CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="vi" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Hệ sinh thái – Wikipedia tiếng Việt</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )viwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat": "vi normal","wgMonthNames":["","tháng 1","tháng 2","tháng 3","tháng 4","tháng 5","tháng 6","tháng 7","tháng 8","tháng 9","tháng 10","tháng 11","tháng 12"],"wgRequestId":"d472ea68-1f5b-48d1-989f-7faadedaebc5","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Hệ_sinh_thái","wgTitle":"Hệ sinh thái","wgCurRevisionId":71836249,"wgRevisionId":71836249,"wgArticleId":16162,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Bài có liên kết hỏng","Bản mẫu webarchive dùng liên kết wayback","Sinh thái học","Cộng sinh","Sinh thái học hệ thống"],"wgPageViewLanguage":"vi","wgPageContentLanguage":"vi","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Hệ_sinh_thái","wgRelevantArticleId":16162,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia", "wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"vi","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"vi"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":40000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q37813","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.charinsert-styles":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles": "ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.did_you_mean","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.AVIM","ext.gadget.AVIM_portlet","ext.gadget.charinsert","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.purgetab","ext.gadget.switcher","ext.gadget.AdvancedSiteNotices","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap", "ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=vi&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=vi&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=vi&modules=ext.gadget.charinsert-styles&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=vi&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.17"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d5/River_gambia_Niokolokoba_National_Park.gif"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="769"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d5/River_gambia_Niokolokoba_National_Park.gif"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="513"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/River_gambia_Niokolokoba_National_Park.gif/640px-River_gambia_Niokolokoba_National_Park.gif"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="410"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Hệ sinh thái – Wikipedia tiếng Việt"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//vi.m.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Sửa đổi" href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (vi)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//vi.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.vi"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Nguồn cấp Atom của Wikipedia" href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Thay_%C4%91%E1%BB%95i_g%E1%BA%A7n_%C4%91%C3%A2y&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Hệ_sinh_thái rootpage-Hệ_sinh_thái skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Bước tới nội dung</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Trang Web"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Trình đơn chính" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Trình đơn chính" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Trình đơn chính</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Trình đơn chính</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ẩn</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Điều hướng </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Trang_Ch%C3%ADnh" title="Xem trang chính [z]" accesskey="z"><span>Trang Chính</span></a></li><li id="n-wikipedia-featuredcontent" class="mw-list-item"><a href="/wiki/C%E1%BB%95ng_th%C3%B4ng_tin:N%E1%BB%99i_dung_ch%E1%BB%8Dn_l%E1%BB%8Dc"><span>Nội dung chọn lọc</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ng%E1%BA%ABu_nhi%C3%AAn" title="Xem trang ngẫu nhiên [x]" accesskey="x"><span>Bài viết ngẫu nhiên</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Thay_%C4%91%E1%BB%95i_g%E1%BA%A7n_%C4%91%C3%A2y" title="Danh sách thay đổi gần đây trong wiki [r]" accesskey="r"><span>Thay đổi gần đây</span></a></li><li id="n-bug_in_article" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:B%C3%A1o_l%E1%BB%97i_b%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt"><span>Báo lỗi nội dung</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Trang_%C4%91%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t"><span>Trang đặc biệt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikipedia-interaction" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikipedia-interaction" > <div class="vector-menu-heading"> Tương tác </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-wikipedia-helppage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:S%C3%A1ch_h%C6%B0%E1%BB%9Bng_d%E1%BA%ABn"><span>Hướng dẫn</span></a></li><li id="n-aboutsite" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Gi%E1%BB%9Bi_thi%E1%BB%87u"><span>Giới thiệu Wikipedia</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:C%E1%BB%99ng_%C4%91%E1%BB%93ng" title="Giới thiệu dự án, cách sử dụng và tìm kiếm thông tin ở đây"><span>Cộng đồng</span></a></li><li id="n-wikipedia-villagepump" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn"><span>Thảo luận chung</span></a></li><li id="n-wikipedia-helpdesk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Gi%C3%BAp_s%E1%BB%AD_d%E1%BB%A5ng_Wikipedia"><span>Giúp sử dụng</span></a></li><li id="n-contactpage" class="mw-list-item"><a href="//vi.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Liên_lạc"><span>Liên lạc</span></a></li><li id="n-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tr%C3%ACnh_t%E1%BA%A3i_l%C3%AAn_t%E1%BA%ADp_tin"><span>Tải lên tập tin</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Trang_Ch%C3%ADnh" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Bách khoa toàn thư mở" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-vi.svg" width="120" height="10" style="width: 7.5em; height: 0.625em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:T%C3%ACm_ki%E1%BA%BFm" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Tìm kiếm Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Tìm kiếm</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Tìm kiếm trên Wikipedia" aria-label="Tìm kiếm trên Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Tìm kiếm Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Đặc_biệt:Tìm_kiếm"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Tìm kiếm</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Công cụ cá nhân"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Giao diện"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Giao diện" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Giao diện</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=vi.wikipedia.org&uselang=vi" class=""><span>Quyên góp</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:M%E1%BB%9F_t%C3%A0i_kho%E1%BA%A3n&returnto=H%E1%BB%87+sinh+th%C3%A1i" title="Bạn được khuyến khích mở tài khoản và đăng nhập; tuy nhiên, không bắt buộc phải có tài khoản" class=""><span>Tạo tài khoản</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:%C4%90%C4%83ng_nh%E1%BA%ADp&returnto=H%E1%BB%87+sinh+th%C3%A1i" title="Đăng nhập sẽ có lợi hơn, tuy nhiên không bắt buộc. [o]" accesskey="o" class=""><span>Đăng nhập</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Thêm tùy chọn" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Công cụ cá nhân" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Công cụ cá nhân</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Bảng chọn thành viên" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=vi.wikipedia.org&uselang=vi"><span>Quyên góp</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:M%E1%BB%9F_t%C3%A0i_kho%E1%BA%A3n&returnto=H%E1%BB%87+sinh+th%C3%A1i" title="Bạn được khuyến khích mở tài khoản và đăng nhập; tuy nhiên, không bắt buộc phải có tài khoản"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Tạo tài khoản</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:%C4%90%C4%83ng_nh%E1%BA%ADp&returnto=H%E1%BB%87+sinh+th%C3%A1i" title="Đăng nhập sẽ có lợi hơn, tuy nhiên không bắt buộc. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Đăng nhập</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Trang dành cho người dùng chưa đăng nhập <a href="/wiki/Tr%E1%BB%A3_gi%C3%BAp:Gi%E1%BB%9Bi_thi%E1%BB%87u" aria-label="Tìm hiểu thêm về sửa đổi"><span>tìm hiểu thêm</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:%C4%90%C3%B3ng_g%C3%B3p_c%E1%BB%A7a_t%C3%B4i" title="Danh sách các sửa đổi được thực hiện qua địa chỉ IP này [y]" accesskey="y"><span>Đóng góp</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn_t%C3%B4i" title="Thảo luận với địa chỉ IP này [n]" accesskey="n"><span>Thảo luận cho địa chỉ IP này</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Trang Web"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Nội dung" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Nội dung</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ẩn</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Đầu</div> </a> </li> <li id="toc-Định_nghĩa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Định_nghĩa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Định nghĩa</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Định_nghĩa-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Hiện/ẩn mục Định nghĩa</span> </button> <ul id="toc-Định_nghĩa-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Các_khái_niệm_liên_quan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Các_khái_niệm_liên_quan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Các khái niệm liên quan</span> </div> </a> <ul id="toc-Các_khái_niệm_liên_quan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Các_quá_trình" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Các_quá_trình"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Các quá trình</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Các_quá_trình-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Hiện/ẩn mục Các quá trình</span> </button> <ul id="toc-Các_quá_trình-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Các_yếu_tố_bên_trong_và_bên_ngoài" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Các_yếu_tố_bên_trong_và_bên_ngoài"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Các yếu tố bên trong và bên ngoài</span> </div> </a> <ul id="toc-Các_yếu_tố_bên_trong_và_bên_ngoài-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sản_lượng_sơ_cấp" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sản_lượng_sơ_cấp"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Sản lượng sơ cấp</span> </div> </a> <ul id="toc-Sản_lượng_sơ_cấp-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dòng_năng_lượng" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Dòng_năng_lượng"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Dòng năng lượng</span> </div> </a> <ul id="toc-Dòng_năng_lượng-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Sinh_thái_học_hệ_sinh_thái" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Sinh_thái_học_hệ_sinh_thái"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3.1</span> <span>Sinh thái học hệ sinh thái</span> </div> </a> <ul id="toc-Sinh_thái_học_hệ_sinh_thái-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Quá_trình_phân_hủy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Quá_trình_phân_hủy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>Quá trình phân hủy</span> </div> </a> <ul id="toc-Quá_trình_phân_hủy-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Gạn_lọc" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Gạn_lọc"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4.1</span> <span>Gạn lọc</span> </div> </a> <ul id="toc-Gạn_lọc-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Phân_tách" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Phân_tách"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4.2</span> <span>Phân tách</span> </div> </a> <ul id="toc-Phân_tách-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Biến_đổi_hóa_học" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Biến_đổi_hóa_học"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4.3</span> <span>Biến đổi hóa học</span> </div> </a> <ul id="toc-Biến_đổi_hóa_học-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tốc_độ_phân_hủy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Tốc_độ_phân_hủy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4.4</span> <span>Tốc độ phân hủy</span> </div> </a> <ul id="toc-Tốc_độ_phân_hủy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Vòng_tuần_hoàn_chất_dinh_dưỡng" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Vòng_tuần_hoàn_chất_dinh_dưỡng"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5</span> <span>Vòng tuần hoàn chất dinh dưỡng</span> </div> </a> <ul id="toc-Vòng_tuần_hoàn_chất_dinh_dưỡng-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Chu_trình_nitơ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Chu_trình_nitơ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5.1</span> <span>Chu trình nitơ</span> </div> </a> <ul id="toc-Chu_trình_nitơ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Các_chất_dinh_dưỡng_khác" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Các_chất_dinh_dưỡng_khác"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5.2</span> <span>Các chất dinh dưỡng khác</span> </div> </a> <ul id="toc-Các_chất_dinh_dưỡng_khác-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Chức_năng_và_đa_dạng_sinh_học" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Chức_năng_và_đa_dạng_sinh_học"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.6</span> <span>Chức năng và đa dạng sinh học</span> </div> </a> <ul id="toc-Chức_năng_và_đa_dạng_sinh_học-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Động_học_hệ_sinh_thái" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Động_học_hệ_sinh_thái"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.7</span> <span>Động học hệ sinh thái</span> </div> </a> <ul id="toc-Động_học_hệ_sinh_thái-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Đọc_thêm" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Đọc_thêm"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Đọc thêm</span> </div> </a> <ul id="toc-Đọc_thêm-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tham_khảo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Tham_khảo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Tham khảo</span> </div> </a> <ul id="toc-Tham_khảo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liên_kết_ngoài" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Liên_kết_ngoài"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Liên kết ngoài</span> </div> </a> <ul id="toc-Liên_kết_ngoài-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Nội dung" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Mục lục" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Đóng mở mục lục" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Đóng mở mục lục</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Hệ sinh thái</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Xem bài viết trong ngôn ngữ khác. Bài có sẵn trong 113 ngôn ngữ" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-113" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">113 ngôn ngữ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Ekostelsel" title="Ekostelsel – Tiếng Hà Lan (Nam Phi)" lang="af" hreflang="af" data-title="Ekostelsel" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Tiếng Hà Lan (Nam Phi)" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/%C3%96kosystem" title="Ökosystem – Tiếng Đức (Thụy Sĩ)" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Ökosystem" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="Tiếng Đức (Thụy Sĩ)" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A8%D9%8A%D8%A6%D9%8A" title="نظام بيئي – Tiếng Ả Rập" lang="ar" hreflang="ar" data-title="نظام بيئي" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Tiếng Ả Rập" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Ecosistema" title="Ecosistema – Tiếng Aragon" lang="an" hreflang="an" data-title="Ecosistema" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Tiếng Aragon" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%B0%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A5%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A7%B0" title="পৰিস্থিতিতন্ত্ৰ – Tiếng Assam" lang="as" hreflang="as" data-title="পৰিস্থিতিতন্ত্ৰ" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="Tiếng Assam" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Ecosistema" title="Ecosistema – Tiếng Asturias" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Ecosistema" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Tiếng Asturias" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Ekosistem" title="Ekosistem – Tiếng Azerbaijan" lang="az" hreflang="az" data-title="Ekosistem" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Tiếng Azerbaijan" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Ekosistem" title="Ekosistem – Tiếng Indonesia" lang="id" hreflang="id" data-title="Ekosistem" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Tiếng Indonesia" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Ekosistem" title="Ekosistem – Tiếng Mã Lai" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Ekosistem" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Tiếng Mã Lai" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/%C3%89kosistem" title="Ékosistem – Tiếng Bali" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Ékosistem" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="Tiếng Bali" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%81%E0%A6%A4%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="বাস্তুতন্ত্র – Tiếng Bangla" lang="bn" hreflang="bn" data-title="বাস্তুতন্ত্র" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Tiếng Bangla" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Seng-th%C3%A0i-h%C4%93" title="Seng-thài-hē – Tiếng Mân Nam" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Seng-thài-hē" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Tiếng Mân Nam" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8D%D0%BC%D0%B0" title="Экасістэма – Tiếng Belarus" lang="be" hreflang="be" data-title="Экасістэма" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Tiếng Belarus" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B%D1%81%D1%82%D1%8D%D0%BC%D0%B0" title="Экасыстэма – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Экасыстэма" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87%E0%A4%95%E0%A5%8B%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%AE" title="इकोसिस्टम – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="इकोसिस्टम" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Ekosistem" title="Ekosistem – Tiếng Bosnia" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Ekosistem" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Tiếng Bosnia" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Ekoreizhiad" title="Ekoreizhiad – Tiếng Breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Ekoreizhiad" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Tiếng Breton" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%BA%D0%BE%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0" title="Екосистема – Tiếng Bulgaria" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Екосистема" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Tiếng Bulgaria" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Ecosistema" title="Ecosistema – Tiếng Catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Ecosistema" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Tiếng Catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BA%D0%BE%D1%82%D1%8B%D1%82%C4%83%D0%BC" title="Экотытăм – Tiếng Chuvash" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Экотытăм" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="Tiếng Chuvash" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Ekosyst%C3%A9m" title="Ekosystém – Tiếng Séc" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Ekosystém" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tiếng Séc" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Ecosystem" title="Ecosystem – Tiếng