CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Twaalfjarig Bestand - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"1e421d97-ccaa-4df4-99d0-690a673b7e5e","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Twaalfjarig_Bestand","wgTitle":"Twaalfjarig Bestand","wgCurRevisionId":68346354,"wgRevisionId":68346354,"wgArticleId":28495,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Tachtigjarige Oorlog","Wapenstilstand","Verdrag in de 17e eeuw","1610-1619","1620-1629"],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Twaalfjarig_Bestand","wgRelevantArticleId":28495,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick": true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"nl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":40000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q934238","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready", "ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","mediawiki.page.gallery.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups", "ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Het_Twaalfjarig_Bestand_in_Antwerpen_afgekondigd_-_Twelve_Years%27_Truce_declared_in_Antwerp_%28Frans_Hogenberg%29.jpg/1200px-Het_Twaalfjarig_Bestand_in_Antwerpen_afgekondigd_-_Twelve_Years%27_Truce_declared_in_Antwerp_%28Frans_Hogenberg%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="993"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Het_Twaalfjarig_Bestand_in_Antwerpen_afgekondigd_-_Twelve_Years%27_Truce_declared_in_Antwerp_%28Frans_Hogenberg%29.jpg/800px-Het_Twaalfjarig_Bestand_in_Antwerpen_afgekondigd_-_Twelve_Years%27_Truce_declared_in_Antwerp_%28Frans_Hogenberg%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="662"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Het_Twaalfjarig_Bestand_in_Antwerpen_afgekondigd_-_Twelve_Years%27_Truce_declared_in_Antwerp_%28Frans_Hogenberg%29.jpg/640px-Het_Twaalfjarig_Bestand_in_Antwerpen_afgekondigd_-_Twelve_Years%27_Truce_declared_in_Antwerp_%28Frans_Hogenberg%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="529"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Twaalfjarig Bestand - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Twaalfjarig_Bestand"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Twaalfjarig_Bestand"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Twaalfjarig_Bestand rootpage-Twaalfjarig_Bestand skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/21_november"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Twaalfjarig+Bestand" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Twaalfjarig+Bestand" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Twaalfjarig+Bestand" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Twaalfjarig+Bestand" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Inhoud" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Inhoud</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">verbergen</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Top</div> </a> </li> <li id="toc-Aanloop" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Aanloop"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Aanloop</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Aanloop-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Aanloop-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Aanloop-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Staatse_successen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Staatse_successen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Staatse successen</span> </div> </a> <ul id="toc-Staatse_successen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Akte_van_Afstand_(1598)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Akte_van_Afstand_(1598)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Akte van Afstand (1598)</span> </div> </a> <ul id="toc-Akte_van_Afstand_(1598)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Stokkende_strijd" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Stokkende_strijd"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Stokkende strijd</span> </div> </a> <ul id="toc-Stokkende_strijd-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Houding_tegenover_een_vrede" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Houding_tegenover_een_vrede"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Houding tegenover een vrede</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Houding_tegenover_een_vrede-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Houding tegenover een vrede-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Houding_tegenover_een_vrede-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-In_de_Republiek" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#In_de_Republiek"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>In de Republiek</span> </div> </a> <ul id="toc-In_de_Republiek-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Onder_de_Habsburgers" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Onder_de_Habsburgers"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Onder de Habsburgers</span> </div> </a> <ul id="toc-Onder_de_Habsburgers-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-In_andere_Europese_staten" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#In_andere_Europese_staten"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>In andere Europese staten</span> </div> </a> <ul id="toc-In_andere_Europese_staten-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Onderhandelingen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Onderhandelingen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Onderhandelingen</span> </div> </a> <ul id="toc-Onderhandelingen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Gulikse_Successieoorlog" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Gulikse_Successieoorlog"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Gulikse Successieoorlog</span> </div> </a> <ul id="toc-Gulikse_Successieoorlog-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Situatie_in_de_Zuidelijke_Nederlanden_tijdens_het_bestand" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Situatie_in_de_Zuidelijke_Nederlanden_tijdens_het_bestand"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Situatie in de Zuidelijke Nederlanden tijdens het bestand</span> </div> </a> <ul id="toc-Situatie_in_de_Zuidelijke_Nederlanden_tijdens_het_bestand-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Situatie_in_de_Republiek_tijdens_het_bestand" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Situatie_in_de_Republiek_tijdens_het_bestand"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Situatie in de Republiek tijdens het bestand</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Situatie_in_de_Republiek_tijdens_het_bestand-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Situatie in de Republiek tijdens het bestand-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Situatie_in_de_Republiek_tijdens_het_bestand-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bestandstwisten" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bestandstwisten"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Bestandstwisten</span> </div> </a> <ul id="toc-Bestandstwisten-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Wetsverzetting" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Wetsverzetting"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Wetsverzetting</span> </div> </a> <ul id="toc-Wetsverzetting-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Het_einde_van_het_Twaalfjarig_Bestand" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Het_einde_van_het_Twaalfjarig_Bestand"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Het einde van het Twaalfjarig Bestand</span> </div> </a> <ul id="toc-Het_einde_van_het_Twaalfjarig_Bestand-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Fotokopieën_verdragstekst" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Fotokopieën_verdragstekst"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Fotokopieën verdragstekst</span> </div> </a> <ul id="toc-Fotokopieën_verdragstekst-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Externe_link" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Externe_link"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Externe link</span> </div> </a> <ul id="toc-Externe_link-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Literatuur" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Literatuur"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Literatuur</span> </div> </a> <ul id="toc-Literatuur-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Voetnoten" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Voetnoten"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Voetnoten</span> </div> </a> <ul id="toc-Voetnoten-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Twaalfjarig Bestand</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ga naar een artikel in een andere taal. Beschikbaar in 17 talen" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-17" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">17 talen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D8%AF%D9%86%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AB%D9%86%D9%8A_%D8%B9%D8%B4%D8%B1_%D8%B9%D8%A7%D9%85%D8%A7" title="هدنة الاثني عشر عاما – Arabisch" lang="ar" hreflang="ar" data-title="هدنة الاثني عشر عاما" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Treva_dels_dotze_anys" title="Treva dels dotze anys – Catalaans" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Treva dels dotze anys" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Catalaans" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Dvan%C3%A1ctilet%C3%A9_p%C5%99%C3%ADm%C4%9B%C5%99%C3%AD" title="Dvanáctileté příměří – Tsjechisch" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Dvanáctileté příměří" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tsjechisch" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Zw%C3%B6lfj%C3%A4hriger_Waffenstillstand" title="Zwölfjähriger Waffenstillstand – Duits" lang="de" hreflang="de" data-title="Zwölfjähriger Waffenstillstand" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Duits" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Twelve_Years%27_Truce" title="Twelve Years' Truce – Engels" lang="en" hreflang="en" data-title="Twelve Years' Truce" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Engels" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Tregua_de_los_doce_a%C3%B1os" title="Tregua de los doce años – Spaans" lang="es" hreflang="es" data-title="Tregua de los doce años" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spaans" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D8%AA%D8%B4%E2%80%8C%D8%A8%D8%B3_%DB%B1%DB%B2_%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87" title="آتش‌بس ۱۲ ساله – Perzisch" lang="fa" hreflang="fa" data-title="آتش‌بس ۱۲ ساله" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Perzisch" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Tr%C3%AAve_de_Douze_Ans" title="Trêve de Douze Ans – Frans" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Trêve de Douze Ans" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Frans" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Tolvejierrich_Best%C3%A2n" title="Tolvejierrich Bestân – Fries" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Tolvejierrich Bestân" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Fries" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Gencatan_Senjata_Dua_Belas_Tahun" title="Gencatan Senjata Dua Belas Tahun – Indonesisch" lang="id" hreflang="id" data-title="Gencatan Senjata Dua Belas Tahun" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Indonesisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Tregua_dei_dodici_anni" title="Tregua dei dodici anni – Italiaans" lang="it" hreflang="it" data-title="Tregua dei dodici anni" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Twaalfjaorig_bestaand" title="Twaalfjaorig bestaand – Nederduits" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Twaalfjaorig bestaand" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="Nederduits" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Tr%C3%A9gua_dos_doze_anos" title="Trégua dos doze anos – Portugees" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Trégua dos doze anos" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portugees" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%B0%D0%B4%D1%86%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B5%D0%B5_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%B5" title="Двенадцатилетнее перемирие – Russisch" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Двенадцатилетнее перемирие" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Russisch" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%B4%D1%86%D1%8F%D1%82%D0%B8%D1%80%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B5_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D1%80%27%D1%8F" title="Дванадцятирічне перемир'я – Oekraïens" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Дванадцятирічне перемир'я" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Oekraïens" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Twoalfjoarig_Bestand" title="Twoalfjoarig Bestand – West-Vlaams" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Twoalfjoarig Bestand" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="West-Vlaams" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%8D%81%E4%BA%8C%E5%B9%B4%E4%BC%91%E6%88%B0" title="十二年休戰 – Chinees" lang="zh" hreflang="zh" data-title="十二年休戰" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Chinees" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q934238#sitelinks-wikipedia" title="Taalkoppelingen bewerken" class="wbc-editpage">Koppelingen bewerken</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Twaalfjarig_Bestand" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Overleg:Twaalfjarig_Bestand" rel="discussion" title="Overleg over deze pagina [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Twaalfjarig_Bestand"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Twaalfjarig_Bestand"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Twaalfjarig_Bestand" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Twaalfjarig_Bestand" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas" title="Lijst met alle speciale pagina's [q]" accesskey="q"><span>Speciale pagina's</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&oldid=68346354" title="Permanente koppeling naar deze versie van deze pagina"><span>Permanente koppeling</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Citeren&page=Twaalfjarig_Bestand&id=68346354&wpFormIdentifier=titleform" title="Informatie over hoe u deze pagina kunt citeren"><span>Deze pagina citeren</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FTwaalfjarig_Bestand"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FTwaalfjarig_Bestand"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Afdrukken/exporteren </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Boek&bookcmd=book_creator&referer=Twaalfjarig+Bestand"><span>Boek aanmaken</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:DownloadAsPdf&page=Twaalfjarig_Bestand&action=show-download-screen"><span>Downloaden als PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&printable=yes" title="Printvriendelijke versie van deze pagina [p]" accesskey="p"><span>Afdrukversie</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Twelve_Years%27_Truce" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q934238" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="nl" dir="ltr"><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Het_Twaalfjarig_Bestand_in_Antwerpen_afgekondigd_-_Twelve_Years%27_Truce_declared_in_Antwerp_(Frans_Hogenberg).