CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Bitka na Sutjesci – Wikipedija/Википедија</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )shwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy sh-latn","wgMonthNames":["","januar","februar","mart","april","maj","juni","juli","august","septembar","oktobar","novembar","decembar"],"wgRequestId":"c65045b3-96e4-4b6a-8697-788ef8355591","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Bitka_na_Sutjesci","wgTitle":"Bitka na Sutjesci","wgCurRevisionId":42197363,"wgRevisionId":42197363,"wgArticleId":187957,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Svi članci s mrtvim eksternim linkovima","Istaknuti članci","NOB u 1943.","Bitka na Sutjesci","Osovinske operacije u Jugoslaviji","Bitke Drugog svjetskog rata na jugoslavenskom ratištu","Borbe između NOVJ i Nemaca","Borbe između NOVJ i Italijana","Borbe između NOVJ i snaga NDH","Hercegovina u Narodnooslobodilačkoj borbi","Crna Gora u Narodnooslobodilačkoj borbi"],"wgPageViewLanguage":"sh-latn","wgPageContentLanguage":"sh-latn", "wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Bitka_na_Sutjesci","wgRelevantArticleId":187957,"wgTempUserName":null,"wgUserVariant":"sh-latn","wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"sh","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"sh-latn"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":90000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q1419973","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness", "fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgSiteNoticeId":"2.8"};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready","ext.dismissableSiteNotice.styles":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js", "ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.charinsert","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking","ext.dismissableSiteNotice"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"});mw.user.options.set({"language":"sh-latn"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=sh-latn&modules=ext.cite.styles%7Cext.dismissableSiteNotice.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=sh-latn&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=sh-latn&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Druga_proleterska_divizija_na_Sutjesci.jpg/1200px-Druga_proleterska_divizija_na_Sutjesci.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="800"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Druga_proleterska_divizija_na_Sutjesci.jpg/800px-Druga_proleterska_divizija_na_Sutjesci.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="533"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Druga_proleterska_divizija_na_Sutjesci.jpg/640px-Druga_proleterska_divizija_na_Sutjesci.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="427"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Bitka na Sutjesci – Wikipedija/Википедија"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//sh.m.wikipedia.org/wiki/Bitka_na_Sutjesci"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Uredi" href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedija (sh)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//sh.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Bitka_na_Sutjesci"> <link rel="alternate" hreflang="sh" href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Bitka_na_Sutjesci"> <link rel="alternate" hreflang="sh-Cyrl" href="https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&variant=sh-cyrl"> <link rel="alternate" hreflang="sh-Latn" href="https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&variant=sh-latn"> <link rel="alternate" hreflang="x-default" href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Bitka_na_Sutjesci"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.sh"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedija Atom fid" href="/w/index.php?title=Posebno:Nedavne_izmjene&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Bitka_na_Sutjesci rootpage-Bitka_na_Sutjesci skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Prijeđi na sadržaj</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sajt"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Glavni meni" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Glavni meni</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Glavni meni</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">premjesti na bočnu traku</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">sakrij</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-heading"> Navigacija </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Glavna_stranica" title="Posjetite glavnu stranicu [z]" accesskey="z"><span>Glavna stranica</span></a></li><li id="n-featuredcontent" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedija:Istaknuti_%C4%8Dlanci" title="Pronađite najkvalitetnije članke"><span>Istaknuti članci</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Posebno:Nedavne_izmjene" title="Prelistajte nove izmjene [r]" accesskey="r"><span>Nedavne izmjene</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Posebno:Slu%C4%8Dajna_stranica" title="Otvorite slučajan članak [x]" accesskey="x"><span>Nasumičan članak</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-interaction" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-interaction" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-heading"> Interakcija </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomo%C4%87:Sadr%C5%BEaj" title="Saznajte više o upotrebi i uređivanju"><span>Pomoć</span></a></li><li id="n-sidebar-village-pump" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedija:Pijaca"><span>Pijaca</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedija:Portal_zajednice" title="Pronađite aktualne zadatke i akcije"><span>Radionica</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedija:Novosti" title="Pogledajte tekuće događaje i aktualnosti"><span>Novosti</span></a></li><li id="n-forum" class="mw-list-item"><a href="https://forum.movement-strategy.org/c/general/meduprojektniforum/40" rel="nofollow"><span>Međuprojektni forum</span></a></li><li id="n-discord" class="mw-list-item"><a href="https://discord.gg/khcKdUUxYY" rel="nofollow"><span>Discord</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Glavna_stranica" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedija" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-sh-latn.svg" style="width: 7.5em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-sh-latn.svg" width="120" height="18" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Posebno:Tra%C5%BEi" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Pretražite Wikipediju [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Pretraga</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Pretražite Wikipediju" aria-label="Pretražite Wikipediju" autocapitalize="sentences" title="Pretražite Wikipediju [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Posebno:Traži"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Pretraži</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Osobne alatke"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Izgled"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Izgled" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Izgled</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_sh.wikipedia.org&uselang=sh" class=""><span>Donacije</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Posebno:Stvori_ra%C4%8Dun&returnto=Bitka+na+Sutjesci" title="Preporučujemo da izradite račun i prijavite se, ali to nije obavezno" class=""><span>Izradi račun</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Posebno:Korisni%C4%8Dka_prijava&returnto=Bitka+na+Sutjesci" title="Preporučujemo da se prijavite, ali to nije obavezno [o]" accesskey="o" class=""><span>Prijavi me</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out user-links-collapsible-item" title="Više mogućnosti" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Osobne alatke" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Osobne alatke</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Korisnički meni" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_sh.wikipedia.org&uselang=sh"><span>Donacije</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Posebno:Stvori_ra%C4%8Dun&returnto=Bitka+na+Sutjesci" title="Preporučujemo da izradite račun i prijavite se, ali to nije obavezno"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Izradi račun</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Posebno:Korisni%C4%8Dka_prijava&returnto=Bitka+na+Sutjesci" title="Preporučujemo da se prijavite, ali to nije obavezno [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Prijavi me</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><div id="mw-dismissablenotice-anonplace"></div><script>(function(){var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node){node.outerHTML="\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice\"\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-close\"\u003E[\u003Ca tabindex=\"0\" role=\"button\"\u003Ezatvori\u003C/a\u003E]\u003C/div\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-body\"\u003E\u003C!-- CentralNotice --\u003E\u003Cdiv id=\"localNotice\" data-nosnippet=\"\"\u003E\u003Cdiv class=\"anonnotice\" lang=\"sh\" dir=\"ltr\"\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E";}}());</script></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sajt"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sadržaj" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sadržaj</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">premjesti na bočnu traku</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">sakrij</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Početak</div> </a> </li> <li id="toc-Pozadina" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Pozadina"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Pozadina</span> </div> </a> <ul id="toc-Pozadina-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sukobljene_snage" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Sukobljene_snage"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Sukobljene snage</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Sukobljene_snage-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Uključi/isključi podsekciju Sukobljene snage</span> </button> <ul id="toc-Sukobljene_snage-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Osovinske_snage" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Osovinske_snage"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Osovinske snage</span> </div> </a> <ul id="toc-Osovinske_snage-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Narodnooslobodilačka_vojska" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Narodnooslobodilačka_vojska"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Narodnooslobodilačka vojska</span> </div> </a> <ul id="toc-Narodnooslobodilačka_vojska-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Odnos_snaga" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Odnos_snaga"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Odnos snaga</span> </div> </a> <ul id="toc-Odnos_snaga-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Tok_borbi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Tok_borbi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Tok borbi</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Tok_borbi-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Uključi/isključi podsekciju Tok borbi</span> </button> <ul id="toc-Tok_borbi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Početne_borbe_u_Crnoj_Gori" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Početne_borbe_u_Crnoj_Gori"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Početne borbe u Crnoj Gori</span> </div> </a> <ul id="toc-Početne_borbe_u_Crnoj_Gori-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pokušaj_proboja_preko_Drine" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Pokušaj_proboja_preko_Drine"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Pokušaj proboja preko Drine</span> </div> </a> <ul id="toc-Pokušaj_proboja_preko_Drine-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Borbe_za_mostobran_Vučevo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Borbe_za_mostobran_Vučevo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Borbe za mostobran