Wales" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Ecosystem" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Tiếng Wales" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/%C3%98kosystem" title="Økosystem – Tiếng Đan Mạch" lang="da" hreflang="da" data-title="Økosystem" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Tiếng Đan Mạch" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/%C3%96kosystem" title="Ökosystem – Tiếng Đức" lang="de" hreflang="de" data-title="Ökosystem" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Tiếng Đức" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/%C3%96kos%C3%BCsteem" title="Ökosüsteem – Tiếng Estonia" lang="et" hreflang="et" data-title="Ökosüsteem" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Tiếng Estonia" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9F%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%83%CF%8D%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B1" title="Οικοσύστημα – Tiếng Hy Lạp" lang="el" hreflang="el" data-title="Οικοσύστημα" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Tiếng Hy Lạp" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Ecosystem" title="Ecosystem – Tiếng Anh" lang="en" hreflang="en" data-title="Ecosystem" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Tiếng Anh" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Ecosistema" title="Ecosistema – Tiếng Tây Ban Nha" lang="es" hreflang="es" data-title="Ecosistema" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Tiếng Tây Ban Nha" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Ekosistemo" title="Ekosistemo – Tiếng Quốc Tế Ngữ" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Ekosistemo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Tiếng Quốc Tế Ngữ" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Ekosistema" title="Ekosistema – Tiếng Basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Ekosistema" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Tiếng Basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85" title="اکوسیستم – Tiếng Ba Tư" lang="fa" hreflang="fa" data-title="اکوسیستم" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Tiếng Ba Tư" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89cosyst%C3%A8me" title="Écosystème – Tiếng Pháp" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Écosystème" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Tiếng Pháp" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Ekosysteem" title="Ekosysteem – Tiếng Frisia" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Ekosysteem" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Tiếng Frisia" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/%C3%89iceach%C3%B3ras" title="Éiceachóras – Tiếng Ireland" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Éiceachóras" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Tiếng Ireland" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Ecosistema" title="Ecosistema – Tiếng Galician" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Ecosistema" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Tiếng Galician" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%B5%E0%AA%B8%E0%AA%A8_%E0%AA%A4%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0" title="નિવસન તંત્ર – Tiếng Gujarati" lang="gu" hreflang="gu" data-title="નિવસન તંત્ર" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="Tiếng Gujarati" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%83%9D%ED%83%9C%EA%B3%84" title="생태계 – Tiếng Hàn" lang="ko" hreflang="ko" data-title="생태계" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Tiếng Hàn" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B7%D5%AF%D5%B8%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3" title="Էկոհամակարգ – Tiếng Armenia" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Էկոհամակարգ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Tiếng Armenia" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A4%82%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0" title="पारितंत्र – Tiếng Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="पारितंत्र" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Tiếng Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Ekosustav" title="Ekosustav – Tiếng Croatia" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Ekosustav" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Tiếng Croatia" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Ekosistemo" title="Ekosistemo – Tiếng Ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Ekosistemo" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="Tiếng Ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Vistkerfi" title="Vistkerfi – Tiếng Iceland" lang="is" hreflang="is" data-title="Vistkerfi" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="Tiếng Iceland" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Ecosistema" title="Ecosistema – Tiếng Italy" lang="it" hreflang="it" data-title="Ecosistema" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Tiếng Italy" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%A2%D7%A8%D7%9B%D7%AA_%D7%90%D7%A7%D7%95%D7%9C%D7%95%D7%92%D7%99%D7%AA" title="מערכת אקולוגית – Tiếng Do Thái" lang="he" hreflang="he" data-title="מערכת אקולוגית" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Tiếng Do Thái" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/%C3%89kosistem" title="Ékosistem – Tiếng Java" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Ékosistem" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="Tiếng Java" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AA%E0%B2%B0%E0%B2%BF%E0%B2%B8%E0%B2%B0_%E0%B2%B5%E0%B3%8D%E0%B2%AF%E0%B2%B5%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%A5%E0%B3%86" title="ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆ – Tiếng Kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಪರಿಸರ ವ್ಯವಸ್ಥೆ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="Tiếng Kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%94%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%90" title="ეკოსისტემა – Tiếng Georgia" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ეკოსისტემა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Tiếng Georgia" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%8F%D0%BB%D1%8B%D2%9B_%D0%B6%D2%AF%D0%B9%D0%B5" title="Экологиялық жүйе – Tiếng Kazakh" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Экологиялық жүйе" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Tiếng Kazakh" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BA%D0%BE%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0" title="Экосистема – Tiếng Kyrgyz" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Экосистема" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="Tiếng Kyrgyz" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Ekosist%C3%A8m" title="Ekosistèm – Tiếng Haiti" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Ekosistèm" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="Tiếng Haiti" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/%C3%89kosyst%C3%A8m" title="Ékosystèm – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Ékosystèm" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Oecosystema" title="Oecosystema – Tiếng La-tinh" lang="la" hreflang="la" data-title="Oecosystema" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Tiếng La-tinh" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Ekosist%C4%93ma" title="Ekosistēma – Tiếng Latvia" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Ekosistēma" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Tiếng Latvia" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Ekosystem" title="Ekosystem – Tiếng Luxembourg" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Ekosystem" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="Tiếng Luxembourg" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Ekosistema" title="Ekosistema – Tiếng Litva" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Ekosistema" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Tiếng Litva" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Ecost%C3%A8lsel" title="Ecostèlsel – Tiếng Limburg" lang="li" hreflang="li" data-title="Ecostèlsel" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="Tiếng Limburg" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/%C3%96kosziszt%C3%A9ma" title="Ökoszisztéma – Tiếng Hungary" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Ökoszisztéma" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Tiếng Hungary" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%BA%D0%BE%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC" title="Екосистем – Tiếng Macedonia" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Екосистем" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Tiếng Macedonia" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Rafi-tontolo_iainana" title="Rafi-tontolo iainana – Tiếng Malagasy" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Rafi-tontolo iainana" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="Tiếng Malagasy" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%86%E0%B4%B5%E0%B4%BE%E0%B4%B8%E0%B4%B5%E0%B5%8D%E0%B4%AF%E0%B4%B5%E0%B4%B8%E0%B5%8D%E0%B4%A5" title="ആവാസവ്യവസ്ഥ – Tiếng Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ആവാസവ്യവസ്ഥ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Tiếng Malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%94%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%90" title="ეკოსისტემა – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ეკოსისტემა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BA%D0%BE%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC" title="Экосистем – Tiếng Mông Cổ" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Экосистем" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="Tiếng Mông Cổ" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%82%E1%80%B1%E1%80%9F%E1%80%85%E1%80%94%E1%80%85%E1%80%BA" title="ဂေဟစနစ် – Tiếng Miến Điện" lang="my" hreflang="my" data-title="ဂေဟစနစ်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="Tiếng Miến Điện" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Ecosysteem" title="Ecosysteem – Tiếng Hà Lan" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Ecosysteem" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="Tiếng Hà Lan" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A5%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A4%BF%E0%A4%95_%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%A3%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A5%80" title="पारिस्थितिक प्रणाली – Tiếng Nepal" lang="ne" hreflang="ne" data-title="पारिस्थितिक प्रणाली" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="Tiếng Nepal" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E7%94%9F%E6%85%8B%E7%B3%BB" title="生態系 – Tiếng Nhật" lang="ja" hreflang="ja" data-title="生態系" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Tiếng Nhật" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="huy hiệu bài viết chọn lọc"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/%C3%98kosystem" title="Økosystem – Tiếng Na Uy (Bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Økosystem" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Tiếng Na Uy (Bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/%C3%98kosystem" title="Økosystem – Tiếng Na Uy (Nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Økosystem" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Tiếng Na Uy (Nynorsk)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Ecosist%C3%A8ma" title="Ecosistèma – Tiếng Occitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Ecosistèma" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Tiếng Occitan" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Sirnakkoo" title="Sirnakkoo – Tiếng Oromo" lang="om" hreflang="om" data-title="Sirnakkoo" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="Tiếng Oromo" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Ekotizim" title="Ekotizim – Tiếng Uzbek" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Ekotizim" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Tiếng Uzbek" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-blk mw-list-item"><a href="https://blk.wikipedia.org/wiki/%E1%80%82%E1%80%B1%E1%80%9F%E1%80%85%E1%80%94%E1%80%AD%E1%80%85%E1%80%BA" title="ဂေဟစနိစ် – Pa'O" lang="blk" hreflang="blk" data-title="ဂေဟစနိစ်" data-language-autonym="ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ" data-language-local-name="Pa'O" class="interlanguage-link-target"><span>ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Ekosistema" title="Ekosistema – Tiếng Papiamento" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Ekosistema" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="Tiếng Papiamento" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85" title="ایکوسیستم – Tiếng Pashto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="ایکوسیستم" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="Tiếng Pashto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Ikosistim" title="Ikosistim – Tiếng Anh Jamaica Creole" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Ikosistim" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Tiếng Anh Jamaica Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%9C%E1%9F%81%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%96%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%92" title="និវេសនប្រព័ន្ធ – Tiếng Khmer" lang="km" hreflang="km" data-title="និវេសនប្រព័ន្ធ" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="Tiếng Khmer" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Eco-sistema" title="Eco-sistema – Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Eco-sistema" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/%C3%96kosystem" title="Ökosystem – Tiếng Hạ Đức" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Ökosystem" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="Tiếng Hạ Đức" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Ekosystem" title="Ekosystem – Tiếng Ba Lan" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Ekosystem" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Tiếng Ba Lan" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Ecossistema" title="Ecossistema – Tiếng Bồ Đào Nha" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Ecossistema" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Tiếng Bồ Đào Nha" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Ekosistema" title="Ekosistema – Tiếng Kara-Kalpak" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Ekosistema" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="Tiếng Kara-Kalpak" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Ecosistem" title="Ecosistem – Tiếng Romania" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Ecosistem" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Tiếng Romania" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Pacha_llika" title="Pacha llika – Tiếng Quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Pacha llika" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="Tiếng Quechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="bài viết tốt"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BA%D0%BE%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0" title="Экосистема – Tiếng Nga" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Экосистема" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Tiếng Nga" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BA%D0%BE%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0" title="Экосистема – Tiếng Sakha" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Экосистема" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="Tiếng Sakha" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%A3%E0%A4%B5%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%B5%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A5%E0%A4%BE" title="पर्यावरणव्यवस्था – Tiếng Phạn" lang="sa" hreflang="sa" data-title="पर्यावरणव्यवस्था" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="Tiếng Phạn" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Ecoseestem" title="Ecoseestem – Tiếng Scots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Ecoseestem" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="Tiếng Scots" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/%C3%96kosystem" title="Ökosystem – Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Ökosystem" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Ekosistemi" title="Ekosistemi – Tiếng Albania" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Ekosistemi" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Tiếng Albania" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B4%E0%B6%BB%E0%B7%92%E0%B7%83%E0%B6%BB_%E0%B6%B4%E0%B6%AF%E0%B7%8A%E0%B6%B0%E0%B6%AD%E0%B7%92" title="පරිසර පද්ධති – Tiếng Sinhala" lang="si" hreflang="si" data-title="පරිසර පද්ධති" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="Tiếng Sinhala" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Ecosystem" title="Ecosystem – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Ecosystem" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%8A%DA%AA%D9%88_%D8%B3%D8%B3%D9%BD%D9%85" title="ايڪو سسٽم – Tiếng Sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="ايڪو سسٽم" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="Tiếng Sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Ekosyst%C3%A9m" title="Ekosystém – Tiếng Slovak" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Ekosystém" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Tiếng Slovak" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Ekosistem" title="Ekosistem – Tiếng Slovenia" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Ekosistem" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Tiếng Slovenia" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%BA%D0%BE%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC" title="Екосистем – Tiếng Serbia" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Екосистем" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Tiếng Serbia" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Ekosistem" title="Ekosistem – Tiếng Serbo-Croatia" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Ekosistem" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Tiếng Serbo-Croatia" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/%C3%89kosistem" title="Ékosistem – Tiếng Sunda" lang="su" hreflang="su" data-title="Ékosistem" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="Tiếng Sunda" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Ekosysteemi" title="Ekosysteemi – Tiếng Phần Lan" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Ekosysteemi" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Tiếng Phần Lan" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Ekosystem" title="Ekosystem – Tiếng Thụy Điển" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Ekosystem" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Tiếng Thụy Điển" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Ekosistema" title="Ekosistema – Tiếng Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Ekosistema" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tiếng Tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%9A%E0%AF%82%E0%AE%B4%E0%AE%B2%E0%AF%8D_%E0%AE%AE%E0%AE%A3%E0%AF%8D%E0%AE%9F%E0%AE%B2%E0%AE%AE%E0%AF%8D" title="சூழல் மண்டலம் – Tiếng Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="சூழல் மண்டலம்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tiếng Tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BA%D0%BE%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0" title="Экосистема – Tiếng Tatar" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Экосистема" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="Tiếng Tatar" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%B5%E0%B0%B0%E0%B0%A3_%E0%B0%B5%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%B5%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A5" title="పర్యావరణ వ్యవస్థ – Tiếng Telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="పర్యావరణ వ్యవస్థ" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="Tiếng Telugu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%9A%E0%B8%9A%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B9%80%E0%B8%A7%E0%B8%A8" title="ระบบนิเวศ – Tiếng Thái" lang="th" hreflang="th" data-title="ระบบนิเวศ" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Tiếng Thái" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BA%D0%BE%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0" title="Экосистема – Tiếng