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Het_Twaalfjarig_Bestand_in_Antwerpen_afgekondigd_-_Twelve_Years%27_Truce_declared_in_Antwerp_%28Frans_Hogenberg%29.jpg/260px-Het_Twaalfjarig_Bestand_in_Antwerpen_afgekondigd_-_Twelve_Years%27_Truce_declared_in_Antwerp_%28Frans_Hogenberg%29.jpg" decoding="async" width="260" height="215" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Het_Twaalfjarig_Bestand_in_Antwerpen_afgekondigd_-_Twelve_Years%27_Truce_declared_in_Antwerp_%28Frans_Hogenberg%29.jpg/390px-Het_Twaalfjarig_Bestand_in_Antwerpen_afgekondigd_-_Twelve_Years%27_Truce_declared_in_Antwerp_%28Frans_Hogenberg%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Het_Twaalfjarig_Bestand_in_Antwerpen_afgekondigd_-_Twelve_Years%27_Truce_declared_in_Antwerp_%28Frans_Hogenberg%29.jpg/520px-Het_Twaalfjarig_Bestand_in_Antwerpen_afgekondigd_-_Twelve_Years%27_Truce_declared_in_Antwerp_%28Frans_Hogenberg%29.jpg 2x" data-file-width="4650" data-file-height="3846" /></a><figcaption>Het bestand wordt afgekondigd in <a href="/wiki/Antwerpen_(stad)" title="Antwerpen (stad)">Antwerpen</a> vanaf het <a href="/wiki/Stadhuis_van_Antwerpen" title="Stadhuis van Antwerpen">stadhuis</a> (<a href="/w/index.php?title=Simon_Frisius&action=edit&redlink=1" class="new" title="Simon Frisius (de pagina bestaat niet)">Simon Frisius</a>).</figcaption></figure> <p>Het <b>Twaalfjarig Bestand</b> of <b>Treves</b> (van het Franse woord voor 'bestand', <i>trêve</i>) was een periode van twaalf jaar van <a href="/wiki/Wapenstilstand" title="Wapenstilstand">wapenstilstand</a> gedurende de <a href="/wiki/Tachtigjarige_Oorlog" title="Tachtigjarige Oorlog">Tachtigjarige Oorlog</a> waarin niet of nauwelijks tussen de <a href="/wiki/Republiek_der_Zeven_Verenigde_Nederlanden" title="Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden">Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden</a> en de <a href="/wiki/Habsburgse_Nederlanden" title="Habsburgse Nederlanden">Habsburgse Nederlanden</a> (juridisch afhankelijk van het <a href="/wiki/Spaanse_Rijk" title="Spaanse Rijk">Spaanse Rijk</a>) werd gevochten. Het bestand duurde van <a href="/wiki/1609" title="1609">1609</a> tot <a href="/wiki/1621" title="1621">1621</a>. Spanje erkende in 1607 (voorlopig bestand) de facto en 1609 de jure de soevereiniteit van de republiek op aandringen van Johan van Oldenbarnevelt. Engeland en Frankrijk volgden in 1609.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Het verdrag zelf wordt, vooral in het buitenland, ook wel het <b>Verdrag van Antwerpen</b> genoemd.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_02.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_02.jpg/260px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_02.jpg" decoding="async" width="260" height="469" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_02.jpg/390px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_02.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_02.jpg/520px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_02.jpg 2x" data-file-width="1663" data-file-height="3000" /></a><figcaption>Twaalfjarig bestand</figcaption></figure> <p>In 1621 werden de vijandelijkheden hervat. De oprichting van de <a href="/wiki/West-Indische_Compagnie" title="West-Indische Compagnie">West-Indische Compagnie</a> dateert ook uit dat jaar. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Aanloop">Aanloop</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&veaction=edit&section=1" title="Bewerk dit kopje: Aanloop" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&action=edit&section=1" title="De broncode bewerken van de sectie: Aanloop"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Staatse_successen">Staatse successen</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&veaction=edit&section=2" title="Bewerk dit kopje: Staatse successen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&action=edit&section=2" title="De broncode bewerken van de sectie: Staatse successen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Sinds de jaren 1560 waren de <a href="/wiki/Staatsen" title="Staatsen">Staatsen</a> verwikkeld in een strijd met het <a href="/wiki/Spaanse_Rijk" title="Spaanse Rijk">Spaanse Rijk</a>, de <a href="/wiki/Tachtigjarige_Oorlog" title="Tachtigjarige Oorlog">Tachtigjarige Oorlog</a>. Het conflict was een <a href="/wiki/Godsdienstoorlog" title="Godsdienstoorlog">godsdienstoorlog</a> vermengd met worstelingen over de Nederlandse adellijke, stedelijke en gewestelijke autonomie of privileges op politiek en financieel terrein ten opzichte van de <a href="/wiki/Centralisme" title="Centralisme">centralistische</a> <a href="/wiki/Absolute_monarchie" title="Absolute monarchie">absolute</a> Spaanse monarchie. Nadat verzoening onmogelijk bleek, verklaarde het door opstandige <a href="/wiki/Staten-Generaal_van_de_Nederlanden" title="Staten-Generaal van de Nederlanden">Staten-Generaal</a> beheerste gebied zich in 1581 middels het <a href="/wiki/Plakkaat_van_Verlatinghe" title="Plakkaat van Verlatinghe">Plakkaat van Verlatinghe</a> onafhankelijk en tot slot in 1588 een <a href="/wiki/Republiek" title="Republiek">republiek</a>. In deze periode, gekend als <a href="/wiki/Parma%27s_negen_jaren" class="mw-redirect" title="Parma's negen jaren">Parma's negen jaren</a> (1579–1588), leden de rebellen gevoelige nederlagen door het verlies van bijna alle Zuidelijke Nederlanden waaronder de belangrijke steden Antwerpen en Brussel (1585), veel noordoostelijke gebieden na het <a href="/wiki/Verraad_van_Rennenberg" class="mw-redirect" title="Verraad van Rennenberg">Verraad van Rennenberg</a> (1580) en de invloedrijkste rebellenleider <a href="/wiki/Willem_van_Oranje" title="Willem van Oranje">Willem van Oranje</a> (1584). De verwoesting van de <a href="/wiki/Spaanse_Armada" title="Spaanse Armada">Spaanse Armada</a> in 1588 deed echter de kansen keren. In de zogenaamde <a href="/wiki/Tien_jaren_(Tachtigjarige_Oorlog)" title="Tien jaren (Tachtigjarige Oorlog)">Tien jaren (1588–1598)</a> werden er grote successen behaald door de Republiek. Dit was onder andere te danken aan het politieke leiderschap van de landsadvocaat <a href="/wiki/Johan_van_Oldenbarnevelt" title="Johan van Oldenbarnevelt">Johan van Oldenbarnevelt</a> en de stadhouders en legeraanvoerders <a href="/wiki/Maurits_van_Oranje" title="Maurits van Oranje">Maurits van Nassau</a> (de latere <a href="/wiki/Prins_van_Oranje" class="mw-redirect" title="Prins van Oranje">prins van Oranje</a>) en zijn neef <a href="/wiki/Willem_Lodewijk_van_Nassau-Dillenburg" title="Willem Lodewijk van Nassau-Dillenburg">Willem Lodewijk van Nassau-Dillenburg</a>. Het was voor de Nederlandse Republiek een zware en trage uitputtingsslag maar tegelijkertijd profiteerde de overzeese handel en industrie flink van de situatie. Tot dan toe zag de politiek daarom absoluut geen reden om te onderhandelen over een vrede. De Spaanse troepen werden geheel uit het noorden en oosten verdreven, waardoor een aaneengesloten gebied ontstond dat tamelijk veilig was. Dit Nederlandse succes was mede mogelijk door een Spaans bankroet en de tweefrontenstrijd die Spanje door <a href="/wiki/Hugenotenoorlogen#Laatste_oorlogen_(1589–1598)" title="Hugenotenoorlogen">de oorlog met Frankrijk</a> moest leveren. In 1596 sloot de Republiek bovendien de <a href="/wiki/Triple_Alliantie_(1596)" title="Triple Alliantie (1596)">Triple Alliantie</a>, een bondgenootschap met Frankrijk en Engeland tegen Spanje; daarmee verwierf de Republiek <i>de facto</i> al de eerste diplomatieke erkenningen.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200989_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGroenveld200989-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Frankrijk verbrak dit verbond echter door op 2 mei 1598 met Spanje apart de <a href="/wiki/Vrede_van_Vervins" title="Vrede van Vervins">Vrede van Vervins</a> te sluiten.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200989_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGroenveld200989-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Akte_van_Afstand_(1598)"><span id="Akte_van_Afstand_.281598.29"></span>Akte van Afstand (1598)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&veaction=edit&section=3" title="Bewerk dit kopje: Akte van Afstand (1598)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&action=edit&section=3" title="De broncode bewerken van de sectie: Akte van Afstand (1598)"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Nederlanden_1609.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Nederlanden_1609.png/260px-Nederlanden_1609.png" decoding="async" width="260" height="358" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Nederlanden_1609.png/390px-Nederlanden_1609.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Nederlanden_1609.png/520px-Nederlanden_1609.png 2x" data-file-width="639" data-file-height="880" /></a><figcaption>De situatie vanaf de patstelling in 1606 tot het einde van de wapenstilstand. Groenlo en Oldenzaal in het oosten van de Republiek zijn in Spaanse handen</figcaption></figure> <p>In 1598 werden de Nederlanden, inclusief de delen waar <a href="/wiki/Filips_II_van_Spanje" title="Filips II van Spanje">Filips II</a> geen macht over had, middels de <a href="/wiki/Akte_van_Afstand" class="mw-redirect" title="Akte van Afstand">Akte van Afstand</a> door Filips II geschonken als bruidsschat bij het huwelijk van de <a href="/wiki/Aartshertog" title="Aartshertog">aartshertogen</a> <a href="/wiki/Isabella_van_Spanje" title="Isabella van Spanje">Isabella</a> en <a href="/wiki/Albrecht_van_Oostenrijk" title="Albrecht van Oostenrijk">Albrecht van Oostenrijk</a>. De koning hoopte dat zijn dochter Isabella en haar man beter in staat zouden zijn de Nederlanden volledig onder Habsburgs gezag te plaatsen.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200987_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGroenveld200987-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Het paar zou een nieuwe dynastie stichten en officieel als soeverein over de Zuidelijke Nederlanden regeren, maar was nog wel militair, financieel en diplomatiek afhankelijk van Spanje. Dit kwam door geheime clausules in de Akte van Afstand, die bepaalden dat de Spaanse koning het hoogste militaire gezag behield en het recht had om er de opperbevelhebber en de gouverneurs van de belangrijkste vestingen te benoemen en verantwoordelijk bleef voor de soldij van de troepen in de Nederlanden. Bovendien moesten Albrecht en Isabella zich nog steeds politiek schikken naar de wensen van de koning van Spanje.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200987–89_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGroenveld200987–89-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Op 13 september 1598 overleed Filips II. Zijn zoon, de minder capabele <a href="/wiki/Filips_III_van_Spanje" title="Filips III van Spanje">Filips III</a>, volgde hem op in Spanje, Portugal en de Spaanse en Portugese koloniën. Als het huwelijk van Albrecht en Isabella kinderloos zou blijven, zouden Filips III en zijn afstammelingen de Nederlanden erven.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200987–89_7-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGroenveld200987–89-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Toen Albrecht, die toen al landvoogd over de Nederlanden was en in Brussel resideerde, op 21 augustus aan de Zuidelijke Staten-Generaal het koninklijk besluit bekendmaakte dat hij met Isabella zou gaan trouwen en daarmee soeverein over de Nederlanden zou worden, reageerden de Staten met verbazing, omdat Filips II hen niet had gewaarschuwd voor deze gewijzigde erfregeling, laat staan met hen had overlegd. Zij vroegen Albrecht nog om de voorwaarden van de machtsoverdracht te bespreken, maar kregen daartoe de gelegenheid niet.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200987_6-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGroenveld200987-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De geheime clausules waarmee het Oostenrijkse aartshertogelijke paar nog steeds ondergeschikt bleef aan Filips III werden ook niet aan de Staten-Generaal medegedeeld.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200987–89_7-2" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGroenveld200987–89-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Stokkende_strijd">Stokkende strijd</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&veaction=edit&section=4" title="Bewerk dit kopje: Stokkende strijd" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&action=edit&section=4" title="De broncode bewerken van de sectie: Stokkende strijd"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In de jaren voor de wapenstilstand stokte de reeks van successen voor de Nederlanders. Om de Nederlandse handel beter te beschermen hadden Oldenbarnevelt en de Staten Maurits in 1600 de opdracht gegeven Duinkerke te veroveren. Deze plaats was samen met Nieuwpoort een kapersnest en bracht grote schade toe aan Nederlandse schepen. Maurits had bezwaren tegen de tocht maar legde zich neer bij de opdracht. Tijdens de tocht naar Duinkerke werd Maurits verrast door de komst van een Zuidelijk leger. Onverwachts moest er bij <a href="/wiki/Slag_bij_Nieuwpoort" title="Slag bij Nieuwpoort">Nieuwpoort een veldslag</a> gevoerd worden die gewonnen werd door de stadhouder. De veldtocht naar Duinkerke werd afgebroken. Op dat moment was het verschil in inzicht duidelijk en was de relatie tussen Maurits en Oldenbarnevelt bekoeld geraakt. </p><p>In 1601 begon de <a href="/wiki/Beleg_van_Oostende" title="Beleg van Oostende">belegering van Oostende</a> door aartshertog Albrecht die 3 jaar zou duren. Later zou de Genuees <a href="/wiki/Ambrogio_Spinola" title="Ambrogio Spinola">Spinola</a> de leiding over het <a href="/wiki/Leger_van_Vlaanderen" title="Leger van Vlaanderen">Spaanse leger</a> krijgen. Oostende was een stad in handen van het noorden midden in Spaans gebied. Gedurende het beleg probeerde het noorden het Spaanse belegeringsleger weg te lokken van Oostende met aanvallen op andere steden, echter zonder succes. In 1604 viel de stad in Spaanse handen. Datzelfde jaar sloot ook Engeland een aparte vrede met Spanje en zo stond de Republiek er weer alleen voor.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200989_5-2" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGroenveld200989-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De jaren na het beleg van Oostende werden door Spinola gebruikt om een gat in de Nederlandse verdedigingslinie te slaan door razendsnel meerdere steden in het oosten van de Republiek te veroveren: <a href="/wiki/Spinola%27s_veldtocht_van_1605-1606" title="Spinola's veldtocht van 1605-1606">Spinola's veldtocht van 1605-1606</a>. Dit leidde tot grote paniek onder de bevolking. Maurits kon nog een aantal steden heroveren, maar ook voor de Republiek gold dat het geld opraakte. Hoewel Engeland en Frankrijk al vrede hadden gesloten met Spanje, wilden ze de Staatsen wel indirect financieel blijven steunen, maar onder ongunstige voorwaarden; zo wilde <a href="/wiki/Hendrik_IV_van_Frankrijk" title="Hendrik IV van Frankrijk">Hendrik IV van Frankrijk</a> graag koning worden van de Zeven Verenigde Nederlanden, wat de rebellen echter niet zagen zitten.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200990_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGroenveld200990-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Er werd in 1605 in Den Haag nog wel een subsidieverdrag gesloten met de protestantse Duitse keurvorsten van <a href="/wiki/Mark_Brandenburg" title="Mark Brandenburg">Brandenburg</a> en de <a href="/wiki/Paltsgraafschap_aan_de_Rijn" title="Paltsgraafschap aan de Rijn">Palts</a>, maar de Republiek kon de oorlogskosten nauwelijks meer dragen.