CINXE.COM
Protest in Halle | Jugendopposition in der DDR
<!DOCTYPE html> <html lang='de'> <head> <meta charset='utf-8' /> <title>Protest in Halle | Jugendopposition in der DDR</title> <meta name='viewport' content='width=device-width, initial-scale=1' /> <meta name='apple-mobile-web-app-title' content='' /> <meta name='msapplication-TileImage' content='windows-icon.png' /> <meta name='msapplication-TileColor' content='#4fca96' /> <meta name='description' content='' /> <meta name='keywords' content='' /> <meta name='author' content='Bundeszentrale für politische Bildung' /> <meta name='robots' content='all' /> <meta name='revisit-after' content='1 day' /> <link rel='shortcut icon' href='/favicon.ico' /> <link rel='apple-touch-icon-precomposed' href='/apple-icon.png' /> <link type="text/css" rel="stylesheet" href="/sites/default/files/css/css_ta69gjRL0myKul_oy0BHy7WOmRjecvvko-q8NQ99isg.css?1739834942" media="all" /> <script type="text/javascript" src="/sites/default/files/js/js_Xf3xz9t-QY7ud3sZd2RVAmyd2zv0coCg8JkIj33rvqk.js?1739834942"></script> <script type="text/javascript" src="/sites/default/files/js/js_lzljvXW_O98rBqSWMwogCpc_mHZKMdtofun4Hu_VbTY.js?1739834942"></script> <script type="text/javascript" src="/sites/default/files/js/js_5-DbUrk3nbZJp2AU7UCuFrgC9CxCbsPEYuRHg8UUv-M.js?1739834942"></script> <script type="text/javascript"> <!--//--><![CDATA[//><!-- jQuery.extend(Drupal.settings, {"basePath":"\/","pathPrefix":"","setHasJsCookie":0,"ajaxPageState":{"js":{"misc\/jquery.js?1739834942":1,"misc\/jquery.once.js?1739834942":1,"misc\/drupal.js?1739834942":1,"public:\/\/languages\/de_ljbDTsSNwowOk67T2yOlY0IuwAIt_JcZI8G-VKBTTYo.js?1739834942":1,"sites\/all\/themes\/bpb\/js\/jquery-1.9.1.min.js?1739834942":1,"sites\/all\/themes\/bpb\/js\/jquery-migrate-1.2.1.min.js?1739834942":1,"sites\/all\/themes\/bpb\/projekktor\/projekktor-1.3.09.js?1739834942":1},"css":{"sites\/all\/themes\/bpb\/css\/owl.carousel.css":1,"sites\/all\/themes\/bpb\/css\/maccaco\/projekktor.style.css":1,"sites\/all\/themes\/bpb\/css\/styles.css":1}}}); //--><!]]> </script> <!--[if lt IE 9]> <script type='text/javascript' src='/sites/all/themes/bpb/js/html5shiv.js'></script> <![endif]--> </head> <body class='html' > <a name='top' style='position:absolute;left:0px !important;top:0px !important;'></a><a name='pagetop'></a> <header> <div class='headerInner'> <nav> <ul class='navigationMain'> <li class="level-0"> <a class=" no-children " id="entry-2" href='/'>Startseite</a> </li> <li class="level-0"> <a class=" no-children " id="entry-3" href='/zeitzeugen/'>Zeitzeugen</a> </li> <li class="level-0"> <a class=" active" href='/themen/'>Themen</a> <ul> <li class='level-1'> <a href='/themen/145305/freie-wahlen' id="entry-145305"> <img src='/cache/images/8/154178-1x1-miniteaser56x56.jpg?8B572' alt='Wahlplakat für den 15. Oktober 1950' /> Freie Wahlen!<span></span> </a> <ul> <li class='level-2'> <a href='/themen/145341/kontext' id="entry-145341">Kontext</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145343/keine-wahl-die-volkskammerwahlen-von-1950' id="entry-145343">Keine Wahl – Volkskammerwahlen 1950</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145344/jugend-nach-dem-krieg' id="entry-145344">Jugend nach dem Krieg</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145420/der-deutsche-gulag' id="entry-145420">Der deutsche Gulag</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145421/die-junge-gemeinde' id="entry-145421">Die Junge Gemeinde</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145422/widerstand-der-berliner-falken' id="entry-145422">Widerstand der Berliner Falken</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145427/kgu' id="entry-145427">KgU</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145342/werdauer-oberschueler' id="entry-145342">Werdauer Oberschüler</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145423/todesurteile-werder-havel' id="entry-145423">Todesurteile Werder/Havel</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145347/studenten-im-widerstand' id="entry-145347">Studenten im Widerstand<span></span></a> <ul> <li class='level-3'> <a href='/themen/145428/gruendung-der-freien-universitaet' id="entry-145428">Gründung der Freien Universität</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145346/studentenratswahlen-1947' id="entry-145346">Studentenratswahlen 1947</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145429/widerstand-universitaet-halle' id="entry-145429">Widerstand Universität Halle</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145430/widerstand-universitaet-leipzig' id="entry-145430">Widerstand Universität Leipzig</a> </li> </ul> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145345/schueler-im-widerstand' id="entry-145345">Schüler im Widerstand<span></span></a> <ul> <li class='level-3'> <a href='/themen/145424/altenburger-oberschule' id="entry-145424">Altenburger Oberschule</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145425/oberschueler-protest-in-guestrow' id="entry-145425">Oberschüler-Protest in Güstrow</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145426/hermann-joseph-flade' id="entry-145426">Hermann Joseph Flade</a> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li class='level-1'> <a href='/themen/145306/volksaufstand' id="entry-145306"> <img src='/cache/images/1/151761-top-miniteaser56x56.jpg?245D3' alt='' /> Volksaufstand<span></span> </a> <ul> <li