փորձառությունը բնութագրվում էր ֆեոդալական մուծումների ու իրավունքների և <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D6%80%D6%81%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%A1%D5%AF_%D5%B4%D5%AB%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բարցարձակ միապետություն (դեռ գրված չէ)">բացարձակ միապետության</a> հավերժացմամբ։ Ստատուս քվոյի դեմ մարտահրավեր ներկայացնող գաղափարները հաճախ դաժանորեն ճնշվում էին։ <a href="/w/index.php?title=%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ֆրանսիական լուսավորություն (դեռ գրված չէ)">Ֆրանսիական լուսավորության</a> <a href="/wiki/%D5%93%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%83%D5%A1" title="Փիլիսոփա">փիլիսոփաների</a> մեծ մասը ազատականության առումով առաջադիմական էր և <a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1" title="Ֆրանսիա">Ֆրանսիայի</a> կառավարման համակարգն ավելի սահմանադրական ու ազատական սկզբունքներով բարեփոխելու ջատագով։ <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Montesquieu_1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Montesquieu_1.png/170px-Montesquieu_1.png" decoding="async" width="170" height="209" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Montesquieu_1.png/255px-Montesquieu_1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Montesquieu_1.png/340px-Montesquieu_1.png 2x" data-file-width="1177" data-file-height="1447" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D6%80%D5%B8%D5%B6_%D5%A4%D5%A8_%D5%84%D5%B8%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D6%84%D5%B5%D5%B8%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բարոն դը Մոնտեսքյոն (դեռ գրված չէ)">Բարոն դը Մոնտեսքյոն</a> կողմ էր <a href="/w/index.php?title=%D4%BB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BB%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Իշխանության մարմինների տարանջատում (դեռ գրված չէ)">իշխանության մարմինների տարանջատմանը</a>։</figcaption></figure> <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D6%80%D5%B8%D5%B6_%D5%A4%D5%A8_%D5%84%D5%B8%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D6%84%D5%B5%D5%B8%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բարոն դը Մոնտեսքյոն (դեռ գրված չէ)">Բարոն դը Մոնտեսքյոն</a> 18-րդ դարի վերջին մեծ ազդեցություն վայելող մի շարք աշխատություններ գրեց, որոնցից էին <a href="/w/index.php?title=%D5%8A%D5%A1%D6%80%D5%BD%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B6%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Պարսկական նամակները (դեռ գրված չէ)">Պարսկական նամակները</a> (<a href="/wiki/1717" title="1717">1717</a> թ.) և <a href="/w/index.php?title=%D5%95%D6%80%D5%A5%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%A3%D5%B8%D6%82_%D5%B4%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Օրենքների ոգու մասին (դեռ գրված չէ)">Օրենքների ոգու մասին</a> (<a href="/wiki/1748" title="1748">1748</a> թ.) գործերը։ Վերջինս ահռելի ներգործություն ունեցավ թե՛ Ֆրանսիայում, թե՛ Ֆրանսիայից դուրս։ Մոնտեսքյոն կողմ էր կառավարության <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%A1%D5%B0%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սահմանադրական համակարգ (դեռ գրված չէ)">սահմանադրական համակարգի</a>, քաղաքացիական ազատությունների ու օրենքի պահպանման և այն գաղափարին, որ քաղաքական հաստատությունները պետք է անդրադարձնեն յուրաքանչյուր համայնքի սոցիալական ու աշխարհագրական հատկանիշները։ Նա մասնավորապես պնդում էր, որ քաղաքական ազատությունը պահանջում է <a href="/w/index.php?title=%D4%BB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BB%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Իշխանության մարմինների տարանջատում (դեռ գրված չէ)">իշխանության մարմինների տարանջատում</a>։ Հենվելով <a href="/wiki/%D5%8B%D5%B8%D5%B6_%D4%BC%D5%B8%D6%84" title="Ջոն Լոք">Ջոն Լոքի</a> <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%B6_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B8%D6%80%D5%A4_%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%BF%D5%A1%D5%BF%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կառավարման երկրորդ տրակտատի (դեռ գրված չէ)">Կառավարման երկրորդ տրակտատի</a> վրա՝ նա գտնում էր, որ կառավարության գործադիր, օրենսդիր ու դատական գործառույթները պետք է դրված լինեն տարբեր մարմինների վրա։ Նա շեշտում էր նաև օրենքի մեջ պատշաճ իրավական ընթացակարգի խիստ կարևորությունը՝ ներառյալ <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80_%D5%A4%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Արդար դատաքննության իրավունք (դեռ գրված չէ)">արդար դատաքննության իրավունքը</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%B4%D5%A5%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%AE" title="Անմեղության կանխավարկած">անմեղության կանխավարկածը</a> և <a href="/w/index.php?title=%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AA%D5%AB_%D5%AD%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B9%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Պատժի խստության համաչափություն (դեռ գրված չէ)">պատժի խստության համաչափությունը</a>։ Ֆրանսիական լուսավորության մյուս կարևոր դեմքը <a href="/wiki/%D5%8E%D5%B8%D5%AC%D5%BF%D5%A5%D6%80" title="Վոլտեր">Վոլտերն</a> է։ Սկզբում գտնելով, որ լուսավորված միապետը կարող է կառուցողական դեր ունենալ ժողովրդի բարօրությունը բարելավելու հարցում՝ նա ի վերջո հանգավ նոր եզրակացության. «Մեր այգին մշակելու գործը մեր ձեռքերում է»։ Անհանդուրժողականության ու կրոնական հետապնդումների վրա նրա ամենաքննադատական ու կատաղի հարձակումներն իրականում ի հայտ եկան մի քանի տարի անց<a href="#cite_note-35">[35]</a>։ Չնայած հետապնդումներին, Վոլտերը մնաց խիզախ բանավիճող, որն անխոնջ կերպով պայքարեց <a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Քաղաքացիական իրավունքներ (դեռ գրված չէ)">քաղաքացիական իրավունքների</a>՝ <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80_%D5%A4%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Արդար դատաքննություն (դեռ գրված չէ)">արդար դատաքննության</a> ու <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կրոնի ազատություն (դեռ գրված չէ)">կրոնի ազատության</a> համար և դատապարտեց <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%AB%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հին կարգեր (դեռ գրված չէ)">հին կարգերի</a> կեղծավորություններն ու անարդարությունները։ <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ամերիկյան_հեղափոխությունը">Ամերիկյան հեղափոխությունը</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=6" title="Խմբագրել բաժինը. Ամերիկյան հեղափոխությունը" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=6" title="Edit section's source code: Ամերիկյան հեղափոխությունը">խմբագրել կոդը</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg/220px-Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg" decoding="async" width="220" height="142" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg/330px-Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg/440px-Scene_at_the_Signing_of_the_Constitution_of_the_United_States.jpg 2x" data-file-width="3000" data-file-height="1933" /></a><figcaption><a href="/wiki/1787" title="1787">1787</a> թվականին <a href="/w/index.php?title=%D5%96%D5%AB%D5%AC%D5%A1%D5%A4%D5%A5%D5%AC%D6%86%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A1%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ֆիլադելֆիայի համագումար (դեռ գրված չէ)">Ֆիլադելֆիայի համագումարը</a> (կոնվենցիա) ընդունեց <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B4%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%84%D5%AB%D5%A1%D6%81%D5%B5%D5%A1%D5%AC_%D5%86%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%8D%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների Սահամանադրություն (դեռ գրված չէ)">Միացյալ Նահանգների Սահմանադրությունը</a>, որը գործում է մինչև օրս։</figcaption></figure> <a href="/wiki/1765" title="1765">1765</a> թվականից հետո Անգլիայի և <a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A5%D6%84_%D5%A3%D5%A1%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Տասներեք գաղութներ">նրա ամերիկյան գաղութների</a> միջև քաղաքական լարվածությունը մեծացավ առանց ներկայացուցչության հարկումների խնդրի պատճառով և հանգեցրեց նոր հանրապետության <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B4%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%84%D5%AB%D5%A1%D6%81%D5%B5%D5%A1%D5%AC_%D5%86%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%BC%D5%B9%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների անկախության հռչակագիր (դեռ գրված չէ)">Անկախության հռչակագրին</a>։ Անկախության հռչակագիրը, որը գրել էր <a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D5%B4%D5%A1%D5%BD_%D5%8B%D5%A5%D6%86%D5%A5%D6%80%D5%BD%D5%B8%D5%B6" title="Թոմաս Ջեֆերսոն">Թոմաս Ջեֆերսոնը</a>, կրկնում էր <a href="/wiki/%D5%8B%D5%B8%D5%B6_%D4%BC%D5%B8%D6%84" title="Ջոն Լոք">Լոքին</a>. «Մենք գտնում ենք, որ ակնհայտ ճշմարտություն է, որ բոլոր մարդիկ ստեղծված են հավասար և Արարչից օժտված են բնածին ու անօտարելի իրավունքներով, որոնց շարքին է դասվում կյանքի, ազատության և երջանկության ձգտելու իրավունքը»<a href="#cite_note-36">[36]</a>։ Պատերազմից հետո ղեկավարները վիճում էին թե ինչպես առաջ շարժվել։ <a href="/wiki/1776" title="1776">1776</a> թվականին գրված <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D5%B7%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Համադաշնության հոդվածներ (դեռ գրված չէ)">Համադաշնության հոդվածներն</a> այժմ բավարար չէին թվում անվտանգություն կամ նույնիսկ գործունակ կառավարություն ապահովելու համար։ Համադաշնության կոնգրեսը <a href="/wiki/1787" title="1787">1787</a> թվականին <a href="/w/index.php?title=%D5%96%D5%AB%D5%AC%D5%A1%D5%A4%D5%A5%D5%AC%D6%86%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A1%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ֆիլադելֆիայի համագումար (դեռ գրված չէ)">Սահմանադրական համագումար</a> հրավիրեց՝ <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B4%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%84%D5%AB%D5%A1%D6%81%D5%B5%D5%A1%D5%AC_%D5%86%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%8D%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների Սահամանադրություն (դեռ գրված չէ)">նորՄիացյալ Նահանգների Սահմանադրություն</a> գրելու համար։ Ժամանակի կտրվածքով, Սահմանադրությունը հանրապետական ու ազատական փաստաթուղթ էր։ Նրանով հիմնվում էր ազգային ուժեղ կառավարություն, որտեղ հստակորեն սահմանազատված էին իշխանության <a href="/w/index.php?title=%D4%B3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%A1%D5%A4%D5%AB%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Գործադիր (դեռ գրված չէ)">գործադիր</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%95%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%BD%D5%A4%D5%AB%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Օրենսդիր (դեռ գրված չէ)">օրենսդիր</a> ու <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դատական (դեռ գրված չէ)">դատական</a> ճյուղերը։ Սահմանադրության առաջին տաս փոփոխություններում, որոնք հայտնի են <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%AB%D5%A1%D6%81%D5%B5%D5%A1%D5%AC_%D5%86%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D4%BB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B0%D5%BC%D5%B9%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Միացյալ Նահանգների Իրավունքների հռչակագիր (դեռ գրված չէ)">Միացյալ Նահանգների Իրավունքների հռչակագիր</a> անվամբ, երաշխավորվում են այն բնական իրավունքների մի մասը, որոնցով ազատական մտածողներն արդարացնում էին Հեղափոխությունը<a href="#cite_note-37">[37]</a><a href="#cite_note-38">[38]</a>։ <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ֆրանսիական_հեղափոխությունը">Ֆրանսիական հեղափոխությունը</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=7" title="Խմբագրել բաժինը. Ֆրանսիական հեղափոխությունը" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=7" title="Edit section's source code: Ֆրանսիական հեղափոխությունը">խմբագրել կոդը</a>]</div> Պատմաբանները Ֆրանսիական հեղափոխությունը համարում են պատմության ամենակարևոր իրադարձություններից մեկը<a href="#cite_note-39">[39]</a>։ Այդ հեղափոխությունը հաճախ դիտվում է իբրև «ժամանակակից դարաշրջանի արշալույսի» նշանավորումը<a href="#cite_note-40">[40]</a>, և դրա ցնցումներն առհասարակ կապվում են «ազատականության հաղթանակի» հետ<a href="#cite_note-41">[41]</a>։ Ֆրանսիական հեղափոխությունն սկսվել է <a href="/wiki/1789" title="1789">1789</a> թվականի մայիսին՝ հիմնական դասակարգերի (կղերականության, ազնվականության ու հասարակ ժողովրդի ներկայացուցիչների) համաժողովի գումարմամբ։ Հեղափոխության առաջին տարվա հունիսին կատարվեց Երրորդ դասակարգի <a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D6%80%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%A9%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D5%BD%D5%AB_%D5%A4%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Երդում թենիսի դաշտում (դեռ գրված չէ)">թենիսի դաշտում երդման</a> հռչակումը, իսկ հուլիսին՝ <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%AB%D5%AC%D5%AB_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Բաստիլի գրավում">Բաստիլի գրավումը</a>։ Այն երկու հիմնական իրադարձությունները, որոնք նշանավորեցին ազատականության հաղթանակը, եղան 1789 թ. օգոստոսի 4-ին <a href="/w/index.php?title=%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D6%86%D5%A5%D5%B8%D5%A4%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A6%D5%B4%D5%AB_%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%A1%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ֆրանսիայում ֆեոդալիզմի վերացում (դեռ գրված չէ)">Ֆրանսիայում ֆեոդալիզմի վերացումը</a>, որով վերջ դրվեցին ֆեոդալական ու ավանդական հին իրավունքներին ու արտոնություններին և արգելքներին, և օգոստոսին <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D6%81_%D5%B8%D6%82_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B0%D5%BC%D5%B9%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մարդկանց ու քաղաքացիների իրավունքների հռչակագիր (դեռ գրված չէ)">Մարդկանց ու քաղաքացիների իրավունքների հռչակագրի</a> ընդունումը։ <a href="/wiki/1799" title="1799">1799</a> թվականին <a href="/wiki/%D5%86%D5%A1%D5%BA%D5%B8%D5%AC%D5%A5%D5%B8%D5%B6" class="mw-redirect" title="Նապոլեոն">Նապոլեոնի</a>՝ իբրև բռնապետի հրապարակ գալը ազդանշեց հանրապետական ու ժողովրդական բազմաթիվ նվաճումների բեկանումը։ Սակայն Նապոլեոնը չվերականգնեց հին կարգը։ Նա բավական ազատականություն պահպանեց և պարտադրեց ազատական օրենսգիրք՝ <a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%A1%D5%BA%D5%B8%D5%AC%D5%A5%D5%B8%D5%B6%D5%AB_%D6%85%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%BD%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Նապոլեոնի օրենսդրություն (դեռ գրված չէ)">Նապոլեոնի օրենսդրությունը</a>։ Ֆրանսիական հեղափոխությունը մեծ ներգործություն ունեցավ նաև Ֆրանսիայից դուրս, և դրա գաղափարները լայնորեն տարածվեցին այլ երկրներում։ Բացի այդ, ֆրանսիական բանակները <a href="/wiki/1790" title="1790">1790</a>-ականներին ու <a href="/wiki/1800" title="1800">1800</a>-ականներին արևմտյան Եվրոպայի մեծ մասում ուղղակի տապալեցին ֆեոդալիզմի մնացուկները։ Նրանք ազատականացրին սեփականության օրենքները, վերջ տվեցին տիրական տուրքերին, վերացրեցին առևտրականների ու արհեստավորների <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B4%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Համքարություն (դեռ գրված չէ)">համքարությունը</a>, որպեսզի խթանեն ձեռնարկատիրությունը, օրինականացրին <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ամուսնալուծություն">ամուսնալուծությունը</a> և փակեցին հրեական <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D5%BF%D5%BF%D5%B8" title="Գետտո">գետտոները</a>։ <a href="/wiki/%D4%BB%D5%B6%D5%AF%D5%BE%D5%AB%D5%A6%D5%AB%D6%81%D5%AB%D5%A1" title="Ինկվիզիցիա">Ինկվիզիցիան</a> ավարտվեց, քանի որ ավարտվեց նաև <a href="/wiki/%D5%8D%D6%80%D5%A2%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%BC%D5%B8%D5%B4%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Սրբազան Հռոմեական կայսրություն">Սրբազան Հռոմեական կայսրությունը</a>։ Եկեղեցական դատարանների ու կրոնական իշխանության ուժը կտրուկ կերպով նվազեցվեց, և բոլորի համար <a href="/w/index.php?title=%D5%95%D6%80%D5%A5%D5%B6%D6%84%D5%AB_%D5%A1%D5%BC%D5%BB%D6%87_%D5%B0%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Օրենքի առջև հավասարություն (դեռ գրված չէ)">օրենքի առջև հավասարություն</a><a href="#cite_note-42">[42]</a> հռչակվեց։ Արտցն ընդգծում է այն առավելությունները, որ իտալացիներն ստացան Ֆրանսիական հեղափոխությունից. <dl><dd>Գրեթե երկու տասնամյակ իտալացիները գերազանց օրենսգիրք ունեին, հարկման արդարացի համակարգ, ավելի բարենպաստ տնտեսական իրադրություն, կրոնական ու մտային ավելի հանդուրժողականություն, քան ունեցել էին դարեր ի վեր...։ Ամեն տեղ դեն նետվեցին ֆիզիկական, տնտեսական ու մտավոր արգելքները, և իտալացիներն սկսեցին հասկանալ, թե ինչ բան է համատեղ քաղաքացիությունը<a href="#cite_note-43">[43]</a>։</dd></dl> Նույն կերպ Մարտինն է գնահատում Ֆրանսիական հեղափոխության հեռահար ազդեցությունը Շվեյցարիայի վրա. <dl><dd>Այն հռչակեց օրենքի առջև քաղաքացիների հավասարություն, լեզուների, մտքի ու հավատի ազատության հավասարություններ։ Այն կերտեց Շվեյցարիայի քաղաքացիություն՝ մեր ժամանակակից ազգության հիմքը, և իշխանության տարանջատում, որոնց ըմբռնումը չուներ հին վարչակարգը։ Այն վերացրեց ներքին սակագներն ու տնտեսական սահմանափակումները, միասնականացրեց կշիռներն ու չափումները, բարեփոխեց քաղաքացիական ու քրեական օրենսդրությունը, արտոնեց խառը ամուսնություններ (կաթոլիկների ու բողոքականների միջև), վերացրեց կտտանքները և բարելավեց արդարադատությունը, այն զարգացրեց կրթական ու հանրային աշխատանքները<a href="#cite_note-44">[44]</a>։</dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Արմատականություն">Արմատականություն</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=8" title="Խմբագրել բաժինը. Արմատականություն" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=8" title="Edit section's source code: Արմատականություն">խմբագրել կոդը</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:PaineRightsOfMan.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/PaineRightsOfMan.png/170px-PaineRightsOfMan.png" decoding="async" width="170" height="291" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/PaineRightsOfMan.png/255px-PaineRightsOfMan.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/PaineRightsOfMan.png/340px-PaineRightsOfMan.png 2x" data-file-width="405" data-file-height="693" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D5%B4%D5%A1%D5%BD_%D5%93%D5%A5%D5%B5%D5%B6" title="Թոմաս Փեյն">Թոմաս Փեյնի</a> <a href="/w/index.php?title=%C2%AB%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%B8%D6%82_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8%C2%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="«Մարդու իրավունքները» (դեռ գրված չէ)">«Մարդու իրավունքները»</a> քաղաքական արմատականության հռչակագիր էր։</figcaption></figure> <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Արմատական (դեռ գրված չէ)">Արմատական</a> ազատական շարժումն Անգլիայում սկսվեց <a href="/wiki/1790" title="1790">1790</a>-ականներին և կենտրոնացավ խորհրդարանական ու ընտրական բարեփոխումների վրա՝ ընդգծելով <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բնական իրավունքներ (դեռ գրված չէ)">բնական իրավունքներն</a> ու ժողովրդի իշխանությունը<a href="#cite_note-45">[45]</a>։ <a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D5%B4%D5%A1%D5%BD_%D5%93%D5%A5%D5%B5%D5%B6" title="Թոմաս Փեյն">Թոմաս Փեյնի</a> <a href="/w/index.php?title=%C2%AB%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%B8%D6%82_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8%C2%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="«Մարդու իրավունքները» (դեռ գրված չէ)">«Մարդու իրավունքները»</a> (<a href="/wiki/1791" title="1791">1791</a> թ.) աշխատությունը <a href="/w/index.php?title=%D4%B7%D5%A4%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A4_%D4%B2%D5%A8%D6%80%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Էդմունդ Բըրք (դեռ գրված չէ)">Բըրքի</a> <a href="/w/index.php?title=%C2%AB%D5%84%D5%BF%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%B0%D5%A5%D5%B2%D5%A1%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D5%B6%C2%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="«Մտորումներ Ֆրանսիայի հեղափոխության մասին» (դեռ գրված չէ)">«Մտորումներ Ֆրանսիայի հեղափոխության մասին»</a> <a href="/w/index.php?title=%D5%8A%D5%A1%D5%B0%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Պահպանողական (դեռ գրված չէ)">պահպանողական</a> ակնարկի պատասխանն էր։ Դրանից բխած <a href="/w/index.php?title=%C2%AB%D5%80%D5%A5%D5%B2%D5%A1%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8%C2%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="«Հեղափոխության հակասությունները» (դեռ գրված չէ)">«Հեղափոխության հակասությունները»</a>, ի թիվս այլոց, ցուցադրեց <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D5%8E%D5%B8%D5%AC%D5%BD%D5%A9%D5%B8%D5%B6%D6%84%D6%80%D5%A1%D6%86%D5%A9" title="Մարի Վոլսթոնքրաֆթ">Մարի Վոլսթոնքրաֆթը</a>, որն այնուհետև գրեց «Ի պաշտպանություն կանանց իրավունքների» վաղ <a href="/wiki/%D5%96%D5%A5%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Ֆեմինիզմ">ֆեմինիստական</a> աշխատությունը։ Արմատականները խրախուսում էին ժողովրդավարական բարեփոխումների նկատմամբ զանգվածային օժանդակությունը, և մերժում էին <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Միապետություն">միապետությունը</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%AF%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%A1" title="Արիստոկրատիա">արիստոկրատիան</a> և արտոնությունների բոլոր դրսևորումները։ 1832 թվականի բարեփոխումների որոշումը շրջանառության մեջ դրվեց հանրային բողոքի, «քաղաքական միությունների» զանգվածային ցույցերի և որոշ քաղաքներում բռնկված խռովությունների օգնությամբ։ Դա ազատագրում էր միջին դասակարգին, սակայն չէր բավարարում արմատական պահանջները։ Բարեփոխումների որոշումից հետո Համայնքների պալատի հիմնականում արիստոկրատ վիգերին միացան խորհրդարանի արմատականների փոքր թվով ներկայացուցիչներ և միջին դասակարգի ավելի մեծ թվով վիգեր։ Մինչև <a href="/wiki/1839" title="1839">1839</a> թվականը նրանք արդեն անպաշտոն կերպով կոչվում էին <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ազատական կուսակցություն (դեռ գրված չէ)">Ազատական կուսակցություն</a>։ Ազատական էր Բրիտանիայի խոշորագույն վարչապետներից մեկը՝ <a href="/w/index.php?title=%D5%8E%D5%AB%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B4_%D4%B3%D5%AC%D5%A1%D5%A4%D5%BD%D5%A9%D5%B8%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Վիլյամ Գլադսթոն (դեռ գրված չէ)">Վիլյամ Գլադսթոնը</a>, որը հայտնի էր նաև «Մեծ ծեր» մականվամբ և 19-րդ դարի ազատականության քաղաքական կոթողային դեմքն էր<a href="#cite_note-46">[46]</a>։ Գլադսթոնի ղեկավարության ներքո ազատականները բարեփոխեցին կրթությունը, պետությունից անջատեցին իռլանդական եկեղեցին և տեղական ու խորհրդարանային ընտրություններում ներմուծեցին գաղտնի քվեարկությունը։ <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ազատական_տնտեսական_տեսություն">Ազատական տնտեսական տեսություն</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=9" title="Խմբագրել բաժինը. Ազատական տնտեսական տեսություն" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=9" title="Edit section's source code: Ազատական տնտեսական տեսություն">խմբագրել կոդը</a>]</div> Դեպի <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դասական ազատականություն (դեռ գրված չէ)">դասական ազատականության</a> հասունացման տանող զարգացումը Բրիտանիայում կատարվել է <a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A5%D5%B2%D5%A1%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ֆրանսիական հեղափոխություն">Ֆրանսիական հեղափոխությունից</a> առաջ ու հետո և հիմնված է եղել հետևյալ հիմնական հասկացությունների վրա. <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BF%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դասական տնտեսագիտություն (դեռ գրված չէ)">դասական տնտեսագիտություն</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF_%D5%A1%D5%BC%D6%87%D5%BF%D5%B8%D6%82%D6%80" title="Ազատ առևտուր">ազատ առևտուր</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%89%D5%B4%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%B4%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%AF%D5%A6%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Չմիջամտության սկզբունք (դեռ գրված չէ)">չմիջամտության սկզբունքով</a> (<a href="/wiki/Laissez-faire" title="Laissez-faire">laissez-faire</a>) կառավարություն՝ նվազագույն միջամտությամբ ու հարկմամբ, և <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BB%D5%A5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բալանսավորված բյուջե (դեռ գրված չէ)">բալանսավորված բյուջե</a>։ Դասական ազատականները նվիրված էին անհատապաշտությանը (ինդիվիդուալիզմին) և հավասար իրավունքներին։ 19-րդ դարի ազատական հոսանքների վրա հիմնական ազդեցությունը գործել են <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D5%A1%D5%B4_%D5%8D%D5%B4%D5%AB%D5%A9" title="Ադամ Սմիթ">Ադամ Սմիթն</a> ու դասական տնտեսագետները և <a href="/wiki/%D5%8B%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B4%D5%AB_%D4%B2%D5%A5%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D5%B4" title="Ջերեմի Բենթամ">Ջերեմի Բենթամն</a> ու <a href="/wiki/%D5%8B%D5%B8%D5%B6_%D5%8D%D5%BF%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A1%D6%80%D5%BF_%D5%84%D5%AB%D5%AC" title="Ջոն Ստյուարտ Միլ">Ջոն Ստյուարտ Միլը</a>։ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D5%A1%D5%B4_%D5%8D%D5%B4%D5%AB%D5%A9" title="Ադամ Սմիթ">Ադամ Սմիթի</a> <a href="/w/index.php?title=%C2%AB%D4%BA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%C2%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="«Ժողովուրդների հարստություն» (դեռ գրված չէ)">«Ժողովուրդների հարստություն»</a> աշխատության մեջ, որը հրատարակվել է <a href="/wiki/1776" title="1776">1776</a> թ., առնվազն մինչև <a href="/wiki/1848" title="1848">1848</a> թ. Ջ. Ս. Միլի «Սկզբունքների» լույսընծայումը<a href="#cite_note-47">[47]</a>, շոշափվում էր տնտեսագիտության գաղափարների մեծ մասը։ Սմիթը ներկայացնում էր տնտեսական գործունեության դրդապատճառները, գների պատճառներն ու հարստության բաշխումը և այն քաղաքականությունը, որին հարստությունն առավելագույնի հասցնելու համար պետք է հետևի պետությունը<a href="#cite_note-Mills,_p._64-48">[48]</a>։ Սմիթը գրում է, որ քանի դեռ առաջարկը, պահանջարկը, գներն ու մրցակցությունը զերծ են մնում կառավարության կանոնակարգումներից, ոչ թե այլասիրությունը, այլ սեփական նյութական շահի հետապնդումը, ապրանքների ու ծառայությունների շահույթի վրա հիմնված արտադրության միջոցով, առավելագույնի կհասցնի հասարակության հարստությունը<a href="#cite_note-49">[49]</a>։ Անհատներին ու ընկերություններին մի <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D5%AC%D5%AB_%D5%B1%D5%A5%D5%BC%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Անտեսանելի ձեռք (դեռ գրված չէ)">«անտեսանելի ձեռք»</a> է առաջնորդում աշխատելու հանուն ժողովրդի բարօրության՝ իբրև իրենց սեփական շահույթն ավելացնելու ջանքերի չկանխամտածված հետևանք։ Այսպիսով, բարոյական արդարացում էր տրվում հարստության կուտակմանը, ինչը մինչ այդ ոմանց կողմից համարվում էր մեղսագործություն<a href="#cite_note-Mills,_p._64-48">[48]</a>։ Նա հիմնական շեշտը դնում էր ներքին ու միջազգային ազատ առևտրի օգտակարության վրա, ինչը, նրա կարծիքով, կարող էր ավելացնել հարստությունը՝ արտադրանքի մեջ մասնագիտացման միջոցով<a href="#cite_note-50">[50]</a>։ Բացի այդ, նա դեմ էր առևտրի սահմանափակիչ նախապատվություններին, պետության կողմից մենաշնորհների հատկացմանը և գործատուների կազմակերպություններին ու արհմիություններին<a href="#cite_note-51">[51]</a>։ Կառավարությունը պետք է սահմանափակվի պաշտպանության գործառույթով, հանրային գործերով ու արդարադատության կառավարմամբ և պետք է ֆինանսավորվի եկամտի վրա հիմնված հարկերով<a href="#cite_note-52">[52]</a>։ Ազատ առևտուրը նպաստում է խաղաղությանը գաղափարի նախահայրերից է Սմիթը, որը երկար ժամանակ կենտրոնական դեր էր կատարում դասական ազատականության մեջ և հետագայում՝ 20-րդ դարի վերջին ու 21-ի սկզբներին, երևան եկավ <a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%B8%D5%A2%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A6%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect" title="Գլոբալիզացիա">գլոբալիզացիայի</a> գրականության մեջ<a href="#cite_note-53">[53]</a>։ <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:1846_-_Anti-Corn_Law_League_Meeting.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/1846_-_Anti-Corn_Law_League_Meeting.jpg/220px-1846_-_Anti-Corn_Law_League_Meeting.jpg" decoding="async" width="220" height="180" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/1846_-_Anti-Corn_Law_League_Meeting.jpg/330px-1846_-_Anti-Corn_Law_League_Meeting.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/1846_-_Anti-Corn_Law_League_Meeting.jpg/440px-1846_-_Anti-Corn_Law_League_Meeting.jpg 2x" data-file-width="870" data-file-height="711" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D6%85%D6%80%D5%A5%D5%B6%D6%84%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%80%D5%A4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%AC%D5%AB%D5%A3%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հացահատիկային օրենքի հակառակորդների լիգա (դեռ գրված չէ)">Հացահատիկային օրենքի հակառակորդների լիգայի</a> ժողովը <a href="/w/index.php?title=%D4%B7%D6%84%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A5%D6%80_%D5%A4%D5%A1%D5%B0%D5%AC%D5%AB%D5%B3%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Էքստերեր դահլիճում (դեռ գրված չէ)">Էքստերեր դահլիճում</a> <a href="/wiki/1846" title="1846">1846</a> թ.