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200989–90_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGroenveld200989–90-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Dit zorgde in 1606 voor een patstelling.<br /> Was er op het land een patstelling ontstaan, op het water waren de Nederlanders nog oppermachtig. De Nederlanders begonnen vanaf 1594 naar <a href="/wiki/Indi%C3%AB_(regio)" title="Indië (regio)">Oost-Indië</a> te varen met de zogeheten <a href="/wiki/Voorcompagnie" title="Voorcompagnie">voorcompagnieën</a>, die op 20 maart 1602 op last van de Noordelijke Staten-Generaal werden gefuseerd tot de <a href="/wiki/Vereenigde_Oostindische_Compagnie" title="Vereenigde Oostindische Compagnie">Vereenigde Oostindische Compagnie</a> (VOC), met het exclusieve recht op alle Nederlandse scheepvaart en handel in Azië en Oost-Indië, waaronder het recht om verdragen te sluiten, oorlog te verklaren en voeren, forten en handelsposten te bouwen.<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Op 25 april 1607 werd onder leiding van <a href="/wiki/Jacob_van_Heemskerck" title="Jacob van Heemskerck">Jacob van Heemskerck</a> een Spaans eskader bij <a href="/wiki/Zeeslag_bij_Gibraltar" title="Zeeslag bij Gibraltar">Gibraltar verslagen</a>. </p><p>De Zuidelijke Nederlanden waren zodanig uitgeput van het al veertig jaar durende continue oorlogsgeweld sinds 1576 dat zij de soldaten niet zelf meer konden betalen.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200990–91_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGroenveld200990–91-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ondertussen klaagde Spinola, die sinds 1604 de verantwoordelijkheid kreeg over de Zuid-Nederlandse oorlogsfinanciën en in 1605 opperbevelhebber werd, elk jaar fel bij Madrid dat er meer Spaans geld nodig was om de Republiek te verslaan, terwijl Madrid juist steeds minder geld te besteden had en hem in 1606 zelfs verbood om aan het Madrileense hof te verschijnen; daarom drong Spinola daarna middels vertegenwoordigers aan op meer geld.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGroenveld2009941_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGroenveld2009941-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> In 1607 ging Filips III failliet en kon daardoor de soldij van de Habsburgse troepen in de Nederlanden ook niet meer betalen.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200990_8-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGroenveld200990-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Albrecht was wegens dit geldgebrek daarom eerder al de drijvende kracht aan Habsburgse zijde geweest achter de vredesverdragen met Frankrijk en Engeland in 1598 respectievelijk 1604; in 1607 was hij ook de grootste pleitbezorger van een vrede of wapenstilstand met de Republiek.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200990–91_11-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGroenveld200990–91-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Houding_tegenover_een_vrede">Houding tegenover een vrede</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&veaction=edit&section=5" title="Bewerk dit kopje: Houding tegenover een vrede" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&action=edit&section=5" title="De broncode bewerken van de sectie: Houding tegenover een vrede"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="In_de_Republiek">In de Republiek</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&veaction=edit&section=6" title="Bewerk dit kopje: In de Republiek" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&action=edit&section=6" title="De broncode bewerken van de sectie: In de Republiek"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Rond de eeuwwisseling werd het enthousiasme in de Republiek voor de oorlog minder. De militaire kosten die enorm toenamen, de Republiek die militair in de verdediging werd gedwongen en de economie die haperde zorgden voor een sombere stemming. De economische neergang ontstond onder meer doordat het Spaanse handelsembargo voor Engelse schepen werd opgeheven in 1604, waar die met de Nederlanders behouden bleef. Doordat een vrede naderend was kwamen in de Republiek de tegenstellingen tussen voor- en tegenstanders nadrukkelijker naar voren. In provincies waar de voorgaande jaren het meeste was gevochten, zoals Groningen, Overijssel en Gelre was de roep om vrede het grootst. In Holland en Friesland werd die roep gedeeld door handelaren die schade ondervonden van de oorlog. Daarnaast waren er voorstanders van een vrede te vinden onder de gematigden in vooral Holland en Utrecht. In Zeeland was de meerderheid tegen een vrede. Tegenstanders aldaar waren bang voor de nabijheid van Vlaanderen en veel Zeeuwen verdienden aan de blokkade van Antwerpen en kaapvaart. In het land waren ook veel tegenstanders te vinden onder orthodoxe calvinisten. Die wilden de katholieken helemaal niet met rust laten. Vanuit deze groep waren veel initiatiefnemers voor de oprichting van een <a href="/wiki/West-Indische_Compagnie" title="West-Indische Compagnie">West-Indische Compagnie</a> om ook in de Nieuwe Wereld de Spanjaarden dwars te zitten. </p><p>Voorstanders van vrede stonden veelal aan de zijde van Van Oldenbarnevelt, alhoewel hij niet tegen iedere prijs vrede wenste. Tegenstanders vonden steun bij Maurits. Die was faliekant tegen een vrede, omdat hij verwachtte dat Spanje zich er nooit lang aan zou houden. Ook zag Maurits in dat hij vanuit zijn functie meer macht in oorlogstijd zou hebben dan daarbuiten. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Onder_de_Habsburgers">Onder de Habsburgers</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&veaction=edit&section=7" title="Bewerk dit kopje: Onder de Habsburgers" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&action=edit&section=7" title="De broncode bewerken van de sectie: Onder de Habsburgers"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ook de Spaanse financiën waren niet meer toereikend voor een verdere aanvallende strijd. Hierdoor wijzigde aan Spaanse zijde in die periode voor het eerst de houding tegenover de opstandige Noordelijke Nederlanden. Moesten de Noordelijke Nederlanden eerder nog de rechten en soevereiniteit van de Spaanse koning erkennen voordat men wilde denken aan onderhandelingen, nu was de Spaanse kroon voor het eerst bereid de Noordelijke Nederlanden te erkennen als een soevereine staat. Naast de financiële problemen waren ook de eerste veroveringen van de <a href="/wiki/Vereenigde_Oostindische_Compagnie" title="Vereenigde Oostindische Compagnie">Vereenigde Oostindische Compagnie</a> in Azië die een bedreiging vormde voor Spanje, een reden voor de omslag. Gezien deze problemen en uit vrees voor een nieuw verbond tussen de Republiek en Frankrijk, drongen Spinola en de aartshertog voor het eerst samen aan op vrede met de Republiek. Albrechts adviseur <a href="/wiki/Karel_Filips_van_Cro%C3%BF" title="Karel Filips van Croÿ">Karel Filips van Croÿ</a> stuurde ook aan op de zelfstandigheid van de Zeven Provinciën.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200994–95_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGroenveld200994–95-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="In_andere_Europese_staten">In andere Europese staten</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&veaction=edit&section=8" title="Bewerk dit kopje: In andere Europese staten" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&action=edit&section=8" title="De broncode bewerken van de sectie: In andere Europese staten"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Elders in Europa werd er met belangstelling gekeken naar de ontwikkelingen in de Lage Landen. Zodra duidelijk werd dat er in april 1607 een staakt-het-vuren overeen was gekomen, begonnen verschillende staten en belangengroepen standpunten in te nemen en te proberen het proces te beïnvloeden. Duitse protestanten reageerden verbijsterd op het nieuws, aangezien zij meenden dat de fanatiek katholieke autoriteiten in Madrid en Brussel niet te vertrouwen waren en op een onbewaakt moment de wapenstilstand zouden schenden. De Franse en Engelse koning ergerden zich aan het feit dat er niet eerst met hen was overlegd.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200996_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGroenveld200996-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> In mei 1607 arriveerden er drie Franse ambassadeurs onder leiding van Pierre Jeannin om aan de Haagse besprekingen deel te nemen. Van Oldenbarnevelt nodigde verder ook delegaties uit Engeland, Denemarken en Duitsland uit (Keulen, de Palts, Brandenburg, Hessen-Kassel, Württemberg, Gulik, Anhalt-Cöthen, Brandenburg-Ansbach en Bentheim), die tussen eind 1607 en begin 1608 in Den Haag aankwamen. Zowel het Noorden als Zuiden weigerden de aanwezigheid van diplomaten van <a href="/wiki/Keizer_Rudolf_II" title="Keizer Rudolf II">Keizer Rudolf II</a> omdat zij zich soeverein achtten en geen bemoeienis van bovenaf wilden. Hoewel alle afgevaardigden pretendeerden slechts de rol van adviseur te vervullen, kwamen zij wel degelijk om hun eigen belangen te behartigen en ze konden zich op ieder moment aansluiten bij een van beide onderhandelende kampen.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200998_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGroenveld200998-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De Franse koning Hendrik IV wilde graag van de Republiek een monarchie maken met zichzelf als vorst. Hij probeerde hier samen met de Engelse koning Jacobus I voor te lobbyen met het argument dat republicanisme een gevaarlijke ideologie was die zich niet verder in Europa mocht verspreiden. Jacobus was het daar op zich mee eens, maar als Frankrijk ook nog de Noordelijke Nederlanden zou komen te regeren, dan werd het veel te machtig voor Engeland.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200998–99_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGroenveld200998–99-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De Duitse vorsten waren vooral bezorgd om de positie van het protestantisme, die overal waar het maar kon beschermd en versterkt diende te worden.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200999_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGroenveld200999-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Onderhandelingen">Onderhandelingen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&veaction=edit&section=9" title="Bewerk dit kopje: Onderhandelingen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&action=edit&section=9" title="De broncode bewerken van de sectie: Onderhandelingen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Aankomst_van_de_vijf_Spaanse_ambassadeurs_te_Rijswijk,_februari_1608.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Aankomst_van_de_vijf_Spaanse_ambassadeurs_te_Rijswijk%2C_februari_1608.jpg/260px-Aankomst_van_de_vijf_Spaanse_ambassadeurs_te_Rijswijk%2C_februari_1608.jpg" decoding="async" width="260" height="163" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Aankomst_van_de_vijf_Spaanse_ambassadeurs_te_Rijswijk%2C_februari_1608.jpg/390px-Aankomst_van_de_vijf_Spaanse_ambassadeurs_te_Rijswijk%2C_februari_1608.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Aankomst_van_de_vijf_Spaanse_ambassadeurs_te_Rijswijk%2C_februari_1608.jpg/520px-Aankomst_van_de_vijf_Spaanse_ambassadeurs_te_Rijswijk%2C_februari_1608.jpg 2x" data-file-width="6220" data-file-height="3894" /></a><figcaption>Aankomst van de vijf Spaanse ambassadeurs te Rijswijk voor de vredesonderhandelingen te Den Haag, februari 1608. Maurits en Spinola geven elkaar de hand</figcaption></figure> <p>De onderhandelingen verliepen in vier fasen: </p> <ul><li>het vooroverleg (1606–1607)</li> <li>de vredesbesprekingen in Den Haag (februari–augustus 1608)</li> <li>de langdurige wapenstilstand met veel indirecte diplomatie (augustus 1608–maart 1609)</li> <li>de uitwerking en aanname van het Twaalfjarig Bestand in Antwerpen (maart–april 1609).<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGroenveld20096_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGroenveld20096-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <p>In eerste instantie werd er geprobeerd een vrede te sluiten in plaats van een tijdelijke wapenstilstand. In 1606 werd er vanuit de Zuidelijke Nederlanden door <a href="/wiki/Jan_Neyen" title="Jan Neyen">Jan Neyen</a> gepeild naar de kans van slagen van een mogelijke vrede met de Nederlandse Republiek. Toen die wil naar vrede aanwezig bleek in het noorden, probeerden de Aartshertogen toestemming van de Spaanse koning Filips III te krijgen om over een mogelijke onafhankelijkheid te praten. Maar een volmacht die Filips daarvoor in 1599 aan Albrecht had geschonken weigerde hij in 1606 te hernieuwen.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200992–93_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGroenveld200992–93-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Desondanks achtten Albrecht en Spinola zich begin 1607 soeverein om de onderhandelingen aan te vatten.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200995_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGroenveld200995-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Een eis van de Staten-Generaal dat de Republiek voor de duur van de onderhandelingen werd erkend als vrije en soevereine staat werd bijna volledig ingewilligd; het Zuiden was bereid het Noorden 'liber ende vry te laeten'. De Republiek ging met dit voorstel akkoord op 12 april 1607; als het op tijd werd geratificeerd, zou er op 4 mei een staakt-het-vuren ingaan.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200995_20-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGroenveld200995-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> In deze tussentijd werd nog de <a href="/wiki/Zeeslag_bij_Gibraltar" title="Zeeslag bij Gibraltar">Zeeslag bij Gibraltar</a> gevoerd die leidde tot een Staatse zege (25 april). Van Oldenbarnevelt drong erop aan dat Filips III de voorwaarden van het staakt-het-vuren ook zou aanvaarden met een zogenaamde <i>agreatie</i> om te voorkomen dat hij Spinola, Albrecht en Isabella zou overrulen of zonder hen de oorlog zou proberen voort te zetten.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200995–96_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGroenveld200995–96-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Filips III was boos dat Albrecht en Spinola toch zonder zijn toestemming de onderhandelingen waren begonnen, maar hij besefte dat het zomaar intrekken van de door Albrecht verleende voorlopige Staatse onafhankelijkheid hem een zeer slechte diplomatieke reputatie zou opleveren. In plaats daarvan probeerde hij zijn <i>agreatie</i> te vertragen, waarop Spinola hem onder druk zette om dan weer iedere maand van veertig dagen 300.000 escudo's oftewel 750.000 Hollandse guldens op te hoesten om een hervatting van de oorlog te kunnen betalen. Omdat Filips III dat geld niet had, stelde hij uiteindelijk toch maar een <i>agreatie</i> op, die op 25 oktober 1607 door Jan Neyen en <a href="/wiki/Louis_Verreycken" class="mw-redirect" title="Louis Verreycken">Louis Verreycken</a> aan de Staten-Generaal werd overhandigd.