Vučevo</span> </div> </a> <ul id="toc-Borbe_za_mostobran_Vučevo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Prelazak_preko_Pive" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Prelazak_preko_Pive"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Prelazak preko Pive</span> </div> </a> <ul id="toc-Prelazak_preko_Pive-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Podela_snaga_NOVJ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Podela_snaga_NOVJ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5</span> <span>Podela snaga NOVJ</span> </div> </a> <ul id="toc-Podela_snaga_NOVJ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bitka_na_Barama" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bitka_na_Barama"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.6</span> <span>Bitka na Barama</span> </div> </a> <ul id="toc-Bitka_na_Barama-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ostavljanje_teških_ranjenika" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ostavljanje_teških_ranjenika"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.7</span> <span>Ostavljanje teških ranjenika</span> </div> </a> <ul id="toc-Ostavljanje_teških_ranjenika-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bombardovanje_Titovog_štaba" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bombardovanje_Titovog_štaba"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.8</span> <span>Bombardovanje Titovog štaba</span> </div> </a> <ul id="toc-Bombardovanje_Titovog_štaba-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Izvlačenje_7._banijske_divizije" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Izvlačenje_7._banijske_divizije"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.9</span> <span>Izvlačenje 7. banijske divizije</span> </div> </a> <ul id="toc-Izvlačenje_7._banijske_divizije-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Proboj_iz_nemačkog_obruča" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Proboj_iz_nemačkog_obruča"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Proboj iz nemačkog obruča</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Proboj_iz_nemačkog_obruča-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Uključi/isključi podsekciju Proboj iz nemačkog obruča</span> </button> <ul id="toc-Proboj_iz_nemačkog_obruča-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Zamisao_Koče_Popovića" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zamisao_Koče_Popovića"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Zamisao Koče Popovića</span> </div> </a> <ul id="toc-Zamisao_Koče_Popovića-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Proboj_kod_Balinovca" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Proboj_kod_Balinovca"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Proboj kod Balinovca</span> </div> </a> <ul id="toc-Proboj_kod_Balinovca-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Borbe_na_koridoru_spasa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Borbe_na_koridoru_spasa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Borbe na koridoru spasa</span> </div> </a> <ul id="toc-Borbe_na_koridoru_spasa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nastavak_proboja_1._proleterske_divizije" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Nastavak_proboja_1._proleterske_divizije"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.4</span> <span>Nastavak proboja 1. proleterske divizije</span> </div> </a> <ul id="toc-Nastavak_proboja_1._proleterske_divizije-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bezizlaz_Savine_3._divizije" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bezizlaz_Savine_3._divizije"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.5</span> <span>Bezizlaz Savine 3. divizije</span> </div> </a> <ul id="toc-Bezizlaz_Savine_3._divizije-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Poslednji_juriš_Save_Kovačevića" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Poslednji_juriš_Save_Kovačevića"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.6</span> <span>Poslednji juriš Save Kovačevića</span> </div> </a> <ul id="toc-Poslednji_juriš_Save_Kovačevića-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Izlazak_ostalih_jedinica" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Izlazak_ostalih_jedinica"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.7</span> <span>Izlazak ostalih jedinica</span> </div> </a> <ul id="toc-Izlazak_ostalih_jedinica-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Ratni_zločini" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ratni_zločini"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Ratni zločini</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Ratni_zločini-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Uključi/isključi podsekciju Ratni zločini</span> </button> <ul id="toc-Ratni_zločini-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Zločini_protiv_civilnog_stanovništva" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zločini_protiv_civilnog_stanovništva"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Zločini protiv civilnog stanovništva</span> </div> </a> <ul id="toc-Zločini_protiv_civilnog_stanovništva-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pokolj_ranjenika_na_Sutjesci" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Pokolj_ranjenika_na_Sutjesci"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Pokolj ranjenika na Sutjesci</span> </div> </a> <ul id="toc-Pokolj_ranjenika_na_Sutjesci-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Gubici" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Gubici"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Gubici</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Gubici-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Uključi/isključi podsekciju Gubici</span> </button> <ul id="toc-Gubici-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Gubici_po_jedinicama" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Gubici_po_jedinicama"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Gubici po jedinicama</span> </div> </a> <ul id="toc-Gubici_po_jedinicama-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Struktura_poginulih_partizana" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Struktura_poginulih_partizana"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Struktura poginulih partizana</span> </div> </a> <ul id="toc-Struktura_poginulih_partizana-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Poznati_pali_borci" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Poznati_pali_borci"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3</span> <span>Poznati pali borci</span> </div> </a> <ul id="toc-Poznati_pali_borci-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Posledice" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Posledice"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Posledice</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Posledice-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Uključi/isključi podsekciju Posledice</span> </button> <ul id="toc-Posledice-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Nemačka_ocena_partizana" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Nemačka_ocena_partizana"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Nemačka ocena partizana</span> </div> </a> <ul id="toc-Nemačka_ocena_partizana-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ofanziva_NOVJ_u_istočnoj_Bosni" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ofanziva_NOVJ_u_istočnoj_Bosni"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Ofanziva NOVJ u istočnoj Bosni</span> </div> </a> <ul id="toc-Ofanziva_NOVJ_u_istočnoj_Bosni-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Smene_nemačkih_zapovednika" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Smene_nemačkih_zapovednika"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.3</span> <span>Smene nemačkih zapovednika</span> </div> </a> <ul id="toc-Smene_nemačkih_zapovednika-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Smena_Koče_Popovića" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Smena_Koče_Popovića"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.4</span> <span>Smena Koče Popovića</span> </div> </a> <ul id="toc-Smena_Koče_Popovića-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Značaj_Sutjeske" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Značaj_Sutjeske"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.5</span> <span>Značaj Sutjeske</span> </div> </a> <ul id="toc-Značaj_Sutjeske-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Spomen_područje" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Spomen_područje"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Spomen područje</span> </div> </a> <ul id="toc-Spomen_područje-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Izvori" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Izvori"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Izvori</span> </div> </a> <ul id="toc-Izvori-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Povezano" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Povezano"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Povezano</span> </div> </a> <ul id="toc-Povezano-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Vanjske_veze" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Vanjske_veze"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Vanjske veze</span> </div> </a> <ul id="toc-Vanjske_veze-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sadržaj" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Prikaži/sakrij sadržaj" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Prikaži/sakrij sadržaj</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading" lang="sh-Latn" dir="ltr"><span class="mw-page-title-main">Bitka na Sutjesci</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Prijedi na druge jezične varijante članka. Dostupno je na 15 jezika" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-15" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">15 jezika</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Bitka_na_Sutjesci" title="Bitka na Sutjesci — Bosanski" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Bitka na Sutjesci" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Bosanski" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Batalla_del_Sutjeska" title="Batalla del Sutjeska — Katalonski" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Batalla del Sutjeska" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Katalonski" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Schlacht_an_der_Sutjeska" title="Schlacht an der Sutjeska — Nemački" lang="de" hreflang="de" data-title="Schlacht an der Sutjeska" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Nemački" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobar članak"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_del_Sutjeska" title="Batalla del Sutjeska — Španski" lang="es" hreflang="es" data-title="Batalla del Sutjeska" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Španski" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Sutjeskan_taistelu" title="Sutjeskan taistelu — Finski" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Sutjeskan taistelu" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Finski" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Bitka_na_Sutjesci" title="Bitka na Sutjesci — Hrvatski" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Bitka na Sutjesci" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Hrvatski" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Battaglia_della_Sutjeska" title="Battaglia della Sutjeska — Italijanski" lang="it" hreflang="it" data-title="Battaglia della Sutjeska" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italijanski" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%BA%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%A1%D1%83%D1%82%D1%98%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0" title="Битка на Сутјеска — Makedonski" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Битка на Сутјеска" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Makedonski" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Fall_Schwarz" title="Fall Schwarz — Holandski" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Fall