</figcaption></figure> <a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D5%BF%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Ուտիլիտարիզմ">Ուտիլիտարիզմը</a> քաղաքական արդարացում էր ընձեռում բրիտանական կառավարության կողմից տնտեսական ազատականության իրականացման համար, որը 1830-ական թվականներից ի վեր տիրապետող է եղել տնտեսական քաղաքականության մեջ։ Թեև ուտիլիտարիզմն օրենսդրական ու վարչական բարեփոխումների է հանգեցրել, և այդ նյութի շուրջ <a href="/wiki/%D5%8B%D5%B8%D5%B6_%D5%8D%D5%BF%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A1%D6%80%D5%BF_%D5%84%D5%AB%D5%AC" title="Ջոն Ստյուարտ Միլ">Ջոն Ստյուարտ Միլի</a> հետագա աշխատությունները բարեկեցիկ պետություն են նախանշել, այն հիմնականում գործածվել է իբրև չմիջամտելու քաղաքականության՝ <a href="/wiki/Laissez-faire" title="Laissez-faire">laissez-faire</a>-ի արդարացում<a href="#cite_note-54">[54]</a>։ Ուտիլիտարիզմի կենտրոնական գաղափարը, որը զարգացրել է <a href="/wiki/%D5%8B%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B4%D5%AB_%D4%B2%D5%A5%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D5%B4" title="Ջերեմի Բենթամ">Ջերեմի Բենթամը</a>, այն էր, որ հանրային քաղաքականությունը պետք է ձգտի ապահովել «մեծագույն թվով մարդկանց առավելագույն երջանկությունը»։ Թեև դա կարող էր մեկնաբանվել իբրև աղքատությունը նվազեցնելուն միտված պետական քայլերի արդարացում, դասական ազատականներն այն գործածեցին՝ արդարացնելու համար անգործությունը՝ այն փաստարկմամբ, թե բոլոր անհատների մաքուր եկամուտն ավելի մեծ կլինի<a href="#cite_note-Mills,_p._76-55">[55]</a>։ Նրա փիլիսոփայությունը չափազանց մեծ ներգործություն ունեցավ կառավարության քաղաքականության վրա և հանգեցրեց կառավարության հանրային վերահսկողությանն ուղղված լրացուցիչ բենթամային փորձերի, այդ թվում՝ <a href="/w/index.php?title=%D5%8C%D5%B8%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%BF_%D5%93%D5%AB%D5%AC&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ռոբերտ Փիլ (դեռ գրված չէ)">Ռոբերտ Փիլի</a> Մայրաքաղաքային ոստիկանության, բանտային բարեփոխումների, աշխատանքային տների և մտավոր հիվանդների համար <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%B8%D5%A3%D5%A5%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%AA%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հոգեբուժարան (դեռ գրված չէ)">հոգեբուժարանների</a> ստեղծման ուղղությամբ։ <a href="/wiki/1846" title="1846">1846</a> թվականին <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D6%85%D6%80%D5%A5%D5%B6%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հացահատիկային օրենք (դեռ գրված չէ)">Հացահատիկային օրենքի</a> վերացումը ջրբաժան պահ էր և մարմնավորում էր ազատ առևտրի ու ազատական տնտեսության հաղթանակը։ <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D6%85%D6%80%D5%A5%D5%B6%D6%84%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%80%D5%A4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%AC%D5%AB%D5%A3%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հացահատիկային օրենքի հակառակորդների լիգա (դեռ գրված չէ)">Հացահատիկային օրենքի հակառակորդների լիգան</a> համախմբեց ազատական ու արմատական խմբավորումների մի կոալիցիա, որը <a href="/w/index.php?title=%D5%8C%D5%AB%D5%B9%D5%A1%D6%80%D5%A4_%D5%94%D5%B8%D5%A2%D5%A4%D5%A5%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ռիչարդ Քոբդեն (դեռ գրված չէ)">Ռիչարդ Քոբդենի</a> ու <a href="/wiki/%D5%8B%D5%B8%D5%B6_%D4%B2%D6%80%D5%A1%D5%B5%D5%A9" title="Ջոն Բրայթ">Ջոն Բրայթի</a> ղեկավարությամբ, ովքեր դեմ էին ռազմատենչությանն ու հանրային ծախսերին, սատարում էր ազատ առևտուրը։ Հանրային ցածր ծախսերի ու ցածր հարկումների նրանց քաղաքականությունը հետագայում որդեգրեց ազատական <a href="/w/index.php?title=%D4%B3%D5%A1%D5%B6%D5%B1%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D6%81%D5%AC%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Գանձարանի կանցլեր (դեռ գրված չէ)">գանձարանի կանցլեր</a>, իսկ հետագայում վարչապետ <a href="/w/index.php?title=%D5%8E%D5%AB%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B4_%D5%85%D5%B8%D6%82%D5%A1%D6%80%D5%A9_%D4%B3%D5%AC%D5%A1%D5%A4%D5%BD%D5%A9%D5%B8%D5%B6%D5%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Վիլյամ Յուարթ Գլադսթոնը (դեռ գրված չէ)">Վիլյամ Յուարթ Գլադսթոնը</a><a href="#cite_note-56">[56]</a>։ Թեև Բրիտանիայի դասական ազատականները ձգտում էին նվազագույնի հասցնել պետության գործունեությունը, 19-րդ դարասկզբին <a href="/w/index.php?title=%D4%B3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D6%85%D6%80%D5%A5%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Գործարանային օրենքներ (դեռ գրված չէ)">գործարանային օրենքների</a> ընդունումը, որոնցից բխում էր կառավարության միջամտություն տնտեսությանը, արժանացավ նրանց հավանությանը։ <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ազատականության_տարածումը">Ազատականության տարածումը</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=10" title="Խմբագրել բաժինը. Ազատականության տարածումը" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=10" title="Edit section's source code: Ազատականության տարածումը">խմբագրել կոդը</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Eug%C3%A8ne_Delacroix_-_La_libert%C3%A9_guidant_le_peuple.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Eug%C3%A8ne_Delacroix_-_La_libert%C3%A9_guidant_le_peuple.jpg/220px-Eug%C3%A8ne_Delacroix_-_La_libert%C3%A9_guidant_le_peuple.jpg" decoding="async" width="220" height="174" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Eug%C3%A8ne_Delacroix_-_La_libert%C3%A9_guidant_le_peuple.jpg/330px-Eug%C3%A8ne_Delacroix_-_La_libert%C3%A9_guidant_le_peuple.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Eug%C3%A8ne_Delacroix_-_La_libert%C3%A9_guidant_le_peuple.jpg/440px-Eug%C3%A8ne_Delacroix_-_La_libert%C3%A9_guidant_le_peuple.jpg 2x" data-file-width="3133" data-file-height="2480" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D4%B7%D5%AA%D5%A5%D5%B6_%D4%B4%D5%A5%D5%AC%D5%A1%D5%AF%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A1" title="Էժեն Դելակրուա">Էժեն Դելակրուայի</a> <a href="/w/index.php?title=%C2%AB%D4%BA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%AB%D5%B6_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%B6%D5%B8%D6%80%D5%A4%D5%B8%D5%B2_%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8%C2%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="«Ժողովրդին առաջնորդող Ազատությունը» (դեռ գրված չէ)">«Ժողովրդին առաջնորդող Ազատությունը»</a> կտավը՝ <a href="/wiki/1830" title="1830">1830</a> թ. <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A5%D5%B2%D5%A1%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հուլիսյան հեղափոխություն (դեռ գրված չէ)">Հուլիսյան հեղափոխության</a> պատկերմամբ</figcaption></figure> Ներկայացուցչական ու ժողովրդավարական գաղափարների հետ միասին տարածվեցին <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A2%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D6%81%D5%AB%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Աբոլիցիոնիզմ">աբոլիցիոնիստական</a> ու <a href="/w/index.php?title=%D4%B8%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ընտրական իրավունք (դեռ գրված չէ)">ընտրական իրավունքի</a> շարժումները։ <a href="/wiki/1870" title="1870">1870</a>-ականներին <a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1" title="Ֆրանսիա">Ֆրանսիան</a> հիմնեց <a href="/w/index.php?title=%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D6%80%D5%B8%D6%80%D5%A4_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ֆրանսիայի երրորդ Հանրապետություն (դեռ գրված չէ)">տոկուն հանրապետություն</a>, իսկ Միացյալ Նահանգներում <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%AB%D5%A1%D6%81%D5%B5%D5%A1%D5%AC_%D5%86%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Միացյալ Նահանգների քաղաքացիական պատերազմը (դեռ գրված չէ)">քաղաքացիական պատերազմն</a> ապահովեց երկրի ամբողջականությունն ու հարավում ստրկատիրության վերացումը։ Միաժամանակ, <a href="/wiki/%D4%BB%D5%BF%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A1" title="Իտալիա">Իտալիայում</a> ու <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Գերմանիա">Գերմանիայում</a> ազատական ու ազգայնական հույզերի խառնուրդը 19-րդ դարի վերջերում հանգեցրեց երկու երկրների միավորմանը։ Լատինական Ամերիկայում ազատական քարոզչությունը հասցրեց <a href="/w/index.php?title=%D4%BB%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Իպանիա (դեռ գրված չէ)">Իպանիայի</a> ու <a href="/wiki/%D5%8A%D5%B8%D6%80%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A3%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A1" title="Պորտուգալիա">Պորտուգալիայի</a> կայսերական տերություններից անկախացման։ Ֆրանսիայում ազատական քաղաքական գործիչների ու լրագրողների կազմակերպած 1830 թ. Հուլիսյան հեղափոխությունը վերջ տվեց <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A2%D5%B8%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B4%D5%AB%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բուրբոնների միապետություն (դեռ գրված չէ)">Բուրբոնների միապետությանը</a> և նմանատիպ ապստամբություններ ոգեշնչեց Եվրոպայի այլ երկրներում։ 19֊րդ դարի սկզբին քաղաքական առաջընթացի տեմպերից չբավարարվածությունը 1848 թ․֊ին հանգեցրեց էլ ավելի ծավալուն հեղափոխությունների։ Հեղափոխությունները տարածվեցին ամբողջ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BE%D5%BD%D5%BF%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ավստրիական կայսրություն">Ավստրիական կայսրությունով</a> մեկ, <a href="/w/index.php?title=%D4%B3%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Գերմանական պետություններ (դեռ գրված չէ)">գերմանական պետություններում</a> և <a href="/w/index.php?title=%D4%BB%D5%BF%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Իտալական պետություններ (դեռ գրված չէ)">իտալական պետություններում</a>։ Կառավարություններն արագությամբ տապալվում էին։ Ազատական ազգայնականները պահանջում էին գրավոր սահմանադրություն, ներկայացուցչական ժողովներ, ընտրական ավելի մեծ իրավունքներ և մամուլի ազատություն<a href="#cite_note-Colton_and_Palmer,_p._510-57">[57]</a>։ Ֆրանսիայում հռչակվեց երկրորդ հանրապետություն։ <a href="/wiki/%D5%8A%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect" title="Պրուսիա">Պրուսիայում</a>, <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%81%D5%AB%D5%A1" title="Գալիցիա">Գալիցիայում</a>, <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D5%B0%D5%A5%D5%B4%D5%AB%D5%A1" title="Բոհեմիա">Բոհեմիայում</a> ու <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A1" title="Հունգարիա">Հունգարիայում</a> վերացվեց ճորտատիրությունը։ Ավստրիայում տիրող պահպանողական կարգերի հիմնադիր անսանձելի Մետերնիխի հրաժարականն ու խուճապահար փախուստ Բրիտանիա ցնցեց Եվրոպան<a href="#cite_note-58">[58]</a>։ Հեղափոխականների հաջողությունը սակայն աստիճանաբար մարեց։ Առանց Ֆրանսիայի օգնության, իտալացիները հեշտությամբ պարտության մատնվեցին ավստրիացիների կողմից։ Որոշ հաջողությամբ ու հմտություններով Ավստրիան կարողացավ նաև զսպել Գերմանիայում ու Հունգարիայում եռացող ազգայնական կրքերը, ինչին նպաստեց նաև <a href="/w/index.php?title=%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D6%86%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%BF%D5%AB_%D4%B1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ֆրանկֆուրտի Ազգային ժողով (դեռ գրված չէ)">Ֆրանկֆուրտի Ազգային ժողովի</a>՝ գերմանական պետությունները մեկ երկրի մեջ միավորելու ձախողումը։ Երկու տասնամյակ անց սակայն իտալացիներն ու գերմանացիներն իրականացրին միավորման ու անկախության իրենց երազանքները։ <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%AB%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Սարդինիա">Սարդինիայի</a> վարչապետ <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B4%D5%AB%D5%AC%D5%AC%D5%B8_%D4%B2%D5%A5%D5%B6%D5%BD%D5%B8_%D4%BF%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D6%80" title="Կամիլլո Բենսո Կավուր">Կամիլլո Բենսո Կավուրը</a> խելացի ազատական էր, որը հասկացավ, որ իտալացիների համար անկախություն ձեռք բերելու միակ արդյունավետ ուղին ֆրանսիացիների իրենց կողմը լինելն է<a href="#cite_note-59">[59]</a>։ <a href="/wiki/%D5%86%D5%A1%D5%BA%D5%B8%D5%AC%D5%A5%D5%B8%D5%B6_III" title="Նապոլեոն III">Նապոլեոն III</a>-ը ընդունեց օգնության Կավուրի խնդրանքը, և <a href="/wiki/1859" title="1859">1859</a> թ. <a href="/w/index.php?title=%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD-%D5%A1%D5%BE%D5%BD%D5%BF%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ֆրանս-ավստրիական պատերազմ (դեռ գրված չէ)">ֆրանս-ավստրիական պատերազմի</a> ընթացքում Ֆրանսիան պարտության մատնեց Ավստրիային և հիմք հարթեց Իտալիայի անկախության համար։ Գերմանական պետությունների միավորումը տեղի ունեցավ <a href="/wiki/%D5%95%D5%BF%D5%BF%D5%B8_%D6%86%D5%B8%D5%B6_%D4%B2%D5%AB%D5%BD%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%AF" title="Օտտո ֆոն Բիսմարկ">Օտտո ֆոն Բիսմարկի</a> ղեկավարության ներքո, որը պատերազմ պատերազմի հետևից վերացրեց Պրուսիայի թշնամիներին և <a href="/wiki/1871" title="1871">1871</a> թվականին վերջապես հաղթեց Ֆրանսիային և Վերսալի Հայելիների սրահում հռչակեց Գերմանական կայսրություն՝ դրանով ավարտին հասցնելով ազգայնացման ձգտման ևս մեկ ոդիսական։ Պատերազմում իրենց կրած պարտությունից հետո ֆրանսիացիները հռչակեցին երրորդ հանրապետություն։ <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Սոցիալ_ազատականություն">Սոցիալ ազատականություն</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=11" title="Խմբագրել բաժինը. Սոցիալ ազատականություն" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=11" title="Edit section's source code: Սոցիալ ազատականություն">խմբագրել կոդը</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:PSM_V03_D380_John_Stuart_Mill.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/PSM_V03_D380_John_Stuart_Mill.jpg/170px-PSM_V03_D380_John_Stuart_Mill.jpg" decoding="async" width="170" height="214" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/PSM_V03_D380_John_Stuart_Mill.jpg/255px-PSM_V03_D380_John_Stuart_Mill.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/PSM_V03_D380_John_Stuart_Mill.jpg/340px-PSM_V03_D380_John_Stuart_Mill.jpg 2x" data-file-width="1628" data-file-height="2046" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D5%8B%D5%B8%D5%B6_%D5%8D%D5%BF%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A1%D6%80%D5%BF_%D5%84%D5%AB%D5%AC" title="Ջոն Ստյուարտ Միլ">Ջոն Ստյուարտ Միլի</a> <a href="/w/index.php?title=%C2%AB%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D5%B6%C2%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="«Ազատության մասին» (դեռ գրված չէ)">«Ազատության մասին»</a> աշխատությունը մեծ ազդեցություն է ունեցել 19-րդ դարի ազատականության ընթացքի վրա։</figcaption></figure> Տասնիններորդ դարի վերջերին <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դասական ազատականության (դեռ գրված չէ)">դասական ազատականության</a> սկզբունքների առջև գնալով ավելի ու ավելի մեծ մարտահրավերներ էին ծառանում՝ ժամանակակից արդյունաբերական քաղաքներում առկա տնտեսական աճի անկման, աղքատության չարիքի ընկալման աճի, գործազրկության ու հարաբերական չքավորության և բանվորական շարժման քարոզչության հետևանքով։ Ինքնակայացած անհատի իդեալը, որը ծանր աշխատանքով ու տաղանդով կարող էր գտնել իր տեղն աշխարհում, աստիճանաբար ավելի ոչ ճշմարտանման էր թվում։ Արդյունաբերականացմամբ ու պետության նվազագույն միջամտությամբ կապիտալիզմով ներմուծված փոփոխությունների դեմ քաղաքական մեծ հակազդեցություն առաջացավ պահպանողականների մեջ, որոնք մտահոգված էին սոցիալական հավասարակշռությամբ, թեև հետագայում <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Սոցիալիզմ">սոցիալիզմը</a> դարձավ փոփոխությունների ու բարեփոխումների շատ ավելի կարևոր ուժ։ Վիկտորիանական շրջանի որոշ գրողներ, այդ թվում և <a href="/w/index.php?title=%D5%89%D5%A1%D6%80%D5%AC%D5%A6_%D4%B4%D5%AB%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Չարլզ Դիկենս (դեռ գրված չէ)">Չարլզ Դիկենսը</a>, <a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D5%B4%D5%A1%D5%BD_%D5%94%D5%A1%D6%80%D5%AC%D5%A1%D5%B5%D5%AC" title="Թոմաս Քարլայլ">Թոմաս Քարլայլը</a> և <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A1%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82_%D4%B1%D5%BC%D5%B6%D5%B8%D5%AC%D5%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մաթյու Առնոլդ (դեռ գրված չէ)">Մաթյու Առնոլդը</a>, դարձան սոցիալական անարդարության առաջին հզոր քննադատները<a href="#cite_note-60">[60]</a>։ <a href="/wiki/%D5%8B%D5%B8%D5%B6_%D5%8D%D5%BF%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A1%D6%80%D5%BF_%D5%84%D5%AB%D5%AC" title="Ջոն Ստյուարտ Միլ">Ջոն Ստյուարտ Միլը</a> հսկայական ավանդ է ունեցել ազատական մտածողության մեջ՝ դասական ազատականության տարրերը միավորելով հետագայում իբրև նոր ազատականություն ճանաչված գաղափարախոսության մեջ։ Միլի <a href="/wiki/1859" title="1859">1859</a> թ. գրած <a href="/w/index.php?title=%C2%AB%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%AC%C2%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="«Ազատության վերաբերյալ» (դեռ գրված չէ)">«Ազատության վերաբերյալ»</a> աշխատության մեջ խոսվում է այն իշխանության բնույթի ու սահմանափակման մասին, որը հասարակության կողմից կարող է օրինականորեն գործածվել <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%B0%D5%A1%D5%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Անհատ (դեռ գրված չէ)">անհատի</a> նկատմամբ<a href="#cite_note-61">[61]</a>։ Նա կրքոտ պաշտպանում էր ազատ խոսքը՝ պնդելով, որ ազատ <a href="/wiki/%D5%8F%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Տրամասություն">տրամասությունը</a> մտավորական ու հանրային գործընթացի համար անհրաժեշտ պայման է։ Միլը <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սոցիալական ազատություն (դեռ գրված չէ)">«սոցիալական ազատությունը»</a> սահմանում է իբրև պաշտպանություն «քաղաքական իշխանավորների բռնակալությունից»։ Նա տալիս է բռնակալության հնարավոր դրսևորումների մի շարք հասկացություններ, որոնք հղվում են իբրև հասարակական բռնակալություն և մեծամասնության բռնակալություն։ <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սոցիալական ազատություն (դեռ գրված չէ)">Սոցիալական ազատություն</a> նշանակում էր իշխողի իրավասությունների սահմանափակում՝ քաղաքական ազատությունների կամ իրավունքների ճանաչման և «սահմանադրական ստուգումների» համակարգ հիմնադրելու միջոցով<a href="#cite_note-62">[62]</a>։ Ինչևէ, չնայած, Միլի սկզբնական <a href="/w/index.php?title=%D5%8F%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D6%83%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%83%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Տնտեսական փիլիսոփայություն (դեռ գրված չէ)">տնտեսական փիլիսոփայությունը</a> սատարում էր <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF_%D5%B7%D5%B8%D6%82%D5%AF%D5%A1" title="Ազատ շուկա">ազատ շուկաները</a> և պնդում էր, որ <a href="/w/index.php?title=%D5%8A%D6%80%D5%B8%D5%A3%D6%80%D5%A5%D5%BD%D5%AB%D5%BE_%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Պրոգրեսիվ հարկ (դեռ գրված չէ)">պրոգրեսիվ հարկումը</a> օրենքով պատժում է աշխատասերներին <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.irefeurope.org/col_docs/doc_51_fr.pdf">IREF | Pour la liberte economique et la concurrence fiscale</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090327011315/http://www.irefeurope.org/col_docs/doc_51_fr.pdf">Արխիվացված</a> 2009-03-27 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> (PDF)</ref>, հետագայում նա իր հայացքները շրջեց ավելի դեպի սոցիալ-լիբերալիզմի կողմը՝ իր «Քաղաքական տնտեսության սկզբունքներում» գլուխներ ավելացնելով ի պաշտպանություն սոցիալիզմի և պաշտպանելով սոցիալիստական որոշ խնդիրներ<a href="#cite_note-63">[63]</a>՝ ներառյալ այն դրույթը, որ աշխատավարձերի ամբողջ համակարգը պետք է վերացնել հօգուտ կոոպերատիվ աշխատավարձերի համակարգի։ <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:ChurchillGeorge0001.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ChurchillGeorge0001.jpg/220px-ChurchillGeorge0001.jpg" decoding="async" width="220" height="278" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ChurchillGeorge0001.jpg/330px-ChurchillGeorge0001.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/ChurchillGeorge0001.jpg/440px-ChurchillGeorge0001.jpg 2x" data-file-width="1808" data-file-height="2284" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%AC%D5%B8%D5%B5%D5%A4_%D5%8B%D5%B8%D6%80%D5%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լլոյդ Ջորջ (դեռ գրված չէ)">Լլոյդ Ջորջ</a> և <a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D5%AB%D5%B6%D5%BD%D5%A9%D5%B8%D5%B6_%D5%89%D5%A5%D6%80%D5%B9%D5%AB%D5%AC" title="Ուինսթոն Չերչիլ">Չերչիլւ</a> 1909 թ. ընդունեցին <a href="/w/index.php?title=%D4%BA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BB%D5%A5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ժողովրդական բյուջե (դեռ գրված չէ)">ժողովրդական բյուջե</a>, որն ուղղված էր հարստության վերաբաշխմանը։</figcaption></figure> Կառավարության ավելի մեծ միջամտության կողմնակից դարձած վաղ ազատական մեկ այլ հավատափոխ էր <a href="/w/index.php?title=%D4%B9%D5%B8%D5%B4%D5%A1%D5%BD_%D5%80%D5%AB%D5%AC_%D4%B3%D6%80%D5%AB%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Թոմաս Հիլ Գրին (դեռ գրված չէ)">Թոմաս Հիլ Գրինը</a>։ Տեսնելով ոգելից խմիչքների ազդեցությունը՝ նա կարծում էր, որ պետությունը պետք է խթանի ու պաշտպանի սոցիալական, քաղաքական ու տնտեսական այն միջավայրը, որում անհատներն մեծագույն հնարավորությունը կունենան՝ գործելու իրենց խղճի համաձայն։ Պետությունը պետք է միջամտի միայն այն ժամանակ, երբ ազատությունը հստակ, ապացուցված ու ուժեղ միտում է դրսևորում անհատին ստրկացնելու<a href="#cite_note-64">[64]</a>։ Գրինը ազգային պետությունն օրինակարգ էր համարում միայն այն չափով, որքանով այն հետևում է իրավունքների ու պարտականությունների համակարգին, որն ամենայն հավանականությամբ խթանելու է անհատների ինքնիրացումը։ Քսաներորդ դարասկզբին Բրիտանիայում այս փոքրիկ հոսանքներն սկսեցին միախաձուլվել սոցիալ ազատականության շարժման մեջ։ Նոր ազատականները, որոնց մեջ էին այնպիսի մտավորականներ, ինչպիսին են Լ. Թ. Հոբհաուսը և Ջոն Ա. Հոբսոնը, անհատական ազատությունը դիտում էին մի բան, որը հասանելի է միայն սոցիալական ու տնտեսական նպաստավոր պայմանների պարագայում<a href="#cite_note-adams-65">[65]</a>։ Նրանց կարծիքով, աղքատությունը, թշվառությունն ու անգրագիտությունը, որոնցում ապրում էին շատերը, անհնար են դարձնում ազատության ու անհատականության բարգավաճումը։ Նոր ազատականները գտնում էին, որ այդ պայմանները կարող են բարելավվել միայն հավաքական քայլերով, որոնք համակարգվում են ուժեղ, մարդկանց բարեկեցությանն ուղղված և միջամտող պետության կողմից<a href="#cite_note-66">[66]</a>։ <a href="/wiki/1909" title="1909">1909</a> թվականին <a href="/w/index.php?title=%D4%BA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BB%D5%A5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ժողովրդական բյուջե (դեռ գրված չէ)">ժողովրդական բյուջեն</a>, որոնց ջատագովներն էին Դեյվիդ Լլոյդ Ջորջը և նրա բարեկամ ազատական <a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D5%AB%D5%B6%D5%BD%D5%A9%D5%B8%D5%B6_%D5%89%D5%A5%D6%80%D5%B9%D5%AB%D5%AC" title="Ուինսթոն Չերչիլ">Ուինսթոն Չերչիլը</a>, Բրիտանիայում հարուստների համար աննախադեպ բարձր հարկեր սահմանեց և սոցիալական բարեկեցության արմատական ծրագրեր ներմուծեց երկրի քաղաքականության մեջ<a href="#cite_note-67">[67]</a>։ Այն առաջին բյուջեն էր, որը բացահայտորեն հասարակության շարքերում հարստությունը վերաբաշխելու նպատակ էր հետապնդում<a href="#cite_note-68">[68]</a>։ <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="1920-ականներ">1920-ականներ</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=12" title="Խմբագրել բաժինը. 1920-ականներ" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=12" title="Edit section's source code: 1920-ականներ">խմբագրել կոդը</a>]</div> 20-րդ դարի սկզբին ազատականությունը գտնվում էր իր վերելքին։ Ռուսաստանի ցարը՝ ինքնակալության անառիկ այդ ամրոցը, գահընկեց արվեց <a href="/wiki/%D5%93%D5%A5%D5%BF%D6%80%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A5%D5%B2%D5%A1%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Փետրվարյան հեղափոխություն">1917 թ. Փետրվարյան ազատական հեղափոխության</a> և <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4" title="Առաջին համաշխարհային պատերազմ">Առաջին համաշխարհային պատերազմում</a> Դաշնակիցների հաղթանակի ընթացքում, և չորս կայսրությունների կործանումը կարծես նշանավորեց ազատականության հաղթանակը Եվրոպայի ամբողջ մայրցամաքում. ո՛չ միայն հաղթանակած դաշնակիցների երկրներում, այլև <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Գերմանիա">Գերմանիայում</a> և <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%A5%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1" title="Արևելյան Եվրոպա">Արևելյան Եվրոպայի</a> նորաստեղծ պետություններում։ Գերմանիայի մարմնավորած ռազմատենչությունը պարտություն կրեց ու վարկաբեկվեց։ Ինչպես Բլինքհորնն է գրում, լիբերալ տրամադրություններն աճում էին «մշակութային բազմակարծության, կրոնական ու ազգային հանդուրժողականության, ազգերի ինքնորոշման, ազատ շուկայական տնտեսությունների, ներկայացուցչական ու պատասխանատու կառավարության, ազատ առևտրի, արհմիութենականության և նոր մարմնի՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%A3%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%AC%D5%AB%D5%A3%D5%A1" title="Ազգերի լիգա">Ազգերի լիգայի</a> միջոցով միջազգային վեճերի խաղաղ կարգավորման առումներով»։ Լիբերալիզմը Ռուսաստանում պարտվեց <a href="/wiki/1917" title="1917">1917</a> թվականի հոկտեմբերին, երբ <a href="/wiki/%D5%8E%D5%AC%D5%A1%D5%A4%D5%AB%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D4%BC%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D5%B6" title="Վլադիմիր Լենին">Վլադիմիր Լենինի</a> ղեկավարությամբ կոմունիստներն եկան իշխանության, Իտալիայում՝ <a href="/wiki/1922" title="1922">1922</a> թվականին, երբ <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%B6%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մուսոլինի (դեռ գրված չէ)">Մուսոլինին</a> հաստատեց իր բռնապետությունը, Լեհաստանում՝ <a href="/wiki/1926" title="1926">1926</a> թվականին <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%B8%D6%82%D5%A6%D5%A5%D6%86_%D5%8A%D5%AB%D5%AC%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%AF%D5%BD%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Յուզեֆ Պիլսուդկսի (դեռ գրված չէ)">Յուզեֆ Պիլսուդկսիի</a> ղեկավարությամբ, իսկ Իսպանիայում՝ <a href="/wiki/1939" title="1939">1939</a> թվականին՝ <a href="/wiki/%D4%BB%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4" title="Իսպանիայի քաղաքացիական պատերազմ">Իսպանիայի քաղաքացիական պատերազմից</a> հետո։ Ճապոնիայում, որը 1920-ականներին ընդհանուր առմամբ ազատական էր, 1930-ականներին, զինվորականության ճնշման ներքո, կորցրեց իր ազատականությունը։ Ամբողջ աշխարհը պատած <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AE_%D5%B3%D5%A3%D5%B6%D5%A1%D5%AA%D5%A1%D5%B4" title="Մեծ ճգնաժամ">Մեծ ճգնաժամը</a>, որն սկսվել էր <a href="/wiki/1929" title="1929">1929</a> թվականին, նպաստեց ազատական տնտեսության վարկաբեկմանը և բազմապատկեց տնտեսական գործերում պետության վերահսկողության կոչերը։ Տնտեսական աղետները Եվրոպայի քաղաքական աշխարհում լայնատարած խռովություններ հարուցեցին, որոնք հանգեցրին <a href="/wiki/%D5%96%D5%A1%D5%B7%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Ֆաշիզմ">ֆաշիզմի</a> ու <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Կոմունիզմ">կոմունիզմի</a> ամրապնդմանը։ 1939 թվականին նրանց ծագումն ավարտվեց <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B8%D6%80%D5%A4_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4" title="Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ">Երկրորդ համաշխարհային պատերազմով</a>։ Դաշնակիցները, որոնց մեջ էին մտնում ազատական նշանակալից երկրների մեծ մասն ու կոմունիստական <a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Ռուսաստան">Ռուսաստանը</a>, հաղթեցին Համաշխարհային պատերազմում՝ պարտության մատնելով նացիստական <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Գերմանիա">Գերմանիային</a>, ֆաշիստական <a href="/wiki/%D4%BB%D5%BF%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A1" title="Իտալիա">Իտալիային</a> և միլիտարիստական <a href="/wiki/%D5%83%D5%A1%D5%BA%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Ճապոնիա">Ճապոնիային</a>։ Պատերազմից հետո խզում առաջացավ Ռուսաստանի ու Արևմուտքի միջև, և 1947 թվականին կոմունիստական <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%A5%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%AC%D5%B8%D5%AF" class="mw-redirect" title="Արևելյան բլոկ">Արևելյան բլոկի</a> ու ազատական <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%B4%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A4%D5%A1%D5%B7%D5%AB%D5%B6%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Արևմտյան դաշինք (դեռ գրված չէ)">Արևմտյան դաշինքի</a> միջև <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%BC%D5%A8_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4" title="Սառը պատերազմ">Սառը պատերազմ</a> սկսվեց։ <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Քեյնսյան_տնտեսագիտություն">Քեյնսյան տնտեսագիտություն</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=13" title="Խմբագրել բաժինը. Քեյնսյան տնտեսագիտություն" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=13" title="Edit section's source code: Քեյնսյան տնտեսագիտություն">խմբագրել կոդը</a>]</div> Միևնույն ժամանակ, Մեծ ճգնաժամին վճռական ազատական պատասխան տվեց անգլիացի տնտեսագետ <a href="/w/index.php?title=%D5%8B%D5%B8%D5%B6_%D5%94%D5%A5%D5%B5%D5%B6%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ջոն Քեյնս (դեռ գրված չէ)">Ջոն Մեյնարդ Քեյնսը</a> (<a href="/wiki/1883" title="1883">1883</a>-<a href="/wiki/1946" title="1946">1946</a> թթ.)։ Քեյնսը «դաստիարակվել էր» իբրև <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դասական ազատական (դեռ գրված չէ)">դասական ազատական</a>, սակայն հետզհետե, հատկապես Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո, դարձավ էր սոցիալ-ազատական<a href="#cite_note-69">[69]</a>։ Լինելով բեղուն գրող, ի թիվս բազմաթիվ այլ գործերի, նա տեսական աշխատանք սկսեց՝ հետազոտելով գործազրկության, փողի ու գների հարաբերակցությունը վաղ 1920-ականների ընթացքում<a href="#cite_note-70">[70]</a>։ Նրա «Զբաղվածության, տոկոսի ու փողի ընդհանուր տեսություն» աշխատությունը հրատարակվել է <a href="/wiki/1936" title="1936">1936</a> թվականին<a href="#cite_note-71">[71]</a> և իբրև տեսական արդարացում ծառայել միջամտության քաղաքականության համար, որին, տնտեսական անկումը կանգնեցնելու առումով, կողմ էր Քեյնսը։ «Ընդհանուր տեսությունը» մարտահրավեր էր ավելի վաղ նեոդասական տնտեսական տեսությանը, որը գտնում էր, որ կառավարության միջամտությունից զերծ լինելու դեպքում շուկան բնական կերպով ամբողջական զբաղվածության հավասարակշռություն կհաստատի։ <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Wpa1.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Wpa1.JPG/220px-Wpa1.JPG" decoding="async" width="220" height="166" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Wpa1.JPG/330px-Wpa1.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Wpa1.JPG/440px-Wpa1.JPG 2x" data-file-width="1361" data-file-height="1028" /></a><figcaption>Որակավորում չունեցող բանվորներն աշխատում են Աշխատանքների զարգացման վարչության՝ <a href="/wiki/%D5%86%D5%B8%D6%80_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%BD" title="Նոր կուրս">Նոր կուրսի</a> քաղաքականության շրջանակներում պետական այն գործակալության համար, որը <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AE_%D5%B3%D5%A3%D5%B6%D5%A1%D5%AA%D5%A1%D5%B4" title="Մեծ ճգնաժամ">Մեծ ճգնաժամի</a> ընթացքում աշխատանքով ապահովեց միլիոնավոր մարդկանց։ Գործազուրկներին հանրային ծրագրերի շրջանակներում աշխատանքով ապահովելը սոցիալ-ազատականության հիմնական սկզբունքներից է։</figcaption></figure> Գրքում սատարվում է բարձր գործազրկության ժամանակ պահանջարկը խթանելու նպատակով կառավարության ակտիվ քաղաքականությունը, ինչպես, օրինակ, <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հանրային աշխատանք (դեռ գրված չէ)">հանրային աշխատանքների</a> ոլորտում ծախսեր կատարելու միջոցով։ «Եկեք վեր կենանք ու անենք, գործածենք մեր պարապ ռեսուրսները մեր հարստությունն ավելացնելու համար», գրել է նա <a href="/wiki/1928" title="1928">1928</a> թ.