Tajik" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Экосистема" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="Tiếng Tajik" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Ekosistem" title="Ekosistem – Tiếng Thổ Nhĩ Kỳ" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Ekosistem" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Tiếng Thổ Nhĩ Kỳ" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%BA%D0%BE%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0" title="Екосистема – Tiếng Ukraina" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Екосистема" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Tiếng Ukraina" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Ekostelsl" title="Ekostelsl – West Flemish" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Ekostelsl" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="West Flemish" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Ekosistema" title="Ekosistema – Tiếng Waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Ekosistema" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Tiếng Waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%94%9F%E6%80%81%E7%B3%BB%E7%BB%9F" title="生态系统 – Tiếng Ngô" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="生态系统" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Tiếng Ngô" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%94%9F%E6%85%8B%E7%B3%BB%E7%B5%B1" title="生態系統 – Tiếng Quảng Đông" lang="yue" hreflang="yue" data-title="生態系統" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Tiếng Quảng Đông" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Ekosistem" title="Ekosistem – Dimli" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Ekosistem" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Dimli" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%94%9F%E6%80%81%E7%B3%BB%E7%BB%9F" title="生态系统 – Tiếng Trung" lang="zh" hreflang="zh" data-title="生态系统" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Tiếng Trung" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q37813#sitelinks-wikipedia" title="Sửa liên kết giữa ngôn ngữ" class="wbc-editpage">Sửa liên kết</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Không gian tên"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i" title="Xem bài viết [c]" accesskey="c"><span>Bài viết</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn:H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i" rel="discussion" title="Thảo luận về trang này [t]" accesskey="t"><span>Thảo luận</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Thay đổi biến thể ngôn ngữ" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Tiếng Việt</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Giao diện"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i"><span>Đọc</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&veaction=edit" title="Sửa đổi trang này [v]" accesskey="v"><span>Sửa đổi</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=edit" title="Sửa đổi mã nguồn của trang này [e]" accesskey="e"><span>Sửa mã nguồn</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=history" title="Các phiên bản cũ của trang này [h]" accesskey="h"><span>Xem lịch sử</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Công cụ trang"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Công cụ" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Công cụ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Công cụ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ẩn</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Thêm tùy chọn" > <div class="vector-menu-heading"> Tác vụ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i"><span>Đọc</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&veaction=edit" title="Sửa đổi trang này [v]" accesskey="v"><span>Sửa đổi</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=edit" title="Sửa đổi mã nguồn của trang này [e]" accesskey="e"><span>Sửa mã nguồn</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=history"><span>Xem lịch sử</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Chung </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Li%C3%AAn_k%E1%BA%BFt_%C4%91%E1%BA%BFn_%C4%91%C3%A2y/H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i" title="Các trang liên kết đến đây [j]" accesskey="j"><span>Các liên kết đến đây</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Thay_%C4%91%E1%BB%95i_li%C3%AAn_quan/H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i" rel="nofollow" title="Thay đổi gần đây của các trang liên kết đến đây [k]" accesskey="k"><span>Thay đổi liên quan</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&oldid=71836249" title="Liên kết thường trực đến phiên bản này của trang"><span>Liên kết thường trực</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=info" title="Thêm chi tiết về trang này"><span>Thông tin trang</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Tr%C3%ADch_d%E1%BA%ABn&page=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&id=71836249&wpFormIdentifier=titleform" title="Hướng dẫn cách trích dẫn trang này"><span>Trích dẫn trang này</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fvi.wikipedia.org%2Fwiki%2FH%25E1%25BB%2587_sinh_th%25C3%25A1i"><span>Lấy URL ngắn gọn</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:QrCode&url=https%3A%2F%2Fvi.wikipedia.org%2Fwiki%2FH%25E1%25BB%2587_sinh_th%25C3%25A1i"><span>Tải mã QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> In và xuất </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:S%C3%A1ch&bookcmd=book_creator&referer=H%E1%BB%87+sinh+th%C3%A1i"><span>Tạo một quyển sách</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:DownloadAsPdf&page=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=show-download-screen"><span>Tải dưới dạng PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&printable=yes" title="Bản để in ra của trang [p]" accesskey="p"><span>Bản để in ra</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Tại dự án khác </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Ecosystems" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q37813" title="Liên kết đến khoản mục kết nối trong kho dữ liệu [g]" accesskey="g"><span>Khoản mục Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Công cụ trang"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Giao diện"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Giao diện</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ẩn</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Bách khoa toàn thư mở Wikipedia</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="vi" dir="ltr"><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/File:River_gambia_Niokolokoba_National_Park.gif"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:River_gambia_Niokolokoba_National_Park.gif" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/River_gambia_Niokolokoba_National_Park.gif/220px-River_gambia_Niokolokoba_National_Park.gif" decoding="async" width="220" height="141" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/River_gambia_Niokolokoba_National_Park.gif/330px-River_gambia_Niokolokoba_National_Park.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/River_gambia_Niokolokoba_National_Park.gif/440px-River_gambia_Niokolokoba_National_Park.gif 2x" data-file-width="691" data-file-height="443" /></a><figcaption>Các hệ sinh thái rừng mưa nhiệt đới có sự đa dạng sinh học. Đây là sông Gambia ở Senegal.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/File:Blue_Linckia_Starfish.JPG"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Blue_Linckia_Starfish.JPG" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Blue_Linckia_Starfish.JPG/220px-Blue_Linckia_Starfish.JPG" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Blue_Linckia_Starfish.JPG/330px-Blue_Linckia_Starfish.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Blue_Linckia_Starfish.JPG/440px-Blue_Linckia_Starfish.JPG 2x" data-file-width="1200" data-file-height="1600" /></a><figcaption>Rạn san hô là một hệ sinh thái biển có năng suất cao<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</figcaption></figure> <p><b>Hệ sinh thái</b> là một hệ thống mở hoàn chỉnh gồm các thành phần sống (<a href="/wiki/Qu%E1%BA%A7n_x%C3%A3_sinh_v%E1%BA%ADt" class="mw-redirect" title="Quần xã sinh vật">quần xã</a>) và các thành phần vô sinh như không khí, nước và đất khoáng (gọi chung là <a href="/wiki/Sinh_c%E1%BA%A3nh" title="Sinh cảnh">sinh cảnh</a>).<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Hệ sinh thái có thể được nghiên cứu theo hai cách khác nhau. Người ta có thể coi hệ sinh thái là các tập hợp các nhóm <a href="/wiki/Th%E1%BB%B1c_v%E1%BA%ADt" title="Thực vật">thực vật</a> và <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%99ng_v%E1%BA%ADt" title="Động vật">động vật</a> phụ thuộc lẫn nhau, hoặc có thể nhìn hệ sinh thái là hệ thống và tập hợp các loài với cấu trúc rõ ràng được điều chỉnh bởi các quy tắc chung.<sup id="cite_ref-Sagoff2003_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-Sagoff2003-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Các thành phần hữu sinh (sinh học) và vô sinh (phi sinh học) tương tác thông qua các <a href="/w/index.php?title=Chu_tr%C3%ACnh_dinh_d%C6%B0%E1%BB%A1ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chu trình dinh dưỡng (trang không tồn tại)">chu trình dinh dưỡng</a> và <a href="/wiki/D%C3%B2ng_n%C4%83ng_l%C6%B0%E1%BB%A3ng" class="mw-redirect" title="Dòng năng lượng">dòng năng lượng</a>.<sup id="cite_ref-Odum1971_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-Odum1971-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Hệ sinh thái bao gồm tương tác giữa các <a href="/wiki/Sinh_v%E1%BA%ADt" title="Sinh vật">sinh vật</a>, và giữa các sinh vật và môi trường của chúng.<sup id="cite_ref-Schulze400_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-Schulze400-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Hệ sinh thái có thể có kích thước bất kỳ nhưng mỗi hệ sinh thái có một không gian đặc biệt, và có giới hạn.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Một số nhà khoa học xem toàn bộ <a href="/wiki/Tr%C3%A1i_%C4%90%E1%BA%A5t" title="Trái Đất">hành tinh</a> là một hệ sinh thái.<sup id="cite_ref-planet_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-planet-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/N%C4%83ng_l%C6%B0%E1%BB%A3ng" title="Năng lượng">Năng lượng</a>, <a href="/wiki/N%C6%B0%E1%BB%9Bc" title="Nước">nước</a>, <a href="/wiki/Nit%C6%A1" title="Nitơ">nitơ</a> và <a href="/wiki/Kho%C3%A1ng_ch%E1%BA%A5t" class="mw-redirect" title="Khoáng chất">khoáng</a> trong đất là thành phần phi sinh học thiết yếu của một hệ sinh thái. Năng lượng được sử dụng bởi các hệ sinh thái đến chủ yếu từ <a href="/wiki/M%E1%BA%B7t_Tr%E1%BB%9Di" title="Mặt Trời">mặt trời</a>, thông qua quá trình <a href="/wiki/Quang_h%E1%BB%A3p" title="Quang hợp">quang hợp</a>. Quang hợp sử dụng năng lượng từ mặt trời và cũng cố định <a href="/wiki/Cacbon_dioxide" class="mw-redirect" title="Cacbon dioxide">CO<sub>2</sub></a> từ khí quyển. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%99ng_v%E1%BA%ADt" title="Động vật">Động vật</a> cũng đóng một vai trò quan trọng trong sự di chuyển của vật chất và năng lượng trong các hệ sinh thái. Chúng ảnh hưởng đến lượng <a href="/wiki/Sinh_kh%E1%BB%91i" title="Sinh khối">sinh khối</a> của thực vật và vi sinh vật có trong hệ thống. Khi <a href="/wiki/Ch%E1%BA%A5t_h%E1%BB%AFu_c%C6%A1" title="Chất hữu cơ">chất hữu cơ</a> bị phân giải sau khi sinh vật chết đi, <a href="/wiki/Cacbon" class="mw-redirect" title="Cacbon">carbon</a> lại được thải vào khí quyển. Quá trình này cũng tạo điều kiện cho việc <a href="/w/index.php?title=Quay_v%C3%B2ng_dinh_d%C6%B0%E1%BB%A1ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quay vòng dinh dưỡng (trang không tồn tại)">quay vòng dinh dưỡng</a> bằng cách chuyển đổi các chất dinh dưỡng được dự trữ trong sinh khối ở các sinh vật đã chết trở lại thành một dạng có thể được sử dụng lại bởi <a href="/wiki/Th%E1%BB%B1c_v%E1%BA%ADt" title="Thực vật">thực vật</a> và các <a href="/wiki/Vi_khu%E1%BA%A9n" title="Vi khuẩn">vi khuẩn</a> khác.<sup id="cite_ref-Chapin10_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin10-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Hệ sinh thái được kiểm soát bởi cả hai yếu tố bên ngoài và bên trong. Các yếu tố bên ngoài như <a href="/wiki/Kh%C3%AD_h%E1%BA%ADu" title="Khí hậu">khí hậu</a>, vật liệu gốc tạo thành đất, <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Ba_h%C3%ACnh" title="Địa hình">địa hình</a> và thời gian, tất cả đều có ảnh hưởng lên hệ sinh thái. Tuy nhiên, những yếu tố bên ngoài này, tự chúng không bị ảnh hưởng bởi hệ sinh thái.<sup id="cite_ref-Chapin11_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin11-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Hệ sinh thái không phải là cố định: chúng có thể bị nhiễu loạn định kỳ và thường ở trong quá trình hồi phục từ những nhiễu loạn trong quá khứ và tiến đến <a href="/wiki/C%C3%A2n_b%E1%BA%B1ng_sinh_th%C3%A1i" title="Cân bằng sinh thái">cân bằng</a>.<sup id="cite_ref-Chapin281_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin281-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Các yếu tố bên trong thì lại khác: Chúng không chỉ kiểm soát các quá trình hệ sinh thái mà còn được kiểm soát bởi chính hệ sinh thái. Một cách khác để nói điều này là các yếu tố bên trong phải chịu tác động từ các <a href="/w/index.php?title=V%C3%B2ng_ph%E1%BA%A3n_h%E1%BB%93i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vòng phản hồi (trang không tồn tại)">vòng phản hồi</a>.<sup id="cite_ref-Chapin11_9-1" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin11-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/Ng%C6%B0%E1%BB%9Di" title="Người">Con người</a> hoạt động trong các hệ sinh thái và có thể ảnh hưởng đến cả yếu tố bên trong lẫn yếu tố bên ngoài.<sup id="cite_ref-Chapin11_9-2" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin11-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Sự <a href="/wiki/%E1%BA%A4m_l%C3%AAn_to%C3%A0n_c%E1%BA%A7u" class="mw-redirect" title="Ấm lên toàn cầu">ấm lên toàn cầu</a> là một ví dụ về tác động tích lũy từ các hoạt động của con người. Hệ sinh thái mang lại lợi ích, được gọi là "lợi ích hệ sinh thái", mà con người thường dưạ vào cho sinh kế của họ. Quản lý tổng hợp hệ sinh thái thì hiệu quả hơn là cố gắng quản lý các loài riêng lẻ trong đó. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Định_nghĩa"><span id=".C4.90.E1.BB.8Bnh_ngh.C4.A9a"></span>Định nghĩa</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&veaction=edit&section=1" title="Sửa đổi phần “Định nghĩa”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=edit&section=1" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Định nghĩa"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:HohRiverTrail_7322.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/HohRiverTrail_7322.jpg/220px-HohRiverTrail_7322.jpg" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/HohRiverTrail_7322.jpg/330px-HohRiverTrail_7322.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/HohRiverTrail_7322.jpg/440px-HohRiverTrail_7322.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="1600" /></a><figcaption><a href="/wiki/R%E1%BB%ABng_m%C6%B0a_nhi%E1%BB%87t_%C4%91%E1%BB%9Bi" title="Rừng mưa nhiệt đới">Rừng mưa nhiệt đới</a> ở bang Washington, một hệ sinh thái điển hình</figcaption></figure> <p>Không có định nghĩa duy nhất cho những gì cấu thành nên một "hệ sinh thái".<sup id="cite_ref-Sagoff2003_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-Sagoff2003-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Nhà <a href="/wiki/Sinh_th%C3%A1i_h%E1%BB%8Dc" title="Sinh thái học">sinh thái học</a> người Đức <a href="/w/index.php?title=Ernst-Detlef_Schulze&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ernst-Detlef Schulze (trang không tồn tại)">Ernst-Detlef Schulze</a> cùng các đồng tác giả đã xác định một hệ sinh thái là một khu vực "đồng nhất về sản lượng sinh học, và bao gồm cả các dòng (có thể là <i>vật chất, năng lượng</i>) bên trên và bên dưới mặt đất của khu vực đang xét". Họ thắng thắn phủ định việc coi toàn bộ các <a href="/wiki/L%C6%B0u_v%E1%BB%B1c" title="Lưu vực">lưu vực</a> sông của <a href="/w/index.php?title=Gene_Likens&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gene Likens (trang không tồn tại)">Gene Likens</a> là một hệ sinh thái đơn lẻ, do chúng có "ranh giới quá rộng", và một khu vực rộng như vậy thì không thể đồng nhất nếu theo định nghĩa trên.<sup id="cite_ref-Schulze399_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-Schulze399-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Các tác giả khác lại gợi ý rằng một hệ sinh thái có thể gồm một khu vực lớn hơn nhiều, thậm chí là toàn bộ <a href="/wiki/Tr%C3%A1i_%C4%90%E1%BA%A5t" title="Trái Đất">hành tinh</a>.<sup id="cite_ref-planet_7-1" class="reference"><a href="#cite_note-planet-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Schulze và các đồng tác giả cũng phủ định ý tưởng cho rằng một khúc gỗ mục có thể được nghiên cứu như một hệ sinh thái vì tương quan kích thước của dòng <a href="/wiki/Trao_%C4%91%E1%BB%95i_ch%E1%BA%A5t" title="Trao đổi chất">trao đổi chất</a> giữa khúc gỗ và môi trường xung quanh là quá lớn so với dòng trao đổi chất trong chính khúc gỗ.<sup id="cite_ref-Schulze399_11-1" class="reference"><a href="#cite_note-Schulze399-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Nhà khoa học Mark Sagoff cho rằng việc thất bại trong việc xác định "loại đối tượng mà nó nghiên cứu" là một trở ngại cho sự phát triển của lý thuyết "hệ sinh thái" trong <a href="/wiki/Sinh_th%C3%A1i_h%E1%BB%8Dc" title="Sinh thái học">sinh thái học</a>.<sup id="cite_ref-Sagoff2003_3-2" class="reference"><a href="#cite_note-Sagoff2003-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Hệ sinh thái có thể được nghiên cứu theo nhiều cách khác nhau. Chúng có thể là các nghiên cứu lý thuyết hoặc các nghiên cứu thực địa như theo dõi các hệ sinh thái cụ thể trong một thời gian dài hoặc xem xét sự khác biệt giữa các hệ sinh thái để hiểu rõ hơn cách chúng vận hành. Một số thí nghiệm thực địa có thể điều chỉnh trực tiếp lên hệ sinh thái.<sup id="cite_ref-Carpenter1998_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-Carpenter1998-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Các nghiên cứu có thể được thực hiện ở nhiều quy mô khác nhau, từ các nghiên cứu toàn bộ hệ sinh thái cho đến chỉ nghiên cứu các <a href="/w/index.php?title=M%C3%B4_h%C3%ACnh_thu_nh%E1%BB%8F_sinh_th%C3%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mô hình thu nhỏ sinh thái (trang không tồn tại)">mô hình thu nhỏ</a> hay <a href="/w/index.php?title=Vi_h%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vi hệ sinh thái (trang không tồn tại)">vi hệ sinh thái</a> (tức là các đại diện đơn giản của các hệ sinh thái).<sup id="cite_ref-Schindler1998_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-Schindler1998-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Nhà sinh thái học người Mỹ Stephen R. Carpenter đã lập luận rằng các thí nghiệm trên mô hình thu nhỏ có thể là "không liên quan và nhiều dị biệt" nếu chúng không được thực hiện kết hợp với các nghiên cứu thực địa ở quy mô hệ sinh thái. Các thí nghiệm mô hình thu nhỏ thường không dự đoán chính xác động học ở quy mô hệ sinh thái.<sup id="cite_ref-Carpenter1996_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-Carpenter1996-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Dự án <a href="/w/index.php?title=Nghi%C3%AAn_c%E1%BB%A9u_H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i_su%E1%BB%91i_Hubbard&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nghiên cứu Hệ sinh thái suối Hubbard (trang không tồn tại)">Nghiên cứu Hệ sinh thái suối Hubbard</a> được bắt đầu vào năm 1963 nhằm nghiên cứu dãy núi White ở New Hampshire. Đây là nỗ lực đầu tiên thành công trong việc nghiên cứu toàn bộ <a href="/wiki/L%C6%B0u_v%E1%BB%B1c" title="Lưu vực">lưu vực</a> sông với tư cách là một hệ sinh thái. Sử dụng dòng chảy hóa học như một phương tiện theo dõi các đặc tính của hệ sinh thái, họ đã phát triển một <a href="/w/index.php?title=M%C3%B4_h%C3%ACnh_sinh_h%C3%B3a&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mô hình sinh hóa (trang không tồn tại)">mô hình sinh hóa</a> chi tiết cho hệ sinh thái.<sup id="cite_ref-Lindenmayer2010_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-Lindenmayer2010-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Nghiên cứu dài hạn tại thực địa đã dẫn đến việc phát hiện ra <a href="/wiki/M%C6%B0a_axit" class="mw-redirect" title="Mưa axit">mưa acid</a> ở Bắc Mỹ vào năm 1972. Các nhà nghiên cứu đã ghi lại sự suy giảm các cation đất (đặc biệt là calci) trong vài thập kỷ tới.