CINXE.COM

Inca - Wikipedia, la enciclopedia libre

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="es" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Inca - Wikipedia, la enciclopedia libre</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )eswikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","enero","febrero","marzo","abril","mayo","junio","julio","agosto","septiembre","octubre","noviembre","diciembre"],"wgRequestId":"561ed2e1-3a54-427d-a727-48df9079f7d3","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Inca","wgTitle":"Inca","wgCurRevisionId":165867780,"wgRevisionId":165867780,"wgArticleId":25492,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Wikipedia:Páginas con enlaces mágicos de ISBN","Páginas que usan imágenes múltiples con imágenes escaladas automáticamente","Wikipedia:Páginas con ISBN incorrectos","Incas (soberano)","Gobierno incaico"],"wgPageViewLanguage":"es","wgPageContentLanguage":"es","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Inca","wgRelevantArticleId":25492,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"es","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"es"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":70000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q165948","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.gadget.imagenesinfobox":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.a-commons-directo","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.switcher","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.quicksurveys.init","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=es&amp;modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=es&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=es&amp;modules=ext.gadget.imagenesinfobox&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=es&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <noscript><link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=es&amp;modules=noscript&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"></noscript> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.23"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Brooklyn_Museum_-_Huascar%2C_Thirteenth_Inca%2C_1_of_14_Portraits_of_Inca_Kings_-_overall.jpg/1200px-Brooklyn_Museum_-_Huascar%2C_Thirteenth_Inca%2C_1_of_14_Portraits_of_Inca_Kings_-_overall.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1327"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Brooklyn_Museum_-_Huascar%2C_Thirteenth_Inca%2C_1_of_14_Portraits_of_Inca_Kings_-_overall.jpg/960px-Brooklyn_Museum_-_Huascar%2C_Thirteenth_Inca%2C_1_of_14_Portraits_of_Inca_Kings_-_overall.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="885"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="708"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Inca - Wikipedia, la enciclopedia libre"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//es.m.wikipedia.org/wiki/Inca"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Editar" href="/w/index.php?title=Inca&amp;action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (es)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//es.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://es.wikipedia.org/wiki/Inca"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.es"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Canal Atom de Wikipedia" href="/w/index.php?title=Especial:CambiosRecientes&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="auth.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Inca rootpage-Inca skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Ir al contenido</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sitio"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menú principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menú principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menú principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menú principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">mover a la barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ocultar</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navegación </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portada" title="Visitar la página principal [z]" accesskey="z"><span>Portada</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Comunidad" title="Acerca del proyecto, lo que puedes hacer, dónde encontrar información"><span>Portal de la comunidad</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Actualidad" title="Encuentra información de contexto sobre acontecimientos actuales"><span>Actualidad</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:CambiosRecientes" title="Lista de cambios recientes en la wiki [r]" accesskey="r"><span>Cambios recientes</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:P%C3%A1ginasNuevas"><span>Páginas nuevas</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Aleatoria" title="Cargar una página al azar [x]" accesskey="x"><span>Página aleatoria</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Ayuda:Contenidos" title="El lugar para aprender"><span>Ayuda</span></a></li><li id="n-bug_in_article" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Informes_de_error"><span>Notificar un error</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:P%C3%A1ginasEspeciales"><span>Páginas especiales</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-specialpages-url|specialpages" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-specialpages-url_specialpages emptyPortlet" > <div class="vector-menu-heading"> specialpages-url|specialpages </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Portada" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="La enciclopedia libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-es.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Especial:Buscar" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Buscar en este wiki [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Buscar</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Buscar en Wikipedia" aria-label="Buscar en Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Buscar en este wiki [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Especial:Buscar"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Buscar</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Herramientas personales"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apariencia"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Cambiar la apariencia del tamaño, ancho y color de la fuente de la página" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apariencia" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apariencia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=es.wikipedia.org&amp;uselang=es" class=""><span>Donaciones</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Especial:Crear_una_cuenta&amp;returnto=Inca" title="Te recomendamos crear una cuenta e iniciar sesión; sin embargo, no es obligatorio" class=""><span>Crear una cuenta</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Especial:Entrar&amp;returnto=Inca" title="Te recomendamos iniciar sesión, aunque no es obligatorio [o]" accesskey="o" class=""><span>Acceder</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Más opciones" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Herramientas personales" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Herramientas personales</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menú de usuario" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=es.wikipedia.org&amp;uselang=es"><span>Donaciones</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Crear_una_cuenta&amp;returnto=Inca" title="Te recomendamos crear una cuenta e iniciar sesión; sin embargo, no es obligatorio"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Crear una cuenta</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Entrar&amp;returnto=Inca" title="Te recomendamos iniciar sesión, aunque no es obligatorio [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Acceder</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Páginas para editores desconectados <a href="/wiki/Ayuda:Introducci%C3%B3n" aria-label="Obtenga más información sobre editar"><span>más información</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:MisContribuciones" title="Una lista de modificaciones hechas desde esta dirección IP [y]" accesskey="y"><span>Contribuciones</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:MiDiscusi%C3%B3n" title="Discusión sobre ediciones hechas desde esta dirección IP [n]" accesskey="n"><span>Discusión</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sitio"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Contenidos" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Contenidos</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">mover a la barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ocultar</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Inicio</div> </a> </li> <li id="toc-Etimología" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Etimología"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Etimología</span> </div> </a> <ul id="toc-Etimología-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sociedad_incaica" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Sociedad_incaica"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Sociedad incaica</span> </div> </a> <ul id="toc-Sociedad_incaica-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Elección_del_inca" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Elección_del_inca"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Elección del inca</span> </div> </a> <ul id="toc-Elección_del_inca-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Funciones" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Funciones"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Funciones</span> </div> </a> <ul id="toc-Funciones-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Símbolos_de_distinción" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Símbolos_de_distinción"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Símbolos de distinción</span> </div> </a> <ul id="toc-Símbolos_de_distinción-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Un_ser_sagrado" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Un_ser_sagrado"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Un ser sagrado</span> </div> </a> <ul id="toc-Un_ser_sagrado-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Lista_de_incas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Lista_de_incas"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Lista de incas</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Lista_de_incas-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Alternar subsección Lista de incas</span> </button> <ul id="toc-Lista_de_incas-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Hurin_y_Hanan_Cusco" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Hurin_y_Hanan_Cusco"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Hurin y Hanan Cusco</span> </div> </a> <ul id="toc-Hurin_y_Hanan_Cusco-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Incas_del_Tahuantinsuyo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Incas_del_Tahuantinsuyo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Incas del Tahuantinsuyo</span> </div> </a> <ul id="toc-Incas_del_Tahuantinsuyo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Cronología" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Cronología"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Cronología</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Cronología-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Alternar subsección Cronología</span> </button> <ul id="toc-Cronología-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Estimaciones_de_distintos_autores" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Estimaciones_de_distintos_autores"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.1</span> <span>Estimaciones de distintos autores</span> </div> </a> <ul id="toc-Estimaciones_de_distintos_autores-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Véase_también" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Véase_también"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Véase también</span> </div> </a> <ul id="toc-Véase_también-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Notas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Notas"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Notas</span> </div> </a> <ul id="toc-Notas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Referencias" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Referencias"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Referencias</span> </div> </a> <ul id="toc-Referencias-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografía" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografía"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Bibliografía</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografía-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Enlaces_externos" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Enlaces_externos"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>Enlaces externos</span> </div> </a> <ul id="toc-Enlaces_externos-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Contenidos" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Tabla de contenidos" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Cambiar a la tabla de contenidos" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Cambiar a la tabla de contenidos</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Inca</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ir a un artículo en otro idioma. Disponible en 38 idiomas" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-38" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">38 idiomas</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A5%D9%86%D9%83%D8%A7_%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D8%A7" title="إنكا سابا – árabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="إنكا سابا" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="árabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Inca" title="Inca – asturiano" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Inca" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturiano" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Sapa_%C4%B0nka" title="Sapa İnka – azerbaiyano" lang="az" hreflang="az" data-title="Sapa İnka" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbaiyano" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%86%D0%BD%D0%BA%D0%B0" title="Інка – bielorruso" lang="be" hreflang="be" data-title="Інка" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="bielorruso" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AA%E0%A6%BE_%E0%A6%87%E0%A6%A8%E0%A6%95%E0%A6%BE" title="সাপা ইনকা – bengalí" lang="bn" hreflang="bn" data-title="সাপা ইনকা" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalí" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Sapa_inca" title="Sapa inca – catalán" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Sapa inca" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalán" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Seznam_inck%C3%BDch_panovn%C3%ADk%C5%AF" title="Seznam inckých panovníků – checo" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Seznam inckých panovníků" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="checo" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Sapa_Inka" title="Sapa Inka – danés" lang="da" hreflang="da" data-title="Sapa Inka" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danés" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Sapa_Inka" title="Sapa Inka – alemán" lang="de" hreflang="de" data-title="Sapa Inka" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="alemán" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Sapa_Inca" title="Sapa Inca – inglés" lang="en" hreflang="en" data-title="Sapa Inca" data-language-autonym="English" data-language-local-name="inglés" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Sapa_Inka" title="Sapa Inka – euskera" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Sapa Inka" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="euskera" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%BE%D8%A7_%D8%A7%DB%8C%D9%86%DA%A9%D8%A7" title="ساپا اینکا – persa" lang="fa" hreflang="fa" data-title="ساپا اینکا" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persa" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Sapa_Inca" title="Sapa Inca – finés" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Sapa Inca" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finés" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Sapa_Inca" title="Sapa Inca – francés" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Sapa Inca" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francés" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A1%D7%90%D7%A4%D7%94_%D7%90%D7%99%D7%A0%D7%A7%D7%94" title="סאפה אינקה – hebreo" lang="he" hreflang="he" data-title="סאפה אינקה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebreo" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Sapa_Inka" title="Sapa Inka – croata" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Sapa Inka" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croata" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Sapa_inka" title="Sapa inka – húngaro" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Sapa inka" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="húngaro" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Sapa_Inka" title="Sapa Inka – indonesio" lang="id" hreflang="id" data-title="Sapa Inka" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonesio" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Qhapaq_Inca" title="Qhapaq Inca – italiano" lang="it" hreflang="it" data-title="Qhapaq Inca" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italiano" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%B5%E3%83%91%E3%83%BB%E3%82%A4%E3%83%B3%E3%82%AB" title="サパ・インカ – japonés" lang="ja" hreflang="ja" data-title="サパ・インカ" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonés" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%99%E1%83%90" title="ინკა – georgiano" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ინკა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="georgiano" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%82%AC%ED%8C%8C_%EC%9E%89%EC%B9%B4" title="사파 잉카 – coreano" lang="ko" hreflang="ko" data-title="사파 잉카" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coreano" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Sapa_Inka" title="Sapa Inka – lituano" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Sapa Inka" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituano" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BF%D0%B0_%D0%98%D0%BD%D0%BA%D0%B0" title="Сапа Инка – macedonio" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Сапа Инка" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedonio" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Sapa_Inka" title="Sapa Inka – malayo" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Sapa Inka" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malayo" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Sapa_Inca" title="Sapa Inca – neerlandés" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Sapa Inca" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="neerlandés" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Sapa_Inca" title="Sapa Inca – occitano" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Sapa Inca" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitano" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82adcy_Ink%C3%B3w" title="Władcy Inków – polaco" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Władcy Inków" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polaco" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Imperador_inca" title="Imperador inca – portugués" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Imperador inca" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugués" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Sapa_Inka" title="Sapa Inka – quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Sapa Inka" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="quechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%BD%D0%BA%D0%B0" title="Инка – ruso" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Инка" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="ruso" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Sapa_Inca" title="Sapa Inca – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Sapa Inca" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Seznam_inkovskih_vladarjev" title="Seznam inkovskih vladarjev – esloveno" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Seznam inkovskih vladarjev" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="esloveno" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Inka_(h%C3%A4rskare)" title="Inka (härskare) – sueco" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Inka (härskare)" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="sueco" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%8B%E0%B8%B2%E0%B8%9B%E0%B8%B2_%E0%B8%AD%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B8%84%E0%B8%B2" title="รายพระนามซาปา อินคา – tailandés" lang="th" hreflang="th" data-title="รายพระนามซาปา อินคา" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tailandés" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Sapa_Inca" title="Sapa Inca – turco" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Sapa Inca" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turco" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BF%D0%B0_%D0%86%D0%BD%D0%BA%D0%B0" title="Сапа Інка – ucraniano" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Сапа Інка" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ucraniano" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%96%A9%E5%B8%95%C2%B7%E5%8D%B0%E5%8D%A1" title="薩帕·印卡 – chino" lang="zh" hreflang="zh" data-title="薩帕·印卡" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chino" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q165948#sitelinks-wikipedia" title="Editar enlaces interlingüísticos" class="wbc-editpage">Editar enlaces</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espacios de nombres"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Inca" title="Ver la página de contenido [c]" accesskey="c"><span>Artículo</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discusi%C3%B3n:Inca" rel="discussion" title="Discusión acerca de la página [t]" accesskey="t"><span>Discusión</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Cambiar variante de idioma" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">español</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Vistas"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Inca"><span>Leer</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Inca&amp;action=edit" title="Editar esta página [e]" accesskey="e"><span>Editar</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Inca&amp;action=history" title="Versiones anteriores de esta página [h]" accesskey="h"><span>Ver historial</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Página de herramientas"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Herramientas" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Herramientas</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Herramientas</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">mover a la barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ocultar</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Más opciones" > <div class="vector-menu-heading"> Acciones </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Inca"><span>Leer</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Inca&amp;action=edit" title="Editar esta página [e]" accesskey="e"><span>Editar</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Inca&amp;action=history"><span>Ver historial</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> General </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:LoQueEnlazaAqu%C3%AD/Inca" title="Lista de todas las páginas de la wiki que enlazan aquí [j]" accesskey="j"><span>Lo que enlaza aquí</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:CambiosEnEnlazadas/Inca" rel="nofollow" title="Cambios recientes en las páginas que enlazan con esta [k]" accesskey="k"><span>Cambios en enlazadas</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=es" title="Subir archivos [u]" accesskey="u"><span>Subir archivo</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Inca&amp;oldid=165867780" title="Enlace permanente a esta versión de la página"><span>Enlace permanente</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Inca&amp;action=info" title="Más información sobre esta página"><span>Información de la página</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Citar&amp;page=Inca&amp;id=165867780&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="Información sobre cómo citar esta página"><span>Citar esta página</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Acortador_de_URL&amp;url=https%3A%2F%2Fes.wikipedia.org%2Fwiki%2FInca"><span>Obtener URL acortado</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Fes.wikipedia.org%2Fwiki%2FInca"><span>Descargar código QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimir/exportar </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Libro&amp;bookcmd=book_creator&amp;referer=Inca"><span>Crear un libro</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:DownloadAsPdf&amp;page=Inca&amp;action=show-download-screen"><span>Descargar como PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Inca&amp;printable=yes" title="Versión imprimible de esta página [p]" accesskey="p"><span>Versión para imprimir</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> En otros proyectos </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Inca" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q165948" title="Enlace al elemento conectado del repositorio de datos [g]" accesskey="g"><span>Elemento de Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Página de herramientas"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apariencia"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apariencia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">mover a la barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ocultar</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">De Wikipedia, la enciclopedia libre</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="es" dir="ltr"><div class="rellink noprint hatnote"> Para otros usos de este término, véase <a href="/wiki/Inca_(desambiguaci%C3%B3n)" class="mw-disambig" title="Inca (desambiguación)">Inca (desambiguación)</a>.</div><div class="rellink noprint hatnote"> Para ver la lista de Incas, véase <a href="/wiki/Anexo:Incas_del_Tahuantinsuyo" title="Anexo:Incas del Tahuantinsuyo">Anexo:Incas del Tahuantinsuyo</a>.