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200996_14-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGroenveld200996-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Hoewel het document niet aan diplomatieke conventies voldeed en aan de besprekingen de voorwaarde van godsdienstvrijheid voor katholieken in de Noordelijke Nederlanden verbond – hetgeen kon worden opgevat als een inbreuk op de soevereiniteit van de Republiek – besloten de Staten het toch maar te aanvaarden; het betekende een voorwaardelijke erkenning van hun onafhankelijkheid in plaats van een onvoorwaardelijke acceptatie van hun soevereiniteit en dat was een belangrijke diplomatieke overwinning. Omdat het staakt-het-vuren inmiddels alweer bijna afgelopen was moest het eerst worden verlengd en onderhandelaars werden van instructies voorzien. Filips III gaf Albrecht en Isabella op 10 januari 1608 een procuratie (toestemming) om zowel in zijn als in hun eigen naam te onderhandelen.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200996_14-2" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEGroenveld200996-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Met de komst van Spinola op 1 februari 1608 in Den Haag kregen de onderhandelingen een formeel karakter. Hij onderhandelde uit naam van Spanje en de aartshertogen. Tijdens de onderhandelingen bleek dat Filips III bleef aandringen op twee eisen in ruil voor zelfstandigheid; terugtrekking uit Indië en vrijheid van eredienst voor katholieken in de Republiek. Dit waren voor de Republiek zulke onmogelijke eisen dat de onderhandelingen voor een vrede werden onderbroken op 23 augustus 1608. De VOC ontbinden was onhaalbaar omdat die net was opgericht en er flink in geïnvesteerd was door de elite. Door bemiddeling van de Franse diplomaat <a href="/wiki/Pierre_Jeannin" title="Pierre Jeannin">Pierre Jeannin</a> bleek het wel mogelijk een langdurige wapenstilstand te sluiten op de voorwaarden van de eerder gesloten wapenstilstand. Dit was voor Van Oldenbarnevelt wel minder aantrekkelijk dan een vrede, maar beter dan niks omdat het toch financiële verlichting bood. Een concessie van Van Oldenbarnevelt richting Spanje was het stopzetten van de oprichting van de tegenhanger van de VOC in Amerika, de <a href="/wiki/West-Indische_Compagnie" title="West-Indische Compagnie">West-Indische Compagnie</a>. </p><p>Er werd door tegenstanders een heftige publiciteitscampagne gevoerd en ook Maurits probeerde Hollandse <a href="/wiki/Vroedschap" title="Vroedschap">vroedschappen</a> te overtuigen dat een wapenstilstand niet goed was voor het land. Uiteindelijk bleek een meerderheid in de Republiek voorstander van de wapenstilstand en ook in Spanje moest Filips vanwege geldgebrek eraan toegeven. In 1609 werden de slotbepalingen in Antwerpen verder uitgewerkt. Daarna was het klaar om geratificeerd te worden door beide partijen. De afkondiging van het bestand van twaalf jaar volgde op 9 april 1609. Internationaal werd de gesloten overeenkomst als eervol gezien voor de Republiek en niet voor Spanje. Het prestige was hierdoor enorm gestegen en voor het eerst krijgt de Republiek internationaal volledige erkenning van haar soevereiniteit. Engeland en Frankrijk kregen een Nederlandse <a href="/wiki/Ambassadeur" title="Ambassadeur">ambassadeur</a> en er werden diplomatieke betrekkingen aangegaan met het <a href="/wiki/Ottomaanse_Rijk" title="Ottomaanse Rijk">Ottomaanse Rijk</a> (1610), <a href="/wiki/Marokko" title="Marokko">Marokko</a> (24 december 1610) en de <a href="/wiki/Republiek_Veneti%C3%AB" title="Republiek Venetië">Republiek Venetië</a> (31 december 1619). </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Leo_belgicus.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Leo_belgicus.png/260px-Leo_belgicus.png" decoding="async" width="260" height="214" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Leo_belgicus.png/390px-Leo_belgicus.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Leo_belgicus.png/520px-Leo_belgicus.png 2x" data-file-width="3326" data-file-height="2742" /></a><figcaption>Voorstelling van de Lage Landen als <a href="/wiki/Leo_Belgicus" title="Leo Belgicus">Leo Belgicus</a> door Claes Janszoon Visscher, 1609</figcaption></figure> <p>Het Twaalfjarig Bestand zorgde voor een tijdelijke onderbreking van de oorlog tegen Spanje die in 1568 met de militaire invallen van <a href="/wiki/Willem_van_Oranje" title="Willem van Oranje">Willem van Oranje</a> was begonnen. Speciaal voor de gelegenheid produceerde Claes Janszoon Visscher een plattegrond van de Nederlanden in de vorm van een leeuw, de <i><a href="/wiki/Leo_Belgicus" title="Leo Belgicus">Leo Belgicus</a></i>. Daarop werden alle <a href="/wiki/Zeventien_Provinci%C3%ABn" title="Zeventien Provinciën">zeventien Nederlanden</a> als een geheel afgebeeld, vreedzaam naast elkaar levend dankzij het verstommen van het wapengekletter, gesymboliseerd door de slapende god Mars rechtsonder. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Gulikse_Successieoorlog">Gulikse Successieoorlog</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&veaction=edit&section=10" title="Bewerk dit kopje: Gulikse Successieoorlog" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&action=edit&section=10" title="De broncode bewerken van de sectie: Gulikse Successieoorlog"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Gulik-Kleefse_Successieoorlog" title="Gulik-Kleefse Successieoorlog">Gulik-Kleefse Successieoorlog</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p>Tijdens de wapenstilstand werd er tussen de beide partijen niet meer gevochten in de Nederlanden. Ten oosten van de Republiek gingen de oorlogshandelingen zonder rechtstreekse vijandigheden echter verder. </p><p>Een maand voor het sluiten van de wapenstilstand overleed de laatste hertog van <a href="/wiki/Hertogdom_Gulik" title="Hertogdom Gulik">Gulik</a>, <a href="/wiki/Johan_Willem_van_Kleef" title="Johan Willem van Kleef">Johan Wilhelm</a>. Naast Gulik hoorden bij de erfenis ook de landen <a href="/wiki/Hertogdom_Kleef" title="Hertogdom Kleef">Kleef</a>, <a href="/wiki/Hertogdom_Berg" title="Hertogdom Berg">Berg</a>, <a href="/wiki/Graafschap_Mark" title="Graafschap Mark">Mark</a> en <a href="/wiki/Land_van_Ravenstein" title="Land van Ravenstein">Ravensburg</a>; allemaal landen gelegen aan de oostgrens met de Republiek. Om die reden was het voor de veiligheid van de Republiek van belang dat de gebieden in bezit kwamen van een (protestantse) medestander. In eerste instantie leek het ook die kant op te gaan; de keurvorst van Brandenburg, <a href="/wiki/Johan_Sigismund_van_Brandenburg" title="Johan Sigismund van Brandenburg">Johan Sigismund</a> en de graaf van Palts-Neuberg, <a href="/wiki/Filips_Lodewijk_van_Palts-Neuburg" title="Filips Lodewijk van Palts-Neuburg">Filips Lodewijk</a> hadden de meeste aanspraak op het bezit en daarom besloten zij samen de gebieden te besturen. <a href="/wiki/Keizer_Rudolf_II" title="Keizer Rudolf II">Keizer Rudolf II</a> zag dit echter niet zitten, want het waren lutheranen, dus stuurde hij een leger en liet Gulik bezetten. Maurits en Van Oldenbarnevelt vonden dat zij moesten helpen met het verjagen van keizerlijke leger. Met een leger werd in juli 1610 opgetrokken naar Gulik. De <a href="/wiki/Beleg_van_Gulik_(1610)" title="Beleg van Gulik (1610)">stad werd belegerd</a> samen met de Fransen en vervolgens ingenomen op 2 september. </p><p>Na drie jaar werd het opnieuw onrustig. De keurvorst van Brandenburg was overgegaan op het calvinisme en de Paltsgraaf op het katholicisme en oorlog tussen beiden brak uit. De Republiek steunde hierin de keurvorst en de Zuidelijke Nederlanden steunden de paltsgraaf. Spinola verzamelde een leger en bezette meerdere steden waaronder Aken en Wesel. Maurits kon met zijn leger onder andere Rees bezetten. Hierbij werd een confrontatie tussen de twee legers vermeden om het bestand niet te schenden. Beide partijen trachtten tussen 1614-1616 een goede positie te krijgen voor het hervatten van de onderlinge strijd. </p><p>Maurits was bevreesd voor deze manier van oorlog voeren en wilde het liefst de wapenstilstand opzeggen. Oldenbarnevelt bleef de wapenstilstand verdedigen. Weer werden de scherpe tegenstellingen tussen de twee duidelijk. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Situatie_in_de_Zuidelijke_Nederlanden_tijdens_het_bestand">Situatie in de Zuidelijke Nederlanden tijdens het bestand</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&veaction=edit&section=11" title="Bewerk dit kopje: Situatie in de Zuidelijke Nederlanden tijdens het bestand" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&action=edit&section=11" title="De broncode bewerken van de sectie: Situatie in de Zuidelijke Nederlanden tijdens het bestand"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Dit werden jaren van vrede en welstand in de <a href="/wiki/Zuidelijke_Nederlanden" title="Zuidelijke Nederlanden">Zuidelijke Nederlanden</a> en voor het aartshertogenpaar <a href="/wiki/Isabella_van_Spanje" title="Isabella van Spanje">Isabella</a> en Albrecht twaalf gelukkige jaren. De twee vertoefden vaak op hun buitenverblijven in <a href="/wiki/Tervuren" title="Tervuren">Tervuren</a> en <a href="/wiki/Morlanwelz" title="Morlanwelz">Mariemont</a>, waar ze hun favoriete sport, de jacht, beoefenden. Vooral Isabella was populair onder de bevolking; de wat verlegen en soms in de omgang wat stijve Albrecht minder. </p><p>Door het bestand was er opnieuw bewegingsvrijheid tussen het noorden en het zuiden. Om de katholieke <a href="/wiki/Contrareformatie" title="Contrareformatie">contrareformatie</a> veilig te stellen werden er in 1609 twee ordonnanties afgekondigd. Het werd verboden om in het openbaar te spreken over de religieuze geschillen of leerstellingen te verspreiden die ingingen tegen het katholieke geloof. Toch was er tijdens het bestand een hernieuwde activiteit van protestantse kernen.<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Situatie_in_de_Republiek_tijdens_het_bestand">Situatie in de Republiek tijdens het bestand</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&veaction=edit&section=12" title="Bewerk dit kopje: Situatie in de Republiek tijdens het bestand" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&action=edit&section=12" title="De broncode bewerken van de sectie: Situatie in de Republiek tijdens het bestand"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bestandstwisten">Bestandstwisten</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&veaction=edit&section=13" title="Bewerk dit kopje: Bestandstwisten" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&action=edit&section=13" title="De broncode bewerken van de sectie: Bestandstwisten"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Twisten_tussen_remonstranten_en_contraremonstranten" title="Twisten tussen remonstranten en contraremonstranten">Twisten tussen remonstranten en contraremonstranten</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Staten_Generaal_wapen.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Staten_Generaal_wapen.svg/260px-Staten_Generaal_wapen.svg.png" decoding="async" width="260" height="224" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Staten_Generaal_wapen.svg/390px-Staten_Generaal_wapen.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Staten_Generaal_wapen.svg/520px-Staten_Generaal_wapen.svg.png 2x" data-file-width="902" data-file-height="777" /></a><figcaption>Het wapen van de Staten-Generaal van 1609</figcaption></figure> <p>Het onmiddellijke resultaat voor de Republiek was een soevereine natie. Om de erkenning van de onafhankelijkheid van de Nederlandse Republiek te markeren, voegden de Staten-Generaal een <a href="/wiki/Koningskroon" title="Koningskroon">koningskroon</a> aan hun wapen toe. Kort na de wapenstilstand kregen de Nederlandse afgezanten in Parijs en Londen de volledige ambassadeursstatus. De Republiek ging diplomatieke banden aan met Venetië, de Marokkaanse sultans en het Ottomaanse rijk. Op 17 juni 1609 hadden Frankrijk en Engeland het verdrag ondertekend dat de onafhankelijkheid van de Republiek garandeerde. Om hun belangen in de Oostzee te beschermen, sloot de Nederlandse Republiek in 1614 een defensief pact met de <a href="/wiki/Hanze" title="Hanze">Hanze</a> dat was opgezet om hen te beschermen tegen Deense agressie. </p><p>Tijdens het Twaalfjarig Bestand kwam er een einde aan de eenheid binnen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De meningsverschillen tussen <a href="/wiki/Maurits_van_Oranje" title="Maurits van Oranje">Maurits</a> en <a href="/wiki/Johan_van_Oldenbarnevelt" title="Johan van Oldenbarnevelt">Johan van Oldenbarnevelt</a> liepen steeds hoger op. Al in 1600 was Maurits tegen het sturen van het leger naar <a href="/wiki/Duinkerke" title="Duinkerke">Duinkerken</a> geweest vanwege het grote risico; een besluit dat door Van Oldenbarnevelt was doorgedrukt. De <a href="/wiki/Slag_bij_Nieuwpoort" title="Slag bij Nieuwpoort">Slag bij Nieuwpoort</a> die daaruit volgde werd slechts met héél veel moeite door Maurits gewonnen. Hierdoor werden Maurits en Van Oldenbarnevelt definitief tegenstrevers. Van Oldenbarnevelt was echter ook een warm pleitbezorger van het staakt-het-vuren, omdat dit gunstig was voor de handel. Maurits zag door een bestand zijn mogelijkheden voor gebiedsuitbreiding afnemen en verloor een belangrijke vorm van inkomsten door het wegvallen van veroverde buit. Maurits had liever doorgevochten. </p><p>Door het bestand kwamen ook de godsdienstige tegenstellingen scherper aan het licht. De volgelingen van de geestelijke <a href="/wiki/Jacobus_Arminius" title="Jacobus Arminius">Jacobus Arminius</a> (1560-1609), de <a href="/wiki/Remonstranten" title="Remonstranten">remonstranten</a> of <i>rekkelijken</i>, weken af op het punt van de <a href="/wiki/Predestinatie" title="Predestinatie">predestinatie</a>, de <a href="/wiki/Vrije_wil" title="Vrije wil">vrije wil</a> en de <a href="/wiki/Erfzonde" title="Erfzonde">erfzonde</a> van het kerkelijk-calvinistische belijden zoals dat was vastgelegd in de <a href="/wiki/Nederlandse_Geloofsbelijdenis" title="Nederlandse Geloofsbelijdenis">Nederlandse Geloofsbelijdenis</a> en de <a href="/wiki/Heidelbergse_Catechismus" title="Heidelbergse Catechismus">Heidelberger Catechismus</a> en zetten zich af tegen bindende belijdenisgeschriften, waarin werd bepaald hoe men de Bijbel moet interpreteren. Hun opvattingen werden vastgelegd in de <a href="/wiki/Vijf_artikelen_van_de_remonstranten" title="Vijf artikelen van de remonstranten">vijf artikelen van de remonstranten</a>. Zij richtten zich tot de <a href="/wiki/Staten_van_Holland_en_West-Friesland" title="Staten van Holland en West-Friesland">Staten van Holland en West-Friesland</a> om steun te krijgen tegen hun uitsluiting van de publieke kerk. Daarmee was het een politieke kwestie geworden. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:De_zielenvisserij_-_Fishing_for_souls_(Adriaen_Pietersz._van_de_Venne).