Schwarz" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="Holandski" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_nad_Sutjesk%C4%85" title="Bitwa nad Sutjeską — Poljski" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Bitwa nad Sutjeską" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Poljski" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="izabrani članci"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%A1%D1%83%D1%82%D1%8C%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B5" title="Битва на Сутьеске — Ruski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Битва на Сутьеске" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Ruski" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Bitka_na_Sutjeski" title="Bitka na Sutjeski — Slovenački" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Bitka na Sutjeski" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Slovenački" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%BA%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%A1%D1%83%D1%82%D1%98%D0%B5%D1%81%D1%86%D0%B8" title="Битка на Сутјесци — Srpski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Битка на Сутјесци" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Srpski" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%A1%D1%83%D1%82%D1%94%D1%81%D1%86%D1%96" title="Битва на Сутєсці — Ukrajinski" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Битва на Сутєсці" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Ukrajinski" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%8B%8F%E6%8D%B7%E6%96%AF%E5%8D%A1%E6%88%98%E5%BD%B9" title="苏捷斯卡战役 — Kineski" lang="zh" hreflang="zh" data-title="苏捷斯卡战役" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Kineski" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1419973#sitelinks-wikipedia" title="Uredi međujezične poveznice" class="wbc-editpage">Uredi veze</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Imenski prostori"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Bitka_na_Sutjesci" title="Vidi stranicu sadržaja [c]" accesskey="c"><span>Stranica</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Razgovor:Bitka_na_Sutjesci" rel="discussion" title="Razgovarajte o sadržini ove stranice [t]" accesskey="t"><span>Razgovor</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown " lang="sh-Latn" dir="ltr"> <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Promijeni jezičnu varijantu" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Latinica</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-varlang-0" class="selected ca-variants-sh-Latn mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&variant=sh-latn" lang="sh-Latn" hreflang="sh-Latn"><span>Latinica</span></a></li><li id="ca-varlang-1" class="ca-variants-sh-Cyrl mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&variant=sh-cyrl" lang="sh-Cyrl" hreflang="sh-Cyrl"><span>Ћирилица</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Teme"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Bitka_na_Sutjesci"><span>Prikaži</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit" title="Uredite ovu stranicu [v]" accesskey="v"><span>Uredi</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit" title="Uredite izvorni kod ove stranice [e]" accesskey="e"><span>Uredi kod</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=history" title="Pogledajte prethodne verzije ove stranice [h]" accesskey="h"><span>Historija</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Pomagala"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Alatke" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Alatke</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Alati</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">premjesti na bočnu traku</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">sakrij</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Više mogućnosti" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-heading"> Radnje </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Bitka_na_Sutjesci"><span>Prikaži</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit" title="Uredite ovu stranicu [v]" accesskey="v"><span>Uredi</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit" title="Uredite izvorni kod ove stranice [e]" accesskey="e"><span>Uredi kod</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=history"><span>Historija</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-heading"> Opšte </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Posebno:%C5%A0to_vodi_ovdje/Bitka_na_Sutjesci" title="Pogledajte listu svih stranica koje vode ovamo [j]" accesskey="j"><span>Šta vodi ovamo</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Posebno:Povezane_izmjene/Bitka_na_Sutjesci" rel="nofollow" title="Prelistajte nedavne izmjene stranica koje su povezane s ovom [k]" accesskey="k"><span>Povezane izmjene</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Posebno:Posebne_stranice" title="Pregledajte listu svih posebnih stranica [q]" accesskey="q"><span>Posebne stranice</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&oldid=42197363" title="Nabavite trajnu vezu do ove verzije stranice"><span>Trajna veza</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=info" title="Pronađite više informacija o ovoj stranici"><span>Podaci o stranici</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Posebno:Citiraj&page=Bitka_na_Sutjesci&id=42197363&wpFormIdentifier=titleform" title="Saznajte kako da citirate ovu stranicu"><span>Citiraj stranicu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Posebno:Skra%C4%87iva%C4%8D_adresa&url=https%3A%2F%2Fsh.wikipedia.org%2Fwiki%2FBitka_na_Sutjesci"><span>Skrati URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Posebno:QrCode&url=https%3A%2F%2Fsh.wikipedia.org%2Fwiki%2FBitka_na_Sutjesci"><span>Preuzmi QR kod</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-heading"> Štampanje/izvoz </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Posebno:Kolekcija&bookcmd=book_creator&referer=Bitka+na+Sutjesci"><span>Napravi knjigu</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Posebno:DownloadAsPdf&page=Bitka_na_Sutjesci&action=show-download-screen"><span>Preuzmi kao PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&printable=yes" title="Odštampajte ovu stranicu [p]" accesskey="p"><span>Odštampaj</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <div class="vector-menu-heading"> Na drugim projektima </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Battle_of_the_Sutjeska" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1419973" title="Pogledajte povezanu stavku u skladištu podataka [g]" accesskey="g"><span>Stavka na Wikipodacima</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Pomagala"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Izgled"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Izgled</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">premjesti na bočnu traku</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">sakrij</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-featured-star" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikipedija:Istaknuti_%C4%8Dlanci" title="Ovaj članak je istaknut. Kliknite ovdje za više informacija."><img alt="Ovaj članak je istaknut. Kliknite ovdje za više informacija." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/20px-Cscr-featured.svg.png" decoding="async" width="20" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/30px-Cscr-featured.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Cscr-featured.svg/40px-Cscr-featured.svg.png 2x" data-file-width="466" data-file-height="443" /></a></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Izvor: Wikipedija</div> </div> <div id="contentSub" lang="sh-Latn" dir="ltr"><div id="mw-content-subtitle" lang="sh-Latn" dir="ltr"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="sh-Latn" dir="ltr"><table class="infobox vevent" style="float: right; clear: right; width: 315px; border-spacing: 2px; text-align: left; font-size: 90%;"> <tbody><tr> <th class="summary" colspan="2" style="background-color: #B0C4DE; text-align: center; vertical-align: middle; font-size: 110%;"><span style="font-size: medium;"><b>Bitka na Sutjesci</b> </span></th></tr> <tr> <td colspan="2" style="background-color: #DCDCDC; text-align: center; vertical-align: middle;">Segment <a href="/wiki/Drugi_svjetski_rat" title="Drugi svjetski rat">Drugog svijetskog rata</a> i <a href="/wiki/Operacija_Crno" class="mw-redirect" title="Operacija Crno">Operacije Schwarz</a> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="text-align: center; font-size: 90%; border-bottom: 1px solid #aaa; line-height: 1.5em;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Druga_proleterska_divizija_na_Sutjesci.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Druga_proleterska_divizija_na_Sutjesci.jpg/300px-Druga_proleterska_divizija_na_Sutjesci.jpg" decoding="async" width="300" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Druga_proleterska_divizija_na_Sutjesci.jpg/450px-Druga_proleterska_divizija_na_Sutjesci.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Druga_proleterska_divizija_na_Sutjesci.jpg/600px-Druga_proleterska_divizija_na_Sutjesci.jpg 2x" data-file-width="2170" data-file-height="1447" /></a></span><br />Druga proleterska divizija u proboju kroz Zelengoru, tokom bitke na Sutjesci juna 1943. </td></tr> <tr> <td colspan="2"> <table class="infobox" style="width:100%; margin:0; padding:0; border:0"> <tbody><tr> <th style="padding-right:1em">Datum </th> <td>15. <a href="/wiki/Maj" title="Maj">maj</a>-16. <a href="/wiki/Jun" title="Jun">jun</a> <a href="/wiki/1943" title="1943">1943</a>. </td></tr> <tr> <th style="padding-right:1em">Lokacija </th> <td><span class="location">šira oblast <a href="/wiki/Sutjeska" class="mw-disambig" title="Sutjeska">Sutjeske</a> i <a href="/wiki/Durmitor" title="Durmitor">Durmitora</a> <br />(<a href="/wiki/Hercegovina" title="Hercegovina">Hercegovina</a>, <a href="/wiki/Crna_Gora" title="Crna Gora">Crna Gora</a>, <a href="/wiki/Sand%C5%BEak" title="Sandžak">Sandžak</a>)</span> </td></tr> <tr> <th style="padding-right:1em">Ishod </th> <td>partizanska glavnina probila obruč </td></tr> <tr> <th style="padding-right:1em">Teritorijalne<br />promjene </th> <td>partizani prešli u istočnu Bosnu i zapadnu Srbiju </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr> <th colspan="2" style="background-color: #B0C4DE; text-align: center; vertical-align: middle; font-size: 110%;">Sukobljene strane </th></tr> <tr> <td width="50%" style="border-right: 1px dotted #aaa;"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/22px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/33px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/44px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Tre%C4%87i_Reich" class="mw-redirect" title="Treći Reich">Treći Reich</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg/22px-Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg/33px-Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg/44px-Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1000" /></span></span> </span><a href="/wiki/Italija" title="Italija">Italija</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Flag_of_Croatia_%281941%E2%80%931945%29.svg/22px-Flag_of_Croatia_%281941%E2%80%931945%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Flag_of_Croatia_%281941%E2%80%931945%29.svg/33px-Flag_of_Croatia_%281941%E2%80%931945%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Flag_of_Croatia_%281941%E2%80%931945%29.svg/44px-Flag_of_Croatia_%281941%E2%80%931945%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Nezavisna_Dr%C5%BEava_Hrvatska" title="Nezavisna Država Hrvatska">NDH</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bugarska" title="Bugarska"><img alt="Bugarska" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/22px-Flag_of_Bulgaria.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/33px-Flag_of_Bulgaria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/44px-Flag_of_Bulgaria.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/Bugarska_u_Drugom_svjetskom_ratu" title="Bugarska u Drugom svjetskom ratu">Bugarska</a><br /> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Flag_of_the_Chetniks.svg/22px-Flag_of_the_Chetniks.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Flag_of_the_Chetniks.svg/33px-Flag_of_the_Chetniks.