<sup id="cite_ref-Likens2004_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-Likens2004-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Các_khái_niệm_liên_quan"><span id="C.C3.A1c_kh.C3.A1i_ni.E1.BB.87m_li.C3.AAn_quan"></span>Các khái niệm liên quan</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&veaction=edit&section=2" title="Sửa đổi phần “Các khái niệm liên quan”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=edit&section=2" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Các khái niệm liên quan"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i_c%E1%BA%A1n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hệ sinh thái cạn (trang không tồn tại)">Hệ sinh thái trên cạn</a> (tìm thấy trên đất liền) và các <a href="/wiki/H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i_th%E1%BB%A7y_sinh" title="Hệ sinh thái thủy sinh">hệ sinh thái thủy sinh</a> (được tìm thấy trong nước) là các khái niệm liên quan đến hệ sinh thái. Hệ sinh thái thủy sinh được chia thành <a href="/wiki/H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i_bi%E1%BB%83n" title="Hệ sinh thái biển">hệ sinh thái nước mặn</a> và <a href="/wiki/H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i_n%C6%B0%E1%BB%9Bc_ng%E1%BB%8Dt" title="Hệ sinh thái nước ngọt">hệ sinh thái nước ngọt</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Các_quá_trình"><span id="C.C3.A1c_qu.C3.A1_tr.C3.ACnh"></span>Các quá trình</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&veaction=edit&section=3" title="Sửa đổi phần “Các quá trình”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=edit&section=3" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Các quá trình"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Vegetation.png"><img alt="" resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Vegetation.png" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/Vegetation.png/387px-Vegetation.png" decoding="async" width="387" height="174" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/Vegetation.png/581px-Vegetation.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/Vegetation.png/774px-Vegetation.png 2x" data-file-width="1385" data-file-height="622" /></a><figcaption>Các khu hệ sinh cảnh (thường gọi theo tên thảm thực vật) trên toàn Trái Đất</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Các_yếu_tố_bên_trong_và_bên_ngoài"><span id="C.C3.A1c_y.E1.BA.BFu_t.E1.BB.91_b.C3.AAn_trong_v.C3.A0_b.C3.AAn_ngo.C3.A0i"></span>Các yếu tố bên trong và bên ngoài</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&veaction=edit&section=4" title="Sửa đổi phần “Các yếu tố bên trong và bên ngoài”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=edit&section=4" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Các yếu tố bên trong và bên ngoài"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Hệ sinh thái được kiểm soát cả bởi các yếu tố bên ngoài và bên trong. Các yếu tố bên ngoài, hay cũng gọi là các yếu tố môi trường, kiểm soát cấu trúc tổng thể và cách thức vận hành của một hệ sinh thái, nhưng bản thân chúng lại không nhận ảnh hưởng bởi hệ sinh thái. Nhân tố quan trọng nhất trong số này là <a href="/wiki/Kh%C3%AD_h%E1%BA%ADu" title="Khí hậu">khí hậu</a>. Khí hậu xác định <a href="/w/index.php?title=Khu_h%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Khu hệ sinh thái (trang không tồn tại)">khu hệ sinh cảnh</a> (<i>biome</i>) trong đó hệ sinh thái được đặt vào. Các mô hình <a href="/wiki/M%C6%B0a" title="Mưa">mưa</a> và <a href="/wiki/Nhi%E1%BB%87t_%C4%91%E1%BB%99" title="Nhiệt độ">nhiệt độ</a> theo mùa ảnh hưởng đến quá trình <a href="/wiki/Quang_h%E1%BB%A3p" title="Quang hợp">quang hợp</a> và do đó xác định lượng nước và năng lượng có sẵn cho hệ sinh thái.<sup id="cite_ref-Chapin11_9-3" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin11-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <p><a href="/wiki/L%E1%BB%9Bp_%C4%91%C3%A1_m%E1%BA%B9" class="mw-redirect" title="Lớp đá mẹ">Lớp đá mẹ</a> xác định bản chất của <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A5t" title="Đất">đất</a> trong hệ sinh thái và ảnh hưởng đến việc cung cấp các <a href="/wiki/Kho%C3%A1ng_ch%E1%BA%A5t" class="mw-redirect" title="Khoáng chất">khoáng chất</a>. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Ba_h%C3%ACnh" title="Địa hình">Địa hình</a> cũng kiểm soát các quá trình của hệ sinh thái bằng cách ảnh hưởng đến những thành phần như <a href="/wiki/Vi_kh%C3%AD_h%E1%BA%ADu" title="Vi khí hậu">vi khí hậu</a>, phát triển đất và sự chuyển động của nước thông qua hệ thống. Ví dụ, hệ sinh thái nằm ở vùng trũng có thể sẽ khác nếu so với một hệ sinh thái khác nằm trên một sườn dốc liền kề.<sup id="cite_ref-Chapin11_9-4" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin11-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Baja_California_Desert.jpg"><img alt="" resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Baja_California_Desert.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Baja_California_Desert.jpg/229px-Baja_California_Desert.jpg" decoding="async" width="229" height="183" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Baja_California_Desert.jpg/344px-Baja_California_Desert.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Baja_California_Desert.jpg/458px-Baja_California_Desert.jpg 2x" data-file-width="2100" data-file-height="1680" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=Flora&action=edit&redlink=1" class="new" title="Flora (trang không tồn tại)">Hệ thực vật</a> vùng sa mạc <a href="/wiki/Baja_California" title="Baja California">Baja California</a>, <a href="/w/index.php?title=Catavi%C3%B1a&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cataviña (trang không tồn tại)">Cataviña</a>, <a href="/wiki/Mexico" class="mw-redirect" title="Mexico">Mexico</a></figcaption></figure><p>Một số yếu tố bên ngoài khác đóng vai trò quan trọng trong hoạt động của hệ sinh thái có thể kể đến <a href="/wiki/Th%E1%BB%9Di_gian" title="Thời gian">thời gian</a> và <a href="/w/index.php?title=Khu_h%E1%BB%87_sinh_c%E1%BA%A3nh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Khu hệ sinh cảnh (trang không tồn tại)">khu hệ sinh cảnh</a> tiềm năng. Tương tự, tập hợp sinh vật có khả năng có mặt trong một khu vực cũng có thể ảnh hưởng đáng kể đến hệ sinh thái. Các hệ sinh thái ở các môi trường tương tự nằm ở các phần khác nhau của thế giới có thể có những đặc điểm rất đa dạng đơn giản bởi vì chúng có các nhóm loài khác nhau sống ở đó.<sup id="cite_ref-Chapin11_9-5" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin11-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Sự xuất hiện của các <a href="/wiki/Lo%C3%A0i_du_nh%E1%BA%ADp" title="Loài du nhập">loài ngoại lai</a> có thể gây ra những thay đổi đáng kể trong chức năng hệ sinh thái. Không giống như các yếu tố bên ngoài, các yếu tố bên trong hệ sinh thái không chỉ kiểm soát các quá trình hệ sinh thái mà còn được kiểm soát bởi chính hệ sinh thái. Do đó, chúng thường phải chịu ảnh hưởng từ các <a href="/w/index.php?title=V%C3%B2ng_ph%E1%BA%A3n_h%E1%BB%93i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vòng phản hồi (trang không tồn tại)">vòng phản hồi</a>.<sup id="cite_ref-Chapin11_9-6" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin11-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Mặc dù đầu vào tài nguyên thường được kiểm soát bởi các quy trình bên ngoài như <a href="/wiki/Kh%C3%AD_h%E1%BA%ADu" title="Khí hậu">khí hậu</a> và lớp đá mẹ, nhưng sự sẵn có của các tài nguyên này trong hệ sinh thái được kiểm soát bởi các yếu tố bên trong như quá trình phân hủy, cạnh tranh rễ hoặc che bóng. Các yếu tố khác như nhiễu loạn, sự kế thừa hoặc các loài đang có mặt cũng là nhũng ví dụ của yếu tố bên trong.</p><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Seawifs_global_biosphere.jpg"><img alt="" resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Seawifs_global_biosphere.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Seawifs_global_biosphere.jpg/408px-Seawifs_global_biosphere.jpg" decoding="async" width="408" height="261" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Seawifs_global_biosphere.jpg/612px-Seawifs_global_biosphere.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Seawifs_global_biosphere.jpg/816px-Seawifs_global_biosphere.jpg 2x" data-file-width="1280" data-file-height="819" /></a><figcaption>Kết quả mật độ <a href="/wiki/Sinh_v%E1%BA%ADt_quang_d%C6%B0%E1%BB%A1ng" title="Sinh vật quang dưỡng">quang dưỡng</a> trên mặt đất và đại dương của toàn Trái Đất, từ tháng 9 năm 1997 đến tháng 8 năm 2000. Theo ước tính <a href="/wiki/Sinh_kh%E1%BB%91i" title="Sinh khối">sinh khối</a> <a href="/wiki/Sinh_v%E1%BA%ADt_t%E1%BB%B1_d%C6%B0%E1%BB%A1ng" title="Sinh vật tự dưỡng">tự dưỡng</a>, đây chỉ là một chỉ dẫn sơ bộ về sản lượng sơ cấp thô và không phải là ước tính thực tế của nó.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sản_lượng_sơ_cấp"><span id="S.E1.BA.A3n_l.C6.B0.E1.BB.A3ng_s.C6.A1_c.E1.BA.A5p"></span>Sản lượng sơ cấp</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&veaction=edit&section=5" title="Sửa đổi phần “Sản lượng sơ cấp”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=edit&section=5" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Sản lượng sơ cấp"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Sản xuất sơ cấp là sản lượng các chất hữu cơ từ các nguồn carbon vô cơ. Sản lượng này có được chủ yếu qua <a href="/wiki/Quang_h%E1%BB%A3p" title="Quang hợp">quang hợp</a>. Năng lượng có được từ quá trình này cũng hỗ trợ sự sống trên Trái Đất, trong khi carbon cố định được tạo ra nhiều chất hữu cơ trong <a href="/wiki/Sinh_kh%E1%BB%91i" title="Sinh khối">sinh khối</a>, <a href="/w/index.php?title=Carbon_trong_%C4%91%E1%BA%A5t&action=edit&redlink=1" class="new" title="Carbon trong đất (trang không tồn tại)">carbon trong đất</a> và <a href="/wiki/Nhi%C3%AAn_li%E1%BB%87u_h%C3%B3a_th%E1%BA%A1ch" title="Nhiên liệu hóa thạch">nhiên liệu hóa thạch</a>. Quang hợp cũng thúc đẩy <a href="/wiki/Chu_tr%C3%ACnh_cacbon" class="mw-redirect" title="Chu trình cacbon">chu trình carbon</a>, ảnh hưởng đến khí hậu toàn cầu thông qua <a href="/wiki/Hi%E1%BB%87u_%E1%BB%A9ng_nh%C3%A0_k%C3%ADnh" title="Hiệu ứng nhà kính">hiệu ứng nhà kính</a>. </p><p>Thông qua quá trình quang hợp, cây lấy năng lượng từ ánh sáng và sử dụng nó để kết hợp <a href="/wiki/Cacbon_dioxide" class="mw-redirect" title="Cacbon dioxide">carbon dioxide</a> và <a href="/wiki/N%C6%B0%E1%BB%9Bc" title="Nước">nước</a> để tạo nên carbohydrate và oxy. Quá trình quang hợp được thực hiện bởi tất cả các bộ máy trong một hệ sinh thái được gọi là sản lượng sơ cấp toàn phần <i>hay</i> sản lượng sơ cấp thô (GPP).<sup id="cite_ref-Chapin972_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin972-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Khoảng 48-60% GPP được tiêu thụ trong hô hấp ở <a href="/wiki/Th%E1%BB%B1c_v%E1%BA%ADt" title="Thực vật">thực vật</a>. </p><p>Phần còn lại, phần mà GPP không được sử dụng bởi hô hấp, được gọi là sản lượng sơ cấp thực <i>hay</i> sản lượng sơ cấp tinh (NPP).<sup id="cite_ref-Chapin1232_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin1232-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Dòng_năng_lượng"><span id="D.C3.B2ng_n.C4.83ng_l.C6.B0.E1.BB.A3ng"></span>Dòng năng lượng</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&veaction=edit&section=6" title="Sửa đổi phần “Dòng năng lượng”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=edit&section=6" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Dòng năng lượng"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r72019635">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-left:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .hatnote{display:none!important}}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Xem thêm: <a href="/wiki/L%C6%B0%E1%BB%9Bi_th%E1%BB%A9c_%C4%83n" title="Lưới thức ăn">Lưới thức ăn</a> và <a href="/wiki/B%E1%BA%ADc_dinh_d%C6%B0%E1%BB%A1ng" title="Bậc dinh dưỡng">Bậc dinh dưỡng</a></div> <p>Năng lượng và carbon đi vào hệ sinh thái thông qua quá trình quang hợp, được tích hợp vào mô sống, truyền cho các sinh vật khác ăn vật chất, và cuối cùng được giải phóng thông qua hô hấp.<sup id="cite_ref-Chapin1232_18-1" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin1232-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/Cacbon" class="mw-redirect" title="Cacbon">Carbon</a> và <a href="/wiki/N%C4%83ng_l%C6%B0%E1%BB%A3ng" title="Năng lượng">năng lượng</a> được tích hợp vào các <a href="/wiki/M%C3%B4" title="Mô">mô</a> <a href="/wiki/Th%E1%BB%B1c_v%E1%BA%ADt" title="Thực vật">thực vật</a> (sản xuất lượng sơ cấp thực) hoặc được tiêu thụ bởi động vật trong khi thực vật còn sống, hoặc tồn tại khi mô các thực vật chết đi và trở thành <a href="/w/index.php?title=M%C3%B9n_b%C3%A3_h%E1%BB%AFu_c%C6%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mùn bã hữu cơ (trang không tồn tại)">mùn bã hữu cơ</a>. Trong các hệ sinh thái trên cạn, khoảng 90% sản xuất lượng sơ cấp thực được phân giải bởi sinh vật phân giải. Phần còn lại, hoặc được tiêu thụ bởi động vật khi cây vẫn còn sống và đi vào hệ dinh dưỡng dựa trên thực vật, hoặc sản lượng này được tiêu thụ sau khi cây đã chết và đi vào hệ dinh dưỡng dựa trên vụn hữu cơ. </p><p>Trong các <a href="/wiki/H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i_th%E1%BB%A7y_sinh" title="Hệ sinh thái thủy sinh">hệ sinh thái thủy sinh</a>, tỷ lệ sinh khối thực vật được tiêu thụ bởi động vật ăn thực vật cao hơn nhiều.<sup id="cite_ref-Chapin244_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin244-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Trong các hệ thống bậc dinh dưỡng thì sinh vật quang hợp là các <i><a href="/wiki/Sinh_v%E1%BA%ADt_s%E1%BA%A3n_xu%E1%BA%A5t_s%C6%A1_c%E1%BA%A5p" title="Sinh vật sản xuất sơ cấp">sinh vật sản xuất sơ cấp</a></i>. Các sinh vật tiêu thụ mô của chúng được gọi là <i><a href="/w/index.php?title=Sinh_v%E1%BA%ADt_ti%C3%AAu_th%E1%BB%A5_s%C6%A1_c%E1%BA%A5p&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sinh vật tiêu thụ sơ cấp (trang không tồn tại)">sinh vật tiêu thụ sơ cấp</a></i> hoặc sinh vật sản xuất thứ cấp — <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%99ng_v%E1%BA%ADt_%C4%83n_c%E1%BB%8F" title="Động vật ăn cỏ">động vật ăn cỏ</a>. Các sinh vật tiêu thụ vi sinh vật (vi khuẩn và nấm) được gọi là <i><a href="/w/index.php?title=Vi_sinh_v%E1%BA%ADt_ti%C3%AAu_th%E1%BB%A5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vi sinh vật tiêu thụ (trang không tồn tại)">vi sinh vật tiêu thụ</a></i>. Những loài động vật mà ăn sinh vật tiêu thụ sơ cấp — <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%99ng_v%E1%BA%ADt_%C4%83n_th%E1%BB%8Bt" title="Động vật ăn thịt">động vật ăn thịt</a> — gọi là <i>sinh vật tiêu thụ thứ cấp</i>. Mỗi thành phần kể trên đều tạo thành một <a href="/wiki/B%E1%BA%ADc_dinh_d%C6%B0%E1%BB%A1ng" title="Bậc dinh dưỡng">bậc dinh dưỡng</a>.<sup id="cite_ref-Chapin1232_18-2" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin1232-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:East_Scotia_Ridge_-_Plos_Biol_04.tif"><img alt="" resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:East_Scotia_Ridge_-_Plos_Biol_04.tif" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/East_Scotia_Ridge_-_Plos_Biol_04.tif/lossy-page1-220px-East_Scotia_Ridge_-_Plos_Biol_04.tif.jpg" decoding="async" width="220" height="157" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/East_Scotia_Ridge_-_Plos_Biol_04.tif/lossy-page1-330px-East_Scotia_Ridge_-_Plos_Biol_04.tif.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/East_Scotia_Ridge_-_Plos_Biol_04.tif/lossy-page1-440px-East_Scotia_Ridge_-_Plos_Biol_04.tif.jpg 2x" data-file-width="2031" data-file-height="1447" /></a><figcaption><a href="/wiki/Mi%E1%BB%87ng_phun_th%E1%BB%A7y_nhi%E1%BB%87t" title="Miệng phun thủy nhiệt">Miệng phun thủy nhiệt</a> là một hệ sinh thái ở đáy đại dương. (thanh trắng với độ dài là 1 m.)</figcaption></figure> <p>Trình tự tiêu thụ - từ thực vật đến động vật ăn cỏ, rồi đến động vật ăn thịt — tạo thành một <a href="/wiki/Chu%E1%BB%97i_th%E1%BB%A9c_%C4%83n" title="Chuỗi thức ăn">chuỗi thức ăn</a>. Các hệ thống thực tế phức tạp hơn nhiều so với mô hình này - các sinh vật thường sẽ ăn nhiều hơn một loại thức ăn, và có thể cho ăn nhiều hơn một bậc dinh dưỡng. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%99ng_v%E1%BA%ADt_%C4%83n_th%E1%BB%8Bt" title="Động vật ăn thịt">Động vật ăn thịt</a> có thể bắt được một số con mồi là một phần của hệ dinh dưỡng dựa trên thực vật và một số khác là một phần của hệ dinh dưỡng dựa trên mùn bã hữu cơ (ví dụ như một con chim ăn cả <a href="/wiki/Ph%C3%A2n_b%E1%BB%99_Ch%C3%A2u_ch%E1%BA%A5u" title="Phân bộ Châu chấu">châu chấu</a>-ăn thực vật và <a href="/wiki/Giun_%C4%91%E1%BA%A5t" title="Giun đất">giun đất</a>-tiêu thụ mùn bã). Vậy nên một hệ thống với tất cả những phức tạp này, thường tạo thành <a href="/wiki/L%C6%B0%E1%BB%9Bi_th%E1%BB%A9c_%C4%83n" title="Lưới thức ăn">lưới thức ăn</a> hơn là <a href="/wiki/Chu%E1%BB%97i_th%E1%BB%A9c_%C4%83n" title="Chuỗi thức ăn">chuỗi thức ăn</a>.<sup id="cite_ref-Chapin244_19-1" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin244-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Sinh_thái_học_hệ_sinh_thái"><span id="Sinh_th.C3.A1i_h.E1.BB.8Dc_h.E1.BB.87_sinh_th.C3.A1i"></span>Sinh thái học hệ sinh thái</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&veaction=edit&section=7" title="Sửa đổi phần “Sinh thái học hệ sinh thái”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=edit&section=7" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Sinh thái học hệ sinh thái"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/w/index.php?title=Sinh_th%C3%A1i_h%E1%BB%8Dc_h%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sinh thái học hệ sinh thái (trang không tồn tại)">Sinh thái học hệ sinh thái</a> nghiên cứu "dòng chảy của năng lượng và vật chất thông qua các sinh vật và môi trường vật lý". Bộ môn này tìm cách nắm bắt các quá trình điều chỉnh lượng vật chất và năng lượng tích trữ cũng như dòng chảy của vật chất và năng lượng trong hệ sinh thái. Nghiên cứu về các hệ sinh thái có thể phủ đến 10 <a href="/w/index.php?title=%C4%90%C6%A1n_v%E1%BB%8B_%C4%91%E1%BB%99_l%E1%BB%9Bn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Đơn vị độ lớn (trang không tồn tại)">đơn vị độ lớn</a>, từ đơn vị lớp bề mặt của đá đến đơn vị toàn bộ bề mặt của hành tinh.<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Quá_trình_phân_hủy"><span id="Qu.C3.A1_tr.C3.ACnh_ph.C3.A2n_h.E1.BB.A7y"></span>Quá trình phân hủy</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&veaction=edit&section=8" title="Sửa đổi phần “Quá trình phân hủy”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=edit&section=8" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Quá trình phân hủy"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r72019635"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Xem thêm: <a href="/wiki/Ph%C3%A2n_h%E1%BB%A7y" title="Phân hủy">Phân hủy</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Berge_naturreservat_omkullfallet_liten_tall.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Berge_naturreservat_omkullfallet_liten_tall.jpg/220px-Berge_naturreservat_omkullfallet_liten_tall.jpg" decoding="async" width="220" height="331" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Berge_naturreservat_omkullfallet_liten_tall.jpg/330px-Berge_naturreservat_omkullfallet_liten_tall.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Berge_naturreservat_omkullfallet_liten_tall.jpg/440px-Berge_naturreservat_omkullfallet_liten_tall.jpg 2x" data-file-width="2848" data-file-height="4288" /></a><figcaption><a href="/wiki/N%E1%BA%A5m" title="Nấm">Nấm</a> (chủ yếu) đang <a href="/wiki/Ph%C3%A2n_h%E1%BB%A7y" title="Phân hủy">phân hủy</a> một khúc cây mục trong rừng</figcaption></figure> <p>Carbon và chất dinh dưỡng trong chất hữu cơ của sinh vật đã chết được phân giải bởi một nhóm các quá trình được gọi là <a href="/wiki/Ph%C3%A2n_h%E1%BB%A7y" title="Phân hủy">phân hủy</a>. Quá trình này giải phóng các chất dinh dưỡng mà sau đó có thể được tái sử dụng bởi thực vật và vi sinh vật và trả carbon dioxide vào khí quyển (hoặc nước), sau này chúng có thể được sử dụng cho quang hợp. Trong trường hợp không có quá trình phân hủy, các chất hữu cơ chết sẽ tích lũy trong một hệ sinh thái, và các chất dinh dưỡng và khí carbon dioxide sẽ bị cạn kiệt.<sup id="cite_ref-Chapin151_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin151-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Khoảng 90% sản lượng sơ cấp tinh trên cạn đi trực tiếp từ thực vật đến phân hủy.