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/De_zielenvisserij_-_Fishing_for_souls_%28Adriaen_Pietersz._van_de_Venne%29.jpg/400px-De_zielenvisserij_-_Fishing_for_souls_%28Adriaen_Pietersz._van_de_Venne%29.jpg" decoding="async" width="400" height="211" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/De_zielenvisserij_-_Fishing_for_souls_%28Adriaen_Pietersz._van_de_Venne%29.jpg/600px-De_zielenvisserij_-_Fishing_for_souls_%28Adriaen_Pietersz._van_de_Venne%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/De_zielenvisserij_-_Fishing_for_souls_%28Adriaen_Pietersz._van_de_Venne%29.jpg/800px-De_zielenvisserij_-_Fishing_for_souls_%28Adriaen_Pietersz._van_de_Venne%29.jpg 2x" data-file-width="1955" data-file-height="1032" /></a><figcaption><i>De zielenvisserij</i>, <a href="/wiki/Adriaen_Pietersz._van_de_Venne" class="mw-redirect" title="Adriaen Pietersz. van de Venne">Adriaen Pietersz. van de Venne</a>, 1614<br /> <a href="/wiki/Allegorie_(beeldende_kunst)" title="Allegorie (beeldende kunst)">Allegorie</a> op de ijver van de religies tijdens de Treves (Bestand). De rivier tekent de vanaf nu duidelijke scheiding tussen noord en zuid. Links de protestanten met de graven <a href="/wiki/Maurits_van_Oranje" title="Maurits van Oranje">Maurits</a> en <a href="/wiki/Frederik_Hendrik_van_Oranje" title="Frederik Hendrik van Oranje">Frederik Hendrik</a>, <a href="/wiki/Frederik_V_van_de_Palts" title="Frederik V van de Palts">Frederik V van de Palts</a>, <a href="/wiki/Jacobus_I_van_Engeland" title="Jacobus I van Engeland">Jacobus I van Engeland</a> en de jonge <a href="/wiki/Lodewijk_XIII_van_Frankrijk" title="Lodewijk XIII van Frankrijk">Lodewijk XIII van Frankrijk</a> met zijn moeder <a href="/wiki/Maria_de%27_Medici" title="Maria de' Medici">Maria de' Medici</a>. Op de voorgrond vissen de protestanten; hun netten zijn gemerkt met <a href="/wiki/Fides_(mythologie)" title="Fides (mythologie)">Fides</a>, <a href="/wiki/Spes" title="Spes">Spes</a> en <a href="/wiki/Caritas_(deugd)" title="Caritas (deugd)">Caritas</a>. Rechts de katholieken met aartshertogen <a href="/wiki/Albrecht_van_Oostenrijk" title="Albrecht van Oostenrijk">Albrecht</a> en <a href="/wiki/Isabella_van_Spanje" title="Isabella van Spanje">Isabella</a>, <a href="/wiki/Ambrogio_Spinola" title="Ambrogio Spinola">Spinola</a> en <a href="/wiki/Paus_Paulus_V" title="Paus Paulus V">paus Paulus V</a> gedragen door kardinalen. Een bisschop met zijn priesters vist in het katholieke bootje naar mensen</figcaption></figure> <p>Van Oldenbarnevelt - die net als Maurits eigenlijk onverschillig tegenover alle religieuze meningsverschillen stond - wilde zeggenschap over de Kerk om rust te brengen in de gewesten. De calvinistische predikanten wensten echter geen inmenging van de staat in hun geloofsopvatting. Toen Van Oldenbarnevelt ruimte vroeg voor de <a href="/wiki/Remonstranten" title="Remonstranten">remonstrantse</a> leer van de <a href="/wiki/Leiden" title="Leiden">Leidse</a> hoogleraar <a href="/wiki/Jacobus_Arminius" title="Jacobus Arminius">Jacobus Arminius</a>, escaleerde het conflict. Maurits zag in de calvinisten een bondgenoot tegen Van Oldenbarnevelt en sloot zich aan bij de <a href="/wiki/Contraremonstranten" title="Contraremonstranten">contraremonstranten</a>, die de leer van de (ook Leidse) hoogleraar <a href="/wiki/Franciscus_Gomarus" title="Franciscus Gomarus">Franciscus Gomarus</a> aanhingen. </p><p>In 1616 gaf <a href="/wiki/Hugo_de_Groot_(rechtsgeleerde)" title="Hugo de Groot (rechtsgeleerde)">Hugo de Groot</a> een lezing in Amsterdam over tolerantie tussen de strijdende partijen. Amsterdam was min of meer het centrum van het verzet tegen de remonstranten. In februari 1617 kwam het daar tot rellen op zondagochtend voor het huis van <a href="/wiki/Joachim_Rendorp" title="Joachim Rendorp">Joachim Rendorp</a> en <a href="/wiki/Rem_Bisschop" title="Rem Bisschop">Rem Bisschop</a>. <a href="/wiki/Jacobus_Taurinus" title="Jacobus Taurinus">Jacobus Taurinus</a> schreef een pamflet waarin hij de overheid voorhield het heft in handen te blijven houden en de steden opriep hun oude privileges op te eisen.<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De Staten gaven de vroedschappen toestemming <a href="/wiki/Waardgelders" class="mw-redirect" title="Waardgelders">waardgelders</a> aan te nemen, want de <a href="/wiki/Schutterij_(historisch)" title="Schutterij (historisch)">schutterijen</a> waren veelal calvinistisch. </p><p>De (remonstrantse) regenten in <a href="/wiki/Holland" title="Holland">Holland</a> hadden op 4 augustus 1617 de <a href="/wiki/Scherpe_Resolutie" title="Scherpe Resolutie">Scherpe Resolutie</a> aangenomen. Deze resolutie gaf de steden in Holland de mogelijkheid om eigenhandig <a href="/wiki/Waardgelder" title="Waardgelder">waardgelders</a> (huurtroepen) aan te nemen om onlusten te voorkomen. In de praktijk kwam dit neer op optreden tegen contra-remonstranten. Maurits zag in deze resolutie een aantasting van zijn gezag als militair leider. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Het_afdanken_der_waardgelders_door_prins_Maurits_op_de_Neude_te_Utrecht,_31_juli_1618_(Joost_Cornelisz._Droochsloot,_1625).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Het_afdanken_der_waardgelders_door_prins_Maurits_op_de_Neude_te_Utrecht%2C_31_juli_1618_%28Joost_Cornelisz._Droochsloot%2C_1625%29.jpg/260px-Het_afdanken_der_waardgelders_door_prins_Maurits_op_de_Neude_te_Utrecht%2C_31_juli_1618_%28Joost_Cornelisz._Droochsloot%2C_1625%29.jpg" decoding="async" width="260" height="148" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Het_afdanken_der_waardgelders_door_prins_Maurits_op_de_Neude_te_Utrecht%2C_31_juli_1618_%28Joost_Cornelisz._Droochsloot%2C_1625%29.jpg/390px-Het_afdanken_der_waardgelders_door_prins_Maurits_op_de_Neude_te_Utrecht%2C_31_juli_1618_%28Joost_Cornelisz._Droochsloot%2C_1625%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Het_afdanken_der_waardgelders_door_prins_Maurits_op_de_Neude_te_Utrecht%2C_31_juli_1618_%28Joost_Cornelisz._Droochsloot%2C_1625%29.jpg/520px-Het_afdanken_der_waardgelders_door_prins_Maurits_op_de_Neude_te_Utrecht%2C_31_juli_1618_%28Joost_Cornelisz._Droochsloot%2C_1625%29.jpg 2x" data-file-width="1950" data-file-height="1111" /></a><figcaption>De waardgelders worden afgedankt op de <a href="/wiki/Neude" title="Neude">Neude</a> in Utrecht door Prins Maurits, 31 juli 1618</figcaption></figure> <p>De regering onder <a href="/wiki/Johan_van_Oldenbarnevelt" title="Johan van Oldenbarnevelt">Johan van Oldenbarnevelt</a> hield een synode zo lang mogelijk tegen, omdat het afbreuk zou doen aan haar gezag. Op 6 oktober 1617 sprak <a href="/wiki/Dudley_Carleton" title="Dudley Carleton">Dudley Carleton</a> in naam van <a href="/wiki/Jacobus_I_van_Engeland" title="Jacobus I van Engeland">Jacobus I van Engeland</a> zich in de <a href="/wiki/Staten-Generaal_der_Nederlanden" class="mw-redirect" title="Staten-Generaal der Nederlanden">Staten-Generaal der Nederlanden</a> uit voor het houden van een synode. Hij was in staat op juridisch vlak met Grotius en Van Oldenbarnevelt te redetwisten<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> en slaagde erin de relaties tussen Engeland en de Nederlanden te verbeteren, dankzij zijn polariserende houding tegenover de <a href="/wiki/Arminianen" class="mw-redirect" title="Arminianen">Arminianen</a>.<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Op 26 oktober 1617 vertrok <a href="/wiki/Stadhouder_Maurits" class="mw-redirect" title="Stadhouder Maurits">stadhouder Maurits</a> stilletjes uit Den Haag, om Delft, Schiedam, Rotterdam, Dordrecht en Gorinchem tot de synode te bewegen en aan te dringen op het opheffen van de waardgelders.<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Op 20 februari 1618 erfde Maurits de titel prins van Oranje van zijn overleden halfbroer <a href="/wiki/Filips_Willem_van_Oranje" title="Filips Willem van Oranje">Filips Willem van Oranje</a>. In maart en mei 1618 probeerde de prins bij zijn bezoek aan Gelderland en Overijssel de gewesten over te halen tot een synode. Van Oldenbarnevelt werd ondertussen beschuldigd van het aannemen van steekpenningen van Spanje. Hij kreeg nog meer kritiek over zich heen toen de raadspensionaris een brief schreef aan de stadhouder. Eind juli 1618 vertrok de prins naar Utrecht. Het aanhouden van waardgelders werd door de <a href="/wiki/Kapitein-generaal" title="Kapitein-generaal">kapitein-generaal</a> van het <a href="/wiki/Staatse_leger" title="Staatse leger">Staatse leger</a> als rebellie beschouwd. De prins besloot de waardgelders in Utrecht te dwingen de wapens neer te leggen; daarvoor werden alle straten naar de <a href="/wiki/Neude" title="Neude">Neude</a> afgezet. Bovendien werden er zeven nieuwe contra-remonstrantse edelen benoemd tot de Utrechtse ridderschap en werden de meeste Arminiaanse leden van de vroedschap vervangen. Het gevolg was dat de Staten van Utrecht stemden voor een nationale synode. Op 25 augustus gingen ook de <a href="/wiki/Staten_van_Holland" class="mw-redirect" title="Staten van Holland">Staten van Holland</a> akkoord met een synode, die in november bijeenkwam en waarvan de uitkomst min of meer al duidelijk was. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Wetsverzetting">Wetsverzetting</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&veaction=edit&section=14" title="Bewerk dit kopje: Wetsverzetting" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&action=edit&section=14" title="De broncode bewerken van de sectie: Wetsverzetting"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De stadhouder liet eind augustus 1618 Van Oldenbarnevelt, <a href="/wiki/Hugo_de_Groot_(rechtsgeleerde)" title="Hugo de Groot (rechtsgeleerde)">Hugo de Groot</a> en <a href="/wiki/Rombout_Hogerbeets" title="Rombout Hogerbeets">Rombout Hogerbeets</a> arresteren, nadat hij hen in Den Haag had uitgenodigd.<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Een week later trok de prins naar Schoonhoven, Den Brielle, Delft, Schiedam, Gorinchem, Oudewater en Woerden. In oktober was hij in Monnikendam, Hoorn, Medemblik, Purmerend, Alkmaar,<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Leiden, Haarlem, Rotterdam; begin november in Gouda. In alle steden zijn burgemeesters, vroedschapsleden, en officieren van de schutterij ontslagen en vervangen. Een uitzondering was Edam.<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De <a href="/wiki/Synode_van_Dordrecht" title="Synode van Dordrecht">Synode van Dordrecht</a> besloot dat de leer van Gomarus de leer van de Gereformeerde Kerk was. Een afscheiding kon niet langer worden tegengehouden en de <a href="/wiki/Remonstranten" title="Remonstranten">remonstranten</a> richtten in september 1619 de Remonstrantse Broederschap op. </p><p>Voor een speciaal tribunaal werd Van Oldenbarnevelt ter dood veroordeeld. Op 13 mei 1619 werd hij op het Binnenhof onthoofd. Met de dood van Van Oldenbarnevelt en het verbod op de remonstrantse leer was de binnenlandse strijd in het voordeel van prins Maurits beslist. </p><p>In 1619 verbood de <a href="/wiki/Synode_van_Dordrecht" title="Synode van Dordrecht">Synode van Dordrecht</a> — waar ook besloten werd tot de <a href="/wiki/Statenvertaling" title="Statenvertaling">Statenvertaling</a> te komen — de remonstrantse leer. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Het_einde_van_het_Twaalfjarig_Bestand">Het einde van het Twaalfjarig Bestand</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&veaction=edit&section=15" title="Bewerk dit kopje: Het einde van het Twaalfjarig Bestand" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&action=edit&section=15" title="De broncode bewerken van de sectie: Het einde van het Twaalfjarig Bestand"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In 1621 liep het Twaalfjarig bestand af en Spanje smeedde plannen om de gewesten die in opstand waren gekomen te heroveren. Albrecht, die het bestand graag verlengd zag, stuurde in maart 1621 onderhandelaars naar Den Haag maar kon geen beroep meer doen op zijn topdiplomaat <a href="/w/index.php?title=Jean_Richardot&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jean Richardot (de pagina bestaat niet)">Jean Richardot</a> die intussen was overleden. Pieter Peck - <a href="/wiki/Petrus_Peckius_de_Jonge" title="Petrus Peckius de Jonge">Petrus Peckius</a> - de kanselier van Brabant verving hem. Hij richtte zich niet op het verlengen van het bestand maar stelde eisen die de Staatse leiders niet wilden aanvaarden. Zo vroeg hij om de erkenning van de aartshertogen als soeverein, de heropening van de Schelde en <a href="/wiki/Godsdienstvrijheid" title="Godsdienstvrijheid">godsdienstvrijheid</a>. De Verenigde Provinciën kregen in ruil zelfbestuur en vrije toegang tot de <i>Indiën</i>. Peck stootte op hoongelach en verkeek de kans op vrede. De leiders van de Republiek antwoordden daarop dat de protestanten in het zuiden nauwelijks het recht op overleven hadden en wezen deze eis af. Het aantal katholieken in het noorden was nog zo groot dat de protestantse elite bang was dat bij volledige godsdienstvrijheid de suprematie van de calvinisten in gevaar zou komen. </p><p>De situatie verergerde verder toen <a href="/wiki/Filips_III_van_Spanje" title="Filips III van Spanje">Filips III</a> op 31 maart 1621 overleed en zijn 16-jaar oude zoon <a href="/wiki/Filips_IV_van_Spanje" title="Filips IV van Spanje">Filips IV</a> hem opvolgde. In feite was het <a href="/wiki/Gaspar_de_Guzm%C3%A1n_y_Pimentel" title="Gaspar de Guzmán y Pimentel">Gaspar de Guzmán y Pimentel</a> die het beleid bepaalde en die wilde de oorlog verderzetten. Het Spaans leger in de Nederlanden werd weer tot 60.000 man en op volle sterkte gebracht met <a href="/wiki/Ambrogio_Spinola" title="Ambrogio Spinola">Ambrogio Spinola</a> als bevelhebber. De Hollanders hadden van de periode gebruikgemaakt om hun marinevloot te ontplooien en om in de controle van Zuid-Azië een voorsprong op de Engelsen te nemen. </p><p>Nadat landvoogd <a href="/wiki/Albrecht_van_Oostenrijk" title="Albrecht van Oostenrijk">Albrecht van Oostenrijk</a> in 1621 kinderloos overleed, kwamen de <a href="/wiki/Zuidelijke_Nederlanden" title="Zuidelijke Nederlanden">Zuidelijke Nederlanden</a> conform de <a href="/wiki/Akte_van_Afstand" class="mw-redirect" title="Akte van Afstand">Akte van Afstand</a> weer rechtstreeks onder de <a href="/wiki/Spaanse_Nederlanden" title="Spaanse Nederlanden">Spaanse troon</a>, met <a href="/wiki/Isabella_van_Spanje" title="Isabella van Spanje">Isabella van Spanje</a> als <a href="/wiki/Landvoogd" title="Landvoogd">landvoogdes</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Fotokopieën_verdragstekst"><span id="Fotokopie.C3.ABn_verdragstekst"></span>Fotokopieën verdragstekst</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&veaction=edit&section=16" title="Bewerk dit kopje: Fotokopieën verdragstekst" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&action=edit&section=16" title="De broncode bewerken van de sectie: Fotokopieën verdragstekst"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul class="gallery mw-gallery-traditional"> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_01.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_01.jpg/79px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_01.jpg" decoding="async" width="79" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_01.jpg/118px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_01.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_01.jpg/158px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_01.jpg 2x" data-file-width="1977" data-file-height="3000" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_02.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_02.jpg/66px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_02.jpg" decoding="async" width="66" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_02.jpg/100px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_02.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_02.jpg/133px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_02.jpg 2x" data-file-width="1663" data-file-height="3000" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_03.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_03.jpg/120px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_03.jpg" decoding="async" width="120" height="115" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_03.jpg/180px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_03.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_03.jpg/240px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_03.jpg 2x" data-file-width="3000" data-file-height="2869" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_04.