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Flag_of_the_Chetniks.svg/44px-Flag_of_the_Chetniks.svg.png 2x" data-file-width="1159" data-file-height="745" /></span></span></span> <a href="/wiki/%C4%8Cetnici" title="Četnici">Četnici</a><sup id="cite_ref-Beleška_sa_savetovanja_od_21._maja_1943_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-Beleška_sa_savetovanja_od_21._maja_1943-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td> <td width="50%" style="padding-left: 0.25em;"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/22px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/33px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/44px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></span></span></span> <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">Partizani</a> </td></tr> <tr> <th colspan="2" style="background-color: #B0C4DE; text-align: center; vertical-align: middle; font-size: 110%;">Komandanti i vođe </th></tr> <tr> <td style="width:50%; border-right:1px dotted #aaa;"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Tre%C4%87i_Reich" title="Treći Reich"><img alt="Treći Reich" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/22px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/33px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/44px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/Alexander_L%C3%B6hr" title="Alexander Löhr">Alexander Löhr</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Tre%C4%87i_Reich" title="Treći Reich"><img alt="Treći Reich" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/22px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/33px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/44px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/Rudolf_L%C3%BCters" title="Rudolf Lüters">Rudolf Lüters</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Tre%C4%87i_Reich" title="Treći Reich"><img alt="Treći Reich" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/22px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/33px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/44px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/Walter_Stettner" title="Walter Stettner">Walter Stettner</a> </td> <td style="width:50%; padding-left:0.25em"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/22px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/33px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/44px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></span></span></span> <a href="/wiki/Josip_Broz_Tito" title="Josip Broz Tito">Josip Broz Tito</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/22px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/33px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/44px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></span></span></span> <a href="/wiki/Sava_Kova%C4%8Devi%C4%87" title="Sava Kovačević">Sava Kovačević</a> †<br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/22px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/33px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/44px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></span></span></span> <a href="/wiki/Ko%C4%8Da_Popovi%C4%87" title="Koča Popović">Koča Popović</a><br /><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/22px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/33px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg/44px-Flag_of_Yugoslavia_%281943%E2%80%931946%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></span></span></span> <a href="/wiki/Peko_Dap%C4%8Devi%C4%87" title="Peko Dapčević">Peko Dapčević</a> </td></tr> <tr> <th colspan="2" style="background-color: #B0C4DE; text-align: center; vertical-align: middle; font-size: 110%;">Snage </th></tr> <tr> <td style="width:50%; border-right:1px dotted #aaa;">127,000 vojnika<sup id="cite_ref-ReferenceC_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceC-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><br />300+ zrakoplova </td> <td style="width:50%; padding-left:0.25em">oko 16.000 boraca i oko 3.500 ranjenika i bolesnika<sup id="cite_ref-ReferenceC_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceC-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td></tr> <tr> <th colspan="2" style="background-color: #B0C4DE; text-align: center; vertical-align: middle; font-size: 110%;">Žrtve i gubici </th></tr> <tr> <td style="width:50%; border-right:1px dotted #aaa;">oko 5.300 izbačenih iz stroja (2.768 Nemaca<sup id="cite_ref-znaci.net_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-znaci.net-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, 411 vojnika NDH<sup id="cite_ref-znaci.net_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-znaci.net-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, preko 2.000 Italijana) </td> <td style="width:50%; padding-left:0.25em">7.543<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="text-align:left; border-top:1px dotted #aaa;">Nijemci su ubili i oko hiljadu i po civila, seljaka.<sup id="cite_ref-Švarm_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-Švarm-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td></tr> </tbody></table> <p><b>Bitka na Sutjesci</b> juna <a href="/wiki/1943" title="1943">1943</a>. godine je bila odlučujuća bitka <b><a href="/wiki/Operacija_Schwarz" title="Operacija Schwarz">pete neprijateljske ofenzive</a></b> kojom su <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">jugoslovenski partizani</a> izvršili proboj iz osovinskog obruča, rasturivši njemačke snage u blizini rijeke <a href="/wiki/Sutjeska" class="mw-disambig" title="Sutjeska">Sutjeske</a> u jugoistočnoj <a href="/wiki/Bosna_i_Hercegovina" title="Bosna i Hercegovina">Bosni</a>. </p><p>Nemačke snage su uspele da opkole Glavnu operativnu grupu <a href="/wiki/NOVJ" class="mw-redirect" title="NOVJ">NOVJ</a> na teškom planinskom području <a href="/wiki/Durmitor" title="Durmitor">Durmitora</a> i nametnu im dugotrajne iscrpljujuće borbe, suprotne taktici partizanskog ratovanja i, s obzirom na odnos snaga, krajnje nepovoljne po <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">NOVJ</a>. Partizani su se našli zatvoreni na malom prostoru neprekidno tučeni artiljerijskim i vazduhoplovnim snagama, trpeći ogromne gubitke, bez izvora hrane. Do <a href="/wiki/31._5." title="31. 5.">31. maja</a> je sedam brigada prikupljeno na prostoru između Pive i Sutjeske. 5. i <a href="/wiki/7._6." title="7. 6.">7. juna</a>, prvi pokušaji da se front neprijatelja probije u donjem toku Sutjeske, nisu uspeli. Proboj preko nabujale Sutjeske, u njenom srednjem toku, kod Tjentišta, izvršila je 1. proleterska divizija.<sup id="cite_ref-znaci.org_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-znaci.org-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/10._6." title="10. 6.">10. juna</a>, u ranim jutarnjim satima, <a href="/wiki/Prva_proleterska_divizija_NOVJ" class="mw-redirect" title="Prva proleterska divizija NOVJ">Prva proleterska divizija</a> je razbila nemačke položaje i probila obruč. Ovaj uspeh bio je od presudnog značaja za čitav ishod tridesetodnevne bitke. Njenim prodorom kroz Zelengoru ka Jahorini osujećen je nemački plan okruženja i uništenja glavne operativne grupe, i stvoreni su uslovi za izvlačenje ostalih partizanskih snaga.<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Naredne noći iz obruča je izašao i Vrhovni štab sa <a href="/wiki/Druga_proleterska_divizija_NOVJ" class="mw-redirect" title="Druga proleterska divizija NOVJ">2. proleterskom divizijom</a>. Odsečena <a href="/wiki/Tre%C4%87a_udarna_divizija_NOVJ" class="mw-redirect" title="Treća udarna divizija NOVJ">3. divizija</a> je zajedno s ranjenicima desetkovana u proboju preko Sutjeske <a href="/wiki/13._6." title="13. 6.">13. juna</a>.<sup id="cite_ref-znaci.org_6-1" class="reference"><a href="#cite_note-znaci.org-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Delovi <a href="/wiki/Partizanske_bolnice" title="Partizanske bolnice">bolnice</a> koji su ostali poubijani su bez milosti, ranjenici i liječničko osoblje. Težak ratni zločin predstavlja masovno ubijanje oko 1200 partizanskih ranjenika na Sujesci.<sup id="cite_ref-Švarm_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-Švarm-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ukupno je stradalo oko 7,500 partizana, više od trećine koji su ušli u borbe. Gotovo polovinu poginulih partizana na Sutjesci čine Dalmatinci.<sup id="cite_ref-Jakovčević_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-Jakovčević-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Među palim borcima je bilo 597 <a href="/wiki/Partizanke" class="mw-redirect" title="Partizanke">partizanki</a>, što je "nezabilježeni primjer gubitaka žena-boraca u istoriji ratovanja".<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> I pored gladi, teških gubitaka, krajnjih fizičkih napora i neprekidnih borbi snage <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">NOVJ</a> zadržale su visok moral i borbenost, što im je priznao i neprijatelj.<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Njemački glavnokomandujući general <a href="/wiki/Rudolf_L%C3%BCters" title="Rudolf Lüters">Rudolf Lüters</a> je u svom izvješću opisao partizane kao "dobro organizirane, vješto vođene i s borbenim moralom koji izaziva čuđenje". </p><p><a href="/wiki/Operacija_Schwarz" title="Operacija Schwarz">Operacija Schwarz</a> je završena <a href="/wiki/15._6." title="15. 6.">15. juna</a> <a href="/wiki/1943" title="1943">1943</a>. godine probojem glavnine snaga <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">NOVJ</a> u istočnu <a href="/wiki/Bosna" class="mw-disambig" title="Bosna">Bosnu</a>. Odmah po proboju iz obruča NOVJ je prešla u protuofenzivu, <a href="/wiki/Napadi_na_garnizone_NDH" class="mw-redirect" title="Napadi na garnizone NDH">čisteći osovinske utvrde</a> u <a href="/wiki/Vlasenica" title="Vlasenica">Vlasenici</a>, <a href="/wiki/Srebrenica" title="Srebrenica">Srebrenici</a>, <a href="/wiki/Olovo" title="Olovo">Olovu</a>, <a href="/wiki/Kladanj" title="Kladanj">Kladnju</a> i <a href="/wiki/Zvornik" title="Zvornik">Zvorniku</a> tokom slijedećih 20 dana. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Pozadina">Pozadina</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=1" title="Uredi odjeljak Pozadina" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=1" title="Uredi kôd odjeljka Pozadina"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Glavni članci: <a href="/wiki/Prodor_NOVJ_u_Crnu_Goru_(1943)" title="Prodor NOVJ u Crnu Goru (1943)">Prodor NOVJ u Crnu Goru (1943)</a> i <a href="/wiki/Operacija_Schwarz" title="Operacija Schwarz">Operacija Schwarz</a></i></div></dd></dl> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Jugoslavija_i_Evropa_maj_1943.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Jugoslavija_i_Evropa_maj_1943.jpg/220px-Jugoslavija_i_Evropa_maj_1943.jpg" decoding="async" width="220" height="179" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Jugoslavija_i_Evropa_maj_1943.jpg/330px-Jugoslavija_i_Evropa_maj_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Jugoslavija_i_Evropa_maj_1943.jpg/440px-Jugoslavija_i_Evropa_maj_1943.jpg 2x" data-file-width="1209" data-file-height="983" /></a><figcaption>Oslobođena <a href="/wiki/Slobodne_teritorije_u_Narodnooslobodila%C4%8Dkom_ratu" title="Slobodne teritorije u Narodnooslobodilačkom ratu">partizanska teritorija</a> u Jugoslaviji i Hitlerova Evropa, uoči operacije Schwarz, maja 1943.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/Operacija_Schwarz" title="Operacija Schwarz">Operacija Schwarz</a>, poznata kao peta neprijateljska ofenziva, je bila velika <a href="/wiki/Sile_Osovine" title="Sile Osovine">osovinska</a> operacija sa ciljem <a href="/wiki/Razoru%C5%BEanje_%C4%8Detnika" title="Razoružanje četnika">razoružanja četnika</a> i uništenja <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">jugoslavenskih partizana</a> na teritoriji <a href="/wiki/Okupacija_Jugoslavije_u_Drugom_svetskom_ratu" title="Okupacija Jugoslavije u Drugom svetskom ratu">okupirane Jugoslavije</a>, tokom svibnja i lipnja <a href="/wiki/1943" title="1943">1943</a>. godine. Nijemci su imali za cilj razbiti grupe otpora i čvrsto posesti jadransko zaleđe, usled nastupanja <a href="/wiki/Savezni%C4%8Dke_sile" class="mw-redirect" title="Savezničke sile">Saveznika</a> u <a href="/wiki/Sredozemno_more" title="Sredozemno more">Sredozemlju</a>. Nemački vođa <a href="/wiki/Adolf_Hitler" title="Adolf Hitler">Adolf Hitler</a> lično je suspendovao važenje <a href="/w/index.php?title=Me%C4%91unarodno_humanitarno_pravo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Međunarodno humanitarno pravo (stranica ne postoji)">ratnog prava</a> tokom ove operacije: </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r41558719">.mw-parser-output .templatequote{overflow:hidden;margin:1em 0;padding:0 40px}.mw-parser-output .templatequote .templatequotecite{line-height:1.5em;text-align:left;padding-left:1.6em;margin-top:0}</style><blockquote class="templatequote"><p><b>Jedinice su dužne i ovlaštene da u ovoj borbi, bez ograničenja, takođe prema ženama i prema djeci, upotrijebe svako sredstvo</b> samo ako ono vodi uspjehu... Nijedan Nijemac koji se bori protiv bandi ne smije zbog držanja u borbi protiv bandi i njihovih pristalica da bude pozvan na disciplinsku ili vojno-sudsku odgovornost.