։ «Երբ մարդիկ ու գործարանները չեն աշխատում, ծիծաղելի է ասել, թե չենք կարող այս նոր զարգացումների տակից դուրս գալ։ Հենց այդ գործարանների ու այդ մարդկանց հետ է, որ պետք է դուրս գանք այդ վիճակից»<a href="#cite_note-Cassidy2011-72">[72]</a>։ Երբ շուկան չի կարողանում պատշաճ ռեսուրսներ հատկացնել, կառավարությունը պետք է խթանի տնտեսությունը, մինչև մասնավոր փողերը կարողանան նորից շրջանառել. դա է <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%A4%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%A1%D5%B6%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Արդյունաբերական արտադրանք (դեռ գրված չէ)">արդյունաբերական արտադրանքը</a> խթանելու նպատակին ծառայող «պոմպն աշխատեցնելու» ռազմավարությունը<a href="#cite_note-73">[73]</a>։ Միացյալ Նահանգներում <a href="/wiki/1933" title="1933">1933</a> թվականին նախագահ Ռուզվելտի սկսած սոցիալական ազատական ծրագիը մինչև <a href="/wiki/1940" title="1940">1940</a> թվականը գործազրկությունը 25 տոկոսից հասցրեց 15-իref>Auerbach and Kotlikoff, p. 299.</ref>։ Մինչև Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը պետական հավելյալ ծախսերի և հանրային հսկայական ծրագրերի շնորհիվ Միացյալ Նահանգներն ի վերջո դուրս եկավ Մեծ ճգնաժամից։ <a href="/wiki/1940" title="1940">1940</a>-<a href="/wiki/1941" title="1941">1941</a> թվականներին կառավարության ծախսերն աճեցին 17 տոկոսով, և <a href="/wiki/1929" title="1929">1929</a> թվականից ի վեր առաջին անգամ գործազրկությունն իջավ 10 տոկոսից ցած<a href="#cite_note-74">[74]</a>։ Մեծ Բրիտանիայում բազմակողմանի <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Սոցիալական պետություն">սոցիալական պետություն</a> կառուցվեց <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B8%D6%80%D5%A4_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4" title="Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ">Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից</a> հետո։ Թեև այն հիմնականում տեղի ունեցավ <a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%A5%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լեյբորիստական կուսակցություն (դեռ գրված չէ)">Լեյբորիստական կուսակցության</a> շնորհիվ, նրա ծրագրման գործում մեծ ավանդ ունեցան Ջոն Մեյնարդ Քեյնսը, որը դրեց դրա տնտեսական հիմքերը, և <a href="/w/index.php?title=%D5%88%D6%82%D5%AB%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B4_%D4%B2%D6%87%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ուիլյամ Բևերիջ (դեռ գրված չէ)">Ուիլյամ Բևերիջը</a>, որը ծրագրեց սոցիալական համակարգը<a href="#cite_note-adams-65">[65]</a>։ 21-րդ դարի առաջին տարիներին արդեն աշխարհի երկրների մեծ մասն ուներ խառը տնտեսություններ՝ կապիտալիզմի ու տնտեսական ազատականության միահյուսմամբ։ <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ետպատերազմյան_ազատականությունը">Ետպատերազմյան ազատականությունը</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=14" title="Խմբագրել բաժինը. Ետպատերազմյան ազատականությունը" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=14" title="Edit section's source code: Ետպատերազմյան ազատականությունը">խմբագրել կոդը</a>]</div> Սառը պատերազմն առաջ բերեց գաղափարաբանական մեծ մրցակցություն և մի քանի <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%B6%D5%B8%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Միջնորդավորված պատերազմ (դեռ գրված չէ)">միջնորդավորված պատերազմ</a>, սակայն Խորհրդային Միության ու Միացյալ Նահանգների միջև <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D6%80%D5%B8%D6%80%D5%A4_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4" title="Երրորդ համաշխարհային պատերազմ">Երրորդ համաշխարհային պատերազմը</a>, որի հեռանկարը շատերին էր վախեցնում, երբեք չիրականացավ։ Երբ կոմունիստական պետություններն ու ազատական ժողովրդավարությունները մրցում էին միմյանց հետ, 1970-ականների <a href="/wiki/%D5%8F%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B3%D5%A3%D5%B6%D5%A1%D5%AA%D5%A1%D5%B4" title="Տնտեսական ճգնաժամ">տնտեսական ճգնաժամը</a> հետընթաց արձանագրեց <a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A5%D5%B5%D5%B6%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BF%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Քեյնսյան տնտեսագիտություն (դեռ գրված չէ)">քեյնսյան տնտեսագիտությունից</a>՝ հատկապես <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%BF_%D4%B9%D5%A5%D5%BF%D5%B9%D5%A5%D6%80" title="Մարգարետ Թետչեր">Մարգարետ Թետչերի</a> ղեկավարած ՄԲ-ում և <a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%AC%D5%A4_%D5%8C%D5%A5%D5%B5%D5%A3%D5%A1%D5%B6" title="Ռոնալդ Ռեյգան">Ռոնալդ Ռեյգանի</a> ղեկավարած ԱՄՆ-ում։ Դասական ազատականության այս վերականգնումը, որն ընդդիմախոսները քամահրանքով անվանեցին <a href="/wiki/%D5%86%D5%A5%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Նեոլիբերալիզմ">«նեոլիբերալիզմ»</a>, շարունակվեց 1980-ականներին ու 1990-ականներին, թեև վերջերս <a href="/w/index.php?title=%D5%8F%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%A5%D5%AE_%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Տնտեսական մեծ անկում (դեռ գրված չէ)">տնտեսական մեծ անկումը</a> խթանեց քեյնսյան տնտեսական մտքի վերածնունդը։ Միաժամանակ, 20-րդ դարի վերջին, <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%A5%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1" title="Արևելյան Եվրոպա">Արևելյան Եվրոպայի</a> կոմունիստական պետությունները կտրուկ փլուզվեցին՝ Արևմուտքում ազատական ժողովրդավարությունը թողնելով կառավարման հիմնական ձև։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի սկզբին աշխարհում ժողովրդավարական երկրների թիվն այնքան էր, որքան եղել էր քառասուն տարի առաջ<a href="#cite_note-75">[75]</a>։ <a href="/wiki/1945" title="1945">1945</a> թվականից հետո ազատական ժողովրդավարությունն արագորեն տարածվեց, սակայն հետո նահանջ ապրեց։ Իր «Ժողովրդավարության ոգին» աշխատության մեջ <a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D4%B4%D5%A1%D5%B5%D5%B4%D5%B8%D5%B6%D5%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լարի Դայմոնդ (դեռ գրված չէ)">Լարի Դայմոնդը</a> գրում է, որ մինչև <a href="/wiki/1974" title="1974">1974</a> թվականը «ոչ թե ժողովրդավարությունն, այլ բռնատիրությունն էր աշխարհի կառուցվածքը», և որ «անկախ պետությունների հազիվ մեկ քառորդն է իր կառավարությունն ընտրում մրցակցային, ազատ ու արդար ընտրություններով»։ Դայմոնդը շարունակում է՝ ասելով, որ ժողովրդավարությունը ետ եկավ, և <a href="/wiki/1995" title="1995">1995</a>-ին աշխարհն արդեն «գերազանցապես ժողովրդավարական» էր<a href="#cite_note-76">[76]</a>։ Ազատականությանն մինչ օրս մարտահրավերներ ունի՝ հատկապես ի դեմս բռնապետական կառավարության ու տնտեսական ազատականության միասնության մոդել Չինաստանի աննախադեպ աճի<a href="#cite_note-77">[77]</a>։ <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Փիլիսոփայությունը">Փիլիսոփայությունը</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=15" title="Խմբագրել բաժինը. Փիլիսոփայությունը" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=15" title="Edit section's source code: Փիլիսոփայությունը">խմբագրել կոդը</a>]</div> Ազատականությունը թե՛ որպես քաղաքական հոսանք և թե՛ որպես մտավորական ավանդույթ հիմնականում ժամանակակից <a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D6%80%D6%87%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Երևույթ (դեռ գրված չէ)">երևույթ</a> է, որն սկիզբ է առել 17-րդ դարում, թեև ազատական փիլիսոփայության որոշ մտքեր իրենց նախակարապետներն ունեն <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Անտիկ դարաշրջան">անտիկ դարաշրջանում</a>։ Հռոմեական կայսր <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%BD_%D4%B1%D5%BE%D6%80%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D5%B8%D5%BD" title="Մարկոս Ավրելիոս">Մարկոս Ավրելիոսը</a> բարձր է գնահատել այն «պետության գաղափարը, որը կառավարվում է հարգելով <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հավասար իրավունքներ (դեռ գրված չէ)">հավասար իրավունքներն</a> ու խոսքի ազատության հավասարությունը», և «թագավորական կառավարության գաղափարը, որն ամենից ավելի հարգում է կառավարվողների ազատությունը»<a href="#cite_note-78">[78]</a>։ Մի քանի <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D6%83%D5%A5%D5%BD%D5%BF" class="mw-redirect" title="Սոփեստ">սոփեստների</a> աշխատանքներում և <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%AF%D5%AC%D5%A5%D5%BD" title="Պերիկլես">Պերիկլեսի</a> «Թաղման ճառում» ևս գիտնականները տեսնում են ժամանակակից ազատականներին ծանոթ մի շարք սկզբունքներ<a href="#cite_note-Young,_pp._25–6-79">[79]</a>։ Ազատական փիլիսոփայությունը խորհրդանշում է մտավորական մեծ ավանդույթ, որը քննության է առել և ժողովրդականացրել ժամանակակից աշխարհի ամենից կարևոր ու հակասական սկզբունքների մի մասը։ Դրա գիտական ու ակադեմիական վիթխարի արտադրանքը բնութագրվել է իբրև «հարստություն ու բազմազանություն», բայց այդ բազմազանությունը հաճախ նշանակում էր, որ ազատականությունը տարբեր ձևակերպումներով է հանդես գալիս և մարտահրավեր է ներկայացնում նրանց համար, ովքեր հստակ սահմանում են փնտրում<a href="#cite_note-Young,_pp._25–6-79">[79]</a>։ <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Հիմնական_նյութերը">Հիմնական նյութերը</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=16" title="Խմբագրել բաժինը. Հիմնական նյութերը" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=16" title="Edit section's source code: Հիմնական նյութերը">խմբագրել կոդը</a>]</div> Թեև ազատական բոլոր ուսմունքներն ընդհանուր ժառանգություն ունեն, գիտնականները հաճախ ենթադրում են, որ այդ ուսմունքները «մտքի անջատ ու հաճախ հակասական հոսքեր» են պարունակում<a href="#cite_note-Young,_p._24-80">[80]</a>։ Ազատական տեսաբանների ու փիլիսոփաների նպատակները տարբեր ժամանակներում, մշակույթներում ու մայրցամաքներում տարբեր են եղել։ Ազատականության բազմազանությունը կարելի է տեսնել մեծաթիվ այն ածականներում, որոնք ազատական մտածողներն ու շարժումները կցել են բուն ազատականություն տերմինին. դրանցից մի քանիսն են դասական, էգալիտարիստական, տնտեսական, սոցիալական, սոցիալական պետության, էթիկական, հումանիստական, 'դեոնթոլոգիական, կատարելապաշտական, ժողովրդավարական և ինստիտուցիոնալ<a href="#cite_note-81">[81]</a>։ Չնայած այդ տարբերակումներին, ազատական միտքը պարունակում է մի քանի որոշակի ու հիմնական հասկացություններ։ Իր արմատներով ազատականությունը փիլիսոփայություն է մարդկության ու հասարակության իմաստի մասին։ Քաղաքական փիլիսոփա <a href="/wiki/%D5%8B%D5%B8%D5%B6_%D4%B3%D6%80%D5%A5%D5%B5" title="Ջոն Գրեյ">Ջոն Գրեյն</a> իբրև ազատական մտքի ընդհանուր գծեր նշում է դրա ինդիվիդուալիստական, էգալիտարիստական, մելիորիստական և ունիվերսալիստական լինելը։ Ինդիվիդուալիստական տարրը հաստատում է մարդ արարածի բարոյական գերակայությունը <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D5%AC%D5%A5%D5%AF%D5%BF%D5%AB%D5%BE%D5%AB%D5%A6%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սոցիալական կոլեկտիվիզմ (դեռ գրված չէ)">սոցիալական կոլեկտիվիզմի</a> ճնշումների դեմ, էգալիտարիստական տարրը նույն այդ բարոյական արժեքն ու կարգավիճակը հատկացնում է բոլոր անհատներին, մելիորիստական տարրը հաստատում է, որ իրար հաջորդող սերունդները կարող են բարելավել իրենց սոցիալ-քաղաքական իրավիճակը, իսկ ունիվերսալիստական տարրը հաստատում է մարդկային ցեղի բարոյական միասնությունը և լուսանցքայնացնում է տեղական մշակութային տարբերությունները<a href="#cite_note-Gray,_p._xii-82">[82]</a>։ Մելիորիստական տարրը մեծ վեճերի առարկա է եղել։ Այն պաշտպանել են այնպիսի մտածողներ, ինչպիսին է <a href="/wiki/%D4%BB%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%AB%D5%AC_%D4%BF%D5%A1%D5%B6%D5%BF" title="Իմանուիլ Կանտ">Իմանուիլ Կանտը</a>, որը հավատում էր մարդկային առաջընթացին, և որը ենթարկվել է Ռուսոյի նման մտածողների հարձակումներին. վերջիններս գտնում էին, որ հանրային համագործակցության միջոցով իրենք իրենց բարելավելու մարդկային փորձերը դատապարտված են ձախողման<a href="#cite_note-83">[83]</a>։ Նկարագրելով ազատական խառնվածքը՝ Գրեյը պնդում է, որ այն «ներշնչվել է <a href="/wiki/%D5%8D%D5%AF%D5%A5%D5%BA%D5%BF%D5%AB%D6%81%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Սկեպտիցիզմ">սկեպտիցիզմից</a> և աստվածային հայտնության ֆիդեիստական համոզվածությունից... այն փառաբանել է բանականության ուժը՝ նույնիսկ եթե այլ համատեքստերում փորձել է նսեմացնել բանականության պահանջները»։ Ազատական փիլիսոփայության ավանդույթը վավերացում ու արդարացում է որոնել մտավորական մի քանի ծրագրերի միջոցով։ Ազատականության բարոյական ու քաղաքական ենթադրությունները հիմնված են եղել այնպիսի ավանդույթների վրա, ինչպիսին են <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բնական իրավունքներ (դեռ գրված չէ)">բնական իրավունքներն</a> ու <a href="/w/index.php?title=%D5%88%D6%82%D5%BF%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A6%D5%B4%D5%AB_%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ուտիլիտարիզմի տեսություն (դեռ գրված չէ)">ուտիլիտարիզմի տեսությունը</a>, թեև ազատականները երբեմն օժանդակություն են խնդրել գիտական ու կրոնական շրջանակներից<a href="#cite_note-Gray,_p._xii-82">[82]</a>։ Այդ բոլոր հոսքերի ու ավանդույթների մեջ գիտնականները հաստատել են ազատական մտքի հետևյալ ընդհանուր հիմնական հատկանիշները. հավասարության ու <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%B0%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Անհատական ազատություն (դեռ գրված չէ)">անհատական ազատության</a> նկատմամբ հավատը, <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%BD%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մասնավոր սեփականություն (դեռ գրված չէ)">մասնավոր սեփականության</a> ու անհատական իրավունքների սատարումը, սահմանափակ սահմանադրական կառավարության մտքի սատարումը և դրանց կապված այնպիսի արժեքների կարևորության ճանաչումը, ինչպիսին են <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Բազմակարծություն">բազմակարծությունը</a>, <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հանդուրժողականություն">հանդուրժողականությունը</a>, ինքնավարությունը, <a href="/w/index.php?title=%D5%96%D5%AB%D5%A6%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B6%D5%B1%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%B4%D5%AD%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ֆիզիկական անձեռնմխելիություն (դեռ գրված չէ)">ֆիզիկական անձեռնմխելիությունն</a> ու <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%BE%D5%B8%D5%B2%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B1%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կառավարվողների համաձայնություն (դեռ գրված չէ)">կառավարվողների համաձայնությունը</a><a href="#cite_note-84">[84]</a>։ <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Դասական_և_ժամանակակից">Դասական և ժամանակակից</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=17" title="Խմբագրել բաժինը. Դասական և ժամանակակից" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=17" title="Edit section's source code: Դասական և ժամանակակից">խմբագրել կոդը</a>]</div> Ազատական գաղափարների ձևավորման պատիվը վերագրվում է լուսավորական փիլիսոփաներին։ <a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D5%B4%D5%A1%D5%BD_%D5%80%D5%B8%D5%A2%D5%BD" title="Թոմաս Հոբս">Թոմաս Հոբսը</a> ջանացել է սահմանել քաղաքացիական պատերազմին հաջորդող ժամանակաշրջանի Անգլիայում կառավարող իշխանության նպատակն ու արդարացումը։ Գործածելով բնության վիճակի՝ Պետությանը նախորդած ենթադրական պատերազմանման սցենարը՝ նա կառուցել է հասարակական պայմանագրի գաղափարը, որի մեջ են մտնում անհատները, որպեսզի երաշխավորեն իրենց անվտանգությունը և, այդ անելով, կազմում են Պետությունը։ Նա եզրակացնում է, որ միայն բացարձակ ինքնիշխանը լիովին ի զորու կլինի նման խաղաղություն պահպանելու։ <a href="/wiki/%D5%8B%D5%B8%D5%B6_%D4%BC%D5%B8%D6%84" title="Ջոն Լոք">Ջոն Լոքը</a>, որդեգրելով հանդերձ Հոբսի բնության վիճակի ու հասարակական պայմանագրի գաղափարները, այնուամենայնիվ, գտնում էր, որ երբ միապետը վերածվում է բռնապետի, խախտվում է հասարակական պայմանագիրը, որը կյանք, ազատություն ու սեփականություն է ընձեռում՝ իբրև բնական իրավունք։ Նա եզրակացրել է, որ ժողովուրդն իրավունք ունի տապալելու բռնապետին։ Կյանքը, ազատությունն ու սեփականությունը համարելով օրենքի ու իշխանության գերագույն արժեք՝ Լոքը ազատականության հիմքը ձևակերպել է հասարակական պայմանագրի հիման վրա։ Վաղ լուսավորականության այս մտածողների համար կյանքի ամենաանհրաժեշտ հարմարությունների, որոնց թվում և <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ազատություն">ազատության</a> ու <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%BD%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մասնավոր սեփականություն (դեռ գրված չէ)">մասնավոր սեփականության</a> ապահովումը պահանջում էր համընդհանուր իրավասությամբ օժտված «ինքնիշխան» մարմնի ձևավորում<a href="#cite_note-85">[85]</a>։ Ազատականները գտնում էին, որ բնական իրադրության մեջ մարդկանց առաջնորդում է ապրելու ու ինքնապահպանման բնազդը, և վտանգավոր գոյությունից խուսափելու միակ միջոցը ընդհանուր ու գերագույն ուժի ձևավորումն է, որն ի վիճակի է կարգավորելու մարդկային մրցակցող ցանկությունները<a href="#cite_note-Young_30-86">[86]</a>։ Այդ ուժը կարող է ձևավորվել քաղաքացիական հասարակության շրջանակներում, որը թույլ է տալիս, որ անհատները կամավոր <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հասարակական պայմանագիր (դեռ գրված չէ)">հասարակական պայմանագիր</a> (սոցիալական կոնտրակտ) կնքեն ինքնիշխան մարմնի հետ՝ իրենց <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բնական իրավունքներ (դեռ գրված չէ)">բնական իրավունքները</a> հանձնելով այդ մարմնին, որի դիմաց կստանան կյանքի, ազատության ու սեփականության պաշտպանություն<a href="#cite_note-Young_30-86">[86]</a>։ Վաղ շրջանի ազատականների մեջ հաճախ անհամաձայնություն կար կառավարության ամենահարմար ձևի հարցում, սակայն բոլորն այն կարծիքին էին, որ ազատությունը բնական է, և որ դրա սահմանափակումների համար հզոր արդարացում է պետք<a href="#cite_note-Young_30-86">[86]</a>։ Ազատականներն ընդհանուր առմամբ կողմ էին սահմանափակ կառավարությանը, թեև ազատական որոշ փիլիսոփաներ ուղղակի դեմ էին կառավարությանը. <a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D5%B4%D5%A1%D5%BD_%D5%93%D5%A5%D5%B5%D5%B6" title="Թոմաս Փեյն">Թոմաս Փեյնը</a> գրել է, որ «իր լավագույն վիճակով նույնիսկ՝ կառավարությունը անհրաժեշտ չարիք է»<a href="#cite_note-Young,_p._31-87">[87]</a>։ Իբրև կառավարության իշխանությունը սահմանափակելու ծրագրի մաս, ազատական զանազան տեսաբաններ, որոնցից են <a href="/wiki/%D5%8B%D5%A5%D5%B5%D5%B4%D5%BD_%D5%84%D5%A1%D5%A4%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D5%B6" class="mw-redirect" title="Ջեյմս Մադիսոն">Ջեյմս Մադիսոնը</a> և բարոն դը <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D6%84%D5%B5%D5%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մոնտեսքյո (դեռ գրված չէ)">Մոնտեսքյոն</a>, հղացան իշխանությունների տարանջատման գաղափարը. մի համակարգ, որի նպատակն էր կառավարական իշխանությունը հավասարապես բաշխել <a href="/wiki/%D4%B3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%A1%D5%A4%D5%AB%D6%80_%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Գործադիր իշխանություն">գործադիր</a>, <a href="/wiki/%D5%95%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%BD%D5%A4%D5%AB%D6%80_%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Օրենսդիր իշխանություն">օրենսդիր</a> ու <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դատական իշխանություն (դեռ գրված չէ)">դատական</a> ճյուղերի միջև<a href="#cite_note-Young,_p._31-87">[87]</a>։ Ազատականները գտնում էին, որ կառավարությունները պետք է հասկանան, որ վատ ու սխալ կառավարումը ժողովրդին իրավունք է տալիս իշխող կարգերը տապալելու որևէ ձևով և հնարավոր բոլոր միջոցներով, հարկ եղած դեպքում՝ նույնիսկ ուղղակի բռնությամբ ու հեղափոխությամբ<a href="#cite_note-88">[88]</a>։ Ժամանակակից ազատականները, որոնք գտնվում են <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սոցիալ ազատականություն (դեռ գրված չէ)">սոցիալ ազատականության</a> ազդեցության ներքո, շարունակել են սատարել սահմանադրական կառավարությունը՝ միևնույն ժամանակ պաշտպանելով հավասար իրավունքներ ապահովելու նպատակով պետական ծառայություններն ու հատկացումները։ Ժամանակակից ազատականները պնդում են, որ անհատական իրավունքների ձևական կամ պաշտոնական երաշխիքներն անիմաստ են, երբ անհատները նյութական միջոցներ չունեն այդ իրավունքներից օգտվելու համար, և կոչ են անում, որ կառավարությունն ավելի մեծ դեր կատարի տնտեսական գործերը վարելու մեջ<a href="#cite_note-89">[89]</a>։ Վաղ շրջանի ազատականները դրեցին նաև եկեղեցու ու պետության տարանջատման հիմքը։ Իբրև <a href="/wiki/%D4%BC%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Լուսավորության դարաշրջան">լուսավորության</a> ժառանգներ, ազատականները կարծում էին, որ սոցիալական ու քաղաքական որևէ կարգ բխում է մարդկային փոխազդեցությունից, ոչ թե <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BD%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B4%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Աստվածային կամք (դեռ գրված չէ)">աստվածային կամքից</a><a href="#cite_note-Gould,_p._4-90">[90]</a>։ Շատ ազատականներ բացեիբաց թշնամանք էին տածում բուն <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%B8%D5%A6%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կրոնական համոզմունք (դեռ գրված չէ)">կրոնական համոզմունքի</a> նկատմամբ, բայց մեծ մասն իր հակադրությունը կենտրոնացրեց կրոնական ու քաղաքական իշխանությունների միության դեմ՝ պնդելով, որ հավատը կարող է ինքն իրենով բարգավաճել՝ առանց պաշտոնական հովանավորության կամ պետության վարչարարության<a href="#cite_note-Gould,_p._4-90">[90]</a>։ Բացի ժամանակակից հասարակության մեջ կառավարության հստակ դերը մատնանշելուց, ազատականները զբաղվում էին նաև ազատական փիլիսոփայության ամենակարևոր սկզբունքի՝ ազատության իմաստի ու բնույթի հարցերով։ 17-րդ դարից մ ինչև 19-րդ դարը ազատականները՝ սկսած <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A4%D5%A1%D5%B4_%D5%8D%D5%B4%D5%AB%D5%A9" title="Ադամ Սմիթ">Ադամ Սմիթից</a> և վերջացրած <a href="/wiki/%D5%8B%D5%B8%D5%B6_%D5%8D%D5%BF%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A1%D6%80%D5%BF_%D5%84%D5%AB%D5%AC" title="Ջոն Ստյուարտ Միլ">Ջոն Ստյուարտ Միլով</a>, ազատությունը պատկերացնում էին իբրև կառավարության և այլ անձանց կողմից միջամտության բացակայություն և պնդում էին, որ բոլոր մարդիկ պետք է ազատ լինեն զարգացնելու իրենց ուրույն կարողություններն ու հնարավորությունները՝ առանց ուրիշների կողմից խանգարվելու<a href="#cite_note-Young,_p._33-91">[91]</a>։ Միլն իր <a href="/w/index.php?title=%C2%AB%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D5%B6%C2%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="«Ազատության մասին» (դեռ գրված չէ)">«Ազատության մասին»</a> (<a href="/wiki/1859" title="1859">1859</a> թ.) գործում, որն ազատական փիլիսոփայության դասական շարադրանքներից է, հայտարարում էր, որ «միակ ազատությունը, որն արժանի է այդ անվանը, մեր սեփական ձևով մեր սեփական բարօրությունը հետապնդելն է»<a href="#cite_note-Young,_p._33-91">[91]</a>։ <a href="/wiki/Laissez-faire" title="Laissez-faire">Laissez-faire</a> <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BA%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Կապիտալիզմ">կապիտալիզմի</a> սատարումը հաճախ կապված է այդ սկզբունքին՝ <a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%AB%D5%A4%D6%80%D5%AB%D5%AD_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D5%AF" title="Ֆրիդրիխ Հայեկ">Ֆրիդրիխ Հայեկի</a> <a href="/w/index.php?title=%C2%AB%D5%83%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%B0_%D5%A4%D5%A5%D5%BA%D5%AB_%D5%BD%D5%BF%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%C2%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="«Ճանապարհ դեպի ստրկություն» (դեռ գրված չէ)">«Ճանապարհ դեպի ստրկություն»</a> (<a href="/wiki/1944" title="1944">1944</a> թ.) աշխատության այն պնդմամբ, որ ազատ շուկաներին ապավինելը կբացառի կառավարության ամբողջատիրական վերահսկողությունը<a href="#cite_note-92">[92]</a>։ <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Thomashillgreen.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Thomashillgreen.jpg/170px-Thomashillgreen.jpg" decoding="async" width="170" height="206" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c4/Thomashillgreen.jpg 1.5x" data-file-width="247" data-file-height="300" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%D4%B9%D5%B8%D5%B4%D5%A1%D5%BD_%D5%80%D5%AB%D5%AC_%D4%B3%D6%80%D5%AB%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Թոմաս Հիլ Գրին (դեռ գրված չէ)">Թոմաս Հիլ Գրինը</a> ազդեցիկ <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D6%83%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%83%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ազատական փիլիսոփա (դեռ գրված չէ)">ազատական փիլիսոփա</a> էր։ Իր «Բարոյագիտության հիմնահարցեր» (<a href="/wiki/1884" title="1884">1884</a> թ.) աշխատության մեջ նա առաջին գլխավոր հիմնաքարերը դրեց այն երևույթի, ինչը հետագայում ճանաչվեց իբրև <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դրական ազատություն (դեռ գրված չէ)">դրական ազատություն</a>։ Մի քանի տարուց նրա գաղափարները <a href="/wiki/%D4%B2%D6%80%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect" title="Բրիտանիա">Բրիտանիայում</a> դարձան Ազատական (Լիբերալ) կուսակցության պաշտոնական քաղաքականությունը՝ ասպարեզ բերելով <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սոցիալ ազատականություն (դեռ գրված չէ)">սոցիալ ազատականությունն</a> ու ժամանակակից <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Սոցիալական պետություն">սոցիալական պետությունը</a>։</figcaption></figure> Սակայն, 19-րդ դարից սկսած, ազատականության նոր ըմբռնում մուտք գործեց մտավորական ոլորտ։ Ազատականության այս նոր տեսակը ճանաչվեց <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դրական ազատություն (դեռ գրված չէ)">դրական ազատություն</a> անվամբ՝ առանձնանալով նախորդ <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բացասական ազատություն (դեռ գրված չէ)">բացասական</a> տարբերակից, և առաջին անգամ արծարծվեց բրիտանացի փիլիսոփա <a href="/w/index.php?title=%D4%B9%D5%B8%D5%B4%D5%A1%D5%BD_%D5%80%D5%AB%D5%AC_%D4%B3%D6%80%D5%AB%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Թոմաս Հիլ Գրին (դեռ գրված չէ)">Թոմաս Հիլ Գրինի</a> կողմից։ Գրինը մերժեց այն միտքը, թե մարդկանց առաջնորդում է սոսկ սեփական շահը, և փոխարենն ընդգծեց այն բարդ հանգամանքները, որոնք ներգործում են մեր <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D6%80%D5%B8%D5%B5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բարոյական բնույթ (դեռ գրված չէ)">բարոյական բնույթի</a> զարգացման վրա<a href="#cite_note-Adams,_pp._54–5-93">[93]</a>։ Հետագայի ժամանակակից ազատականության համար խիստ հեռատես մի քայլով նա հասարակության ու քաղաքական կառույցների վրա դրեց նաև անհատական ազատության ու ինքնության և բարոյական բնույթի, կամքի ու բանականության զարգացման խնդիրները։ Եվ պետությունը պետք է ստեղծի այն պայմանները, որոնք թույլ կտան վերը նշվածների իրականացումը՝ մարդկանց տալով իրական <a href="/w/index.php?title=%D4%B8%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%B6%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ընտրանք (դեռ գրված չէ)">ընտրանքի</a> հնարավորություն<a href="#cite_note-Adams,_pp._54–5-93">[93]</a>։ Նոր ազատությունը կանխանշելով իբրև ոչ թե ուրիշների քայլերի պատճառով տուժելուց խուսափելու, այլ գործելու ազատություն՝ Գրինը գրեց. <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a> </td> <td>Եթե երբևէ այնքան ողջամիտ լինենք, որ ցանկանանք, որ բառերի գործածությունն այլ լիներ, քան եղել է... մարդ կարող է հակված լինել ցանկանալու, որ «ազատություն» տերմինը սահմանափակված լիներ... ուզածն անելու ուժով<a href="#cite_note-94">[94]</a> </td> <td valign="bottom"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a> </td></tr></tbody></table> Ի տարբերություն ազատական նախորդ ըմբռնումների, որոնք հասարակությունը դիտում էին իբրև եսասեր անհատների հանրություն, Գրինը հասարակությունը համարեց օրգանական ամբողջություն, որի մեջ բոլոր անհատների պարտականությունն ընդհանուր բարվոքության խթանումն է<a href="#cite_note-95">[95]</a>։ Նրա գաղափարներն արագ տարածվեցին և մշակվեցին այնպիսի մտածողների կողմից, ինչպիսին էին Լ. Թ. Հոբհաուսն ու <a href="/w/index.php?title=%D5%8B%D5%B8%D5%B6_%D5%80%D5%B8%D5%A2%D5%BD%D5%B8%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ջոն Հոբսոն (դեռ գրված չէ)">Ջոն Հոբսոնը</a>։ Մի քանի տարում այս նոր ազատականությունը դարձավ <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D6%80%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բրիտանիայի ազատական կուսակցություն (դեռ գրված չէ)">Բրիտանիայի Ազատական կուսակցության</a> սոցիալական ու քաղաքական հիմնական ծրագիրը<a href="#cite_note-96">[96]</a> և 20-րդ դարում իր շրջանի մեջ առավ աշխարհի մեծ մասը։ Բացի բացասական ու դրական ազատության քննարկումից, ազատականները ջանացել են հասկանալ ազատության ու ժողովրդավարության միջև պատշաճ հարաբերակցությունը։ Ջանալով ընդլայնել <a href="/w/index.php?title=%D4%B8%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ընտրական իրավունք (դեռ գրված չէ)">ընտրական իրավունքները</a>՝ ազատականները հետզհետե հասկացան, որ ժողովրդական որոշումների կայացման գործընթացից դուրս մնացած մարդիկ ենթակա են <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A5%D5%AE%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%BC%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մեծամասնության բռնություն (դեռ գրված չէ)">մեծամասնության բռնությանը</a>. մի հասկացություն, որը բացատրվում է Միլի «Ազատության մասին» գործում և <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%AC%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%AB%D5%BD_%D5%A4%D5%A8_%D4%B9%D5%B8%D6%84%D5%BE%D5%AB%D5%AC&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ալեքսիս դը Թոքվիլ (դեռ գրված չէ)">Ալեքսիս դը Թոքվիլի</a> <a href="/w/index.php?title=%C2%AB%D4%BA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6_%D4%B1%D5%B4%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="«Ժողովրդավարությունն Ամերիկայում (դեռ գրված չէ)">«Ժողովրդավարությունն Ամերիկայում</a> (<a href="/wiki/1835" title="1835">1835</a> թ.) աշխատության մեջ<a href="#cite_note-Young,_p._36-97">[97]</a>։ Ի պատասխան դրա, ազատականներն սկսեցին պատշաճ երաշխիքներ պահանջել՝ կասեցնելու համար մեծամասնույթունների կողմից փոքրամասնությունների իրավունքները խախտելու փորձերը<a href="#cite_note-Young,_p._36-97">[97]</a>։ Ազատությունից զատ, ազատականները զարգացրել են իրենց փիլիսոփայական հենքի կառուցման համար կարևոր մի շարք այլ սկզբունքներ ևս, որոնցից են <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Հավասարություն">հավասարությունը</a>, <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Բազմակարծություն">բազմակարծությունը</a> և <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հանդուրժողականություն">հանդուրժողականությունը</a>։ Ընդգծելով առաջին սկզբունքի հարցում առկա շփոթությունը՝ <a href="/wiki/%D5%8E%D5%B8%D5%AC%D5%BF%D5%A5%D6%80" title="Վոլտեր">Վոլտերը</a> նկատում է, որ «հավասարությունը միաժամանակ ամենաբնական և երբեմն ամենացնորական բանն է»<a href="#cite_note-98">[98]</a>։ Ազատականության բոլոր տեսակները ենթադրում են, որ ինչ-որ հիմնական մի առումով բոլոր անձինք հավասար են<a href="#cite_note-99">[99]</a>։ Գտնելով, որ մարդիկ հավասար են բնությունից՝ ազատականները ենթադրում են, որ բոլորը տիրապետում են ազատության միևնույն իրավունքին<a href="#cite_note-100">[100]</a>։ Այլ կերպ ասած՝ ոչ ոք ժառանգաբար արտոնված չէ ազատական հասարակության պտուղներն ավելի վայելելու, քան ուրիշ որևէ մեկը, և բոլոր մարդիկ <a href="/wiki/%D5%95%D6%80%D5%A5%D5%B6%D6%84%D5%AB_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BB_%D5%B0%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Օրենքի առաջ հավասարություն">հավասարապես ենթակա են օրենքին</a><a href="#cite_note-Young,_p._40-101">[101]</a>։ Հիմնական այս ըմբռնումից զատ, հավասարության ընկալման հարցում ազատականության տեսաբանների հայացքները միմյանցից տարբերվում են։ Ամերիկացի փիլիսոփա <a href="/w/index.php?title=%D5%8B%D5%B8%D5%B6_%D5%8C%D5%B8%D5%AC%D5%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ջոն Ռոլզ (դեռ գրված չէ)">Ջոն Ռոլզը</a> շեշտում է ոչ միայն օրենքի ներքո հավասարություն ապահովելու անհրաժեշտությունը, այլ նաև նյութական այն պաշարների հավասար բաշխումը, որոնք հարկավոր են անհատներին՝ կյանքում իրենց ձգտումներին հասնելու համար<a href="#cite_note-Young,_p._40-101">[101]</a>։ <a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%AB%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A9%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լիբերթարիան (դեռ գրված չէ)">Լիբերթարիան</a> մտածող <a href="/w/index.php?title=%D5%8C%D5%B8%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%BF_%D5%86%D5%B8%D5%A6%D5%AB%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ռոբերտ Նոզիք (դեռ գրված չէ)">Ռոբերտ Նոզիքը</a> համաձայն չէր Ռոլզի հետ և պաշտպանում էր նախորդ տարբերակը՝ <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80_%D5%B0%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հավասար հնարավորություն (դեռ գրված չէ)">լոքյան հավասարությունը</a><a href="#cite_note-Young,_p._40-101">[101]</a>։ Ազատության զարգացմանը նպաստելու համար ազատականներն առաջ քաշեցին նաև բազմակարծության ու հանդուրժողականության հասկացությունները։ Բազմակարծություն ասելով ազատականները նկատի ունեն այն կարծիքների ու համոզմունքների տարածումը, որոնք հասարակական կայուն կարգ են բնորոշում<a href="#cite_note-102">[102]</a>։ Ի հակադրություն իրենց շատ մրցակիցների ու նախորդների, ազատականները հարմարվողականություն ու միատարրություն չէին փնտրում այն ձևով, ինչպես մարդիկ են դա հասկանում. իրականում, նրանց ջանքերն ուղղված են եղել կառավարական այնպիսի կառուցվածք հաստատելուն, որը ներդաշնակեցնում ու նվազեցնում է հակադիր հայացքները և, դրանով հանդերձ, թույլ է տալիս, որ այդ հայացքները գոյություն ունենան ու աճեն<a href="#cite_note-103">[103]</a>։ Ազատական փիլիսոփայության մեջ բազմակարծությունը հեշտությամբ տանում է դեպի հանդուրժողականություն։ Ազատականները գտնում են, որ, քանի որ անհատները միմյանցից տարբեր տեսակետներ են ունենալու, նրանք պետք է աջակցեն ու հարգեն միմյանց հետ չհամաձայնվելու իրավունքը<a href="#cite_note-Young,_p._44-104">[104]</a>։ Ազատականների համար հանդուրժողականությունը սկզբում, երբ Սպինոզան դատապարտում էր <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%AE%D5%A1%D5%B6%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կրոնական հալածանք (դեռ գրված չէ)">«կրոնական հալածանքների</a> ու գաղափարական պատերազմների տխմարությունը», կապված էր <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կրոնական հանդուրժողականություն (դեռ գրված չէ)">կրոնական հանդուրժողականության</a> հետ<a href="#cite_note-Young,_p._44-104">[104]</a>։ Հանդուրժողականությունը կենտրոնական դեր է խաղում նաև Կանտի ու Ջոն Ստյուարտ Միլի պատկերացումներում։ Երկու մտածողներն էլ գտնում էին, որ հասարակությունը բարոյական լավ կյանքի այլ ըմբռնումներ պիտի դավանի, և որ մարդկանց պիտի թույլ տրվի առանց պետության կամ այլ անհատների միջամտության կատարել իրենց սեփական ընտրությունը<a href="#cite_note-Young,_p._44-104">[104]</a>։ <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Քննադատություն_և_սատարում">Քննադատություն և սատարում</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=18" title="Խմբագրել բաժինը. Քննադատություն և սատարում" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=18" title="Edit section's source code: Քննադատություն և սատարում">խմբագրել կոդը</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Fusilamiento_de_Torrijos_(Gisbert).