</div><div class="rellink noprint hatnote">No debe confundirse con <a href="/wiki/Instituto_Nacional_de_Cine_y_Artes_Audiovisuales" title="Instituto Nacional de Cine y Artes Audiovisuales">Instituto Nacional de Cine y Artes Audiovisuales (INCAA)</a>. </div><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r157776694">.mw-parser-output .infobox .imagen{max-width:100%;margin:0 auto}.mw-parser-output .infobox .imagen img{max-width:100%;height:auto}.mw-parser-output .infobox .mw-kartographer-container .thumbinner,.mw-parser-output .infobox .mw-kartographer-map{box-sizing:border-box;width:100%!important}body.skin-timeless .mw-parser-output .infobox .imagen a.image>img{max-width:100%!important;height:auto!important}</style><table class="infobox geography vcard" style="width:22.7em; line-height: 1.4em; text-align:left; padding:.23em;"><tbody><tr><th colspan="3" class="cabecera" style="text-align:center;background-color:transparent;color:inherit;"><a href="/wiki/Anexo:Incas_del_Tahuantinsuyo" title="Anexo:Incas del Tahuantinsuyo">Sapa inca</a><br /><span style="font-size:smaller; font-weight:normal;">çapa ynga</span></th></tr><tr><td colspan="3" style="text-align:center;font-size:100%; font-weight:bold; background-color:#cddeff;"> Cargo desaparecido</td></tr><tr><td colspan="3" style="text-align:center;"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Banner_of_the_Inca_Empire.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Banner_of_the_Inca_Empire.svg/120px-Banner_of_the_Inca_Empire.svg.png" decoding="async" width="95" height="95" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Banner_of_the_Inca_Empire.svg/250px-Banner_of_the_Inca_Empire.svg.png 1.5x" data-file-width="500" data-file-height="500" /></a></span><br /><div style="display:inline;font-size:smaller;;"><a href="/wiki/Estandarte_imperial_incaico" title="Estandarte imperial incaico">Estandarte imperial incaico</a></div><br /></td></tr><tr><td colspan="3" style="text-align:center;"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Brooklyn_Museum_-_Huascar,_Thirteenth_Inca,_1_of_14_Portraits_of_Inca_Kings_-_overall.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Brooklyn_Museum_-_Huascar%2C_Thirteenth_Inca%2C_1_of_14_Portraits_of_Inca_Kings_-_overall.jpg/250px-Brooklyn_Museum_-_Huascar%2C_Thirteenth_Inca%2C_1_of_14_Portraits_of_Inca_Kings_-_overall.jpg" decoding="async" width="220" height="243" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Brooklyn_Museum_-_Huascar%2C_Thirteenth_Inca%2C_1_of_14_Portraits_of_Inca_Kings_-_overall.jpg/330px-Brooklyn_Museum_-_Huascar%2C_Thirteenth_Inca%2C_1_of_14_Portraits_of_Inca_Kings_-_overall.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Brooklyn_Museum_-_Huascar%2C_Thirteenth_Inca%2C_1_of_14_Portraits_of_Inca_Kings_-_overall.jpg/500px-Brooklyn_Museum_-_Huascar%2C_Thirteenth_Inca%2C_1_of_14_Portraits_of_Inca_Kings_-_overall.jpg 2x" data-file-width="1389" data-file-height="1536" /></a></span></td></tr><tr><td colspan="3" style="text-align:center;border:0;padding:1px 7px;"> <b><a href="/wiki/Hu%C3%A1scar" title="Huáscar">Huáscar</a><br /><small>El último emperador coronado</small></b></td></tr><tr><td colspan="3" style="text-align:center;border:0;padding:1px 7px;"> <span style="font-size:90%;">Desde el 1527 hasta 1532</span><span style="font-size:85%;"></span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;">Ámbito</th><td colspan="2"> <a href="/wiki/Imperio_incaico" title="Imperio incaico">Imperio incaico</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;">Titular de</th><td colspan="2"> <a href="/wiki/Imperio_incaico" title="Imperio incaico">Imperio incaico</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;">Residencia</th><td colspan="2"> <a href="/wiki/Cuzco" title="Cuzco">Cuzco</a> (Siglo&#160;<span style="font-variant:small-caps;text-transform:lowercase">XIII</span>-1549)<br /><a href="/wiki/Incario_de_Vilcabamba" class="mw-redirect" title="Incario de Vilcabamba">Vilcabamba</a> (1537-1572)</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;">Duración</th><td colspan="2"> <a href="/wiki/Vida" title="Vida">Vitalicio</a> o hasta su <a href="/wiki/Abdicaci%C3%B3n" title="Abdicación">abdicación</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;">Designado&#160;por</th><td colspan="2"> <a href="/wiki/Herencia_(Derecho)" title="Herencia (Derecho)">Herencia</a></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;">Creación</th><td colspan="2"> Siglo&#160;<span style="font-variant:small-caps;text-transform:lowercase">XIII</span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;">Primer titular</th><td colspan="2"> <a href="/wiki/Manco_C%C3%A1pac" title="Manco Cápac">Manco Cápac</a> (tradicional)</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;">Supresión</th><td colspan="2"> 24 de septiembre de 1572</td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:left;">Último titular</th><td colspan="2"> <a href="/wiki/T%C3%BApac_Amaru_I" title="Túpac Amaru I">Túpac Amaru I</a></td></tr><tr><td class="noprint" colspan="3" style="text-align:left;"><div class="plainlinks wikidata-link" style="font-size: 0.85em">&#x5b;<a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q165948" class="extiw" title="d:Q165948">editar datos en Wikidata</a>&#x5d;</div></td></tr></tbody></table> <p>El <b>inca</b> o <b>sapa inca</b> (en <a href="/wiki/Espa%C3%B1ol_medio" title="Español medio">castellano colonial</a>: <i>ynga</i>, <i>çapa ynga</i>; en <a href="/wiki/Alfabeto_quechua" title="Alfabeto quechua">quechua</a>: <i>inka</i>, <i>sapa inka</i>; de etimología controvertida) fue el soberano del <a href="/wiki/Imperio_incaico" title="Imperio incaico">Imperio incaico</a>, cuyo dominio se extendió inicialmente al <a href="/wiki/Curacazgo_incaico" title="Curacazgo incaico">curacazgo del Cuzco</a> y luego al Tahuantinsuyo, entidad política que existió en el occidente de <a href="/wiki/Am%C3%A9rica_del_Sur" title="América del Sur">América del Sur</a> desde el siglo <span style="font-variant:small-caps">xiii</span> hasta el siglo <span style="font-variant:small-caps">xvi</span>. </p><p>El primer <i>sinchi</i> cuzqueño en utilizar el título de «sapa inca» fue <a href="/wiki/Inca_Roca" title="Inca Roca">Inca Roca</a>, fundador de la dinastía <a href="/wiki/Dinast%C3%ADa_Hanan_Qusqu" class="mw-redirect" title="Dinastía Hanan Qusqu">Hanan Cuzco</a>. El último inca en gobernar de manera independiente fue <a href="/wiki/Atahualpa" title="Atahualpa">Atahualpa</a>. Tras la <a href="/wiki/Conquista_del_Per%C3%BA" class="mw-redirect" title="Conquista del Perú">conquista española</a> se siguió nombrando incas titulares durante un breve tiempo. Y posteriormente, el título fue empleado por los jefes de la resistencia contra los españoles, como <a href="/wiki/Manco_Inca" title="Manco Inca">Manco Inca</a> o <a href="/wiki/T%C3%BApac_Amaru_I" title="Túpac Amaru I">Túpac Amaru I</a>, quienes son conocidos como los <a href="/wiki/Incas_de_Vilcabamba" title="Incas de Vilcabamba">incas de Vilcabamba</a>. </p><p> El centro del imperio, y residencia de los incas, se encontraba en <a href="/wiki/Cuzco" title="Cuzco">Cuzco</a>. Los miembros de la sociedad incaica consideraban que sus gobernantes eran descendientes y sucesores de <a href="/wiki/Manco_C%C3%A1pac" title="Manco Cápac">Manco Cápac</a>, el fundador mitológico y héroe cultural que (según el punto de vista incaico) introdujo la vida civilizada en los Andes, y en quien apoyaba su legitimidad el régimen político incaico.<sup id="cite_ref-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; De acuerdo con los <a href="/wiki/Cronistas_de_Indias" class="mw-redirect" title="Cronistas de Indias">cronistas de Indias</a> y los testimonios de algunos <a href="/wiki/Conquistadores_espa%C3%B1oles" title="Conquistadores españoles">conquistadores españoles</a> como <a href="/wiki/Francisco_Pizarro" title="Francisco Pizarro">Francisco Pizarro</a>, el poder del Inca era <a href="/wiki/Absolutismo" title="Absolutismo">absoluto</a>; por ello era poseedor no solo de las tierras del Tahuantinsuyo, sino de todo aquello que se encontraba dentro de sus límites, incluyendo las vidas de sus súbditos. Tras aproximadamente un siglo de existencia, el Tahuantinsuyo inició su desaparición con la llegada de los europeos.</p><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Sapa_inkakuna.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Sapa_inkakuna.jpg/250px-Sapa_inkakuna.jpg" decoding="async" width="250" height="317" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Sapa_inkakuna.jpg/375px-Sapa_inkakuna.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Sapa_inkakuna.jpg/499px-Sapa_inkakuna.jpg 2x" data-file-width="869" data-file-height="1103" /></a><figcaption>Cuadro cusqueño del siglo <span style="font-variant:small-caps">xvii</span> con los linajes incas mentados por las crónicas coloniales y su relación con las reinas reales del <a href="/wiki/Cuzco" title="Cuzco">Cuzco</a>, que esconden tras de sí una compleja representación de la organización social incaica.</figcaption></figure> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Etimología"><span id="Etimolog.C3.ADa"></span>Etimología</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Inca&amp;action=edit&amp;section=1" title="Editar sección: Etimología"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="VT rellink"><span style="font-size:88%">Véanse también:</span> <i><a href="https://es.wiktionary.org/wiki/inca" class="extiw" title="wikt:inca">"inca" en el Wikcionario</a></i><span style="font-size:88%">&#32;y&#32;</span><i><a href="https://es.wiktionary.org/wiki/inga" class="extiw" title="wikt:inga"> "inga" en el Wikcionario</a></i>.</div> <p>Las fuentes tempranas, previas al Tercer Concilio Limense de 1583, escriben todas ⟨ynga⟩ o ⟨inga⟩. La escritura con la letra ⟨<a href="/wiki/G" title="G">g</a>⟩ refleja una <a href="/wiki/Consonante_sonora" class="mw-redirect" title="Consonante sonora">consonante sonora</a>, tal como ocurre con otros quechuismos tempranos como <i>cóndor</i>, <i>tambo</i> o <i>yunga</i>. Esta evidencia ha llevado a atribuir a la <a href="/wiki/Lengua_general_quechua" title="Lengua general quechua">lengua general quechua</a> de ese siglo una regla de sonorización de <a href="/wiki/Consonantes_oclusivas" class="mw-redirect" title="Consonantes oclusivas">consonantes oclusivas</a> después de una <a href="/wiki/Consonante_nasal" title="Consonante nasal">consonante nasal</a>,<sup id="cite_ref-2" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;<sup id="cite_ref-3" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; rasgo hoy ausente en el <a href="/wiki/Quechua_sure%C3%B1o" title="Quechua sureño">quechua sureño</a> pero presente en dialectos como el <a href="/wiki/Quichua_ecuatoriano" class="mw-redirect" title="Quichua ecuatoriano">ecuatoriano</a>. La reconstrucción de la pronunciación original en quechua del término es materia de polémica en tanto se debate si esa letra ⟨g⟩ corresponde a una <a href="/wiki/Consonante_velar" title="Consonante velar">consonante velar</a> /k/ o a una <a href="/wiki/Consonante_uvular" title="Consonante uvular">consonante uvular</a> /q/. Más tarde, el Tercer Concilio Limense, tomando como modelo el <a href="/wiki/Quechua_cuzque%C3%B1o" class="mw-redirect" title="Quechua cuzqueño">quechua cuzqueño</a>, en un intento de corregir "corrupciones" de la lengua quechua, revierte la <a href="/wiki/Sonorizaci%C3%B3n" class="mw-redirect" title="Sonorización">sonorización</a> y cambia la transcripción a ⟨ynca ~ inca⟩, cambio ortográfico que será popularizado también por los <i><a href="/wiki/Comentarios_reales_de_los_incas" title="Comentarios reales de los incas">Comentarios reales</a></i> del <a href="/wiki/Inca_Garcilaso_de_la_Vega" title="Inca Garcilaso de la Vega">Inca Garcilaso de la Vega</a>. </p><p>Los cronistas más tempranos, como <a href="/wiki/Pedro_Sancho_de_la_Hoz" class="mw-redirect" title="Pedro Sancho de la Hoz">Pedro Sancho de la Hoz</a> reportan que los conquistadores se refirieron al inca primero como <i>el Cuzco</i>.<sup id="cite_ref-rcp21_4-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-rcp21-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Las fuentes posteriores, más informadas, incluyen formas como ⟨çapa ynga⟩<sup id="cite_ref-5" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; o ⟨capac ynga⟩.<sup id="cite_ref-6" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Los principales diccionarios contemporáneos del español definen <i>inca</i> primariamente como <a href="/wiki/Etn%C3%B3nimo" title="Etnónimo">etnónimo</a> para referir indistintamente a todos los miembros de la <a href="/wiki/Civilizaci%C3%B3n_incaica" title="Civilización incaica">civilización incaica</a>.<sup id="cite_ref-7" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;<sup id="cite_ref-8" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Sin embargo, históricamente es claro que este uso es derivado. En la <a href="/wiki/Lengua_general_quechua" title="Lengua general quechua">lengua general quechua</a> del siglo&#160;<span style="font-variant:small-caps;text-transform:lowercase">XVI</span> el término <i>inga</i> parece haber denotado o exclusivamente al gobernante del imperio incaico,<sup id="cite_ref-FOOTNOTECerrón-Palomino2021229_9-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTECerrón-Palomino2021229-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; o a la nobleza del imperio, o a un grupo social muy específico.<sup id="cite_ref-itier19_10-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-itier19-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; El término no aparece definido en el primer diccionario quechua de <a href="/wiki/Domingo_de_Santo_Tom%C3%A1s" title="Domingo de Santo Tomás">Domingo de Santo Tomás</a> de 1560, y aparece con la única glosa de "nombre de los Reyes desta tierra" en el Anónimo de 1586 y en el de <a href="/wiki/Diego_Gonz%C3%A1lez_Holgu%C3%ADn" title="Diego González Holguín">Diego González Holguín</a> de 1608.<sup id="cite_ref-11" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; La primera glosa es un poco anterior, sin embargo, pues la ofrece <a href="/wiki/Juan_de_Betanzos" title="Juan de Betanzos">Juan de Betanzos</a> en su manuscrito de 1551: <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r161259348">.mw-parser-output .flexquote{display:flex;flex-direction:column;background-color:var(--background-color-neutral-subtle);color:var(--color-base);border-left:3px solid var(--border-color-base);font-size:90%;margin:1em 4em;padding:.4em .8em}.mw-parser-output .flexquote>.flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .flexquote>.flex>.quote{width:100%}.mw-parser-output .flexquote>.flex>.separator{border-left:1px solid var(--border-color-divider);border-top:1px solid var(--border-color-divider);margin:.4em .8em}.mw-parser-output .flexquote>.cite{text-align:right}@media all and (max-width:600px){.mw-parser-output .flexquote>.flex{flex-direction:column}}</style> </p> <blockquote class="flexquote"> <div class="flex"> <div class="quote">Ynga dize propiamente Rey y ansí llaman a todos los orejones del cuzco e a cada vno de ellos y para diferençiar d[e]llos al ynga llamanle çapa ynga [...] quando le quieren hablar que dize solo Rey y quando le quieren dar mayor ditado que rey llamanle capac</div> </div><div class="cite"><a href="/wiki/Juan_de_Betanzos" title="Juan de Betanzos">Juan de Betanzos</a>, <i>Suma y Narración de los Incas</i> [1551], parte I, cap. xxvii, ff. 64v-65r.<sup id="cite_ref-FOOTNOTECerrón-Palomino2015444_12-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTECerrón-Palomino2015444-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</div> </blockquote> <p>En cuando a <i>capac</i>, las fuentes tempranas lo glosan como 'rey o emperador' (<a href="/wiki/Domingo_de_Santo_Tom%C3%A1s" title="Domingo de Santo Tomás">Domingo de Santo Tomás</a>);<sup id="cite_ref-13" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; 'mancebo rico' o 'mucho más que rey' (<a href="/wiki/Juan_de_Betanzos" title="Juan de Betanzos">Juan de Betanzos</a>),<sup id="cite_ref-FOOTNOTECerrón-Palomino´2015443_14-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTECerrón-Palomino´2015443-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; o como 'rey, rico, poderoso, ilustre' (Anónimo, 1586).<sup id="cite_ref-15" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;<sup id="cite_ref-16" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Todos estos términos son materia de investigación etimológica entre los especialistas para intentar determinar su étimo y su lengua de procedencia. Para el caso de <i>inga</i>, el lingüista <a href="/wiki/Alfredo_Torero" class="mw-redirect" title="Alfredo Torero">Alfredo Torero</a> propuso que */inka/ derivaría por <a href="/wiki/Met%C3%A1tesis" title="Metátesis">metátesis</a> del término ⟨yanqui⟩ o ⟨yamque⟩ *<i>yamki</i>, «nombre venerado aplicado por los collahuas a los caciques principales».<sup id="cite_ref-17" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Por su parte, el huancaíno <a href="/wiki/Rodolfo_Cerr%C3%B3n-Palomino" title="Rodolfo Cerrón-Palomino">Rodolfo Cerrón-Palomino</a>, a partir de considerar que el término <i>inqa</i> ~ <i>inqaychu</i> ‘especie de amuleto’ del <a href="/wiki/Quechua_cuzque%C3%B1o" class="mw-redirect" title="Quechua cuzqueño">quechua cuzqueño</a> moderno sería un <a href="/wiki/Cognado" title="Cognado">cognado</a> de <i>inga</i>, reconstruye el término con su significado de 'rey' como */inqa/ <span title="Representación en el Alfabeto Fonético Internacional (IPA o AFI)" class="IPA">[eɴɢɑ]</span> y lo atribuye originalmente al <a href="/wiki/Idioma_puquina" title="Idioma puquina">idioma puquina</a>.<sup id="cite_ref-FOOTNOTECerrón-Palomino2021_18-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTECerrón-Palomino2021-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; En contraste, el lingüista francés <a href="/w/index.php?title=C%C3%A9sar_Itier&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="César Itier (aún no redactado)">César Itier</a> reconstruye */inka/ <span title="Representación en el Alfabeto Fonético Internacional (IPA o AFI)" class="IPA">[ɪnga]</span>, lo emparenta con el sufijo distributivo <i>-nka</i>, y le adjudica un origen propiamente <a href="/wiki/Lenguas_quechuas" title="Lenguas quechuas">quechua</a>. A juicio de este último, */inka/ y <i>-nka</i> compartirían la noción original de 'separación', y, en el momento inmediatamente anterior a la conquista, el término habría designado no a un grupo social como la nobleza sino a «hombres que, por su condición de guerreros conquistadores, eran considerados como "apartados" o "separados" del común de los productores».<sup id="cite_ref-FOOTNOTEItier2019149-150_19-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEItier2019149-150-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;<sup id="cite_ref-FOOTNOTECerrón-Palomino2021238-250_20-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTECerrón-Palomino2021238-250-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;<sup id="cite_ref-21" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Igualmente, respecto de <i>capac</i> /qhapaq/, se ha propuesto una filiación originalmente puquina del término.<sup id="cite_ref-22" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Una polémica similar ocurre respecto de las interpretaciones de <i>sapa inga</i> o <i>sapan inga</i> (en <a href="/wiki/Alfabeto_quechua" title="Alfabeto quechua">ortografía quechua contemporánea</a>: <i>sapa(n) inka</i>). Siguiendo al mismo Betanzos, quien identifica el modificador quechua <i>sapa</i> 'solo, único', la interpretación más común entre los historiadores ha sido interpretar el compuesto como 'el único rey'. Itier ratifica la identificación betanciana del término <a href="/wiki/Lenguas_quechuas" title="Lenguas quechuas">quechua</a>, pero en consonancia con su interpretación de <i>inga</i>, interpreta el compuesto como 'el inca aparte'.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEItier2019149_23-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEItier2019149-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Cerrón-Palomino, en cambio, considera más plausible identificar el adjetivo <a href="/wiki/Idioma_aimara" title="Idioma aimara">aimara</a> <i>sapʼa</i> 'bueno, sano', consignado por <a href="/wiki/Ludovico_Bertonio" title="Ludovico Bertonio">Ludovico Bertonio</a>, término que a su vez sería prestado del puquina.<sup id="cite_ref-FOOTNOTECerrón-Palomino2015443_24-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTECerrón-Palomino2015443-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Sociedad_incaica">Sociedad incaica</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Inca&amp;action=edit&amp;section=2" title="Editar sección: Sociedad incaica"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>En el <a href="/wiki/Cuzco" title="Cuzco">Cuzco</a> en 1589, el último sobreviviente de los <a href="/wiki/Conquistadores_espa%C3%B1oles" title="Conquistadores españoles">conquistadores españoles</a> del Perú, <a href="/w/index.php?title=Mancio_Serra_de_Leguisamo&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Mancio Serra de Leguisamo (aún no redactado)">Mancio Serra de Leguisamo</a>, escribió en el preámbulo de su testamento lo siguiente: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r161259348" /> <blockquote class="flexquote"> <div class="flex"> <div class="quote">Encontramos estos reinos en tal buen orden, y decían que los incas los gobernaban en tal sabia manera que entre ellos no había un ladrón, ni un vicioso, ni tampoco un adúltero, ni tampoco se admitía entre ellos a una mala mujer, ni había personas inmorales. Los hombres tienen ocupaciones útiles y honestas. Las tierras, bosques, minas, pastos, casas y todas las clases de productos eran regularizadas y distribuidas de tal manera que cada uno conocía su propiedad sin que otra persona la tomara o la ocupara, ni había demandas respecto a ello... el motivo que me obliga a hacer estas declaraciones es la liberación de mi conciencia, ya que me encuentro a mí mismo culpable. Porque hemos destruido con nuestro malvado ejemplo, las personas que tenían tal gobierno que era disfrutado por sus nativos. Eran tan libres del encarcelamiento o de los crímenes o los excesos, hombres y mujeres por igual, que el indio que tenía 100,000 pesos de valor en oro la dejaba abierta meramente dejando un pequeño palo contra la puerta, como señal de que su amo estaba fuera. Con eso, de acuerdo a sus costumbres, ninguno podía entrar o llevarse algo que estuviera allí. Cuando vieron que pusimos cerraduras y llaves en nuestras puertas, supusieron que era por miedo a ellos, que tal vez no nos matarían, pero no porque creyeran que alguno pudiera robar la propiedad del otro. Así que cuando descubrieron que teníamos ladrones entre nosotros, y hombres que buscaban hacer que sus hijas cometieran pecados, nos despreciaron.<sup id="cite_ref-25" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</div> </div> </blockquote> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Elección_del_inca"><span id="Elecci.C3.B3n_del_inca"></span>Elección del inca</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Inca&amp;action=edit&amp;section=3" title="Editar sección: Elección del inca"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r149591075/mw-parser-output/.tmulti">.mw-parser-output .tmulti .thumbinner{display:flex;flex-direction:column}.mw-parser-output .tmulti .trow{display:flex;flex-direction:row;clear:left;flex-wrap:wrap;width:100%;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .tmulti .tsingle{margin:1px;float:left}.mw-parser-output .tmulti .theader{clear:both;font-weight:bold;text-align:center;align-self:center;background-color:transparent;width:100%}.mw-parser-output .tmulti .thumbcaption{background-color:transparent}.mw-parser-output .tmulti .text-align-left{text-align:left}.mw-parser-output .tmulti .text-align-right{text-align:right}.mw-parser-output .tmulti .text-align-center{text-align:center}@media all and (max-width:720px){.mw-parser-output .tmulti .thumbinner{width:100%!important;box-sizing:border-box;max-width:none!important;align-items:center}.mw-parser-output .tmulti .trow{justify-content:center}.mw-parser-output .tmulti .tsingle{float:none!important;max-width:100%!important;box-sizing:border-box;text-align:center}.mw-parser-output .tmulti .tsingle .thumbcaption{text-align:left}.mw-parser-output .tmulti .trow>.thumbcaption{text-align:center}}</style><div class="thumb tmulti tright"><div class="thumbinner" style="width:392px;max-width:392px"><div class="trow"><div class="tsingle" style="width:195px;max-width:195px"><div class="thumbimage" style="height:269px;overflow:hidden"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Los_emperadores_del_Per%C3%BA_Parte1_-_AHG.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Los_emperadores_del_Per%C3%BA_Parte1_-_AHG.jpg/193px-Los_emperadores_del_Per%C3%BA_Parte1_-_AHG.jpg" decoding="async" width="193" height="269" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Los_emperadores_del_Per%C3%BA_Parte1_-_AHG.jpg/290px-Los_emperadores_del_Per%C3%BA_Parte1_-_AHG.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Los_emperadores_del_Per%C3%BA_Parte1_-_AHG.jpg/386px-Los_emperadores_del_Per%C3%BA_Parte1_-_AHG.jpg 2x" data-file-width="10179" data-file-height="14198" /></a></span></div></div><div class="tsingle" style="width:193px;max-width:193px"><div class="thumbimage" style="height:269px;overflow:hidden"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Archivo:Emperadores_del_Peru_Parte2_-_AHG.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Emperadores_del_Peru_Parte2_-_AHG.jpg/250px-Emperadores_del_Peru_Parte2_-_AHG.jpg" decoding="async" width="191" height="270" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Emperadores_del_Peru_Parte2_-_AHG.jpg/330px-Emperadores_del_Peru_Parte2_-_AHG.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Emperadores_del_Peru_Parte2_-_AHG.jpg/500px-Emperadores_del_Peru_Parte2_-_AHG.jpg 2x" data-file-width="10066" data-file-height="14220" /></a></span></div></div></div><div class="trow" style="display:flow-root"></div><div class="thumbcaption" style="text-align:left">Detalle de una galería de retratos de los emperadores del Perú donde los reyes españoles (lado derecho) figuran como sucesores de los soberanos incas (lado izquierdo). Lámina publicada en 1744 en la obra <i>Relación de viaje a la América Meridional</i> en la que <a href="/wiki/Jorge_Juan" title="Jorge Juan">Jorge Juan</a> y <a href="/wiki/Antonio_de_Ulloa" title="Antonio de Ulloa">Antonio de Ulloa</a> fueron sus autores.</div></div></div> <p>Las crónicas identifican al inca como el gobernante supremo a semejanza de los reyes europeos en la <a href="/wiki/Edad_Media" title="Edad Media">Edad Media</a>. Sin embargo, el acceso a este cargo no tenía que ver con la herencia al hijo mayor, sino con la elección de los dioses mediante unas pruebas muy rigurosas, a las que se sometían las aptitudes físicas y morales del pretendiente. Tales pruebas se acompañaban de un complejo <a href="/wiki/Rito" title="Rito">ritual</a> a través del cual el dios <a href="/wiki/Inti" title="Inti">Inti</a> nominaba a quien debía asumir el cargo inca. El dios Inti, si estaba de acuerdo, le daba el poder de la lluvia al futuro inca.<sup id="cite_ref-26" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Con el tiempo, los incas nombraban como cogobernante a su hijo predilecto con la intención de asegurar su sucesión,<sup id="cite_ref-27" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; por ejemplo, <a href="/wiki/Huiracocha_Inca" title="Huiracocha Inca">Huiracocha Inca</a> asociando al trono a <a href="/wiki/Inca_Urco" title="Inca Urco">Inca Urco</a>.