<sup id="cite_ref-Chapin244_19-2" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin244-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Quá trình phân hủy có thể được chia thành ba loại - <a href="/w/index.php?title=G%E1%BA%A1n_l%E1%BB%8Dc&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gạn lọc (trang không tồn tại)">gạn lọc</a> (tách nước), <a href="/w/index.php?title=Ph%C3%A2n_t%C3%A1ch&action=edit&redlink=1" class="new" title="Phân tách (trang không tồn tại)">phân tách</a> và <a href="/w/index.php?title=Bi%E1%BA%BFn_%C4%91%E1%BB%95i_h%C3%B3a_h%E1%BB%8Dc&action=edit&redlink=1" class="new" title="Biến đổi hóa học (trang không tồn tại)">biến đổi hóa học</a> các vật chất ở sinh vật đã chết. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Gạn_lọc"><span id="G.E1.BA.A1n_l.E1.BB.8Dc"></span>Gạn lọc</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&veaction=edit&section=9" title="Sửa đổi phần “Gạn lọc”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=edit&section=9" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Gạn lọc"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Khi nước di chuyển qua vật chất hữu cơ ở sinh vật đã chết, nó hòa tan và mang theo các thành phần có thể tan trong nước. Các chất này sau đó có thể được hấp thụ bởi các sinh vật trong đất, phản ứng với khoáng chất trong đất, hoặc được di chuyển ra ngoài của hệ sinh thái (và được coi là mất đi phần này).<sup id="cite_ref-Chapin151_21-1" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin151-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Lá mới rụng và động vật mới chết có nồng độ cao các thành phần hòa tan trong nước bao gồm: <a href="/wiki/%C4%90%C6%B0%E1%BB%9Dng_(th%E1%BB%B1c_ph%E1%BA%A9m)" title="Đường (thực phẩm)">đường</a>, <a href="/wiki/Amino_acid" title="Amino acid">amino acid</a> và các <a href="/wiki/Kho%C3%A1ng_ch%E1%BA%A5t" class="mw-redirect" title="Khoáng chất">khoáng chất</a>. Gạn lọc có vai trò quan trọng hơn ở môi trường ẩm ướt và ít quan trọng hơn trong những môi trường khô. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Phân_tách"><span id="Ph.C3.A2n_t.C3.A1ch"></span>Phân tách</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&veaction=edit&section=10" title="Sửa đổi phần “Phân tách”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=edit&section=10" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Phân tách"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Các quá trình phân tách giúp phá vỡ vật liệu hữu cơ thành những mảnh nhỏ hơn, tạo thêm nhiều bề mặt mới để vi khuẩn đến xâm chiếm. Vi khuẩn không thể tiếp cận lá mới rụng do được bảo vệ bởi lớp ngoài của lớp biểu bì hoặc vỏ cây, còn tế bào được bảo vệ bởi thành tế bào. Những con vật mới chết có thể được bao bọc bởi một bộ xương ngoài. Các quá trình phân tách, sẽ giúp phá vỡ các lớp bảo vệ này, đẩy nhanh tốc độ phân hủy vi sinh vật.<sup id="cite_ref-Chapin151_21-2" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin151-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Động vật cũng để lại vụn hữu cơ khi chúng săn lùng thức ăn, cũng như sau khi thức ăn đi qua ruột. <a href="/w/index.php?title=Chu_tr%C3%ACnh_tan_b%C4%83ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chu trình tan băng (trang không tồn tại)">Chu trình tan băng</a> và chu trình khô/ướt cũng góp phần phân giải các vật chất đã chết.<sup id="cite_ref-Chapin151_21-3" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin151-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Biến_đổi_hóa_học"><span id="Bi.E1.BA.BFn_.C4.91.E1.BB.95i_h.C3.B3a_h.E1.BB.8Dc"></span>Biến đổi hóa học</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&veaction=edit&section=11" title="Sửa đổi phần “Biến đổi hóa học”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=edit&section=11" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Biến đổi hóa học"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Biến đổi hóa học của chất hữu cơ chết có được chủ yếu thông qua hoạt động của <a href="/wiki/Vi_khu%E1%BA%A9n" title="Vi khuẩn">vi khuẩn</a> và <a href="/wiki/N%E1%BA%A5m" title="Nấm">nấm</a>. Những <a href="/w/index.php?title=N%E1%BA%A5m_s%E1%BB%A3i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nấm sợi (trang không tồn tại)">nấm sợi</a> khác nhau tạo ra các <a href="/wiki/Enzym" class="mw-redirect" title="Enzym">enzyme</a> làm phá vỡ các cấu trúc bền vững bên ngoài bao xung quanh các vật liệu thực vật đã chết. Chúng cũng tạo ra các <a href="/wiki/Enzym" class="mw-redirect" title="Enzym">enzyme</a> phân hủy <a href="/wiki/Lignin" title="Lignin">lignin</a>, cho phép chúng thu được lợi là cả thành phần tế bào và cả <a href="/wiki/Nit%C6%A1" title="Nitơ">nitơ</a> trong lignin. Nấm có thể chuyển <a href="/wiki/Carbon" title="Carbon">carbon</a> và <a href="/wiki/Nit%C6%A1" title="Nitơ">nitơ</a> thông qua <a href="/w/index.php?title=M%E1%BA%A1ng_l%C6%B0%E1%BB%9Bi_n%E1%BA%A5m&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mạng lưới nấm (trang không tồn tại)">hệ sợi nấm nấm</a> của chúng và do đó, không giống như vi khuẩn, chúng không phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn lực sẵn có tại môi trường địa phương.<sup id="cite_ref-Chapin151_21-4" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin151-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Tốc_độ_phân_hủy"><span id="T.E1.BB.91c_.C4.91.E1.BB.99_ph.C3.A2n_h.E1.BB.A7y"></span>Tốc độ phân hủy</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&veaction=edit&section=12" title="Sửa đổi phần “Tốc độ phân hủy”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=edit&section=12" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Tốc độ phân hủy"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Tốc độ phân hủy là khác nhau giữa các hệ sinh thái. Tốc độ phân hủy được điều chỉnh bởi ba nhóm yếu tố-môi trường vật lý (<a href="/wiki/Nhi%E1%BB%87t_%C4%91%E1%BB%99" title="Nhiệt độ">nhiệt độ</a>, <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%99_%E1%BA%A9m" class="mw-disambig" title="Độ ẩm">độ ẩm</a> và tính chất của đất), số lượng và chất lượng của vật chất trong sinh vật chết đang chờ phân hủy và bản chất của hệ <a href="/wiki/Vi_sinh_v%E1%BA%ADt" title="Vi sinh vật">vi sinh vật</a>.<sup id="cite_ref-Chapin159_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin159-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Nhiệt độ kiểm soát tốc độ <a href="/wiki/H%C3%B4_h%E1%BA%A5p" class="mw-disambig" title="Hô hấp">hô hấp</a> ở vi khuẩn; nhiệt độ càng cao, sự phân hủy do vi càng xảy ra nhanh hơn. Nhiệt độ cũng ảnh hưởng đến độ ẩm của đất, cụ thể là làm chậm sự tăng trưởng của vi sinh vật và làm giảm khả năng gạn lọc. Chu trình tan băng cũng ảnh hưởng đến việc phân hủy - nhiệt độ đóng băng làm chết vi sinh vật đất, khiến cho quá trình gạn lọc để đóng một vai trò quan trọng hơn trong việc di chuyển các chất dinh dưỡng xung quanh. Điều này có thể đặc biệt quan trọng như quá trình tan băng trong mùa xuân, tạo ra một lượng chất dinh dưỡng dồi dào có sẵn.<sup id="cite_ref-Chapin159_22-1" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin159-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Tốc độ phân hủy là rất thấp trong điều kiện rất ẩm hoặc rất khô. Tốc độ phân hủy là cao nhất trong điều kiện ẩm vừa phải, ẩm nhưng với mức độ oxy đầy đủ. Đất ướt có xu hướng thiếu oxy (điều này đặc biệt đúng ở vùng <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A5t_ng%E1%BA%ADp_n%C6%B0%E1%BB%9Bc" title="Đất ngập nước">đất ngập nước</a>), làm chậm sự tăng trưởng của vi sinh vật. Trong đất khô, phân hủy cũng chậm, nhưng vi khuẩn tiếp tục phát triển (mặc dù ở tốc độ chậm hơn) ngay cả sau khi đất trở nên quá khô cho sự phát triển của cây trồng. sus LOL haha </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Vòng_tuần_hoàn_chất_dinh_dưỡng"><span id="V.C3.B2ng_tu.E1.BA.A7n_ho.C3.A0n_ch.E1.BA.A5t_dinh_d.C6.B0.E1.BB.A1ng"></span>Vòng tuần hoàn chất dinh dưỡng</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&veaction=edit&section=13" title="Sửa đổi phần “Vòng tuần hoàn chất dinh dưỡng”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=edit&section=13" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Vòng tuần hoàn chất dinh dưỡng"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r72019635"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Xem thêm: <a href="/wiki/Chu_tr%C3%ACnh_sinh_%C4%91%E1%BB%8Ba_h%C3%B3a" title="Chu trình sinh địa hóa">Chu trình sinh địa hóa</a></div> <p>Các hệ sinh thái liên tục trao đổi năng lượng và carbon với môi trường rộng lớn hơn bên ngoài. Các chất dinh dưỡng và khoáng chất, mặt khác, lại chủ yếu là tuần hoàn qua lại giữa thực vật, động vật, vi khuẩn và đất. Hầu hết nitơ đi vào hệ sinh thái thông qua quá trình <a href="/wiki/C%E1%BB%91_%C4%91%E1%BB%8Bnh_%C4%91%E1%BA%A1m" title="Cố định đạm">cố định nitơ</a> sinh học, được lắng đọng qua lượng mưa, bụi, khí hoặc được có được qua phân bón.<sup id="cite_ref-Chapin197_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin197-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Chu_trình_nitơ"><span id="Chu_tr.C3.ACnh_nit.C6.A1"></span>Chu trình nitơ</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&veaction=edit&section=14" title="Sửa đổi phần “Chu trình nitơ”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=edit&section=14" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Chu trình nitơ"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r72019635"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Xem thêm: <a href="/wiki/Chu_tr%C3%ACnh_nit%C6%A1" title="Chu trình nitơ">Chu trình nitơ</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Nitrogen_Cycle.jpg"><img alt="" resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Nitrogen_Cycle.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Nitrogen_Cycle.jpg/333px-Nitrogen_Cycle.jpg" decoding="async" width="333" height="259" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/de/Nitrogen_Cycle.jpg 1.5x" data-file-width="475" data-file-height="370" /></a><figcaption>Chu trình nitơ sinh học</figcaption></figure> <p>Vì hầu hết các hệ sinh thái trên mặt đất đều có một lượng nitơ có hạn, nên việc tuần hoàn nitơ là rất quan trọng đối với sản lượng của hệ sinh thái.<sup id="cite_ref-Chapin197_23-1" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin197-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Vào thời điểm hiện tại, cố định nitơ là nguồn nitơ chính cho hệ sinh thái. Vi khuẩn cố định đạm có thể hoặc sống chung với thực vật hoặc sống tự do trong đất. Chi phí năng lượng là khá cao đối với các thực vật hỗ trợ các vi khuẩn cố định đạm - bằng 25% tổng sản lượng sơ cấp khi đo trong điều kiện được kiểm soát. Nhiều thành viên của những cây <a href="/wiki/H%E1%BB%8D_%C4%90%E1%BA%ADu" title="Họ Đậu">họ Đậu</a> hỗ trợ các vi khuẩn <a href="/wiki/C%E1%BB%99ng_sinh" title="Cộng sinh">cộng sinh</a> cố định đạm. Một số <a href="/wiki/Vi_khu%E1%BA%A9n_lam" title="Vi khuẩn lam">vi khuẩn lam</a> cũng có khả năng cố định đạm. Vi khuẩn lam cũng là những <a href="/wiki/Sinh_v%E1%BA%ADt_quang_d%C6%B0%E1%BB%A1ng" title="Sinh vật quang dưỡng">sinh vật quang dưỡng</a>, thực hiện quá trình <a href="/wiki/Quang_h%E1%BB%A3p" title="Quang hợp">quang hợp</a>. Giống như các vi khuẩn cố định đạm khác, chúng cũng có thể sống tự do hoặc <a href="/wiki/C%E1%BB%99ng_sinh" title="Cộng sinh">cộng sinh</a> với thực vật.<sup id="cite_ref-Chapin197_23-2" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin197-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Các nguồn nitơ khác bao gồm lắng đọng axit được tạo ra thông qua quá trình đốt cháy nhiên liệu hóa thạch, khí <a href="/wiki/Amonia" title="Amonia">amonia</a> bốc lên từ các hệ <a href="/wiki/N%C3%B4ng_nghi%E1%BB%87p" title="Nông nghiệp">nông nghiệp</a> có sử dụng <a href="/wiki/Ph%C3%A2n_b%C3%B3n" title="Phân bón">phân bón</a> và thậm chí từ bụi. [24] Đầu vào nitơ nhân tạo chiếm khoảng 80% lượng nitơ trong các hệ sinh thái.<sup id="cite_ref-Chapin197_23-3" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin197-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Khi các mô thực vật bị rụng hoặc được ăn, nitơ trong các mô này sẽ có sẵn cho động vật và vi khuẩn sử dụng. Sự phân hủy vi sinh vật sẽ giải phóng các hợp chất nitơ từ chất hữu cơ chết trong đất, thực vật, nấm và vi khuẩn sẽ cạnh tranh để sử dụng nguồn dinh dưỡng này. Một số vi khuẩn đất sử dụng các hợp chất chứa nitơ hữu cơ như một nguồn cacbon, và giải phóng các ion <a href="/wiki/Amoni" title="Amoni">amoni</a> vào đất. Quá trình này được gọi là <a href="/w/index.php?title=Kho%C3%A1ng_h%C3%B3a_nit%C6%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Khoáng hóa nitơ (trang không tồn tại)">khoáng hóa nitơ</a>. Những vi sinh vật khác có thể chuyển đổi amoni thành ion <a href="/w/index.php?title=Nitrit&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nitrit (trang không tồn tại)">nitrit</a> và <a href="/wiki/Nitrat" title="Nitrat">nitrat</a>, một quá trình được gọi là nitrat hóa. <a href="/wiki/Nit%C6%A1_monoxit" class="mw-redirect" title="Nitơ monoxit">Nitơ monoxit</a> và <a href="/wiki/Dinit%C6%A1_monoxit" class="mw-redirect" title="Dinitơ monoxit">dinitơ monoxit</a> cũng được tạo ra trong quá trình <a href="/w/index.php?title=Nitrat_h%C3%B3a&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nitrat hóa (trang không tồn tại)">nitrat hóa</a>. [24] Dưới điều kiện giàu <a href="/wiki/Nit%C6%A1" title="Nitơ">nitơ</a> và thiếu <a href="/wiki/%C3%94xy" class="mw-redirect" title="Ôxy">oxy</a>, nitrat và nitrit được chuyển thành khí nitơ, một quá trình được gọi là <a href="/w/index.php?title=Ph%E1%BA%A3n_nitrat_h%C3%B3a&action=edit&redlink=1" class="new" title="Phản nitrat hóa (trang không tồn tại)">phản nitrat hóa</a>.<sup id="cite_ref-Chapin197_23-4" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin197-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Các_chất_dinh_dưỡng_khác"><span id="C.C3.A1c_ch.E1.BA.A5t_dinh_d.C6.B0.E1.BB.A1ng_kh.C3.A1c"></span>Các chất dinh dưỡng khác</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&veaction=edit&section=15" title="Sửa đổi phần “Các chất dinh dưỡng khác”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=edit&section=15" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Các chất dinh dưỡng khác"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Các chất dinh dưỡng quan trọng khác bao gồm <a href="/wiki/Phosphor" title="Phosphor">phosphor</a>, <a href="/wiki/L%C6%B0u_hu%E1%BB%B3nh" title="Lưu huỳnh">lưu huỳnh</a>, <a href="/wiki/Calci" title="Calci">calci</a>, <a href="/wiki/Kali" title="Kali">kali</a>, <a href="/wiki/Magie" class="mw-redirect" title="Magie">magiê</a> và <a href="/wiki/Mangan" title="Mangan">mangan</a>.<sup id="cite_ref-Chapin215_24-0" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin215-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/Phosphor" title="Phosphor">Phosphor</a> đi vào hệ sinh thái thông qua quá trình <a href="/wiki/Phong_h%C3%B3a" title="Phong hóa">phong hóa</a>. Khi các hệ sinh thái già đi, nguồn cung cấp này giảm đi, khiến cho phosphor thường bị giới hạn trong các <a href="/wiki/C%E1%BA%A3nh_quan" title="Cảnh quan">cảnh quan</a> già hơn (đặc biệt là ở <a href="/wiki/Nhi%E1%BB%87t_%C4%91%E1%BB%9Bi" title="Nhiệt đới">vùng nhiệt đới</a>).<sup id="cite_ref-Chapin215_24-1" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin215-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Calci và lưu huỳnh cũng được tạo ra bởi <a href="/wiki/Phong_h%C3%B3a" title="Phong hóa">phong hóa</a>, nhưng sự <a href="/w/index.php?title=L%E1%BA%AFng_%C4%91%E1%BB%8Dng_axit&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lắng đọng axit (trang không tồn tại)">lắng đọng axit</a> là một nguồn lưu huỳnh quan trọng trong nhiều hệ sinh thái. Mặc dù <a href="/wiki/Magie" class="mw-redirect" title="Magie">magiê</a> và <a href="/wiki/Mangan" title="Mangan">mangan</a> cũng được tạo ra nhờ phong hóa, trao đổi giữa các chất hữu cơ trong đất và các tế bào sống chiếm một phần đáng kể của dòng tuần hoàn trong sinh thái. Kali chủ yếu được tuần hoàn giữa các tế bào sống và chất hữu cơ trong đất.<sup id="cite_ref-Chapin215_24-2" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin215-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Chức_năng_và_đa_dạng_sinh_học"><span id="Ch.E1.BB.A9c_n.C4.83ng_v.C3.A0_.C4.91a_d.E1.BA.A1ng_sinh_h.E1.BB.8Dc"></span>Chức năng và đa dạng sinh học</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&veaction=edit&section=16" title="Sửa đổi phần “Chức năng và đa dạng sinh học”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=edit&section=16" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Chức năng và đa dạng sinh học"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r72019635"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Bài chi tiết: <a href="/wiki/%C4%90a_d%E1%BA%A1ng_sinh_h%E1%BB%8Dc" title="Đa dạng sinh học">Đa dạng sinh học</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Beaver.jpg"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Beaver.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Beaver.jpg/266px-Beaver.jpg" decoding="async" width="266" height="185" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Beaver.jpg/399px-Beaver.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Beaver.jpg/532px-Beaver.jpg 2x" data-file-width="658" data-file-height="457" /></a><figcaption><sup class="noprint Inline-Template"><span style="white-space: nowrap;">[<i><a href="/wiki/Wikipedia:Li%C3%AAn_k%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Fng" title="Wikipedia:Liên kết hỏng"><span title=" kể từ ngày 4 tháng 5 năm 2021">liên kết hỏng</span></a></i>]</span></sup><a href="/wiki/H%E1%BA%A3i_ly" title="Hải ly">Hải ly</a> là một kỹ sư hệ sinh thái ngoại sinh do tác động của những cái <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%ADp_h%E1%BA%A3i_ly" title="Đập hải ly">đập</a> nó xây lên đối với dòng chảy của <a href="/wiki/K%C3%AAnh_n%C6%B0%E1%BB%9Bc" title="Kênh nước">kênh nước</a>, <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Ba_m%E1%BA%A1o_h%E1%BB%8Dc" title="Địa mạo học">địa mạo học</a> và sinh thái học.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%C4%90a_d%E1%BA%A1ng_sinh_h%E1%BB%8Dc" title="Đa dạng sinh học">Đa dạng sinh học</a> đóng một vai trò quan trọng trong hoạt động của hệ sinh thái.<sup id="cite_ref-Schulze449_25-0" class="reference"><a href="#cite_note-Schulze449-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Lý giải cho điều này là các quá trình hệ sinh thái được thúc đẩy bởi số lượng loài trong hệ sinh thái, tính chất của từng loài riêng biệt và các lượng sinh vật phong phú tương đối trong các loài này.<sup id="cite_ref-Chapin265_26-0" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin265-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Các quá trình lớn của hệ sinh thái là tổng hợp, khái quát từ các hoạt động của các sinh vật riêng lẻ trong hệ. Bản chất của các sinh vật-loài, các nhóm chức năng và <a href="/wiki/B%E1%BA%ADc_dinh_d%C6%B0%E1%BB%A1ng" title="Bậc dinh dưỡng">bậc dinh dưỡng</a> mà chúng thuộc về—quyết định các loại hoạt động mà các cá thể này có khả năng thực hiện và hiệu quả tương đối nếu chúng thực hiện. </p><p>Lý thuyết sinh thái cho thấy rằng để cùng tồn tại, các loài không thể có <a href="/wiki/%E1%BB%94_sinh_th%C3%A1i" title="Ổ sinh thái">ổ sinh thái</a> hoàn toàn giống nhau - chúng phải khác nhau theo một cách cơ bản, nếu không thì một loài sẽ cạnh tranh loại trừ với loài còn lại.<sup id="cite_ref-niche_27-0" class="reference"><a href="#cite_note-niche-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Mặc dù vậy, hiệu ứng tích lũy của các loài bổ sung trong hệ sinh thái không phải là tuyến tính-các loài bổ sung có thể tăng cường giữ nitơ, chẳng hạn, nhưng ngoài mức độ phong phú loài, các loài bổ sung có thể có ít tác dụng khác.<sup id="cite_ref-Chapin265_26-1" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin265-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Việc thêm (hoặc mất) của các loài có đặc tính sinh thái tương tự với những loài đã có mặt trong hệ có xu hướng chỉ có một tác động nhỏ đến chức năng của hệ sinh thái. Tuy nhiên, các loài khác biệt về đặc tính sinh thái lại là một câu chuyện khác. Tương tự, các <a href="/w/index.php?title=Lo%C3%A0i_%C6%B0u_th%E1%BA%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Loài ưu thế (trang không tồn tại)">loài ưu thế</a> có ảnh hưởng lớn đến chức năng hệ sinh thái, trong khi các <a href="/wiki/Lo%C3%A0i_qu%C3%BD_hi%E1%BA%BFm" title="Loài quý hiếm">loài quý hiếm</a> thường chỉ có các tác động nhỏ. Các <a href="/wiki/Lo%C3%A0i_ch%E1%BB%A7_ch%E1%BB%91t" title="Loài chủ chốt">loài chủ chốt</a> thường có ảnh hưởng lớn đến chức năng hệ sinh thái dù số lượng của chúng thường không nhiều.