<sup id="cite_ref-visitmycountry.net_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-visitmycountry.net-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Hitlerovo naređenje pred "Operaciju Schwarz"</cite></div></blockquote> <p>Nemci su pripremali ofanzivu u najvećoj tajnosti, pa ni italijanske jedinice nisu bile obaveštene o njenom početku.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> U to vreme, glavnina snaga NOVJ je <a href="/wiki/Prodor_NOVJ_u_Crnu_Goru_(1943)" title="Prodor NOVJ u Crnu Goru (1943)">oslobađala Crnu Goru</a>. Ne sluteći nemačku ofanzivu većih razmera, <a href="/wiki/Vrhovni_%C5%A1tab_NOVJ" title="Vrhovni štab NOVJ">Vrhovni štab NOVJ</a> je <a href="/wiki/14._5." title="14. 5.">14. maja</a> naredio 2. proleterskoj diviziji da oslobodi <a href="/wiki/Kola%C5%A1in" title="Kolašin">Kolašin</a>, a 1. proleterskoj da zauzme Ribarevine i preseče komunikacije <a href="/wiki/Bijelo_Polje" title="Bijelo Polje">Bijelo Polje</a> — <a href="/wiki/Berane" title="Berane">Berane</a>. Obe divizije su <a href="/wiki/15._5." title="15. 5.">15. maja</a> krenule da izvrše naređenja. Međutim, nemački komandant za Jugoistok izdao je zapovest za koncentrični napad 15. maja protiv svih oružanih jedinica na ovom prostoru. Istog dana, na istom mestu, u isto vreme, obe strane su počele da ostvaruju svoje zamisli. Rano 15. maja 1943. godine sudarile su se <a href="/wiki/1._brdska_divizija_(Nema%C4%8Dka)" class="mw-redirect" title="1. brdska divizija (Nemačka)">1. brdska nemačka divizija</a> i jedinice 1. i 2. proleterske divizije — počela je bitka na Sutjesci.<sup id="cite_ref-KOČA_POPOVIĆ:_BELEŠKE_UZ_RATOVANJE_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-KOČA_POPOVIĆ:_BELEŠKE_UZ_RATOVANJE-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Sukobljene_snage">Sukobljene snage</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=2" title="Uredi odjeljak Sukobljene snage" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=2" title="Uredi kôd odjeljka Sukobljene snage"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:1943-05-kanjon-sutjeske-kampfgruppe-gertler.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/sh/thumb/0/0c/1943-05-kanjon-sutjeske-kampfgruppe-gertler.jpg/220px-1943-05-kanjon-sutjeske-kampfgruppe-gertler.jpg" decoding="async" width="220" height="142" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/sh/thumb/0/0c/1943-05-kanjon-sutjeske-kampfgruppe-gertler.jpg/330px-1943-05-kanjon-sutjeske-kampfgruppe-gertler.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/sh/thumb/0/0c/1943-05-kanjon-sutjeske-kampfgruppe-gertler.jpg/440px-1943-05-kanjon-sutjeske-kampfgruppe-gertler.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="517" /></a><figcaption>Njemački izviđač u kanjonu Sutjeske, maj 1943</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Osovinske_snage">Osovinske snage</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=3" title="Uredi odjeljak Osovinske snage" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=3" title="Uredi kôd odjeljka Osovinske snage"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Sile_Osovine" title="Sile Osovine">Sile Osovine</a> su pod Njemačkim zapovjedništvom okupile oko 120,000 vojnika i oklopnih vozila, uključujući <a href="/wiki/Tre%C4%87i_rajh" class="mw-redirect" title="Treći rajh">Njemačke</a>, <a href="/wiki/Kraljevina_Italija" title="Kraljevina Italija">Talijanske</a>, <a href="/wiki/Nezavisna_Dr%C5%BEava_Hrvatska" title="Nezavisna Država Hrvatska">NDH</a> i <a href="/wiki/Bugarska" title="Bugarska">Bugarske</a>, te preko 300 zrakoplova. U operaciji su učestvovale sledeće osovinske jedinice:<sup id="cite_ref-ReferenceE_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceE-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ul><li>Četiri nemačke divizije <ul><li><a href="/wiki/369._legionarska_divizija" title="369. legionarska divizija">369. legionarska divizija</a></li> <li><a href="/wiki/118._lova%C4%8Dka_divizija_(Njema%C4%8Dka)" title="118. lovačka divizija (Njemačka)">118. lovačka divizija</a></li> <li><a href="/wiki/7._SS_dobrovolja%C4%8Dka_gorska_divizija_Prinz_Eugen" title="7. SS dobrovoljačka gorska divizija Prinz Eugen">7. SS divizija Prinz Eugen</a></li> <li><a href="/wiki/1._brdska_divizija_(Njema%C4%8Dka)" title="1. brdska divizija (Njemačka)">1. brdska divizija</a> <ul><li>pomognuta crnogorskim četnicima<sup id="cite_ref-Beleška_sa_savetovanja_od_21._maja_1943_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-Beleška_sa_savetovanja_od_21._maja_1943-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul></li></ul></li> <li>Tri italijanske divizije <ul><li><a href="/wiki/1._alpska_divizija_Taurinense" title="1. alpska divizija Taurinense">1. alpska divizija Taurinense</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=19._pe%C5%A1adijska_divizija_Venecija&action=edit&redlink=1" class="new" title="19. pešadijska divizija Venecija (stranica ne postoji)">19. pešadijska divizija Venecija</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=23._pe%C5%A1adijska_divizija_Ferrara&action=edit&redlink=1" class="new" title="23. pešadijska divizija Ferrara (stranica ne postoji)">23. pešadijska divizija Ferrara</a></li></ul></li> <li>Bugarsko-nemačka divizijska borbena grupa, čiju su glavninu činili bugarski 61. i 63. puk</li> <li>Domobranska 4. lovačka brigada</li> <li>Nemački puk <a href="/wiki/Brandenburger" title="Brandenburger">"Brandenburg"</a> za specijalnu upotrebu</li> <li>Nemački motorizovani pionirski bataljon</li></ul> <p>Pored direktno angažovanih snaga, dve nemačke divizije (117. i 373.) bile su stacionirane u rejonu Sarajeva i dolini reke Neretve, dok su četiri italijanske divizije ("Emilija", "Peruđa", "Murđe" i "Marke") bile u primorskom pojasu od Boke do Neretve. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Narodnooslobodilačka_vojska"><span id="Narodnooslobodila.C4.8Dka_vojska"></span>Narodnooslobodilačka vojska</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=4" title="Uredi odjeljak Narodnooslobodilačka vojska" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=4" title="Uredi kôd odjeljka Narodnooslobodilačka vojska"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije</a> je ukupno imala oko 19.000 boraca u bici na Sutjesci,<sup id="cite_ref-ReferenceE_14-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceE-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> u sledećem formacijskom sastavu: </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Druga_proleterska_divizija.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Druga_proleterska_divizija.jpg/220px-Druga_proleterska_divizija.jpg" decoding="async" width="220" height="252" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Druga_proleterska_divizija.jpg/330px-Druga_proleterska_divizija.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Druga_proleterska_divizija.jpg/440px-Druga_proleterska_divizija.jpg 2x" data-file-width="1411" data-file-height="1619" /></a><figcaption>Smotra boraca <a href="/wiki/2._proleterska_divizija_NOVJ" title="2. proleterska divizija NOVJ">2. proleterske divizije</a> u Boanu u Crnoj Gori, maja 1943. godine. Pred strojem jedinica je komandant divizije <a href="/wiki/Peko_Dap%C4%8Devi%C4%87" title="Peko Dapčević">Peko Dapčević</a>.</figcaption></figure> <ul><li><a href="/wiki/1._proleterska_divizija" class="mw-redirect" title="1. proleterska divizija">1. proleterska divizija</a> <ul><li><a href="/wiki/1._proleterska_brigada" class="mw-redirect" title="1. proleterska brigada">1. proleterska brigada</a></li> <li><a href="/wiki/3._kraji%C5%A1ka_brigada" class="mw-redirect" title="3. krajiška brigada">3. krajiška brigada</a></li> <li><a href="/wiki/6._isto%C4%8Dnobosanska_brigada" class="mw-redirect" title="6. istočnobosanska brigada">6. istočnobosanska brigada</a></li> <li><a href="/wiki/7._kraji%C5%A1ka_brigada" class="mw-redirect" title="7. krajiška brigada">7. krajiška brigada</a> (kasnije tokom bitke u sastavu 2. divizije)</li></ul></li> <li><a href="/wiki/2._proleterska_divizija" class="mw-redirect" title="2. proleterska divizija">2. proleterska divizija</a> <ul><li><a href="/wiki/2._proleterska_brigada" class="mw-redirect" title="2. proleterska brigada">2. proleterska brigada</a></li> <li><a href="/wiki/4._proleterska_crnogorska_brigada" class="mw-redirect" title="4. proleterska crnogorska brigada">4. proleterska crnogorska brigada</a></li> <li><a href="/wiki/2._dalmatinska_brigada" class="mw-redirect" title="2. dalmatinska brigada">2. dalmatinska brigada</a></li> <li><a href="/wiki/15._majevi%C4%8Dka_udarna_brigada" title="15. majevička udarna brigada">1. majevička brigada</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/3._udarna_divizija" class="mw-redirect" title="3. udarna divizija">3. udarna divizija</a> <ul><li><a href="/wiki/1._dalmatinska_brigada" class="mw-redirect" title="1. dalmatinska brigada">1. dalmatinska brigada</a></li> <li><a href="/wiki/5._proleterska_crnogorska_brigada" class="mw-redirect" title="5. proleterska crnogorska brigada">5. proleterska crnogorska brigada</a></li> <li><a href="/wiki/3._proleterska_sand%C5%BEa%C4%8Dka_brigada" class="mw-redirect" title="3. proleterska sandžačka brigada">3. proleterska sandžačka brigada</a></li> <li><a href="/wiki/10._hercegova%C4%8Dka_brigada" class="mw-redirect" title="10. hercegovačka brigada">10. hercegovačka brigada</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/7._banijska_divizija" class="mw-redirect" title="7. banijska divizija">7. banijska divizija</a> <ul><li><a href="/wiki/8._banijska_brigada" class="mw-redirect" title="8. banijska brigada">8. banijska brigada</a></li> <li><a href="/wiki/3._dalmatinska_brigada" class="mw-redirect" title="3. dalmatinska brigada">3. dalmatinska brigada</a> (početkom bitke bila u sastavu 1. divizije)</li></ul></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Odnos_snaga">Odnos snaga</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=5" title="Uredi odjeljak Odnos snaga" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=5" title="Uredi kôd odjeljka Odnos snaga"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Branko_%C5%A0otra_-_KANJON_SUTJESKE_(drvorez).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Branko_%C5%A0otra_-_KANJON_SUTJESKE_%28drvorez%29.jpg/220px-Branko_%C5%A0otra_-_KANJON_SUTJESKE_%28drvorez%29.jpg" decoding="async" width="220" height="341" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Branko_%C5%A0otra_-_KANJON_SUTJESKE_%28drvorez%29.jpg/330px-Branko_%C5%A0otra_-_KANJON_SUTJESKE_%28drvorez%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Branko_%C5%A0otra_-_KANJON_SUTJESKE_%28drvorez%29.jpg/440px-Branko_%C5%A0otra_-_KANJON_SUTJESKE_%28drvorez%29.jpg 2x" data-file-width="1686" data-file-height="2610" /></a><figcaption><a href="/wiki/Branko_%C5%A0otra" title="Branko Šotra">Branko Šotra</a>, Kanjon Sutjeske</figcaption></figure> <p>Odnos snaga bio je oko 117.000 neprijateljskih vojnika naspram 19.000 boraca <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">Narodnooslobodilačke vojske</a>.<sup id="cite_ref-ReferenceE_14-2" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceE-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Samo <a href="/wiki/7._SS_dobrovolja%C4%8Dka_gorska_divizija_Prinz_Eugen" title="7. SS dobrovoljačka gorska divizija Prinz Eugen">7. SS divizija Prinz Eugen</a> bila je brojnija od čitave Glavne operativne grupe NOVJ.