<sup id="cite_ref-8f22b258_28-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-8f22b258-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Funciones">Funciones</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Inca&amp;action=edit&amp;section=4" title="Editar sección: Funciones"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>El inca acumulaba en su persona la dirección política, social, militar y económica del Estado.<sup id="cite_ref-Molestina26_29-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Molestina26-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Ellos ordenaban y dirigían la construcción de las grandes obras de ingeniería, como <a href="/wiki/Sacsayhuam%C3%A1n" title="Sacsayhuamán">Sacsayhuamán</a>, fortaleza que tomó 50 años en terminarse;<sup id="cite_ref-30" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; o cuál era el plan urbanístico de las ciudades.<sup id="cite_ref-31" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Pero su obra más importante fue la <a href="/wiki/Red_caminera_del_Tahuantinsuyo" class="mw-redirect" title="Red caminera del Tahuantinsuyo">red de caminos</a> que surcaba todo el imperio y permitía un rápido viaje para administradores, mensajeros y ejércitos<sup id="cite_ref-32" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; provistos de puentes colgantes y <a href="/wiki/Tambo_(inca)" class="mw-redirect" title="Tambo (inca)">tambos</a>.<sup id="cite_ref-33" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Debían siempre estar abastecidos y bien cuidados.<sup id="cite_ref-34" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Fundaban colonias militares para expandir su cultura y control y asegurar el mantenimiento de dicha red.<sup id="cite_ref-1d9e1bfa_35-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-1d9e1bfa-35"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; En Cuzco eran también curacas, a cargo de los caminos y limpieza de canales de regadío.<sup id="cite_ref-36" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>A nivel religioso, promovieron el culto a <a href="/wiki/Inti" title="Inti">Inti</a>, considerado el padre del inca,<sup id="cite_ref-37" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; u organizaban el calendario, señalando los días de fiestas y sacrificios.<sup id="cite_ref-38" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">[</span>38<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; A nivel político, enviaban inspectores para fiscalizar la lealtad y eficiencia de los funcionarios.<sup id="cite_ref-39" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>39<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Los monarcas promovieron un gobierno unificado y descentralizado donde el Cuzco actuaba como eje articulador de las distintas regiones <a href="/wiki/Suyos_del_Imperio_incaico" title="Suyos del Imperio incaico">suyos</a>.<sup id="cite_ref-40" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>40<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Nombraban gobernadores de suma confianza.<sup id="cite_ref-41" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>41<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; En el plano económico, decidían cuánto debía tributar cada provincia según sus recursos.<sup id="cite_ref-42" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-42"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Sabían ganarse a los <a href="/wiki/Curaca" title="Curaca">curacas</a> para asegurar el control de las comunidades.<sup id="cite_ref-43" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Estos eran los intermediarios mediante los que recolectaban tributos.<sup id="cite_ref-44" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-44"><span class="cite-bracket">[</span>44<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>El sapa inca debía ser un guerrero. Por tradición cada vez que uno moría, su sucesor era desheredado porque las tierras, casas y siervos de su padre pasaban a sus demás hijos. El nuevo soberano debía conseguir tierras y botín para legar a sus propios descendientes, produciéndose un proceso perpetuo de expansión territorial.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBravo_Guerreira198595_45-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBravo_Guerreira198595-45"><span class="cite-bracket">[</span>45<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;<sup id="cite_ref-46" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-46"><span class="cite-bracket">[</span>46<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Cada vez que sometían un pueblo exigían al líder vencido entregar parte de sus tierras para seguir al mando.<sup id="cite_ref-47" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">[</span>47<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Símbolos_de_distinción"><span id="S.C3.ADmbolos_de_distinci.C3.B3n"></span>Símbolos de distinción</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Inca&amp;action=edit&amp;section=5" title="Editar sección: Símbolos de distinción"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Mascaipacha_of_the_Inca_Empire.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Mascaipacha_of_the_Inca_Empire.svg/250px-Mascaipacha_of_the_Inca_Empire.svg.png" decoding="async" width="250" height="250" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Mascaipacha_of_the_Inca_Empire.svg/375px-Mascaipacha_of_the_Inca_Empire.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Mascaipacha_of_the_Inca_Empire.svg/500px-Mascaipacha_of_the_Inca_Empire.svg.png 2x" data-file-width="500" data-file-height="500" /></a><figcaption>La <a href="/wiki/Mascapaicha" title="Mascapaicha">mascapaicha</a> era el único símbolo de poder que otorgaba al sapa inca los títulos de «<a href="/wiki/Gobernador" title="Gobernador">gobernador</a> del <a href="/wiki/Cusco" class="mw-redirect" title="Cusco">Cuzco</a>» e «inca del <a href="/wiki/Tahuantinsuyo" class="mw-redirect" title="Tahuantinsuyo">Tahuantinsuyo</a>» (este último a partir de <a href="/wiki/Pachac%C3%BAtec" title="Pachacútec">Pachacuti</a>), a modo de <a href="/wiki/Corona_(tocado)" title="Corona (tocado)">corona</a>.</figcaption></figure> <p>El inca era divinizado, tanto en sus acciones como sus emblemas. En público portaba el <a href="/w/index.php?title=Topayauri&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Topayauri (aún no redactado)">topayauri</a> (cetro), <a href="/w/index.php?title=Ushno&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ushno (aún no redactado)">ushno</a> (trono áureo), <a href="/w/index.php?title=Suntur_p%C3%A1ucar&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Suntur páucar (aún no redactado)">suntur páucar</a> (pica emplumada) y la <a href="/wiki/Mascapaicha" title="Mascapaicha">mascapaicha</a>.<sup id="cite_ref-Molestina26_29-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Molestina26-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; En ceremonias religiosas le acompañaba una <a href="/wiki/Lama_glama" title="Lama glama">llama</a> blanca (considerada sagrada), la <i>napa</i>, cubierta con una gualdrapa roja y adornada con orejeras de oro.<sup id="cite_ref-48" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-48"><span class="cite-bracket">[</span>48<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Además se habla de que portaban el <a href="/wiki/Llauto" title="Llauto">llauto</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Un_ser_sagrado">Un ser sagrado</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Inca&amp;action=edit&amp;section=6" title="Editar sección: Un ser sagrado"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Era considerado una divinidad y representante del Estado.<sup id="cite_ref-49" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-49"><span class="cite-bracket">[</span>49<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Llamado «hijo del Sol» (en quechua: <i>Intip churin</i>) y «benefactor de los pobres» (en quechua: <i>wakcha khuyaq</i>) Viajaba sentado en un trono de madera llevado por cargadores de andas (<i>ushnu</i>) porque, como dios, no podía caminar. Siempre iba acompañado de sus sirvientes. Cambiaba sus ropas cuatro veces por jornada, era servido por su hermana y jóvenes nobles, solía comer en soledad o acompañado por su hijo preferido. Todo lo que el sapa inca tocaba se guardaba con extremo cuidado y se quemaba un día determinado del año. En su presencia el súbdito debía inclinarse llevando un peso sobre su espalda, en señal de sumisión.<sup id="cite_ref-50" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-50"><span class="cite-bracket">[</span>50<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Nadie podía mirarlo a los ojos, alzar la cabeza o hablarle sin permiso.<sup id="cite_ref-8fa9273c_51-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-8fa9273c-51"><span class="cite-bracket">[</span>51<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; La gente común no podía pronunciar su nombre como el de cualquiera.<sup id="cite_ref-52" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-52"><span class="cite-bracket">[</span>52<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Cuando pasaba por un pueblo la gente iba a las montañas y desde ahí le ofrecían coca, frutos y otros regalos. Si no tenían nada, se arrancaban las pestañas y las arrojaban en dirección al monarca.<sup id="cite_ref-8fa9273c_51-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-8fa9273c-51"><span class="cite-bracket">[</span>51<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Al morir, el cadáver del monarca era considerado sagrado, su funeral podía ir acompañado por sacrificios de algunas esposas, sirvientes y sobre todo llamas, las marrones para honrar a <a href="/wiki/Huiracocha_(dios)" title="Huiracocha (dios)">Viracocha</a> y las blancas para <a href="/wiki/Inti" title="Inti">Inti</a>.<sup id="cite_ref-53" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-53"><span class="cite-bracket">[</span>53<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Su cuerpo se convertía en un <i><a href="/wiki/Momia" title="Momia">mallqui</a></i> o momia. Para cuidar y reverenciar a esa momia sus descendientes se constituían en una <a href="/wiki/Panaca" title="Panaca">panaca</a>, un verdadero grupo de poder poseedor de tierras, siervos y palacios, y que decían poder comunicarse con el difunto a través de un servidor especializado, para decirle al presente sapa inca sus opiniones y mandatos sobre la política imperial.<sup id="cite_ref-Millones313_54-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Millones313-54"><span class="cite-bracket">[</span>54<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Eran la élite imperial y monopolizaban los sacerdocios, jefes militares de alto rango y principales administradores. Eran apodados colectivamente <i>collana</i> y sus sirvientes <i>payan</i> (y los no incas <i>cayao</i>).<sup id="cite_ref-55" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-55"><span class="cite-bracket">[</span>55<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Cuando <a href="/wiki/Huayna_C%C3%A1pac" title="Huayna Cápac">Huayna Cápac</a> murió en el norte del imperio, fue embalsamado y llevado en andas al Cuzco bien vestido, armado y con su <a href="/w/index.php?title=Topayauri&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Topayauri (aún no redactado)">topayauri</a>, llegando a la capital en una gran fiesta.<sup id="cite_ref-56" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-56"><span class="cite-bracket">[</span>56<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; El peor insulto para ellos era destruir a la momia que servían, algo que hizo <a href="/wiki/Atahualpa" title="Atahualpa">Atahualpa</a> al conquistar Cuzco,<sup id="cite_ref-Millones313_54-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Millones313-54"><span class="cite-bracket">[</span>54<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; permitiendo a sus soldados quemar la momia de <a href="/wiki/T%C3%BApac_Yupanqui" title="Túpac Yupanqui">Túpac Yupanqui</a>.<sup id="cite_ref-57" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-57"><span class="cite-bracket">[</span>57<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Lista_de_incas">Lista de incas</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Inca&amp;action=edit&amp;section=7" title="Editar sección: Lista de incas"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Inca_e_Coya.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Inca_e_Coya.jpg/250px-Inca_e_Coya.jpg" decoding="async" width="247" height="354" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f1/Inca_e_Coya.jpg/371px-Inca_e_Coya.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f1/Inca_e_Coya.jpg 2x" data-file-width="384" data-file-height="549" /></a><figcaption><i>Andas del inga</i>: <a href="/wiki/T%C3%BApac_Yupanqui" title="Túpac Yupanqui">Túpac Yupanqui</a> y la <a href="/wiki/Coya_(Inca)" title="Coya (Inca)">coya</a> Mama Ocllo sentados en su trono o <i>ushnu</i>, de <a href="/wiki/Felipe_Guam%C3%A1n_Poma_de_Ayala" title="Felipe Guamán Poma de Ayala">Felipe Guamán Poma de Ayala</a>, en <i><a href="/wiki/Primer_nueva_cor%C3%B3nica_y_buen_gobierno" title="Primer nueva corónica y buen gobierno">Primer nueva corónica y buen gobierno</a></i>.</figcaption></figure> <p>La lista oficial de soberanos incaicos fue escrita por cronistas coloniales, y es denominada <i>capaccuna</i><sup id="cite_ref-58" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-58"><span class="cite-bracket">[</span>58<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; (en <a href="/wiki/Alfabeto_quechua" title="Alfabeto quechua">quechua</a>: <i>qhapaqkuna</i>).<sup id="cite_ref-59" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-59"><span class="cite-bracket">[</span>59<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Este término es la forma de <a href="/wiki/Plural" title="Plural">plural</a>, con el pluralizador <i>-kuna</i>, de la raíz <i>qhapaq</i> (escrito antes como &lt;cápac&gt;), traducible como 'señor o poderoso'.<sup id="cite_ref-60" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-60"><span class="cite-bracket">[</span>60<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Tal lista es aceptada por los historiadores contemporáneos,<sup id="cite_ref-61" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-61"><span class="cite-bracket">[</span>61<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; aunque muchos señalan que probablemente varios fueron borrados de esta historia oficial.<sup id="cite_ref-62" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-62"><span class="cite-bracket">[</span>62<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Es posible que fuera una <a href="/wiki/Diarqu%C3%ADa" title="Diarquía">diarquía</a>, con un emperador principal compartiendo el poder con su hermano o hijo de mayor confianza, ya que estos eran los primeros en la línea sucesoria en los primeros tiempos. De ahí que muchos gobernantes fueran olvidados.<sup id="cite_ref-63" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-63"><span class="cite-bracket">[</span>63<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Este sistema binario era costumbre entre los pueblos andinos y entre los cuzqueños. El primer indicio surge con Manco Cápac y Ayar Auca.<sup id="cite_ref-64" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-64"><span class="cite-bracket">[</span>64<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; También, si un inca llegaba al trono a temprana edad, como sucedió con <a href="/wiki/Mayta_C%C3%A1pac" title="Mayta Cápac">Mayta Cápac</a>, se nombraban dos <a href="/wiki/Regente" title="Regente">regentes</a> entre los familiares más cercanos hasta que llegase a la mayoría de edad.<sup id="cite_ref-65" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-65"><span class="cite-bracket">[</span>65<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Hurin_y_Hanan_Cusco">Hurin y Hanan Cusco</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Inca&amp;action=edit&amp;section=8" title="Editar sección: Hurin y Hanan Cusco"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Estaban agrupados en Hurin Cuzco 'bajo Cuzco', y <a href="/wiki/Dinast%C3%ADa_Hanan_Qusqu" class="mw-redirect" title="Dinastía Hanan Qusqu">Hanan Cuzco</a> 'alto Cuzco'. La capital incaica estaba dividida en esas dos mitades separadas por el camino <a href="/wiki/Antisuyo" title="Antisuyo">Antisuyo</a> y que las poblaban parcialidades que se disputaban el poder político.<sup id="cite_ref-66" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-66"><span class="cite-bracket">[</span>66<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Los primeros gobernantes eran Hurin, pero acorde al cronista <a href="/wiki/Mart%C3%ADn_de_Mur%C3%BAa" title="Martín de Murúa">Martín de Murúa</a>, cuando el inca <a href="/wiki/C%C3%A1pac_Yupanqui" title="Cápac Yupanqui">Cápac Yupanqui</a> murió, aparentemente envenenado por su concubina Cusi Chimbo, hija del <i>sinchi</i> o 'señor' de <a href="/wiki/Ayarmaca" title="Ayarmaca">Ayarmaca</a>, que llegó a ser su segunda esposa. El momento fue aprovechado por los conspiradores encabezados por <a href="/wiki/Inca_Roca" title="Inca Roca">Inca Roca</a>, que atacaron el palacio de <a href="/wiki/Coricancha" title="Coricancha">Inticancha</a>, depusieron a los Hurin e instalaron a los Hanan como monarcas.<sup id="cite_ref-67" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-67"><span class="cite-bracket">[</span>67<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Finalmente, se llegaría a un equilibrio. Los Hurin conservaron el poder religioso, de propiedades y tesoros comparables al secular. Los asuntos políticos, cívicos, económicos, sociales y militares quedaron para los Hanan, pero esto no significa que entre ambos se formara una diarquía.<sup id="cite_ref-Molestina26_29-2" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Molestina26-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Incas_del_Tahuantinsuyo">Incas del Tahuantinsuyo</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Inca&amp;action=edit&amp;section=9" title="Editar sección: Incas del Tahuantinsuyo"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Según <a href="/wiki/Juan_de_Betanzos" title="Juan de Betanzos">Juan de Betanzos</a>, la «Capaccuna» estuvo conformada por <a href="/wiki/Manco_C%C3%A1pac" title="Manco Cápac">Manco Cápac</a>, <a href="/wiki/Sinchi_Roca" title="Sinchi Roca">Sinchi Roca</a>, <a href="/wiki/Lloque_Yupanqui" title="Lloque Yupanqui">Lloque Yupanqui</a>, <a href="/wiki/Mayta_C%C3%A1pac" title="Mayta Cápac">Mayta Cápac</a>, <a href="/wiki/C%C3%A1pac_Yupanqui" title="Cápac Yupanqui">Cápac Yupanqui</a>, <a href="/wiki/Inca_Roca" title="Inca Roca">Inca Roca</a>, <a href="/wiki/Y%C3%A1huar_Hu%C3%A1cac" title="Yáhuar Huácac">Yáhuar Huácac</a>, <a href="/wiki/Huiracocha_Inca" title="Huiracocha Inca">Huiracocha Inca</a>, <a href="/wiki/Pachac%C3%BAtec" title="Pachacútec">Pachacuti Inca Yupanqui</a>, <a href="/wiki/Amaru_Inca_Yupanqui" title="Amaru Inca Yupanqui">Amaru Inca Yupanqui</a>, <a href="/wiki/T%C3%BApac_Yupanqui" title="Túpac Yupanqui">Túpac Inca Yupanqui</a>, <a href="/wiki/Huayna_C%C3%A1pac" title="Huayna Cápac">Huayna Cápac</a>, <a href="/wiki/Hu%C3%A1scar" title="Huáscar">Huáscar</a> y <a href="/wiki/Atahualpa" title="Atahualpa">Atahualpa</a>.<sup id="cite_ref-68" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-68"><span class="cite-bracket">[</span>68<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Ha sido excluido <a href="/wiki/Tarco_Huam%C3%A1n" class="mw-redirect" title="Tarco Huamán">Tarco Huamán</a>, sucesor de Mayta Cápac, porque fue depuesto al poco tiempo por su primo Cápac Yupanqui.<sup id="cite_ref-69" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-69"><span class="cite-bracket">[</span>69<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Este último era tan temido que el sinchi de Ayamarca le envió a su hija.<sup id="cite_ref-70" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-70"><span class="cite-bracket">[</span>70<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>El derrocamiento de Tarco Huamán ocurrió en una época de intensas luchas palaciegas que volvieron a surgir a finales del reinado de Cápac Yupanqui, quien fue envenenado por una concubina, mientras que su heredero inicial, Quispe Yupanqui, también resultó asesinado. Para evitar nuevos enfrentamientos internos, Inca Roca inicio la costumbre de asociar al heredero designado, en su caso su hijo Yáhuar Huácac, al trono. Sin embargo, el reinado de este último también se vio sacudido por conspiraciones y motines que acabaron en su violenta muerte. Los principales nobles se reunieron y eligieron a Huiracocha Inca, quien asoció a su hijo <a href="/wiki/Inca_Urco" title="Inca Urco">Inca Urco</a> al trono como corregente para evitar conflictos sucesorios, sin éxito. Otro método para disminuir las posibilidades de una lucha sucesoria fue el matrimonio del heredero con una mujer del linaje real (usualmente una media hermana o prima) para darle legitimidad.<sup id="cite_ref-71" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-71"><span class="cite-bracket">[</span>71<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Otro monarca excluido de la lista de Betanzos fue Inca Urco, hijo favorito de Huiracocha Inca, quien huyó con su padre cuando los <a href="/wiki/Chancas" class="mw-redirect" title="Chancas">chancas</a> atacaron y cuando su hermano <a href="/wiki/Cusi_Yupanqui" class="mw-redirect" title="Cusi Yupanqui">Cusi Yupanqui</a> se hizo con el poder intentó reclamar sus derechos, siendo vencido y ejecutado.<sup id="cite_ref-72" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-72"><span class="cite-bracket">[</span>72<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Amaru Inca Yupanqui o simplemente Inca Yupanqui, fue el heredero de Pachacútec. Según algunas fuentes llegó al trono pero su carácter débil y pacífico llevó a su derrocamiento y reemplazo por su hermano Túpac Inca Yupanqui. A pesar de eso, él fue siempre leal a su hermano.<sup id="cite_ref-73" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-73"><span class="cite-bracket">[</span>73<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Según otras, fue cogobernante con su padre, pero su mal desempeño hizo que fuera relegado por su hermano menor.<sup id="cite_ref-1d9e1bfa_35-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-1d9e1bfa-35"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; También se afirma que los nobles jamás aceptaron a Amaru y después de su proclamación lo depusieron por alguien más afín.<sup id="cite_ref-74" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-74"><span class="cite-bracket">[</span>74<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Expansion_Imperio_Inca-1-.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Expansion_Imperio_Inca-1-.svg/250px-Expansion_Imperio_Inca-1-.svg.png" decoding="async" width="250" height="420" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Expansion_Imperio_Inca-1-.svg/375px-Expansion_Imperio_Inca-1-.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Expansion_Imperio_Inca-1-.svg/500px-Expansion_Imperio_Inca-1-.svg.png 2x" data-file-width="268" data-file-height="450" /></a><figcaption><a href="/wiki/Expansi%C3%B3n_del_Imperio_incaico" class="mw-redirect" title="Expansión del Imperio incaico">Expansión del Imperio incaico</a> (1438-1527): <span style="margin:0px; padding-bottom:1px; font-size:90%; display:block;"><span style="border: 1px solid; border-color: var(--color-base,black); background-color:#89a02c; color:white">&#160;&#160;&#160;&#160;</span>&#160;Pachacuti Inca Yupanqui (1438-1463)</span> <span style="margin:0px; padding-bottom:1px; font-size:90%; display:block;"><span style="border: 1px solid; border-color: var(--color-base,black); background-color:#abc837; color:white">&#160;&#160;&#160;&#160;</span>&#160;Tupac Yupanqui (1463-1471)</span> <span style="margin:0px; padding-bottom:1px; font-size:90%; display:block;"><span style="border: 1px solid; border-color: var(--color-base,black); background-color:#cdde87; color:white">&#160;&#160;&#160;&#160;</span>&#160;Túpac Inca Yupanqui (1471-1493)</span> <span style="margin:0px; padding-bottom:1px; font-size:90%; display:block;"><span style="border: 1px solid; border-color: var(--color-base,black); background-color:#eef4d7; color:white">&#160;&#160;&#160;&#160;</span>&#160;Huayna Cápac (1493-1525)</span> </figcaption></figure> <p>Las leyes de sucesión fueron establecidas por Túpac Inca Yupanqui, mantenida por la «cápac aillu» (quechua: <i>qhapaq ayllu</i>), institución formada por sus descendientes.<sup id="cite_ref-Della214_75-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Della214-75"><span class="cite-bracket">[</span>75<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; También estableció una ceremonia para la concesión del título de «auqui» (<i>awki</i>) a los jóvenes miembros de la familia real.<sup id="cite_ref-76" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-76"><span class="cite-bracket">[</span>76<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Era el equivalente a príncipe y entre ellos el gobernante elegía a su heredero, que debía ser el hijo concebido con la esposa principal.<sup id="cite_ref-Temoche25_77-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Temoche25-77"><span class="cite-bracket">[</span>77<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Esta última era denominada «mama ocllo» (<i>mama uqllu</i>), mientras que una «coya» (<i>quya</i>) era una secundaria y una «chipa coya» (<i>chipa quya</i>) como concubina. Los nobles eran llamados «ñusti» (hombres) o «ñusta» (mujeres).<sup id="cite_ref-78" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-78"><span class="cite-bracket">[</span>78<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Prácticamente todos los incas (miembros de la familia real) eran «auquis», los varones, o «coyas», las mujeres.<sup id="cite_ref-Temoche25_77-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Temoche25-77"><span class="cite-bracket">[</span>77<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>La poca antigüedad de la «cápac aillu» le impidió que pudiera imponerse a los reclamos de la «<a href="/wiki/Tomebamba" title="Tomebamba">Tumipampa</a> ayllu», familia rival formada por los descendientes de Huayna Cápac en el norte.<sup id="cite_ref-Della214_75-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Della214-75"><span class="cite-bracket">[</span>75<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Esta también sería una expresión de la creciente rivalidad entre la vieja capital imperial (Cuzco) y el nuevo centro de poder (Tumipampa).<sup id="cite_ref-79" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-79"><span class="cite-bracket">[</span>79<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; El último gran sapa inca, Huayna Cápac, nombró heredero a <a href="/wiki/Ninan_Cuyuchi" title="Ninan Cuyuchi">Ninan Cuyuchi</a>, pero una epidemia de <a href="/wiki/Viruela" title="Viruela">viruela</a> mató a ese príncipe en <a href="/wiki/Tumipampa" class="mw-redirect" title="Tumipampa">Tumipampa</a> pero antes que las noticias llegasen a su padre la enfermedad tomó su vida en <a href="/wiki/Quito" title="Quito">Quito</a>. El caos sucesorio llevó a la entronización de Huáscar.<sup id="cite_ref-80" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-80"><span class="cite-bracket">[</span>80<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Entre tanto, otro hijo suyo, Atahualpa, ya era curaca en Quito.