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_04.jpg/120px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_04.jpg" decoding="async" width="120" height="101" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_04.jpg/180px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_04.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_04.jpg/240px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_04.jpg 2x" data-file-width="3000" data-file-height="2533" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_05.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_05.jpg/120px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_05.jpg" decoding="async" width="120" height="101" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_05.jpg/180px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_05.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_05.jpg/240px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_05.jpg 2x" data-file-width="3000" data-file-height="2536" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_06.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_06.jpg/120px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_06.jpg" decoding="async" width="120" height="99" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_06.jpg/180px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_06.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_06.jpg/240px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_06.jpg 2x" data-file-width="3000" data-file-height="2487" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_07.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_07.jpg/120px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_07.jpg" decoding="async" width="120" height="99" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_07.jpg/180px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_07.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_07.jpg/240px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_07.jpg 2x" data-file-width="3000" data-file-height="2472" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_08.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_08.jpg/120px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_08.jpg" decoding="async" width="120" height="99" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_08.jpg/180px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_08.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_08.jpg/240px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_08.jpg 2x" data-file-width="3000" data-file-height="2467" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_09.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_09.jpg/120px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_09.jpg" decoding="async" width="120" height="101" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_09.jpg/180px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_09.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_09.jpg/240px-Twaaljarig_Bestand_Nl-HaNA_1.01.02_12588.20_09.jpg 2x" data-file-width="3000" data-file-height="2520" /></a></span></div> <div class="gallerytext"></div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Externe_link">Externe link</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&veaction=edit&section=17" title="Bewerk dit kopje: Externe link" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&action=edit&section=17" title="De broncode bewerken van de sectie: Externe link"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gahetna.nl/collectie/archief/inventaris/gahetnascans/eadid/1.01.02/inventarisnr/12588.20/level/file">Ratificatie van het traktaat van het Twaalfjarig Bestand zoals bewaard in het Nationaal Archief in Den Haag</a></li></ul> <div class="toccolours appendix" role="presentation" style="font-size:90%; margin:1em 0 -0.5em; clear:both;"> <div><b>Bronnen, noten en/of referenties</b></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Literatuur">Literatuur</h2></div> <ul><li><span class="citation" id="CITEREFGarcía_García,_Bernardo2012_509"><span style="font-variant:small-caps;">García García, Bernardo</span>, <span style="font-variant:small-caps;">Manuel Herrero Sanchez en Alain Hugon (eds.)</span> (2012). <cite><i>El arte de prudencia. La Tregua de los Doce Años en la Europa de los Pacificadores</i></cite>. Fundacion Carlos de Amberes, Madrid, pp. 509. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/9788487369735" title="Speciaal:Boekbronnen/9788487369735">ISBN 9788487369735</a></span>.</span></li> <li><span class="citation" id="CITEREFGarcía_García,_Bernardo_José_(ed.)2009_308"><span style="font-variant:small-caps;">García García, Bernardo José (ed.)</span> (2009). <cite><i>Tiempo de paces, 1609-2009. La Pax Hispanica y la Tregua de los Doce Años</i></cite>. Sociedad estatal de conmemoraciones culturales, Madrid, pp. 308. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/9788492827077" title="Speciaal:Boekbronnen/9788492827077">ISBN 9788492827077</a></span>.</span></li> <li><span class="citation" id="CITEREFGroenveld,_Simon2009_152"><span style="font-variant:small-caps;">Groenveld, Simon</span> (2009). <cite><i>Het Twaalfjarig Bestand, 1609-1621. De jongelingenjaren van de Republiek der Verenigde Nederlanden</i></cite>. Haags Historisch Museum, Den Haag, pp. 152. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/9789072550057" title="Speciaal:Boekbronnen/9789072550057">ISBN 9789072550057</a></span>.</span></li> <li><span class="citation" id="CITEREFGroenveld,_Simon2009_200"><span style="font-variant:small-caps;">Groenveld, Simon</span>, <span style="font-variant:small-caps;">H.L.Ph. Leeuwenberg en H.B. van der Weel</span> (2009). <cite><i>Unie - Bestand - Vrede. Drie fundamentele wetten van de Republiek der Verenigde Nederlanden</i></cite>. Uitgeverij Verloren., Hilversum, pp. 200. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/9789087041274" title="Speciaal:Boekbronnen/9789087041274">ISBN 9789087041274</a></span>.</span></li> <li><span class="citation" id="CITEREFGroenveld,_Simon2012_432"><span style="font-variant:small-caps;">Groenveld, Simon</span>, <span style="font-variant:small-caps;">H.L.Ph. Leeuwenberg</span> (2012). <cite><i>De Tachtigjarige Oorlog. Opstand en consolidatie in de Nederlanden (ca. 1560 - 1650)</i></cite>. 2e herziene en aangevulde druk [1e druk: 2008]. De Walburg pers, Zutphen, pp. 432. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/9789057308383" title="Speciaal:Boekbronnen/9789057308383">ISBN 9789057308383</a></span>.</span></li> <li><span class="citation" id="CITEREFIsrael,_Jonathan_I.1996_1368"><span style="font-variant:small-caps;"><a href="/wiki/Jonathan_Israel" title="Jonathan Israel"> Israel, Jonathan I.</a></span> (1996). <cite><i>De Republiek 1477-1806</i></cite>. Uitgeverij Van Wijnen, Franeker, pp. 1368. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/9789051943375" title="Speciaal:Boekbronnen/9789051943375">ISBN 9789051943375</a></span>.</span></li> <li><span class="citation" id="CITEREFLesaffer,_Randall_(ed.)2014_pp._ix-297"><span style="font-variant:small-caps;">Lesaffer, Randall (ed.)</span> (2014). <cite><i>The Twelve Years Truce (1609). Peace, Truce, War, and Law in the Low Countries at the Turn of the 17th Century</i></cite>. Martinus Nijhoff-Brill, Leiden-Boston, pp. ix-297. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/9789004274914" title="Speciaal:Boekbronnen/9789004274914">ISBN 9789004274914</a></span>.</span></li> <li><span class="citation" id="CITEREFMaesschalck,_Edward_De2015_337"><span style="font-variant:small-caps;"><a href="/wiki/Edward_De_Maesschalck" title="Edward De Maesschalck"> Maesschalck, Edward De</a></span> (2015). <cite>'<i>Oranje tegen Spanje': Eenheid en scheiding van de Nederlanden onder de Habsburgers 1500-1648</i></cite>. Uitgeverij Davidsfonds, Leuven, België, pp. 337. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/9789462580978" title="Speciaal:Boekbronnen/9789462580978">ISBN 9789462580978</a></span>.</span></li> <li><span class="citation" id="CITEREFNimwegen,_Olaf_van2006_551"><span style="font-variant:small-caps;"><a href="/w/index.php?title=Olaf_van_Nimwegen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Olaf van Nimwegen (de pagina bestaat niet)"> Nimwegen, Olaf van</a></span> (2006). <cite>'<i>Deser landen crijchsvolck': het Staatse leger en de militaire revoluties (1588-1688)</i></cite>. Uitgeverij Bert Bakker, Amsterdam, NL, pp. 551. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/9035129415" title="Speciaal:Boekbronnen/9035129415">ISBN 9035129415</a></span>.</span></li> <li><span style="font-variant:small-caps;">Zijlmans, Roel</span>, <i>Troebele betrekkingen: Grens-, scheepvaart- en waterstaatskwesties in de Nederlanden tot 1800</i>. Hilversum (2017). <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/978-90-8704-637-8" title="Speciaal:Boekbronnen/978-90-8704-637-8">ISBN 978-90-8704-637-8</a></span> (hoofdstuk 4)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Voetnoten">Voetnoten</h2></div> <div class="reflist" style="-moz-column-width:30em; -webkit-column-width:30em; column-width:30em; list-style-type: decimal;"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.historischnieuwsblad.nl/nl/artikel/24889/de-spanjaarden-wilden-helemaal-geen-vrede.html">https://www.historischnieuwsblad.nl/nl/artikel/24889/de-spanjaarden-wilden-helemaal-geen-vrede.html</a></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://research.vu.nl/ws/portalfiles/portal/2338737/209296.pdf">https://research.vu.nl/ws/portalfiles/portal/2338737/209296.pdf</a></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.trouw.nl/cultuur-media/expositie-twaalfjarig-bestand~b60dd63a/">https://www.trouw.nl/cultuur-media/expositie-twaalfjarig-bestand~b60dd63a/</a></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="CITEREFFout:_ongeldige_tijd."><span style="font-variant:small-caps;">Willem Peeters</span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://historiek.net/filips-iii-koning-van-spanje/67117/">Filips III (1578-1621) – Koning van Spanje</a>. <i>Historiek.net</i> (<span class="mw-formatted-date" title="2017-03-06">6 maart 2017</span>). Geraadpleegd op <span class="mw-formatted-date" title="2020-07-07">7 juli 2020</span>. </span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGroenveld200989-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200989_5-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200989_5-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200989_5-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFGroenveld2009">Groenveld 2009</a>, p. 89.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGroenveld200987-6"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200987_6-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200987_6-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFGroenveld2009">Groenveld 2009</a>, p. 87.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGroenveld200987–89-7"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200987–89_7-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200987–89_7-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200987–89_7-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFGroenveld2009">Groenveld 2009</a>, p. 87–89.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGroenveld200990-8"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200990_8-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200990_8-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFGroenveld2009">Groenveld 2009</a>, p. 90.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGroenveld200989–90-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200989–90_9-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFGroenveld2009">Groenveld 2009</a>, p. 89–90.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text">Encarta-encyclopedie Winkler Prins (1993–2002) s.v. "Verenigde Oost-Indische Compagnie. §1. Ontstaansgeschiedenis". Microsoft Corporation/Het Spectrum.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGroenveld200990–91-11"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200990–91_11-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200990–91_11-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFGroenveld2009">Groenveld 2009</a>, p. 90–91.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGroenveld2009941-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEGroenveld2009941_12-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFGroenveld2009">Groenveld 2009</a>, p. 941.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGroenveld200994–95-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200994–95_13-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFGroenveld2009">Groenveld 2009</a>, p. 94–95.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGroenveld200996-14"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200996_14-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200996_14-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200996_14-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFGroenveld2009">Groenveld 2009</a>, p. 96.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGroenveld200998-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200998_15-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFGroenveld2009">Groenveld 2009</a>, p. 98.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGroenveld200998–99-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200998–99_16-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFGroenveld2009">Groenveld 2009</a>, p. 98–99.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGroenveld200999-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200999_17-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFGroenveld2009">Groenveld 2009</a>, p. 99.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGroenveld20096-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEGroenveld20096_18-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFGroenveld2009">Groenveld 2009</a>, p. 6.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGroenveld200992–93-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200992–93_19-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFGroenveld2009">Groenveld 2009</a>, p. 92–93.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGroenveld200995-20"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200995_20-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200995_20-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFGroenveld2009">Groenveld 2009</a>, p. 95.</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEGroenveld200995–96-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEGroenveld200995–96_21-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFGroenveld2009">Groenveld 2009</a>, p. 95–96.</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Het elan van de katholieke hervorming</i>; door Eddy Put; in <i>Het aartsbisdom Mechelen-Brussel, deel 1</i>, 2009, p. 122-123</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://www.historici.nl/retroboeken/blnp/#source=2&page=418&accessor=accessor_index\">[1]</a></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.dbnl.org/tekst/motl001opko11_01/motl001opko11_01_0011.htm">https://www.dbnl.org/tekst/motl001opko11_01/motl001opko11_01_0011.htm</a></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://web.archive.org/web/20050108091457/http://www.xs4all.nl/~pvrooden/Peter/publicaties/1982a.pdf">https://web.archive.org/web/20050108091457/http://www.xs4all.nl/~pvrooden/Peter/publicaties/1982a.pdf</a></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text">Censorship and interpretation: the conditions of writing and reading in ... By Annabel M. Patterson <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://books.google.com/books?id=vb5GUpNJOaIC&pg=PA262&lpg=PA262&dq=Sir+%22Dudley+Carleton%22+ambassadOR+letters&source=bl&ots=kR7lKNRGmS&sig=087m01_FjCzZ8m3vzNI1YDOoJfU&hl=en&ei=h587S5cLgtv5BsPW5K4K&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=7&ved=0CCUQ6AEwBjgU#v=onepage&q=Sir%20%22Dudley%20Carleton%22%20ambassadOR%20letters&f=false">[2]</a></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text">Jan Wagenaar, Vaderlandsche Historie, deel X, Boek XXXVIII, p. 183.