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-1" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Pored toga, sukobljene nemačke i partizanske snage su u svakom pogledu bile neravnopravne: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Trupe se hrane svježim mesom, kobasicama, ranim povrćem i redovno dobijaju specijalno sledovanje čokolade, sušeno voće, omot koncentrata šećera i vitamina...<sup id="cite_ref-visitmycountry.net_11-1" class="reference"><a href="#cite_note-visitmycountry.net-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Iz izvještaja intendanta njemačke 369. divizije, tokom "Operacije Schwarz"</cite></div></blockquote> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Naš jelovnik na Košuru bio je raznovrstan: puževi, bukova kora, bukovo lišće, trava kiselica...<sup id="cite_ref-visitmycountry.net_11-2" class="reference"><a href="#cite_note-visitmycountry.net-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Iz sjećanja Mare Kusturić, učesnice Bitke na Sutjesci</cite></div></blockquote> <p>Operativna glavnina NOVJ sa sobom je imala i <a href="/wiki/Centralna_bolnica_NOVJ" title="Centralna bolnica NOVJ">centralnu bolnicu</a> sa oko 3000 ranjenika, od kojih su 1000 bili <a href="/wiki/Trbu%C5%A1ni_tifus" title="Trbušni tifus">tifusari</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Tok_borbi">Tok borbi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=6" title="Uredi odjeljak Tok borbi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=6" title="Uredi kôd odjeljka Tok borbi"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Na mestima <a href="/wiki/Tjenti%C5%A1te" title="Tjentište">Tjentište</a>, <a href="/wiki/Ljubin_Grob" class="mw-redirect" title="Ljubin Grob">Ljubin Grob</a>, <a href="/wiki/Vu%C4%8Devo" title="Vučevo">Vučevo</a>, <a href="/wiki/Bare_(Rudo)" title="Bare (Rudo)">Bare</a>, <a href="/w/index.php?title=Li%C4%8Dke_Kolibe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ličke Kolibe (stranica ne postoji)">Ličke Kolibe</a>, <a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%88%D1%83%D1%82%D0%B0" class="mw-redirect" title="Кошута">Košuta</a>, <a href="/wiki/Popov_Most" title="Popov Most">Popov Most</a>, <a href="/w/index.php?title=Milinklade&action=edit&redlink=1" class="new" title="Milinklade (stranica ne postoji)">Milinklade</a>, <a href="/wiki/Suha" title="Suha">Suha</a>, <a href="/wiki/Vrbnica" class="mw-disambig" title="Vrbnica">Vrbnica</a>, <a href="/w/index.php?title=Magli%C4%87_(planina)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Maglić (planina) (stranica ne postoji)">Maglić</a> i <a href="/wiki/Volujak" title="Volujak">Volujak</a>, koja leže u dolini reke <a href="/wiki/Sutjeska_(rijeka)" title="Sutjeska (rijeka)">Sutjeske</a> skoro mesec dana su se vodile teške i krvave borbe, pa je bitka zbog ovih mesta koja leže u dolini reke Sutjeske i dobila naziv „Bitka na Sutjesci“. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Početne_borbe_u_Crnoj_Gori"><span id="Po.C4.8Detne_borbe_u_Crnoj_Gori"></span>Početne borbe u Crnoj Gori</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=7" title="Uredi odjeljak Početne borbe u Crnoj Gori" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=7" title="Uredi kôd odjeljka Početne borbe u Crnoj Gori"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Glavni članak: <a href="/wiki/Prodor_NOVJ_u_Crnu_Goru_(1943)" title="Prodor NOVJ u Crnu Goru (1943)">Prodor NOVJ u Crnu Goru (1943)</a></i></div></dd></dl> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Oru%C4%91e_druge_brdske_baterije_artiljerijskog_diviziona_prve_proleterske_divizije_na_polo%C5%BEaju_%C5%A0ari%C4%87a_kr%C5%A1_kod_Mojkovca_17_maja_1943.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Oru%C4%91e_druge_brdske_baterije_artiljerijskog_diviziona_prve_proleterske_divizije_na_polo%C5%BEaju_%C5%A0ari%C4%87a_kr%C5%A1_kod_Mojkovca_17_maja_1943.jpg/220px-Oru%C4%91e_druge_brdske_baterije_artiljerijskog_diviziona_prve_proleterske_divizije_na_polo%C5%BEaju_%C5%A0ari%C4%87a_kr%C5%A1_kod_Mojkovca_17_maja_1943.jpg" decoding="async" width="220" height="324" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Oru%C4%91e_druge_brdske_baterije_artiljerijskog_diviziona_prve_proleterske_divizije_na_polo%C5%BEaju_%C5%A0ari%C4%87a_kr%C5%A1_kod_Mojkovca_17_maja_1943.jpg/330px-Oru%C4%91e_druge_brdske_baterije_artiljerijskog_diviziona_prve_proleterske_divizije_na_polo%C5%BEaju_%C5%A0ari%C4%87a_kr%C5%A1_kod_Mojkovca_17_maja_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Oru%C4%91e_druge_brdske_baterije_artiljerijskog_diviziona_prve_proleterske_divizije_na_polo%C5%BEaju_%C5%A0ari%C4%87a_kr%C5%A1_kod_Mojkovca_17_maja_1943.jpg/440px-Oru%C4%91e_druge_brdske_baterije_artiljerijskog_diviziona_prve_proleterske_divizije_na_polo%C5%BEaju_%C5%A0ari%C4%87a_kr%C5%A1_kod_Mojkovca_17_maja_1943.jpg 2x" data-file-width="1685" data-file-height="2478" /></a><figcaption>Oruđe druge brdske baterije artiljerijskog diviziona prve proleterske divizije na položaju Šarića krš kod Mojkovca 17 maja 1943</figcaption></figure> <p>Pošto je otpor Nemcima prilikom masovnog <a href="/wiki/Hap%C5%A1enje_%C4%8Detnika" class="mw-redirect" title="Hapšenje četnika">hapšenja četnika</a> 14. maja izostao, prve borbe su počele u zoru <a href="/wiki/15._5." title="15. 5.">15. maja</a>, protiv partizana na severu Crne Gore. Napad <a href="/wiki/1._brdska_divizija_(Njema%C4%8Dka)" title="1. brdska divizija (Njemačka)">1. brdske divizije</a> usledio je u trenutku kad je Vrhovni štab planirao zauzimanje Mojkovca i Kolašina, prema kojima su se već prikupljale jedinice 1. i 2. proleterske divizije.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-2" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Posle oštrih borbi u rejonu Mojkovca, jake nemačke snage potisle su delove 1. proleterske divizije. Vrhovni štab je ocenio napad 1. brigade 1. brdske divizije prema Šahovićima kao jači ispad, pa je <a href="/wiki/16._5." title="16. 5.">16. maja</a> naredio 1. proleterskoj diviziji da odbaci nemačke snage ka Limu i povrati položaje.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-3" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Kontranapad NOVJ je trebalo da počne <a href="/wiki/17._maj" class="mw-redirect" title="17. maj">17. maja</a> u zoru, ali u međuvremenu je stiglo pojačanje 1. brdske divizije, i potislo partizane.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-4" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Po vatri, upornosti neprijatelja, sadejstvu pešadije, artiljerije, tenkova i avijacije, komandant 1. proleterske divizije <a href="/wiki/Ko%C4%8Da_Popovi%C4%87" title="Koča Popović">Koča Popović</a> je procenio da to nije samo ispad ili »<a href="/wiki/Martovski_pregovori" title="Martovski pregovori">kršenje sporazuma</a>« sa Nemcima, već dobro pripremljena ofanziva.<sup id="cite_ref-KOČA_POPOVIĆ:_BELEŠKE_UZ_RATOVANJE_13-1" class="reference"><a href="#cite_note-KOČA_POPOVIĆ:_BELEŠKE_UZ_RATOVANJE-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Operacija "Švarc": vreme oblačno, kišovito. Jake komunističke snage pružaju žilav otpor pred 1. brdskoj diviziji.<sup id="cite_ref-Živković_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 18. maja 1943.</cite></div></blockquote> <p><a href="/wiki/18._maj" class="mw-redirect" title="18. maj">18. maja</a>, u dolini reke Platnice, 4. proleterska brigada okružila je delove motorizovanog odreda "Daumiler" (nemačke 1. brdske divizije). Međutim, jače nemačke snage iz pravca sela Lipova i Kolašina napale su s leđa i, nakon oštrih borbi, deblokirale okružene delove.<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Na osnovu neprekidnog nemačkog pritiska na svim pravcima, Vrhovni štab je 18. maja došao do uverenja da je otpočela ofanziva širih razmera, i da je okruženje Glavne operativne grupe na podrčju Crne Gore u toku.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-5" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/20._maj" class="mw-redirect" title="20. maj">20. maja</a> 1943. Vrhovni štab NOVJ doneo odluku da se težište operacija iz doline reka Pive, Tare i Lima prenese na severozapad i da se 1. proleterska divizija NOVJ prebaci prema Foči; da 7. divizija na levoj obali Ćehotine onemogući prodor neprijatelja; da 3. udarna divizija zatvori pravce Gacko - Pivska župa i Nikšić-Šavnik; da 2. proleterska divizija brani srednji tok Tare. Ovim pregrupisavanjem snaga izražena je namera štaba o proboju u istočnu Bosnu.<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Prema belešci 1. brdske divizije od 21. maja 1943, Nemci su partizane iz rejona Kolašina uspeli da potisnu isključivo uz pomoć četnika: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"> <p>Na sektoru 98. brdskog lovačkog puka bile su angažovane u planini jake četničke jedinice. One su izdržale jak udar komunista na Kolašin i povukle su se prema istoku pod borbom, usled nadmoćnog pritiska. One su bile prihvaćene od nemačkih četa koje su od Kolašina prodrle u planinu, te su silom prilika, zbog vrlo napregnute situacije i zbog nedostatka naših snaga, bile angažovane kao osiguravajući zastor i u međuprostoru nemačkih jedinica. </p><p> Bilo je to rešenje koje je nametnula nužda i samo takvom rešenju možemo zahvaliti što smo uspeli da u teškim borbama zauzmemo i očistimo visove zapadno od Kolašina, visove na kojima se nalazilo 2000—3000 komunista (naše snage su iznosile prvo samo 2, a kasnije 3 lovačke čete).<sup id="cite_ref-Beleška_sa_savetovanja_od_21._maja_1943_1-2" class="reference"><a href="#cite_note-Beleška_sa_savetovanja_od_21._maja_1943-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p></blockquote> <p><a href="/wiki/22._maj" class="mw-redirect" title="22. maj">22. maja</a> italijanski duče <a href="/wiki/Benito_Musolini" class="mw-redirect" title="Benito Musolini">Benito Musolini</a> naredio guverneru Crne Gore <a href="/wiki/Alessandro_Pirzio_Biroli" title="Alessandro Pirzio Biroli">Pirciju Biroliju</a> da italijanske divizije uzmu učešća u nemačkoj operaciji Švarc.<sup id="cite_ref-Hronologija_NOR_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-Hronologija_NOR-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Nakon što su italijanske jedinice nakon 10-ak dana ušle u <a href="/wiki/%C5%A0avnik" title="Šavnik">Šavnik</a>, su su pronašle svoja 3 tenka koji su im partizani oduzeli u borbama 2. maja.<sup id="cite_ref-BORBE_U_CRNOJ_GORI,_knjiga_5_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-BORBE_U_CRNOJ_GORI,_knjiga_5-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Pokušaj_proboja_preko_Drine"><span id="Poku.C5.A1aj_proboja_preko_Drine"></span>Pokušaj proboja preko Drine</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=8" title="Uredi odjeljak Pokušaj proboja preko Drine" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=8" title="Uredi kôd odjeljka Pokušaj proboja preko Drine"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Operacija "Švarc": Jake komunističke snage (14 km jugoistočno od Foče) prisilile 4. hrvatsku brigadu da se povuče.<sup id="cite_ref-Živković_15-1" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 22. maja 1943.</cite></div></blockquote> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Fo%C4%8Da_maj_1943.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Fo%C4%8Da_maj_1943.jpg/220px-Fo%C4%8Da_maj_1943.jpg" decoding="async" width="220" height="142" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Fo%C4%8Da_maj_1943.jpg/330px-Fo%C4%8Da_maj_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Fo%C4%8Da_maj_1943.jpg/440px-Fo%C4%8Da_maj_1943.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="517" /></a><figcaption>Nemačka <a href="/wiki/118._lova%C4%8Dka_divizija_(Njema%C4%8Dka)" title="118. lovačka divizija (Njemačka)">118. lovačka divizija</a> u toku borbi kod Foče, maja 1943.</figcaption></figure> <p>Nemci su pridavali veliki značaj borbama na pravcu <a href="/wiki/Fo%C4%8Da" title="Foča">Foča</a> — <a href="/wiki/%C4%8Celebi%C4%87i_(Fo%C4%8Da)" title="Čelebići (Foča)">Čelebić</a>, te su tamo preneli težište dejstva 118. lovačke divizije. <a href="/wiki/23._5." title="23. 5.">23. maja</a>, Vrhovni komandant je naredio Stabu 1. proleterske divizije da primi komandu nad svim jedinicama fočanskog sektora i energično napadne neprijateljske snage na frontu. <a href="/wiki/24._5." title="24. 