<sup id="cite_ref-81" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-81"><span class="cite-bracket">[</span>81<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; La desconfianza que sentía el uno por el otro llevó a la <a href="/wiki/Guerra_civil_incaica" title="Guerra civil incaica">guerra civil incaica</a>.<sup id="cite_ref-82" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-82"><span class="cite-bracket">[</span>82<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Después de ejecutar sumariamente a Atahualpa, <a href="/wiki/Francisco_Pizarro" title="Francisco Pizarro">Francisco Pizarro</a> nombró a <a href="/wiki/T%C3%BApac_Hualpa" title="Túpac Hualpa">Túpac Hualpa</a> nuevo sapa inca, lo que hacía más aceptable a los ojos indígenas la presencia española pero pronto fue asesinado. En 1533 Pizarro elegía a <a href="/wiki/Manco_Inca_Yupanqui" class="mw-redirect" title="Manco Inca Yupanqui">Manco Inca Yupanqui</a>, otro hijo de Huayna Cápac, quien intentó colaborar con los europeos, pero ante sus exigencias se sublevó en 1536. Se produjo la <a href="/wiki/Batalla_de_Sacsayhuam%C3%A1n" title="Batalla de Sacsayhuamán">batalla de Sacsayhuamán</a> en la que fue vencido y forzado a escapar a la selva. Para reemplazarlo fue coronado su hermano, <a href="/wiki/Paullu_Inca" title="Paullu Inca">Paullu Inca</a>, que fue un títere hasta su muerte en 1549, después de lo cual el incanato es oficialmente abolido.<sup id="cite_ref-83" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-83"><span class="cite-bracket">[</span>83<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Manco Inca Yupanqui fundó un <a href="/wiki/Incas_de_Vilcabamba" title="Incas de Vilcabamba">gobierno</a> en el exilio, en <a href="/wiki/Estado_neoincaico" title="Estado neoincaico">Vilcabamba</a>. Fue sucedido por sus hijos <a href="/wiki/Sayri_T%C3%BApac" title="Sayri Túpac">Sayri Túpac</a>, <a href="/wiki/Titu_Cusi_Yupanqui" class="mw-redirect" title="Titu Cusi Yupanqui">Titu Cusi Yupanqui</a> y <a href="/wiki/T%C3%BApac_Amaru_I" title="Túpac Amaru I">Túpac Amaru I</a>, uno tras otro, hasta la caída de Vilcabamba ante los españoles en 1572.<sup id="cite_ref-84" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-84"><span class="cite-bracket">[</span>84<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Durante las rebeliones indígenas coloniales algunos líderes se autoproclamaron Sapa Inca. <a href="/wiki/Juan_Santos_Atahualpa" title="Juan Santos Atahualpa">Juan Santos</a>, descendiente de Atahualpa, se proclamaba «Atahualpa Apu Inca» en 1742, catorce años después huye a la selva.<sup id="cite_ref-85" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-85"><span class="cite-bracket">[</span>85<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; <a href="/wiki/T%C3%BApac_Amaru_II" title="Túpac Amaru II">José Gabriel Condorcanqui</a>, descendiente del último hijo de Manco Inca, se proclamó «Túpac Amaru II» en 1780 y fue ejecutado en 1781, durante su <a href="/wiki/Rebeli%C3%B3n_de_T%C3%BApac_Amaru_II" title="Rebelión de Túpac Amaru II">rebelión</a>.<sup id="cite_ref-86" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-86"><span class="cite-bracket">[</span>86<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Cronología"><span id="Cronolog.C3.ADa"></span>Cronología</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Inca&amp;action=edit&amp;section=10" title="Editar sección: Cronología"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Aguas_Calientes.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Aguas_Calientes.JPG/250px-Aguas_Calientes.JPG" decoding="async" width="250" height="188" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Aguas_Calientes.JPG/500px-Aguas_Calientes.JPG 1.5x" data-file-width="1536" data-file-height="1152" /></a><figcaption>Estatua del emperador inca <a href="/wiki/Pachac%C3%BAtec" title="Pachacútec">Pachacuti</a> situada en la plaza principal de <a href="/wiki/Aguas_Calientes_(Per%C3%BA)" title="Aguas Calientes (Perú)">Aguas Calientes</a>.</figcaption></figure> <p>Desde los años 1980 ha mejorado bastante la estimación cronológica sobre los sapa incas, que como todo pueblo sin escritura, es inexacta y mezclada con leyendas.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKlauer200634_87-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEKlauer200634-87"><span class="cite-bracket">[</span>87<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Las fechas más apoyadas actualmente se basan en investigaciones y comparaciones y son siempre aproximadas.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDe_Velasco1981xlii_88-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDe_Velasco1981xlii-88"><span class="cite-bracket">[</span>88<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Tres décadas antes, se había empezado a considerar que el incanato habría comenzado en torno a 1450.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBravo_Guerreira198529_89-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBravo_Guerreira198529-89"><span class="cite-bracket">[</span>89<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; <a href="/wiki/Jos%C3%A9_Antonio_del_Busto" title="José Antonio del Busto">José Antonio del Busto</a> en su <i>Perú incaico</i> estableció una distinción entre los incas legendarios e históricos aunque de forma poco clara. <a href="/wiki/Federico_Kauffmann_Doig" title="Federico Kauffmann Doig">Federico Kauffmann Doig</a> (<i>Manual de arqueología peruana</i>), <a href="/wiki/Carl_Grimberg" title="Carl Grimberg">Carl Grimberg</a> (<i>Historia Universal</i>), <a href="/wiki/Henry_Pease_Garc%C3%ADa" class="mw-redirect" title="Henry Pease García">Henry Pease García</a> (<i>Los Incas</i>) y Geoffrey Barraclough (<i>Atlas de la historia universal</i>) estiman que el imperio duró menos de un siglo.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKlauer200635_90-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEKlauer200635-90"><span class="cite-bracket">[</span>90<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Un período muy corto de tiempo para el nivel de expansión y desarrollo que consiguió el Tahuantinsuyo, lo que hace destacar aún más las reformas que realizó Pachacútec al asumir el poder.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBravo_Guerreira198534_91-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBravo_Guerreira198534-91"><span class="cite-bracket">[</span>91<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; En cambio, el antropólogo peruano <a href="/wiki/Luis_Lumbreras" class="mw-redirect" title="Luis Lumbreras">Luis Lumbreras</a> se contradice, en algunos estudios señala que el incanato comenzó hacia 1430<sup id="cite_ref-92" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-92"><span class="cite-bracket">[</span>92<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; pero en otros señala que duró 250 años hasta su conquista.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEKlauer200635_90-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEKlauer200635-90"><span class="cite-bracket">[</span>90<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Todas las fechas anteriores a la llegada de los españoles son difíciles de calcular y defender porque los incas no registraban sistemáticamente el paso de los años.<sup id="cite_ref-Bauer60_93-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Bauer60-93"><span class="cite-bracket">[</span>93<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Incluso la datación de la muerte de Huayna Cápac, bastante cercana a la llegada de los españoles, es objeto de debate. Aunque algunos cronistas la fechan en algún punto entre 1523 y 1526, los datos de que ocurrió debido a una epidemia, posiblemente de viruela traída por los españoles, y que se estima el reinado de Huáscar en dos años y medio, permiten estimar que ocurrió después de 1527. Ese año Pizarro llegó por primera vez a Tumbes y debió pasar un período de tiempo antes de que la peste llegara a Tumipampa.<sup id="cite_ref-FOOTNOTELastres195425_94-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTELastres195425-94"><span class="cite-bracket">[</span>94<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Basado en estos datos, y que muchos cronistas mencionan que el inca se enteró de la llegada de los españoles, el historiador José de la Riva Agüero fechaba «la muerte de Huayna Cápaj a 1529, o en último caso a fines de 1528».<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDe_la_Riva_Agüero1953188_95-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDe_la_Riva_Agüero1953188-95"><span class="cite-bracket">[</span>95<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>El arqueólogo estadounidense <a href="/wiki/John_Rowe" title="John Rowe">John Rowe</a> toma como base las crónicas de Cabello Balboa,<sup id="cite_ref-Bauer62_96-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Bauer62-96"><span class="cite-bracket">[</span>96<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; pero él mismo critica los años que el cronista da por resultar en reinados demasiado prolongados; su crónica es un «continuum mítico-histórico» y el <a href="/wiki/Curacazgo_de_Cuzco" class="mw-redirect" title="Curacazgo de Cuzco">curacazgo de Cuzco</a> debe considerarse mayormente mítico.<sup id="cite_ref-Bauer61_97-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Bauer61-97"><span class="cite-bracket">[</span>97<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Posteriormente, comparó la crónica con datos arqueológicos.<sup id="cite_ref-98" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-98"><span class="cite-bracket">[</span>98<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; La fundación de Cuzco debió producirse en algún punto entre el 1200 y el 1300, siguiéndose un periodo de sapa incas míticos hasta Cápac Yupanqui, a partir de él los monarcas son de más probable existencia hasta Huiracocha y Pachacútec, que son los primeros históricos.<sup id="cite_ref-Bauer61_97-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Bauer61-97"><span class="cite-bracket">[</span>97<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; De hecho, la primera fecha exacta que acepta Rowe es 1438, durante la invasión de los <a href="/wiki/Chancas" class="mw-redirect" title="Chancas">chancas</a> y el derrocamiento de <a href="/wiki/Huiracocha_Inca" title="Huiracocha Inca">Huiracocha Inca</a> por <a href="/wiki/Pachac%C3%BAtec" title="Pachacútec">Pachacútec</a>.<sup id="cite_ref-Bauer60_93-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Bauer60-93"><span class="cite-bracket">[</span>93<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Sin embargo, se niega a fechar la entronización del depuesto.<sup id="cite_ref-Bauer61_97-2" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Bauer61-97"><span class="cite-bracket">[</span>97<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Tomando a Rowe (1944 y 1945) y la antropóloga Susan A. Niles (1987), Pachacútec reinó desde 1438 hasta 1471, cuando lo sucede Túpac Yupanqui, gobernante hasta morir en 1493. Su sucesor, Huayna Cápac, siguió al mando hasta 1528, dejando el gobierno a Huáscar, que fue depuesto por Atahualpa en 1532.<sup id="cite_ref-Bauer61_97-3" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Bauer61-97"><span class="cite-bracket">[</span>97<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Adicionalmente, se ha estimado que Túpac Yupanqui comenzó a cogobernar con su padre en 1463.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBravo_Guerreira198534_91-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBravo_Guerreira198534-91"><span class="cite-bracket">[</span>91<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Estos años han sido tomados por «años definitivos» por la mayoría de la literatura actual, lo que es criticable, pues el debate aún no se ha cerrado gracias a las nuevas tecnologías, como el fechado radiocarbónico.<sup id="cite_ref-Bauer62_96-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-Bauer62-96"><span class="cite-bracket">[</span>96<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Busto, historiador peruano, establece la fecha de fundación de Cuzco en 1285.<sup id="cite_ref-99" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-99"><span class="cite-bracket">[</span>99<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; El primer inca habría muerto en 1305, su sucesor es parte del «período legendario o curacal». En 1320 empieza el «período proto-histórico o monárquico» y que abarca del tercer al octavo reinado. Los Hanan se habrían hecho con el poder en 1370.<sup id="cite_ref-100" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-100"><span class="cite-bracket">[</span>100<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; En 1425 llega al poder Pachacútec,<sup id="cite_ref-101" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-101"><span class="cite-bracket">[</span>101<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; cogobierna con su hijo Amaru Yupanqui desde 1467.<sup id="cite_ref-102" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-102"><span class="cite-bracket">[</span>102<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Túpac Yupanqui reina solo entre 1471<sup id="cite_ref-103" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-103"><span class="cite-bracket">[</span>103<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; y 1488.<sup id="cite_ref-104" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-104"><span class="cite-bracket">[</span>104<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Huayna Cápac quedó a cargo hasta su muerte en 1528.<sup id="cite_ref-105" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-105"><span class="cite-bracket">[</span>105<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>La historiadora <a href="/wiki/Mar%C3%ADa_Rostworowski" title="María Rostworowski">María Rostworowski</a> afirma que Pachacútec reino por cuarenta años.<sup id="cite_ref-106" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-106"><span class="cite-bracket">[</span>106<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Él se habría asociado a sus hijos Amaru Yupanqui y Túpac Yupanqui por cinco o seis y catorce o quince años respectivamente. Posteriormente, este último habría gobernado solo por diez más.<sup id="cite_ref-8f22b258_28-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-8f22b258-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Elías Martinengui Suárez estimaba que Cuzco se fundó en el siglo&#160;<span style="font-variant:small-caps;text-transform:lowercase">XII</span>, llegando al poder Pachacútec en 1438. Fue sucedido por Túpac Yupanqui en 1472 o 1474, quien gobernó sólo hasta 1476 o 1478,<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMartinengui_Suárez198740_107-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMartinengui_Suárez198740-107"><span class="cite-bracket">[</span>107<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; cuando murió y dejó el imperio a su hijo Huayna Cápac, un niño, por lo que necesitó una regencia,<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMartinengui_Suárez1987105_108-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMartinengui_Suárez1987105-108"><span class="cite-bracket">[</span>108<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; pasando a gobernar entre 1493 y 1528.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMartinengui_Suárez198740_107-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMartinengui_Suárez198740-107"><span class="cite-bracket">[</span>107<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Estimaciones_de_distintos_autores">Estimaciones de distintos autores</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Inca&amp;action=edit&amp;section=11" title="Editar sección: Estimaciones de distintos autores"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Cronología de la <i>Historia de los Incas</i> de <a href="/wiki/Pedro_Sarmiento_de_Gamboa" title="Pedro Sarmiento de Gamboa">Pedro Sarmiento de Gamboa</a>, original de 1572.<sup id="cite_ref-110" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-110"><span class="cite-bracket">[</span>nota 1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Actualmente las fechas de Sarmiento son duramente criticadas porque no coinciden con las evidencias arqueológicas, se salta grandes períodos de tiempo entre monarcas (usualmente considerados padre e hijo) y algunos reinados superan el centenar de años. </p> <center> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <td colspan="4"><center><b>Cronología según Gamboa</b></center> </td></tr> <tr> <th>Inca</th> <th>Nacimiento</th> <th>Reinado</th> <th>Duración </th></tr> <tr> <td>Manco Cápac</td> <td>521</td> <td>c.565-656</td> <td>100 años </td></tr> <tr> <td>Sinchi Roca</td> <td>548</td> <td>656-675</td> <td>19 años </td></tr> <tr> <td>Lloque Yupanqui</td> <td>654</td> <td>675-786</td> <td>111 años </td></tr> <tr> <td>Mayta Cápac</td> <td>778</td> <td>¿786?-890</td> <td>¿104 años? </td></tr> <tr> <td>Cápac Yupanqui</td> <td>876</td> <td>891-985</td> <td>89 años </td></tr> <tr> <td>Inca Roca</td> <td>985</td> <td>¿?-1088</td> <td>Desconocida </td></tr> <tr> <td>Yahuar Huácac</td> <td>antes de 1069</td> <td>Después de 1088-1184</td> <td>96 años </td></tr> <tr> <td>Huiracocha Inca</td> <td>antes de 1166</td> <td>c.1184-1424</td> <td>Desconocida </td></tr> <tr> <td>Pachacútec</td> <td>1400</td> <td>1425-1471</td> <td>46 años </td></tr> <tr> <td>Túpac Inca Yupanqui</td> <td>1173</td> <td>1471-1488</td> <td>17 años </td></tr> <tr> <td>Huayna Cápac</td> <td>1444</td> <td>1489-1528</td> <td>39 años </td></tr> <tr> <td>Huáscar</td> <td>1493</td> <td>1523-1532</td> <td>9 años </td></tr></tbody></table> </center> <p>Cronología basada en <a href="/wiki/Felipe_Guam%C3%A1n_Poma_de_Ayala" title="Felipe Guamán Poma de Ayala">Felipe Guamán Poma de Ayala</a> (1615), donde calcula la duración del reinado de cada inca con las fechas de muerte. Afirma que estos 12 monarcas reinaron por 1522 años, resultando en personajes que supuestamente vivieron varios siglos, lo que vuelve irreal a su cronología. También calculó la edad alcanzada por sus coyas (esposas) al morir.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMróz198481_111-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMróz198481-111"><span class="cite-bracket">[</span>110<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p> <center> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <td colspan="5"><center><b>Cronología según Guamán Poma de Ayala</b></center> </td></tr> <tr> <th>Inca</th> <th>Duración</th> <th>Año de muerte</th> <th>Coya</th> <th>Edad </th></tr> <tr> <td>Manco Capac</td> <td>160</td> <td>s/i</td> <td>Mama Uaco</td> <td>200 </td></tr> <tr> <td>Cinchi Roca</td> <td>155</td> <td>315</td> <td>Chinbo Urma</td> <td>80 </td></tr> <tr> <td>Lloque Yupanqui</td> <td>130</td> <td>445</td> <td>Mama Cora Ocllo</td> <td>120 </td></tr> <tr> <td>Mayta Capac</td> <td>120</td> <td>565</td> <td>Chinbo Mama Yachi Urma</td> <td>45 </td></tr> <tr> <td>Capac Yupanqui</td> <td>140</td> <td>705</td> <td>Chinbo Mama Caua</td> <td>Pocos años </td></tr> <tr> <td>Inga Roca</td> <td>154</td> <td>859</td> <td>Cusi Chinbo Mama Micay</td> <td>120 </td></tr> <tr> <td>Yauar Uacac</td> <td>139</td> <td>998</td> <td>Ipa Uaco Mama Machi</td> <td>84 </td></tr> <tr> <td>Viracocha</td> <td>124</td> <td>1122</td> <td>Mama Yunto Cayan</td> <td>58 </td></tr> <tr> <td>Pachacuti</td> <td>88</td> <td>1210</td> <td>Mama Ana Uarque</td> <td>80 </td></tr> <tr> <td>Topa Inga Yupanqui</td> <td>200</td> <td>1410</td> <td>Mama Ocllo</td> <td>115 </td></tr> <tr> <td>Guayna Capac</td> <td>s/i</td> <td>1496</td> <td>Raua Ocllo</td> <td>90 </td></tr> <tr> <td>Guascar Inga</td> <td>25</td> <td>1522</td> <td>Chuqui Llanto</td> <td>59 </td></tr></tbody></table> </center> <p>Cronología basada en las obras <i>Suma y Narración de los Incas</i> de <a href="/wiki/Juan_de_Betanzos" title="Juan de Betanzos">Juan de Betanzos</a> (1551) y <i><a href="/wiki/El_Se%C3%B1or%C3%ADo_de_los_Incas" title="El Señorío de los Incas">El Señorío de los Incas</a></i> de <a href="/wiki/Pedro_Cieza_de_Le%C3%B3n" title="Pedro Cieza de León">Pedro Cieza de León</a> (1880).<sup id="cite_ref-112" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-112"><span class="cite-bracket">[</span>111<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p> <center> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <td colspan="3"><center><b>Cronología según Betanzos y Cieza de León</b></center> </td></tr> <tr> <th>Inca</th> <th>Reinado</th> <th>Duración </th></tr> <tr> <td>Manco Cápac</td> <td>1240-1260</td> <td>20 años </td></tr> <tr> <td>Sinchi Roca</td> <td>1260-1280</td> <td>20 años </td></tr> <tr> <td>Lloque Yupanqui</td> <td>1280-1300</td> <td>20 años </td></tr> <tr> <td>Mayta Cápac</td> <td>1300-1320</td> <td>20 años </td></tr> <tr> <td>Cápac Yupanqui</td> <td>1320-1340</td> <td>20 años </td></tr> <tr> <td>Inca Roca</td> <td>1340-1360</td> <td>20 años </td></tr> <tr> <td>Yáhuar Huácac</td> <td>1360-1380</td> <td>20 años </td></tr> <tr> <td>Huiracocha</td> <td>1380-1400</td> <td>20 años </td></tr> <tr> <td>Pachacutec Yupanqui</td> <td>1400-1440</td> <td>40 años </td></tr> <tr> <td>Túpac Yupanqui</td> <td>1440-1480</td> <td>40 años </td></tr> <tr> <td>Huayna Cápac</td> <td>1480-1523</td> <td>43 años </td></tr> <tr> <td>Inti Cusi Hualpa</td> <td>1523-1532</td> <td>9 años </td></tr></tbody></table> </center> <p>Cronología acorde a la <i>Miscelánea antártica</i> de <a href="/wiki/Miguel_Cabello_Balboa" class="mw-redirect" title="Miguel Cabello Balboa">Miguel Cabello Balboa</a>, original de 1586.<sup id="cite_ref-114" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-114"><span class="cite-bracket">[</span>nota 2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Es muy criticada por lo largo de varios reinados y que no coincide con los estudios arqueológicos. Incluye la corrección de Howland Rowe (y aceptada por Kauffman Doig, Ann Kendall, Alden Mason y Robert Deviller).<sup id="cite_ref-115" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-115"><span class="cite-bracket">[</span>113<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p> <center> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <td colspan="4"><center><b>Cronología según Cabello Balboa y corrección de Rowe</b></center> </td></tr> <tr> <th>Inca</th> <th>Reinado</th> <th>Duración</th> <th>Corrección </th></tr> <tr> <td>Manco Cápac</td> <td>c.945-1006</td> <td>61 años</td> <td>1200-1230 </td></tr> <tr> <td>Sinchi Roca</td> <td>1006-1083</td> <td>77 años</td> <td>1230-1260 </td></tr> <tr> <td>Lloque Yupanqui</td> <td>1083-1161</td> <td>78 años</td> <td>1260-1300 </td></tr> <tr> <td>Mayta Cápac</td> <td>1161-1226</td> <td>65 años</td> <td>1300-1320 </td></tr> <tr> <td>Cápac Yupanqui</td> <td>1226-1306</td> <td>80 años</td> <td>1320-1350 </td></tr> <tr> <td>Inca Roca</td> <td>1306-1356</td> <td>50 años</td> <td>1350-1380 </td></tr> <tr> <td>Yahuar Huácac</td> <td>1356-1386</td> <td>30 años</td> <td>1380-1410 </td></tr> <tr> <td>Viracocha</td> <td>1386-1438</td> <td>52 años</td> <td>1410-1438 </td></tr> <tr> <td>Pachacútec</td> <td>1438-1473</td> <td>35 años</td> <td>1438-1471 </td></tr> <tr> <td>Túpac Yupanqui</td> <td>1473-1493</td> <td>20 años</td> <td>1471-1493 </td></tr> <tr> <td>Huayna Cápac</td> <td>1493-1525</td> <td>32 años</td> <td>1493-1528 </td></tr> <tr> <td>Huáscar</td> <td>1525-1532</td> <td>7 años</td> <td>1528-1532 </td></tr> <tr> <td>Atahualpa</td> <td>1532-1533</td> <td>1 año</td> <td>1532-1533 </td></tr></tbody></table> </center> <p>Cronología según la <i>Historia del Reino de Quito en la América Meridional</i> de <a href="/wiki/Juan_de_Velasco" title="Juan de Velasco">Juan de Velasco</a>.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDe_Velasco198131-33_116-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDe_Velasco198131-33-116"><span class="cite-bracket">[</span>114<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Obra de cinco tomos publicados entre 1790 y 1792.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDe_Velasco1981xxxviii_117-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDe_Velasco1981xxxviii-117"><span class="cite-bracket">[</span>115<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Nombres de monarcas según el autor. Son cuestionadas actualmente porque no coinciden con estudios arqueológicos y fechas de eventos tradicionalmente aceptadas. </p> <center> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <td colspan="3"><center><b>Cronología según Velasco</b></center> </td></tr> <tr> <th>Inca</th> <th>Reinado</th> <th>Duración </th></tr> <tr> <td>Manco Cápac</td> <td>1021-1062</td> <td>40 años </td></tr> <tr> <td>Sinchi-Roca</td> <td>1062-1091</td> <td>30 años </td></tr> <tr> <td>Lloque Yupanqui</td> <td>1091-1126</td> <td>35 años </td></tr> <tr> <td>Mayta Cápac</td> <td>1126-1156</td> <td>30 años </td></tr> <tr> <td>Cápac Yupanqui</td> <td>1156-1197</td> <td>41 años </td></tr> <tr> <td>Inca Roca</td> <td>1197-1249</td> <td>51 años </td></tr> <tr> <td>Yaguar-guácac</td> <td>1249-1289</td> <td>40 años<sup id="cite_ref-119" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-119"><span class="cite-bracket">[</span>nota 3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Huiracocha</td> <td>1289-1340</td> <td>51 años </td></tr> <tr> <td>Inca-Urco</td> <td>1340</td> <td>11 días<sup id="cite_ref-120" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-120"><span class="cite-bracket">[</span>nota 4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Pachacútec Inca Yupanqui</td> <td>1340-1400</td> <td>60 años<sup id="cite_ref-121" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-121"><span class="cite-bracket">[</span>nota 5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Amaru Inca Yupanqui</td> <td>1400-1439</td> <td>39 años </td></tr> <tr> <td>Tupac Inca Yupanqui</td> <td>1439-1475</td> <td>36 años<sup id="cite_ref-122" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-122"><span class="cite-bracket">[</span>nota 6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Huayna Cápac</td> <td>1475-1525</td> <td>50 años<sup id="cite_ref-124" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-124"><span class="cite-bracket">[</span>nota 7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Huáscar</td> <td>1526-1532</td> <td>7 años </td></tr> <tr> <td>Atahualpa</td> <td>1532-1533</td> <td>1 año y 4 meses<sup id="cite_ref-125" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-125"><span class="cite-bracket">[</span>nota 8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Mancocápac II</td> <td>1533-1553</td> <td>20 años<sup id="cite_ref-127" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-127"><span class="cite-bracket">[</span>nota 9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Sayri-Túpac</td> <td>1553-1559</td> <td>7 años<sup id="cite_ref-128" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-128"><span class="cite-bracket">[</span>nota 10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Cusitito-Yupanqui</td> <td>1563-1569</td> <td>6 años<sup id="cite_ref-129" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-129"><span class="cite-bracket">[</span>nota 11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Túpac-Amaru</td> <td>1569-1571</td> <td>3 años </td></tr></tbody></table> </center> <p>La cronología acorde a los estudios del antropólogo peruano <a href="/wiki/Manuel_Gonz%C3%A1lez_de_la_Rosa" title="Manuel González de la Rosa">Manuel González de la Rosa</a>.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMeans1920225_130-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMeans1920225-130"><span class="cite-bracket">[</span>119<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p> <center> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <td colspan="3"><center><b>Cronología según González de la Rosa</b></center> </td></tr> <tr> <th>Inca</th> <th>Reinado</th> <th>Duración </th></tr> <tr> <td>Sinchi Roca</td> <td>1131-1197</td> <td>46 años </td></tr> <tr> <td>Lloque Yupanqui</td> <td>1197-1246</td> <td>49 años </td></tr> <tr> <td>Mayta Cápac</td> <td>1246-1276</td> <td>30 años </td></tr> <tr> <td>Cápac Yupanqui</td> <td>1276-1321</td> <td>45 años </td></tr> <tr> <td>Inca Roca</td> <td>1321-1348</td> <td>27 años </td></tr> <tr> <td>Yahuar Huácac</td> <td>1348-1370</td> <td>22 años </td></tr> <tr> <td>Huiracocha</td> <td>1370-1425</td> <td>55 años </td></tr> <tr> <td>Pachacútec</td> <td>1425-1478</td> <td>53 años </td></tr> <tr> <td>Túpac Yupanqui</td> <td>1478-1488</td> <td>10 años </td></tr> <tr> <td>Huayna Cápac</td> <td>1488-1525</td> <td>37 años </td></tr></tbody></table> </center> <p>Cronología de los <i>yungas</i> (también llamados <i>yncas</i> o <i>ingas</i>) acorde al <a href="/wiki/Pol%C3%ADmata" class="mw-redirect" title="Polímata">polímata</a> <a href="/wiki/Constantine_Samuel_Rafinesque" title="Constantine Samuel Rafinesque">Constantine Samuel Rafinesque</a> (nombres según el autor).<sup id="cite_ref-FOOTNOTERafinesque1833103-132_131-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTERafinesque1833103-132-131"><span class="cite-bracket">[</span>120<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; También calculó las fechas de los principales acontecimientos.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMeans1920223-224_132-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMeans1920223-224-132"><span class="cite-bracket">[</span>121<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;<sup id="cite_ref-FOOTNOTERafinesque1833131_133-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTERafinesque1833131-133"><span class="cite-bracket">[</span>122<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p> <center> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <td colspan="5"><center><b>Cronología según Rafinesque</b></center> </td></tr> <tr> <th>Inca</th> <th>Reinado</th> <th>Duración</th> <th>Cónyuge</th> <th>Panaca </th></tr> <tr> <td>Guanacure</td> <td>c.1080</td> <td>Desconocida</td> <td>Ragua</td> <td>Desconocida<sup id="cite_ref-134" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-134"><span class="cite-bracket">[</span>nota 12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Aranaca</td> <td>c.1090</td> <td>Desconocida</td> <td>Cona</td> <td>Desconocida<sup id="cite_ref-135" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-135"><span class="cite-bracket">[</span>nota 13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Manco I</td> <td>1100-1137</td> <td>37 años</td> <td>Oello (Colo)</td> <td>Chima<sup id="cite_ref-137" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-137"><span class="cite-bracket">[</span>nota 14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Sinchi Roca</td> <td>1137-1167</td> <td>30 años</td> <td>Achiola (Cora)</td> <td>Raura<sup id="cite_ref-138" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-138"><span class="cite-bracket">[</span>nota 15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Yupanqui I</td> <td>1167-1197</td> <td>30 años</td> <td>Cava</td> <td>Huaynana<sup id="cite_ref-139" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-139"><span class="cite-bracket">[</span>nota 16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Mayta Capac</td> <td>1197-1227</td> <td>30 años</td> <td>Cuca</td> <td>Uscamayta<sup id="cite_ref-140" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-140"><span class="cite-bracket">[</span>nota 17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Yupanqui II</td> <td>1227-1257</td> <td>30 años</td> <td>Cury Ilpay</td> <td>Aumayta<sup id="cite_ref-141" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-141"><span class="cite-bracket">[</span>nota 18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Yupanqui III</td> <td>1257-1305</td> <td>48 años</td> <td>Micay</td> <td>Vicaquirau (Vizaquimo)<sup id="cite_ref-142" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-142"><span class="cite-bracket">[</span>nota 19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Yupanqui IV</td> <td>1305-1315</td> <td>10 años</td> <td>Chiquia</td> <td>Aylli<sup id="cite_ref-143" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-143"><span class="cite-bracket">[</span>nota 20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Huiracocha</td> <td>1315-1372</td> <td>57 años</td> <td>Runtu</td> <td>Cozco<sup id="cite_ref-145" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-145"><span class="cite-bracket">[</span>nota 21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Urco</td> <td>1372-1375</td> <td>3 años</td> <td></td> <td> </td></tr> <tr> <td>Manco II</td> <td>1375-1425</td> <td>50 años</td> <td>Huarca</td> <td>Incapanaca<sup id="cite_ref-146" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-146"><span class="cite-bracket">[</span>nota 22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Yupanqui V</td> <td>1425-1450</td> <td>25 años</td> <td>Chimpu</td> <td>Incapanaca II<sup id="cite_ref-147" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-147"><span class="cite-bracket">[</span>nota 23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Yupanqui VI</td> <td>1450-1481</td> <td>31 años</td> <td>Ocllo</td> <td>Capac<sup id="cite_ref-148" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-148"><span class="cite-bracket">[</span>nota 24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Huayna Capac</td> <td>1481-1523</td> <td>42 años</td> <td>Pileu, Riva, Runtu y Toto<sup id="cite_ref-FOOTNOTERafinesque1833131_133-5" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTERafinesque1833131-133"><span class="cite-bracket">[</span>122<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</td> <td>Tumipampa<sup id="cite_ref-149" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-149"><span class="cite-bracket">[</span>nota 25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Huáscar</td> <td>1523-1526</td> <td>3 años</td> <td>Desconocida</td> <td>Exterminada<sup id="cite_ref-150" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-150"><span class="cite-bracket">[</span>nota 26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Atahualpa</td> <td>1526-1533</td> <td>7 años</td> <td></td> <td> </td></tr></tbody></table> </center> <p>Cronología según <i>O imperio dos incas: no Perú e no Mexico</i> del brasileño Domingos Jaguaribe en 1927 (nombres según el autor).<sup id="cite_ref-151" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-151"><span class="cite-bracket">[</span>125<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p> <center> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <td colspan="3"><center><b>Cronología según Jaguaribe</b></center> </td></tr> <tr> <th>Inca</th> <th>Reinado</th> <th>Duración </th></tr> <tr> <td>Manco Capac</td> <td>1118-1147</td> <td>29 años </td></tr> <tr> <td>Sinchi Roca</td> <td>1147-1178</td> <td>31 años </td></tr> <tr> <td>Lloque-Iupanqui-Capac</td> <td>1178-1215</td> <td>37 años </td></tr> <tr> <td>Mayta Capac</td> <td>1215-1256</td> <td>41 años </td></tr> <tr> <td>Capac Yupanqui</td> <td>1256-1296</td> <td>40 años </td></tr> <tr> <td>Yahuar Huacac</td> <td>1296-1337</td> <td>41 años </td></tr> <tr> <td>Inca Roca</td> <td>1337-1370</td> <td>33 años </td></tr> <tr> <td>Viracocha-Inca</td> <td>1370-1410</td> <td>40 años </td></tr> <tr> <td>Pochacutec</td> <td>1410-1450</td> <td>40 años </td></tr> <tr> <td>Amaru Yupanqui</td> <td>1450-1480</td> <td>30 años </td></tr> <tr> <td>Tupac-Yupanqui</td> <td>1480-1496</td> <td>16 años </td></tr> <tr> <td>Huayna-Capac</td> <td>1496-1515</td> <td>19 años </td></tr> <tr> <td>Inti-Hualpa</td> <td>1510-1519</td> <td>9 años </td></tr></tbody></table> </center> <p>Cronología de la <i>Historia del Perú</i> según el jesuita Santos García Ortiz.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948300-302_152-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948300-302-152"><span class="cite-bracket">[</span>126<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p> <center> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <td colspan="3"><center><b>Cronología según García Ortiz</b></center> </td></tr> <tr> <th>Inca</th> <th>Reinado</th> <th>Duración </th></tr> <tr> <td>Manco Cápac</td> <td>¿1150?-1178</td> <td>¿28 años?<sup id="cite_ref-154" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-154"><span class="cite-bracket">[</span>nota 27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Sinchi Roca</td> <td>1178-1197</td> <td>19 años<sup id="cite_ref-156" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-156"><span class="cite-bracket">[</span>nota 28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Lloque Yupanqui</td> <td>1197-1246</td> <td>49 años<sup id="cite_ref-157" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-157"><span class="cite-bracket">[</span>nota 29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Mayta Cápac</td> <td>1246-1276</td> <td>30 años<sup id="cite_ref-158" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-158"><span class="cite-bracket">[</span>nota 30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Cápac Yupanqui</td> <td>1276-1321</td> <td>45 años<sup id="cite_ref-159" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-159"><span class="cite-bracket">[</span>nota 31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Inca Roca</td> <td>1321-1348</td> <td>21 años<sup id="cite_ref-160" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-160"><span class="cite-bracket">[</span>nota 32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Yahuar Huácac</td> <td>1348-1370</td> <td>22 años<sup id="cite_ref-161" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-161"><span class="cite-bracket">[</span>nota 33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Huiracocha</td> <td>1370-1420</td> <td>50 años<sup id="cite_ref-162" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-162"><span class="cite-bracket">[</span>nota 34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Pachacútec Inca Yupanqui</td> <td>1420-1477</td> <td>57 años<sup id="cite_ref-163" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-163"><span class="cite-bracket">[</span>nota 35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Amaru Inca Yupanqui</td> <td>1478</td> <td>1 año<sup id="cite_ref-164" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-164"><span class="cite-bracket">[</span>nota 36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Túpac Inca Yupanqui</td> <td>1478-1488</td> <td>10 años<sup id="cite_ref-165" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-165"><span class="cite-bracket">[</span>nota 37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Huayna Cápac</td> <td>1488-1525</td> <td>37 años<sup id="cite_ref-166" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-166"><span class="cite-bracket">[</span>nota 38<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Huáscar</td> <td>1525-1532</td> <td>7 años<sup id="cite_ref-167" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-167"><span class="cite-bracket">[</span>nota 39<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr> <tr> <td>Atahualpa</td> <td>1525-1533</td> <td>8 años<sup id="cite_ref-168" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-168"><span class="cite-bracket">[</span>nota 40<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </td></tr></tbody></table> </center> <p>Cronología acorde al historiador peruano José A. Mendoza del Solar en su <i>La evolución social y política en el antiguo Perú</i> (1920).<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMendoza_del_Solar1920177-179_169-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMendoza_del_Solar1920177-179-169"><span class="cite-bracket">[</span>129<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; </p> <center> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <td colspan="7"><center><b>Cronología según García Ortiz</b></center> </td></tr> <tr> <th>Inca</th> <th>Nació</th> <th>Reinado</th> <th>Duración</th> <th>Edad</th> <th>Ccoya</th> <th>Ayllu </th></tr> <tr> <td>Manco Ccapac</td> <td>s/i</td> <td>s/i</td> <td>s/i</td> <td>s/i</td> <td>Mama Ocllo Huaco</td> <td>Chima Panaca </td></tr> <tr> <td>Sinchi Roca</td> <td>s/i</td> <td>s/i</td> <td>s/i</td> <td>s/i</td> <td>Mama Coca</td> <td>Rarahua Panaca </td></tr> <tr> <td>Ccapac Yupanqui</td> <td>s/i</td> <td>s/i</td> <td>s/i</td> <td>s/i</td> <td>Mama Curiyllpay Cahua</td> <td>Apumayta </td></tr> <tr> <td>Lloque Yupanqui</td> <td>s/i</td> <td>s/i</td> <td>s/i</td> <td>s/i</td> <td>Mama Cahua Pata</td> <td>Uscamayta </td></tr> <tr> <td>Tarco Huaman</td> <td>s/i</td> <td>s/i</td> <td>s/i</td> <td>s/i</td> <td>s/i</td> <td>s/i </td></tr> <tr> <td>Inca Roca</td> <td>1248</td> <td>1278-1328</td> <td>50 años</td> <td>80</td> <td>Mama Micay Coca</td> <td>Huiccaquirau </td></tr> <tr> <td>Yáhuar Huácac</td> <td>1305</td> <td>1328-1350</td> <td>22 años</td> <td>47</td> <td>Mama Choque Chicchay</td> <td>Auca Ayllu Panaca </td></tr> <tr> <td>Huiracocha</td> <td>1330</td> <td>1350-1420</td> <td>70 años</td> <td>90</td> <td>Mama Runtu</td> <td>Socco Ayllu Panaca </td></tr> <tr> <td>Pachacutec</td> <td>1398</td> <td>1420-1472</td> <td>52 años</td> <td>74</td> <td>Mama Anahuarque</td> <td>Inca Ayllu Panaca </td></tr> <tr> <td>Amaru Tupac</td> <td>s/i</td> <td>s/i</td> <td>s/i</td> <td>s/i</td> <td>s/i</td> <td>s/i </td></tr> <tr> <td>Inca Yupanqui</td> <td>1424</td> <td>1459-1464</td> <td>5 años</td> <td>40</td> <td>Mama Curi Ocllo</td> <td>Cuzco Ayllu Panaca </td></tr> <tr> <td>Tupac Yupanqui</td> <td>1438</td> <td>1464-1488</td> <td>24 años</td> <td>50</td> <td>Mama Ocllo</td> <td>Ccapac Ayllu </td></tr> <tr> <td>Huayna Ccapac</td> <td>1470</td> <td>1488-1525</td> <td>37 años</td> <td>55</td> <td>Mama Rahua Ocllo</td> <td>Tumipampa Ayllu </td></tr> <tr> <td>Huáscar</td> <td>1492</td> <td>1525-1532</td> <td>7 años</td> <td>40</td> <td>s/i</td> <td>s/i </td></tr> <tr> <td>Atahualpa</td> <td>1498</td> <td>1525-1533</td> <td>8 años</td> <td>36</td> <td>s/i</td> <td>s/i </td></tr></tbody></table> </center> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Véase_también"><span id="V.C3.A9ase_tambi.C3.A9n"></span>Véase también</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Inca&amp;action=edit&amp;section=12" title="Editar sección: Véase también"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Casa_real_incaica" title="Casa real incaica">Casa real incaica</a></li> <li><a href="/wiki/Anexo:Incas_del_Tahuantinsuyo" title="Anexo:Incas del Tahuantinsuyo">Anexo:Incas del Tahuantinsuyo</a></li> <li><a href="/wiki/Civilizaci%C3%B3n_incaica" title="Civilización incaica">Civilización incaica</a></li> <li><a href="/wiki/Curacazgo_del_Cuzco" class="mw-redirect" title="Curacazgo del Cuzco">Curacazgo del Cuzco</a></li> <li><a href="/wiki/Imperio_incaico" title="Imperio incaico">Imperio incaico</a></li> <li><a href="/wiki/Incas_de_Vilcabamba" title="Incas de Vilcabamba">Incas de Vilcabamba</a></li> <li><a href="/wiki/Alf%C3%A9rez_Real_de_los_Incas" title="Alférez Real de los Incas">Alférez Real de los Incas</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notas">Notas</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Inca&amp;action=edit&amp;section=13" title="Editar sección: Notas"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="listaref" style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2; list-style-type: decimal;"><ol class="references"> <li id="cite_note-110"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-110">↑</a></span> <span class="reference-text">Ramírez cita a Sarmiento de Gamboa, Pedro (1999). <i>History of the Incas</i>. Nueva York: Dover Publications, pp. 60-63, 65, 69-70, 72, 81, 86, 139, 153-154,169, 189. Traducción español-inglés Sir Clements Markham. <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9780486404417" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9780486404417</a>.<sup id="cite_ref-FOOTNOTERamírez200620_109-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTERamírez200620-109"><span class="cite-bracket">[</span>109<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-114"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-114">↑</a></span> <span class="reference-text">Ramírez cita a la Cabello Balboa, Miguel (1951). <i>Miscelánea antártica</i>. Lima: Universidad Mayor San Marcos, pp. 264, 270, 275, 280, 286, 289, 291, 294, 301, 354, 493.<sup id="cite_ref-FOOTNOTERamírez200620-21_113-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTERamírez200620-21-113"><span class="cite-bracket">[</span>112<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-119"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-119">↑</a></span> <span class="reference-text">Depuesto por su sucesor, vivió en privado por 7 años hasta su muerte en 1296.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDe_Velasco198132_118-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDe_Velasco198132-118"><span class="cite-bracket">[</span>116<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-120"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-120">↑</a></span> <span class="reference-text">Depuesto por los «Grandes del Imperio» por ser de mente simple e incapaz de gobernar, siendo reemplazado por su hermano menor.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDe_Velasco198132_118-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDe_Velasco198132-118"><span class="cite-bracket">[</span>116<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-121"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-121">↑</a></span> <span class="reference-text">Originalmente llamado Titu-Manco-Cápac, murió a los 103 años.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDe_Velasco198132_118-2" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDe_Velasco198132-118"><span class="cite-bracket">[</span>116<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-122"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-122">↑</a></span> <span class="reference-text">Velasco afirma que algunas fuentes le dan apenas 30 años de reinado.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDe_Velasco198132_118-3" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDe_Velasco198132-118"><span class="cite-bracket">[</span>116<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-124"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-124">↑</a></span> <span class="reference-text">Reino solamente el Incanato los primeros 12 años y juntamente en Quito los otros 38.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDe_Velasco198132_118-4" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDe_Velasco198132-118"><span class="cite-bracket">[</span>116<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; Velasco menciona que algunos autores fechan su muerte en 1529, pero lo considera un error y que ese año corresponde al inicio de la guerra civil entre sus hijos.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDe_Velasco198197_123-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDe_Velasco198197-123"><span class="cite-bracket">[</span>117<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-125"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-125">↑</a></span> <span class="reference-text">Reinó solo en Quito 6 años y 4 meses, luego todo el Incanato por un año y 4 meses hasta su muerte (contando mientras estaba preso).<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDe_Velasco198132_118-5" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDe_Velasco198132-118"><span class="cite-bracket">[</span>116<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-127"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-127">↑</a></span> <span class="reference-text">Hermano de Huáscar y Atahualpa, coronado por Pizarro en Cuzco para servir de títere de los españoles.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDe_Velasco198133_126-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDe_Velasco198133-126"><span class="cite-bracket">[</span>118<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-128"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-128">↑</a></span> <span class="reference-text">Coronado el Vilcabamba por los indios de Tarma, Moyobamba y Chunchos. En 1559 abdicó en favor de Felipe II al sólo tener una hija, conservando como propiedad los curacazgos de Villcabamba y Urubamba, donde se retiró y vivió en privado hasta su muerte en 1563. Apenas murió sus hermanos declararon nula su abdicación.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDe_Velasco198133_126-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDe_Velasco198133-126"><span class="cite-bracket">[</span>118<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-129"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-129">↑</a></span> <span class="reference-text">Hermano del anterior, sólo reinó en Villcabamba y Urubamba.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDe_Velasco198133_126-2" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDe_Velasco198133-126"><span class="cite-bracket">[</span>118<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-134"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-134">↑</a></span> <span class="reference-text">También llamado Ayarache del pueblo tocabo, fue rey de Pacaritambo.<sup id="cite_ref-FOOTNOTERafinesque1833131_133-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTERafinesque1833131-133"><span class="cite-bracket">[</span>122<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-135"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-135">↑</a></span> <span class="reference-text">Rey de Tamboquiro.<sup id="cite_ref-FOOTNOTERafinesque1833131_133-2" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTERafinesque1833131-133"><span class="cite-bracket">[</span>122<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-137"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-137">↑</a></span> <span class="reference-text">También llamado Maneo Cápac, fue hermano de los dos anteriores<sup id="cite_ref-FOOTNOTERafinesque1833131_133-3" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTERafinesque1833131-133"><span class="cite-bracket">[</span>122<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; y su reinado empieza al fundar Cuzco en Huanacauti. En 1107 empieza a conquistar las tribus vecinas y en 1125 ya había vencido a 16 (incluyendo collas y quechuas) y fundado más de 100 villas.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMeans1920223_136-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMeans1920223-136"><span class="cite-bracket">[</span>123<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-138"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-138">↑</a></span> <span class="reference-text">En 1140 vence a los puchinas y canchas.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMeans1920223_136-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMeans1920223-136"><span class="cite-bracket">[</span>123<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-139"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-139">↑</a></span> <span class="reference-text">También llamado Yaguarguague o Lloque. En 1170 vence a los canas, pero los ayaviris le resisten, y con 7000 tropas vence a los sucas. En 1175 con 9000 tropas conquista los collas meridionales.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMeans1920223_136-2" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMeans1920223-136"><span class="cite-bracket">[</span>123<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-140"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-140">↑</a></span> <span class="reference-text">En 1199 conquista <a href="/wiki/Tiahuanaco" title="Tiahuanaco">Tiahuanaco</a>. En 1205 libra la <a href="/wiki/Batalla_de_Huaychu" class="mw-redirect" title="Batalla de Huaychu">batalla de Huychu</a> contra los collas y los conquista definitivamente.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMeans1920223_136-3" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMeans1920223-136"><span class="cite-bracket">[</span>123<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-141"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-141">↑</a></span> <span class="reference-text">También llamado Pachuti Capac. En 1230 toma 80 villas aymaras con 20&#160;000 soldados y paz en Chirirqui con los umas. En 1236 su hermano, Auqui Tito, vence a los quechuas y yuncas y llega al Pacífico. En 1240 conquista los reinos de Zapana (Chipana) y Cora (Cari) a orillas del lago Paria (fin de 400 años de guerras entre esos reinos). En 1242 conquista Chayanta y Charcas. En 1250 el príncipe Inca Roca conquista Rucana.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMeans1920223_136-4" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMeans1920223-136"><span class="cite-bracket">[</span>123<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-142"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-142">↑</a></span> <span class="reference-text">También llamado Roca. En 1260 el nuevo rey obtiene una victoria sobre los chancas. En 1280 manda 30&#160;000 cuzqueños contra los chancas. En 1285 Yuca Roca funda la academia de Cuzco (donde enseñan historia, cronología, derecho, filosofía, poesía, etc.).<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMeans1920223_136-5" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMeans1920223-136"><span class="cite-bracket">[</span>123<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-143"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-143">↑</a></span> <span class="reference-text">También llamado Yahuarhuacac. En 1315 estalló una rebelión de los chancas de Hancohuallu.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMeans1920223_136-6" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMeans1920223-136"><span class="cite-bracket">[</span>123<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-145"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-145">↑</a></span> <span class="reference-text">En 1315 30&#160;000 chancas marchan contra Cuzco pero son vencidos en <a href="/wiki/Batalla_de_Yahuarpampa" title="Batalla de Yahuarpampa">Sacsahuana</a>.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMeans1920223_136-7" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMeans1920223-136"><span class="cite-bracket">[</span>123<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; En 1350 el jefe chanca Hancohuallu huye del Perú.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMeans1920224_144-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMeans1920224-144"><span class="cite-bracket">[</span>124<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-146"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-146">↑</a></span> <span class="reference-text">También llamado Pachacutec. En 1388 vence a Chuquimanco, en 1402 a Cuismanco<sup id="cite_ref-FOOTNOTERafinesque1833131_133-4" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTERafinesque1833131-133"><span class="cite-bracket">[</span>122<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203; y en 1408 a los chimús.