</span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text">Jan Wagenaar, Vaderlandsche Historie, deel X, Boek XXXVIII, p. 252-255.</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text">Na de nederlaag van de remonstrants-staatkundige partij ontbond prins Maurits op 11 oktober 1618 de vroedschap en benoemde hij een nieuwe van 24 leden. In: <i>De heeren van Alkmaar</i>, p. 86 <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://www.alkmaar.nl/gemeente/stad/herenvanalkmaar.pdf">[3]</a></span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text">Jan Wagenaar, <i>Vaderlandsche Historie</i>, deel X, Boek XXXVIII, p. 266-276.</span> </li> </ol></div> </div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67837862">.mw-parser-output .navigatie{position:relative;clear:both;overflow:auto;margin:1em auto -0.5em;padding:2px;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:87%}.mw-parser-output .navigatie-bewerken{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-bewerken .mw-ui-icon::before{background-size:0.9em}.mw-parser-output .navigatie-afb-links,.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{position:absolute}.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{right:2px}.mw-parser-output .navigatie-afb-groot{float:right;padding-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:#ddeef8;padding:2px 5.5em;font-weight:bold}.mw-parser-output .navigatie-inhoud{padding:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-inhoud p:first-child{margin:0}.mw-parser-output .navigatie div[style*="background-color"],.mw-parser-output .navigatie div[style*="background"]{color:inherit}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}</style> <div class="navigatie mw-collapsible mw-collapsed" role="navigation" aria-labelledby="Gevechten_in_de_Tachtigjarige_Oorlog" data-expandtext="Uitklappen" data-collapsetext="Inklappen"> <div class="navigatie-afb-links noviewer"><div class="navigatie-bewerken show-autoconfirmed nomobile"><span class="nowrap skin-invert-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Sjabloon:Navigatie_Tachtigjarige_Oorlog" title="Sjabloon:Navigatie Tachtigjarige Oorlog"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span> · <span typeof="mw:File"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/nl:Overleg_sjabloon:Navigatie_Tachtigjarige_Oorlog" title="Overleg sjabloon"><img alt="Overleg sjabloon" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span> · <span typeof="mw:File"><a href="//nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sjabloon:Navigatie_Tachtigjarige_Oorlog&action=edit" title="Sjabloon bewerken"><img alt="Sjabloon bewerken" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></span></div></div> <div id="Gevechten_in_de_Tachtigjarige_Oorlog" class="navigatie-titel"><a href="/wiki/Lijst_van_gevechten_in_de_Tachtigjarige_Oorlog" title="Lijst van gevechten in de Tachtigjarige Oorlog">Gevechten</a> in de <a href="/wiki/Tachtigjarige_Oorlog" title="Tachtigjarige Oorlog">Tachtigjarige Oorlog</a></div> <div class="navigatie-inhoud mw-collapsible-content"> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67785531">.mw-parser-output .navigatie-tabel{margin:0 auto 0 auto;text-align:left}.mw-parser-output .navigatie-tabel .links{text-align:right}.mw-parser-output .navigatie-tabel .rechts{padding-left:0.5em}@media screen and (max-width:640px){.mw-parser-output .navigatie-tabel tr{display:grid;grid-template-columns:1fr;width:100%;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-tabel tr:last-of-type{margin-bottom:0}.mw-parser-output .navigatie-tabel .links{text-align:unset}.mw-parser-output .navigatie-tabel .rechts{padding:unset}}</style><table class="navigatie-tabel vatop" cellpadding="0" cellspacing="0" style=""><tbody><tr><td class="links" style=""><b>Van Beeldenstorm tot Den Briel (1566–1572):</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Beleg_van_Valencijn_(1567)" title="Beleg van Valencijn (1567)">Valencijn</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Wattrelos" title="Slag bij Wattrelos">Wattrelos</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Lannoy" title="Slag bij Lannoy">Lannoy</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Oosterweel" title="Slag bij Oosterweel">Oosterweel</a> · <i><a href="/wiki/Oranjes_eerste_invasie" title="Oranjes eerste invasie">Eerste invasie</a></i> (<a href="/wiki/Slag_bij_Dalheim" title="Slag bij Dalheim">Dalheim</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Heiligerlee_(1568)" title="Slag bij Heiligerlee (1568)">Heiligerlee</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Groningen_(1568)" title="Beleg van Groningen (1568)">Groningen</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Jemmingen_(1568)" title="Slag bij Jemmingen (1568)">Jemmingen</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Geldenaken" title="Slag bij Geldenaken">Geldenaken</a> · <a href="/wiki/Zeeslag_op_de_Eems" title="Zeeslag op de Eems">Eems</a> · <a href="/wiki/Inname_van_Loevestein" title="Inname van Loevestein">Loevestein</a>)</td></tr><tr><td class="links"><b><a href="/wiki/Tachtigjarige_Oorlog,_1572%E2%80%931576" title="Tachtigjarige Oorlog, 1572–1576">Van Den Briel tot Spaanse Furie (1572–1576)</a>:</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Inname_van_Den_Briel" title="Inname van Den Briel">Den Briel</a> · <a href="/wiki/Opstand_van_Vlissingen" title="Opstand van Vlissingen">Vlissingen</a> · <a href="/wiki/Bestorming_van_Rotterdam_(1572)" title="Bestorming van Rotterdam (1572)">Rotterdam</a> · <a href="/wiki/Inname_van_Veere" title="Inname van Veere">Veere</a> · <i><a href="/wiki/Oranjes_tweede_invasie" title="Oranjes tweede invasie">Tweede invasie</a></i> (<a href="/wiki/Bezetting_van_Bergen" title="Bezetting van Bergen">Bergen</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Saint-Ghislain" title="Slag bij Saint-Ghislain">Saint-Ghislain</a> · <a href="/wiki/Inname_van_Roermond" title="Inname van Roermond">Roermond</a> · <a href="/wiki/Verovering_van_Diest_(1572)" title="Verovering van Diest (1572)">Diest</a> · <a href="/w/index.php?title=Inname_van_Leuven&action=edit&redlink=1" class="new" title="Inname van Leuven (de pagina bestaat niet)">Leuven</a> · <a href="/wiki/Spaanse_Furie_(Mechelen)" title="Spaanse Furie (Mechelen)">Mechelen</a> · <a href="/w/index.php?title=Inname_van_Dendermonde&action=edit&redlink=1" class="new" title="Inname van Dendermonde (de pagina bestaat niet)">Dendermonde</a> · <a href="/wiki/Inname_van_Zutphen" title="Inname van Zutphen">Zutphen</a> · <a href="/wiki/Inname_van_Bredevoort_(1572)" title="Inname van Bredevoort (1572)">Bredevoort</a> · <a href="/wiki/Geschiedenis_van_Zwolle#Korte_staatse_bezetting" title="Geschiedenis van Zwolle">Zwolle</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Kampen_(1572)" title="Beleg van Kampen (1572)">Kampen</a> · <a href="/w/index.php?title=Inname_van_Steenwijk_(1572)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Inname van Steenwijk (1572) (de pagina bestaat niet)">Steenwijk</a>) · <a href="/wiki/Inname_van_Oudenaarde" title="Inname van Oudenaarde">Oudenaarde</a> · <a href="/wiki/Inname_van_Stavoren_(1572)" class="mw-redirect" title="Inname van Stavoren (1572)">Stavoren</a> · <a href="/wiki/Waalse_Furie_in_Dokkum" title="Waalse Furie in Dokkum">Dokkum</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Goes" title="Beleg van Goes">Goes</a> · <i><a href="/wiki/Don_Frederiks_veldtocht" title="Don Frederiks veldtocht">Don Frederiks veldtocht</a></i> (<a href="/wiki/Spaanse_Furie_(Mechelen)" title="Spaanse Furie (Mechelen)">Mechelen</a> · <a href="/wiki/Verovering_van_Diest_(1572)" title="Verovering van Diest (1572)">Diest</a> · <a href="/wiki/Inname_van_Roermond#Herinname" title="Inname van Roermond">Roermond</a> · <a href="/wiki/Bloedbad_van_Zutphen" title="Bloedbad van Zutphen">Zutphen</a> · <a href="/wiki/Bloedbad_van_Naarden" title="Bloedbad van Naarden">Naarden</a> · <a href="/wiki/Inname_van_Geertruidenberg_(1573)" title="Inname van Geertruidenberg (1573)">Geertruidenberg</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Haarlem_(1572-1573)" title="Beleg van Haarlem (1572-1573)">Haarlem</a> · <a href="/wiki/Slag_op_de_Diemerdijk" title="Slag op de Diemerdijk">Diemen</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Alkmaar" title="Beleg van Alkmaar">Alkmaar</a>) · <a href="/wiki/Slag_bij_Vlissingen" title="Slag bij Vlissingen">Vlissingen</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Borsele" title="Slag bij Borsele">Borsele</a> · <a href="/wiki/Slag_op_het_Haarlemmermeer" title="Slag op het Haarlemmermeer">Haarlemmermeer</a> · <a href="/wiki/Slag_op_de_Zuiderzee" title="Slag op de Zuiderzee">Zuiderzee</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Alkmaar" title="Beleg van Alkmaar">Alkmaar</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Leiden_(1573-1574)" title="Beleg van Leiden (1573-1574)">Leiden</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Reimerswaal" title="Slag bij Reimerswaal">Reimerswaal</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Middelburg_(1572-1574)" title="Beleg van Middelburg (1572-1574)">Middelburg</a> · <i><a href="/wiki/Lodewijk_van_Nassaus_veldtocht_van_1574" title="Lodewijk van Nassaus veldtocht van 1574">Derde invasie</a></i> · <a href="/wiki/Slag_op_de_Mookerheide" title="Slag op de Mookerheide">Mookerheide</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Lillo" title="Slag bij Lillo">Lillo</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Zoetermeer" title="Slag bij Zoetermeer">Zoetermeer</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Buren" title="Beleg van Buren">Buren</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Oudewater_(1575)" title="Beleg van Oudewater (1575)">Oudewater</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Schoonhoven_(1575)" title="Beleg van Schoonhoven (1575)">Schoonhoven</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Krimpen_aan_de_Lek" title="Beleg van Krimpen aan de Lek">Krimpen aan de Lek</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Woerden" title="Beleg van Woerden">Woerden</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Bommenede" title="Beleg van Bommenede">Bommenede</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Zierikzee_(1575-1576)" title="Beleg van Zierikzee (1575-1576)">Zierikzee</a> · <a href="/wiki/Aanval_op_Muiden" title="Aanval op Muiden">Muiden</a> · <a href="/wiki/Plundering_van_Aalst" title="Plundering van Aalst">Aalst</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Vissenaken" title="Slag bij Vissenaken">Vissenaken</a> · <a href="/wiki/Spaanse_Furie_(Maastricht)" title="Spaanse Furie (Maastricht)">Maastricht</a> · <a href="/wiki/Spaanse_Furie_(Antwerpen)" title="Spaanse Furie (Antwerpen)">Antwerpen</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_het_Spanjaardenkasteel" title="Beleg van het Spanjaardenkasteel">Spanjaardenkasteel (Gent)</a></td></tr><tr><td class="links"><span class="nowrap"><b><a href="/wiki/Tachtigjarige_Oorlog,_1576%E2%80%931579" title="Tachtigjarige Oorlog, 1576–1579">Van Pacificatie tot scheuring (1576–1578)</a>:</b></span></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Beleg_van_Vredenburg" title="Beleg van Vredenburg">Utrecht</a> · <a href="/wiki/Inname_van_Steenbergen_(1577)" title="Inname van Steenbergen (1577)">Steenbergen</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Breda_(1577)" title="Beleg van Breda (1577)">Breda</a> · <a href="/wiki/Aanslag_op_Amsterdam_(1577)" title="Aanslag op Amsterdam (1577)">Amsterdam</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Gembloers_(1578)" title="Slag bij Gembloers (1578)">Gembloers</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Zichem" title="Beleg van Zichem">Zichem</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Limburg" title="Beleg van Limburg">Limburg</a> · <a href="/wiki/Inname_van_Dalhem" title="Inname van Dalhem">Dalhem</a> · <a href="/wiki/Inname_van_de_Naamse_citadel" title="Inname van de Naamse citadel">Namen</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Nijvel" title="Beleg van Nijvel">Nijvel</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Kampen_(1578)" title="Beleg van Kampen (1578)">Kampen</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Rijmenam" title="Slag bij Rijmenam">Rijmenam</a> · <a href="/wiki/Plundering_van_Aarschot" title="Plundering van Aarschot">Aarschot</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Deventer_(1578)" title="Beleg van Deventer (1578)">Deventer</a></td></tr><tr><td class="links"><span class="nowrap"><b><a href="/wiki/Tachtigjarige_Oorlog,_1579%E2%80%931588" title="Tachtigjarige Oorlog, 1579–1588">Van Unie van Utrecht tot Armada (1579–1588)</a>:</b></span></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Beleg_van_Maastricht_(1579)" title="Beleg van Maastricht (1579)">Maastricht</a> · <a href="/wiki/Schermersoproer" title="Schermersoproer">'s-Hertogenbosch</a> · <a href="/wiki/Slag_om_Baasrode" title="Slag om Baasrode">Baasrode</a> · <a href="/wiki/Inname_van_Kortrijk" title="Inname van Kortrijk">Kortrijk</a> · <a href="/wiki/Inname_van_Delfzijl" title="Inname van Delfzijl">Delfzijl</a> · <a href="/w/index.php?title=Inname_van_Oldenzaal_(1580)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Inname van Oldenzaal (1580) (de pagina bestaat niet)">Oldenzaal</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Groningen_(1580)" title="Beleg van Groningen (1580)">Groningen</a> · <a href="/wiki/Engelse_Furie" title="Engelse Furie">Mechelen</a> · <a href="/wiki/Zwols_oproer" title="Zwols oproer">Zwolle</a> · <a href="/wiki/Slag_op_de_Hardenbergerheide" title="Slag op de Hardenbergerheide">Hardenbergerheide</a> · <a href="/w/index.php?title=Inname_van_Coevorden_(1580)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Inname van Coevorden (1580) (de pagina bestaat niet)">Coevorden</a> · <a href="/wiki/Aanval_op_Halle_(1580)" title="Aanval op Halle (1580)">Halle</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Steenwijk_(1580-1581)" title="Beleg van Steenwijk (1580-1581)">Steenwijk</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Kamerijk_(1581)" title="Beleg van Kamerijk (1581)">Kamerijk</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Doornik_(1581)" title="Beleg van Doornik (1581)">Doornik</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Noordhorn" title="Slag bij Noordhorn">Noordhorn</a> · <a href="/wiki/Furie_van_Houtepen" title="Furie van Houtepen">Breda</a> · <a href="/wiki/Inname_van_Aalst_(1582)" title="Inname van Aalst (1582)">Aalst</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Oudenaarde" title="Beleg van Oudenaarde">Oudenaarde</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Punta_Delgada" class="mw-redirect" title="Slag bij Punta Delgada">Punta Delgada</a> · <a href="/wiki/Ontzet_van_Lochem" title="Ontzet van Lochem">Lochem</a> · <a href="/wiki/Franse_Furie" title="Franse Furie">Antwerpen</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Eindhoven_(1583)" title="Beleg van Eindhoven (1583)">Eindhoven</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Gent" title="Beleg van Gent">Gent</a> · <a href="/wiki/Inname_van_Aalst_(1583)" title="Inname van Aalst (1583)">Aalst</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Terborg" title="Slag bij Terborg">Terborg</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Antwerpen_(1584-1585)" title="Beleg van Antwerpen (1584-1585)">Antwerpen</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Zutphen_(1584)" title="Beleg van Zutphen (1584)">Zutphen</a> · <a href="/wiki/Slag_op_de_Kouwensteinsedijk" title="Slag op de Kouwensteinsedijk">Kouwensteinsedijk (Antwerpen)</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Amerongen" title="Slag bij Amerongen">Amerongen</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_IJsseloord" title="Beleg van IJsseloord">IJsseloord</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Boksum" title="Slag bij Boksum">Boksum</a> · <a href="/wiki/Inname_van_Axel" title="Inname van Axel">Axel</a> · <a href="/wiki/Bloedbad_van_Neuss" title="Bloedbad van Neuss">Neuss</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Rijnberk_(1586-1590)" title="Beleg van Rijnberk (1586-1590)">Rijnberk</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Grave_(1586)" title="Beleg van Grave (1586)">Grave</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Zutphen_(1586)" title="Beleg van Zutphen (1586)">Zutphen</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Warnsveld" title="Slag bij Warnsveld">Warnsveld</a> · <a href="/w/index.php?title=Beleg_van_Venlo_(1586)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Beleg van Venlo (1586) (de pagina bestaat niet)">Venlo</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Sluis_(1587)" title="Beleg van Sluis (1587)">Sluis</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Bergen_op_Zoom_(1588)" title="Beleg van Bergen op Zoom (1588)">Bergen op Zoom</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Grevelingen_(1588)" class="mw-redirect" title="Slag bij Grevelingen (1588)">Grevelingen</a></td></tr><tr><td class="links"><b><a href="/wiki/Tien_jaren_(Tachtigjarige_Oorlog)" title="Tien jaren (Tachtigjarige Oorlog)">Tien jaren</a> (1588–1598):</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Slag_om_Zoutkamp" title="Slag om Zoutkamp">Zoutkamp</a> · <a href="/wiki/Turfschip_van_Breda" title="Turfschip van Breda">Breda</a> · <a href="/wiki/Inname_van_Steenbergen_(1590)" title="Inname van Steenbergen (1590)">Steenbergen</a> · <i><a href="/wiki/Maurits%27_veldtocht_van_1591" title="Maurits' veldtocht van 1591">Veldtocht van 1591</a></i> (<a href="/wiki/Beleg_van_Zutphen_(1591)" title="Beleg van Zutphen (1591)">Zutphen</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Deventer_(1591)" title="Beleg van Deventer (1591)">Deventer</a> · <a href="/wiki/Inname_van_Delfzijl" title="Inname van Delfzijl">Delfzijl</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Knodsenburg" title="Beleg van Knodsenburg">Knodsenburg</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Hulst_(1591)" title="Beleg van Hulst (1591)">Hulst</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Nijmegen_(1591)" title="Beleg van Nijmegen (1591)">Nijmegen</a>) · <a href="/wiki/Beleg_van_Steenwijk_(1592)" title="Beleg van Steenwijk (1592)">Steenwijk</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Coevorden_(1592)" title="Beleg van Coevorden (1592)">Coevorden</a> · <i><a href="/wiki/Veldtochten_naar_Luxemburg" title="Veldtochten naar Luxemburg">Luxemburg</a></i> · <a href="/wiki/Beleg_van_Geertruidenberg_(1593)" title="Beleg van Geertruidenberg (1593)">Geertruidenberg</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Coevorden_(1593-1594)" title="Beleg van Coevorden (1593-1594)">Coevorden</a> · <a href="/wiki/Reductie_van_Groningen" title="Reductie van Groningen">Groningen</a> · <i><a href="/wiki/Veldtochten_naar_Luxemburg" title="Veldtochten naar Luxemburg">Luxemburg</a></i> (<a href="/wiki/Inname_van_Hoei" title="Inname van Hoei">Hoei</a>) · <a href="/wiki/Beleg_van_Groenlo_(1595)" title="Beleg van Groenlo (1595)">Grol</a> · <a href="/wiki/Lierse_Furie" title="Lierse Furie">Lierse Furie</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Calais_(1596)" title="Beleg van Calais (1596)">Calais</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Hulst_(1596)" title="Beleg van Hulst (1596)">Hulst</a> · <i><a href="/wiki/Maurits%27_veldtocht_van_1597" title="Maurits' veldtocht van 1597">Veldtocht van 1597</a></i> (<a href="/wiki/Slag_bij_Turnhout_(1597)" title="Slag bij Turnhout (1597)">Turnhout</a> · <a href="/wiki/Verraad_van_Venlo" title="Verraad van Venlo">Venlo</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Rijnberk_(1597)" title="Beleg van Rijnberk (1597)">Rijnberk</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Meurs_(1597)" title="Beleg van Meurs (1597)">Meurs</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Groenlo_(1597)" title="Beleg van Groenlo (1597)">Grol</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Bredevoort_(1597)" title="Beleg van Bredevoort (1597)">Bredevoort</a> · <a href="/wiki/Inname_van_Enschede_(1597)" class="mw-redirect" title="Inname van Enschede (1597)">Enschede</a> · <a href="/wiki/Inname_van_Ootmarsum_(1597)" class="mw-redirect" title="Inname van Ootmarsum (1597)">Ootmarsum</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Oldenzaal_(1597)" title="Beleg van Oldenzaal (1597)">Oldenzaal</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Lingen_(1597)" title="Beleg van Lingen (1597)">Lingen</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Rijnberk_(1598)" title="Beleg van Rijnberk (1598)">Rijnberk</a>)</td></tr><tr><td class="links"><b>Van Tien jaren naar Bestand (1599–1609):</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Beleg_van_Zaltbommel_(1599)" title="Beleg van Zaltbommel (1599)">Zaltbommel</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Nieuwpoort" title="Slag bij Nieuwpoort">Nieuwpoort</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Rijnberk_(1601)" title="Beleg van Rijnberk (1601)">Rijnberk</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Sluis_(1603)" title="Slag bij Sluis (1603)">Sluis</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Hoogstraten_(1603)" title="Beleg van Hoogstraten (1603)">Hoogstraten</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Sluis_(1604)" title="Beleg van Sluis (1604)">Sluis</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Oostende" title="Beleg van Oostende">Oostende</a> · <i><a href="/wiki/Spinola%27s_veldtocht_van_1605-1606" title="Spinola's veldtocht van 1605-1606">Spinola 1605-1606</a></i> (<a href="/wiki/Inname_van_Oldenzaal_(1605)" title="Inname van Oldenzaal (1605)">Oldenzaal</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Lingen_(1605)" title="Beleg van Lingen (1605)">Lingen</a> · <a href="/wiki/Aanvallen_op_Bergen_op_Zoom" title="Aanvallen op Bergen op Zoom">Bergen op Zoom</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_M%C3%BClheim" title="Slag bij Mülheim">Mülheim</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Wachtendonk_(1605)" title="Beleg van Wachtendonk (1605)">Wachtendonk</a> · <a href="/wiki/Belegering_van_Kasteel_Krakau" title="Belegering van Kasteel Krakau">Kasteel Krakau</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Bredevoort_(1606)" title="Beleg van Bredevoort (1606)">Bredevoort</a> · <a href="/wiki/Aanval_op_Sluis_(1606)" title="Aanval op Sluis (1606)">Sluis</a>· <a href="/wiki/Slag_bij_de_Berkumerbrug" title="Slag bij de Berkumerbrug">Berkumerbrug</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Groenlo_(1606)" title="Beleg van Groenlo (1606)">Grol</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Rijnberk_(1606)" title="Beleg van Rijnberk (1606)">Rijnberk</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Lochem" title="Beleg van Lochem">Lochem</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Groenlo_(1606)#2e_Beleg_van_Grol_in_1606_door_Maurits" title="Beleg van Groenlo (1606)">Grol</a>) · <a href="/wiki/Zeeslag_bij_Gibraltar" title="Zeeslag bij Gibraltar">Gibraltar</a></td></tr><tr><td class="links"><span class="nowrap"><b><a class="mw-selflink selflink">Twaalfjarig Bestand</a> (1609–1621):</b></span></td><td class="rechts"><i><a href="/wiki/Gulik-Kleefse_Successieoorlog" title="Gulik-Kleefse Successieoorlog">Gulik-Kleefse Successieoorlog</a></i> (<a href="/wiki/Beleg_van_Gulik_(1610)" title="Beleg van Gulik (1610)">Gulik</a>) · <a href="/w/index.php?title=Beleg_van_Wezel_(1620)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Beleg van Wezel (1620) (de pagina bestaat niet)">Wezel</a> · <a href="/w/index.php?title=Aanslag_op_Antwerpen_(1620)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aanslag op Antwerpen (1620) (de pagina bestaat niet)">Antwerpen</a></td></tr><tr><td class="links"><b><a href="/wiki/Tachtigjarige_Oorlog,_1621%E2%80%931648" title="Tachtigjarige Oorlog, 1621–1648">Van Bestand tot Münster (1621–1648)</a>:</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Beleg_van_Gulik_(1621-1622)" title="Beleg van Gulik (1621-1622)">Gulik</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Steenbergen_(1622)" title="Beleg van Steenbergen (1622)">Steenbergen</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Bergen_op_Zoom_(1622)" title="Beleg van Bergen op Zoom (1622)">Bergen op Zoom</a> · <a href="/wiki/Inval_van_de_Veluwe_(1624)" title="Inval van de Veluwe (1624)">Veluwe</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Breda_(1624-1625)" title="Beleg van Breda (1624-1625)">Breda</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Oldenzaal_(1626)" title="Beleg van Oldenzaal (1626)">Oldenzaal</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Groenlo_(1627)" title="Beleg van Groenlo (1627)">Grol</a> · <a href="/wiki/Slag_in_de_Baai_van_Matanzas" title="Slag in de Baai van Matanzas">Baai van Matanzas</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_%27s-Hertogenbosch_(1629)" title="Beleg van 's-Hertogenbosch (1629)">'s-Hertogenbosch</a> · <a href="/wiki/Inval_van_de_Veluwe_(1629)" title="Inval van de Veluwe (1629)">Veluwe</a> · <a href="/wiki/Inname_van_Wesel" title="Inname van Wesel">Wesel</a> · <a href="/wiki/Slag_op_het_Slaak" title="Slag op het Slaak">Slaak</a> · <i><a href="/wiki/Veldtocht_langs_de_Maas" title="Veldtocht langs de Maas">Veldtocht langs de Maas</a></i> (<a href="/w/index.php?title=Beleg_van_Venlo_(1632)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Beleg van Venlo (1632) (de pagina bestaat niet)">Venlo</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Roermond_(1632)" title="Beleg van Roermond (1632)">Roermond</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Maastricht_(1632)" title="Beleg van Maastricht (1632)">Maastricht</a>) · <a href="/wiki/Beleg_van_Rijnberk_(1633)" title="Beleg van Rijnberk (1633)">Rijnberk</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Maastricht_(1634)" title="Beleg van Maastricht (1634)">Maastricht</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Philippine" title="Beleg van Philippine">Philippine</a> · <a href="/wiki/Inname_van_Tienen_(1635)" class="mw-redirect" title="Inname van Tienen (1635)">Tienen</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Schenkenschans_(1635-1636)" title="Beleg van Schenkenschans (1635-1636)">Schenkenschans</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Breda_(1637)" title="Beleg van Breda (1637)">Breda</a> · <a href="/w/index.php?title=Inname_van_Venlo_(1637)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Inname van Venlo (1637) (de pagina bestaat niet)">Venlo</a> · <a href="/wiki/Verraad_van_Maastricht_(1638)" class="mw-redirect" title="Verraad van Maastricht (1638)">Maastricht</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Kallo" title="Slag bij Kallo">Kallo</a> · <a href="/wiki/Zeeslag_bij_Duins" title="Zeeslag bij Duins">Duins</a> · <a href="/wiki/Slag_bij_Hulst" title="Slag bij Hulst">Hulst</a> · <a href="/wiki/Zeeslag_bij_Kaap_Sint-Vincent_(1641)" title="Zeeslag bij Kaap Sint-Vincent (1641)">Sint-Vincent</a> · <a href="/wiki/Hinderlaag_bij_Bergen_op_Zoom" title="Hinderlaag bij Bergen op Zoom">Bergen op Zoom</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Sas_van_Gent_(1644)" title="Beleg van Sas van Gent (1644)">Sas van Gent</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Hulst_(1645)" title="Beleg van Hulst (1645)">Hulst</a> · <a href="/wiki/Beleg_van_Antwerpen_(1646)" title="Beleg van Antwerpen (1646)">Antwerpen</a> · <a href="/w/index.php?title=Beleg_van_Venlo_(1646)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Beleg van Venlo (1646) (de pagina bestaat niet)">Venlo</a> · <a href="/wiki/Zeeslag_bij_Puerto_de_Cavite" title="Zeeslag bij Puerto de Cavite">Puerto de Cavite</a></td></tr></tbody></table> </div></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&oldid=68346354">https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&oldid=68346354</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categorie:Alles" title="Categorie:Alles">Categorieën</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Tachtigjarige_Oorlog" title="Categorie:Tachtigjarige Oorlog">Tachtigjarige Oorlog</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Wapenstilstand" title="Categorie:Wapenstilstand">Wapenstilstand</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Verdrag_in_de_17e_eeuw" title="Categorie:Verdrag in de 17e eeuw">Verdrag in de 17e eeuw</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:1610-1619" title="Categorie:1610-1619">1610-1619</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:1620-1629" title="Categorie:1620-1629">1620-1629</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 6 nov 2024 om 15:39.</li> <li id="footer-info-copyright">De tekst is beschikbaar onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a>, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/nl">gebruiksvoorwaarden</a> voor meer informatie.<br /> Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, een organisatie zonder winstoogmerk.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Twaalfjarig_Bestand&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-7494d5f4d9-97jhm","wgBackendResponseTime":161,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.281","walltime":"0.340","ppvisitednodes":{"value":5519,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":64815,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":39620,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":14,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":28105,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 211.811 1 -total"," 46.39% 98.252 1 Sjabloon:Appendix"," 33.54% 71.046 9 Sjabloon:Citeer_boek"," 23.00% 48.723 26 Sjabloon:Sfn"," 17.79% 37.688 1 Sjabloon:Navigatie_Tachtigjarige_Oorlog"," 16.17% 34.260 1 Sjabloon:Navigatie_uitklapbaar"," 10.90% 23.093 1 Sjabloon:References"," 7.32% 15.495 10 Sjabloon:Sfnref"," 6.98% 14.774 1 Sjabloon:Navigatie/Tabel"," 4.45% 9.420 1 Sjabloon:Citeer_web"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.042","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":1040718,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-7769799cfb-gsptn","timestamp":"20241113115236","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Twaalfjarig Bestand","url":"https:\/\/nl.wikipedia.org\/wiki\/Twaalfjarig_Bestand","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q934238","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q934238","author":{"@type":"Organization","name":"Bijdragers aan Wikimedia-projecten"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-11-16T08:41:15Z","dateModified":"2024-11-06T14:39:07Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/b\/b2\/Het_Twaalfjarig_Bestand_in_Antwerpen_afgekondigd_-_Twelve_Years%27_Truce_declared_in_Antwerp_%28Frans_Hogenberg%29.jpg","headline":"wapenstilstand in de 17e eeuw"}</script> </body> </html>