5.">24. maja</a> pre podne, Nemci su odbačeni na Trovrh i Crni Vrh, gde su uz pomoć jake artiljerije i avijacije uspeli da se održe, i odbiju četiri uzastopna partizanska napada. </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Jaki neprijateljski napadi nedaleko od Foče (verovatno 4 komunističke brigade), očevidno, kako bi probili odbranu 118. divizije. Iz Sarajeva nam stiglo pojačanje.<sup id="cite_ref-Živković_15-2" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 24. maja 1943.</cite></div></blockquote> <p><a href="/wiki/25._maj" class="mw-redirect" title="25. maj">25. maja</a> ujutru, <a href="/wiki/1._proleterska_divizija" class="mw-redirect" title="1. proleterska divizija">1. proleterska divizija</a> je ponovo napala, uporno pokušavajući proboj nemačke odbrane na Trovrhu i Crnom Vrhu, u pravcu Foče. I ovaj partizanski napad je odbijen posle uvođenja u borbu pojačanja 118. divizije i snažnog dejstva artiljerije i avijacije.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-6" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>I dalje traje neprijateljski pritisak na Foču i to verovatno sa 6 brigada i sa ukupno 6000.<sup id="cite_ref-Živković_15-3" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 25. maja 1943.</cite></div></blockquote> <p>U međuvremenu, Nemci su odbacili partizanske snage na drugom delu fronta. 25. maja <a href="/wiki/369._legionarska_divizija" title="369. legionarska divizija">369. legionarska divizija</a> je krenula prema obroncima <a href="/wiki/Ljubi%C5%A1nja" title="Ljubišnja">Ljubišnje</a>, zauzela Popov Do (10 km od Čelebića) i ugrozila desni bok i pozadinu 1. proleterske divizije. Štab 1. proleterske divizije je oko podne obustavio napad i naredio povlačenje ka Ljubišnji. Time je pokušaj proboja preko Drine propao.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-7" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Međutim, NOVJ je i dalje držala prelaze na Tari, omogućivši uredno povlačenje snaga iz Sandžaka. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Borbe_za_mostobran_Vučevo"><span id="Borbe_za_mostobran_Vu.C4.8Devo"></span>Borbe za mostobran Vučevo</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=9" title="Uredi odjeljak Borbe za mostobran Vučevo" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=9" title="Uredi kôd odjeljka Borbe za mostobran Vučevo"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Partisans_on_Sutjeska_1943.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Partisans_on_Sutjeska_1943.jpg/220px-Partisans_on_Sutjeska_1943.jpg" decoding="async" width="220" height="131" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Partisans_on_Sutjeska_1943.jpg/330px-Partisans_on_Sutjeska_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Partisans_on_Sutjeska_1943.jpg/440px-Partisans_on_Sutjeska_1943.jpg 2x" data-file-width="2154" data-file-height="1283" /></a><figcaption>Jedinice 1. proleterske brigade po zauzeću Vučeva, dok se deli oskudno sledovanje hrane (početak juna).</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/22._maj" class="mw-redirect" title="22. maj">22. maja</a>, upućena su 2. bataljona <a href="/wiki/2._proleterska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="2. proleterska udarna brigada">2. proleterske brigade</a> na <a href="/wiki/Vu%C4%8Devo" title="Vučevo">Vučevo</a>, da uspostave »mostobran za slučaj potrebe« za povlačenje iz Sandžaka preko Sutjeske. Nakon neuspeha proboja kod Foče, <a href="/wiki/Sutjeska_(rijeka)" title="Sutjeska (rijeka)">reka Sutjeska</a> je u tom trenutku bila najslabiji deo nemačkog fronta, posednuta samo na dva mesta u dužini od preko 30 km.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-8" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/26._maj" class="mw-redirect" title="26. maj">26. maja</a> Vrhovni štab je rešio da proboj izvrši preko Vučeva i naredio 1. proleterskoj diviziji da zadrži neprijateljske snage kod Zlatnog Bora i da »po svaku cenu« osigura prelaz preko Tare kod brane Uzlup, koji je »od životne važnosti.«<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-9" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/27._maj" class="mw-redirect" title="27. maj">27. maja</a> je naređeno komandantu 1. proleterske divizije da snage prebaci na Pivsku planinu i do sutra preko Vučeva uputi <a href="/wiki/6._proleterska_isto%C4%8Dnobosanska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="6. proleterska istočnobosanska udarna brigada">6. istočnobosansku brigadu</a> u pomoć 2. proleterskoj brigadi. Kao dominirajuća tačka trebalo je posesti brdo Vučevo, napraviti koridor za prolaz preko Sutjeske, pravcem <a href="/wiki/Zelengora" title="Zelengora">Zelengore</a> i dalje u Bosnu. I Nemačka komanda je predvidela takvu mogućnost, pa je poslala prethodnicu da zauzme Vučevo. </p><p><a href="/wiki/27._maj" class="mw-redirect" title="27. maj">27. maja</a>, delovi 2. proleterske odbili su nemački napad i sprečili delove grupe »Anaker« da se probije ka <a href="/wiki/Tjenti%C5%A1te" title="Tjentište">Tjentištu</a>.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-10" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/29._maj" class="mw-redirect" title="29. maj">29. maja</a>, borbena grupa "Anaker" je napala i potisla Majevičku brigadu i 2. bataljon 2. proleterske brigade. Kada su stigli 6. istočnobosanska brigada i dva bataljona 1. proleterske brigade, partizani su borbom prsa u prsa uspeli da zbace Nemce i zagospodare ovom dominirajućom tačkom. Time je sprečen pokušaj zatvaranja prelaza preko <a href="/wiki/Piva" title="Piva">Pive</a>.<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Nakon toga, delovi 2. proleterske brigade držali su mostobran Vučevo sve do 5. juna, kada su na njega počele pristizati ostale snage Glavne operativne grupe.<sup id="cite_ref-Hronologija_NOR_18-1" class="reference"><a href="#cite_note-Hronologija_NOR-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"> <p>Bili smo na domaku Vučeva kad mi je ponestalo snage da nastavim pokret u koloni. Telo je gorelo, noge su se zaplitale i tamo gde nije bilo šiblja ni kamenja na stazi po kojoj smo se kretali. Ko zna kakve su mi se sve slike smenjivale pred očima, kakve želje navirale. Nisam gubio svest, ali često nisam ni bio svestan onog što činim, ni onog šta se oko mene dešava. </p><p> Osećanje da sam dospeo u Centralnu bolnicu bilo je teško. Tu dolaze teški ranjenici, tifusari i oni iznureni bolesnici koji otežavaju pokret brigade. I, eto, tu je i mene donela bolest, teška i opaka, koje sam se iznad svega plašio. Doneo me je tifus u vreme kad nije bilo baš nikakvih uslova za bolovanje.<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Gojko Knežević iz 3. krajiške brigade</cite></div></blockquote> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Prelazak_preko_Pive">Prelazak preko Pive</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=10" title="Uredi odjeljak Prelazak preko Pive" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=10" title="Uredi kôd odjeljka Prelazak preko Pive"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:2._proletaria_alla_Sutjeska.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/68/2._proletaria_alla_Sutjeska.jpg/220px-2._proletaria_alla_Sutjeska.jpg" decoding="async" width="220" height="162" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/68/2._proletaria_alla_Sutjeska.jpg/330px-2._proletaria_alla_Sutjeska.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/68/2._proletaria_alla_Sutjeska.jpg/440px-2._proletaria_alla_Sutjeska.jpg 2x" data-file-width="2080" data-file-height="1532" /></a><figcaption>Delovi 2. proleterske divizije prelaze reku Pivu, krajem maja 1943.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Delovi_prve_proleterske_divizije_na_gumenom_%C4%8Damcu_preko_Pive_krajem_maja_1943.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Delovi_prve_proleterske_divizije_na_gumenom_%C4%8Damcu_preko_Pive_krajem_maja_1943.jpg/220px-Delovi_prve_proleterske_divizije_na_gumenom_%C4%8Damcu_preko_Pive_krajem_maja_1943.jpg" decoding="async" width="220" height="148" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Delovi_prve_proleterske_divizije_na_gumenom_%C4%8Damcu_preko_Pive_krajem_maja_1943.jpg/330px-Delovi_prve_proleterske_divizije_na_gumenom_%C4%8Damcu_preko_Pive_krajem_maja_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Delovi_prve_proleterske_divizije_na_gumenom_%C4%8Damcu_preko_Pive_krajem_maja_1943.jpg/440px-Delovi_prve_proleterske_divizije_na_gumenom_%C4%8Damcu_preko_Pive_krajem_maja_1943.jpg 2x" data-file-width="2465" data-file-height="1662" /></a><figcaption>Delovi 1. proleterske divizije prelaze reku Pivu, krajem maja 1943.</figcaption></figure> <p>Od 27. maja, <a href="/wiki/3._udarna_divizija" class="mw-redirect" title="3. udarna divizija">3. udarnu diviziju</a> u zaštitnici su napadale jače nemačke snage, uključujući i pojačanja iz Podgorice. U toku dana je <a href="/wiki/7._SS_dobrovolja%C4%8Dka_gorska_divizija_Prinz_Eugen" title="7. SS dobrovoljačka gorska divizija Prinz Eugen">7. SS divizija</a> je desnim krilom napala 5. crnogorsku brigadu i zauzela Lukovo i Brestovački Vrh, a levim krilom, zajedno sa delovima grupe »Anaker«, potisnula 10. hercegovačku i 7. krajišku brigadu na desnu obalu Pive. Zatim je grupa »Anaker« produžila nastupanje ka <a href="/wiki/Mratinje" title="Mratinje">Mratinju</a>, najvažnijem prelazu na Pivi.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-11" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/28._maj" class="mw-redirect" title="28. maj">28. maja</a> Vrhovni štab je naredio 3. udarnoj diviziji da po svaku cenu drži položaje kod Mratinja, a 7. banijskoj diviziji da drži položaje na Đurđevića Tari, radi evakuacije iz Sandžaka. Ujutro <a href="/wiki/30._maj" class="mw-redirect" title="30. maj">30. maja</a>, usiljenim maršem i u poslednjem trenutku, na prelaz je stigao jedan bataljon <a href="/wiki/7._kraji%C5%A1ka_udarna_brigada" title="7. krajiška udarna brigada">7. krajiške brigade</a> i posle žešćih borbi odbacio Nemce. U toku noći 30/<a href="/wiki/31._5." title="31. 5.">31. maja</a> ka Mratinju su pristigle sve snage 7. krajiške brigade, a <a href="/wiki/31._maj" class="mw-redirect" title="31. maj">31. maja</a> i <a href="/wiki/1._6." title="1. 6.">1. juna</a> i 10. hercegovačka i 4. proleterska brigada, čime je obezbeđen prelaz.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-12" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/30._maj" class="mw-redirect" title="30. maj">30. maja</a> nemačko-bugarska borbena grupa "Ludviger", izbila je na reku <a href="/wiki/Tara_(rijeka)" title="Tara (rijeka)">Taru</a>. Povukavši se, <a href="/wiki/3._proleterska_sand%C5%BEa%C4%8Dka_brigada" class="mw-redirect" title="3. proleterska sandžačka brigada">3. proleterska sandžačka brigada</a> organizovala je odbranu kod <a href="/wiki/%C5%BDabljak" title="Žabljak">Žabljaka</a>, kako bi obezbedila povlačenje Glavne operativne grupe.<sup id="cite_ref-Hronologija_NOR_18-2" class="reference"><a href="#cite_note-Hronologija_NOR-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> U međuvremenu je 7. SS divizija slomila ogorčen otpor <a href="/wiki/5._proleterska_crnogorska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="5. proleterska crnogorska udarna brigada">5. crnogorske brigade</a> na prilazima <a href="/wiki/%C5%A0avnik" title="Šavnik">Šavniku</a>, i sutradan ušla u mesto, pripremajući se za napad ka <a href="/wiki/%C5%BDabljak" title="Žabljak">Žabljaku</a>. Dotle je italijanska divizija »Ferara« nastupala od Nikšića ka liniji Šavnik — Bare.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-13" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/31._maj" class="mw-redirect" title="31. maj">31. maja</a> nemačke i italijanske divizije (1. brdska, 7. SS, »Venecija« i »Ferara«) su uspostavile dodir i zatvorile obruč oko Glavne operativne grupe, osim na delu Sutjeske od Tjentišta do Suhe. Preko Pive je do tada uspelo da se prebaci sedam brigada, a još tri su bile na maršu ka Vučevu.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-14" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Prikupljanje jačih snaga NOVJ u međurečju Tare i Pive i držanje Vučeva, otkrilo je Nemcima da se težište operacije sa Durmitora prenosi u dolinu Sutjeske. Zato su prebacili još dve divizije radi zaposedanja njene obale.