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Fusilamiento_de_Torrijos_%28Gisbert%29.jpg/220px-Fusilamiento_de_Torrijos_%28Gisbert%29.jpg" decoding="async" width="220" height="143" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Fusilamiento_de_Torrijos_%28Gisbert%29.jpg/330px-Fusilamiento_de_Torrijos_%28Gisbert%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Fusilamiento_de_Torrijos_%28Gisbert%29.jpg/440px-Fusilamiento_de_Torrijos_%28Gisbert%29.jpg 2x" data-file-width="3051" data-file-height="1988" /></a><figcaption>Տոռիխոսի ու նրա կողմնակիցների մահապատիժը <a href="/wiki/1831" title="1831">1831</a> թ.։ Իսպանիայի թագավոր <a href="/wiki/%D5%96%D5%A5%D6%80%D5%A4%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D5%A4_VII" title="Ֆերդինանդ VII">Ֆերդինանդ VII</a>-ը պատժիչ միջոցառումներ իրականացրեց երկրի ազատականների դեմ։</figcaption></figure> Ազատականությունը պատմության մեջ և՛ քննադատության է արժանացել, և՛ սատարվել գաղափարական տարբեր խմբերի կողմից։ Այսպես, որոշ մտածողներ գտնում են, որ ազատականության շնորհիվ առաջացավ <a href="/wiki/%D5%96%D5%A5%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Ֆեմինիզմ">ֆեմինիզմը</a>, իսկ ուրիշները գտնում են, որ <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ազատական ժողովրդավարություն (դեռ գրված չէ)">ազատական ժողովրդավարությունը</a> բավարար չէ ֆեմինիստական նպատակներին հասնելու համար<a href="#cite_note-105">[105]</a>։ <a href="/wiki/%D5%96%D5%A5%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%AB%D5%A6%D5%B4%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ֆեմինիզմի պատմություն">Ֆեմինիզմի պատմության</a> մեջ տիրապետող <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D6%86%D5%A5%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%AB%D5%A6%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ազատական ֆեմինիզմ (դեռ գրված չէ)">ազատական ֆեմինիզմը</a> հույս ունի արմատախիլ անելու <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%A5%D5%BC%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սեռերի հավասարություն (դեռ գրված չէ)">սեռերի հավասարության</a> բոլոր արգելքները՝ պնդելով, որ այդ արգելքների շարունակվող գոյությունը անիմաստ է դարձնում ազատական հասարակական կարգի իբրև թե երաշխավորած անհատական իրավունքներն ու ազատությունները<a href="#cite_note-106">[106]</a>։ Բրիտանացի փիլիսոփա <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D5%8E%D5%B8%D5%AC%D5%BD%D5%A9%D5%B8%D5%B6%D6%84%D6%80%D5%A1%D6%86%D5%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մարի Վոլսթոնքրաֆտ (դեռ գրված չէ)">Մարի Վոլսթոնքրաֆտը</a> համարվում է ազատական ֆեմինիզմի առաջամարտիկը։ Իր <a href="/w/index.php?title=%C2%AB%D4%BB_%D5%BA%D5%A1%D5%B7%D5%BF%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D6%81_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB%C2%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="«Ի պաշտպանություն կանանց իրավունքների» (դեռ գրված չէ)">«Ի պաշտպանություն կանանց իրավունքների»</a> (<a href="/wiki/1792" title="1792">1792</a> թ.) աշխատության մեջ նա ընդարձակում է ազատականության սահմանները՝ ազատական հասարակության քաղաքական կառույցի մեջ ընդգրկելով կանանց<a href="#cite_note-107">[107]</a>։ Ազատականության նպատակների հանդեպ պակաս բարեկամական է եղել <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%B0%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Պահպանողականություն">պահպանողականությունը</a>։ <a href="/w/index.php?title=%D4%B7%D5%A4%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A4_%D4%B2%D5%A8%D6%80%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Էդմունդ Բըրք (դեռ գրված չէ)">Էդմունդ Բըրքը</a>, որին շատերը համարում են ժամանակակից պահպանողական մտքի մեծագույն ջատագովը, կրքոտ պարսավել է Ֆրանսիական հեղափոխությունը՝ քննադատելով ողջախոհության և բոլոր մարդկանց բնական հավասարության ազատականների հավակնությունները<a href="#cite_note-Grigsby,_p._108-108">[108]</a>։ Պահպանողականները գրոհի են ենթարկել նաև ազատականների կողմից, ըստ իրենց, բարգավաճման ու նյութական շահի անխոհեմ հետապնդումը՝ նշելով, որ նման մտահոգությունները քայքայում են համայնքի ու շարունակականության մեջ արմատավորված հասարակական ավանդական արժեքները<a href="#cite_note-109">[109]</a>։ Սակայն պահպանողականության որոշ ճյուղավորումներ, որոնցից է <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ազատական պահպանողականություն (դեռ գրված չէ)">ազատական պահպանողականությունը</a>, միևնույն գաղափարներն ու սկզբունքներն են դրսևորում, ինչի ջատագովն է <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դասական ազատականություն (դեռ գրված չէ)">դասական ազատականությունը</a>՝ ներառելով «փոքր կառավարությունն ու ծաղկող կապիտալիզմը»<a href="#cite_note-Grigsby,_p._108-108">[108]</a>։ Սոցիալ ազատականության ու <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Սոցիալիզմ">սոցիալիզմի</a> հարաբերության հարցում որոշ շփոթություն է մնում՝ չնայած այն հանգամանքին, որ սոցիալիզմի շատ տեսակներ, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BA%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Կապիտալիզմ">կապիտալիզմին</a>, <a href="/wiki/%D5%80%D5%AB%D5%A5%D6%80%D5%A1%D6%80%D5%AD%D5%AB%D5%A1" title="Հիերարխիա">հիերարխիային</a> ու <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%BD%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մասնավոր սեփականություն (դեռ գրված չէ)">մասնավոր սեփականությանն</a> իրենց հակադրությամբ, նշանակալիորեն տարբերվում են ազատականությունից։ Սոցիալիզմը ձևավորվել է 19-րդ դարում իբրև միմյանց հետ կապված և սակայն տարբեր գաղափարախոսությունների խումբ, ինչպիսին են <a href="/wiki/%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Քրիստոնեական սոցիալիզմ">քրիստոնեական սոցիալիզմը</a>, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Կոմունիզմ">կոմունիզմը</a> (<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BC%D5%AC_%D5%84%D5%A1%D6%80%D6%84%D5%BD" class="mw-redirect" title="Կառլ Մարքս">Կառլ Մարքսի</a> աշխատություններով) և <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AD%D5%AB%D5%A6%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սոցիալական անարխիզմ (դեռ գրված չէ)">սոցիալական անարխիզմը</a> (<a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%AB%D5%AD%D5%A1%D5%AB%D5%AC_%D4%B2%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Միխաիլ Բակունին (դեռ գրված չէ)">Միխաիլ Բակունինի</a> աշխատություններով), որոնցից վերջին երկուսն ազդված են <a href="/wiki/%D5%93%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A6%D5%AB_%D5%AF%D5%B8%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1" class="mw-redirect mw-disambig" title="Փարիզի կոմունա">Փարիզի կոմունայից</a>։ Հետագա տասնամյակների ընթացքում այս գաղափարախոսությունները, ազատականության ու պահպանողականության նման, բաժանվեցին մի քանի մեծ ու փոքր շարժումների<a href="#cite_note-110">[110]</a>։ Մարքսը մերժեց ազատական տեսության հիմնաքարային դրույթները՝ հուսալով վերացնել թե՛ պետությունը և թե՛ հասարակության ու անհատի միջև ազատականների տարբերակումը՝ կենտրոնանալով այդ երկուսը հավաքական մեկ ամբողջության մեջ մտցնելու վրա, որպեսզի տապալվի 19-րդ դարի կապիտալիստական զարգացող կարգը<a href="#cite_note-111">[111]</a>։ Սոցիալիստական կուսակցություններն ու գաղափարներն այսօր մնում են բոլոր մայրցամաքներում տարբեր զորություն ու ազդեցություն ունեցող քաղաքական ուժ և ղեկավարում են շատ երկրների ազգային կառավարությունները։ <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A6%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ազատական սոցիալիզմ (դեռ գրված չէ)">Ազատական սոցիալիզմը</a> սոցիալիստական <a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D6%83%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%83%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Քաղաքական փիլիսոփայություն">քաղաքական փիլիսոփայություն</a> է, որն իր մեջ պարփակում է ազատական սկզբունքներ<a href="#cite_note-Gerald_F._Gaus_2004._p._420-112">[112]</a>։ Ազատական սոցիալիզմը նպատակ չունի <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BF%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սոցիալիստական տնտեսություն (դեռ գրված չէ)">սոցիալիստական տնտեսությամբ</a> ոչնչացնելու <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BA%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Կապիտալիզմ">կապիտալիզմը</a><a href="#cite_note-Adams1998-113">[113]</a>, այլ սատարում է <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A1%D5%BC%D5%A8_%D5%BF%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Խառը տնտեսություն">խառը տնտեսությունը</a>, որի մեջ են մտնում արդյունաբերության միջոցների և՛ <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%BD%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Հանրային սեփականություն">հանրային</a>, և՛ <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%BD%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մասնավոր սեփականություն (դեռ գրված չէ)">մասնավոր սեփականությունը</a><a href="#cite_note-Stanislao_G._Pugliese_1999._p._99-114">[114]</a><a href="#cite_note-Noel_W._Thompson_2006._pp._60–1-115">[115]</a>։ Այն սկզբունքները, որոնք կարող են բնութագրվել իբրև «ազատական սոցիալիստական», զարգացվել կամ հիմնվել են հետևյալ փիլիսոփաների աշխատությունների վրա. <a href="/wiki/%D5%8B%D5%B8%D5%B6_%D5%8D%D5%BF%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A1%D6%80%D5%BF_%D5%84%D5%AB%D5%AC" title="Ջոն Ստյուարտ Միլ">Ջոն Ստյուարտ Միլ</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%B7%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%A1%D6%80%D5%A4_%D4%B2%D5%A5%D6%80%D5%B6%D5%B7%D5%BF%D5%A1%D5%B5%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Էդուարդ Բերնշտայն (դեռ գրված չէ)">Էդուարդ Բերնշտայն</a>, <a href="/wiki/%D5%8B%D5%B8%D5%B6_%D4%B4%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%AB" title="Ջոն Դյուի">Ջոն Դյուի</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%BC%D5%AC%D5%B8_%D5%8C%D5%B8%D5%BD%D5%A5%D5%AC%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կառլո Ռոսելի (դեռ գրված չէ)">Կառլո Ռոսելի</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%B8%D6%80%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%BF%D5%B8_%D5%8C%D5%B8%D5%A2%D5%AB%D5%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Նորբերտո Ռոբիո (դեռ գրված չէ)">Նորբերտո Ռոբիո</a> և <a href="/w/index.php?title=%D5%87%D5%A1%D5%B6%D5%BF%D5%A1%D5%AC_%D5%84%D5%B8%D6%82%D6%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="Շանտալ Մուֆ (դեռ գրված չէ)">Շանտալ Մուֆ</a><a href="#cite_note-116">[116]</a>։ Ազատական սոցիալիստների հայտնի դեմքերից են նաև Գուիդո Կալոգերոն, <a href="/w/index.php?title=%D5%8A%D5%AB%D5%A5%D6%80%D5%B8_%D4%B3%D5%B8%D5%A2%D5%A5%D5%BF%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Պիերո Գոբետի (դեռ գրված չէ)">Պիերո Գոբետին</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%A5%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%A4_%D5%80%D5%B8%D5%A2%D5%B0%D5%A1%D5%B8%D6%82%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լեոնարդ Հոբհաուս (դեռ գրված չէ)">Լեոնարդ Հոբհաուսը</a> և <a href="/w/index.php?title=%D5%8C._%D5%80._%D4%B9%D5%B8%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ռ. Հ. Թոունին (դեռ գրված չէ)">Ռ. Հ. Թոունին</a><a href="#cite_note-ref72-117">[117]</a>։ Ազատական սոցիալիզմը նշանավոր էր հատկապես Բրիտանիայի ու Իտալիայի քաղաքականության մեջ<a href="#cite_note-ref72-117">[117]</a>։ <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC_%D5%A4%D5%A5%D5%B4%D5%B8%D5%AF%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սոցիալ դեմոկրատիա (դեռ գրված չէ)">Սոցիալ դեմոկրատիան</a>, որը կապիտալիզմի առաջընթաց ձևափոխման գաղափարախոսության կողմնակից է, առաջացել է 20-րդ դարում և ազդված է սոցիալիզմից։ Սակայն, ի տարբերություն սոցիալիզմի, այն ո՛չ կոլեկտիվացման ջատագով է, ո՛չ էլ հակակապիտալիզմի։ Մեծապես սահմանվելով իբրև մի ծրագիր, որի նպատակն է կառավարության բարենորոգչության միջոցով կապիտալիզմին ներհատուկ իր համարած թերություններ ուղղումը՝ նվազեցնելով անհավասարությունները<a href="#cite_note-118">[118]</a> սոցիալ դեմոկրատիան նույնպես պետությանը դեմ չէր։ Տարբեր մեկնաբաններ մեծ նմանություններ են նկատել սոցիալ ազատականության և սոցիալ դեմոկրատիայի միջև։ Քաղաքագետներից մեկը, Միացյալ Նահանգներում սոցիալ դեմոկրատիայի նշանակալի ավանդույթի բացակայության պատճառով, որն ամերիկացիները ջանում էին շտկել, ամերիկյան ազատականությունն անվանել է զզ«ծածուկ սոցիալ դեմոկրատիա»<a href="#cite_note-119">[119]</a>։ Ժամանակակից ժողովրդավարության հետ առնչվող մեկ այլ շարժում՝ <a href="/w/index.php?title=%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%B5%D5%A1_%D5%A4%D5%A5%D5%B4%D5%B8%D5%AF%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Քրիստոնյա դեմոկրատիա (դեռ գրված չէ)">քրիստոնյա դեմոկրատիան</a>, հույս է տածում տարածելու <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%A9%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%AF_%D5%A5%D5%AF%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D6%81%D5%AB" title="Կաթոլիկ եկեղեցի">կաթոլիկ եկեղեցու</a> սոցիալական ուսմունքը և եվրոպական մի շարք երկրներում մեծ թվով հետևորդներ է վաստակել<a href="#cite_note-120">[120]</a>։ Քրիստոնյա դեմոկրատիայի վաղ արմատներն առաջացել են իբրև 19-րդ դարում laissez-faire ազատականության հետ կապված <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%A4%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B6%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Արդյութնաբերականացում (դեռ գրված չէ)">արդյունաբերականացման</a> (ինդուստիալիզացիայի) ու <a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%B4" class="mw-redirect" title="Քաղաքակենտրոնացում">քաղաքակենտրոնացման</a> (ուրբանիզացիայի) նկատմամբ հակազդեցություն<a href="#cite_note-121">[121]</a>։ Չնայած այդ բարդ առնչություններին, որոշ հետազոտողներ գտել են, որ ազատականությունն իրականում ամբողջովին «մերժում է գաղափարաբանական մտածողությունը»՝ հիմնականում որովհետև նման մտածողությունը կարող է հանգեցնել մարդկային հասարակության համար անիրատեսական ակնկալությունների<a href="#cite_note-122">[122]</a>։ <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Աշխարհում">Աշխարհում</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=19" title="Խմբագրել բաժինը. Աշխարհում" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=19" title="Edit section's source code: Աշխարհում">խմբագրել կոդը</a>]</div> <div class="quotebox" style="float: right; clear: right; margin: 0.5em 0 0.8em 1.4em; width: 30%; padding: 6px; border: 1px solid #aaa; font-size: 88%; background-color: #F9F9F9;"> <div style="position: relative; text-align: left;"> <div> Ազատականները նվիրված են ազատ, արդար ու բաց հասարակություններ կառուցելու ու պահպանելու գործին՝ փորձելով հավասարակշռել ազատության, հավասարության ու հանրության հիմնարար արժեքները, որտեղ ոչ ոք չի ստրկացվի աղքատության, տգիտության ու հարմարվողականության պատճառով... Ազատականությունը ձգտում է բաշխել իշխանությունը՝ խթանելու համար բազմազանությունն ու սնուցելու համար ստեղծագործականությունը։ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%AC" title="Ազատական ինտերնացիոնալ">Ազատական ինտերնացիոնալ</a><a href="#cite_note-123">[123]</a> </div> </div> <div style="text-align: left;"> </div> </div> Ազատականությունը հաճախ համարվում է ներկա ժամանակների գերիշխող <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%83%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Գաղափարախոսություն">գաղափարախոսությունը</a><a href="#cite_note-124">[124]</a><a href="#cite_note-125">[125]</a>։ Ազատականները քաղաքական առումով աշխարհով մեկ մեծապես կազմակերպված են։ Շատ երկրներում լայնորեն տարածված են ազատական կուսակցություններ, վերլուծական կենտրոններ և այլ հաստատություններ, թեև դրանք տարբեր խնդիրներ են պաշտպանում՝ ելնելով իրենց գաղափարական կողմնորոշումից։ Ազատական կուսակցությունները կարող են լինել <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A5%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D5%BF_%D5%B1%D5%A1%D5%AD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կենտրոնամետ ձախ (դեռ գրված չէ)">կենտրոնամետ ձախ</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A5%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D5%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կենտրոնամետ (դեռ գրված չէ)">կենտրոնամետ</a> կամ <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A5%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D5%BF_%D5%A1%D5%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կենտրոնամետ աջ (դեռ գրված չէ)">կենտրոնամետ աջ</a>՝ կախված իրենց դիրքերից։ Բացի այդ, նրանք կարող են բաժանվել ըստ <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սոցիալ ազատականություն (դեռ գրված չէ)">սոցիալ ազատականության</a> կամ <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դասական ազատականություն (դեռ գրված չէ)">դասական ազատականության</a> նկատմամբ իրենց հակվածությամբ, թեև ազատական բոլոր կուսակցություններն ու անհատները միևնույն հիմնական նմանություններն ունեն, որոնց մեջ են մտնում <a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Քաղաքացիական իրավունքներ (դեռ գրված չէ)">քաղաքացիական իրավունքների</a> ու <a href="/w/index.php?title=%D4%BA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ժողովրդավարական հաստատություններ (դեռ գրված չէ)">ժողովրդավարական հաստատությունների</a> սատարումը։ Համաշխարհային մակարդակով, ազատականները միավորված են <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%B8%D5%B6%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ազատական ինտերնացիոնա (դեռ գրված չէ)">Ազատական ինտերնացիոնալի</a> (ԱԻ) մեջ, որի կազմում կա ավելի քան 100 ազատական ազդեցիկ կուսակցություն ու կազմակերպություն, որոնք ներկայացնում են քաղաքական ողջ ներկապնակը։ ԱԻ որոշ կուսակցություններ աշխարհում ամենահայտնիներից են. դրանցից է <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կանադայի Ազատական կուսակցություն (դեռ գրված չէ)">Կանադայի Ազատական կուսակցությունը</a>։ Կան նաև խիստ փոքր կուսակցություններ, որոնցից է <a href="/w/index.php?title=%D5%8B%D5%AB%D5%A2%D6%80%D5%A1%D5%AC%D5%A9%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ջիբրալթարի Ազատական կուսակցություն (դեռ գրված չէ)">Ջիբրալթարի Ազատական կուսակցությունը</a>։ Տարածաշրջանային առումով ազատականները համախմբված են զանազան կազմակերպությունների մեջ՝ կախված աշխարհաքաղաքական հանգամանքներից։ <a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B8%D6%82_%D5%A2%D5%A1%D6%80%D5%A5%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի Ազատական ժողովրդավարական ու բարեփոխումների կուսակցություն (դեռ գրված չէ)">Եվրոպայի Ազատական ժողովրդավարական ու բարեփոխումների կուսակցությունն</a>, օրինակ, ներկայացնում է Եվրոպայի ազատականների շահերը, իսկ <a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D6%82_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%A4%D5%A1%D5%B7%D5%AB%D5%B6%D6%84%D5%A8_%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի ազատականների ու ժողովրդավարների դաշինքը Եվրախորհրդարանում (դեռ գրված չէ)">Եվրոպայի ազատականների ու ժողովրդավարների դաշինքը Եվրախորհրդարանում</a> գերակշռող ազատական խումբն է։ <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Եվրոպա">Եվրոպա</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=20" title="Խմբագրել բաժինը. Եվրոպա" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=20" title="Edit section's source code: Եվրոպա">խմբագրել կոդը</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Torch.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Torch.svg/170px-Torch.svg.png" decoding="async" width="170" height="506" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Torch.svg/255px-Torch.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Torch.svg/340px-Torch.svg.png 2x" data-file-width="283" data-file-height="842" /></a><figcaption>Քաղաքականության մեջ ջահը խորհրդանշում է լուսավորություն ու ազատություն։ Ազատականներն այն հաճախ գործածում են իբրև քաղաքական խորհրդանիշ։</figcaption></figure> Ազատականությունը Եվրոպայում երկար ավանդույթ ունի և հասնում է մինչև 17-րդ դար<a href="#cite_note-126">[126]</a>։ Հետազոտողները հաճախ այդ ավանդույթը բաժանում են անգլիական ու ֆրանսիական տարբերակների, որտեղ ազատականության առաջին տարբերակը կենտրոնանում է <a href="/wiki/%D4%BA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ժողովրդավարություն">ժողովրդավարական արժեքների</a> ու <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%A1%D5%B0%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սահմանադրական փոփոխություններ (դեռ գրված չէ)">սահմանադրական փոփոխությունների</a> տարածման վրա, իսկ վերջինը մերժում է քաղաքական ու տնտեսական բռնապետական կառույցները և ընդգրկվում <a href="/w/index.php?title=%D5%8A%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Պետականություն (դեռ գրված չէ)">պետականություն</a> կառուցելու գործում<a href="#cite_note-Kirchner,_p._3-127">[127]</a>։ Ֆրանսիական տարբերակում խորապես բաժանված են չափավորականներն ու <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%A1%D5%A4%D5%AB%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Առաջադիմական (դեռ գրված չէ)">առաջադիմականները</a>. չափավորականները հակված են <a href="/w/index.php?title=%D4%B7%D5%AC%D5%AB%D5%BF%D5%AB%D5%A6%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Էլիտիզմ (դեռ գրված չէ)">էլիտիզմի</a>, իսկ առաջադիմականները սատարում են հիմնարար այնպիսի հաստատությունների համընդհանրականացումը, ինչպիսին են <a href="/w/index.php?title=%D4%B8%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A8%D5%B6%D5%A4%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D6%80_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ընտրական համընդհանուր իրավունք (դեռ գրված չէ)">ընտրական համընդհանուր իրավունքը</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A8%D5%B6%D5%A4%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D6%80_%D5%AF%D6%80%D5%A9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Համընդհանուր կրթություն (դեռ գրված չէ)">համընդհանուր կրթությունը</a> և <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սեփականության իրավունք (դեռ գրված չէ)">սեփականության իրավունքների</a> ընդլայնումը<a href="#cite_note-Kirchner,_p._3-127">[127]</a>։ Իբրև Եվրոպա մայրցամաքի ազատականության հիմնական պահապաններ, ժամանակի ընթացքում առաջադիմականներին փոխարինեցին չափավորականները։ Այդ տարանջատման ակնառու օրինակներից է Գերմանիայի <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ազատ ժողովրդավարական կուսակցություն (դեռ գրված չէ)">Ազատ ժողովրդավարական կուսակցությունը</a>, որը պատմականորեն պառակտված է ազգային ազատական և սոցիալ ազատական խմբավորումների միջև<a href="#cite_note-128">[128]</a>։ Մինչև Առաջին համաշխարհային պատերազմը Եվրոպայի քաղաքական թատերաբեմում գերակշռող ուժը ազատականներն էին, սակայն 20-րդ դարի սկզբում նրանց աստիճանաբար փոխարինեցին սոցիալիստներն ու սոցիալ-դեմոկրատները։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից ի վեր ազատական կուսակցությունների ճակատագիրը վայրիվերումներով է անցել. որոշ կուսակցություններ հզորացել են, մյուսները՝ շարունակ նվազել<a href="#cite_note-129">[129]</a>։ Սակայն 20-րդ դարի վերջին <a href="/w/index.php?title=%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%84%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Խորհրդային Միության կործանում (դեռ գրված չէ)">Խորհրդային Միության կործանումը</a> և <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%BE%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%B4%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հարավսլավիայի մասնատում (դեռ գրված չէ)">Հարավսլավիայի մասնատումը</a> Արևելյան Եվրոպայով մեկ ազատական բազմաթիվ կուսակցությունների ստեղծման առիթ դարձան։ Այդ կուսակցությունները գաղափարական տարբեր հենքեր զարգացրին։ Մի մասը, որոնց մեջ <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%AC%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սլովենիայի Ազատական ժողովրդավարներ (դեռ գրված չէ)">Սլովենիայի Ազատական ժողովրդավարները</a> կամ <a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%AB%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%BD%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լիտվայի սոցիալ ազատականներ (դեռ գրված չէ)">Լիտվայի սոցիալ ազատականները</a>, բնորոշվեցին իբրև <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A5%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D5%BF_%D5%B1%D5%A1%D5%AD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կենտրոնամետ ձախ (դեռ գրված չէ)">կենտրոնամետ ձախեր</a><a href="#cite_note-130">[130]</a><a href="#cite_note-131">[131]</a>։ Ուրիշները, ինչպես, օրինակ, <a href="/w/index.php?title=%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D4%B1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ռումինիայի Ազգային ազատական կուսակցություն (դեռ գրված չէ)">Ռումինիայի Ազգային ազատական կուսակցությունը</a>, դասվեցին <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A5%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D5%BF-%D5%A1%D5%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կենտրոնամետ-աջ (դեռ գրված չէ)">կենտրոնամետ-աջերի</a> շարքը<a href="#cite_note-132">[132]</a>։ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%B4%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1" title="Արևմտյան Եվրոպա">Արևմտյան Եվրոպայում</a> ազատական որոշ կուսակցություններ նորոգման ու կերպարանափոխության են ենթարկվել՝ պատմական հիասթափություններից հետո ետ վերադառնալով դեպի քաղաքական ուշադրության կենտրոն։ Ամենաուշագրավ օրինակներից մեկն են <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D6%80%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A4%D5%A5%D5%B4%D5%B8%D5%AF%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բրիտանիայի Ազատական դեմոկրատական կուսակցություն (դեռ գրված չէ)">Բրիտանիայի ազատական դեմոկրատները</a>։ Ազատական դեմոկրատնետը երբեմնի հզոր <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ազատական կուսակցություն (դեռ գրված չէ)">Ազատական կուսակցության</a> ժառանգներն են, որը 20-րդ դարասկզբին մեծապես տուժեց <a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%A5%D5%B5%D5%A2%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լեյբորիստական կուսակցություն (դեռ գրված չէ)">Լեյբորիստական կուսակցությանը</a> սատարելու պատճառով։ Բրիտանիայի քաղաքական ասպարեզից գրեթե ամբողջապես անհետանալուց հետո ազատականները հետագայում միավորվեցին լեյբորիստներից անջատված խմբավորման՝ <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC_%D5%A4%D5%A5%D5%B4%D5%B8%D5%AF%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սոցիալ դեմոկրատական կուսակցություն (դեռ գրված չէ)">Սոցիալ դեմոկրատական կուսակցության</a> հետ և 1988 թվականին կազմեցին ներկայիս Ազատական ժողովրդավարական կուսակցությունը, որը <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սոցիալ ազատական (դեռ գրված չէ)">սոցիալ ազատական</a> կուսակցություն է։ Ազատական դեմոկրատները 2005 թ. համապետական ընտրություններին և Տեղական խորհուրդների ընտրություններին ստացան ժողովրդի նկատելի աջակցությունը՝ նշանավորելով տասնամյակների ընթացքում առաջին անգամ ընտրություններում ազատական գաղափարախոսությամբ բրիտանական կուսակցության նման հաջողության արձանագրումը։ 2010 թ. համապետական ընտրություններից հետո ազատական ժողովրդավարները <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%81%D5%AB%D5%B8%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կոալիցիոն կառավարություն (դեռ գրված չէ)">կոալիցիոն կառավարություն</a> կազմեցին <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D6%80%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բրիտանիայի պահպանողական կուսակցություն (դեռ գրված չէ)">պահպանողականների</a> հետ, որից հետո կուսակցության առաջնորդ <a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%AB%D5%AF_%D5%94%D5%AC%D5%A5%D5%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Նիկ Քլեգ (դեռ գրված չէ)">Նիկ Քլեգը</a> դարձավ <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D6%80%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%84%D5%AB%D5%A1%D6%81%D5%B5%D5%A1%D5%AC_%D4%B9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B9%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բրիտանիայի Միացյալ Թագավորության փոխվարչապետ (դեռ գրված չէ)">Բրիտանիայի Միացյալ Թագավորության փոխվարչապետ</a>, իսկ կուսակցության շատ ուրիշ անդամներ դարձան նախարարներ։ Թե՛ Բրիտանիայում և թե՛ Արևմտյան Եվրոպայի այլ երկրներում ազատական կուսակցությունները համագործակցել են սոցիալիստական ու սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցությունների հետ, ինչը տեսնում ենք 1900-ական թվականների վերջերում ու 21-րդ դարի սկզբին <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%B8%D5%AC%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%AF%D5%B8%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հոլանդիայի Կարմիր կոալիցիա (դեռ գրված չէ)">Հոլանդիայի Կարմիր կոալիցիայի</a> օրինակում։ <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%AC%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect" title="Հոլանդիա">Հոլանդիայի</a> պատմության մեջ խիստ նշանակալի Կարմիր կոալիցիան իմի բերեց առաջադիմական ձախ ազատականների՝ <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%A5%D5%B4%D5%B8%D5%AF%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%B6%D5%A5%D6%80_66&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դեմոկրատներ 66 (դեռ գրված չէ)">Դեմոկրատներ 66</a>-ի (D66)<a href="#cite_note-133">[133]</a>, շուկայական ազատականների ու կենտրոնամետ աջակերի <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B8%D6%82_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ազատության ու ժողովրդավարության ժողովրդական կուսակցության (դեռ գրված չէ)">Ազատության ու ժողովրդավարության ժողովրդական կուսակցության</a> (VVD)<a href="#cite_note-134">[134]</a> և սոցիալ-դեմոկրատական Լեյբորիստական կուսակցության մեծ մասին. մի արտասովոր համադրություն, որն ի վերջո օրինականացրեց <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%AB%D5%A1%D5%BD%D5%A5%D5%BC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%A1%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Միասեռականների ամուսնություն (դեռ գրված չէ)">միասեռականների ամուսնությունը</a>, <a href="/wiki/%D4%B7%D5%BE%D5%A9%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A6%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect" title="Էվթանազիա">էվթանազիան</a> ու <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B3%D5%A1%D5%BC%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Մարմնավաճառություն">մարմնավաճառությունը</a> և մտցրեց <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF_%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%A1%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մարիխուանայի ազատ գործածության քաղաքականություն (դեռ գրված չէ)">մարիխուանայի ազատ գործածության քաղաքականություն</a>։ <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ամերիկա">Ամերիկա</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=21" title="Խմբագրել բաժինը. Ամերիկա" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=21" title="Edit section's source code: Ամերիկա">խմբագրել կոդը</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Franklin_D._Roosevelt_TIME_Man_of_the_Year_1933_color_photo.