class='level-2'> <a href='/themen/145348/kontext' id="entry-145348">Kontext</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145431/arbeiteralltag' id="entry-145431">Arbeiteralltag</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145349/17-juni-1953' id="entry-145349">17. Juni 1953</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145350/17-juni-1953-in-magdeburg' id="entry-145350">17. Juni 1953 in Magdeburg</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145351/17-juni-1953-in-jena' id="entry-145351">17. Juni 1953 in Jena</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145352/17-juni-1953-in-bitterfeld' id="entry-145352">17. Juni 1953 in Bitterfeld</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145353/17-juni-1953-in-halle' id="entry-145353">17. Juni 1953 in Halle</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145354/17-juni-1953-in-strausberg' id="entry-145354">17. Juni 1953 in Strausberg</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145355/17-juni-1953-in-goerlitz' id="entry-145355">17. Juni 1953 in Görlitz</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145432/aufstand-in-workuta' id="entry-145432">Aufstand in Workuta</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145356/bis-zum-mauerbau' id="entry-145356">Bis zum Mauerbau<span></span></a> <ul> <li class='level-3'> <a href='/themen/145433/eisenberger-kreis' id="entry-145433">Eisenberger Kreis</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145434/der-physikerball-an-der-uni-jena' id="entry-145434">Der Physikerball an der Uni Jena</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145435/greifswalder-medizinstudentenstreik' id="entry-145435">Greifswalder Medizinstudentenstreik</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145436/ungarische-forderungen-in-berlin' id="entry-145436">Ungarische Forderungen in Berlin</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145437/fuenf-minuten-schweigen-fuer-ungarn' id="entry-145437">Fünf Minuten Schweigen für Ungarn</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145438/jugendweihe' id="entry-145438">Jugendweihe</a> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li class='level-1'> <a href='/themen/145307/die-mauer-muss-weg' id="entry-145307"> <img src='/cache/images/6/151476-3x2-miniteaser56x56.jpg?16E78' alt='' /> Die Mauer muss weg!<span></span> </a> <ul> <li class='level-2'> <a href='/themen/145357/kontext' id="entry-145357">Kontext</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145362/halbstarke' id="entry-145362">Halbstarke</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145358/strausberger-schueler' id="entry-145358">Strausberger Schüler</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145359/mauerbau' id="entry-145359">Mauerbau</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145360/abstimmung-mit-den-fuessen' id="entry-145360">Abstimmung mit den Füßen<span></span></a> <ul> <li class='level-3'> <a href='/themen/145455/fluchthilfe' id="entry-145455">Fluchthilfe</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145456/der-tunnel-57' id="entry-145456">Der Tunnel 57</a> </li> </ul> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145361/nach-dem-mauerbau' id="entry-145361">Nach dem Mauerbau</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145439/mit-dem-schiff-nach-bornholm' id="entry-145439">Mit dem Schiff nach Bornholm</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145453/widerstand-in-jena' id="entry-145453">Widerstand in Jena</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145452/das-loch-in-der-mauer' id="entry-145452">Das Loch in der Mauer</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145454/oberschueler-protest-anklam' id="entry-145454">Oberschüler Protest Anklam</a> </li> </ul> </li> <li class='level-1'> <a href='/themen/145308/haende-weg-von-prag' class='active'> <img src='/cache/images/7/151477-3x2-miniteaser56x56.jpg?D40FF' alt='' /> Hände weg von Prag!<span></span> </a> <ul style='display:block;'> <li class='level-2'> <a href='/themen/145363/kontext' id="entry-145363">Kontext</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145364/protest-in-halle' class='active'>Protest in Halle</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145365/prager-fruehling' id="entry-145365">Prager Frühling<span></span></a> <ul> <li class='level-3'> <a href='/themen/145440/reisen-in-die-cssr' id="entry-145440">Reisen in die CSSR</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145441/einmarsch-des-warschauer-paktes' id="entry-145441">Einmarsch des Warschauer Paktes</a> </li> </ul> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145366/reaktionen-in-der-ddr' id="entry-145366">Reaktionen in der DDR<span></span></a> <ul> <li class='level-3'> <a href='/themen/145442/schuelerinnen-in-frankfurt-oder' id="entry-145442">Schülerinnen in Frankfurt (Oder)</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145443/proteste-in-berlin' id="entry-145443">Proteste in Berlin</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145444/protestzug-durch-luebbenau' id="entry-145444">Protestzug durch Lübbenau</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145445/ich-unterschreibe-nicht' id="entry-145445">Ich unterschreibe nicht!