<sup id="cite_ref-Chapin265_26-2" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin265-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Tương tự như vậy, <a href="/wiki/K%E1%BB%B9_s%C6%B0_h%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i" class="mw-redirect" title="Kỹ sư hệ sinh thái">kỹ sư hệ sinh thái</a> (loài cơ sở) là bất kỳ sinh vật nào tạo ra, thay đổi đáng kể, duy trì hoặc phá hủy <a href="/wiki/M%C3%B4i_sinh" title="Môi sinh">môi trường sống</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Động_học_hệ_sinh_thái"><span id=".C4.90.E1.BB.99ng_h.E1.BB.8Dc_h.E1.BB.87_sinh_th.C3.A1i"></span>Động học hệ sinh thái</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&veaction=edit&section=17" title="Sửa đổi phần “Động học hệ sinh thái”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=edit&section=17" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Động học hệ sinh thái"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Spiny_Forest_Ifaty_Madagascar.jpg"><img alt="" resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Spiny_Forest_Ifaty_Madagascar.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Spiny_Forest_Ifaty_Madagascar.jpg/263px-Spiny_Forest_Ifaty_Madagascar.jpg" decoding="async" width="263" height="175" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Spiny_Forest_Ifaty_Madagascar.jpg/395px-Spiny_Forest_Ifaty_Madagascar.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Spiny_Forest_Ifaty_Madagascar.jpg/526px-Spiny_Forest_Ifaty_Madagascar.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a><figcaption>Rừng có gai ở Ifaty, <a href="/wiki/Madagascar" title="Madagascar">Madagascar</a>, có nhiều loài <i>Adansonia</i> (<a href="/wiki/Bao_b%C3%A1p" title="Bao báp">baobap</a>) khác nhau, <i>Alluaudia procera</i> (cây bụi Madagascar) và các kiểu thực vật khác.</figcaption></figure><p>Hệ sinh thái là các chính thể linh động. Chúng có thể bị xáo trộn định kỳ và đang trong quá trình phục hồi từ một số xáo trộn trong quá khứ.<sup id="cite_ref-Chapin281_10-1" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin281-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Khi sự xáo trộn hay nhiễu loạn xảy ra, hệ sinh thái phản ứng bằng cách thay đổi trạng thái ban đầu của nó. Hệ sinh thái có xu hướng tiến đến gần trạng thái <a href="/wiki/C%C3%A2n_b%E1%BA%B1ng_sinh_th%C3%A1i" title="Cân bằng sinh thái">cân bằng</a>, bất chấp sự xáo trộn, đây gọi là <a href="/w/index.php?title=S%E1%BB%A9c_c%E1%BA%A3n_(sinh_th%C3%A1i_h%E1%BB%8Dc)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sức cản (sinh thái học) (trang không tồn tại)">sức cản</a> trong sinh thái học. Mặt khác, tốc độ quay trở lại trạng thái ban đầu của hệ sau khi nhiễu loạn được gọi là khả năng phục hồi của nó.<sup id="cite_ref-Chapin281_10-2" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin281-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Thời gian đóng một vai trò quan trọng trong sự phát triển của <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A5t" title="Đất">đất</a> từ lớp đá trần và trong <a href="/wiki/Di%E1%BB%85n_th%E1%BA%BF_sinh_th%C3%A1i" title="Diễn thế sinh thái">diễn thế sinh thái</a>.<sup id="cite_ref-Chapin11_9-7" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin11-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Từ năm này đến năm khác, hệ sinh thái trải qua nhiều thay đổi trong môi trường sinh học và phi sinh học của chúng. <a href="/wiki/H%E1%BA%A1n_h%C3%A1n" title="Hạn hán">Hạn hán</a>, một mùa đông đặc biệt lạnh hoặc bùng phát dịch bệnh, đây đều là thay đổi ngắn hạn cho điều kiện môi trường. Các <a href="/wiki/Qu%E1%BA%A7n_th%E1%BB%83_(sinh_h%E1%BB%8Dc)" title="Quần thể (sinh học)">quần thể</a> động vật biến đổi từ năm này sang năm khác, chúng phát triển trong thời kỳ giàu tài nguyên nhưng sẽ thất thế khi chúng sử dụng vượt quá nguồn cung cấp của môi trường. Những thay đổi này diễn ra sẽ làm thay đổi tốc độ <a href="/wiki/Ph%C3%A2n_h%E1%BB%A7y" title="Phân hủy">phân hủy</a> sản lượng sơ cấp tinh và các quá trình hệ sinh thái khác.<sup id="cite_ref-Chapin281_10-3" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin281-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Những thay đổi dài hạn cũng định hình các quá trình hệ sinh thái - các khu rừng ở miền Đông Bắc Mỹ vẫn cho thấy các di sản nông nghiệp dù việc này đã dừng cách đây 200 năm, trong khi hồ Siberi ở phía đông vẫn tạo ra khí <a href="/wiki/M%C3%AAtan" class="mw-redirect" title="Mêtan">metan</a> bằng chất hữu cơ tích lũy từ tận <a href="/wiki/Th%E1%BA%BF_Canh_T%C3%A2n" class="mw-redirect" title="Thế Canh Tân">Thế Canh tân</a>.<sup id="cite_ref-Chapin281_10-4" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin281-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Sự <a href="/w/index.php?title=X%C3%A1o_tr%E1%BB%99n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Xáo trộn (trang không tồn tại)">xáo trộn</a> cũng đóng một vai trò quan trọng trong các quá trình sinh thái. F. Stuart Chapin và các đồng tác giả xác định "xáo trộn" là "một sự kiện tương đối rời rạc về thời gian và không gian làm thay đổi cấu trúc quần thể, quần xã và hệ sinh thái và gây ra những thay đổi về nguồn lực sẵn có hoặc môi trường vật lý".<sup id="cite_ref-Chapin_285_28-0" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin_285-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Xáo động hay nhiễu loạn có thể chỉ nhỏ như cây bị đổ xuống hoặc <a href="/wiki/C%C3%B4n_tr%C3%B9ng" title="Côn trùng">côn trùng</a> bùng phát, đến lớn hơn như <a href="/wiki/B%C3%A3o" title="Bão">bão</a> và <a href="/wiki/Ch%C3%A1y_r%E1%BB%ABng" title="Cháy rừng">cháy rừng</a> hoặc khủng khiếp như <a href="/wiki/N%C3%BAi_l%E1%BB%ADa" title="Núi lửa">phun trào núi lửa</a>. Những nhiễu loạn này có thể gây ra những thay đổi lớn trong quần thể <a href="/wiki/Th%E1%BB%B1c_v%E1%BA%ADt" title="Thực vật">thực vật</a>, <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%99ng_v%E1%BA%ADt" title="Động vật">động vật</a> và <a href="/wiki/Vi_khu%E1%BA%A9n" title="Vi khuẩn">vi khuẩn</a>, cũng như hàm lượng chất hữu cơ trong đất.<sup id="cite_ref-Chapin281_10-5" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin281-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Sau khi xáo trộn sẽ là <a href="/wiki/Di%E1%BB%85n_th%E1%BA%BF_sinh_th%C3%A1i" title="Diễn thế sinh thái">diễn thế sinh thái</a>, "sự thay đổi có hướng trong cấu trúc và hoạt động hệ sinh thái do những thay đổi về mặt sinh học trong việc cung cấp tài nguyên." <sup id="cite_ref-Chapin_285_28-1" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin_285-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p> Tần suất và mức độ nghiêm trọng của <a href="/w/index.php?title=Nhi%E1%BB%85u_lo%E1%BA%A1n_(sinh_th%C3%A1i_h%E1%BB%8Dc)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nhiễu loạn (sinh thái học) (trang không tồn tại)">nhiễu loạn</a> xác định qua cách nó ảnh hưởng đến chức năng hệ sinh thái. Một xáo trộn lớn như một vụ phun trào <a href="/wiki/N%C3%BAi_l%E1%BB%ADa" title="Núi lửa">núi lửa</a> hoặc hoạt động của <a href="/wiki/S%C3%B4ng_b%C4%83ng" title="Sông băng">sông băng</a> làm mặt đất mất đi thực vật, động vật hoặc chất hữu cơ. Các hệ sinh thái chịu ảnh hưởng từ những rối loạn lớn như vậy sẽ trải qua <i><a href="/w/index.php?title=Di%E1%BB%85n_th%E1%BA%BF_nguy%C3%AAn_sinh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Diễn thế nguyên sinh (trang không tồn tại)">diễn thế nguyên sinh</a></i>. Những hệ sinh thái chịu xáo trộn ít nghiêm trọng hơn như <a href="/wiki/Ch%C3%A1y_r%E1%BB%ABng" title="Cháy rừng">cháy rừng</a>, <a href="/wiki/B%C3%A3o" title="Bão">bão</a> hoặc kết quả canh tác sẽ trải qua <i><a href="/w/index.php?title=Di%E1%BB%85n_th%E1%BA%BF_th%E1%BB%A9_sinh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Diễn thế thứ sinh (trang không tồn tại)">diễn thế thứ sinh</a></i> và phục hồi nhanh hơn.<sup id="cite_ref-Chapin281_10-6" class="reference"><a href="#cite_note-Chapin281-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Rối loạn càng nghiêm trọng hơn và thường xuyên thì càng khó phục hồi hơn</p><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/File:Panorama_presa_las_ni%C3%B1as_mogan_gran_canaria.jpg"><img resource="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Panorama_presa_las_ni%C3%B1as_mogan_gran_canaria.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f8/Panorama_presa_las_ni%C3%B1as_mogan_gran_canaria.jpg" decoding="async" width="800" height="175" class="mw-file-element" data-file-width="800" data-file-height="175" /></a><figcaption><center>Một hệ sinh thái nước ngọt ở Gran Canaria,một hòn đảo thuộc quần đảo Canaria.</center></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Đọc_thêm"><span id=".C4.90.E1.BB.8Dc_th.C3.AAm"></span>Đọc thêm</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&veaction=edit&section=18" title="Sửa đổi phần “Đọc thêm”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=edit&section=18" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Đọc thêm"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Qu%E1%BA%A7n_x%C3%A3" class="mw-redirect" title="Quần xã">Quần xã</a></li> <li><a href="/wiki/M%C3%B4i_tr%C6%B0%E1%BB%9Dng_t%E1%BB%B1_nhi%C3%AAn" title="Môi trường tự nhiên">Môi trường tự nhiên</a></li> <li><a href="/wiki/Th%E1%BB%B1c_v%E1%BA%ADt" title="Thực vật">Thực vật</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Tham_khảo"><span id="Tham_kh.E1.BA.A3o"></span>Tham khảo</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&veaction=edit&section=19" title="Sửa đổi phần “Tham khảo”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=edit&section=19" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Tham khảo"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r71728118">.mw-parser-output .reflist{margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}@media screen{.mw-parser-output .reflist{font-size:90%}}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><b><a href="#cite_ref-1">^</a></b> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r72042645">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output .citation q{quotes:"“""”""‘""’"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#33aa33;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREFHatcher1990" class="citation journal cs1">Hatcher, Bruce Gordon (1990). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sim_trends-in-ecology-evolution_1990_5_5/page/149">“Coral reef primary productivity: a hierarchy of pattern and process”</a>. <i>Trends in Ecology and Evolution</i>. <b>5</b> (5): 149–155. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016%2F0169-5347%2890%2990221-X">10.1016/0169-5347(90)90221-X</a>. <a href="/wiki/PMID" class="mw-redirect" title="PMID">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21232343">21232343</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Trends+in+Ecology+and+Evolution&rft.atitle=Coral+reef+primary+productivity%3A+a+hierarchy+of+pattern+and+process&rft.volume=5&rft.issue=5&rft.pages=149-155&rft.date=1990&rft_id=info%3Adoi%2F10.1016%2F0169-5347%2890%2990221-X&rft_id=info%3Apmid%2F21232343&rft.aulast=Hatcher&rft.aufirst=Bruce+Gordon&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_trends-in-ecology-evolution_1990_5_5%2Fpage%2F149&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AH%E1%BB%87+sinh+th%C3%A1i" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-2"><b><a href="#cite_ref-2">^</a></b> <span class="reference-text">Tansley (1934); Molles (1999), p. 482; Chapin <i>et al</i>. (2002), p. 380; Schulze <i>et al</i>. (2005); p. 400; Gurevitch <i>et al</i>. (2006), p. 522; Smith & Smith 2012, p. G-5</span> </li> <li id="cite_note-Sagoff2003-3">^ <a href="#cite_ref-Sagoff2003_3-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Sagoff2003_3-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Sagoff2003_3-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r72042645"><cite id="CITEREFSagoff2003" class="citation journal cs1">Sagoff, Mark (2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sim_biology-philosophy_2003-09_18_4/page/529">“The plaza and the pendulum: Two concepts of ecological science”</a>. <i>Biology and Philosophy</i>. <b>18</b> (4): 529–552. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1023%2FA%3A1025566804906">10.1023/A:1025566804906</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Biology+and+Philosophy&rft.atitle=The+plaza+and+the+pendulum%3A+Two+concepts+of+ecological+science&rft.volume=18&rft.issue=4&rft.pages=529-552&rft.date=2003&rft_id=info%3Adoi%2F10.1023%2FA%3A1025566804906&rft.aulast=Sagoff&rft.aufirst=Mark&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_biology-philosophy_2003-09_18_4%2Fpage%2F529&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AH%E1%BB%87+sinh+th%C3%A1i" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Odum1971-4"><b><a href="#cite_ref-Odum1971_4-0">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r72042645"><cite id="CITEREFOdum1971" class="citation book cs1">Odum, Eugene P (1971). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/fundamentalsofec0000odum"><i>Fundamentals of Ecology</i></a> . New York: Saunders. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-53442-066-4" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-53442-066-4"><bdi>0-53442-066-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Fundamentals+of+Ecology&rft.place=New+York&rft.edition=third&rft.pub=Saunders&rft.date=1971&rft.isbn=0-53442-066-4&rft.aulast=Odum&rft.aufirst=Eugene+P&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Ffundamentalsofec0000odum&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AH%E1%BB%87+sinh+th%C3%A1i" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Schulze400-5"><b><a href="#cite_ref-Schulze400_5-0">^</a></b> <span class="reference-text">Schulze <i>et al</i>. (2005), p.400</span> </li> <li id="cite_note-6"><b><a href="#cite_ref-6">^</a></b> <span class="reference-text">Chapin <i>et al</i>. (2002), p. 380; Schulze <i>et al</i>. (2005); p. 400</span> </li> <li id="cite_note-planet-7">^ <a href="#cite_ref-planet_7-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-planet_7-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <span class="reference-text">Willis (1997), p. 269; Chapin <i>et al</i>. (2002), p. 5; Krebs (2009). p. 572</span> </li> <li id="cite_note-Chapin10-8"><b><a href="#cite_ref-Chapin10_8-0">^</a></b> <span class="reference-text">Chapin <i>et al</i>. (2002), p. 10</span> </li> <li id="cite_note-Chapin11-9">^ <a href="#cite_ref-Chapin11_9-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin11_9-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin11_9-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin11_9-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin11_9-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin11_9-5"><sup><i><b>f</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin11_9-6"><sup><i><b>g</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin11_9-7"><sup><i><b>h</b></i></sup></a> <span class="reference-text">Chapin <i>et al</i>. (2002), pp. 11–13</span> </li> <li id="cite_note-Chapin281-10">^ <a href="#cite_ref-Chapin281_10-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin281_10-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin281_10-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin281_10-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin281_10-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin281_10-5"><sup><i><b>f</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin281_10-6"><sup><i><b>g</b></i></sup></a> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r72042645"><cite id="CITEREFChapinPamela_A._MatsonHarold_A._Mooney2002" class="citation book cs1">Chapin, F. Stuart; Pamela A. Matson; Harold A. Mooney (2002). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/principlesterres00iiif"><i>Principles of Terrestrial Ecosystem Ecology</i></a>. New York: Springer. tr. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/principlesterres00iiif/page/281">281</a>–304. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-387-95443-0" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-387-95443-0"><bdi>0-387-95443-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Principles+of+Terrestrial+Ecosystem+Ecology&rft.place=New+York&rft.pages=281-304&rft.pub=Springer&rft.date=2002&rft.isbn=0-387-95443-0&rft.aulast=Chapin&rft.aufirst=F.+Stuart&rft.au=Pamela+A.+Matson&rft.au=Harold+A.+Mooney&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fprinciplesterres00iiif&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AH%E1%BB%87+sinh+th%C3%A1i" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Schulze399-11">^ <a href="#cite_ref-Schulze399_11-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Schulze399_11-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <span class="reference-text">Schulze <i>et al</i>. 300–402</span> </li> <li id="cite_note-Carpenter1998-12"><b><a href="#cite_ref-Carpenter1998_12-0">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r72042645"><cite id="CITEREFCarpenterJonathan_J._ColeTimothy_E._EssingtonJames_R._Hodgson1998" class="citation journal cs1">Carpenter, Stephen R.; Jonathan J. Cole; Timothy E. Essington; James R. Hodgson; Jeffrey N. Houser; James F. Kitchell; Michael L. Pace (1998). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.researchgate.net/publication/226770761_Evaluating_Alternative_Explanations_in_Ecosystem_Experiments">“Evaluating Alternative Explanations in Ecosystem Experiments”</a>. <i>Ecosystems</i>. <b>1</b> (4): 335–344. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1007%2Fs100219900025">10.1007/s100219900025</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Ecosystems&rft.atitle=Evaluating+Alternative+Explanations+in+Ecosystem+Experiments&rft.volume=1&rft.issue=4&rft.pages=335-344&rft.date=1998&rft_id=info%3Adoi%2F10.1007%2Fs100219900025&rft.aulast=Carpenter&rft.aufirst=Stephen+R.&rft.au=Jonathan+J.+Cole&rft.au=Timothy+E.+Essington&rft.au=James+R.+Hodgson&rft.au=Jeffrey+N.+Houser&rft.au=James+F.+Kitchell&rft.au=Michael+L.+Pace&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.researchgate.net%2Fpublication%2F226770761_Evaluating_Alternative_Explanations_in_Ecosystem_Experiments&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AH%E1%BB%87+sinh+th%C3%A1i" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Schindler1998-13"><b><a href="#cite_ref-Schindler1998_13-0">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r72042645"><cite id="CITEREFSchindler1998" class="citation journal cs1">Schindler, David W. (1998). “Replication versus Realism: The Need for Ecosystem-Scale Experiments”. <i>Ecosystems</i>. <b>1</b> (4): 323–334. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1007%2Fs100219900026">10.1007/s100219900026</a>. <a href="/wiki/JSTOR_(%C4%91%E1%BB%8Bnh_danh)" class="mw-redirect" title="JSTOR (định danh)">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.jstor.org/stable/3658915">3658915</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Ecosystems&rft.atitle=Replication+versus+Realism%3A+The+Need+for+Ecosystem-Scale+Experiments&rft.volume=1&rft.issue=4&rft.pages=323-334&rft.date=1998&rft_id=info%3Adoi%2F10.1007%2Fs100219900026&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F3658915%23id-name%3DJSTOR&rft.aulast=Schindler&rft.aufirst=David+W.&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AH%E1%BB%87+sinh+th%C3%A1i" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Carpenter1996-14"><b><a href="#cite_ref-Carpenter1996_14-0">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r72042645"><cite id="CITEREFCarpenter1996" class="citation journal cs1">Carpenter, Stephen R. (1996). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sim_ecology_1996-04_77_3/page/677">“Microcosm Experiments have Limited Relevance for Community and Ecosystem Ecology”</a>. <i>Ecology</i>. <b>77</b> (3): 677–680. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.2307%2F2265490">10.2307/2265490</a>. <a href="/wiki/JSTOR_(%C4%91%E1%BB%8Bnh_danh)" class="mw-redirect" title="JSTOR (định danh)">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.jstor.org/stable/2265490">2265490</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Ecology&rft.atitle=Microcosm+Experiments+have+Limited+Relevance+for+Community+and+Ecosystem+Ecology&rft.volume=77&rft.issue=3&rft.pages=677-680&rft.date=1996&rft_id=info%3Adoi%2F10.2307%2F2265490&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F2265490%23id-name%3DJSTOR&rft.aulast=Carpenter&rft.aufirst=Stephen+R.