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Franklin_D._Roosevelt_TIME_Man_of_the_Year_1933_color_photo.jpg/220px-Franklin_D._Roosevelt_TIME_Man_of_the_Year_1933_color_photo.jpg" decoding="async" width="220" height="267" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Franklin_D._Roosevelt_TIME_Man_of_the_Year_1933_color_photo.jpg/330px-Franklin_D._Roosevelt_TIME_Man_of_the_Year_1933_color_photo.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Franklin_D._Roosevelt_TIME_Man_of_the_Year_1933_color_photo.jpg/440px-Franklin_D._Roosevelt_TIME_Man_of_the_Year_1933_color_photo.jpg 2x" data-file-width="583" data-file-height="708" /></a><figcaption>Colour photo of Roosevelt as the <a href="/w/index.php?title=Time_Person_of_the_Year&action=edit&redlink=1" class="new" title="Time Person of the Year (դեռ գրված չէ)">Ռուզվելտի գունավոր լուսանկարը TIME Magazine-ի 1933 թվականի հունվարի համարում</a></figcaption></figure> Ի հակադրություն Եվրոպայի, Հյուսիսային Ամերիկայում ազատականություն բառը ժամանակակից քաղաքականության մեջ գրեթե բացառապես վերաբերում է <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սոցիալ ազատականություն (դեռ գրված չէ)">սոցիալ ազատականությանը</a>։ Կանդայում ու ԱՄՆ-ում գերիշխող <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ազատական կուսակցություն (դեռ գրված չէ)">Ազատական կուսակցությունն</a> ու <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%A5%D5%B4%D5%B8%D5%AF%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դեմոկրատական կուսակցություն (դեռ գրված չէ)">Դեմոկրատական կուսակցությունը</a> ակադեմիական գրականության մեջ հաճախ բնութագրվում են իբրև ժամանակակից ազատական կամ <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A5%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D5%BF_%D5%B1%D5%A1%D5%AD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կենտրոնամետ ձախ (դեռ գրված չէ)">կենտրոնամետ ձախական</a> կազմակերպություններ<a href="#cite_note-135">[135]</a><a href="#cite_note-136">[136]</a><a href="#cite_note-137">[137]</a>։ Կանադայում տևական ժամանակ իշխող Ազատական կուսակցությունը, որը խոսակցական լեզվում հայտնի է Գրից (Grits. փոխաբերաբար՝ «հաստատակամ» իմաստով) անվամբ, 20-րդ դարի ընթացքում գրեթե 70 տարի իշխել է երկրում։ <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D5%A1" title="Կանադա">Կանադայի</a> պատմության ամենանշանավոր վարչապետերից մի քանիսն այդ կուսակցությունից են եղել. նրանցից են <a href="/w/index.php?title=%D5%8A%D5%AB%D5%A5%D5%BC_%D5%8F%D6%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Պիեռ Տրյուդո (դեռ գրված չէ)">Պիեռ Տրյուդոն</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%A5%D5%BD%D5%A9%D5%A5%D6%80_%D4%B2._%D5%93%D5%AB%D6%80%D5%BD%D5%B8%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լեսթեր Բ. Փիրսոն (դեռ գրված չէ)">Լեսթեր Բ. Փիրսոնն</a> ու <a href="/wiki/%D4%BA%D5%A1%D5%B6_%D4%BF%D6%80%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%A5%D5%B6" title="Ժան Կրետիեն">Ժան Կրետիենը</a>, և այդ կուսակցությունն է եղել Կանադան <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Սոցիալական պետություն">սոցիալական պետություն</a> դարձնելու հիմնական պատասխանատուն։ Ազատականների ահռելի հաջողությունը, որը փաստորեն իր նմանը չի ունեցել այլ <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ազատական ժողովրդավարություն (դեռ գրված չէ)">ազատական ժողովրդավարություններում</a>, ժամանակի ընթացքում քաղաքական շատ մեկնաբանների դրդել է նրանց բնորոշելու իբրև երկրի բնականորեն իշխող կուսակցություն<a href="#cite_note-138">[138]</a>։ Սակայն վերջին ընտրությունների ժամանակ կուսակցությունը վատ աշխատեց և ամբողջ համադաշնության կտրվածքով իր դիրքերը զիջեց Պահպանողական կուսակցությանն ու սոցիալ-դեմոկրատական Ժողովրդավարական նոր կուսակցությանը<a href="#cite_note-139">[139]</a><a href="#cite_note-140">[140]</a>։ Միացյալ Նահանգներում Ժամանակակից ազատականության արմատները տանում են դեպի <a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%AC%D5%AB%D5%B6_%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%A6%D5%BE%D5%A5%D5%AC%D5%BF" class="mw-redirect" title="Ֆրանկլին Ռուզվելտ">Ֆրանկլին Ռուզվելտի</a> ժողովրդականություն վայելող նախագահությունը, որը <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AE_%D5%B3%D5%A3%D5%B6%D5%A1%D5%AA%D5%A1%D5%B4" title="Մեծ ճգնաժամ">Մեծ ճգնաժամի</a> ընթացքում նախաձեռնեց <a href="/wiki/%D5%86%D5%B8%D6%80_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%BD" title="Նոր կուրս">Նոր կուրսի</a> քաղաքականությունը և հաղթեց աննախադեպ չորս ընտրություններում. Ֆրանկլին Ռուզվելտի հիմնած <a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%BD%D5%AB_%D5%AF%D5%B8%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Նոր կուրսի կոալիցիա (դեռ գրված չէ)">Նոր կուրսի կոալիցիան</a> կարևոր ժառանգություն թողեց և իր ազդեցությունն ունեցավ ամերիկյան հետագա բազմաթիվ նախագահների, այդ թվում և <a href="/wiki/%D5%8B%D5%B8%D5%B6_%D5%94%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D5%A4%D5%AB" class="mw-redirect" title="Ջոն Քենեդի">Ջոն Քենեդու</a> վրա, որն ինքն իրեն ազատական էր համարում և գտնում, որ ազատական է նա, «ով առաջ է նայում, ոչ թե հետ, ով ողջունում է նոր գաղափարներն առանց կոշտ հակազդեցությունների..., ով մտածում է ժողովրդի բարօրության մասին»<a href="#cite_note-141">[141]</a>։ 20-րդ դարի վերջերին <a href="/wiki/%D4%B1%D5%84%D5%86_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="ԱՄՆ հանրապետական կուսակցություն">Հանրապետական կուսակցության</a> մեջ պահպանողական հետդարձ զարգացավ այն տեսակի ազատականության դեմ, որ պաշտպանում էին Ռուզվելտն ու Քենեդին<a href="#cite_note-Flamm_and_Steigerwald,_pp._156–8-142">[142]</a>։ Պահպանողականության այս տեսակը հիմնականում արձագանքեց 1960-ականներին ծագած <a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%A6%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%B6_%D5%B8%D6%82_%D5%B4%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Քաղաքացիական հուզումներին ու մշակութային փոփոխություններ (դեռ գրված չէ)">քաղաքացիական հուզումներին ու մշակութային փոփոխություններին</a><a href="#cite_note-Flamm_and_Steigerwald,_pp._156–8-142">[142]</a>։ Այն նպաստեց, որ իշխանության գային այնպիսի նախագահներ, ինչպիսին էին <a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%AC%D5%A4_%D5%8C%D5%A5%D5%B5%D5%A3%D5%A1%D5%B6" title="Ռոնալդ Ռեյգան">Ռոնալդ Ռեյգանը</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%8B%D5%B8%D6%80%D5%BB_%D5%80._%D5%8E._%D4%B2%D5%B8%D6%82%D5%B7&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ջորջ Հ. Վ. Բուշ (դեռ գրված չէ)">Ջորջ Հ. Վ. Բուշն</a> ու <a href="/w/index.php?title=%D5%8B%D5%B8%D6%80%D5%BB_%D5%8E._%D4%B2%D5%B8%D6%82%D5%B7&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ջորջ Վ. Բուշ (դեռ գրված չէ)">Ջորջ Վ. Բուշը</a><a href="#cite_note-143">[143]</a>։ 21-րդ դարասկզբի տնտեսական դժվարությունները 2008 թ. նախագահական ընտրություններում <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D6%80%D5%A1%D6%84_%D5%95%D5%A2%D5%A1%D5%B4%D5%A1" title="Բարաք Օբամա">Բարաք Օբամայի</a> հաղթանակով հանգեցրին սոցիալական ազատականության վերածննդին<a href="#cite_note-144">[144]</a>։ <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D4%B1%D5%B4%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%AF%D5%A1" title="Լատինական Ամերիկա">Լատինական Ամերիկայում</a> ազատական հուզումներն սկսվել են 19-րդ դարում, երբ ազատական խմբավորումները հաճախ պայքարում էին և տարածաշրջանի մի քանի երկրներում բռնի կերպով տապալեցին <a href="/w/index.php?title=%D5%8A%D5%A1%D5%B0%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Պահպանողական (դեռ գրված չէ)">պահպանողական</a> վարչակարգերը։ Ազատական հեղափոխությունները այնպիսի երկրներում, ինչպիսին են <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%AB%D5%AF%D5%A1" title="Մեքսիկա">Մեքսիկան</a> ու <a href="/wiki/%D4%B7%D5%AF%D5%BE%D5%A1%D5%A4%D5%B8%D6%80" title="Էկվադոր">Էկվադորը</a>, Լատինական Ամերիկայի մեծ մասի համար ճանապարհ հարթեցին դեպի ժամանակակից աշխարհ։ Լատինամերիկյան ազատականները ընդհանուր առմամբ շեշտը դնում էին <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF_%D5%A1%D5%BC%D6%87%D5%BF%D5%B8%D6%82%D6%80" title="Ազատ առևտուր">ազատ առևտրի</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%BD%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մասնավոր սեփականություն (դեռ գրված չէ)">մասնավոր սեփականության</a> և <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%B2%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հակակղերականություն (դեռ գրված չէ)">հակակղերականության</a> վրա<a href="#cite_note-145">[145]</a>։ Այսօր Լատինական Ամերիկայում շուկայական ազատականները կազմակերպված են <a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D4%B1%D5%B4%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լատինական Ամերիկայի կարմիր ազատականներ (դեռ գրված չէ)">Լատինական Ամերիկայի կարմիր ազատականներ</a> կենտրոնամետ աջական ցանցում, որի մեջ են մտնում մի քանի տասնյակ ազատական կուսակցություններ ու կազմակերպություններ։ Կարմիր ազատականների ցանցը ներկայացնում է աշխարհագրորեն միմյանցից տարբեր <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%86%D5%B8%D6%80_%D5%A4%D5%A1%D5%B7%D5%AB%D5%B6%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մեքսիկայի Նոր դաշինք (դեռ գրված չէ)">Մեքսիկայի Նոր դաշինքը</a> (Nueva Alianza) և <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կուբայի Ազատական միություն (դեռ գրված չէ)">Կուբայի Ազատական միությունը</a>, որը ձգտում է իշխանության գալ <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A1" title="Կուբա">Կուբայում</a>։ Տարածաշրջանի որոշ ազատական մեծ կուսակցություններ, սակայն, շարունակում են իրենց հավասարեցնել սոցիալական ազատականության գաղափարներին ու քաղաքականությանը։ Դրա նշանակալի մարմնավորումն է <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A2%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կոլումբիայի Ազատական կուսակցություն (դեռ գրված չէ)">Կոլումբիայի Ազատական կուսակցությունը</a>, որը <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%AC" title="Սոցիալիստական ինտերնացիոնալ">Սոցիալիստական ինտերնացիոնալի</a> անդամ է։ Մեկ այլ նշանավոր օրինակ է <a href="/w/index.php?title=%D5%8A%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D4%BB%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BD_%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Պարագվայի Իրապես արմատական ազատական կուսակցություն (դեռ գրված չէ)">Պարագվայի Իրապես արմատական ազատական կուսակցությունը</a>՝ երկրի ամենահզոր կուսակցություններից մեկը, որը նաև բնութագրվում է իբրև կենտրոնամետ-ձախակողմյան<a href="#cite_note-146">[146]</a>։ <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Այլ_տարածաշրջաններ">Այլ տարածաշրջաններ</h3>[<a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=22" title="Խմբագրել բաժինը. Այլ տարածաշրջաններ" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=22" title="Edit section's source code: Այլ տարածաշրջաններ">խմբագրել կոդը</a>]</div> <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BE%D5%BD%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A1" title="Ավստրալիա">Ավստրալիայում</a> ազատականության ջահակիրն է հիմնականում կենտրոնամետ աջական Ազատական կուսակցությունը<a href="#cite_note-Monsma_and_Soper,_p._95-147">[147]</a>։ Ավստրալիայի ազատականները սատարում են <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF_%D5%B7%D5%B8%D6%82%D5%AF%D5%A1" title="Ազատ շուկա">ազատ շուկան</a> և բաղկացած են ինչպես <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC_%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սոցիալ պահպանողական (դեռ գրված չէ)">սոցիալ պահպանողական</a>, այնպես էլ <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սոցիալ ազատական (դեռ գրված չէ)">սոցիալ ազատական</a> խմբակցություններից<a href="#cite_note-Monsma_and_Soper,_p._95-147">[147]</a><a href="#cite_note-148">[148]</a><a href="#cite_note-149">[149]</a><a href="#cite_note-150">[150]</a>։ Հնդկաստանում, որն աշխարհի ամենախիտ բնակեցված ժողովրդավարական երկիրն է, քաղաքական կյանքում երկար ժամանակ իշխել է <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%B6%D5%A4%D5%AF%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D4%B1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D5%B6%D5%A3%D6%80%D5%A5%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հնդկաստանի Ազգային կոնգրես (դեռ գրված չէ)">Հնդկաստանի Ազգային կոնգրեսը</a>։ Այն հիմնադրվել է 19-րդ դարի վերջերին <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ազատական ազգայնական (դեռ գրված չէ)">ազատական ազգայնականների</a> կողմից՝ պահանջելով, որ ստեղծվի ավելի ազատական ու ինքնիշխան Հնդկաստան<a href="#cite_note-151">[151]</a>։ 20-րդ դարի առաջին տարիներին ազատականությունը շարունակել է մնալ այդ խմբի գաղափարական հիմնական հոսանքը, սակայն հետագա մի քանի տասնամյակի ընթացքում կուսակցության մտածողության վրա աստիճանաբար ավելացել է <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Սոցիալիզմ">սոցիալիզմի</a> ազդեցությունը։ Ասիայում ազատականությունը շատ ավելի երիտասարդ հոսանք է, քան Եվրոպայում կամ Ամերիկաներում։ Մայրցամաքի կտրվածքով, ազատականները կազմակերպված են <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D6%82_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%AD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ասիայի ազատականների ու ժողովրդավարների խորհուրդ (դեռ գրված չէ)">Ասիայի ազատականների ու ժողովրդավարների խորհուրդի</a> մեջ, որի կազմում են գտնվում այնպիսի հզոր կուսակցություններ, ինչպիսին են <a href="/w/index.php?title=%D5%96%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BA%D5%AB%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ֆիլիպինների Ազատական կուսակցություն (դեռ գրված չէ)">Ֆիլիպինների Ազատական կուսակցությունը</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%B9%D5%A1%D5%B5%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D4%BA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%A1%D5%A4%D5%AB%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Թայվանի Ժողովրդավարական առաջադիմական կուսակցություն (դեռ գրված չէ)">Թայվանի Ժողովրդավարական առաջադիմական կուսակցությունը</a> և <a href="/w/index.php?title=%D4%B9%D5%A1%D5%B5%D5%AC%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%AB_%D5%93%D5%AB%D5%A1_%D4%B9%D5%A1%D5%AB_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Թայլանդի Փիա Թաի կուսակցություն (դեռ գրված չէ)">Թայլանդի Փիա Թաի կուսակցությունը</a>։ Հնդկաստանում ու Ավստրալիայում կարելի է գտնել ազատականության ազդեցության երկու նշանակալի օրինակ, թեև Ասիայի մի քանի երկրներ մերժել են ազատականության հիմնական սկզբունքները։ Հնդկաստանի Ազգային կոնգրեսի նշանավոր պայքարն ի վերջո հանգեցրեց Հնդկաստանի անկախացմանը Բրիտանիայից։ Վերջին ժամանակներս կուսակցությունն ավելի ազատական հատկանիշներ է որդեգրել՝ պաշտպանելով բաց շուկաները և միաժամանակ ձգտելով սոցիալական արդարության։ 2009 թ. «Մանիֆեստում» այդ կուսակցությունը «աշխարհիկ ու ազատական» <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%B6%D5%A4%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հնդկական ազգայնականություն (դեռ գրված չէ)">հնդկական ազգայնականությունը</a> նախընտրեց նատիվիստական, համայնական ու պահպանողական գաղափարաբանական միտումներից, որոնք, ըստ նրա, պաշտպանում են <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Աջական (դեռ գրված չէ)">աջականություն</a><a href="#cite_note-152">[152]</a>։ Ընդհանուր առմամբ, վերջին մի քանի տասնամյակում ասիական ազատականության հիմնական գիծը եղել է ժողովրդավարացումը՝ իբրև մայրցամաքի տնտեսական արագընթաց արդիականացումը խթանող մեթոդ<a href="#cite_note-153">[153]</a>։ Սակայն այնպիսի երկրներում, ինչպիսին Մյանմարն է, ազատական ժողովրդավարությանը փոխարինել է <a href="/w/index.php?title=%D4%B6%D5%AB%D5%B6%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Զինվորական բռնապետություն (դեռ գրված չէ)">զինվորական բռնապետությունը</a><a href="#cite_note-154">[154]</a>։ Աֆրիկայում ազատականությունը համեմատաբար թույլ է։ <a href="/w/index.php?title=%D5%8E%D5%A1%D6%86%D5%A4_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Վաֆդ կուսակցություն (դեռ գրված չէ)">Վաֆդ կուսակցությունը</a> («Պատվիրակային կուսակցություն») ազգային ազատական քաղաքական կուսակցություն էր Եգիպտոսում։ Ըստ գնահատումների, 1920-ականների ու 1930-ականների շրջանում այն Եգիպտոսի ամենամեծ ժողովրդականություն վայելող ու ազդեցիկ քաղաքական կուսակցությունն էր։ Վերջերս սակայն ազատական կուսակցություններն ու հաստատությունները մեծ ցատկ են կատարել դեպի քաղաքական իշխանություն։ Մայրցամաքի կտրվածքով ազատականները կազմակերպված են <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%86%D6%80%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D6%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Աֆրիկայի Ազատական ցանց (դեռ գրված չէ)">Աֆրիկայի Ազատական ցանցում</a>, որի մեջ են մտնում ազդեցիկ այնպիսի կուսակցություններ, ինչպիսին են <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%AF%D5%AF%D5%B8%D5%B5%D5%AB_%D4%BA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B7%D5%A1%D6%80%D5%AA%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մորոկկոյի Ժողովրդական շարժում (դեռ գրված չէ)">Մորոկկոյի Ժողովրդական շարժումը</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D5%A3%D5%A1%D5%AC%D5%AB_%D4%BA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սենեգալի Ժողովրդավարական կուսակցություն (դեռ գրված չէ)">Սենեգալի Ժողովրդավարական կուսակցությունը</a> և <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%BF_%D5%A4%E2%80%99%D4%BB%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կոտ դ’Իվուարի Հանրապետականների հավաք (դեռ գրված չէ)">Կոտ դ’Իվուարի Հանրապետականների հավաքը</a>։ Աֆրիկյան երկրների մեջ Հարավային Աֆրիկան առանձնանում է իր նկատելի ազատական ավանդույթով, ինչը բացակայում է մայրցամաքի մյուս երկրներում։ 20-րդ դարի կեսերին կառավարության <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A5%D5%AB%D5%A4" class="mw-redirect" title="Ապարտեիդ">ապարտեիդի</a> քաղաքականությանը հակադրվելու նպատակով կազմավորվեցին <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE_%D4%B1%D6%86%D6%80%D5%AB%D5%AF%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հարավ Աֆրիկյան Ազատական կուսակցություն (դեռ գրված չէ)">Հարավ Աֆրիկյան Ազատական կուսակցությունն</a> ու <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%A1%D5%A4%D5%AB%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Առաջադիմական կուսակցություն (դեռ գրված չէ)">Առաջադիմական կուսակցությունը</a>։ Ազատականները կազմեցին <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բազմառասայական կուսակցություն (դեռ գրված չէ)">բազմառասայական կուսակցություն</a>, որն սկզբում արժանացավ <a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%A2%D5%B6%D5%A1%D5%AF_%D5%BD%D6%87%D5%A1%D5%B4%D5%B8%D6%80%D5%A9%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Քաղաքաբնակ սևամորթներ (դեռ գրված չէ)">քաղաքաբնակ սևամորթների</a> ու համալսարանական կրթություն ստացած սպիտակամորթների նկատելի օժանդակությանը<a href="#cite_note-Van_den_Berghe,_p._56-155">[155]</a>։ Այն վայելեց նաև «գյուղացիության արևմտականացած հատվածների» օժանդակությունը. դրա հանրային հավաքներին նշանակալի մասնակցություն էին ցուցաբերում սևամորթները.<a href="#cite_note-156">[156]</a>։ Իր ծաղկման շրջանում կուսակցությունն ուներ 7.000 անդամ, թեև ընդհանուր առմամբ սպիտակամորթ բնակչությանն ուղղված նրա կոչը չկարողացավ քաղաքական բովանդակալից փոփոխություններ մտցնել<a href="#cite_note-Van_den_Berghe,_p._56-155">[155]</a>։ 1968 թվականին, այն բանից հետո, երբ կառավարությունը մի օրենք ընդունեց, որով արգելում էր կուսակցություններին ունենալ տարբեր ռասաների անդամներ, ազատականները ցրվեցին։ Այսօր Հարավային Աֆրիկայում ազատականությունը ներկայացված է Ժողովրդավարական դաշինքով, որն իշխող Աֆրիկայի ազգային կոնգրեսի պաշտոնական ընդդիմադիր կուսակցությունն է։ Ժողովրդավարական դաշինքը Ազգային ժողովի երկրորդ ամենամեծ կուսակցությունն է և ներկայումս ղեկավարում է <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%B4%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%B6%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Արևմտյան հրվանդանի նահանգային կառավարություն (դեռ գրված չէ)">Արևմտյան հրվանդանի նահանգային կառավարությունը</a>։ <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ներգործություն_և_ազդեցություն">Ներգործություն և ազդեցություն</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=23" title="Խմբագրել բաժինը. Ներգործություն և ազդեցություն" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=23" title="Edit section's source code: Ներգործություն և ազդեցություն">խմբագրել կոդը</a>]</div> Ժամանակակից հասարակության հիմնական տարրերն ազատական արմատներ ունեն։ Ազատականության վաղ ալիքները ժողովրդականացրին տնտեսական անհատականությունը և ընդարձակեցին սահմանադրական կառավարությունն ու խորհրդարանային իշխանությունը<a href="#cite_note-Gould,_p._3-157">[157]</a>։ Ազատականների մեծագույն նվաճումներից մեկը <a href="/w/index.php?title=%D4%B9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Թագավորական (դեռ գրված չէ)">թագավորական</a> ու բացարձակ միապետական կարգերի քմահաճ բնույթի փոխարինումն էր օրենքով ամրագրված որոշումների կայացման գործընթացով<a href="#cite_note-Gould,_p._3-157">[157]</a>։ Ազատականները ձգտում էին և հաստատեցին սահմանադրական կարգ, որը գնահատում է անհատական էական ազատությունները, որոնցից են <a href="/wiki/%D4%BD%D5%B8%D5%BD%D6%84%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Խոսքի ազատություն">խոսքի ազատությունն</a> ու <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հավաքների ազատություն (դեռ գրված չէ)">հավաքների ազատությունը</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%A1%D5%AD_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դատական անկախ համակարգ (դեռ գրված չէ)">դատական անկախ համակարգն</a> ու <a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D6%80%D5%A4%D5%BE%D5%B5%D5%A1%D5%AC_%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%AC%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%BE_%D5%A4%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Երդվյալ ատենակալներով դատավարություն (դեռ գրված չէ)">երդվյալ ատենակալներով դատավարությունները</a> և արիստոկրատիայի արտոնությունների վերացումը<a href="#cite_note-Gould,_p._3-157">[157]</a>։ Քաղաքական իշխանության մեջ արմատական այդ փոփոխությունները նշանավորեցին բացարձակ իշխանությունից անցումը դեպի սահմանադրական կարգ<a href="#cite_note-Gould,_p._3-157">[157]</a>։ Ազատ շուկաների ընդլայնումն ու խթանումը ազատականների ևս մեկ կարևոր նվաճումն էր։ Սակայն, մինչև կարողանային շուկաներ հաստատել, ազատականները պետք է վերացնեին աշխարհի տնտեսական կառույցները։ Դրա համար նրանք վերջ տվեցին <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A5%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մերկանտիլիստ (դեռ գրված չէ)">մերկանտիլիստական</a> քաղաքականությանը, թագավորական մենաշնորհներին և տնտեսական գործունեության առջև դրված զանազան այլ արգելքների<a href="#cite_note-Gould,_p._3-157">[157]</a>։ Նրանք ջանացին նաև ձերբազատվել առևտրի ներքին խոչընդոտներից՝ վերացնելով <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B4%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Համքարություն (դեռ գրված չէ)">համքարությունները</a>, տեղական սակագները, <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A5%D6%81%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հանրային ունեցվածք (դեռ գրված չէ)">հանրային ունեցվածքները</a> և հողի վաճառքի արգելքը<a href="#cite_note-Gould,_p._3-157">[157]</a>։ Ժամանակակից ազատական մտքի ու պայքարի ավելի ուշ ալիքները մեծապես զբաղվում են <a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Քաղաքացիական իրավունքներ (դեռ գրված չէ)">քաղաքացիական իրավունքներն</a> ընդլայնելու կարիքով։ 1960-ականներին ու 1970-ականներին Միացյալ Նահանգներում <a href="/wiki/%D5%96%D5%A5%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%AB%D5%A6%D5%B4%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B8%D6%80%D5%A4_%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%84" title="Ֆեմինիզմի երկրորդ ալիք">Ֆեմինիզմի երկրորդ ալիքի</a> խնդիրները հիմնականում առաջ մղեցին ֆեմինիստական ազատական այնպիսի կազմակերպություններ, որոնցից էր <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D6%81_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BA%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կանանց ազգային կազմակերպություն (դեռ գրված չէ)">Կանանց ազգային կազմակերպությունը</a><a href="#cite_note-158">[158]</a>։ Ի լրումն <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%BC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Սեռական հավասարություն">սեռական հավասարության</a>, ազատականները քաղաքացիական իրավունքների խթանման իրենց ջանքերում պաշտպանում էին նաև <a href="/w/index.php?title=%D5%8C%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ռասայական հավասարություն (դեռ գրված չէ)">ռասայական հավասարությունը</a>, և <a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B7%D5%A1%D6%80%D5%AA%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Քաղաքացիական իրավունքների համաշխարհային շարժում (դեռ գրված չէ)">քաղաքացիական իրավունքների համաշխարհային շարժումը</a> երկու նպատակների առումով մի քանի նվաճումների հասավ 20-րդ դարում։ Ի թիվս տարածաշրջանային ու ազգային մի շարք շարժումների, 1960-ականներին <a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B7%D5%A1%D6%80%D5%AA%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A8_%D5%84%D5%AB%D5%A1%D6%81%D5%B5%D5%A1%D5%AC_%D5%86%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Քաղաքացիական իրավունքների շարժումը Միացյալ Նահանգներում (դեռ գրված չէ)">քաղաքացիական իրավունքների շարժումը Միացյալ Նահանգներում</a> հզոր կերպով առաջ մղեց հավասար իրավունքներ!!