</a> </li> </ul> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145367/langhaarige-beatfans-und-gammler' id="entry-145367">Langhaarige, Beatfans und Gammler<span></span></a> <ul> <li class='level-3'> <a href='/themen/145446/es-lebe-der-beat' id="entry-145446">Es lebe der Beat!</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145447/die-rolling-stones-kommen' id="entry-145447">Die Rolling Stones kommen</a> </li> </ul> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145368/befehlsverweigerung-in-der-nva' id="entry-145368">Befehlsverweigerung in der NVA</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145369/wehrdienstverweigerung-in-der-ddr' id="entry-145369">Wehrdienstverweigerung in der DDR<span></span></a> <ul> <li class='level-3'> <a href='/themen/145448/bausoldaten' id="entry-145448">Bausoldaten</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145449/totalverweigerer' id="entry-145449">Totalverweigerer</a> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li class='level-1'> <a href='/themen/145309/holt-biermann-zurueck' id="entry-145309"> <img src='/cache/images/8/151478-3x2-miniteaser56x56.jpg?363F5' alt='' /> Holt Biermann zurück!<span></span> </a> <ul> <li class='level-2'> <a href='/themen/145335/kontext' id="entry-145335">Kontext</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145406/biermann-die-biografie' id="entry-145406">Biermann – die Biografie</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145337/die-ausbuergerung-von-wolf-biermann' id="entry-145337">Die Ausbürgerung von Wolf Biermann</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145336/proteste-in-jena' id="entry-145336">Proteste in Jena<span></span></a> <ul> <li class='level-3'> <a href='/themen/145383/die-aktion-der-jg-stadtmitte' id="entry-145383">Die Aktion der JG Stadtmitte</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145384/bildungsverbot-fuer-protestierende' id="entry-145384">Bildungsverbot für Protestierende</a> </li> </ul> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145340/jugendkultur' id="entry-145340">Jugendkultur<span></span></a> <ul> <li class='level-3'> <a href='/themen/145450/hippies-in-der-ddr' id="entry-145450">Hippies in der DDR</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145451/die-x-weltfestspiele-1973' id="entry-145451">Die X. Weltfestspiele 1973</a> </li> </ul> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145338/proteste-der-ddr-prominenz' id="entry-145338">Proteste der DDR-Prominenz<span></span></a> <ul> <li class='level-3'> <a href='/themen/145376/offener-brief-prominenter-kuenstler' id="entry-145376">Offener Brief prominenter Künstler</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145377/robert-havemann' id="entry-145377">Robert Havemann</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145378/stephan-hermlin' id="entry-145378">Stephan Hermlin</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145379/jurek-becker' id="entry-145379">Jurek Becker</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145380/manfred-krug' id="entry-145380">Manfred Krug</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145381/bettina-wegner' id="entry-145381">Bettina Wegner</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145382/fuchs-kunert-und-pannach' id="entry-145382">Fuchs, Kunert und Pannach</a> </li> </ul> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145339/proteste-im-ganzen-land' id="entry-145339">Proteste im ganzen Land<span></span></a> <ul> <li class='level-3'> <a href='/themen/145370/aktionen-in-halle' id="entry-145370">Aktionen in Halle</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145371/aktion-in-paaren' id="entry-145371">Aktion in Paaren</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145372/aktion-in-zwickau' id="entry-145372">Aktion in Zwickau</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145373/aktionen-in-berlin' id="entry-145373">Aktionen in Berlin</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145374/aktionen-in-erfurt' id="entry-145374">Aktionen in Erfurt</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145375/aktion-in-hennigsdorf' id="entry-145375">Aktion in Hennigsdorf</a> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li class='level-1'> <a href='/themen/145310/schwerter-zu-pflugscharen' id="entry-145310"> <img src='/cache/images/9/151479-3x2-miniteaser56x56.jpg?39FA1' alt='' /> Schwerter zu Pflugscharen!<span></span> </a> <ul> <li class='level-2'> <a href='/themen/145327/kontext' id="entry-145327">Kontext</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145331/von-wegen-frieden' id="entry-145331">Von wegen Frieden</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145332/friedensbewegung-in-der-ddr' id="entry-145332">Friedensbewegung in der DDR<span></span></a> <ul> <li class='level-3'> <a href='/themen/145409/persoenliche-friedensvertraege' id="entry-145409">Persönliche Friedensverträge</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145410/friedensbewegung-in-berlin' id="entry-145410">Friedensbewegung in Berlin</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145411/flugblatt-gegen-wehrdienstgesetz' id="entry-145411">Flugblatt gegen Wehrdienstgesetz</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145412/fg-grosshennersdorf' id="entry-145412">FG Großhennersdorf</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145413/dresden-und-die-gruppe-wolfspelz' id="entry-145413">Dresden und die Gruppe