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_ecology_1996-04_77_3%2Fpage%2F677&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AH%E1%BB%87+sinh+th%C3%A1i" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Lindenmayer2010-15"><b><a href="#cite_ref-Lindenmayer2010_15-0">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r72042645"><cite id="CITEREFLindenmayerGene_E._Likens2010" class="citation book cs1">Lindenmayer, David B.; Gene E. Likens (2010). “The Problematic, the Effective and the Ugly – Some Case Studies”. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/effectiveecologi0000lind"><i>Effective Ecological Monitoring</i></a>. Collingwood, Australia: CSIRO Publishing. tr. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/effectiveecologi0000lind/page/n104">87</a>–145. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/978-1-84971-145-6" title="Đặc biệt:Nguồn sách/978-1-84971-145-6"><bdi>978-1-84971-145-6</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=The+Problematic%2C+the+Effective+and+the+Ugly+%E2%80%93+Some+Case+Studies&rft.btitle=Effective+Ecological+Monitoring&rft.place=Collingwood%2C+Australia&rft.pages=87-145&rft.pub=CSIRO+Publishing&rft.date=2010&rft.isbn=978-1-84971-145-6&rft.aulast=Lindenmayer&rft.aufirst=David+B.&rft.au=Gene+E.+Likens&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Feffectiveecologi0000lind&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AH%E1%BB%87+sinh+th%C3%A1i" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Likens2004-16"><b><a href="#cite_ref-Likens2004_16-0">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r72042645"><cite id="CITEREFLikens2004" class="citation journal cs1">Likens, Gene E. (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130501031912/http://www.ci.uri.edu/CIIP/SummerPracticum/Docs2007/Likens_LongTermResearch_Ecology2004.pdf">“Some perspectives on long-term biogeochemical research from the Hubbard Brook Ecosystem Study”</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. <i>Ecology</i>. <b>85</b> (9): 2355–2362. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1890%2F03-0243">10.1890/03-0243</a>. <a href="/wiki/JSTOR_(%C4%91%E1%BB%8Bnh_danh)" class="mw-redirect" title="JSTOR (định danh)">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.jstor.org/stable/3450233">3450233</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ci.uri.edu/CIIP/SummerPracticum/Docs2007/Likens_LongTermResearch_Ecology2004.pdf">Bản gốc</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> lưu trữ ngày 1 tháng 5 năm 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Ecology&rft.atitle=Some+perspectives+on+long-term+biogeochemical+research+from+the+Hubbard+Brook+Ecosystem+Study&rft.volume=85&rft.issue=9&rft.pages=2355-2362&rft.date=2004&rft_id=info%3Adoi%2F10.1890%2F03-0243&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F3450233%23id-name%3DJSTOR&rft.aulast=Likens&rft.aufirst=Gene+E.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ci.uri.edu%2FCIIP%2FSummerPracticum%2FDocs2007%2FLikens_LongTermResearch_Ecology2004.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AH%E1%BB%87+sinh+th%C3%A1i" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Chapin972-17"><b><a href="#cite_ref-Chapin972_17-0">^</a></b> <span class="reference-text">Chapin <i>et al</i>. (2002), pp. 97–104</span> </li> <li id="cite_note-Chapin1232-18">^ <a href="#cite_ref-Chapin1232_18-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin1232_18-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin1232_18-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <span class="reference-text">Chapin <i>et al</i>. (2002), pp. 123–150</span> </li> <li id="cite_note-Chapin244-19">^ <a href="#cite_ref-Chapin244_19-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin244_19-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin244_19-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <span class="reference-text">Chapin <i>et al</i>. (2002) pp. 244–264</span> </li> <li id="cite_note-20"><b><a href="#cite_ref-20">^</a></b> <span class="reference-text">Chapin <i>et al</i>. (2002), pp. 3–7</span> </li> <li id="cite_note-Chapin151-21">^ <a href="#cite_ref-Chapin151_21-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin151_21-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin151_21-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin151_21-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin151_21-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <span class="reference-text">Chapin <i>et al</i>. (2002), pp. 151–157</span> </li> <li id="cite_note-Chapin159-22">^ <a href="#cite_ref-Chapin159_22-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin159_22-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <span class="reference-text">Chapin <i>et al</i>. (2002), pp. 159–174</span> </li> <li id="cite_note-Chapin197-23">^ <a href="#cite_ref-Chapin197_23-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin197_23-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin197_23-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin197_23-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin197_23-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <span class="reference-text">Chapin <i>et al</i>. (2002), pp. 197–215</span> </li> <li id="cite_note-Chapin215-24">^ <a href="#cite_ref-Chapin215_24-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin215_24-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin215_24-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <span class="reference-text">Chapin <i>et al</i>. (2002), pp. 215–222</span> </li> <li id="cite_note-Schulze449-25"><b><a href="#cite_ref-Schulze449_25-0">^</a></b> <span class="reference-text">Schulze <i>et al</i>. (2005), pp. 449–453</span> </li> <li id="cite_note-Chapin265-26">^ <a href="#cite_ref-Chapin265_26-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin265_26-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin265_26-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <span class="reference-text">Chapin <i>et al</i>. (2002), pp. 265–277</span> </li> <li id="cite_note-niche-27"><b><a href="#cite_ref-niche_27-0">^</a></b> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r72042645"><cite id="CITEREFSchoener2009" class="citation book cs1">Schoener, Thomas W. (2009). “Ecological Niche”. Trong <a href="/w/index.php?title=Simon_A._Levin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Simon A. Levin (trang không tồn tại)">Simon A. Levin</a> (biên tập). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/princetonguideto00levi"><i>The Princeton Guide to Ecology</i></a>. Princeton: Princeton University Press. tr. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/princetonguideto00levi/page/n16">2</a>–13. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/978-0-691-12839-9" title="Đặc biệt:Nguồn sách/978-0-691-12839-9"><bdi>978-0-691-12839-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Ecological+Niche&rft.btitle=The+Princeton+Guide+to+Ecology&rft.place=Princeton&rft.pages=2-13&rft.pub=Princeton+University+Press&rft.date=2009&rft.isbn=978-0-691-12839-9&rft.aulast=Schoener&rft.aufirst=Thomas+W.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fprincetonguideto00levi&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AH%E1%BB%87+sinh+th%C3%A1i" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Chapin_285-28">^ <a href="#cite_ref-Chapin_285_28-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chapin_285_28-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <span class="reference-text">Chapin <i>et al</i>. (2002), p. 285</span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Liên_kết_ngoài"><span id="Li.C3.AAn_k.E1.BA.BFt_ngo.C3.A0i"></span>Liên kết ngoài</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&veaction=edit&section=20" title="Sửa đổi phần “Liên kết ngoài”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&action=edit&section=20" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Liên kết ngoài"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20061004013214/http://www.ou.edu.vn/vietnam/files/Decuongmonhoc/2005-2006/Khoa_CNSH/2b5.%20De%20cuong%20Sinh%20thai%20(NAM).doc">Dàn ý về môn sinh thái học</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.haiphong.gov.vn/bachlongvi/vn/index.asp?menuid=625&parent_menuid=533&fuseaction=3&articleid=4804">Các hệ sinh thái và khu hệ sinh vật biển</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071025081951/http://www.haiphong.gov.vn/bachlongvi/vn/index.asp?menuid=625&parent_menuid=533&fuseaction=3&articleid=4804">Lưu trữ</a> 2007-10-25 tại <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.today/20121122042842/http://www.gef.monre.gov.vn/default.aspx?tabid=564&idmid=&ItemID=3606">Các dự án GEF về các hệ sinh thái</a></li></ul> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r71936381">.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid #aaa;font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:var(--background-color-interactive-subtle,#f8f9fa);display:flow-root}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageright{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1;min-width:0}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-right{clear:right;float:right;margin-left:1em}.mw-parser-output .side-box-left{margin-right:1em}}</style><div class="side-box side-box-right plainlinks sistersitebox"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r70981351">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="30" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/45px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/59px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist">Wikimedia Commons có thêm hình ảnh và phương tiện truyền tải về <i><b><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Ecosystems?uselang=vi">Hệ sinh thái</a></b></i>.</div></div> </div> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r70958518">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r71573313">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}body.skin--responsive .mw-parser-output .navbox-image img{max-width:none!important}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .navbox{display:none!important}}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Ao,_hồ_và_vũng_nước" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r70958518"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r72022842">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:left;text-align:left}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-right:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-left:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media print{.mw-parser-output .navbar{display:none!important}}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Ao" title="Bản mẫu:Ao"><abbr title="Xem bản mẫu này">x</abbr></a></li><li class="nv-talk"><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn_B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Ao&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thảo luận Bản mẫu:Ao (trang không tồn tại)"><abbr title="Thảo luận bản mẫu này">t</abbr></a></li><li class="nv-edit"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:EditPage/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Ao" title="Đặc biệt:EditPage/Bản mẫu:Ao"><abbr title="Sửa bản mẫu này">s</abbr></a></li></ul></div><div id="Ao,_hồ_và_vũng_nước" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/Ao" title="Ao">Ao</a>, <a href="/wiki/H%E1%BB%93" title="Hồ">hồ</a> và <a href="/wiki/V%C5%A9ng" title="Vũng">vũng nước</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Ao" title="Ao">Ao</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Ash_pond&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ash pond (trang không tồn tại)">Ash pond</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Balancing_lake&action=edit&redlink=1" class="new" title="Balancing lake (trang không tồn tại)">Balancing lake</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ballast_pond&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ballast pond (trang không tồn tại)">Ballast pond</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Beel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Beel (trang không tồn tại)">Beel</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cooling_pond&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cooling pond (trang không tồn tại)">Cooling pond</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Detention_basin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Detention basin (trang không tồn tại)">Detention basin</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Dew_pond&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dew pond (trang không tồn tại)">Dew pond</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Evaporation_pond&action=edit&redlink=1" class="new" title="Evaporation pond (trang không tồn tại)">Evaporation pond</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Facultative_lagoon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Facultative lagoon (trang không tồn tại)">Facultative lagoon</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Garden_pond&action=edit&redlink=1" class="new" title="Garden pond (trang không tồn tại)">Garden pond</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ao_b%C4%83ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ao băng (trang không tồn tại)">Ao băng</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kettle_(landform)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kettle (landform) (trang không tồn tại)">Kettle (landform)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Log_pond&action=edit&redlink=1" class="new" title="Log pond (trang không tồn tại)">Log pond</a></li> <li><a href="/wiki/Ao_b%C4%83ng_tan" title="Ao băng tan">Ao băng tan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mill_pond&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mill pond (trang không tồn tại)">Mill pond</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Raceway_pond&action=edit&redlink=1" class="new" title="Raceway pond (trang không tồn tại)">Raceway pond</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Retention_basin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Retention basin (trang không tồn tại)">Retention basin</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sag_pond&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sag pond (trang không tồn tại)">Sag pond</a></li> <li><a href="/wiki/Ru%E1%BB%99ng_mu%E1%BB%91i" title="Ruộng muối">Ruộng muối</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sediment_basin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sediment basin (trang không tồn tại)">Sediment basin</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Settling_basin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Settling basin (trang không tồn tại)">Settling basin</a></li> <li><a href="/wiki/Ao_m%E1%BA%B7t_tr%E1%BB%9Di" class="mw-redirect" title="Ao mặt trời">Ao mặt trời</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stabilization_pond&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stabilization pond (trang không tồn tại)">Stabilization pond</a></li> <li><a href="/wiki/Gi%E1%BA%BFng_b%E1%BA%ADc_thang" title="Giếng bậc thang">Giếng bậc thang</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stew_pond&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stew pond (trang không tồn tại)">Stew pond</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stormwater_management_pond&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stormwater management pond (trang không tồn tại)">Stormwater management pond</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Facultative_lagoon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Facultative lagoon (trang không tồn tại)">Facultative lagoon#Subsequent polishing ponds</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%90u%C3%B4i_qu%E1%BA%B7ng" title="Đuôi quặng">Đuôi quặng</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tarn_(lake)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tarn (lake) (trang không tồn tại)">Tarn (lake)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Treatment_pond&action=edit&redlink=1" class="new" title="Treatment pond (trang không tồn tại)">Treatment pond</a></li> <li><a href="/wiki/H%E1%BB%93_sinh_h%E1%BB%8Dc" title="Hồ sinh học">Hồ sinh học</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Bể</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/V%C5%A9ng_g%E1%BA%A7n_bi%E1%BB%83n" title="Vũng gần biển">Vũng gần biển</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Brine_pool&action=edit&redlink=1" class="new" title="Brine pool (trang không tồn tại)">Brine pool</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Natural_pool&action=edit&redlink=1" class="new" title="Natural pool (trang không tồn tại)">Natural pool</a></li> <li><a href="/wiki/H%E1%BB%93_th%C3%A1c_n%C6%B0%E1%BB%9Bc" title="Hồ thác nước">Hồ thác nước</a></li> <li><a href="/wiki/H%E1%BB%93_ph%E1%BA%A3n_chi%E1%BA%BFu" title="Hồ phản chiếu">Hồ phản chiếu</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Spent_fuel_pool&action=edit&redlink=1" class="new" title="Spent fuel pool (trang không tồn tại)">Spent fuel pool</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stream_pool&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stream pool (trang không tồn tại)">Stream pool</a></li> <li><a href="/wiki/H%E1%BB%93_b%C6%A1i" title="Hồ bơi">Hồ bơi</a></li> <li><a href="/wiki/H%E1%BB%93_th%E1%BB%A7y_tri%E1%BB%81u" title="Hồ thủy triều">Hồ thủy triều</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Vernal_pool&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vernal pool (trang không tồn tại)">Vernal pool</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/V%C5%A9ng" title="Vũng">Vũng nước</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Bird_bath&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bird bath (trang không tồn tại)">Bird bath</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Coffee_ring&action=edit&redlink=1" class="new" title="Coffee ring (trang không tồn tại)">Coffee ring</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Puddle&action=edit&redlink=1" class="new" title="Puddle (trang không tồn tại)">Puddle</a></li> <li><a href="/wiki/S%E1%BB%A9c_c%C4%83ng_b%E1%BB%81_m%E1%BA%B7t" title="Sức căng bề mặt">Sức căng bề mặt</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Seep_(hydrology)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Seep (hydrology) (trang không tồn tại)">Seep (hydrology)</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Qu%E1%BA%A7n_x%C3%A3_sinh_v%E1%BA%ADt" class="mw-redirect" title="Quần xã sinh vật">Quần xã sinh vật</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%ADp_h%E1%BA%A3i_ly" title="Đập hải ly">Đập hải ly</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Gerris_lacustris&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gerris lacustris (trang không tồn tại)">Gerris lacustris</a></li> <li><a href="/wiki/Occidozyga_laevis" title="Occidozyga laevis">Occidozyga laevis</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Duck_pond&action=edit&redlink=1" class="new" title="Duck pond (trang không tồn tại)">Duck pond</a></li> <li><a href="/wiki/Ao_c%C3%A1" title="Ao cá">Ao cá</a></li> <li><a href="/wiki/C%C3%A1_v%C3%A0ng" title="Cá vàng">Cá vàng</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Koi_pond&action=edit&redlink=1" class="new" title="Koi pond (trang không tồn tại)">Koi pond</a></li> <li><a href="/wiki/Sen_h%E1%BB%93ng" title="Sen hồng">Sen hồng</a></li> <li><a href="/wiki/Ardeola" title="Ardeola">Ardeola</a></li> <li><a href="/wiki/H%E1%BB%8D_S%C3%BAng" title="Họ Súng">Họ Súng</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lymnaea&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lymnaea (trang không tồn tại)">Lymnaea</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pond_turtle&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pond turtle (trang không tồn tại)">Pond turtle</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pondweed&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pondweed (trang không tồn tại)">Pondweed</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a class="mw-selflink selflink">Hệ sinh thái</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i_th%E1%BB%A7y_sinh" title="Hệ sinh thái thủy sinh">Hệ sinh thái thủy sinh</a></li> <li><a href="/wiki/H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i_n%C6%B0%E1%BB%9Bc_ng%E1%BB%8Dt" title="Hệ sinh thái nước ngọt">Hệ sinh thái nước ngọt</a></li> <li><a href="/wiki/H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i_h%E1%BB%93" title="Hệ sinh thái hồ">Hệ sinh thái hồ</a></li> <li><a href="/wiki/H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i_bi%E1%BB%83n" title="Hệ sinh thái biển">Hệ sinh thái biển</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Chủ đề liên quan</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Aerated_lagoon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aerated lagoon (trang không tồn tại)">Aerated lagoon</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bakki_shower&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bakki shower (trang không tồn tại)">Bakki shower</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Big-fish%E2%80%93little-pond_effect&action=edit&redlink=1" class="new" title="Big-fish–little-pond effect (trang không tồn tại)">Big-fish–little-pond effect</a></li> <li><a href="/wiki/Th%E1%BB%A7y_v%E1%BB%B1c" title="Thủy vực">Thủy vực</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Full_pond&action=edit&redlink=1" class="new" title="Full pond (trang không tồn tại)">Full pond</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hydric_soil&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hydric soil (trang không tồn tại)">Hydric soil</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Phytotelma&action=edit&redlink=1" class="new" title="Phytotelma (trang không tồn tại)">Phytotelma</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Water_aeration&action=edit&redlink=1" class="new" title="Water aeration (trang không tồn tại)">Water aeration</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Haud-e-Kauthar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Haud-e-Kauthar (trang không tồn tại)">Haud-e-Kauthar</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pond_liner&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pond liner (trang không tồn tại)">Pond liner</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ponding&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ponding (trang không tồn tại)">Ponding</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=The_Pond&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Pond (trang không tồn tại)">The Pond</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Puddle_(M._C._Escher)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Puddle (M. C. Escher) (trang không tồn tại)">Puddle (M. C. Escher)</a></li> <li><a href="/wiki/M%E1%BA%A1ch_n%C6%B0%E1%BB%9Bc" title="Mạch nước">Mạch nước</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Swimming_hole&action=edit&redlink=1" class="new" title="Swimming hole (trang không tồn tại)">Swimming hole</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Water_garden&action=edit&redlink=1" class="new" title="Water garden (trang không tồn tại)">Water garden</a></li> <li><a href="/wiki/Gi%E1%BA%BFng_khoan" title="Giếng khoan">Giếng khoan</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r70958518"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r71573313"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Các_thành_phần_tự_nhiên" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r70958518"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r72022842"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:C%C3%A1c_th%C3%A0nh_ph%E1%BA%A7n_t%E1%BB%B1_nhi%C3%AAn" title="Bản mẫu:Các thành phần tự nhiên"><abbr title="Xem bản mẫu này">x</abbr></a></li><li class="nv-talk"><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn_B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:C%C3%A1c_th%C3%A0nh_ph%E1%BA%A7n_t%E1%BB%B1_nhi%C3%AAn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thảo luận Bản mẫu:Các thành phần tự nhiên (trang không tồn tại)"><abbr title="Thảo luận bản mẫu này">t</abbr></a></li><li class="nv-edit"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:EditPage/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:C%C3%A1c_th%C3%A0nh_ph%E1%BA%A7n_t%E1%BB%B1_nhi%C3%AAn" title="Đặc biệt:EditPage/Bản mẫu:Các thành phần tự nhiên"><abbr title="Sửa bản mẫu này">s</abbr></a></li></ul></div><div id="Các_thành_phần_tự_nhiên" style="font-size:114%;margin:0 4em">Các thành phần <a href="/wiki/T%E1%BB%B1_nhi%C3%AAn" title="Tự nhiên">tự nhiên</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/V%C5%A9_tr%E1%BB%A5" title="Vũ trụ">Vũ trụ</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Kh%C3%B4ng_gian" title="Không gian">Không gian</a></li> <li><a href="/wiki/Th%E1%BB%9Di_gian" title="Thời gian">Thời gian</a></li> <li><a href="/wiki/N%C4%83ng_l%C6%B0%E1%BB%A3ng" title="Năng lượng">Năng lượng</a></li> <li><a href="/wiki/V%E1%BA%ADt_ch%E1%BA%A5t" title="Vật chất">Vật chất</a> <ul><li><a href="/wiki/H%E1%BA%A1t_(v%E1%BA%ADt_l%C3%BD)" title="Hạt (vật lý)">các hạt</a></li> <li><a href="/wiki/Nguy%C3%AAn_t%E1%BB%91_h%C3%B3a_h%E1%BB%8Dc" title="Nguyên tố hóa học">các nguyên tố hóa học</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/To%C3%A1n_h%E1%BB%8Dc#Sự_thay_đổi" title="Toán học">Sự thay đổi</a></li></ul> </div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="5" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:NASA-HS201427a-HubbleUltraDeepField2014-20140603.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/NASA-HS201427a-HubbleUltraDeepField2014-20140603.jpg/100px-NASA-HS201427a-HubbleUltraDeepField2014-20140603.jpg" decoding="async" width="100" height="91" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/NASA-HS201427a-HubbleUltraDeepField2014-20140603.jpg/150px-NASA-HS201427a-HubbleUltraDeepField2014-20140603.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/NASA-HS201427a-HubbleUltraDeepField2014-20140603.jpg/200px-NASA-HS201427a-HubbleUltraDeepField2014-20140603.jpg 2x" data-file-width="2300" data-file-height="2100" /></a></span><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:The_Blue_Marble.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/The_Blue_Marble.jpg/100px-The_Blue_Marble.jpg" decoding="async" width="100" height="104" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/The_Blue_Marble.jpg/150px-The_Blue_Marble.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/The_Blue_Marble.jpg/200px-The_Blue_Marble.jpg 2x" data-file-width="2320" data-file-height="2407" /></a></span><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Global_tropical_cyclone_tracks-edit2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Global_tropical_cyclone_tracks-edit2.jpg/100px-Global_tropical_cyclone_tracks-edit2.jpg" decoding="async" width="100" height="50" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Global_tropical_cyclone_tracks-edit2.jpg/150px-Global_tropical_cyclone_tracks-edit2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Global_tropical_cyclone_tracks-edit2.jpg/200px-Global_tropical_cyclone_tracks-edit2.jpg 2x" data-file-width="8000" data-file-height="4000" /></a></span><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:M%C6%B0%E1%BB%9Dng_Thanh_Valley.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/M%C6%B0%E1%BB%9Dng_Thanh_Valley.jpg/100px-M%C6%B0%E1%BB%9Dng_Thanh_Valley.jpg" decoding="async" width="100" height="62" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/M%C6%B0%E1%BB%9Dng_Thanh_Valley.jpg/150px-M%C6%B0%E1%BB%9Dng_Thanh_Valley.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/M%C6%B0%E1%BB%9Dng_Thanh_Valley.jpg/200px-M%C6%B0%E1%BB%9Dng_Thanh_Valley.jpg 2x" data-file-width="3000" data-file-height="1868" /></a></span><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Eukaryota_diversity_1.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Eukaryota_diversity_1.JPG/100px-Eukaryota_diversity_1.JPG" decoding="async" width="100" height="133" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Eukaryota_diversity_1.JPG/150px-Eukaryota_diversity_1.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Eukaryota_diversity_1.JPG/200px-Eukaryota_diversity_1.JPG 2x" data-file-width="5271" data-file-height="7021" /></a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Tr%C3%A1i_%C4%90%E1%BA%A5t" title="Trái Đất">Trái Đất</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Khoa_h%E1%BB%8Dc_Tr%C3%A1i_%C4%90%E1%BA%A5t" title="Khoa học Trái Đất">Khoa học Trái Đất</a></li> <li><a href="/wiki/L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Tr%C3%A1i_%C4%90%E1%BA%A5t" title="Lịch sử Trái Đất">Lịch sử</a> (<a href="/wiki/L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_%C4%91%E1%BB%8Ba_ch%E1%BA%A5t_Tr%C3%A1i_%C4%90%E1%BA%A5t" title="Lịch sử địa chất Trái Đất">địa chất</a>)</li> <li><a href="/wiki/C%E1%BA%A5u_tr%C3%BAc_Tr%C3%A1i_%C4%90%E1%BA%A5t" title="Cấu trúc Trái Đất">Cấu trúc Trái Đất</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Ba_ch%E1%BA%A5t_h%E1%BB%8Dc" title="Địa chất học">Địa chất học</a></li> <li><a href="/wiki/Ki%E1%BA%BFn_t%E1%BA%A1o_m%E1%BA%A3ng" title="Kiến tạo mảng">Kiến tạo mảng</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_d%C6%B0%C6%A1ng" title="Đại dương">Đại dương</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Gi%E1%BA%A3_thuy%E1%BA%BFt_Gaia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Giả thuyết Gaia (trang không tồn tại)">Giả thuyết Gaia</a></li> <li><a href="/wiki/T%C6%B0%C6%A1ng_lai_c%E1%BB%A7a_Tr%C3%A1i_%C4%90%E1%BA%A5t" title="Tương lai của Trái Đất">Tương lai của Trái Đất</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Th%E1%BB%9Di_ti%E1%BA%BFt" title="Thời tiết">Thời tiết</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Kh%C3%AD_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_h%E1%BB%8Dc" title="Khí tượng học">Khí tượng học</a></li> <li><a href="/wiki/Kh%C3%AD_quy%E1%BB%83n_Tr%C3%A1i_%C4%90%E1%BA%A5t" title="Khí quyển Trái Đất">Khí quyển <span style="font-size:90%;">(Trái Đất)</span></a></li> <li><a href="/wiki/Kh%C3%AD_h%E1%BA%ADu" title="Khí hậu">Khí hậu</a></li> <li><a href="/wiki/M%C3%A2y" title="Mây">Mây</a></li> <li><a href="/wiki/M%C6%B0a" title="Mưa">Mưa</a></li> <li><a href="/wiki/Tuy%E1%BA%BFt" title="Tuyết">Tuyết</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%81nh_s%C3%A1ng_M%E1%BA%B7t_Tr%E1%BB%9Di" title="Ánh sáng Mặt Trời">Ánh sáng Mặt Trời</a></li> <li><a href="/wiki/Th%E1%BB%A7y_tri%E1%BB%81u" title="Thủy triều">Thủy triều</a></li> <li><a href="/wiki/Gi%C3%B3" title="Gió">Gió</a> <ul><li><a href="/wiki/L%E1%BB%91c_xo%C3%A1y" class="mw-redirect" title="Lốc xoáy">lốc xoáy</a></li> <li><a href="/wiki/Xo%C3%A1y_thu%E1%BA%ADn_nhi%E1%BB%87t_%C4%91%E1%BB%9Bi" title="Xoáy thuận nhiệt đới">xoáy thuận nhiệt đới</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/B%E1%BB%A9c_x%E1%BA%A1_M%E1%BA%B7t_Tr%E1%BB%9Di" title="Bức xạ Mặt Trời">Bức xạ Mặt Trời</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/M%C3%B4i_tr%C6%B0%E1%BB%9Dng_t%E1%BB%B1_nhi%C3%AAn" title="Môi trường tự nhiên">Môi trường <br />tự nhiên</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Sinh_th%C3%A1i_h%E1%BB%8Dc" title="Sinh thái học">Sinh thái học</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Hệ sinh thái</a></li> <li><a href="/wiki/Tr%C6%B0%E1%BB%9Dng_(v%E1%BA%ADt_l%C3%BD)" title="Trường (vật lý)">Trường</a></li> <li><a href="/wiki/B%E1%BB%A9c_x%E1%BA%A1" title="Bức xạ">Bức xạ</a></li> <li><a href="/wiki/V%C3%B9ng_hoang_d%C3%A3" title="Vùng hoang dã">Vùng hoang dã</a></li> <li><a href="/wiki/Ch%C3%A1y_r%E1%BB%ABng" title="Cháy rừng">Cháy rừng</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/S%E1%BB%B1_s%E1%BB%91ng" title="Sự sống">Sự sống</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Ph%C3%A1t_sinh_phi_sinh_h%E1%BB%8Dc" title="Phát sinh phi sinh học">Nguồn gốc <span style="font-size:90%;">(phát sinh phi sinh học)</span></a></li> <li><a href="/wiki/L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_ti%E1%BA%BFn_h%C3%B3a_c%E1%BB%A7a_s%E1%BB%B1_s%E1%BB%91ng" class="mw-redirect" title="Lịch sử tiến hóa của sự sống">Lịch sử tiến hóa</a></li> <li><a href="/wiki/Sinh_quy%E1%BB%83n" title="Sinh quyển">Sinh quyển</a></li> <li><a href="/wiki/T%E1%BB%95_ch%E1%BB%A9c_sinh_h%E1%BB%8Dc" title="Tổ chức sinh học">Tổ chức sinh học</a></li> <li><a href="/wiki/Sinh_h%E1%BB%8Dc" title="Sinh học">Sinh học</a> (<a href="/wiki/Sinh_h%E1%BB%8Dc_v%C5%A9_tr%E1%BB%A5" title="Sinh học vũ trụ">sinh học vũ trụ</a>)</li> <li><a href="/wiki/%C4%90a_d%E1%BA%A1ng_sinh_h%E1%BB%8Dc" title="Đa dạng sinh học">Đa dạng sinh học</a></li> <li><a href="/wiki/Sinh_v%E1%BA%ADt" title="Sinh vật">Sinh vật</a></li> <li><a href="/wiki/Sinh_v%E1%BA%ADt_nh%C3%A2n_th%E1%BB%B1c" title="Sinh vật nhân thực">Sinh vật nhân thực</a> <ul><li><a href="/wiki/H%E1%BB%87_th%E1%BB%B1c_v%E1%BA%ADt" title="Hệ thực vật">hệ thực vật</a> <ul><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%B1c_v%E1%BA%ADt" title="Thực vật">thực vật</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/H%E1%BB%87_%C4%91%E1%BB%99ng_v%E1%BA%ADt" title="Hệ động vật">hệ động vật</a> <ul><li><a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%99ng_v%E1%BA%ADt" title="Động vật">động vật</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/N%E1%BA%A5m" title="Nấm">nấm</a></li> <li><a href="/wiki/Sinh_v%E1%BA%ADt_nguy%C3%AAn_sinh" title="Sinh vật nguyên sinh">sinh vật nguyên sinh</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Sinh_v%E1%BA%ADt_nh%C3%A2n_s%C6%A1" title="Sinh vật nhân sơ">sinh vật nhân sơ</a> <ul><li><a href="/wiki/C%E1%BB%95_khu%E1%BA%A9n" title="Cổ khuẩn">cổ khuẩn</a></li> <li><a href="/wiki/Vi_khu%E1%BA%A9n" title="Vi khuẩn">vi khuẩn</a></li></ul></li> <li><i><a href="/wiki/Virus" title="Virus">Virus</a></i></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3"><div> <ul><li><span typeof="mw:File"><span title="Thể loại"><img alt="Thể loại" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Folder_Hexagonal_Icon.svg/16px-Folder_Hexagonal_Icon.svg.png" decoding="async" width="16" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Folder_Hexagonal_Icon.svg/24px-Folder_Hexagonal_Icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Folder_Hexagonal_Icon.svg/32px-Folder_Hexagonal_Icon.svg.png 2x" data-file-width="36" data-file-height="31" /></span></span> <a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:T%E1%BB%B1_nhi%C3%AAn" title="Thể loại:Tự nhiên">Thể loại</a></li> <li><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Symbol_question.svg/16px-Symbol_question.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Symbol_question.svg/23px-Symbol_question.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Symbol_question.svg/31px-Symbol_question.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></span></span> <a href="/wiki/C%E1%BB%95ng_th%C3%B4ng_tin:Thi%C3%AAn_nhi%C3%AAn" title="Cổng thông tin:Thiên nhiên">Thiên nhiên</a></li> <li><span typeof="mw:File"><span title="Trang Commons"><img alt="Trang Commons" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/12px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="12" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/18px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/24px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span> <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Nature" class="extiw" title="commons:Category:Nature">Hình ảnh</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Lấy từ “<a dir="ltr" href="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Hệ_sinh_thái&oldid=71836249">https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Hệ_sinh_thái&oldid=71836249</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i" title="Đặc biệt:Thể loại">Thể loại</a>: <ul><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Sinh_th%C3%A1i_h%E1%BB%8Dc" title="Thể loại:Sinh thái học">Sinh thái học</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:C%E1%BB%99ng_sinh" title="Thể loại:Cộng sinh">Cộng sinh</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Sinh_th%C3%A1i_h%E1%BB%8Dc_h%E1%BB%87_th%E1%BB%91ng" title="Thể loại:Sinh thái học hệ thống">Sinh thái học hệ thống</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Thể loại ẩn: <ul><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_c%C3%B3_li%C3%AAn_k%E1%BA%BFt_h%E1%BB%8Fng" title="Thể loại:Bài có liên kết hỏng">Bài có liên kết hỏng</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu_webarchive_d%C3%B9ng_li%C3%AAn_k%E1%BA%BFt_wayback" title="Thể loại:Bản mẫu webarchive dùng liên kết wayback">Bản mẫu webarchive dùng liên kết wayback</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Trang này được sửa đổi lần cuối vào ngày 3 tháng 10 năm 2024, 14:16.</li> <li id="footer-info-copyright">Văn bản được phát hành theo <a href="/wiki/Wikipedia:Nguy%C3%AAn_v%C4%83n_Gi%E1%BA%A5y_ph%C3%A9p_Creative_Commons_Ghi_c%C3%B4ng%E2%80%93Chia_s%E1%BA%BB_t%C6%B0%C6%A1ng_t%E1%BB%B1_phi%C3%AAn_b%E1%BA%A3n_4.0_Qu%E1%BB%91c_t%E1%BA%BF" title="Wikipedia:Nguyên văn Giấy phép Creative Commons Ghi công–Chia sẻ tương tự phiên bản 4.0 Quốc tế">Giấy phép Creative Commons Ghi công–Chia sẻ tương tự</a>; có thể áp dụng điều khoản bổ sung. Với việc sử dụng trang web này, bạn chấp nhận <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/vi">Điều khoản Sử dụng</a> và <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/vi">Quy định quyền riêng tư</a>. Wikipedia® là thương hiệu đã đăng ký của <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, một tổ chức phi lợi nhuận.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Quy định quyền riêng tư</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Gi%E1%BB%9Bi_thi%E1%BB%87u">Giới thiệu Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Ph%E1%BB%A7_nh%E1%BA%ADn_chung">Lời phủ nhận</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Bộ Quy tắc Ứng xử Chung</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Lập trình viên</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/vi.wikipedia.org">Thống kê</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Tuyên bố về cookie</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//vi.m.wikipedia.org/w/index.php?title=H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Phiên bản di động</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Tìm kiếm</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Tìm kiếm trên Wikipedia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Đặc_biệt:Tìm_kiếm"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Tìm kiếm</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Nội dung" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Đóng mở mục lục" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Đóng mở mục lục</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Hệ sinh thái</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>113 ngôn ngữ</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Thêm đề tài</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-76b99676fd-ljz6q","wgBackendResponseTime":135,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.476","walltime":"0.875","ppvisitednodes":{"value":1654,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":53631,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":769,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":11,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":6,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":71802,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 459.972 1 -total"," 31.80% 146.287 1 Bản_mẫu:Tham_khảo"," 23.19% 106.664 2 Bản_mẫu:Hộp_điều_hướng"," 21.92% 100.811 6 Bản_mẫu:Chú_thích_tạp_chí"," 20.00% 91.976 1 Bản_mẫu:Ao"," 19.59% 90.089 1 Bản_mẫu:Thể_loại_Commons"," 11.47% 52.776 1 Bản_mẫu:If_then_show"," 9.24% 42.516 4 Bản_mẫu:See_also"," 7.67% 35.268 1 Bản_mẫu:Commons"," 7.27% 33.421 1 Bản_mẫu:Dự_án_liên_quan"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.236","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":4300395,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-api-ext.eqiad.main-655f944fbf-sd98n","timestamp":"20250219171108","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"H\u1ec7 sinh th\u00e1i","url":"https:\/\/vi.wikipedia.org\/wiki\/H%E1%BB%87_sinh_th%C3%A1i","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q37813","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q37813","author":{"@type":"Organization","name":"Nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi \u0111\u00f3ng g\u00f3p v\u00e0o c\u00e1c d\u1ef1 \u00e1n Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Qu\u1ef9 Wikimedia","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2005-10-25T08:28:36Z","dateModified":"2024-10-03T14:16:45Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/d\/d5\/River_gambia_Niokolokoba_National_Park.gif"}</script> </body> </html>