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMeans1920224_144-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMeans1920224-144"><span class="cite-bracket">[</span>124<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-147"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-147">↑</a></span> <span class="reference-text">En 1430 10&#160;000 soldados lanzan expedición en las selvas más allá de los Andes y se fundan colonias a orillas del Muzus. En 1442 sucede la campaña de Sinchiroca y se conquista el norte chileno. En 1448 se produce la <a href="/wiki/Batalla_del_Maule" title="Batalla del Maule">batalla del Maule</a>.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMeans1920224_144-2" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMeans1920224-144"><span class="cite-bracket">[</span>124<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-148"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-148">↑</a></span> <span class="reference-text">También llamado Tupac Yaya. En 1457 Túpac Yupanqui conquista a los <a href="/wiki/Chachapoyas" title="Chachapoyas">chachapoyas</a> y en 1463 a los ayahuacas tras tres años de guerra. En 1466 se rinden los canarinos. En 1477 se produce la conquista de Quito por Huayna Cápac tras cuatro años de guerra.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMeans1920224_144-3" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMeans1920224-144"><span class="cite-bracket">[</span>124<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-149"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-149">↑</a></span> <span class="reference-text">En 1492 conquista <a href="/wiki/Tumbes" title="Tumbes">Tumbes</a> con 50&#160;000 hombres y en 1512 nombra a Atahualpa rey de Quito.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMeans1920224_144-4" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMeans1920224-144"><span class="cite-bracket">[</span>124<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-150"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-150">↑</a></span> <span class="reference-text">También llamado Inticusi. Su hermano Atahualpa inicialmente sólo era rey de Quito.<sup id="cite_ref-FOOTNOTERafinesque1833131_133-6" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTERafinesque1833131-133"><span class="cite-bracket">[</span>122<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-154"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-154">↑</a></span> <span class="reference-text">Quechua de Pacaritambo, funda el imperio en el valle del Cuzco y forma confederación con los curacas del valle del Vilcanota.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948287_153-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948287-153"><span class="cite-bracket">[</span>127<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-156"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-156">↑</a></span> <span class="reference-text">Expansión al sur y norte del Cuzco.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302_155-0" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302-155"><span class="cite-bracket">[</span>128<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-157"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-157">↑</a></span> <span class="reference-text">Conquista el sur y este del Cuzco y primeros ejércitos.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302_155-1" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302-155"><span class="cite-bracket">[</span>128<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-158"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-158">↑</a></span> <span class="reference-text">Continúa conquistas alrededor de Cuzco.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302_155-2" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302-155"><span class="cite-bracket">[</span>128<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-159"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-159">↑</a></span> <span class="reference-text">Extensas conquistas y obras de construcción en Cuzco.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302_155-3" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302-155"><span class="cite-bracket">[</span>128<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-160"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-160">↑</a></span> <span class="reference-text">Inventa quipos y construye escuelas para príncipes.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302_155-4" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302-155"><span class="cite-bracket">[</span>128<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-161"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-161">↑</a></span> <span class="reference-text">Somete varias rebeliones de provincias.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302_155-5" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302-155"><span class="cite-bracket">[</span>128<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-162"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-162">↑</a></span> <span class="reference-text">Llega hasta Tucumán.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302_155-6" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302-155"><span class="cite-bracket">[</span>128<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-163"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-163">↑</a></span> <span class="reference-text">Llega de Arequipa a Cajamarca.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302_155-7" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302-155"><span class="cite-bracket">[</span>128<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-164"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-164">↑</a></span> <span class="reference-text">Penetró en la fortaleza de los Mojos.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302_155-8" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302-155"><span class="cite-bracket">[</span>128<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-165"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-165">↑</a></span> <span class="reference-text">Conquista a los antis y collas. Llega al Maule.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302_155-9" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302-155"><span class="cite-bracket">[</span>128<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-166"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-166">↑</a></span> <span class="reference-text">Conquista Quito y Pasto. Apogeo imperial.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302_155-10" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302-155"><span class="cite-bracket">[</span>128<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-167"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-167">↑</a></span> <span class="reference-text">Hereda el reino de Cuzco, pero es vencido y muere preso.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302_155-11" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302-155"><span class="cite-bracket">[</span>128<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> <li id="cite_note-168"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-168">↑</a></span> <span class="reference-text">Hereda el reino de Quito y vence a <a href="/wiki/Hu%C3%A1scar" title="Huáscar">Huáscar</a>.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302_155-12" class="mw-references reference separada"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302-155"><span class="cite-bracket">[</span>128<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>&#8203;</span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Referencias">Referencias</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Inca&amp;action=edit&amp;section=14" title="Editar sección: Referencias"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="listaref" style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2; list-style-type: decimal;"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text">Filoramo y Pons, 2007: 119</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Rodolfo_Cerr%C3%B3n-Palomino" title="Rodolfo Cerrón-Palomino">Cerrón-Palomino, R.</a> (2017). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://repositorio.pucp.edu.pe/index/bitstream/handle/123456789/190614/2.pdf?sequence=1&amp;isAllowed=y">El quechua «del ynga» según testimonio de los primeros cronistas</a>. En Godenzzi, J. C., &amp; Garatea, C. (Coords.), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://repositorio.minedu.gob.pe/handle/20.500.12799/8251"><i>Historia de las literaturas en el Perú</i> (Vol.1: Literaturas orales y primeros textos coloniales</a>, pp. 83-103). Lima: PUCP. <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9786123172466" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-612-317-246-6</a>.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Willem_Adelaar" title="Willem Adelaar">Adelaar, Willem F. H.</a> (2022). La lengua general del Inca, ¿realidad o mito?. En L. Zajicova (Ed.), <i>Lenguas indígenas de América Latina: contextos, contactos, conflictos</i> (pp. 105-118). Frankfurt a. M., Madrid: Vervuert Verlagsgesellschaft. <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9783968692616" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-396-869-261-6</a>. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://doi.org/10.31819/9783968692616-005">https://doi.org/10.31819/9783968692616-005</a> </span> </li> <li id="cite_note-rcp21-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-rcp21_4-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="journal"></cite><span id="CITAREFCerrón-Palomino2021" class="citation publicación"><a href="/wiki/Rodolfo_Cerr%C3%B3n-Palomino" title="Rodolfo Cerrón-Palomino">Cerrón-Palomino, Rodolfo</a> (2021). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://revistas.pucp.edu.pe/index.php/lexis/article/view/23843">«Los riesgos de una lingüística desmemoriada: a propósito de la etimología puquina de "inca<span style="padding-right:0.2em;">"</span>»</a>. <i>Lexis</i> (Lima) <b>45</b> (1): 227-261. <small><a href="/wiki/ISSN" class="mw-redirect" title="ISSN">ISSN</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//portal.issn.org/resource/issn/0254-9239">0254-9239</a></small>. <small><a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.18800%2Flexis.202101.006">10.18800/lexis.202101.006</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.atitle=Los+riesgos+de+una+ling%C3%BC%C3%ADstica+desmemoriada%3A+a+prop%C3%B3sito+de+la+etimolog%C3%ADa+puquina+de+%22inca%22&amp;rft.au=Cerr%C3%B3n-Palomino%2C+Rodolfo&amp;rft.aufirst=Rodolfo&amp;rft.aulast=Cerr%C3%B3n-Palomino&amp;rft.date=2021&amp;rft.genre=article&amp;rft.issn=0254-9239&amp;rft.issue=1&amp;rft.jtitle=Lexis&amp;rft.pages=227-261&amp;rft.place=Lima&amp;rft.volume=45&amp;rft_id=https%3A%2F%2Frevistas.pucp.edu.pe%2Findex.php%2Flexis%2Farticle%2Fview%2F23843&amp;rft_id=info%3Adoi%2F10.18800%2Flexis.202101.006&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="book"></cite><span id="CITAREFCerrón-Palomino2015" class="citation libro"><a href="/wiki/Rodolfo_Cerr%C3%B3n_Palomino" class="mw-redirect" title="Rodolfo Cerrón Palomino">Cerrón-Palomino, Rodolfo</a> (2015). «Glosario de términos indígenas». En Hernández Astete, Francisco; Cerrón-Palomino, Rodolfo, eds. <i>Juan de Betanzos y el Tahuantinsuyo: Nueva edición de la Suma y Narración de los Incas</i>. Lima: PUCP. pp.&#160;441-463. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9786123170707" title="Especial:FuentesDeLibros/9786123170707">9786123170707</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.atitle=Juan+de+Betanzos+y+el+Tahuantinsuyo%3A+Nueva+edici%C3%B3n+de+la+Suma+y+Narraci%C3%B3n+de+los+Incas&amp;rft.au=Cerr%C3%B3n-Palomino%2C+Rodolfo&amp;rft.aufirst=Rodolfo&amp;rft.aulast=Cerr%C3%B3n-Palomino&amp;rft.btitle=Glosario+de+t%C3%A9rminos+ind%C3%ADgenas&amp;rft.date=2015&amp;rft.genre=bookitem&amp;rft.isbn=9786123170707&amp;rft.pages=441-463&amp;rft.place=Lima&amp;rft.pub=PUCP&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="book"></cite><span id="CITAREFSzeminski2016" class="citation libro">Szeminski, Jan (2016). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books/about/De_las_vidas_del_Inqa_Manqu_Qhapaq.html?id=AsaEnQAACAAJ&amp;redir_esc=y"><i>De las vidas del Inqa Manqu Qhapaq</i></a>. Ediciones El Lector.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.au=Szeminski%2C+Jan&amp;rft.aufirst=Jan&amp;rft.aulast=Szeminski&amp;rft.btitle=De+las+vidas+del+Inqa+Manqu+Qhapaq&amp;rft.date=2016&amp;rft.genre=book&amp;rft.pub=Ediciones+El+Lector&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%2Fabout%2FDe_las_vidas_del_Inqa_Manqu_Qhapaq.html%3Fid%3DAsaEnQAACAAJ%26redir_esc%3Dy&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFReal_Academia_Española" class="citation enciclopedia">Real Academia Española. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dle.rae.es/inca">«inca»</a>. <i>Diccionario de la lengua española</i> (23.ª edición).</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.atitle=Diccionario+de+la+lengua+espa%C3%B1ola&amp;rft.au=Real+Academia+Espa%C3%B1ola&amp;rft.aulast=Real+Academia+Espa%C3%B1ola&amp;rft.btitle=inca&amp;rft.edition=23.%C2%AA&amp;rft.genre=bookitem&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fdle.rae.es%2Finca&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="web"></cite><span id="CITAREFLara,_Luis_Fernando_et_al" class="citation web">Lara, Luis Fernando et al. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dem.colmex.mx/Ver/inca">«inca»</a>. <i>Diccionario del Español de México</i>. Ciudad de México: El Colegio de México<span class="reference-accessdate">. Consultado el 26 de febrero de 2024</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.atitle=inca&amp;rft.au=Lara%2C+Luis+Fernando+et+al&amp;rft.aulast=Lara%2C+Luis+Fernando+et+al&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=Diccionario+del+Espa%C3%B1ol+de+M%C3%A9xico&amp;rft.place=Ciudad+de+M%C3%A9xico&amp;rft.pub=El+Colegio+de+M%C3%A9xico&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fdem.colmex.mx%2FVer%2Finca&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTECerrón-Palomino2021229-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTECerrón-Palomino2021229_9-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFCerrón-Palomino2021">Cerrón-Palomino, 2021</a>, p.&#160;229.</span> </li> <li id="cite_note-itier19-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-itier19_10-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="journal"></cite><span id="CITAREFItier2019" class="citation publicación">Itier, César (2019). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://journals.openedition.org/bifea/10587">«¿Qué significaba el término inka?»</a>. <i>Bulletin de l'Institut Français d'Études Andines</i> <b>48</b> (2): 135-152. <small><a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.4000%2Fbifea.10587">10.4000/bifea.10587</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.atitle=%C2%BFQu%C3%A9+significaba+el+t%C3%A9rmino+inka%3F&amp;rft.au=Itier%2C+C%C3%A9sar&amp;rft.aufirst=C%C3%A9sar&amp;rft.aulast=Itier&amp;rft.date=2019&amp;rft.genre=article&amp;rft.issue=2&amp;rft.jtitle=Bulletin+de+l%27Institut+Fran%C3%A7ais+d%27%C3%89tudes+Andines&amp;rft.pages=135-152&amp;rft.volume=48&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fjournals.openedition.org%2Fbifea%2F10587&amp;rft_id=info%3Adoi%2F10.4000%2Fbifea.10587&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="book"></cite><span id="CITAREFCerrón-Palomino2008" class="citation libro"><a href="/wiki/Rodolfo_Cerr%C3%B3n_Palomino" class="mw-redirect" title="Rodolfo Cerrón Palomino">Cerrón-Palomino, Rodolfo</a> (2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://repositorio.pucp.edu.pe/index/handle/123456789/174297"><i>Voces del Ande&#160;: Ensayos sobre onomástica andina</i></a>. Lima: PUCP. p.&#160;339. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9789972428562" title="Especial:FuentesDeLibros/9789972428562">9789972428562</a></small>. <small><a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.18800%2F9789972428562">10.18800/9789972428562</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.au=Cerr%C3%B3n-Palomino%2C+Rodolfo&amp;rft.aufirst=Rodolfo&amp;rft.aulast=Cerr%C3%B3n-Palomino&amp;rft.btitle=Voces+del+Ande+%3A+Ensayos+sobre+onom%C3%A1stica+andina&amp;rft.date=2008&amp;rft.genre=book&amp;rft.isbn=9789972428562&amp;rft.pages=339&amp;rft.place=Lima&amp;rft.pub=PUCP&amp;rft_id=http%3A%2F%2Frepositorio.pucp.edu.pe%2Findex%2Fhandle%2F123456789%2F174297&amp;rft_id=info%3Adoi%2F10.18800%2F9789972428562&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTECerrón-Palomino2015444-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTECerrón-Palomino2015444_12-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFCerrón-Palomino2015">Cerrón-Palomino, 2015</a>, p.&#160;444.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text">Santo Tomás, D. ([1560] 2013). <i>Lexicón o vocabulario de la lengua general del Perú compuesto por el Maestro Fray Domingo de Santo Thomas de la Orden de Santo Domingo</i> (J. Calvo Pérez &amp; H. Urbano, Eds.). Lima: USMP, vol 1, p. 306 [f. 115v].</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTECerrón-Palomino´2015443-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTECerrón-Palomino´2015443_14-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFCerrón-Palomino´2015">Cerrón-Palomino, ´2015</a>, p.&#160;443.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text">Anónimo (posiblemente <a href="/wiki/Blas_Valera" title="Blas Valera">Blas Valera</a>, [1586] 2014). <i>Arte y vocabulario en la lengua general del Perú (R. Cerrón-Palomino, R. Bendezú Araujo &amp; J. Acurio Palma, Eds.). Lima: PUCP, p. 60.</i></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text">Sobre el sentido de <i>qhapaq</i> en el quechua del inga, ver <cite class="book"></cite><span id="CITAREFItier2023" class="citation libro">Itier, César (2023). <i>Palabras clave de la sociedad y la cultura incas</i>. Lima: Instituto Francés de Estudios Andinos; Instituto de Estudios Peruanos. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/978-612-4358-18-0" title="Especial:FuentesDeLibros/978-612-4358-18-0">978-612-4358-18-0</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.au=Itier%2C+C%C3%A9sar&amp;rft.aufirst=C%C3%A9sar&amp;rft.aulast=Itier&amp;rft.btitle=Palabras+clave+de+la+sociedad+y+la+cultura+incas&amp;rft.date=2023&amp;rft.genre=book&amp;rft.isbn=978-612-4358-18-0&amp;rft.place=Lima&amp;rft.pub=Instituto+Franc%C3%A9s+de+Estudios+Andinos%3B+Instituto+de+Estudios+Peruanos&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="book"></cite><span id="CITAREFTorero_Fernández_de_Córdova2005" class="citation libro"><a href="/wiki/Alfredo_Torero_Fern%C3%A1ndez_de_C%C3%B3rdova" title="Alfredo Torero Fernández de Córdova">Torero Fernández de Córdova, Torero</a> (2005). <i>Idiomas de los Andes&#160;: lingüística e historia</i> (2 edición). Lima: Horizonte. p.&#160;146. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9972699382" title="Especial:FuentesDeLibros/9972699382">9972699382</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.au=Torero+Fern%C3%A1ndez+de+C%C3%B3rdova%2C+Torero&amp;rft.aufirst=Torero&amp;rft.aulast=Torero+Fern%C3%A1ndez+de+C%C3%B3rdova&amp;rft.btitle=Idiomas+de+los+Andes+%3A+ling%C3%BC%C3%ADstica+e+historia&amp;rft.date=2005&amp;rft.edition=2&amp;rft.genre=book&amp;rft.isbn=9972699382&amp;rft.pages=146&amp;rft.place=Lima&amp;rft.pub=Horizonte&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTECerrón-Palomino2021-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTECerrón-Palomino2021_18-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFCerrón-Palomino2021">Cerrón-Palomino, 2021</a>.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEItier2019149-150-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEItier2019149-150_19-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFItier2019">Itier, 2019</a>, pp.&#160;149-150.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTECerrón-Palomino2021238-250-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTECerrón-Palomino2021238-250_20-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFCerrón-Palomino2021">Cerrón-Palomino, 2021</a>, pp.&#160;238-250.</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="web"></cite><span id="CITAREFAndrade_Ciudad2024-03-16" class="citation web">Andrade Ciudad, Luis (16 de marzo de 2024). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://tramacritica.pe/critica/2024/03/16/un-fascinante-vocabulario-incaico/">«Un fascinante vocabulario incaico»</a>. <i>Trama: Espacio de Crítica y Debate</i><span class="reference-accessdate">. Consultado el 12 de abril de 2024</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.atitle=Un+fascinante+vocabulario+incaico&amp;rft.au=Andrade+Ciudad%2C+Luis&amp;rft.aufirst=Luis&amp;rft.aulast=Andrade+Ciudad&amp;rft.date=2024-03-16&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=Trama%3A+Espacio+de+Cr%C3%ADtica+y+Debate&amp;rft_id=https%3A%2F%2Ftramacritica.pe%2Fcritica%2F2024%2F03%2F16%2Fun-fascinante-vocabulario-incaico%2F&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="journal"></cite><span id="CITAREFCerrón-Palomino2011" class="citation publicación"><a href="/wiki/Rodolfo_Cerr%C3%B3n_Palomino" class="mw-redirect" title="Rodolfo Cerrón Palomino">Cerrón-Palomino, Rodolfo</a> (2011). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.scielo.cl/scielo.php?pid=S0718-10432011000100007&amp;script=sci_arttext">«El legado onomástico puquina: a propósito de" Capac" y" Yupanqui<span style="padding-right:0.2em;">"</span>»</a>. <i>Estudios Atacameños</i> (41): 119-130. <small><a href="/wiki/Digital_object_identifier" class="mw-redirect" title="Digital object identifier">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.4067%2FS0718-10432011000100007">10.4067/S0718-10432011000100007</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.atitle=El+legado+onom%C3%A1stico+puquina%3A+a+prop%C3%B3sito+de%22+Capac%22+y%22+Yupanqui%22&amp;rft.au=Cerr%C3%B3n-Palomino%2C+Rodolfo&amp;rft.aufirst=Rodolfo&amp;rft.aulast=Cerr%C3%B3n-Palomino&amp;rft.date=2011&amp;rft.genre=article&amp;rft.issue=41&amp;rft.jtitle=Estudios+Atacame%C3%B1os&amp;rft.pages=119-130&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.scielo.cl%2Fscielo.php%3Fpid%3DS0718-10432011000100007%26script%3Dsci_arttext&amp;rft_id=info%3Adoi%2F10.4067%2FS0718-10432011000100007&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEItier2019149-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEItier2019149_23-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFItier2019">Itier, 2019</a>, p.&#160;149.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTECerrón-Palomino2015443-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTECerrón-Palomino2015443_24-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFCerrón-Palomino2015">Cerrón-Palomino, 2015</a>, p.&#160;443.</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text">Herrera, 2006: 479</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text">Temoche, 2010: 27</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text">Rostworowski, 1999: 53</span> </li> <li id="cite_note-8f22b258-28"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-8f22b258_28-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-8f22b258_28-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Rostworowski, 2001: 124</span> </li> <li id="cite_note-Molestina26-29"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Molestina26_29-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Molestina26_29-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Molestina26_29-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Molestina, 1994: 26 </span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text">Temoche, 2010: 227</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text">Temoche, 2010: 31, 154, 225</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text">Temoche, 2010: 159</span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text">Temoche, 2010: 53, 111, 144</span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text">Temoche, 2010: 145</span> </li> <li id="cite_note-1d9e1bfa-35"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-1d9e1bfa_35-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-1d9e1bfa_35-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Temoche, 2010: 71</span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text">Temoche, 2010: 154</span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text">Temoche, 2010: 181</span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a></span> <span class="reference-text">Temoche, 2010: 179</span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text">Temoche, 2010: 144-145</span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text">Temoche, 2010: 157</span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text">Temoche, 2010: 144</span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a></span> <span class="reference-text">Temoche, 2010: 143</span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a></span> <span class="reference-text">Temoche, 2010: 149</span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a></span> <span class="reference-text">Temoche, 2010: 116</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBravo_Guerreira198595-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBravo_Guerreira198595_45-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFBravo_Guerreira1985">Bravo Guerreira, 1985</a>, p.&#160;95.</span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a></span> <span class="reference-text">Temoche, 2010: 130</span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span class="reference-text">Temoche, 2010: 168</span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text">Martinengui, 1980: 37</span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a></span> <span class="reference-text">Temoche, 2010: 127</span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="book"></cite><span id="CITAREFgonzales2000" class="citation libro">gonzales (2000). «8». En M.N. Tarrago, ed. <i>dominacion inca . tambos, caminos y santuarios</i>. buenos aires: sudamericana. p.&#160;312.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.atitle=dominacion+inca+.+tambos%2C+caminos+y+santuarios&amp;rft.au=gonzales&amp;rft.aulast=gonzales&amp;rft.btitle=8&amp;rft.date=2000&amp;rft.genre=bookitem&amp;rft.pages=312&amp;rft.place=buenos+aires&amp;rft.pub=sudamericana&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-8fa9273c-51"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-8fa9273c_51-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-8fa9273c_51-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Temoche, 2010: 128</span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a></span> <span class="reference-text">Temoche, 2010: 128-129</span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a></span> <span class="reference-text">Anderson, Norman (2000). <i>Las religiones del mundo</i>. Editorial Mundo Hispano, pp. 32. <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9780311057672" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9780311057672</a>.