Wolfspelz</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145333/solidaritaet-mit-der-friedensbewegung' id="entry-145333">Solidarität mit der Friedensbewegung</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145385/die-gruenen' id="entry-145385">Die Grünen</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145386/amnesty-international-und-die-ddr' id="entry-145386">Amnesty International und die DDR</a> </li> </ul> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145328/friedensgemeinschaft-jena' id="entry-145328">Friedensgemeinschaft Jena<span></span></a> <ul> <li class='level-3'> <a href='/themen/145387/aktion-gegenschlag' id="entry-145387">Aktion "Gegenschlag"</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145388/schuelerreaktionen-in-jena' id="entry-145388">Schülerreaktionen in Jena</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145329/oppositionelle-szene-jena' id="entry-145329">Oppositionelle Szene Jena</a> </li> </ul> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145330/der-fall-matthias-domaschk' id="entry-145330">Der Fall Matthias Domaschk<span></span></a> <ul> <li class='level-3'> <a href='/themen/145407/biografie-matthias-domaschk' id="entry-145407">Biografie Matthias Domaschk</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145408/aktionen-nach-domaschks-tod' id="entry-145408">Aktionen nach Domaschks Tod</a> </li> </ul> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145334/too-much-future-punk-in-der-ddr' id="entry-145334">Too much future – Punk in der DDR<span></span></a> <ul> <li class='level-3'> <a href='/themen/145419/pogo-in-ost-berlin' id="entry-145419">Pogo in Ost-Berlin</a> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li class='level-1'> <a href='/themen/145311/menschenrechte' id="entry-145311"> <img src='/cache/images/0/151480-3x2-miniteaser56x56.jpg?FFCA6' alt='' /> Menschenrechte<span></span> </a> <ul> <li class='level-2'> <a href='/themen/145320/kontext' id="entry-145320">Kontext</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145321/umwelt-bibliothek' id="entry-145321">Umwelt-Bibliothek<span></span></a> <ul> <li class='level-3'> <a href='/themen/145394/mfs-aktion-gegen-die-ub' id="entry-145394">MfS-Aktion gegen die UB</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145457/solidarisierung-mit-der-ub' id="entry-145457">Solidarisierung mit der UB</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145395/carlo-jordan' id="entry-145395">Carlo Jordan</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145396/wolfgang-rueddenklau' id="entry-145396">Wolfgang Rüddenklau</a> </li> </ul> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145322/umwelt-frieden-und-menschenrechte' id="entry-145322">Umwelt, Frieden und Menschenrechte<span></span></a> <ul> <li class='level-3'> <a href='/themen/145389/ddr-umweltbewegung' id="entry-145389">DDR-Umweltbewegung</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145390/olof-palme-friedensmarsch' id="entry-145390">Olof-Palme-Friedensmarsch</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145391/ereignisse-an-der-ossietzky-schule' id="entry-145391">Ereignisse an der Ossietzky-Schule</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145392/luxemburg-liebknecht-demonstration' id="entry-145392">Luxemburg-Liebknecht-Demonstration</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145393/initiative-frieden-und-menschenrechte' id="entry-145393">Initiative Frieden und Menschenrechte</a> </li> </ul> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145323/kirche-und-opposition' id="entry-145323">Kirche und Opposition<span></span></a> <ul> <li class='level-3'> <a href='/themen/145405/kirche-von-unten' id="entry-145405">Kirche von Unten</a> </li> </ul> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145324/alternative-jugendkultur-in-der-ddr' id="entry-145324">Alternative Jugendkultur in der DDR<span></span></a> <ul> <li class='level-3'> <a href='/themen/145416/illegale-reisen-durch-die-udssr' id="entry-145416">Illegale Reisen durch die UdSSR</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145417/hiphop-in-der-ddr' id="entry-145417">HipHop in der DDR</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145469/breakdance-beats-und-rap' id="entry-145469">Breakdance, Beats und Rap</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145418/wohnungsbesetzungen-ost-berlin' id="entry-145418">Wohnungsbesetzungen Ost-Berlin</a> </li> </ul> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145325/der-weg-an-die-oeffentlichkeit' id="entry-145325">Der Weg an die Öffentlichkeit<span></span></a> <ul> <li class='level-3'> <a href='/themen/145414/radio-glasnost' id="entry-145414">Radio Glasnost</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145415/samisdat' id="entry-145415">Samisdat</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145466/grenzfall' id="entry-145466">grenzfall</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145467/umweltblaetter' id="entry-145467">Umweltblätter</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145468/lausitzbotin' id="entry-145468">Lausitzbotin</a> </li> </ul> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145326/sputnik-verbot' id="entry-145326">Sputnik-Verbot</a> </li> </ul> </li> <li class='level-1'> <a href='/themen/145312/revolution' id="entry-145312"> <img src='/cache/images/1/151481-3x2-miniteaser56x56.jpg?8BC80' alt='' /> Revolution<span></span> </a> <ul> <li class='level-2'> <a