ի ազատական ձգտումները։ Նկարագրելով տվյալ ժամանակաշրջանի քաղաքական ձգտումները՝ որոշ պատմաբաններ հաստատել են, որ «ընտրական իրավունքի պայքարը նշանավորեց... իրենց ծաղման մեջ գտնվող երկու քաղաքական ուժերի՝ սևամորթների հավասարության պայքարի և ազատական բարեփոխումների շարժման մերձեցումը», ապա նշել են, թե ինչպես «սևամորթներին քվեաթերթիկներին մոտենալ թույլ տալու համար պայքարը համընկավ ազատականների կողմից բոլոր քաղաքացիների իրավունքները պաշտպանելու նպատակով դաշնային լայնատարած քայլերի կոչի հետ»<a href="#cite_note-159">[159]</a>։ Նախագահ <a href="/wiki/%D4%BC%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D5%B6_%D4%B2._%D5%8B%D5%B8%D5%B6%D5%BD%D5%B8%D5%B6" title="Լինդոն Բ. Ջոնսոն">Լինդոն Բ. Ջոնսոնի</a> նախաձեռնած Մեծ հասարակության ծրագրով վերահսկվեց <a href="/w/index.php?title=Medicare&action=edit&redlink=1" class="new" title="Medicare (դեռ գրված չէ)">Medicare</a> և <a href="/w/index.php?title=Medicaid&action=edit&redlink=1" class="new" title="Medicaid (դեռ գրված չէ)">Medicaid</a> բժշկական պետական ապահովագրությունների ստեղծումը, <a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%A1%D5%BE_%D5%BD%D5%AF%D5%AB%D5%A6%D5%A2&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լավ սկիզբ (դեռ գրված չէ)">Լավ սկիզբ</a> (Head Start) և <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D6%84%D5%AB_%D5%AF%D5%B8%D6%80%D5%BA%D5%B8%D6%82%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Աշխատանքի կորպուս (դեռ գրված չէ)">Աշխատանքի կորպուս</a> (Job Corps) ծրագրերի հիմնումը՝ իբրև <a href="/w/index.php?title=%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4_%D5%A1%D5%B2%D6%84%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A4%D5%A5%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Պատերազմ աղքատության դեմ (դեռ գրված չէ)">Պատերազմ աղքատության դեմ</a> նախագծի մասեր, և շրջադարձային <a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_1963_%D5%A9._%D5%A1%D5%AF%D5%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Քաղաքացիական իրավունքների 1963 թ. ակտ (դեռ գրված չէ)">Քաղաքացիական իրավունքների 1963 թ. ակտի</a> ընդունումը. սրանք բոլորը իրադարձությունների իրարահաջորդ մի շարք էին, որը որոշ պատմաբաններ անվանել են Ազատականության ժամ<a href="#cite_note-160">[160]</a>։ Ազատականության մեկ այլ մեծ նվաճում է <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A6%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ազատական ինտերնացիոնալիզմ (դեռ գրված չէ)">Ազատական ինտերնացիոնալիզմի</a> ծագումը, որը վերագրվել է այնպիսի համաշխարհային կազմակերպությունների ստեղծմանը, ինչպիսին են <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%A3%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%AC%D5%AB%D5%A3%D5%A1" title="Ազգերի լիգա">Ազգերի լիգան</a> և, Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո՝ <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%A1%D6%81%D5%B5%D5%A1%D5%AC_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%AF%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BA%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Միացյալ ազգերի կազմակերպություն">Միացյալ ազգերի կազմակերպությունը</a><a href="#cite_note-161">[161]</a>։ 18-րդ դարից ի վեր ազատականների մտածողության մեջ իշխել է ազատականությունն աշխարհով մեկ տարածելու և ներդաշնակ ու ազատական միջազգայնական կարգ կառուցելու գաղափարը<a href="#cite_note-Schell,_p._266-162">[162]</a>։ «Որտեղ երկրի ներսում ծաղկել է ազատականությունը, այն ուղեկցվել է ազատական ինտերնացիոնալիզմի տեսլականով», գրել է մի պատմաբան<a href="#cite_note-Schell,_p._266-162">[162]</a>։ Սակայն ազատական ինտերնացիոնալիզմի հանդեպ դիմակայությունը խորունկ ու խիստ է եղել. քննադատները պնդել են, որ գլոբալ փոխադարձ կախվածությունը կհանգեցնի ազգային ինքնիշխանության կորստի, և որ ժողովրդավարությունները կոռումպացված կարգ են ներկայացնում՝ անընդունակ ինչպես ներքին, այնպես էլ գլոբալ կառավարման<a href="#cite_note-163">[163]</a>։ Այլ հետազոտողներ գովաբանել են ազատական ինտերնացիոնալիզմի ազդեցությունը՝ պնդելով, որ <a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%B8%D5%A2%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A6%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect" title="Գլոբալիզացիա">գլոբալիզացիայի</a> ասպարեզ գալը ազատական տեսլականի հաղթանակն է, որն առաջին անգամ հայտնվել է տասնութերորդ դարում։ Նրանք գտնում են նաև, որ ազատականությունը «աշխարհի գործերի միակ համապարփակ ու հուսադրող տեսլականն է»<a href="#cite_note-164">[164]</a>։ Ազատականության նվաճումները նշանակալի են եղել։ 1975 թ. աշխարհի մոտ 40 երկիր էր բնութագրվում իբրև ազատական ժողովրդավարական, սակայն 2008 թվականի դրությամբ այդ թիվը 80-ից ավելի է<a href="#cite_note-165">[165]</a>։ Ամենահարուստ ու ամենահզոր երկրների մեծ մասը ազատական ժողովրդավարություններ են՝ հասարակության բարեկեցության մեծ ծրագրերով<a href="#cite_note-166">[166]</a>։ <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ծանոթագրություններ">Ծանոթագրություններ</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=24" title="Խմբագրել բաժինը. Ծանոթագրություններ" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=24" title="Edit section's source code: Ծանոթագրություններ">խմբագրել կոդը</a>]</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r9141943">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><a href="#cite_ref-1">↑</a> <a href="#CITEREFRussell2000">Russell 2000</a>, էջ. 577–8; <a href="#CITEREFYoung2002">Young 2002</a>, էջ. 39. </li> <li id="cite_note-Kathleen_G._Donohue-2"><a href="#cite_ref-Kathleen_G._Donohue_2-0">↑</a> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r10127783">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREFKathleen_G._Donohue" class="citation book cs1">Kathleen G. Donohue (2003 թ․ դեկտեմբերի 19). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/?id=htuTnexZAo8C&pg=PA1&dq=liberalism+freedom+of+religion#v=onepage&q=liberalism%20freedom%20of%20religion&f=false">Freedom from Want: American Liberalism and the Idea of the Consumer (New Studies in American Intellectual and Cultural History)</a>. <a href="/w/index.php?title=Johns_Hopkins_University_Press&action=edit&redlink=1" class="new" title="Johns Hopkins University Press (դեռ գրված չէ)">Johns Hopkins University Press</a>. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/9780801874260" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/9780801874260"><bdi>9780801874260</bdi></a>. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 31-ին. «Դրանցից երեքը՝ ազատությունը վախից, խոսքի ազատությունը և կրոնի ազատությունը երկար ժամանակ ազատականության համար հիմնական դրույթներ են եղել։»</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Freedom+from+Want%3A+American+Liberalism+and+the+Idea+of+the+Consumer+%28New+Studies+in+American+Intellectual+and+Cultural+History%29&rft.pub=Johns+Hopkins+University+Press&rft.isbn=9780801874260&rft.au=Kathleen+G.+Donohue&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2F%3Fid%3DhtuTnexZAo8C%26pg%3DPA1%26dq%3Dliberalism%2Bfreedom%2Bof%2Breligion%23v%3Donepage%26q%3Dliberalism%2520freedom%2520of%2520religion%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-The_Economist-3"><a href="#cite_ref-The_Economist_3-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation book cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/?id=KBzHAAAAIAAJ&q=liberalism+freedom+of+religion&dq=liberalism+freedom+of+religion">The Economist, Volume 341, Issues 7995-7997</a>. <a href="/wiki/The_Economist" title="The Economist">The Economist</a>. 1996. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 31-ին. «Երեքն էլ հավատում են ազատական հասարակությանը՝ ըստ վերը բնութագրվածի. հասարակություն, որն ապահովում է սահմանադրական կառավարություն (օրենքի, ոչ թե մարդկանց իշխանություն) և կրոնի, մտքի, արտահայտության ու տնտեսական փոխգործակցության ազատություն, հասարակություն, որում...»</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Economist%2C+Volume+341%2C+Issues+7995-7997&rft.pub=The+Economist&rft.date=1996&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2F%3Fid%3DKBzHAAAAIAAJ%26q%3Dliberalism%2Bfreedom%2Bof%2Breligion%26dq%3Dliberalism%2Bfreedom%2Bof%2Breligion&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Sheldon_S._Wolin-4"><a href="#cite_ref-Sheldon_S._Wolin_4-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFSehldon_S._Wolin2004" class="citation book cs1">Sehldon S. Wolin (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/?id=ndAdGl8ScfcC&pg=PA525&dq=liberalism+freedom+of+religion#v=onepage&q=liberalism%20freedom%20of%20religion&f=false">Politics and Vision: Continuity and Innovation in Western Political Thought</a>. Princeton University Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/9780691119779" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/9780691119779"><bdi>9780691119779</bdi></a>. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 31-ին. «Չնայած ազատականությունն իբրև հանրայնորեն դավանված գաղափարախոսություն իրականում վերացավ, այն պահպանեց փաստացի մենաշնորհը... Ամենից հաճախ հղված իրավունքներն են խոսքի, մամուլի, հավաքների, կրոնի, սեփականության ու ընթացակարգային իրավունքները։»</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Politics+and+Vision%3A+Continuity+and+Innovation+in+Western+Political+Thought&rft.pub=Princeton+University+Press&rft.date=2004&rft.isbn=9780691119779&rft.au=Sehldon+S.+Wolin&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2F%3Fid%3DndAdGl8ScfcC%26pg%3DPA525%26dq%3Dliberalism%2Bfreedom%2Bof%2Breligion%23v%3Donepage%26q%3Dliberalism%2520freedom%2520of%2520religion%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Edwin_Brown_Firmage,_Bernard_G._Weiss,_John_Woodland_Welch-5"><a href="#cite_ref-Edwin_Brown_Firmage,_Bernard_G._Weiss,_John_Woodland_Welch_5-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFEdwin_Brown_Firmage,_Bernard_G._Weiss,_John_Woodland_Welch1990" class="citation book cs1">Edwin Brown Firmage, Bernard G. Weiss, John Woodland Welch (1990). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/?id=mQJgnEITPRIC&pg=PA366&dq=liberalism+freedom+of+religion#v=onepage&q=liberalism%20freedom%20of%20religion&f=false">Religion and Law: Biblical-Judaic and Islamic Perspectives</a>. <a href="/w/index.php?title=Eisenbrauns&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eisenbrauns (դեռ գրված չէ)">Eisenbrauns</a>. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/9780931464393" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/9780931464393"><bdi>9780931464393</bdi></a>. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 31-ին. «Այստեղ կարիք չկա թվարկելու ժամանակակից ազատականության հիմունքներն ու սկզբունքները, որոնք շեշտում են խղճի ու կրոնի ազատությունները։»</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Religion+and+Law%3A+Biblical-Judaic+and+Islamic+Perspectives&rft.pub=Eisenbrauns&rft.date=1990&rft.isbn=9780931464393&rft.au=Edwin+Brown+Firmage%2C+Bernard+G.+Weiss%2C+John+Woodland+Welch&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2F%3Fid%3DmQJgnEITPRIC%26pg%3DPA366%26dq%3Dliberalism%2Bfreedom%2Bof%2Breligion%23v%3Donepage%26q%3Dliberalism%2520freedom%2520of%2520religion%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:Cite_book" title="Կաղապար:Cite book">cite book</a>}}</code>: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%BD%E2%80%A4_%D5%A2%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%A9%D5%AB%D5%BE_%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80:_authors_list" title="Կատեգորիա:CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list">link</a>) </li> <li id="cite_note-John_Joseph_Lalor-6"><a href="#cite_ref-John_Joseph_Lalor_6-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFJohn_Joseph_Lalor1883" class="citation book cs1">John Joseph Lalor (1883). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/?id=Xsk6AAAAIAAJ&pg=PA760&dq=liberalism+freedom+of+religion#v=onepage&q=liberalism%20freedom%20of%20religion&f=false">Cyclopædia of Political Science, Political Economy, and of the Political History of the United States</a>. Nabu Press. Վերցված է 2007 թ․ դեկտեմբերի 31-ին. «Ժողովրդավարությունը կապված է կառավարման ձևի հետ, ազատականությունը՝ ազատության ու ազատության երաշխիքների հետ։ Այդ երկուսը կարող են համընկնել. դրանք միմյանց չեն հակասում, սակայն նաև նույնական չեն և անպայմանորեն փոխկապակցված չեն։ Բարոյական առումով, ազատականությունը մտածելու, ճանաչվելու և կիրառվելու ազատությունն է։ Սա նախնական ազատականությունն է, քանի որ մտածելու ազատությունն ինքնին ազատություններից առաջինն ու ամենավեհն է։ Մարդը որևէ չափով կամ գործողության որևէ ոլորտում ազատ չի լինի, եթե չլինի գիտակցությամբ օժտված մտածող արարած։ Պաշտամունքի ազատությունը, կրթության ազատությունն ու մամուլի ազատությունը ամենաուղիղ իմաստով բխում են մտածելու ազատությունից։»</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Cyclop%C3%A6dia+of+Political+Science%2C+Political+Economy%2C+and+of+the+Political+History+of+the+United+States&rft.pub=Nabu+Press&rft.date=1883&rft.au=John+Joseph+Lalor&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2F%3Fid%3DXsk6AAAAIAAJ%26pg%3DPA760%26dq%3Dliberalism%2Bfreedom%2Bof%2Breligion%23v%3Donepage%26q%3Dliberalism%2520freedom%2520of%2520religion%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-7"><a href="#cite_ref-7">↑</a> «Ամբողջ մարդկությունը... բոլորը հավասար են ու անկախ, ոչ ոք չպետք է վնասի ուրիշի կյանքին, առողջությանը, ազատությանը կամ ունեցվածքին». John Locke, Second Treatise of Government։ </li> <li id="cite_note-8"><a href="#cite_ref-8">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation book cs1">New Liberalism: Matthew Kalkman: 9781926991047: Amazon.com: Books. <a href="/w/index.php?title=ASIN_(identifier)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ASIN (identifier) (դեռ գրված չէ)">ASIN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amazon.com/dp/1926991044">1926991044</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=New+Liberalism%3A+Matthew+Kalkman%3A+9781926991047%3A+Amazon.com%3A+Books&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"> <code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:Cite_book" title="Կաղապար:Cite book">cite book</a>}}</code>: <code class="cs1-code">|work=</code> ignored (<a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:CS1_errors#periodical_ignored" class="mw-redirect" title="Օգնություն:CS1 errors">օգնություն</a>); Check <code class="cs1-code">|asin=</code> value (<a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:CS1_errors#bad_asin" class="mw-redirect" title="Օգնություն:CS1 errors">օգնություն</a>) </li> <li id="cite_note-9"><a href="#cite_ref-9">↑</a> Միացյալ Նահանգներում հաճախ հղվում է պարզապես իբրև «ազատականություն»։ </li> <li id="cite_note-10"><a href="#cite_ref-10">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.writing.upenn.edu/~afilreis/50s/schleslib.html">Liberalism in America: A Note for Europeans</a> by <a href="/w/index.php?title=Arthur_M._Schlesinger,_Jr.&action=edit&redlink=1" class="new" title="Arthur M. Schlesinger, Jr. (դեռ գրված չէ)">Arthur Schlesinger, Jr.</a> (1956) from: The Politics of Hope (Boston: Riverside Press, 1962). <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a> </td> <td>ԱՄՆ-ում «ազատականություն» բառի գործածությունը շատ քիչ ընդհանրություն ունի այդ բառի կիրառման հետ որևէ այլ երկրի քաղաքականության մեջ, թերևս՝ բացի Բրիտանիայից։ </td> <td valign="bottom"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a> </td></tr></tbody></table> </li> <li id="cite_note-Gross,_p._5-11">↑ <a href="#cite_ref-Gross,_p._5_11-0">11,0</a> <a href="#cite_ref-Gross,_p._5_11-1">11,1</a> <a href="#cite_ref-Gross,_p._5_11-2">11,2</a> <a href="#cite_ref-Gross,_p._5_11-3">11,3</a> <a href="#cite_ref-Gross,_p._5_11-4">11,4</a> Gross, p. 5. </li> <li id="cite_note-12"><a href="#cite_ref-12">↑</a> Kirchner, pp. 2–3. </li> <li id="cite_note-13"><a href="#cite_ref-13">↑</a> Colton and Palmer, p. 479. </li> <li id="cite_note-14"><a href="#cite_ref-14">↑</a> Emil J. Kirchner, Liberal Parties in Western Europe, «Ազատական կուսակցություններն առաջին քաղաքական կուսակցություններն էին, որ կազմավորվեցին, և խորհրդարաններում ու կառավարություններում մասնակցության նրանց երկարամյա ու ազդեցիկ պատմությունը կարևոր հարցեր է բարձրացնում...», Cambridge University Press, 1988, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/9780521323949" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-521-32394-9</a> </li> <li id="cite_note-15"><a href="#cite_ref-15">↑</a> Liberalism, Encyclopædia Britannica </li> <li id="cite_note-16"><a href="#cite_ref-16">↑</a> Rothbard, <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://www.lewrockwell.com/rothbard/rothbard121.html">[1]</a> The Libertarian Heritage: The American Revolution and Classical Liberalism]. </li> <li id="cite_note-17"><a href="#cite_ref-17">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.belmont.edu/lockesmith/liberalism_essay/the_rise1.html">«The Rise, Decline, and Reemergence of Classical Liberalism»</a>. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 17-ին.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Rise%2C+Decline%2C+and+Reemergence+of+Classical+Liberalism&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.belmont.edu%2Flockesmith%2Fliberalism_essay%2Fthe_rise1.html&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-West—1996——xv-18"><a href="#cite_ref-West—1996——xv_18-0">↑</a> <a href="#CITEREFWest1996">West, 1996</a>, էջ xv </li> <li id="cite_note-19"><a href="#cite_ref-19">↑</a> Delaney, p. 18. </li> <li id="cite_note-20"><a href="#cite_ref-20">↑</a> Godwin et al., p. 12. </li> <li id="cite_note-21"><a href="#cite_ref-21">↑</a> Copleston, pp. 39–41. </li> <li id="cite_note-22"><a href="#cite_ref-22">↑</a> Locke, p. 170. </li> <li id="cite_note-23"><a href="#cite_ref-23">↑</a> Forster, p. 219. </li> <li id="cite_note-24"><a href="#cite_ref-24">↑</a> Zvesper, p. 93. </li> <li id="cite_note-AFP-25"><a href="#cite_ref-AFP_25-0">↑</a> Feldman, Noah (2005). Divided by God. Farrar, Straus and Giroux, pg. 29 (<a href="/wiki/%D5%8B%D5%B8%D5%B6_%D4%BC%D5%B8%D6%84" title="Ջոն Լոք">«Ջոն Լոքն</a> էր, որ խղճի ազատության պահանջը վերածեց կառավարության տիրույթը կրոնի տիրույթից տարբերակելու համակարգային փաստարկման») </li> <li id="cite_note-26"><a href="#cite_ref-26">↑</a> Feldman, Noah (2005). Divided by God. Farrar, Straus and Giroux, pg. 29 </li> <li id="cite_note-27"><a href="#cite_ref-27">↑</a> <a href="/w/index.php?title=Alister_McGrath&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alister McGrath (դեռ գրված չէ)">McGrath, Alister</a>. 1998. Historical Theology, An Introduction to the History of Christian Thought. Oxford: Blackwell Publishers. pp. 214–5. </li> <li id="cite_note-28"><a href="#cite_ref-28">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFBornkamm1962" class="citation journal cs1">Bornkamm, Heinrich (1962). «Die Religion in Geschichte und Gegenwart - Chapter: Toleranz. In der Geschichte des Christentums» (German).</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Die+Religion+in+Geschichte+und+Gegenwart+-+Chapter%3A+Toleranz.+In+der+Geschichte+des+Christentums&rft.date=1962&rft.aulast=Bornkamm&rft.aufirst=Heinrich&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"> <code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:Cite_journal" title="Կաղապար:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: Cite journal requires <code class="cs1-code">|journal=</code> (<a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:CS1_errors#missing_periodical" class="mw-redirect" title="Օգնություն:CS1 errors">օգնություն</a>)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%BD%E2%80%A4_%D5%B9%D5%B3%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B9%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%AC%D5%A5%D5%A6%D5%B8%D6%82" title="Կատեգորիա:CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու">link</a>), 3. Auflage, Band VI, col. 942 </li> <li id="cite_note-29"><a href="#cite_ref-29">↑</a> Hunter, William Bridges. A Milton Encyclopedia, Volume 8 (East Brunswick, NJ: Associated University Presses, 1980). pp. 71, 72. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0838718418" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-8387-1841-8</a>. </li> <li id="cite_note-30"><a href="#cite_ref-30">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFSteven_Pincus2009" class="citation book cs1">Steven Pincus (2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/books?id=Oc-uXxPXfmwC">1688: The First Modern Revolution</a>. Yale University Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0300156057" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/0300156057"><bdi>0300156057</bdi></a>. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 7-ին.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=1688%3A+The+First+Modern+Revolution&rft.pub=Yale+University+Press&rft.date=2009&rft.isbn=0300156057&rft.au=Steven+Pincus&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2Fbooks%3Fid%3DOc-uXxPXfmwC&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-31"><a href="#cite_ref-31">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.economist.com/node/14636916">«England's revolution»</a>. The Economist. 2009 թ․ հոկտեմբերի 17. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 17-ին.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Economist&rft.atitle=England%27s+revolution&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.economist.com%2Fnode%2F14636916&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-32"><a href="#cite_ref-32">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFWindeyer1938" class="citation book cs1">Windeyer, W. J. Victor (1938). «Essays». In Windeyer, William John Victor (ed.). Lectures on Legal History. Law Book Co. of Australasia.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Essays&rft.btitle=Lectures+on+Legal+History&rft.pub=Law+Book+Co.+of+Australasia&rft.date=1938&rft.aulast=Windeyer&rft.aufirst=W.+J.+Victor&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Patrick-33"><a href="#cite_ref-Patrick_33-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation book cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/constitutionalde0000unse_d4x8">Constitutional Debates on Freedom of Religion: A Documentary History</a>. Westport, CT: Greenwood Press. 1999.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Constitutional+Debates+on+Freedom+of+Religion%3A+A+Documentary+History&rft.place=Westport%2C+CT&rft.pub=Greenwood+Press&rft.date=1999&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fconstitutionalde0000unse_d4x8&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"> <code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:Cite_book" title="Կաղապար:Cite book">cite book</a>}}</code>: Cite uses deprecated parameter <code class="cs1-code">|authors=</code> (<a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:CS1_errors#deprecated_params" class="mw-redirect" title="Օգնություն:CS1 errors">օգնություն</a>) </li> <li id="cite_note-34"><a href="#cite_ref-34">↑</a> Professor Lyman Ray Patterson, Copyright And `The Exclusive Right' Of Authors Journal of Intellectual Property, Vol. 1, No.1 Fall 1993. <a rel="nofollow" class="external free" href="http://digitalcommons.law.uga.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1342&context=fac_artchop">http://digitalcommons.law.uga.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1342&context=fac_artchop</a> </li> <li id="cite_note-35"><a href="#cite_ref-35">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20061013194545/http://humanities.uchicago.edu/homes/VSA/Candide/Candide.letter.html">«Letter on the subject of Candide, to the Journal encyclopédique July 15, 1759»</a>. University of Chicago. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://humanities.uchicago.edu/homes/VSA/Candide/Candide.letter.html">օրիգինալից</a> 2006 թ․ հոկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունվարի 7-ին.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Letter+on+the+subject+of+Candide%2C+to+the+Journal+encyclop%C3%A9dique+July+15%2C+1759&rft.pub=University+of+Chicago&rft_id=http%3A%2F%2Fhumanities.uchicago.edu%2Fhomes%2FVSA%2FCandide%2FCandide.letter.html&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-36"><a href="#cite_ref-36">↑</a> Bernstein, p. 48. </li> <li id="cite_note-37"><a href="#cite_ref-37">↑</a> Roberts, p. 701. </li> <li id="cite_note-38"><a href="#cite_ref-38">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFMilan_Zafirovski2007" class="citation book cs1">Milan Zafirovski (2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/books?id=GNlT9Qho0tAC">Liberal Modernity and Its Adversaries: Freedom, Liberalism and Anti-Liberalism in the 21st Century</a>. BRILL. էջեր 237–38. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/9004160523" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/9004160523"><bdi>9004160523</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Liberal+Modernity+and+Its+Adversaries%3A+Freedom%2C+Liberalism+and+Anti-Liberalism+in+the+21st+Century&rft.pages=237-38&rft.pub=BRILL&rft.date=2007&rft.isbn=9004160523&rft.au=Milan+Zafirovski&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2Fbooks%3Fid%3DGNlT9Qho0tAC&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-39"><a href="#cite_ref-39">↑</a> Frey, Foreword. </li> <li id="cite_note-40"><a href="#cite_ref-40">↑</a> Frey, Preface. </li> <li id="cite_note-41"><a href="#cite_ref-41">↑</a> Ros, p. 11. </li> <li id="cite_note-42"><a href="#cite_ref-42">↑</a> Palmer and Colton, (1995) pp. 428–9. </li> <li id="cite_note-43"><a href="#cite_ref-43">↑</a> Frederick B. Artz, Reaction and Revolution: 1814–1832 (1934) pp 142–3 </li> <li id="cite_note-44"><a href="#cite_ref-44">↑</a> William Martin, Histoire de la Suisse (Paris, 1926), pp 187-88, quoted in Crane Brinson, A Decade of Revolution: 1789–1799 (1934) p 235 </li> <li id="cite_note-45"><a href="#cite_ref-45">↑</a> Turner, p. 86 </li> <li id="cite_note-46"><a href="#cite_ref-46">↑</a> Cook, p. 31. </li> <li id="cite_note-47"><a href="#cite_ref-47">↑</a> Mills, pp. 63, 68 </li> <li id="cite_note-Mills,_p._64-48">↑ <a href="#cite_ref-Mills,_p._64_48-0">48,0</a> <a href="#cite_ref-Mills,_p._64_48-1">48,1</a> Mills, p. 64 </li> <li id="cite_note-49"><a href="#cite_ref-49">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/books?id=KpWg1DYxRTwC&pg=PA81&lpg=PA81&dq=%22public+good%22&source=bl&ots=lgx2t0b3Xu&sig=ygsWFIUuw8JhsxYeiXgaiE5LdNc&hl=en&sa=X&ei=RGFIUfzqNe-N4gTvqoDgDA&ved=0CCgQ6AEwAA#v=onepage&q=%22public%20good%22&f=false">The Wealth of Nations</a>, Strahan and Cadell, 1778 </li> <li id="cite_note-50"><a href="#cite_ref-50">↑</a> Mills, p. 66 </li> <li id="cite_note-51"><a href="#cite_ref-51">↑</a> Mills, p. 67 </li> <li id="cite_note-52"><a href="#cite_ref-52">↑</a> Mills, p. 68 </li> <li id="cite_note-53"><a href="#cite_ref-53">↑</a> See, e.g., <a href="/w/index.php?title=Donald_Markwell&action=edit&redlink=1" class="new" title="Donald Markwell (դեռ գրված չէ)">Donald Markwell</a>, <a href="/w/index.php?title=John_Maynard_Keynes&action=edit&redlink=1" class="new" title="John Maynard Keynes (դեռ գրված չէ)">John Maynard Keynes</a> and International Relations: Economic Paths to War and Peace, Oxford University Press, 2006, chapter 1. </li> <li id="cite_note-54"><a href="#cite_ref-54">↑</a> Richardson, p. 32 </li> <li id="cite_note-Mills,_p._76-55"><a href="#cite_ref-Mills,_p._76_55-0">↑</a> Mills, p. 76 </li> <li id="cite_note-56"><a href="#cite_ref-56">↑</a> Gray, pp. 26–27 </li> <li id="cite_note-Colton_and_Palmer,_p._510-57"><a href="#cite_ref-Colton_and_Palmer,_p._510_57-0">↑</a> Palmer and Colton, p. 510. </li> <li id="cite_note-58"><a href="#cite_ref-58">↑</a> Palmer and Colton, p. 509. </li> <li id="cite_note-59"><a href="#cite_ref-59">↑</a> Palmer and Colton, pp. 546–7. </li> <li id="cite_note-60"><a href="#cite_ref-60">↑</a> Richardson, pp. 36–7 </li> <li id="cite_note-61"><a href="#cite_ref-61">↑</a> Mill, John Stuart On Liberty Penguin Classics, 2006 <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/9780141441474" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-14-144147-4</a> pages 90–91 </li> <li id="cite_note-62"><a href="#cite_ref-62">↑</a> Mill, John Stuart On Liberty Penguin Classics, 2006 <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/9780141441474" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-14-144147-4</a> pp. 10–1 </li> <li id="cite_note-63"><a href="#cite_ref-63">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFMill,_John_Stuart_and_Bentham,_Jeremy_edited_by_Ryan,_Alan.2004" class="citation book cs1">Mill, John Stuart and Bentham, Jeremy edited by Ryan, Alan. (2004). Utilitarianism and other essays. London: Penguin Books. էջ 11. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0-14-043272-8" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/0-14-043272-8"><bdi>0-14-043272-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Utilitarianism+and+other+essays&rft.place=London&rft.pages=11&rft.pub=Penguin+Books&rft.date=2004&rft.isbn=0-14-043272-8&rft.au=Mill%2C+John+Stuart+and+Bentham%2C+Jeremy+edited+by+Ryan%2C+Alan.&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"> <code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:Cite_book" title="Կաղապար:Cite book">cite book</a>}}</code>: <code class="cs1-code">|author=</code> has generic name (<a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:CS1_errors#generic_name" class="mw-redirect" title="Օգնություն:CS1 errors">օգնություն</a>)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%BD%E2%80%A4_%D5%A2%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%A9%D5%AB%D5%BE_%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80:_authors_list" title="Կատեգորիա:CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list">link</a>) </li> <li id="cite_note-64"><a href="#cite_ref-64">↑</a> Nicholson, P. P., “T. H. Green and State Action: Liquor Legislation’, History of Political Thought, 6 (1985), 517–50. Reprinted in A. Vincent, ed., The Philosophy of T. H. Green (Aldershot: Gower, 1986), pp. 76–103 </li> <li id="cite_note-adams-65">↑ <a href="#cite_ref-adams_65-0">65,0</a> <a href="#cite_ref-adams_65-1">65,1</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFAdams2001" class="citation book cs1">Adams, Ian (2001). Political Ideology Today (Politics Today). Manchester: Manchester University Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0719060206" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/0719060206"><bdi>0719060206</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Political+Ideology+Today+%28Politics+Today%29&rft.place=Manchester&rft.pub=Manchester+University+Press&rft.date=2001&rft.isbn=0719060206&rft.aulast=Adams&rft.aufirst=Ian&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-66"><a href="#cite_ref-66">↑</a> The Routledge encyclopaedia of philosophy, p. 599 </li> <li id="cite_note-67"><a href="#cite_ref-67">↑</a> Geoffrey Lee – <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.shepheard-walwyn.co.uk/images/inside_image/The_People_Budget.pdf">The People's Budget: An Edwardian Tragedy</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120305182535/http://www.shepheard-walwyn.co.uk/images/inside_image/The_People_Budget.pdf">Արխիվացված</a> 2012-03-05 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> </li> <li id="cite_note-68"><a href="#cite_ref-68">↑</a> Gilbert, "David Lloyd George: Land, The Budget, and Social Reform," The American Historical Review Vol. 81, No. 5 (Dec., 1976), pp. 1058–66 </li> <li id="cite_note-69"><a href="#cite_ref-69">↑</a> Տես Քեյնսի աշխատությունները </li> <li id="cite_note-70"><a href="#cite_ref-70">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFPressman1999" class="citation book cs1">Pressman, Steven (1999). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/fiftymajoreconom0000pres_g0h4">Fifty Great Economists</a>. London: London: routledge. էջեր <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/fiftymajoreconom0000pres_g0h4/page/96">96</a>–100. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0-415-13481-1" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/0-415-13481-1"><bdi>0-415-13481-1</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Fifty+Great+Economists&rft.place=London&rft.pages=96-100&rft.pub=London%3A+routledge&rft.date=1999&rft.isbn=0-415-13481-1&rft.aulast=Pressman&rft.aufirst=Steven&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Ffiftymajoreconom0000pres_g0h4&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-71"><a href="#cite_ref-71">↑</a> Keith Tribe, Economic careers: economics and economists in Britain, 1930–1970 (1997), p. 61 </li> <li id="cite_note-Cassidy2011-72"><a href="#cite_ref-Cassidy2011_72-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFCassidy" class="citation news cs1">Cassidy, John (2011 թ․ հոկտեմբերի 10). «The Demand Doctor». The New Yorker.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+New+Yorker&rft.atitle=The+Demand+Doctor&rft.aulast=Cassidy&rft.aufirst=John&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-73"><a href="#cite_ref-73">↑</a> Palmer and Colton, p. 808. </li> <li id="cite_note-74"><a href="#cite_ref-74">↑</a> Knoop, p. 151. </li> <li id="cite_note-75"><a href="#cite_ref-75">↑</a> Colomer, p. 62. </li> <li id="cite_note-76"><a href="#cite_ref-76">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFLarry_Diamond2008" class="citation book cs1">Larry Diamond (2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/books?id=vx3JTGSB5JcC&pg=PA7">The Spirit of Democracy: The Struggle to Build Free Societies Throughout the World</a>. Henry Holt. էջ 7. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/9780805078695" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/9780805078695"><bdi>9780805078695</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Spirit+of+Democracy%3A+The+Struggle+to+Build+Free+Societies+Throughout+the+World&rft.pages=7&rft.pub=Henry+Holt&rft.date=2008&rft.isbn=9780805078695&rft.au=Larry+Diamond&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2Fbooks%3Fid%3Dvx3JTGSB5JcC%26pg%3DPA7&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-77"><a href="#cite_ref-77">↑</a> Peerenboom, pp. 7–8. </li> <li id="cite_note-78"><a href="#cite_ref-78">↑</a> Antoninus, p. 3. </li> <li id="cite_note-Young,_pp._25–6-79">↑ <a href="#cite_ref-Young,_pp._25–6_79-0">79,0</a> <a href="#cite_ref-Young,_pp._25–6_79-1">79,1</a> <a href="#CITEREFYoung2002">Young 2002</a>, էջեր. 25–6. </li> <li id="cite_note-Young,_p._24-80"><a href="#cite_ref-Young,_p._24_80-0">↑</a> <a href="#CITEREFYoung2002">Young 2002</a>, էջ. 24. </li> <li id="cite_note-81"><a href="#cite_ref-81">↑</a> <a href="#CITEREFYoung2002">Young 2002</a>, էջ. 25. </li> <li id="cite_note-Gray,_p._xii-82">↑ <a href="#cite_ref-Gray,_p._xii_82-0">82,0</a> <a href="#cite_ref-Gray,_p._xii_82-1">82,1</a> Gray, p. xii. </li> <li id="cite_note-83"><a href="#cite_ref-83">↑</a> Wolfe, pp. 33–6. </li> <li id="cite_note-84"><a href="#cite_ref-84">↑</a> <a href="#CITEREFYoung2002">Young 2002</a>, էջ. 45. </li> <li id="cite_note-85"><a href="#cite_ref-85">↑</a> <a href="#CITEREFYoung2002">Young 2002</a>, էջեր. 30–1. </li> <li id="cite_note-Young_30-86">↑ <a href="#cite_ref-Young_30_86-0">86,0</a> <a href="#cite_ref-Young_30_86-1">86,1</a> <a href="#cite_ref-Young_30_86-2">86,2</a> <a href="#CITEREFYoung2002">Young 2002</a>, էջ. 30. </li> <li id="cite_note-Young,_p._31-87">↑ <a href="#cite_ref-Young,_p._31_87-0">87,0</a> <a href="#cite_ref-Young,_p._31_87-1">87,1</a> <a href="#CITEREFYoung2002">Young 2002</a>, էջ. 31 </li> <li id="cite_note-88"><a href="#cite_ref-88">↑</a> <a href="#CITEREFYoung2002">Young 2002</a>, էջ. 32. </li> <li id="cite_note-89"><a href="#cite_ref-89">↑</a> <a href="#CITEREFYoung2002">Young 2002</a>, էջեր. 32–3. </li> <li id="cite_note-Gould,_p._4-90">↑ <a href="#cite_ref-Gould,_p._4_90-0">90,0</a> <a href="#cite_ref-Gould,_p._4_90-1">90,1</a> Gould, p. 4. </li> <li id="cite_note-Young,_p._33-91">↑ <a href="#cite_ref-Young,_p._33_91-0">91,0</a> <a href="#cite_ref-Young,_p._33_91-1">91,1</a> <a href="#CITEREFYoung2002">Young 2002</a>, էջ. 33. </li> <li id="cite_note-92"><a href="#cite_ref-92">↑</a> Wolfe, p. 74. </li> <li id="cite_note-Adams,_pp._54–5-93">↑ <a href="#cite_ref-Adams,_pp._54–5_93-0">93,0</a> <a href="#cite_ref-Adams,_pp._54–5_93-1">93,1</a> Adams, pp. 54–5. </li> <li id="cite_note-94"><a href="#cite_ref-94">↑</a> Wempe, p. 123. </li> <li id="cite_note-95"><a href="#cite_ref-95">↑</a> Adams, p. 55. </li> <li id="cite_note-96"><a href="#cite_ref-96">↑</a> Adams, p. 58. </li> <li id="cite_note-Young,_p._36-97">↑ <a href="#cite_ref-Young,_p._36_97-0">97,0</a> <a href="#cite_ref-Young,_p._36_97-1">97,1</a> <a href="#CITEREFYoung2002">Young 2002</a>, էջ. 36. </li> <li id="cite_note-98"><a href="#cite_ref-98">↑</a> Wolfe, p. 63. </li> <li id="cite_note-99"><a href="#cite_ref-99">↑</a> <a href="#CITEREFYoung2002">Young 2002</a>, էջ. 39. </li> <li id="cite_note-100"><a href="#cite_ref-100">↑</a> <a href="#CITEREFYoung2002">Young 2002</a>, էջեր. 39–40. </li> <li id="cite_note-Young,_p._40-101">↑ <a href="#cite_ref-Young,_p._40_101-0">101,0</a> <a href="#cite_ref-Young,_p._40_101-1">101,1</a> <a href="#cite_ref-Young,_p._40_101-2">101,2</a> <a href="#CITEREFYoung2002">Young 2002</a>, էջ. 40. </li> <li id="cite_note-102"><a href="#cite_ref-102">↑</a> <a href="#CITEREFYoung2002">Young 2002</a>, էջեր. 42–3. </li> <li id="cite_note-103"><a href="#cite_ref-103">↑</a> <a href="#CITEREFYoung2002">Young 2002</a>, էջ. 43. </li> <li id="cite_note-Young,_p._44-104">↑ <a href="#cite_ref-Young,_p._44_104-0">104,0</a> <a href="#cite_ref-Young,_p._44_104-1">104,1</a> <a href="#cite_ref-Young,_p._44_104-2">104,2</a> <a href="#CITEREFYoung2002">Young 2002</a>, էջ. 44. </li> <li id="cite_note-105"><a href="#cite_ref-105">↑</a> Jensen, p. 1. </li> <li id="cite_note-106"><a href="#cite_ref-106">↑</a> Jensen, p. 2. </li> <li id="cite_note-107"><a href="#cite_ref-107">↑</a> Falco, pp. 47–8. </li> <li id="cite_note-Grigsby,_p._108-108">↑ <a href="#cite_ref-Grigsby,_p._108_108-0">108,0</a> <a href="#cite_ref-Grigsby,_p._108_108-1">108,1</a> Grigsby, p. 108. </li> <li id="cite_note-109"><a href="#cite_ref-109">↑</a> Koerner, p. 14. </li> <li id="cite_note-110"><a href="#cite_ref-110">↑</a> Grigsby, pp. 119–22. </li> <li id="cite_note-111"><a href="#cite_ref-111">↑</a> Koerner, pp. 9–12. </li> <li id="cite_note-Gerald_F._Gaus_2004._p._420-112"><a href="#cite_ref-Gerald_F._Gaus_2004._p._420_112-0">↑</a> Gerald F. Gaus, Chandran Kukathas. Handbook of political theory. London, England, UK; Thousand Oaks, California, USA; New Delhi, India: SAGE Publications, 2004. p. 420. </li> <li id="cite_note-Adams1998-113"><a href="#cite_ref-Adams1998_113-0">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFIan_Adams1998" class="citation book cs1">Ian Adams (1998). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.am/books?id=_7t714alm68C&pg=PA127">Ideology and Politics in Britain Today</a>. Manchester University Press. էջեր 127–. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-7190-5056-5" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-7190-5056-5"><bdi>978-0-7190-5056-5</bdi></a>. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 1-ին.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ideology+and+Politics+in+Britain+Today&rft.pages=127-&rft.pub=Manchester+University+Press&rft.date=1998&rft.isbn=978-0-7190-5056-5&rft.au=Ian+Adams&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.am%2Fbooks%3Fid%3D_7t714alm68C%26pg%3DPA127&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-Stanislao_G._Pugliese_1999._p._99-114"><a href="#cite_ref-Stanislao_G._Pugliese_1999._p._99_114-0">↑</a> Stanislao G. Pugliese. Carlo Rosselli: socialist heretic and antifascist exile. Harvard University Press, 1999. p. 99. </li> <li id="cite_note-Noel_W._Thompson_2006._pp._60–1-115"><a href="#cite_ref-Noel_W._Thompson_2006._pp._60–1_115-0">↑</a> Noel W. Thompson. Political economy and the Labour Party: the economics of democratic socialism, 1884-2005. 2nd edition. Oxon, England, UK; New York, New York, USA: Routledge, 2006. pp. 60–1. </li> <li id="cite_note-116"><a href="#cite_ref-116">↑</a> Nadia Urbinati. J.S. Mill's political thought: a bicentennial reassessment. Cambridge, England, UK: Cambridge University Press, 2007 p. 101. </li> <li id="cite_note-ref72-117">↑ <a href="#cite_ref-ref72_117-0">117,0</a> <a href="#cite_ref-ref72_117-1">117,1</a> Steve Bastow, James Martin. Third way discourse: European ideologies in the twentieth century. Edinburgh, Scotland, UK: Edinburgh University Press, Ltd, 2003. p. 72. </li> <li id="cite_note-118"><a href="#cite_ref-118">↑</a> Lightfoot, p. 17. </li> <li id="cite_note-119"><a href="#cite_ref-119">↑</a> Susser, p. 110. </li> <li id="cite_note-120"><a href="#cite_ref-120">↑</a> Riff, pp. 34–6. </li> <li id="cite_note-121"><a href="#cite_ref-121">↑</a> Riff, p. 34. </li> <li id="cite_note-122"><a href="#cite_ref-122">↑</a> Wolfe, p. 116. </li> <li id="cite_note-123"><a href="#cite_ref-123">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20060610034316/http://liberal-international.org/editorial.asp?ia_id=508">«Արխիվացված պատճենը»</a>. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.liberal-international.org/editorial.asp?ia_id=508">օրիգինալից</a> 2006 թ․ հունիսի 10-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 8-ին.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D4%B1%D6%80%D5%AD%D5%AB%D5%BE%D5%A1%D6%81%D5%BE%D5%A1%D5%AE+%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B3%D5%A5%D5%B6%D5%A8&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.liberal-international.org%2Feditorial.asp%3Fia_id%3D508&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-124"><a href="#cite_ref-124">↑</a> Wolfe, p. 23. </li> <li id="cite_note-125"><a href="#cite_ref-125">↑</a> Adams, p. 11. </li> <li id="cite_note-126"><a href="#cite_ref-126">↑</a> German songs like "<a href="/w/index.php?title=Die_Gedanken_sind_frei&action=edit&redlink=1" class="new" title="Die Gedanken sind frei (դեռ գրված չէ)">Die Gedanken sind frei</a>" (thoughts are free) can be dated even centuries before that. </li> <li id="cite_note-Kirchner,_p._3-127">↑ <a href="#cite_ref-Kirchner,_p._3_127-0">127,0</a> <a href="#cite_ref-Kirchner,_p._3_127-1">127,1</a> Kirchner, p. 3. </li> <li id="cite_note-128"><a href="#cite_ref-128">↑</a> Kirchner, p. 4. </li> <li id="cite_note-129"><a href="#cite_ref-129">↑</a> Kirchner, p. 10. </li> <li id="cite_note-130"><a href="#cite_ref-130">↑</a> Karatnycky et al., p. 247. </li> <li id="cite_note-131"><a href="#cite_ref-131">↑</a> Hafner and Ramet, p. 104. </li> <li id="cite_note-132"><a href="#cite_ref-132">↑</a> Various authors, p. 1615. </li> <li id="cite_note-133"><a href="#cite_ref-133">↑</a> Schie and Voermann, p. 121. </li> <li id="cite_note-134"><a href="#cite_ref-134">↑</a> Gallagher et al., p. 226. </li> <li id="cite_note-135"><a href="#cite_ref-135">↑</a> Puddington, p. 142. After a dozen years of centre-left Liberal Party rule, the Conservative Party emerged from the 2006 parliamentary elections with a plurality and established a fragile minority government. </li> <li id="cite_note-136"><a href="#cite_ref-136">↑</a> Grigsby, pp. 106-7. [Talking about the Democratic Party] Its liberalism is for the most part the later version of liberalism – modern liberalism. </li> <li id="cite_note-137"><a href="#cite_ref-137">↑</a> Arnold, p. 3. Modern liberalism occupies the left-of-center in the traditional political spectrum and is represented by the Democratic Party in the United States. </li> <li id="cite_note-138"><a href="#cite_ref-138">↑</a> Chodos et al., p. 9. </li> <li id="cite_note-139"><a href="#cite_ref-139">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFLawrence_Martin" class="citation news cs1">Lawrence Martin (2011 թ․ նոյեմբերի 22). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120125002043/http://www.theglobeandmail.com/news/politics/lawrence-martin/the-great-liberal-fall-started-long-before-iggy/article2244003/">«The great Liberal fall started long before Iggy»</a>. Toronto: The Globe and Mail. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.theglobeandmail.com/news/politics/lawrence-martin/the-great-liberal-fall-started-long-before-iggy/article2244003/">օրիգինալից</a> 2012 թ․ հունվարի 25-ին. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 16-ին.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+great+Liberal+fall+started+long+before+Iggy&rft.au=Lawrence+Martin&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.theglobeandmail.com%2Fnews%2Fpolitics%2Flawrence-martin%2Fthe-great-liberal-fall-started-long-before-iggy%2Farticle2244003%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-140"><a href="#cite_ref-140">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFChantal_Hébert" class="citation web cs1">Chantal Hébert (2011 թ․ հոկտեմբերի 17). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150924030203/http://www.hilltimes.com/inside-politics/2011/10/17/the-decline-of-liberal-brand-in-canada-continues-unabated-this-fall/28474">«The decline of Liberal brand in Canada continues unabated this fall»</a>. The Globe and Mail. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hilltimes.com/inside-politics/2011/10/17/the-decline-of-liberal-brand-in-canada-continues-unabated-this-fall/28474">օրիգինալից</a> 2015 թ․ սեպտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 16-ին.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+decline+of+Liberal+brand+in+Canada+continues+unabated+this+fall&rft.pub=The+Globe+and+Mail&rft.au=Chantal+H%C3%A9bert&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.hilltimes.com%2Finside-politics%2F2011%2F10%2F17%2Fthe-decline-of-liberal-brand-in-canada-continues-unabated-this-fall%2F28474&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-141"><a href="#cite_ref-141">↑</a> Alterman, p. 32. </li> <li id="cite_note-Flamm_and_Steigerwald,_pp._156–8-142">↑ <a href="#cite_ref-Flamm_and_Steigerwald,_pp._156–8_142-0">142,0</a> <a href="#cite_ref-Flamm_and_Steigerwald,_pp._156–8_142-1">142,1</a> Flamm and Steigerwald, pp. 156–8. </li> <li id="cite_note-143"><a href="#cite_ref-143">↑</a> Patrick Allitt, "The Conservatives", p. 253, Yale University Press, 2009, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/9780300164183" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-300-16418-3</a> </li> <li id="cite_note-144"><a href="#cite_ref-144">↑</a> Wolfe, p. xiv. </li> <li id="cite_note-145"><a href="#cite_ref-145">↑</a> Dore and Molyneux, p. 9. </li> <li id="cite_note-146"><a href="#cite_ref-146">↑</a> Ameringer, p. 489. </li> <li id="cite_note-Monsma_and_Soper,_p._95-147">↑ <a href="#cite_ref-Monsma_and_Soper,_p._95_147-0">147,0</a> <a href="#cite_ref-Monsma_and_Soper,_p._95_147-1">147,1</a> Monsma and Soper, p. 95. </li> <li id="cite_note-148"><a href="#cite_ref-148">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.theaustralian.com.au/opinion/columnists/a-new-battleline-for-liberal-ideas/story-e6frg75x-1225791120737">«A new battleline for Liberal ideas»</a>. The Australian. 2009 թ․ հոկտեմբերի 26.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Australian&rft.atitle=A+new+battleline+for+Liberal+ideas&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.theaustralian.com.au%2Fopinion%2Fcolumnists%2Fa-new-battleline-for-liberal-ideas%2Fstory-e6frg75x-1225791120737&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-149"><a href="#cite_ref-149">↑</a> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.theage.com.au/opinion/politics/vote-1-baillieu-to-save-smalll-liberalism-20101119-180wv.html">«Vote 1 Baillieu to save small-l liberalism»</a>. The Age. Melbourne.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Age&rft.atitle=Vote+1+Baillieu+to+save+small-l+liberalism&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.theage.com.au%2Fopinion%2Fpolitics%2Fvote-1-baillieu-to-save-smalll-liberalism-20101119-180wv.html&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"> </li> <li id="cite_note-150"><a href="#cite_ref-150">↑</a> Karatnycky, p. 59. </li> <li id="cite_note-151"><a href="#cite_ref-151">↑</a> Hodge, p. 346. </li> <li id="cite_note-152"><a href="#cite_ref-152">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.congress.org.in/manifesto09-eng.pdf">2009 Manifesto</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100801132730/http://congress.org.in/manifesto09-eng.pdf">Արխիվացված</a> 2010-08-01 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> Indian National Congress. Retrieved 2010-02-21. </li> <li id="cite_note-153"><a href="#cite_ref-153">↑</a> Routledge et al., p. 111. </li> <li id="cite_note-154"><a href="#cite_ref-154">↑</a> Steinberg, pp. 1–2. </li> <li id="cite_note-Van_den_Berghe,_p._56-155">↑ <a href="#cite_ref-Van_den_Berghe,_p._56_155-0">155,0</a> <a href="#cite_ref-Van_den_Berghe,_p._56_155-1">155,1</a> Van den Berghe, p. 56. </li> <li id="cite_note-156"><a href="#cite_ref-156">↑</a> Van den Berghe, p. 57. </li> <li id="cite_note-Gould,_p._3-157">↑ <a href="#cite_ref-Gould,_p._3_157-0">157,0</a> <a href="#cite_ref-Gould,_p._3_157-1">157,1</a> <a href="#cite_ref-Gould,_p._3_157-2">157,2</a> <a href="#cite_ref-Gould,_p._3_157-3">157,3</a> <a href="#cite_ref-Gould,_p._3_157-4">157,4</a> <a href="#cite_ref-Gould,_p._3_157-5">157,5</a> Gould, p. 3. </li> <li id="cite_note-158"><a href="#cite_ref-158">↑</a> Worell, p. 470. </li> <li id="cite_note-159"><a href="#cite_ref-159">↑</a> Mackenzie and Weisbrot, p. 178. </li> <li id="cite_note-160"><a href="#cite_ref-160">↑</a> Mackenzie and Weisbrot, p. 5. </li> <li id="cite_note-161"><a href="#cite_ref-161">↑</a> Sinclair, p. 145. </li> <li id="cite_note-Schell,_p._266-162">↑ <a href="#cite_ref-Schell,_p._266_162-0">162,0</a> <a href="#cite_ref-Schell,_p._266_162-1">162,1</a> Schell, p. 266. </li> <li id="cite_note-163"><a href="#cite_ref-163">↑</a> Schell, pp. 273–80. </li> <li id="cite_note-164"><a href="#cite_ref-164">↑</a> Venturelli, p. 247. </li> <li id="cite_note-165"><a href="#cite_ref-165">↑</a> Farr, p. 81. </li> <li id="cite_note-166"><a href="#cite_ref-166">↑</a> Pierson, p. 110. </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Գրականություն">Գրականություն</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=25" title="Խմբագրել բաժինը. Գրականություն" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=25" title="Edit section's source code: Գրականություն">խմբագրել կոդը</a>]</div> <div class="references-small" style="-moz-column-count:30em; -webkit-column-count:30em; column-count:30em;margin-left:1.5em;"> <ul><li>Adams, Ian. Ideology and politics in Britain today. Manchester: Manchester University Press, 1998. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0719050561" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-7190-5056-1</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Eric_Alterman&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eric Alterman (դեռ գրված չէ)">Alterman, Eric</a>. Why We're Liberals. New York: Viking Adult, 2008. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0670018600" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-670-01860-0</a></li> <li>Ameringer, Charles. Political parties of the Americas, 1980s to 1990s. Westport: Greenwood Publishing Group, 1992. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0313274185" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-313-27418-5</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Samir_Amin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Samir Amin (դեռ գրված չէ)">Amin, Samir</a>. The liberal virus: permanent war and the americanization of the world. New York: Monthly Review Press, 2004.</li> <li>Antoninus, Marcus Aurelius. The Meditations of Marcus Aurelius Antoninus. New York: Oxford University Press, 2008. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0199540594" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-19-954059-4</a></li> <li>Arnold, N. Scott. Imposing values: an essay on liberalism and regulation. New York: Oxford University Press, 2009. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0495501123" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-495-50112-3</a></li> <li>Auerbach, Alan and Kotlikoff, Laurence. Macroeconomics Cambridge: MIT Press, 1998. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0262011700" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-262-01170-0</a></li> <li>Barzilai, Gad. Communities and Law: Politics and Cultures of Legal Identities University of Michigan Press, 2003. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/9780472030798" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-472-03079-8</a></li> <li>Bell, Duncan. "What is Liberalism?". Political Theory, 42/6 (2014).</li> <li>Brack, Duncan and Randall, Ed (eds.). Dictionary of Liberal Thought. London: Politico's Publishing, 2007. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/9781842751671" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-1-84275-167-1</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=George_Brandis&action=edit&redlink=1" class="new" title="George Brandis (դեռ գրված չէ)">George Brandis</a>, Tom Harley & <a href="/w/index.php?title=Donald_Markwell&action=edit&redlink=1" class="new" title="Donald Markwell (դեռ գրված չէ)">Donald Markwell</a> (editors). Liberals Face the Future: Essays on Australian Liberalism, Melbourne: Oxford University Press, 1984.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Alan_Bullock&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alan Bullock (դեռ գրված չէ)">Alan Bullock</a> & <a href="/w/index.php?title=Maurice_Shock&action=edit&redlink=1" class="new" title="Maurice Shock (դեռ գրված չէ)">Maurice Shock</a> (editors). The Liberal Tradition: From Fox to Keynes, Oxford: Clarendon Press, 1967.</li> <li>Chodos, Robert et al. The unmaking of Canada: the hidden theme in Canadian history since 1945. Halifax: James Lorimer & Company, 1991. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/1550283375" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 1-55028-337-5</a></li> <li>Coker, Christopher. Twilight of the West. Boulder: Westview Press, 1998. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0813333687" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-8133-3368-7</a></li> <li>Colomer, Josep Maria. Great Empires, Small Nations. New York: Routledge, 2007. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/041543775X" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-415-43775-X</a></li> <li>Cook, Richard. The Grand Old Man. Whitefish: Kessinger Publishing, 2004. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/141916449X" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 1-4191-6449-X</a></li> <li>Delaney, Tim. The march of unreason: science, democracy, and the new fundamentalism. New York: Oxford University Press, 2005. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0192804855" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-19-280485-5</a></li> <li>Diamond, Larry. The Spirit of Democracy. New York: Macmillan, 2008. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/080507869X" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-8050-7869-X</a></li> <li>Dobson, John. Bulls, Bears, Boom, and Bust. Santa Barbara: ABC-CLIO, 2006. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/1851095535" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 1-85109-553-5</a></li> <li>Dorrien, Gary. The making of American liberal theology. Louisville: Westminster John Knox Press, 2001. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0664223540" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-664-22354-0</a></li> <li>Farr, Thomas. World of Faith and Freedom. New York: Oxford University Press US, 2008. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0195179951" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-19-517995-1</a></li> <li>Falco, Maria. Feminist interpretations of Mary Wollstonecraft. State College: Penn State Press, 1996. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0271014938" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-271-01493-8</a></li> <li>Fawcett, Edmund. Liberalism: The Life of an Idea. Princeton, NJ: <a href="/w/index.php?title=Princeton_University_Press&action=edit&redlink=1" class="new" title="Princeton University Press (դեռ գրված չէ)">Princeton University Press</a>, 2014. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/9780691156897" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-691-15689-7</a></li> <li>Flamm, Michael and Steigerwald, David. Debating the 1960s: liberal, conservative, and radical perspectives. Lanham: Rowman & Littlefield, 2008. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0742522121" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-7425-2212-1</a></li> <li>Frey, Linda and Frey, Marsha. The French Revolution. Westport: Greenwood Press, 2004. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0313321930" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-313-32193-0</a></li> <li>Gallagher, Michael et al. Representative government in modern Europe. New York: McGraw Hill, 2001. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0072322675" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-07-232267-5</a></li> <li>Gifford, Rob. China Road: A Journey into the Future of a Rising Power. Random House, 2008. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0812975243" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-8129-7524-3</a></li> <li>Godwin, Kenneth et al. School choice tradeoffs: liberty, equity, and diversity. Austin: University of Texas Press, 2002. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0292728425" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-292-72842-5</a></li> <li>Gould, Andrew. Origins of liberal dominance. Ann Arbor: University of Michigan Press, 1999. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0472110152" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-472-11015-2</a></li> <li>Gray, John. Liberalism. Minneapolis: University of Minnesota Press, 1995. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0816628017" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-8166-2801-7</a></li> <li>Grigsby, Ellen. Analyzing Politics: An Introduction to Political Science. Florence: Cengage Learning, 2008. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0495501123" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-495-50112-3</a></li> <li>Gross, Jonathan. Byron: the erotic liberal. Lanham: Rowman & Littlefield Publishers, Inc., 2001. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0742511626" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-7425-1162-6</a></li> <li>Hafner, Danica and Ramet, Sabrina. Democratic transition in Slovenia: value transformation, education, and media. College Station: Texas A&M University Press, 2006. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/1585445258" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 1-58544-525-8</a></li> <li>Handelsman, Michael. Culture and Customs of Ecuador. Westport: Greenwood Press, 2000. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0313302448" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-313-30244-8</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Louis_Hartz&action=edit&redlink=1" class="new" title="Louis Hartz (դեռ գրված չէ)">Hartz, Louis</a>. The liberal tradition in America. New York: Houghton Mifflin Harcourt, 1955. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0156512696" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-15-651269-6</a></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFHeywood2003" class="citation book cs1">Heywood, Andrew (2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/politicalideolog0000heyw_a4y7">Political Ideologies: An Introduction</a>. New York, NY: <a href="/w/index.php?title=Palgrave_Macmillan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Palgrave Macmillan (դեռ գրված չէ)">Palgrave Macmillan</a>. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0-333-96177-3" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/0-333-96177-3"><bdi>0-333-96177-3</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Political+Ideologies%3A+An+Introduction&rft.place=New+York%2C+NY&rft.pub=Palgrave+Macmillan&rft.date=2003&rft.isbn=0-333-96177-3&rft.aulast=Heywood&rft.aufirst=Andrew&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fpoliticalideolog0000heyw_a4y7&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></li> <li>Hodge, Carl. Encyclopedia of the Age of Imperialism, 1800–1944. Westport: Greenwood Publishing Group, 2008. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0313334064" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-313-33406-4</a></li> <li>Jensen, Pamela Grande. Finding a new feminism: rethinking the woman question for liberal democracy. Lanham: Rowman & Littlefield, 1996. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0847681890" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-8476-8189-0</a></li> <li>Johnson, Paul. The Renaissance: A Short History. New York: Modern Library, 2002. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0812966198" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-8129-6619-8</a></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFKanazawa2010" class="citation journal cs1"><a href="/w/index.php?title=Satoshi_Kanazawa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Satoshi Kanazawa (դեռ գրված չէ)">Kanazawa, Satoshi</a> (2010). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://personal.lse.ac.uk/kanazawa/pdfs/SPQ2010.pdf">«Why Liberals and Atheists Are More Intelligent»</a> (PDF). <a href="/w/index.php?title=Social_Psychology_Quarterly&action=edit&redlink=1" class="new" title="Social Psychology Quarterly (դեռ գրված չէ)">Social Psychology Quarterly</a>. 73 (1): 33–57. <a href="/wiki/JSTOR_(identifier)" class="mw-redirect" title="JSTOR (identifier)">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jstor.org/stable/25677384">25677384</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Social+Psychology+Quarterly&rft.atitle=Why+Liberals+and+Atheists+Are+More+Intelligent&rft.volume=73&rft.issue=1&rft.pages=33-57&rft.date=2010&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F25677384%23id-name%3DJSTOR&rft.aulast=Kanazawa&rft.aufirst=Satoshi&rft_id=http%3A%2F%2Fpersonal.lse.ac.uk%2Fkanazawa%2Fpdfs%2FSPQ2010.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></li> <li>Karatnycky, Adrian. Freedom in the World. Piscataway: Transaction Publishers, 2000. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0765807602" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-7658-0760-2</a></li> <li>Karatnycky, Adrian et al. Nations in transit, 2001. Piscataway: Transaction Publishers, 2001. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0765808978" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-7658-0897-8</a></li> <li>Kelly, Paul. Liberalism. Cambridge: Polity Press, 2005. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0745632912" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-7456-3291-2</a></li> <li>Kirchner, Emil. Liberal parties in Western Europe. Cambridge: Cambridge University Press, 1988. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0521323940" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-521-32394-0</a></li> <li>Knoop, Todd. Recessions and Depressions Westport: Greenwood Press, 2004. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0313381631" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-313-38163-1</a></li> <li>Koerner, Kirk. Liberalism and its critics. Oxford: Taylor & Francis, 1985. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0709915519" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-7099-1551-9</a></li> <li>Leroux, Robert, Political Economy and Liberalism in France: The Contributions of Frédéric Bastiat, London and New York, 2011.</li> <li>Leroux, Robert, Davi M. Hart (eds), French Liberalism in the 19th Century, London and New York: London, 2012.</li> <li>Lightfoot, Simon. Europeanizing social democracy?: the rise of the Party of European Socialists. New York: Routledge, 2005. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/041534803X" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-415-34803-X</a></li> <li>Losurdo, Domenico. Liberalism: a counter-history. London: Verso. 2011</li> <li>Lyons, Martyn. Napoleon Bonaparte and the Legacy of the French Revolution. New York: St. Martin's Press, Inc., 1994. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0312121237" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-312-12123-7</a></li> <li>Mackenzie, G. Calvin and Weisbrot, Robert. The liberal hour: Washington and the politics of change in the 1960s. New York: Penguin Group, 2008. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/1594201706" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 1-59420-170-6</a></li> <li>Manent, Pierre and Seigel, Jerrold. An Intellectual History of Liberalism. Princeton: Princeton University Press, 1996. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0691029113" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-691-02911-3</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Donald_Markwell&action=edit&redlink=1" class="new" title="Donald Markwell (դեռ գրված չէ)">Donald Markwell</a>. <a href="/w/index.php?title=John_Maynard_Keynes&action=edit&redlink=1" class="new" title="John Maynard Keynes (դեռ գրված չէ)">John Maynard Keynes</a> and International Relations: Economic Paths to War and Peace, Oxford University Press, 2006.</li> <li>Mazower, Mark. Dark Continent. New York: Vintage Books, 1998. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/067975704X" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-679-75704-X</a></li> <li>Monsma, Stephen and Soper, J. Christopher. The Challenge of Pluralism: Church and State in Five Democracies. Lanham: Rowman & Littlefield, 2008. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0742554171" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-7425-5417-1</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Robert_Roswell_Palmer&action=edit&redlink=1" class="new" title="Robert Roswell Palmer (դեռ գրված չէ)">Palmer, R.R.</a> and Joel Colton. A History of the Modern World. New York: McGraw Hill, Inc., 1995. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0070408262" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-07-040826-2</a></li> <li>Perry, Marvin et al. Western Civilization: Ideas, Politics, and Society. Florence, KY: Cengage Learning, 2008. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0547147422" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-547-14742-2</a></li> <li>Pierson, Paul. The New Politics of the Welfare State. New York: Oxford University Press, 2001. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0198297564" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-19-829756-4</a></li> <li>Puddington, Arch. Freedom in the World: The Annual Survey of Political Rights and Civil Liberties. Lanham: Rowman & Littlefield, 2007. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0742558975" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-7425-5897-5</a></li> <li>Riff, Michael. Dictionary of modern political ideologies. Manchester: Manchester University Press, 1990. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/071903289X" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-7190-3289-X</a></li> <li>Rivlin, Alice. Reviving the American Dream Washington D.C.: Brookings Institution Press, 1992. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0815774761" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-8157-7476-1</a></li> <li>Ros, Agustin. Profits for all?: the cost and benefits of employee ownership. New York: Nova Publishers, 2001. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/1590330617" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 1-59033-061-7</a></li> <li>Routledge, Paul et al. The geopolitics reader. New York: Routledge, 2006. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0415341485" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-415-34148-5</a></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFRussell2000" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Bertrand_Russell&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bertrand Russell (դեռ գրված չէ)">Russell, Bertrand</a> (2000) [1945]. <a href="/w/index.php?title=A_History_of_Western_Philosophy&action=edit&redlink=1" class="new" title="A History of Western Philosophy (դեռ գրված չէ)">History of Western Philosophy</a>. London: <a href="/w/index.php?title=Routledge&action=edit&redlink=1" class="new" title="Routledge (դեռ գրված չէ)">Routledge</a>. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0-415-22854-9" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/0-415-22854-9"><bdi>0-415-22854-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=History+of+Western+Philosophy&rft.place=London&rft.pub=Routledge&rft.date=2000&rft.isbn=0-415-22854-9&rft.aulast=Russell&rft.aufirst=Bertrand&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></li> <li><a href="/w/index.php?title=Alan_Ryan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alan Ryan (դեռ գրված չէ)">Ryan, Alan</a>. The Philosophy of John Stuart Mill. Humanity Books: 1970. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/9781573924047" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-1-57392-404-7</a>.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Alan_Ryan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alan Ryan (դեռ գրված չէ)">Ryan, Alan</a>. The Making of Modern Liberalism (Princeton UP, 2012)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Alan_Ryan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alan Ryan (դեռ գրված չէ)">Ryan, Alan</a>. On Politics: A History of Political Thought: From Herodotus to the Present. Allen Lane, 2012. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/9780871404657" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-87140-465-7</a>.</li> <li>Shell, Jonathan. The Unconquerable World: Power, Nonviolence, and the Will of the People. New York: Macmillan, 2004. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0805044574" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-8050-4457-4</a></li> <li>Shaw, G. K. Keynesian Economics: The Permanent Revolution. Aldershot, England: Edward Elgar Publishing Company, 1988. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/1852780991" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 1-85278-099-1</a></li> <li>Sinclair, Timothy. Global governance: critical concepts in political science. Oxford: Taylor & Francis, 2004. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0415276624" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-415-27662-4</a></li> <li>Song, Robert. Christianity and Liberal Society. Oxford: Oxford University Press, 2006. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0198269331" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-19-826933-1</a></li> <li>Stacy, Lee. Mexico and the United States. New York: Marshall Cavendish Corporation, 2002. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0761474021" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-7614-7402-1</a></li> <li>Steinberg, David I. Burma: the State of Myanmar. Georgetown University Press, 2001. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0878408932" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-87840-893-2</a></li> <li>Steindl, Frank. Understanding Economic Recovery in the 1930s. Ann Arbor: University of Michigan Press, 2004. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0472113488" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-472-11348-8</a></li> <li>Susser, Bernard. Political ideology in the modern world. Upper Saddle River: Allyn and Bacon, 1995. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/002418442X" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-02-418442-X</a></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFTrivers1971" class="citation journal cs1"><a href="/w/index.php?title=Robert_Trivers&action=edit&redlink=1" class="new" title="Robert Trivers (դեռ գրված չէ)">Trivers, Robert L.</a> (1971). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://greatergood.berkeley.edu/images/uploads/Trivers-EvolutionReciprocalAltruism.pdf">«The Evolution of Reciprocal Altruism»</a> (PDF). <a href="/w/index.php?title=The_Quarterly_Review_of_Biology&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Quarterly Review of Biology (դեռ գրված չէ)">The Quarterly Review of Biology</a>. 46 (1): 35–57. <a href="/wiki/JSTOR_(identifier)" class="mw-redirect" title="JSTOR (identifier)">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jstor.org/stable/2822435">2822435</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Quarterly+Review+of+Biology&rft.atitle=The+Evolution+of+Reciprocal+Altruism&rft.volume=46&rft.issue=1&rft.pages=35-57&rft.date=1971&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F2822435%23id-name%3DJSTOR&rft.aulast=Trivers&rft.aufirst=Robert+L.&rft_id=http%3A%2F%2Fgreatergood.berkeley.edu%2Fimages%2Fuploads%2FTrivers-EvolutionReciprocalAltruism.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></li> <li>Van den Berghe, Pierre. The Liberal dilemma in South Africa. Oxford: Taylor & Francis, 1979. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0709901364" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-7099-0136-4</a></li> <li>Van Schie, P. G. C. and Voermann, Gerrit. The dividing line between success and failure: a comparison of Liberalism in the Netherlands and Germany in the 19th and 20th Centuries. Berlin: LIT Verlag Berlin-Hamburg-Münster, 2006. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/3825876683" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-8258-7668-3</a></li> <li>Various authors. Countries of the World & Their Leaders Yearbook 08, Volume 2. Detroit: Thomson Gale, 2007. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0787681083" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-7876-8108-3</a></li> <li>Venturelli, Shalini. Liberalizing the European media: politics, regulation, and the public sphere. New York: Oxford University Press, 1998. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0198233795" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-19-823379-5</a></li> <li>Wallerstein, Immanuel. The Modern World-System IV: Centrist Liberalism trimphant 1789-1914. Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 2011.</li> <li>Wempe, Ben. T. H. Green's theory of positive freedom: from metaphysics to political theory. Exeter: Imprint Academic, 2004. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0907845584" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-907845-58-4</a></li> <li>Whitfield, Stephen. Companion to twentieth-century America. Hoboken: Wiley-Blackwell, 2004. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0631211004" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-631-21100-4</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Alan_Wolfe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alan Wolfe (դեռ գրված չէ)">Wolfe, Alan</a>. The Future of Liberalism. New York: Random House, Inc., 2009. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0307386252" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-307-38625-2</a></li> <li>Worell, Judith. Encyclopedia of women and gender, Volume I. Amsterdam: Elsevier, 2001. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0122272463" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-12-227246-3</a></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFYoung2002" class="citation book cs1">Young, Shaun (2002). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/beyondrawlsanaly0000youn">Beyond Rawls: An Analysis of the Concept of Political Liberalism</a>. Lanham, MD: <a href="/w/index.php?title=University_Press_of_America&action=edit&redlink=1" class="new" title="University Press of America (դեռ գրված չէ)">University Press of America</a>. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0-7618-2240-2" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/0-7618-2240-2"><bdi>0-7618-2240-2</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Beyond+Rawls%3A+An+Analysis+of+the+Concept+of+Political+Liberalism&rft.place=Lanham%2C+MD&rft.pub=University+Press+of+America&rft.date=2002&rft.isbn=0-7618-2240-2&rft.aulast=Young&rft.aufirst=Shaun&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fbeyondrawlsanaly0000youn&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="Z3988"></li> <li>Zvesper, John. Nature and liberty. New York: Routledge, 1993. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0415089239" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-415-08923-9</a></li></ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Արտաքին_հղումներ">Արտաքին հղումներ</h2>[<a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&veaction=edit&section=26" title="Խմբագրել բաժինը. Արտաքին հղումներ" class="mw-editsection-visualeditor">խմբագրել</a> | <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&section=26" title="Edit section's source code: Արտաքին հղումներ">խմբագրել կոդը</a>]</div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/bps/additionalcontent/14/117903/liberalism#">Ազատականություն</a> հոդվածը <a href="/wiki/%D4%B2%D6%80%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%AF%D5%A1_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Բրիտանիկա հանրագիտարան">Բրիտանիկա հանրագիտարանում</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.polyarchy.org/essays/english/liberalism.html">Liberalism/Antiliberalism</a> A critical survey</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://mason.gmu.edu/~ihs/guide.html">Guide to Classical Liberal Scholarship</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131002050329/http://mason.gmu.edu/~ihs/guide.html">Արխիվացված</a> 2013-10-02 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=06VrVSA2nvo&index=5&list=PLC79JY2rbJTHw-yMGU_LwkUimv8N9KDBI">Социальная психология. Групповая динамика Курта Левина.</a> <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%BF_%D4%BC%D6%87%D5%AB%D5%B6" title="Կուրտ Լևին">Կուրտ Լևինի</a> գիտափորձից հատվածներ լիբերալ ղեկավարման վերաբերյալ - 3:55 րոպե (ռուս.)</li></ul> <table class="toccolours" style="width:100%"><tbody><tr><td style="width:auto"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/24px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/36px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/48px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="30" data-file-height="30" /></td><td style="width:100%"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%A5%D5%BD%D5%BF" title="Վիքիպահեստ">Վիքիպահեստն</a> ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Liberalism" class="extiw" title="commons:Category:Liberalism">«Ազատականություն»</a> հոդվածին։</td></tr></tbody></table> <table class="navbox" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td style="padding:2px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group"><div style="padding: 0px 18px 0px 0px; width: 100%;"><div style="float: left;"> <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D6%84%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Դիտել այս կաղապարը"><img alt="⛭" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a> </div>  Բառարաններ և հանրագիտարաններ</div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/liberalism">Բրիտանիկա</a> · <a href="https://hy.wikisource.org/wiki/ru:%D0%AD%D0%A1%D0%91%D0%95/%D0%9B%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC" class="extiw" title="s:ru:ЭСБЕ/Либерализм">Բրոքհաուսի և Եփրոնի</a> · <a href="https://hy.wikisource.org/wiki/ru:%D0%9C%D0%AD%D0%A1%D0%91%D0%95/%D0%9B%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC" class="extiw" title="s:ru:МЭСБЕ/Либерализм">Բրոքհաուսի և Եփրոնի փոքր</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.krugosvet.ru/enc/sociologiya/liberalizm">Կրուգոսվետ</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://eleven.co.il/article/12431">Համառոտ հրեական</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0233670.xml">Մեծ կատալոնական</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0240396.xml">Մեծ կատալոնական</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://snl.no/liberalisme">Մեծ նորվեգական</a> · <a href="https://hy.wikisource.org/wiki/ru:%D0%91%D0%A1%D0%AD1/%D0%9B%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC" class="extiw" title="s:ru:БСЭ1/Либерализм">Մեծ սովետական (1 հրտ.)</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hls-dhs-dss.ch/textes/f/F017459.php">Շվեյցարական կենսագրական</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.newadvent.org/cathen/09212a.htm">Catholic (1997—…)</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/liberalismo">Treccani</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/liberalisme/">Universalis</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6688061">.mw-parser-output .ts-navbox-plaintitle{font-size:100%!important;margin:0 6em!important}</style></div><table class="nowraplinks authoritycontrol collapsible collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"> <div class="ts-navbox-plaintitle" style="font-size:114%"><a href="/wiki/%D5%89%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%B7%D5%B9%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B0%D5%BD%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Չափորոշչային վերահսկողություն">Չափորոշչային վերահսկողություն</a></div></th></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Ֆրանսիայի ազգային գրադարան">BNF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb119542174">119542174</a> · <a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4035582-2">4035582-2</a> · LCCN: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/sh85076443">sh85076443</a> · Microsoft: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://academic.microsoft.com/#/detail/547727832">547727832</a> · NDL: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00574910">00574910</a> · <a href="/wiki/%D5%89%D5%A5%D5%AD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Չեխիայի ազգային գրադարան">NKC</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/ph115136">ph115136</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <table class="toccolours" style="font-size:85%; margin-top:0.1em; margin-bottom:0.1em; border: 1px solid #aaa; padding: 5px; clear: both;" width="100%"> <tbody><tr> <td>Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Հայկական սովետական հանրագիտարան">Հայկական սովետական հանրագիտարանից</a>  (<a href="https://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_(Soviet_Armenian_Encyclopedia)_4.djvu/604" class="extiw" title="s:Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 4.djvu/604">հ․ 4, էջ 604</a>)։ <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:CC_BY-SA_icon_80x15.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bf/CC_BY-SA_icon_80x15.png" decoding="async" width="80" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="80" data-file-height="15" /></a> </td></tr></tbody></table>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ստացված է «<a dir="ltr" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ազատականություն&oldid=9748313">https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ազատականություն&oldid=9748313</a>» էջից</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Սպասարկող:Կատեգորիաները">Կատեգորիաներ</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%AB%D5%B8_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Աուդիո հոդվածներ">Աուդիո հոդվածներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%BC%D5%AB%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Կատեգորիա:Լիբերալիզմ">Լիբերալիզմ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%93%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%83%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Փիլիսոփայական տեսություններ">Փիլիսոփայական տեսություններ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%94%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Քաղաքական տեսություններ">Քաղաքական տեսություններ</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Թաքցված կատեգորիաներ: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%BD%E2%80%A4_%D5%A2%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%A9%D5%AB%D5%BE_%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80:_authors_list" title="Կատեգորիա:CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list">CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%AC%D5%B6%D5%A5%D6%80:_periodical_ignored" title="Կատեգորիա:CS1 սխալներ: periodical ignored">CS1 սխալներ: periodical ignored</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%AC%D5%B6%D5%A5%D6%80:_ASIN" title="Կատեգորիա:CS1 սխալներ: ASIN">CS1 սխալներ: ASIN</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%AC%D5%B6%D5%A5%D6%80:_%D5%A2%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D5%B2_periodical" title="Կատեգորիա:CS1 սխալներ: բացակայող periodical">CS1 սխալներ: բացակայող periodical</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%BD%E2%80%A4_%D5%B9%D5%B3%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B9%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%AC%D5%A5%D5%A6%D5%B8%D6%82" title="Կատեգորիա:CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու">CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%AC%D5%B6%D5%A5%D6%80:_%D5%B0%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%AE_%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D5%BF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:CS1 սխալներ: հնացած պարամետրներ">CS1 սխալներ: հնացած պարամետրներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%AC%D5%B6%D5%A5%D6%80:_generic_name" title="Կատեգորիա:CS1 սխալներ: generic name">CS1 սխալներ: generic name</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:Webarchive_template_wayback_links" title="Կատեգորիա:Webarchive template wayback links">Webarchive template wayback links</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:Pages_using_ISBN_magic_links" title="Կատեգորիա:Pages using ISBN magic links">Pages using ISBN magic links</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%86%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A5%D6%80_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D6%81" title="Կատեգորիա:Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից">Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%89%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A3%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF_%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%81" title="Կատեգորիա:Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից">Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Այս էջը վերջին անգամ փոփոխվել է 5 Ապրիլի 2024-ի ժամը 17:33-ին:</li> <li id="footer-info-copyright">Տեքստը հասանելի է <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy">Քրիեյթիվ Քոմոնս Հղման-Համանման տարածման</a> թույլատրագրի ներքո, առանձին դեպքերում հնարավոր են հավելյալ պայմաններ։ Մանրամասնությունների համար այցելեք՝ <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Օգտագործման պայմաններ</a>։</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Գաղտնիության քաղաքականություն</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8">Վիքիպեդիայի մասին</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%81">Հրաժարագրեր</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ծրագրավորողներ</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/hy.wikipedia.org">Վիճակագրություն</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie statement</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//hy.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Տեսքը բջջայինով</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6df7948d6c-4frm4","wgBackendResponseTime":159,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.986","walltime":"1.205","ppvisitednodes":{"value":4345,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":84205,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":2141,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":8,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":4,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":152820,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 743.636 1 -total"," 46.81% 348.104 1 Կաղապար:Ծանցանկ"," 27.69% 205.903 1 Կաղապար:Արտաքին_հղումներ"," 21.22% 157.835 18 Կաղապար:Cite_book"," 14.26% 106.032 1 Կաղապար:Քույրհղումներ"," 8.25% 61.315 19 Կաղապար:Harvnb"," 2.88% 21.443 1 Կաղապար:Աուդիո_հոդված"," 2.63% 19.572 5 Կաղապար:Cite_news"," 2.59% 19.252 3 Կաղապար:Cite_journal"," 2.27% 16.884 1 Կաղապար:Կատեգորիա_միայն_հոդվածներում"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.310","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":7660083,"limit":52428800},"limitreport-logs":"anchor_id_list = table#1 {\n [\"CITEREFAdams2001\"] = 1,\n [\"CITEREFBornkamm1962\"] = 1,\n [\"CITEREFCassidy2011\"] = 1,\n [\"CITEREFChantal_Hébert2011\"] = 1,\n [\"CITEREFEdwin_Brown_Firmage,_Bernard_G._Weiss,_John_Woodland_Welch1990\"] = 1,\n [\"CITEREFHeywood2003\"] = 1,\n [\"CITEREFIan_Adams1998\"] = 1,\n [\"CITEREFJohn_Joseph_Lalor1883\"] = 1,\n [\"CITEREFKanazawa2010\"] = 1,\n [\"CITEREFKathleen_G._Donohue2003\"] = 1,\n [\"CITEREFLarry_Diamond2008\"] = 1,\n [\"CITEREFLawrence_Martin2011\"] = 1,\n [\"CITEREFMilan_Zafirovski2007\"] = 1,\n [\"CITEREFMill,_John_Stuart_and_Bentham,_Jeremy_edited_by_Ryan,_Alan.2004\"] = 1,\n [\"CITEREFPressman1999\"] = 1,\n [\"CITEREFRussell2000\"] = 1,\n [\"CITEREFSehldon_S._Wolin2004\"] = 1,\n [\"CITEREFSteven_Pincus2009\"] = 1,\n [\"CITEREFTrivers1971\"] = 1,\n [\"CITEREFWindeyer1938\"] = 1,\n [\"CITEREFYoung2002\"] = 1,\n}\ntemplate_list = table#1 {\n [\"Cite book\"] = 18,\n [\"Cite journal\"] = 3,\n [\"Cite news\"] = 5,\n [\"Cite web\"] = 4,\n [\"Harvnb\"] = 19,\n [\"Lang-fr\"] = 1,\n [\"Quote\"] = 2,\n [\"Quote box\"] = 1,\n [\"Ref-ru\"] = 1,\n [\"Refbegin\"] = 1,\n [\"Refend\"] = 1,\n [\"Sfn\"] = 1,\n [\"Webarchive\"] = 4,\n [\"Աուդիո հոդված\"] = 1,\n [\"Արտաքին հղումներ\"] = 1,\n [\"Ծանցանկ\"] = 1,\n [\"ՀՍՀ\"] = 1,\n}\narticle_whitelist = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-7c479b968-z5z4w","timestamp":"20241118001651","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0531\u0566\u0561\u057f\u0561\u056f\u0561\u0576\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576","url":"https:\/\/hy.wikipedia.org\/wiki\/%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q6216","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q6216","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2011-05-13T15:56:54Z","dateModified":"2024-04-05T17:33:08Z","headline":"\u0584\u0561\u0572\u0561\u0584\u0561\u056f\u0561\u0576 \u0583\u056b\u056c\u056b\u057d\u0578\u0583\u0561\u0575\u0578\u0582\u0569\u0575\u0578\u0582\u0576 \u056f\u0561\u0574 \u0561\u0577\u056d\u0561\u0580\u0570\u0561\u0575\u0561\u0581\u0584"}</script> </body> </html>