</span> </li> <li id="cite_note-Millones313-54"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Millones313_54-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Millones313_54-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Millones, Luis (2008). "Escondiendo la muerte: Atahualpa y Hernando de Soto en la pluma de Garcilaso". En <i>Nuevas lecturas de La Florida del Inca</i>. Editado por Carmen de Mora Valcárcel &amp; Antonio Garrido Aranda. Madrid: Iberoamericana Editorial, pp. 313. <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9788484893578" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9788484893578</a>.</span> </li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Myriam_Noem%C3%AD_Tarrag%C3%B3" title="Myriam Noemí Tarragó">Tarragó, Myriam N.</a> (2014). <i>Pueblos originarios y la conquista: Nueva Historia Argentina</i>. Penguin Random. <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9789500748315" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9789500748315</a>.</span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a></span> <span class="reference-text">Rivera, 2003:</span> </li> <li id="cite_note-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-57">↑</a></span> <span class="reference-text">Herrera, 2006: 406</span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a></span> <span class="reference-text">Betanzos, Juan de (2013). <i>Suma y narración de los incas</i>. Linkgua digital, pp. 11. <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9788490071342" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9788490071342</a>.</span> </li> <li id="cite_note-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-59">↑</a></span> <span class="reference-text">Bendezú, Edmundo (1986). <i>La otra literatura peruana</i>. Fondo de Cultura Económica, pp. 18. <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9789681622497" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9789681622497</a>.</span> </li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-60">↑</a></span> <span class="reference-text">Cárdenas Fernández, Leiner <a rel="nofollow" class="external text" href="http://history-peru.blogspot.cl/2015/05/capac-cuna.html">Cápac cuna</a>. Blog <i>Aprenda historia de la Humanidad</i>. Publicado el 17 de mayo de 2015. Consultado el 21 de abril de 2017.</span> </li> <li id="cite_note-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-61">↑</a></span> <span class="reference-text">Qapaq significa literalmente "poderoso", el "el que tiene el poder", pero se usa también con el significado de "principal" o "capital".</span> </li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-62">↑</a></span> <span class="reference-text">Olmedo Llanos, Óscar (2006). <i>Paranoiaimara</i>. Plural editores, pp. 302. <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9789995410452" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9789995410452</a>.</span> </li> <li id="cite_note-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-63">↑</a></span> <span class="reference-text">Temoche, 2010: 25, 72</span> </li> <li id="cite_note-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-64">↑</a></span> <span class="reference-text">Temoche, 2010: 23</span> </li> <li id="cite_note-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-65">↑</a></span> <span class="reference-text">Temoche, 2010: 33</span> </li> <li id="cite_note-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-66">↑</a></span> <span class="reference-text">Porras Barrenechea, Raúl (1999). <i>El legado quechua: indagaciones peruanas</i>. Universidad Nacional Mayor San Marcos, pp. 368. <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9789972460692" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9789972460692</a>.</span> </li> <li id="cite_note-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-67">↑</a></span> <span class="reference-text">Rostworowski de Díez Canseco, María (2001). <i>Pachacutec Inca Yupanqui</i>. Lima: Instituto de Estudios Peruanos, pp. 50. <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9789972510601" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9789972510601</a>.</span> </li> <li id="cite_note-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-68">↑</a></span> <span class="reference-text">Betanzos, 2013: 11-12</span> </li> <li id="cite_note-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-69">↑</a></span> <span class="reference-text">Rostworowski, 2001: 47</span> </li> <li id="cite_note-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-70">↑</a></span> <span class="reference-text">Rostworowski, 2001: 49</span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a></span> <span class="reference-text">Rostworowski, María (2015). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.google.cl/books/edition/Historia_del_Tahuantinsuyu/1WhKCgAAQBAJ?hl"><i>Historia del Tahuantinsuyu</i></a>. Lima: Instituto de Estudios Peruanos. <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9789972515255" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9789972515255</a>.</span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a></span> <span class="reference-text">Rostworowski, 2001: 118</span> </li> <li id="cite_note-73"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-73">↑</a></span> <span class="reference-text">Rostworowski, 2001: 245, 248</span> </li> <li id="cite_note-74"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-74">↑</a></span> <span class="reference-text">Temoche, 2010: 138</span> </li> <li id="cite_note-Della214-75"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Della214_75-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Della214_75-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Della Santa, Elisabeth (1969). <i>Historia de los incas: indagaciones sobre algunos problemas discutidos</i>. Arequipa: editado por la autora, pp. 214.</span> </li> <li id="cite_note-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-76">↑</a></span> <span class="reference-text">Della, 1969: 50</span> </li> <li id="cite_note-Temoche25-77"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Temoche25_77-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Temoche25_77-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Temoche, 2010: 25</span> </li> <li id="cite_note-78"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-78">↑</a></span> <span class="reference-text">Velasco, Juan (2014). <i>Historia del Reino de Quito: Historia antigua</i>. Tomo II. Editorial JG, pp. 83. <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9789942139115" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9789942139115</a>.</span> </li> <li id="cite_note-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-79">↑</a></span> <span class="reference-text">Zapater Equioíz, Horacio (1997). "Huincas y mapuches (1550-1562)". Revista <i>Historia</i>. Santiago, Instituto de Historia de la Pontificia Universidad Católica de Chile, Vol. 30, pp. 441-504 (véase pp. 442).</span> </li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-80">↑</a></span> <span class="reference-text">Herrera, 2006: 408</span> </li> <li id="cite_note-81"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-81">↑</a></span> <span class="reference-text">Herrera, 2004: 403</span> </li> <li id="cite_note-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-82">↑</a></span> <span class="reference-text">Herrera, 2006: 409</span> </li> <li id="cite_note-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-83">↑</a></span> <span class="reference-text">Pérez Marcos, Regina María (2002). "Aspectos institucionales de la aculturación indígena en la gestación de la sociedad colonial peruana". En <i>Derecho y administración pública en las Indias hispánicas: actas del XII Congreso Internacional de Historia del Derecho Indiano (Toledo, 19 a 21 de octubre de 1998)</i>. Cuenca: Universidad de Castilla La Mancha, pp. 1321-1340 (véase pp. 1329). Coordinación de Feliciano Barros Pintado. <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9788484271802" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9788484271802</a>.</span> </li> <li id="cite_note-84"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-84">↑</a></span> <span class="reference-text">Pérez, 2002: 1330-1331</span> </li> <li id="cite_note-85"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-85">↑</a></span> <span class="reference-text">Navarro, José María &amp; Navarro Pascual Navarro (2001). <i>Una denuncia profética desde el Perú a mediados del siglo XVIII: el «Planctus indorum christianorum in America Peruntina»</i>. Pontificia Universidad Católica del Perú, pp. 21. <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9789972424144" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9789972424144</a>.</span> </li> <li id="cite_note-86"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-86">↑</a></span> <span class="reference-text">Huamán Rodríguez, Gloria (2016). <i>Segregación política de los pueblos indígenas en Perú</i>. Universidad de Deusto pp. 26. <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9788415759799" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9788415759799</a>.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKlauer200634-87"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEKlauer200634_87-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFKlauer2006">Klauer, 2006</a>, p.&#160;34.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDe_Velasco1981xlii-88"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEDe_Velasco1981xlii_88-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFDe_Velasco1981">De Velasco, 1981</a>, p.&#160;xlii.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBravo_Guerreira198529-89"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBravo_Guerreira198529_89-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFBravo_Guerreira1985">Bravo Guerreira, 1985</a>, p.&#160;29.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEKlauer200635-90"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEKlauer200635_90-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEKlauer200635_90-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFKlauer2006">Klauer, 2006</a>, p.&#160;35.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBravo_Guerreira198534-91"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEBravo_Guerreira198534_91-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEBravo_Guerreira198534_91-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFBravo_Guerreira1985">Bravo Guerreira, 1985</a>, p.&#160;34.</span> </li> <li id="cite_note-92"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-92">↑</a></span> <span class="reference-text">Mendizábal, 2002: 90</span> </li> <li id="cite_note-Bauer60-93"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Bauer60_93-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Bauer60_93-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Bauer, 1996: 60</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTELastres195425-94"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTELastres195425_94-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFLastres1954">Lastres, 1954</a>, p.&#160;25.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDe_la_Riva_Agüero1953188-95"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEDe_la_Riva_Agüero1953188_95-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFDe_la_Riva_Agüero1953">De la Riva Agüero, 1953</a>, p.&#160;188.</span> </li> <li id="cite_note-Bauer62-96"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Bauer62_96-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Bauer62_96-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Bauer, 1996: 62</span> </li> <li id="cite_note-Bauer61-97"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Bauer61_97-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Bauer61_97-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Bauer61_97-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Bauer61_97-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Bauer, 1996: 61</span> </li> <li id="cite_note-98"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-98">↑</a></span> <span class="reference-text">Bauer, 1996: 64</span> </li> <li id="cite_note-99"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-99">↑</a></span> <span class="reference-text">Busto, 2000: 12</span> </li> <li id="cite_note-100"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-100">↑</a></span> <span class="reference-text">Busto, 2000: 14</span> </li> <li id="cite_note-101"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-101">↑</a></span> <span class="reference-text">Busto, 2000: 16</span> </li> <li id="cite_note-102"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-102">↑</a></span> <span class="reference-text">Busto, 2000: 22</span> </li> <li id="cite_note-103"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-103">↑</a></span> <span class="reference-text">Busto, 2000: 24</span> </li> <li id="cite_note-104"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-104">↑</a></span> <span class="reference-text">Busto, 2000: 28</span> </li> <li id="cite_note-105"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-105">↑</a></span> <span class="reference-text">Busto, 2000: 34</span> </li> <li id="cite_note-106"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-106">↑</a></span> <span class="reference-text">Rostworowski, 2001: 244</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMartinengui_Suárez198740-107"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMartinengui_Suárez198740_107-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMartinengui_Suárez198740_107-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFMartinengui_Suárez1987">Martinengui Suárez, 1987</a>, p.&#160;40.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMartinengui_Suárez1987105-108"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMartinengui_Suárez1987105_108-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFMartinengui_Suárez1987">Martinengui Suárez, 1987</a>, p.&#160;105.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTERamírez200620-109"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTERamírez200620_109-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFRamírez2006">Ramírez, 2006</a>, p.&#160;20.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMróz198481-111"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMróz198481_111-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFMróz1984">Mróz, 1984</a>, p.&#160;81.</span> </li> <li id="cite_note-112"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-112">↑</a></span> <span class="reference-text">Navarro y Lamarca, Carlos &amp; Eduardo de Hinojosa (1910). <i>Compendio de la historia general de América</i>. Tomo I. Buenos Aires: Ángel Estrada y compañía, pp. 331.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTERamírez200620-21-113"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTERamírez200620-21_113-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFRamírez2006">Ramírez, 2006</a>, pp.&#160;20-21.</span> </li> <li id="cite_note-115"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-115">↑</a></span> <span class="reference-text">Biadós Yacovazzo, Bernardo V. (2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.faculty.ucr.edu/~legneref/biados/hitunen.htm">Hiltunen y como hace sus críticas a Zseminsky de Habich y Ponce Sanginés</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121029153322/http://www.faculty.ucr.edu/~legneref/biados/hitunen.htm">Archivado</a> el 29 de octubre de 2012 en <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>.. Universidad San Francisco de Asís, La Paz. Digitalizado en 2015 por <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.faculty.ucr.edu">University of California</a>.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDe_Velasco198131-33-116"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEDe_Velasco198131-33_116-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFDe_Velasco1981">De Velasco, 1981</a>, pp.&#160;31-33.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDe_Velasco1981xxxviii-117"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEDe_Velasco1981xxxviii_117-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFDe_Velasco1981">De Velasco, 1981</a>, p.&#160;xxxviii.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDe_Velasco198132-118"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEDe_Velasco198132_118-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEDe_Velasco198132_118-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEDe_Velasco198132_118-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEDe_Velasco198132_118-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEDe_Velasco198132_118-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEDe_Velasco198132_118-5"><sup><i><b>f</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFDe_Velasco1981">De Velasco, 1981</a>, p.&#160;32.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDe_Velasco198197-123"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEDe_Velasco198197_123-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFDe_Velasco1981">De Velasco, 1981</a>, p.&#160;97.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDe_Velasco198133-126"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEDe_Velasco198133_126-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEDe_Velasco198133_126-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEDe_Velasco198133_126-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFDe_Velasco1981">De Velasco, 1981</a>, p.&#160;33.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMeans1920225-130"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMeans1920225_130-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFMeans1920">Means, 1920</a>, p.&#160;225.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTERafinesque1833103-132-131"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTERafinesque1833103-132_131-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFRafinesque1833">Rafinesque, 1833</a>, pp.&#160;103-132.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMeans1920223-224-132"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMeans1920223-224_132-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFMeans1920">Means, 1920</a>, pp.&#160;223-224.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTERafinesque1833131-133"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTERafinesque1833131_133-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTERafinesque1833131_133-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTERafinesque1833131_133-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTERafinesque1833131_133-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTERafinesque1833131_133-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTERafinesque1833131_133-5"><sup><i><b>f</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTERafinesque1833131_133-6"><sup><i><b>g</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFRafinesque1833">Rafinesque, 1833</a>, p.&#160;131.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMeans1920223-136"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMeans1920223_136-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMeans1920223_136-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMeans1920223_136-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMeans1920223_136-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMeans1920223_136-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMeans1920223_136-5"><sup><i><b>f</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMeans1920223_136-6"><sup><i><b>g</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMeans1920223_136-7"><sup><i><b>h</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFMeans1920">Means, 1920</a>, p.&#160;223.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMeans1920224-144"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMeans1920224_144-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMeans1920224_144-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMeans1920224_144-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMeans1920224_144-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMeans1920224_144-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFMeans1920">Means, 1920</a>, p.&#160;224.</span> </li> <li id="cite_note-151"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-151">↑</a></span> <span class="reference-text">Jaguaribe, Domingos (1927). <i>O imperio dos incas: no Perú e no Mexico</i>. Empresa Typographica Editora "O Pensamento", pp. 85, 101, 109, 121, 135, 145, 151, 161, 171, 179, 197, 209.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948300-302-152"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948300-302_152-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFGarcía_Ortiz1948">García Ortiz, 1948</a>, pp.&#160;300-302.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948287-153"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948287_153-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFGarcía_Ortiz1948">García Ortiz, 1948</a>, p.&#160;287.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302-155"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302_155-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302_155-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302_155-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302_155-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302_155-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302_155-5"><sup><i><b>f</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302_155-6"><sup><i><b>g</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302_155-7"><sup><i><b>h</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302_155-8"><sup><i><b>i</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302_155-9"><sup><i><b>j</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302_155-10"><sup><i><b>k</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302_155-11"><sup><i><b>l</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGarcía_Ortiz1948302_155-12"><sup><i><b>m</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFGarcía_Ortiz1948">García Ortiz, 1948</a>, p.&#160;302.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMendoza_del_Solar1920177-179-169"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMendoza_del_Solar1920177-179_169-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITAREFMendoza_del_Solar1920">Mendoza del Solar, 1920</a>, pp.&#160;177-179.</span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografía"><span id="Bibliograf.C3.ADa"></span>Bibliografía</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Inca&amp;action=edit&amp;section=15" title="Editar sección: Bibliografía"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r159346827">.mw-parser-output .refbegin{font-size:90%;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents>ul{margin-left:0}.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents>ul>li{margin-left:0;padding-left:3.2em;text-indent:-3.2em}.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents ul,.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents ul li{list-style:none}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents>ul>li{padding-left:1.6em;text-indent:-1.6em}}.mw-parser-output .refbegin-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .refbegin-columns ul{margin-top:0}.mw-parser-output .refbegin-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}</style><div class="refbegin refbegin-columns references-column-count references-column-count-2" style="column-count: 2;"> <ul><li><i>Historia Universal: América y el nuevo mundo</i>. Tomo VI. Madrid: Espasa Calpe, 2001. <a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9788423926923" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9788423926923</a>.</li> <li><cite class="book"></cite><span id="CITAREFBauer1996" class="citation libro">Bauer, Brian S. (1996). <i>El desarrollo del estado inca</i>. Cuzco: Centro de Estudios Regionales Andinos "Bartolomé de Las Casas". <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9788483870464" title="Especial:FuentesDeLibros/9788483870464">9788483870464</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.au=Bauer%2C+Brian+S.&amp;rft.aufirst=Brian+S.&amp;rft.aulast=Bauer&amp;rft.btitle=El+desarrollo+del+estado+inca&amp;rft.date=1996&amp;rft.genre=book&amp;rft.isbn=9788483870464&amp;rft.place=Cuzco&amp;rft.pub=Centro+de+Estudios+Regionales+Andinos+%22Bartolom%C3%A9+de+Las+Casas%22&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><cite class="book"></cite><span id="CITAREFBravo_Guerreira1985" class="citation libro">Bravo Guerreira, María Concepción (1985). <i>Tiempo de los Incas</i>. Madrid: Alhambra. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9788420513454" title="Especial:FuentesDeLibros/9788420513454">9788420513454</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.au=Bravo+Guerreira%2C+Mar%C3%ADa+Concepci%C3%B3n&amp;rft.aufirst=Mar%C3%ADa+Concepci%C3%B3n&amp;rft.aulast=Bravo+Guerreira&amp;rft.btitle=Tiempo+de+los+Incas&amp;rft.date=1985&amp;rft.genre=book&amp;rft.isbn=9788420513454&amp;rft.place=Madrid&amp;rft.pub=Alhambra&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><cite class="book"></cite><span id="CITAREFDe_la_Riva_Agüero1953" class="citation libro">De la Riva Agüero, José (1953). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.cl/books?redir_esc=y&amp;id=Lx7VAAAAMAAJ&amp;focus"><i>Historia del Perú: selección</i></a> <b>I</b>. Lima: Librería Studium.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.au=De+la+Riva+Ag%C3%BCero%2C+Jos%C3%A9&amp;rft.aufirst=Jos%C3%A9&amp;rft.aulast=De+la+Riva+Ag%C3%BCero&amp;rft.btitle=Historia+del+Per%C3%BA%3A+selecci%C3%B3n&amp;rft.date=1953&amp;rft.genre=book&amp;rft.place=Lima&amp;rft.pub=Librer%C3%ADa+Studium&amp;rft.volume=I&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.cl%2Fbooks%3Fredir_esc%3Dy%26id%3DLx7VAAAAMAAJ%26focus&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><cite class="book"></cite><span id="CITAREFDe_Velasco1981" class="citation libro">De Velasco, Juan (1981). <i>Historia del Reino de Quito en la América Meridional</i>. Caracas: Biblioteca Ayacucho. Edición, prólogo, notas y cronología de Alfredo Pareja y Díez Canseco. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9788466000697" title="Especial:FuentesDeLibros/9788466000697">9788466000697</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.au=De+Velasco%2C+Juan&amp;rft.aufirst=Juan&amp;rft.aulast=De+Velasco&amp;rft.btitle=Historia+del+Reino+de+Quito+en+la+Am%C3%A9rica+Meridional&amp;rft.date=1981&amp;rft.genre=book&amp;rft.isbn=9788466000697&amp;rft.place=Caracas&amp;rft.pub=Biblioteca+Ayacucho.+Edici%C3%B3n%2C+pr%C3%B3logo%2C+notas+y+cronolog%C3%ADa+de+Alfredo+Pareja+y+D%C3%ADez+Canseco&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><cite class="book"></cite><span id="CITAREFDel_Busto_Duthurburu2000" class="citation libro">Del Busto Duthurburu, José Antonio (2000). <i>Una cronología aproximada del Tahuantinsuyo</i>. Lima: Pontificia Universidad Católica del Perú. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9789972423505" title="Especial:FuentesDeLibros/9789972423505">9789972423505</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.au=Del+Busto+Duthurburu%2C+Jos%C3%A9+Antonio&amp;rft.aufirst=Jos%C3%A9+Antonio&amp;rft.aulast=Del+Busto+Duthurburu&amp;rft.btitle=Una+cronolog%C3%ADa+aproximada+del+Tahuantinsuyo&amp;rft.date=2000&amp;rft.genre=book&amp;rft.isbn=9789972423505&amp;rft.place=Lima&amp;rft.pub=Pontificia+Universidad+Cat%C3%B3lica+del+Per%C3%BA&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><cite class="book"></cite><span id="CITAREFGarcía_Ortiz1948" class="citation libro">García Ortiz, Santos (1948). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.google.cl/books/edition/Historia_del_Per%C3%BA_Descubrimiento_conqui/hZIwAQAAMAAJ?hl"><i>Historia del Perú: Descubrimiento, conquista y virreynato</i></a>. Lima: Lumen.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.au=Garc%C3%ADa+Ortiz%2C+Santos&amp;rft.aufirst=Santos&amp;rft.aulast=Garc%C3%ADa+Ortiz&amp;rft.btitle=Historia+del+Per%C3%BA%3A+Descubrimiento%2C+conquista+y+virreynato&amp;rft.date=1948&amp;rft.genre=book&amp;rft.place=Lima&amp;rft.pub=Lumen&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.google.cl%2Fbooks%2Fedition%2FHistoria_del_Per%25C3%25BA_Descubrimiento_conqui%2FhZIwAQAAMAAJ%3Fhl&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><cite class="book"></cite><span id="CITAREFHerrera_Cuntti2006" class="citation libro">Herrera Cuntti, Arístides (2006). <i>Divagaciones históricas en la web</i> <b>II</b>. Chincha: Autor. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/978-9972-2908-2-4" title="Especial:FuentesDeLibros/978-9972-2908-2-4">978-9972-2908-2-4</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.au=Herrera+Cuntti%2C+Ar%C3%ADstides&amp;rft.aufirst=Ar%C3%ADstides&amp;rft.aulast=Herrera+Cuntti&amp;rft.btitle=Divagaciones+hist%C3%B3ricas+en+la+web&amp;rft.date=2006&amp;rft.genre=book&amp;rft.isbn=978-9972-2908-2-4&amp;rft.place=Chincha&amp;rft.pub=Autor&amp;rft.volume=II&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><cite class="book"></cite><span id="CITAREFKlauer2006" class="citation libro">Klauer, Alfonso (2006). <i>Tahuantinsuyo: El cóndor herido de muerte</i>. Lima: Juan Carlos Martínez Coll. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9788468954219" title="Especial:FuentesDeLibros/9788468954219">9788468954219</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.au=Klauer%2C+Alfonso&amp;rft.aufirst=Alfonso&amp;rft.aulast=Klauer&amp;rft.btitle=Tahuantinsuyo%3A+El+c%C3%B3ndor+herido+de+muerte&amp;rft.date=2006&amp;rft.genre=book&amp;rft.isbn=9788468954219&amp;rft.place=Lima&amp;rft.pub=Juan+Carlos+Mart%C3%ADnez+Coll&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><cite class="journal"></cite><span id="CITAREFLastres1954" class="citation publicación">Lastres, Juan B. (1954). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.cl/books?id=X-UiAQAAMAAJ&amp;newbks">«Historia de la viruela en el Perú»</a>. <i>Salud y bienestar social</i> (Lima: Oficina de Prensa y Propaganda del Ministerio de Salud Pública y Bienestar Social) <b>III</b> (9): 13-148.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.atitle=Historia+de+la+viruela+en+el+Per%C3%BA&amp;rft.au=Lastres%2C+Juan+B.&amp;rft.aufirst=Juan+B.&amp;rft.aulast=Lastres&amp;rft.date=1954&amp;rft.genre=article&amp;rft.issue=9&amp;rft.jtitle=Salud+y+bienestar+social&amp;rft.pages=13-148&amp;rft.place=Lima&amp;rft.pub=Oficina+de+Prensa+y+Propaganda+del+Ministerio+de+Salud+P%C3%BAblica+y+Bienestar+Social&amp;rft.volume=III&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.cl%2Fbooks%3Fid%3DX-UiAQAAMAAJ%26newbks&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><cite class="book"></cite><span id="CITAREFMartinengui_Suárez1980" class="citation libro">Martinengui Suárez, Elías (1980). <i>El imperio de los Incas: Causas de su destrucción</i>. Big Print.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.au=Martinengui+Su%C3%A1rez%2C+El%C3%ADas&amp;rft.aufirst=El%C3%ADas&amp;rft.aulast=Martinengui+Su%C3%A1rez&amp;rft.btitle=El+imperio+de+los+Incas%3A+Causas+de+su+destrucci%C3%B3n&amp;rft.date=1980&amp;rft.genre=book&amp;rft.pub=Big+Print&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><cite class="journal"></cite><span id="CITAREFMeans1920" class="citation publicación">Means, P. Ainsworth (1920). «Aspectos estético-cronológicos de las civilizaciones andinas». <i>Boletín de la Academia Nacional de Historia</i> (Quito: Tipografía y encuadernaciones Salesianas) <b>I</b> (2): 195-252.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.atitle=Aspectos+est%C3%A9tico-cronol%C3%B3gicos+de+las+civilizaciones+andinas&amp;rft.au=Means%2C+P.+Ainsworth&amp;rft.aufirst=P.+Ainsworth&amp;rft.aulast=Means&amp;rft.date=1920&amp;rft.genre=article&amp;rft.issue=2&amp;rft.jtitle=Bolet%C3%ADn+de+la+Academia+Nacional+de+Historia&amp;rft.pages=195-252&amp;rft.place=Quito&amp;rft.pub=Tipograf%C3%ADa+y+encuadernaciones+Salesianas&amp;rft.volume=I&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><cite class="book"></cite><span id="CITAREFMendizábal_Losack2002" class="citation libro">Mendizábal Losack, Emilio (2002). <i>Patrones arquitectónicos inkas</i>. Editorial San Marcos.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.au=Mendiz%C3%A1bal+Losack%2C+Emilio&amp;rft.aufirst=Emilio&amp;rft.aulast=Mendiz%C3%A1bal+Losack&amp;rft.btitle=Patrones+arquitect%C3%B3nicos+inkas&amp;rft.date=2002&amp;rft.genre=book&amp;rft.pub=Editorial+San+Marcos&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><cite class="book"></cite><span id="CITAREFMendoza_del_Solar1920" class="citation libro">Mendoza del Solar, José A. (1920). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.google.cl/books/edition/La_evolucion_social_y_politica_en_el_ant/l7fUAAAAMAAJ?hl"><i>La evolución social y política en el antiguo Perú</i></a>. Arequipa: Tipografía Cáceres.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.au=Mendoza+del+Solar%2C+Jos%C3%A9+A.&amp;rft.aufirst=Jos%C3%A9+A.&amp;rft.aulast=Mendoza+del+Solar&amp;rft.btitle=La+evoluci%C3%B3n+social+y+pol%C3%ADtica+en+el+antiguo+Per%C3%BA&amp;rft.date=1920&amp;rft.genre=book&amp;rft.place=Arequipa&amp;rft.pub=Tipograf%C3%ADa+C%C3%A1ceres&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.google.cl%2Fbooks%2Fedition%2FLa_evolucion_social_y_politica_en_el_ant%2Fl7fUAAAAMAAJ%3Fhl&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><cite class="book"></cite><span id="CITAREFMolestina_Z.1994" class="citation libro">Molestina Z., María del Carmen (1994). <i>Historia del Ecuador</i>. Quito: Universidad San Francisco de Quito.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.au=Molestina+Z.%2C+Mar%C3%ADa+del+Carmen&amp;rft.aufirst=Mar%C3%ADa+del+Carmen&amp;rft.aulast=Molestina+Z.&amp;rft.btitle=Historia+del+Ecuador&amp;rft.date=1994&amp;rft.genre=book&amp;rft.place=Quito&amp;rft.pub=Universidad+San+Francisco+de+Quito&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><cite class="journal"></cite><span id="CITAREFMoscol-Gonzales2018" class="citation publicación">Moscol-Gonzales, Jorge (2018). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ama-med.org.ar/uploads_archivos/1511/Rev-4-2018-Pag-4-11-Moscol%20Gonzales.pdf">«El conocimiento anatómico en el Perú preincaico»</a>. <i>Revista de la Asociación Médica Argentina</i> <b>CXXXI</b> (4): 4-11. <small><a href="/wiki/ISSN" class="mw-redirect" title="ISSN">ISSN</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//portal.issn.org/resource/issn/0004-4830">0004-4830</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.atitle=El+conocimiento+anat%C3%B3mico+en+el+Per%C3%BA+preincaico&amp;rft.au=Moscol-Gonzales%2C+Jorge&amp;rft.aufirst=Jorge&amp;rft.aulast=Moscol-Gonzales&amp;rft.date=2018&amp;rft.genre=article&amp;rft.issn=0004-4830&amp;rft.issue=4&amp;rft.jtitle=Revista+de+la+Asociaci%C3%B3n+M%C3%A9dica+Argentina&amp;rft.pages=4-11&amp;rft.volume=CXXXI&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.ama-med.org.ar%2Fuploads_archivos%2F1511%2FRev-4-2018-Pag-4-11-Moscol%2520Gonzales.pdf&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><cite class="journal"></cite><span id="CITAREFMróz1984" class="citation publicación">Mróz, Marcín (1984). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://revistas.pucp.edu.pe/index.php/anthropologica/article/view/636">«Una interpretación numérica de la crónica de Huamán Poma de Ayala»</a>. <i>Anthropologica</i> <b>II</b> (2): 67-103.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.atitle=Una+interpretaci%C3%B3n+num%C3%A9rica+de+la+cr%C3%B3nica+de+Huam%C3%A1n+Poma+de+Ayala&amp;rft.au=Mr%C3%B3z%2C+Marc%C3%ADn&amp;rft.aufirst=Marc%C3%ADn&amp;rft.aulast=Mr%C3%B3z&amp;rft.date=1984&amp;rft.genre=article&amp;rft.issue=2&amp;rft.jtitle=Anthropologica&amp;rft.pages=67-103&amp;rft.volume=II&amp;rft_id=https%3A%2F%2Frevistas.pucp.edu.pe%2Findex.php%2Fanthropologica%2Farticle%2Fview%2F636&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><cite class="book"></cite><span id="CITAREFRafinesque1833" class="citation libro">Rafinesque, Constantine Samuel (1833). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/atlanticjournal00rafigoog">«Peruvian history»</a>. <i>Atlantic Journal, and Friend of Knowledge</i>. Filadelfia: Photolithographed by the Murray Printing Company for the Arnold Arboretum. pp.&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/atlanticjournal00rafigoog/page/n139">130</a>-132.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.atitle=Atlantic+Journal%2C+and+Friend+of+Knowledge&amp;rft.au=Rafinesque%2C+Constantine+Samuel&amp;rft.aufirst=Constantine+Samuel&amp;rft.aulast=Rafinesque&amp;rft.btitle=Peruvian+history&amp;rft.date=1833&amp;rft.genre=bookitem&amp;rft.pages=130-132&amp;rft.place=Filadelfia&amp;rft.pub=Photolithographed+by+the+Murray+Printing+Company+for+the+Arnold+Arboretum&amp;rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fatlanticjournal00rafigoog&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><cite class="journal"></cite><span id="CITAREFRamírez2006" class="citation publicación">Ramírez, Susan Elizabeth (2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://revistadeindias.revistas.csic.es/index.php/revistadeindias/article/view/359/426">«Historia y memoria: La construcción de las tradiciones dinásticas andinas»</a>. <i>Revista de Indias</i> <b>LXVI</b> (236): 13-56. <small><a href="/wiki/ISSN" class="mw-redirect" title="ISSN">ISSN</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//portal.issn.org/resource/issn/0034-8341">0034-8341</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.atitle=Historia+y+memoria%3A+La+construcci%C3%B3n+de+las+tradiciones+din%C3%A1sticas+andinas&amp;rft.au=Ram%C3%ADrez%2C+Susan+Elizabeth&amp;rft.aufirst=Susan+Elizabeth&amp;rft.aulast=Ram%C3%ADrez&amp;rft.date=2006&amp;rft.genre=article&amp;rft.issn=0034-8341&amp;rft.issue=236&amp;rft.jtitle=Revista+de+Indias&amp;rft.pages=13-56&amp;rft.volume=LXVI&amp;rft_id=http%3A%2F%2Frevistadeindias.revistas.csic.es%2Findex.php%2Frevistadeindias%2Farticle%2Fview%2F359%2F426&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><cite class="book"></cite><span id="CITAREFRivera_Andía2003" class="citation libro">Rivera Andía, Juan Javier (2003). <i>La fiesta del ganado en el valle de Chancay, 1962-2002: ritual, religión y ganadería en los Andes: etnografía, documentos inéditos e interpretación</i>. Lima: Pontificia Universidad Católica del Perú. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9789972425707" title="Especial:FuentesDeLibros/9789972425707">9789972425707</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.au=Rivera+And%C3%ADa%2C+Juan+Javier&amp;rft.aufirst=Juan+Javier&amp;rft.aulast=Rivera+And%C3%ADa&amp;rft.btitle=La+fiesta+del+ganado+en+el+valle+de+Chancay%2C+1962-2002%3A+ritual%2C+religi%C3%B3n+y+ganader%C3%ADa+en+los+Andes%3A+etnograf%C3%ADa%2C+documentos+in%C3%A9ditos+e+interpretaci%C3%B3n&amp;rft.date=2003&amp;rft.genre=book&amp;rft.isbn=9789972425707&amp;rft.place=Lima&amp;rft.pub=Pontificia+Universidad+Cat%C3%B3lica+del+Per%C3%BA&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><cite class="book"></cite><span id="CITAREFRostworowski_de_Díez_Canseco1999" class="citation libro">Rostworowski de Díez Canseco, María (1999). <i>Historia del Tahuantinsuyu</i>. Lima: Instituto de Estudios Peruanos. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9789972510298" title="Especial:FuentesDeLibros/9789972510298">9789972510298</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.au=Rostworowski+de+D%C3%ADez+Canseco%2C+Mar%C3%ADa&amp;rft.aufirst=Mar%C3%ADa&amp;rft.aulast=Rostworowski+de+D%C3%ADez+Canseco&amp;rft.btitle=Historia+del+Tahuantinsuyu&amp;rft.date=1999&amp;rft.genre=book&amp;rft.isbn=9789972510298&amp;rft.place=Lima&amp;rft.pub=Instituto+de+Estudios+Peruanos&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><cite class="book"></cite><span id="CITAREFScarpi2007" class="citation libro">Scarpi, Paolo (2007). «Las religiones del Mundo Antiguo: Los politeísmos». <i>Historia de las religiones</i>. Barcelona: Crítica &amp; Grupo Planeta. Traducción italiano-español por María Pons. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9788484329596" title="Especial:FuentesDeLibros/9788484329596">9788484329596</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.atitle=Historia+de+las+religiones&amp;rft.au=Scarpi%2C+Paolo&amp;rft.aufirst=Paolo&amp;rft.aulast=Scarpi&amp;rft.btitle=Las+religiones+del+Mundo+Antiguo%3A+Los+polite%C3%ADsmos&amp;rft.date=2007&amp;rft.genre=bookitem&amp;rft.isbn=9788484329596&amp;rft.place=Barcelona&amp;rft.pub=Cr%C3%ADtica+%26+Grupo+Planeta.+Traducci%C3%B3n+italiano-espa%C3%B1ol+por+Mar%C3%ADa+Pons&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><cite class="book"></cite><span id="CITAREFTemoche_Cortez2010" class="citation libro">Temoche Cortez, Patricia (2010). <i>Breve historia de los incas</i>. Nowtilus. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9788497634434" title="Especial:FuentesDeLibros/9788497634434">9788497634434</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.au=Temoche+Cortez%2C+Patricia&amp;rft.aufirst=Patricia&amp;rft.aulast=Temoche+Cortez&amp;rft.btitle=Breve+historia+de+los+incas&amp;rft.date=2010&amp;rft.genre=book&amp;rft.isbn=9788497634434&amp;rft.pub=Nowtilus&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><cite class="book"></cite><span id="CITAREFVergara2007" class="citation libro">Vergara, Teresa (2007). «El Tahuantinsuyo: El mundo de los incas». <i>Historia del Perú</i>. Barcelona: Lexus. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9972-625-35-2" title="Especial:FuentesDeLibros/9972-625-35-2">9972-625-35-2</a></small><span style="font-size:100%" class="error citation-comment"> <code>&#124;isbn=</code> incorrecto (<a href="/wiki/Ayuda:Errores_en_las_referencias#bad_isbn" title="Ayuda:Errores en las referencias">ayuda</a>)</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AInca&amp;rft.atitle=Historia+del+Per%C3%BA&amp;rft.au=Vergara%2C+Teresa&amp;rft.aufirst=Teresa&amp;rft.aulast=Vergara&amp;rft.btitle=El+Tahuantinsuyo%3A+El+mundo+de+los+incas&amp;rft.date=2007&amp;rft.genre=bookitem&amp;rft.isbn=9972-625-35-2&amp;rft.place=Barcelona&amp;rft.pub=Lexus&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li></ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Enlaces_externos">Enlaces externos</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Inca&amp;action=edit&amp;section=16" title="Editar sección: Enlaces externos"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/20px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/40px-Commons-logo.svg.png 1.5x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span> <a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a> alberga una categoría multimedia sobre <b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Inca_emperors" class="extiw" title="commons:Category:Inca emperors">Inca</a></b>.</li> <li><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/20px-Wiktionary-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/40px-Wiktionary-logo.svg.png 1.5x" data-file-width="370" data-file-height="350" /></span></span> <a href="/wiki/Wikcionario" title="Wikcionario">Wikcionario</a> tiene definiciones y otra información sobre <b><a href="https://es.wiktionary.org/wiki/inca" class="extiw" title="wikt:inca">inca</a></b>.</li> <li><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/20px-Wiktionary-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/40px-Wiktionary-logo.svg.png 1.5x" data-file-width="370" data-file-height="350" /></span></span> <a href="/wiki/Wikcionario" title="Wikcionario">Wikcionario</a> tiene definiciones y otra información sobre <b><a href="https://es.wiktionary.org/wiki/inga" class="extiw" title="wikt:inga">inga</a></b>.</li></ul> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r161257576">.mw-parser-output .mw-authority-control{margin-top:1.5em}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox table{margin:0}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox hr:last-child{display:none}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox+.mw-mf-linked-projects{display:none}.mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects{display:flex;padding:0.5em;border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);background-color:var(--background-color-neutral,#eaecf0);color:var(--color-base,#202122)}.mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects ul li{margin-bottom:0}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox-list{border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox th{background-color:#eeeeff}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects{border:1px solid var(--border-color-base,#72777d);background-color:var(--background-color-neutral,#27292d);color:var(--color-base,#eaecf0)}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#72777d)!important;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#202122)!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox-list{border-color:#202122!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox th{background-color:#27292d!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects{border:1px solid var(--border-color-base,#72777d)!important;background-color:var(--background-color-neutral,#27292d)!important;color:var(--color-base,#eaecf0)!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#72777d)!important;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#202122)!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox-list{border-color:#202122!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox th{background-color:#27292d!important}}</style><div class="mw-authority-control"><div role="navigation" class="navbox" aria-label="Navbox" style="width: inherit;padding:3px"><table class="hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width: 12%; text-align:center;"><a href="/wiki/Control_de_autoridades" title="Control de autoridades">Control de autoridades</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><b>Proyectos Wikimedia</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikidata" title="Wikidata"><img alt="Wd" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="590" /></a></span> Datos:</span> <span class="uid"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q165948" class="extiw" title="wikidata:Q165948">Q165948</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Commonscat"><img alt="Commonscat" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/20px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/40px-Commons-logo.svg.png 1.5x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> Multimedia:</span> <span class="uid"><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Inca_emperors">Inca emperors</a></span> / <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:MediaSearch?type=image&amp;search=%22Q165948%22">Q165948</a></span></span></li></ul> <hr /> </div></td></tr></tbody></table></div><div class="mw-mf-linked-projects hlist"> <ul><li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikidata" title="Wikidata"><img alt="Wd" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="590" /></a></span> Datos:</span> <span class="uid"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q165948" class="extiw" title="wikidata:Q165948">Q165948</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Commonscat"><img alt="Commonscat" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/20px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/40px-Commons-logo.svg.png 1.5x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> Multimedia:</span> <span class="uid"><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Inca_emperors">Inca emperors</a></span> / <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:MediaSearch?type=image&amp;search=%22Q165948%22">Q165948</a></span></span></li></ul> </div></div> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐fcdc855dc‐5kbmr Cached time: 20250407203844 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.558 seconds Real time usage: 0.656 seconds Preprocessor visited node count: 12747/1000000 Post‐expand include size: 106818/2097152 bytes Template argument size: 24588/2097152 bytes Highest expansion depth: 15/100 Expensive parser function count: 3/500 Unstrip recursion depth: 1/20 Unstrip post‐expand size: 109052/5000000 bytes Lua time usage: 0.155/10.000 seconds Lua memory usage: 3971784/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 2/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 482.160 1 -total 25.11% 121.083 115 Plantilla:Refn 20.24% 97.593 1 Plantilla:Ficha_de_cargo_político 19.52% 94.113 1 Plantilla:Ficha 16.76% 80.805 2 Plantilla:Listaref 13.90% 67.036 75 Plantilla:Harvnp 13.63% 65.708 15 Plantilla:Propiedad 12.62% 60.832 1 Plantilla:Control_de_autoridades 7.62% 36.727 24 Plantilla:Cita_libro 6.66% 32.122 8 Plantilla:Cita_publicación --> <!-- Saved in parser cache with key eswiki:pcache:25492:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250407203844 and revision id 165867780. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://auth.wikimedia.org/loginwiki/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&amp;type=1x1&amp;usesul3=1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Obtenido de «<a dir="ltr" href="https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Inca&amp;oldid=165867780">https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Inca&amp;oldid=165867780</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Especial:Categor%C3%ADas" title="Especial:Categorías">Categorías</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Incas_(soberano)" title="Categoría:Incas (soberano)">Incas (soberano)</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Gobierno_incaico" title="Categoría:Gobierno incaico">Gobierno incaico</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Categorías ocultas: <ul><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:P%C3%A1ginas_con_enlaces_m%C3%A1gicos_de_ISBN" title="Categoría:Wikipedia:Páginas con enlaces mágicos de ISBN">Wikipedia:Páginas con enlaces mágicos de ISBN</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:P%C3%A1ginas_que_usan_im%C3%A1genes_m%C3%BAltiples_con_im%C3%A1genes_escaladas_autom%C3%A1ticamente" title="Categoría:Páginas que usan imágenes múltiples con imágenes escaladas automáticamente">Páginas que usan imágenes múltiples con imágenes escaladas automáticamente</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:P%C3%A1ginas_con_ISBN_incorrectos" title="Categoría:Wikipedia:Páginas con ISBN incorrectos">Wikipedia:Páginas con ISBN incorrectos</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Esta página se editó por última vez el 5 mar 2025 a las 08:27.</li> <li id="footer-info-copyright">El texto está disponible bajo la <a href="/wiki/Wikipedia:Texto_de_la_Licencia_Creative_Commons_Atribuci%C3%B3n-CompartirIgual_4.0_Internacional" title="Wikipedia:Texto de la Licencia Creative Commons Atribución-CompartirIgual 4.0 Internacional">Licencia Creative Commons Atribución-CompartirIgual 4.0</a>; pueden aplicarse cláusulas adicionales. Al usar este sitio aceptas nuestros <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/es">términos de uso</a> y nuestra <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Privacy_policy/es">política de privacidad</a>.<br />Wikipedia&#174; es una marca registrada de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/es/">Fundación Wikimedia</a>, una organización sin ánimo de lucro.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/es">Política de privacidad</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Acerca_de">Acerca de Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Limitaci%C3%B3n_general_de_responsabilidad">Limitación de responsabilidad</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Código de conducta</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Desarrolladores</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/es.wikipedia.org">Estadísticas</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement/es">Declaración de cookies</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//es.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Inca&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Versión para móviles</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Buscar</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Buscar en Wikipedia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Especial:Buscar"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Buscar</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Contenidos" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Cambiar a la tabla de contenidos" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Cambiar a la tabla de contenidos</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Inca</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>38 idiomas</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Añadir tema</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-fcdc855dc-k64p6","wgBackendResponseTime":215,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.558","walltime":"0.656","ppvisitednodes":{"value":12747,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":106818,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":24588,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":15,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":3,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":109052,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":2,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 482.160 1 -total"," 25.11% 121.083 115 Plantilla:Refn"," 20.24% 97.593 1 Plantilla:Ficha_de_cargo_político"," 19.52% 94.113 1 Plantilla:Ficha"," 16.76% 80.805 2 Plantilla:Listaref"," 13.90% 67.036 75 Plantilla:Harvnp"," 13.63% 65.708 15 Plantilla:Propiedad"," 12.62% 60.832 1 Plantilla:Control_de_autoridades"," 7.62% 36.727 24 Plantilla:Cita_libro"," 6.66% 32.122 8 Plantilla:Cita_publicación"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.155","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":3971784,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-fcdc855dc-5kbmr","timestamp":"20250407203844","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Inca","url":"https:\/\/es.wikipedia.org\/wiki\/Inca","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q165948","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q165948","author":{"@type":"Organization","name":"Colaboradores de los proyectos Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-12-17T09:49:55Z","dateModified":"2025-03-05T08:27:07Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/8\/80\/Brooklyn_Museum_-_Huascar%2C_Thirteenth_Inca%2C_1_of_14_Portraits_of_Inca_Kings_-_overall.jpg","headline":"soberano del Imperio incaico (Tahuantinsuyo)"}</script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10