href='/themen/145313/kontext' id="entry-145313">Kontext</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145317/ausreisewelle' id="entry-145317">Ausreisewelle<span></span></a> <ul> <li class='level-3'> <a href='/themen/145401/verweigerung-der-reiseerlaubnis' id="entry-145401">Verweigerung der Reiseerlaubnis</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/145402/weisser-kreis-jena' id="entry-145402">Weißer Kreis Jena</a> </li> </ul> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145316/oppositionszentrum-leipzig' id="entry-145316">Oppositionszentrum Leipzig<span></span></a> <ul> <li class='level-3'> <a href='/themen/145465/montagsdemonstrationen' id="entry-145465">Montagsdemonstrationen</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/154324/leipziger-basisgruppen' id="entry-154324">Leipziger Basisgruppen</a> </li> </ul> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/herbst89/' id="entry-145318">Herbst 89<span></span></a> <ul> <li class='level-3'> <a href='/themen/herbst89/145314/proteste-gegen-den-wahlbetrug' id="entry-145314">Proteste gegen den Wahlbetrug</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/herbst89/145315/die-chinesische-loesung' id="entry-145315">Die Chinesische Lösung</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/herbst89/145459/7-oktober-1989-40-jahre-ddr' id="entry-145459">7. Oktober 1989 - 40 Jahre DDR</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/herbst89/145460/40-quark-schein' id="entry-145460">40-Quark-Schein</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/herbst89/145462/demos-am-7-8-oktober-in-berlin' id="entry-145462">Demos am 7./8. Oktober in Berlin</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/herbst89/145461/mahnwache-gethsemanekirche' id="entry-145461">Mahnwache Gethsemanekirche</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/herbst89/145463/gedaechtnisprotokolle' id="entry-145463">Gedächtnisprotokolle</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/herbst89/145458/7-oktober-1989-plauen' id="entry-145458">7. Oktober 1989 Plauen</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/herbst89/145399/demonstrationen-in-der-ganzen-ddr' id="entry-145399">Demonstrationen in der ganzen DDR</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/herbst89/145464/4-november-1989' id="entry-145464">4. November 1989</a> </li> <li class='level-3'> <a href='/themen/herbst89/145400/mauerfall' id="entry-145400">Mauerfall</a> </li> </ul> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145319/formierung-der-buergerbewegung' id="entry-145319">Formierung der Bürgerbewegung</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145403/runde-tische' id="entry-145403">Runde Tische</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/145404/das-ende-der-staatssicherheit' id="entry-145404">Das Ende der Staatssicherheit</a> </li> <li class='level-2'> <a href='/themen/154362/die-akten-gehoeren-uns' id="entry-154362">„Die Akten gehören uns!“</a> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li class="level-0"> <a class=" no-children " id="entry-142038" href='/chronik/'>Chronik</a> </li> <li class="level-0"> <a class=" no-children " id="entry-151762" href='/Orte/'>Orte</a> </li> </ul> </nav> <nav> <ul class='navigationTop'> <li> <a href='/ueber-jugendopposition/'>Über Jugendopposition</a> </li> <li> <a href='/material/'>Material</a> </li> <li> <a href='/lexikon/personen/'>Personen</a> </li> <li> <a href='/lexikon/sachbegriffe/'>Sachbegriffe</a> </li> <li> <a href='/sitemap/'>Sitemap</a> </li> <li> <a href='/kontakt/'>Kontakt</a> </li> </ul> </nav> <a href='/149285/volltextsuche' class='search'>d</a> </div> <div class='overlayBox'> <div class='overlayBoxInner'> <div class='overlayBoxWhite'> <div class='overlayBoxInner'></div> </div> </div> </div> <div style="clear:both;"></div> </header> <a href='/' class='logo'></a> <!-- cachetime[inc_navi] 1739832513-17.02.2025 23:48:33//--> <div style="clear:both"></div> <div class="main"> <nav> <ul class="breadcrumb"> <li><a href="/themen/">Themen</a></li> <li><a href="/themen/145308/haende-weg-von-prag">Hände weg von Prag!</a></li> <li><a href="/themen/145364/protest-in-halle">Protest in Halle</a></li> </ul> </nav> <!--<div class="region region-content">//--> <!--<div id="block-system-main" class="block block-system first last odd">//--> <!--<div class="content">//--> <div style="clear:both"></div> <script type="text/javascript"> $( document ).ready(function() { /** * Auf das Carussel warten, da die Bilder durch das nachladen die Hoehe aedern * Dies beieinflusst die Positionierung */ var owl = $('.owlCarousel:not(".owlCarousel--threeCols, .owlCarousel--mockup")'); if (owl) { owl.on('initialized.owl.carousel',function(event) { if ($(location).attr('hash')) { hashString = $(location).attr('hash'); $('html, body').animate({ scrollTop: $(hashString).offset().top }, 1000); }; }); } else { if ($(location).attr('hash')) { hashString = $(location).attr('hash'); $('html, body').animate({ scrollTop: $(hashString).offset().top }, 500); }; } }); </script> <section> <a name='top'></a> <a name='pagetop'></a> <h1>Bernd Eisenfelds Protest gegen die Niederschlagung des Prager Frühlings</h1> <!-- Add fancyBox --> <link rel="stylesheet" href="/sites/all/themes/bpb/css/jquery.fancybox.css?v=2.1.6" type="text/css" media="screen" /> <script type="text/javascript" src="/sites/all/themes/bpb/js/jquery.fancybox.pack.js?v=2.1.6"></script> <script type="text/javascript"> $(document).ready(function() { $(".fancybox").fancybox({ fitToView: false, maxWidth: '100%', padding: 5, beforeClose: function() {$('div.owl-item.active figcaption').trigger('click');} }); }); </script> <div id='owl' class='owlCarousel owlCarousel--withFurtherInformations owlCarousel-BilderGalerieImText owlCarousel--withCaption '> <figure> <img class='carouselImages' src='/cache/images/6/152376-st-galerie.jpg?78249' alt='Porträt von Bernd Eisenfeld vor seiner Verhaftung am 21. September 1968. Quelle: Robert-Havemann-Gesellschaft' style='margin:auto !important; width:auto !important; float:none !important;' /> <figcaption> <div class="fancylink"> <a class="fancylink fancybox" href="/cache/images/6/152376-st-fancyzoom.jpg?9CE07">+</a> </div> <span> Porträt von Bernd Eisenfeld vor seiner Verhaftung am 21. September 1968. Quelle: Robert-Havemann-Gesellschaft<br /> </span> </figcaption> </figure> <figure> <img class='carouselImages' src='/cache/images/7/152377-st-galerie.jpg?C5C98' alt='Bernd Eisenfeld (im Hintergrund stehend) während seiner Zeit als Bausoldat in der Nähe von Luckau, 1966. Quelle: Robert-Havemann-Gesellschaft' style='margin:auto !important; width:auto !important; float:none !important;' /> <figcaption> <div class="fancylink"> <a class="fancylink fancybox" href="/cache/images/7/152377-st-fancyzoom.jpg?C5E00">+</a> </div> <span> Bernd Eisenfeld (im Hintergrund stehend) während seiner Zeit als Bausoldat in der Nähe von Luckau, 1966. Quelle: Robert-Havemann-Gesellschaft<br /> </span> </figcaption> </figure> <figure> <img class='carouselImages' src='/cache/images/8/152378-st-galerie.jpg?2D5A5' alt='"Halten Sie stand, behalten Sie Hoffnung": Nach dem Einmarsch der Truppen des Warschauer Paktes schickt Bernd Eisenfeld dieses Solidaritätstelegramm an die Botschaft der CSSR. Quelle: Robert-Havemann-Gesellschaft' style='margin:auto !important; width:auto !important; float:none !important;' /> <figcaption> <div class="fancylink"> <a class="fancylink fancybox" href="/cache/images/8/152378-st-fancyzoom.jpg?836EA">+</a> </div> <span> "Halten Sie stand, behalten Sie Hoffnung": Nach dem Einmarsch der Truppen des Warschauer Paktes schickt Bernd Eisenfeld dieses Solidaritätstelegramm an die Botschaft der CSSR. Quelle: Robert-Havemann-Gesellschaft<br /> <span class='furtherInformations'> <a href='/152378?gallery=145364&transcription=1'><i class='icon icon-paper'></i>Abschrift</a> </span> </span> </figcaption> </figure> <figure> <img class='carouselImages' src='/cache/images/9/152379-st-galerie.jpg?BFC52' alt='"Denk bitte nach!" Am 20. und 21. September 1968 verteilt Bernd Eisenfeld in Halle etwa 150 selbst gefertigte Flugblätter, mit denen er gegen den Einmarsch der Truppen des Warschauer Paktes in die CSSR protestiert. Während dieser Aktion wird er verhaftet....' style='margin:auto !important; width:auto !important; float:none !important;' /> <figcaption> <div class="fancylink"> <a class="fancylink fancybox" href="/cache/images/9/152379-st-fancyzoom.jpg?76DBF">+</a> </div> <span> "Denk bitte nach!" Am 20. und 21. September 1968 verteilt Bernd Eisenfeld in Halle etwa 150 selbst gefertigte Flugblätter, mit denen er gegen den Einmarsch der Truppen des Warschauer Paktes in die CSSR protestiert. Während dieser Aktion wird er verhaftet. Quelle: Robert-Havemann-Gesellschaft<br /> <span class='furtherInformations'> <a href='/152379?gallery=145364&transcription=1'><i class='icon icon-paper'></i>Abschrift</a> </span> </span> </figcaption> </figure> </div> <div style='clear: both; float:none;'><br /></div> <p>Seit Anfang 1968 tun sich in der <a class="a-text-lemmata" href="/lexikon/sachbegriffe/148370/cssr">Tschechoslowakei</a> (<a class="a-text-lemmata" href="/lexikon/sachbegriffe/148370/cssr">CSSR</a>) erstaunliche Dinge. Der „<a class="a-text-lemmata" href="/lexikon/sachbegriffe/148315/sozialismus">Sozialismus</a> mit menschlichem Antlitz“ wird verkündet. Und auf die Worte folgen Taten: Die <a class="a-text-lemmata" href="/lexikon/sachbegriffe/148318/zensur">Zensur</a> wird abgeschafft, ausländische Zeitungen werden zugelassen, unabhängige Gruppen entstehen, die Grenzen werden geöffnet. Das wirkt auf viele DDR-Bürger wie ein schöner Traum. Die <a class="a-text-lemmata" href="/lexikon/sachbegriffe/148485/sozialistische-einheitspartei-deutschlands-sed">SED</a>-Führung verfolgt die Demokratisierung voller Hass und Misstrauen. Umso mehr, weil es auch unter SED-Mitgliedern Sympathien für den Reformkurs gibt.</p> </section> <section> <p>Chefideologe <a class="a-text-lemmata" href="/lexikon/personen/148062/kurt-hager">Kurt Hager</a> und andere <a class="a-text-lemmata" href="/lexikon/sachbegriffe/148601/politbuero">Politbürokraten</a> ergehen sich deshalb in düsteren Andeutungen über die „schleichende Konterrevolution“. Ansonsten senkt sich ein Vorhang des Schweigens über die Vorgänge im Nachbarland. Die westlichen Rundfunk- und Fernsehanstalten berichten nicht allzu viel zu diesem Thema. Ihr Herz für den Prager Reformkommunismus entdecken sie erst nach dessen Ende.</p> <p>Das deutschsprachige Programm von <a class="a-text-lemmata" href="/lexikon/sachbegriffe/148606/radio-prag">Radio Prag</a> liefert Informationen aus erster Hand. Besonders junge Menschen in der DDR stürzen sich auf jede Nachricht aus der Tschechoslowakei. <a class="a-text-lemmata" href="/lexikon/personen/148237/bernd-eisenfeld">Bernd Eisenfeld</a> (27) aus Halle/Saale schreibt einen Brief an das Jugendstudio des Senders: „Ich bin verliebt! Verzeihen Sie, dass ich Hals über Kopf all meine Sehnsucht, meine Hoffnungen und all meine Liebe heraussprudele, ohne dass Sie mich überhaupt kennen. [...] Ich beneide Sie so furchtbar ehrlich, dass ich am liebsten Berlin oder Leipzig in der Rolle des heutigen Prag sehen wollte. [...] Halten Sie ganz fest, was Sie sich jetzt erobert haben. Ich sehe Zukunft. Viele sehen Zukunft. [...] Können Sie sich vorstellen, wie es in Deutschland weitergeht, wenn in der DDR so empfunden werden darf wie heute bei Ihnen?“</p> </section> <section> <h2 class="red h2inline">Verliebt in die Freiheit: Bernd Eisenfeld hat Hoffnung</h2> <p>Den Kopf voller Ideale und Träume geht der junge Mann ins Haus der <a class="a-text-lemmata" href="/lexikon/sachbegriffe/148377/gesellschaft-fuer-deutsch-sowjetische-freundschaft-dsf">Deutsch-Sowjetischen Freundschaft</a> in Halle/Saale und greift dort in eine öffentliche Diskussion anlässlich der neuen Verfassung der DDR ein. Der Referent, ein Dozent für <a class="a-text-lemmata" href="/lexikon/sachbegriffe/148313/marxismus">Marxismus</a>-Leninismus, schreibt in seinem Bericht an die <a class="a-text-lemmata" href="/lexikon/sachbegriffe/148462/ministerium-fuer-staatssicherheit-mfs">Stasi</a>, dass Bernd Eisenfeld behauptet habe, „dass es in der DDR keine Informationsfreiheit gäbe“. Weiter heißt es: „Er verwies in diesem Zusammenhang auf die Entwicklung in der CSSR und äußerte, dass diese Entwicklung auch für unsere Gesellschaftsordnung notwendig wäre.“</p> <p>Im Sommer 1968 machen sich viele DDR-Jugendliche auf die Reise, um ein bisschen Freiheitsluft zu schnuppern. In Prag und anderswo machen sie die Erfahrung, dass Tschechen und Slowaken begeistert über ihre kommunistische Führung sprechen. Anzeichen für eine Konterrevolution können sie nicht feststellen.</p> <p><!-- Add fancyBox --> <link rel="stylesheet" href="/sites/all/themes/bpb/css/jquery.fancybox.css?v=2.1.6" type="text/css" media="screen" /> <script type="text/javascript" src="/sites/all/themes/bpb/js/jquery.fancybox.pack.js?v=2.1.6"></script> <script type="text/javascript"> $(document).ready(function() { $(".fancybox").fancybox({ fitToView: false, maxWidth: '100%', padding: 5, beforeClose: function() {$('div.owl-item.active figcaption').trigger('click');} }); }); </script> <div id='owl' class='owlCarousel owlCarousel--withFurtherInformations owlCarousel-BilderGalerieImText owlCarousel--withCaption owlCarousel--hidearrows'> <figure> <img class='carouselImages' src='/cache/images/9/152379-st-galerie.jpg?BFC52' alt='"Denk bitte nach!" Am 20. und 21. September 1968 verteilt Bernd Eisenfeld in Halle etwa 150 selbst gefertigte Flugblätter, mit denen er gegen den Einmarsch der Truppen des Warschauer Paktes in die CSSR protestiert. Während dieser Aktion wird er verhaftet....' style='margin:auto !important; width:auto !important; float:none !important;' /> <figcaption> <div class="fancylink"> <a class="fancylink fancybox" href="/cache/images/9/152379-st-fancyzoom.jpg?76DBF">+</a> </div> <span> "Denk bitte nach!" Am 20. und 21. September 1968 verteilt Bernd Eisenfeld in Halle etwa 150 selbst gefertigte Flugblätter, mit denen er gegen den Einmarsch der Truppen des Warschauer Paktes in die CSSR protestiert. Während dieser Aktion wird er verhaftet. Quelle: Robert-Havemann-Gesellschaft<br /> <span class='furtherInformations'> <a href='/152379?gallery=&transcription=1'><i class='icon icon-paper'></i>Abschrift</a> </span> </span> </figcaption> </figure> <figure> <img class='carouselImages' src='/cache/images/9/152379-st-galerie.jpg?BFC52' alt='"Denk bitte nach!" Am 20. und 21. September 1968 verteilt Bernd Eisenfeld in Halle etwa 150 selbst gefertigte Flugblätter, mit denen er gegen den Einmarsch der Truppen des Warschauer Paktes in die CSSR protestiert. Während dieser Aktion wird er verhaftet....' style='margin:auto !important; width:auto !important; float:none !important;' /> <figcaption> <div class="fancylink"> <a class="fancylink fancybox" href="/cache/images/9/152379-st-fancyzoom.jpg?76DBF">+</a> </div> <span> "Denk bitte nach!" Am 20. und 21. September 1968 verteilt Bernd Eisenfeld in Halle etwa 150 selbst gefertigte Flugblätter, mit denen er gegen den Einmarsch der Truppen des Warschauer Paktes in die CSSR protestiert. Während dieser Aktion wird er verhaftet. Quelle: Robert-Havemann-Gesellschaft<br /> <span class='furtherInformations'> <a href='/152379?gallery=&transcription=1'><i class='icon icon-paper'></i>Abschrift</a> </span> </span> </figcaption> </figure> </div> <div style='clear: both; float:none;'><br /></div></p> <p>Umso größer ist der Schock, als sich am 21. August 1968 die Nachricht verbreitet, dass die Truppen des <a class="a-text-lemmata" href="/lexikon/sachbegriffe/148319/warschauer-pakt">Warschauer Paktes</a> die Tschechoslowakei überrollen. Bernd Eisenfeld schickt ein Solidaritätstelegramm an die Botschaft der CSSR. Am 20. September 1968 verteilt er im Stadtzentrum von Halle/Saale Flugblätter. Als er das am nächsten Tag wieder tun will, erwartet ihn die Stasi bereits. Er wird verhaftet und im Februar 1969 zu zwei Jahren und sechs Monaten Gefängnis verurteilt. Er muss die Strafe vollständig absitzen.</p> <p></p> <p>Zitierempfehlung: „Bernd Eisenfelds Protest gegen die Niederschlagung des <a class="a-text-lemmata" href="/lexikon/sachbegriffe/148304/prager-fruehling">Prager Frühlings</a>“, hrsg. v. Bundeszentrale für politische Bildung und Robert-Havemann-Gesellschaft e.V., letzte Änderung Dezember 2019, www.jugendopposition.de/145364</p> </section> <!--</div>//--> <!--</div>//--><!-- /.block --> <!--</div>//--><!-- /.region --> <br style='clear:both;' /> <div class='site-options text-right'> <a href="https://twitter.com/intent/tweet?text=Bernd Eisenfelds Protest gegen die Niederschlagung des Prager Frühlings&url=http://www.jugendopposition.de/themen/145364/protest-in-halle" target="_blank"> <i class="icon icon-twitter"></i> auf Twitter teilen </a> <a href="https://www.facebook.com/sharer/sharer.php?u=http://www.jugendopposition.de/themen/145364/protest-in-halle" target="_blank"> <i class="icon icon-facebook"></i> auf Facebook teilen </a> <a href='/themen/145364/protest-in-halle?kommentieren=1' rel='nofollow'><i class='icon icon-comment'></i> Kommentieren</a> <a href='javascript:print();'><i class='icon icon-print'></i> Drucken</a> <a href='mailto:?subject=Linkempfehlung%20auf%20Jugendopposition.de&body=Folgender%20Artikel%20auf%20www.jugendopposition.de%20wird%20Ihnen%20empfohlen%3A%0A%0ABernd%20Eisenfelds%20Protest%20gegen%20die%20Niederschlagung%20des%20Prager%20Fr%C3%BChlings%0A%0Ahttps%3A%2F%2Fwww.jugendopposition.de%2Fthemen%2F145364%2Fprotest-in-halle'><i class='icon icon-mail'></i> Artikel versenden</a> </div> </div><!-- END CONTENT --> <div class="mainContent teaser"> <article> <a href="/Orte/?centernid=145364" title="Karte"> <img src="/sites/all/themes/bpb/images/karte-teaser.png" alt="Karte"> </a> <div> <h2><a href="/Orte/?centernid=145364" title="Karte">Zur Karte</a></h2> </div> </article> <article> <a href="/chronik/?_y=1968&_m=09#nid-145364" title="Chronik"> <img src="/sites/all/themes/bpb/images/chronik-teaser.png" alt="Chronik"> </a> <div> <h2><a href="/chronik/?_y=1968&_m=09#nid-145364" title="Chronik">Zur Chronik</a></h2> </div> </article> </div> <aside> <div> </div> <div> <div class="boxWithLinks"> <h2>Siehe auch</h2> <ul> <li><a href="/themen/145363/kontext">Kontext</a></li> <li><a href="/themen/145365/prager-fruehling">Prager Frühling</a></li> <li><a href="/themen/145440/reisen-in-die-cssr">Reisen in die CSSR</a></li> <li><a href="/themen/145441/einmarsch-des-warschauer-paktes">Einmarsch des Warschauer Paktes</a></li> <li><a href="/themen/145366/reaktionen-in-der-ddr">Reaktionen in der DDR auf das Ende des Prager Frühlings</a></li> <li><a href="/themen/145443/proteste-in-berlin">„Hoch Dubcek!“ – Kinder von Berliner Intellektuellen protestieren</a></li> <li><a href="/themen/145442/schuelerinnen-in-frankfurt-oder">Sowjetische Panzer in der CSSR - Schülerinnen in Frankfurt (Oder) protestieren</a></li> <li><a href="/themen/145445/ich-unterschreibe-nicht">Ich unterschreibe nicht!</a></li> <li><a href="/themen/145353/17-juni-1953-in-halle">Für Frieden, Einheit und Freiheit - Der 17. Juni 1953 in Halle</a></li> <li><a href="/themen/145370/aktionen-in-halle">Flugblätter und Unterschriften gegen Biermanns Ausbürgerung in Halle</a></li> </ul> </div> </div> </aside> <footer> <div class='footerBottom'> <div class='footerBottomInner'> <nav> <ul> <li> <a href='/ueber-jugendopposition/'>Über Jugendopposition</a> </li> <li> <a href='/material/'>Material</a> </li> <li> <a href='/lexikon/'>Lexikon</a> </li> <li> <a href='/impressum/'>Impressum</a> </li> <li> <a href='/kontakt/'>Kontakt</a> </li> </ul> </nav> <div class='logos'> <div> <img src='/sites/all/themes/bpb/images/bpb.png' alt=''> </div> <div> <img src='/sites/all/themes/bpb/images/rhg_202207.png' alt=''> </div> <div class="print"> <img alt="" src="/sites/all/themes/bpb/images/bpb_black.png"> </div> <div class="print"> <img alt="" src="/sites/all/themes/bpb/images/haveman_black.png"> </div> </div> </div> </div> <svg class='footerTopTriangle' viewBox='0 0 25 25' preserveAspectRatio='none'> <polyline points='0,0 25,14 25,25 0,25' fill='#b8b382' id='top'></polyline> </svg> <svg class='footerTopTriangleBottom' viewBox='0 0 25 25' preserveAspectRatio='none'> <polyline points='0,0 25,0 0,25' fill='#b8b382' id='top2'></polyline> </svg> </footer> <!-- cachetime[inc_footer_uebersicht] 1739834324-18.02.2025 00:18:44//--> <script src='/sites/all/themes/bpb/js/owl.carousel.2.0.0.js?1739834942'></script> <script src='/sites/all/themes/bpb/js/imagesloaded.pkgd.min.js?1739834942'></script> <script src='/sites/all/themes/bpb/js/jquery-listnav.min.js?1739834942'></script> <script src='/sites/all/themes/bpb/js/jquery.slicknav.min.js?1739834942'></script> <script src='/sites/all/themes/bpb/js/global.js?1739834942'></script> <!-- Piwik --> <script type="text/javascript"> var _paq = _paq || []; _paq.push(["setDomains", ["*.www.jugendopposition.de","*.jugendopposition.de","*.www2.jugendopposition.de","*.www.jugendopposition.de"]]); _paq.push(['trackPageView']); _paq.push(['enableLinkTracking']); (function() { var u="https://piwik.bpb.de/"; _paq.push(['setTrackerUrl', u+'piwik.php']); _paq.push(['setSiteId', '17']); var d=document, g=d.createElement('script'), s=d.getElementsByTagName('script')[0]; g.type='text/javascript'; g.async=true; g.defer=true; g.src=u+'piwik.js'; s.parentNode.insertBefore(g,s); })(); </script> <noscript><p><img src="https://piwik.bpb.de/piwik.php?idsite=17" style="border:0;" alt="" /></p></noscript> <!-- End Piwik Code --> </body> </html>