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-15" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/31._maj" class="mw-redirect" title="31. maj">31. maja</a> uveče Vrhovni štab je rešio da proširi brešu na Sutjesci i uspostavi mostobrane. <a href="/wiki/1._jun" class="mw-redirect" title="1. jun">1. juna</a> deo 6. istočnobosanske brigade je uspeo da pređe Sutjesku, ali je dejstvom 118. divizije odbačen nazad, nakon čega je 1. proleterska brigada upućena u pomoć. Međutim, 7. SS divizija je <a href="/wiki/2._jun" class="mw-redirect" title="2. jun">2. juna</a> preduzela napad između Pive i Sutjeske, i prinudila partizanske snage na odbranu.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-16" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/2._6." title="2. 6.">2. juna</a> na Vučevo je stigla <a href="/wiki/3._dalmatinska_brigada" class="mw-redirect" title="3. dalmatinska brigada">3. dalmatinska brigada</a> i preuzela položaje od 6. istočnobosanske brigade, koja je upućena k Tjentištu da pojača snage za proboj.<sup id="cite_ref-Hronologija_NOR_18-3" class="reference"><a href="#cite_note-Hronologija_NOR-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/3._6." title="3. 6.">3. juna</a> Vrhovni komandant <a href="/wiki/Josip_Broz_Tito" title="Josip Broz Tito">Tito</a> je sa Štabom prešao <a href="/wiki/Piva" title="Piva">Pivu</a> kod <a href="/wiki/Mratinci" title="Mratinci">Mratinca</a>, i zajedno sa <a href="/wiki/Centralna_bolnica_NOVJ" title="Centralna bolnica NOVJ">centralnom bolnicom</a> našao se u obruču u dolini Sutjeske. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Podela_snaga_NOVJ">Podela snaga NOVJ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=11" title="Uredi odjeljak Podela snaga NOVJ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=11" title="Uredi kôd odjeljka Podela snaga NOVJ"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Bombardowanie_pozycji_partyzant%C3%B3w_jugos%C5%82owia%C5%84skich_w_g%C3%B3rach_w_Czarnog%C3%B3rze._(2-527).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Bombardowanie_pozycji_partyzant%C3%B3w_jugos%C5%82owia%C5%84skich_w_g%C3%B3rach_w_Czarnog%C3%B3rze._%282-527%29.jpg/220px-Bombardowanie_pozycji_partyzant%C3%B3w_jugos%C5%82owia%C5%84skich_w_g%C3%B3rach_w_Czarnog%C3%B3rze._%282-527%29.jpg" decoding="async" width="220" height="153" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Bombardowanie_pozycji_partyzant%C3%B3w_jugos%C5%82owia%C5%84skich_w_g%C3%B3rach_w_Czarnog%C3%B3rze._%282-527%29.jpg/330px-Bombardowanie_pozycji_partyzant%C3%B3w_jugos%C5%82owia%C5%84skich_w_g%C3%B3rach_w_Czarnog%C3%B3rze._%282-527%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Bombardowanie_pozycji_partyzant%C3%B3w_jugos%C5%82owia%C5%84skich_w_g%C3%B3rach_w_Czarnog%C3%B3rze._%282-527%29.jpg/440px-Bombardowanie_pozycji_partyzant%C3%B3w_jugos%C5%82owia%C5%84skich_w_g%C3%B3rach_w_Czarnog%C3%B3rze._%282-527%29.jpg 2x" data-file-width="3500" data-file-height="2428" /></a><figcaption>Nemačke "štuke" bombarduju položaje partizana u Crnoj Gori.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Delovi_divizije_Princ_Eugen_prelaze_Sutjesku,_juna_1943.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Delovi_divizije_Princ_Eugen_prelaze_Sutjesku%2C_juna_1943.jpg/220px-Delovi_divizije_Princ_Eugen_prelaze_Sutjesku%2C_juna_1943.jpg" decoding="async" width="220" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Delovi_divizije_Princ_Eugen_prelaze_Sutjesku%2C_juna_1943.jpg/330px-Delovi_divizije_Princ_Eugen_prelaze_Sutjesku%2C_juna_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Delovi_divizije_Princ_Eugen_prelaze_Sutjesku%2C_juna_1943.jpg/440px-Delovi_divizije_Princ_Eugen_prelaze_Sutjesku%2C_juna_1943.jpg 2x" data-file-width="1280" data-file-height="870" /></a><figcaption>Njemačke jedinice prelaze rijeku Sutjesku na Borovnom juna 1943</figcaption></figure> <p>U neprekidnim dvadesetodnevnim borbama i marševima, tučene nemačkom avijacijom, jedinice NOVJ su bile premorene, izgladnele i znatno proređene, što se odrazilo na mogućnost vođenja daljih operacija. Nalazeći se u sve goroj situaciji iz časa u čas, Vrhovni štab NOVJ je <a href="/wiki/3._jun" class="mw-redirect" title="3. jun">3. juna</a> održao savetovanje u Mratinju, gde je odlučeno da se partizanska vojska podeli na dva dela - oni koji su već prešli Pivu da nastave ka istočnoj Bosni, a oni koji još nisu da se vrate preko rijeke <a href="/wiki/Tara_(rijeka)" title="Tara (rijeka)">Tare</a> u <a href="/wiki/Sand%C5%BEak" title="Sandžak">Sandžak</a>: </p> <ul><li>Glavna ili severna grupa, od deset brigada (1. i 2. proleterske divizije), sa Vrhovnim štabom, trebalo je da nastavi proboj preko Sutjeske u istočnu Bosnu;</li> <li>Savina ili južna grupa, od šest brigada (<a href="/wiki/Tre%C4%87a_udarna_divizija_NOVJ" class="mw-redirect" title="Treća udarna divizija NOVJ">3. udarne</a> i <a href="/wiki/Sedma_banijska_divizija" class="mw-redirect" title="Sedma banijska divizija">3. banijske divizije</a>), sa <a href="/wiki/Centralna_bolnica_NOVJ" title="Centralna bolnica NOVJ">tifusarima i ranjenicima</a>, da se probija nazad ka <a href="/wiki/Ljubi%C5%A1nja" title="Ljubišnja">Ljubišnji</a>, <a href="/w/index.php?title=Sinjajevina&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sinjajevina (stranica ne postoji)">Sinjajevini</a> ili <a href="/wiki/Golija_(Srbija)" title="Golija (Srbija)">Goliji</a>.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-17" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <p>Glavna grupa trebalo je da se probije iz okruženja divergentnim pravcima: </p> <ul><li>1. proleterska divizija pravcem Košur — Vrbnica, s ciljem da po prelasku komunikacije Foča — Kalinovik produži ofanzivna dejstva prema istočnoj Bosni;</li> <li>2. proleterska divizija krenula pravcem Suha — Gornje Bare — Konjske Vode, odakle će se, po proboju neprijateljske odbrane, skrenuti prema Obiju i Umoljanima, a zatim ofanzivno dejstvovati prema srednjoj Bosni.</li></ul> <p>Nemački general Liters je uvideo da su u međurečju Piva — Sutjeska koncentrisane jače snage NOVJ, koje je Vrhovni štab privukao s namerom da pokuša proboj. Grupisanjem jakih snaga na pravcu proboja i napadom preko Tare, Durmitora i Maglića, Liters je nameravao da "zbije" partizanske snage "na najuži prostor" između Pive i Sutjeske i da ih tu uništi.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-18" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Na prostoru oko kanjona Sutjeske i Suhe počele su žestoke borbe za okolne visove, koji su naizmenično padali u ruke i jednih i drugih. </p><p><a href="/wiki/5._jun" class="mw-redirect" title="5. jun">5. juna</a> u zoru, 1. proleterska divizija, uz podršku artiljerije, napala je glavninu nemačke 118. divizije, da bi proširila mostobran na Sutjesci i otvorila povoljniji pravac proboja. Snage 118. lovačke divizije, uz gubitke od nekoliko stotina mrtvih, uspele su da zadrže Košur i ostale utvrđene položaje na levoj obali Sutjeske.<sup id="cite_ref-Hronologija_NOR_18-4" class="reference"><a href="#cite_note-Hronologija_NOR-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Međutim, 1. proleterska divizija je uspela da zauzme Borovno i Mrkalje na desnoj obali, obezbedivši nešto slabiji pravac proboja. Tokom borbi, kod Popova Mosta je poginuo komandant 1. bataljona Majevičke brigade <a href="/wiki/Milinko_Cvitkovi%C4%87" class="mw-redirect" title="Milinko Cvitković">Milinko Cvitković</a>, a kod Borovna vodnik Fočanske omladinske čete 1. proleterske brigade <a href="/wiki/%C5%A0erif_Lojo" title="Šerif Lojo">Šerif Lojo</a>, obojica narodni heroji.<sup id="cite_ref-Hronologija_NOR_18-5" class="reference"><a href="#cite_note-Hronologija_NOR-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/6._jun" class="mw-redirect" title="6. jun">6. juna</a> uveče 1. proleterska brigada je upućena obilaznim pravcem ka Tjentištu, i potom dalje kroz Zelengoru. Malo kasnije, za njom je upućena 3. krajiška, a zatim i 2. proleterska brigada. <a href="/wiki/8._6." title="8. 6.">8. juna</a> Prva proleterska divizija je uspešno izbila u rejon Lučkih i Vrbničkih koliba na Zelengori.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-19" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bitka_na_Barama">Bitka na Barama</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=12" title="Uredi odjeljak Bitka na Barama" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=12" title="Uredi kôd odjeljka Bitka na Barama"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Glavni članak: <a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Barama_juna_1943.&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitka na Barama juna 1943. (stranica ne postoji)">Bitka na Barama juna 1943.</a></i></div></dd></dl> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Ranjenici_na_Sutjesci.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Ranjenici_na_Sutjesci.jpg/220px-Ranjenici_na_Sutjesci.jpg" decoding="async" width="220" height="156" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Ranjenici_na_Sutjesci.jpg/330px-Ranjenici_na_Sutjesci.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Ranjenici_na_Sutjesci.jpg/440px-Ranjenici_na_Sutjesci.jpg 2x" data-file-width="2149" data-file-height="1521" /></a><figcaption>Kolona 15. majevičke brigade u susretu sa ranjenicima <a href="/wiki/2._dalmatinska_proleterska_udarna_brigada" title="2. dalmatinska proleterska udarna brigada">2. dalmatinske brigade</a>, koji su ranjeni na Barama.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Ranjenici_2._dalmatinske_brigade_na_Milinkladama.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Ranjenici_2._dalmatinske_brigade_na_Milinkladama.jpg/220px-Ranjenici_2._dalmatinske_brigade_na_Milinkladama.jpg" decoding="async" width="220" height="157" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Ranjenici_2._dalmatinske_brigade_na_Milinkladama.jpg/330px-Ranjenici_2._dalmatinske_brigade_na_Milinkladama.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Ranjenici_2._dalmatinske_brigade_na_Milinkladama.jpg/440px-Ranjenici_2._dalmatinske_brigade_na_Milinkladama.jpg 2x" data-file-width="1472" data-file-height="1052" /></a><figcaption>Ranjenici <a href="/wiki/2._dalmatinska_proleterska_udarna_brigada" title="2. dalmatinska proleterska udarna brigada">2. dalmatinske brigade</a> na Milinkladama, 9. juna 1943.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/2._dalmatinska_brigada" class="mw-redirect" title="2. dalmatinska brigada">2. dalmatinska brigada</a> je dobila zadatak da obezbedi levi bok proboja <a href="/wiki/2._proleterska_divizija_NOVJ" title="2. proleterska divizija NOVJ">2. proleterske divizije</a> pravcem Suha — Zelengora, i brani položaj na Barama, kod Volujka, koji je postao poprište krvavih borbi. <a href="/wiki/5._jun" class="mw-redirect" title="5. jun">5. juna</a> nemačka borbena grupa "Anaker", iz 118. nemačke divizije, pokušala je da levom obalom Sutjeske izbije u rejon Tjentišta. Uz neprekidnu trodnevnu odbranu i gubitke od oko 235 mrtvih i nestalih, 2. dalmatinska brigada održala je svoje položaje u rejonu katuna Bare. Preživeli Dalmatinci tada su poslali čuvenu poruku Vrhovnom štabu: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Nijemci nadiru sve jačim snagama i sve upornije. <b>Mi smo izgubili dvije trećine svoga ljudstva, ali računajte na nas kao da smo u punom sastavu.</b><sup id="cite_ref-https://znaci.org/00001/33_7.pdf_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-https://znaci.org/00001/33_7.pdf-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Poruka Druge dalmatinske brigade Vrhovnom štabu, koju je potpisao komandant <a href="/wiki/Branko_Mirkovi%C4%87" title="Branko Mirković">Branko Mirković</a></cite></div></blockquote> <p><a href="/wiki/8._jun" class="mw-redirect" title="8. jun">8. juna</a> u 13 časova, nadmoćne nemačke snage (specijalni puk "Brandenburg", grupa "Anaker" i delovi 7. SS divizije "Princ Eugen"), pored nadljudskog otpora 2. dalmatinske brigade, zauzeli su Gornje Bare i presekli put za Zelengoru na predviđenom pravcu proboja, a breša na Sutjesci je sužena na svega 4 kilometra.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-20" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Tokom borbi na Barama poginuli su, pored mnogih drugih, komandir čete <a href="/wiki/Bo%C5%A1ko_%C5%BDuni%C4%87" title="Boško Žunić">Boško Žunić</a> i politički komesar čete <a href="/wiki/Drago_Markovi%C4%87" title="Drago Marković">Drago Marković</a> (iz 2. dalmatinske brigade), narodni heroji.<sup id="cite_ref-Hronologija_NOR_18-6" class="reference"><a href="#cite_note-Hronologija_NOR-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Kako 2. proleterska divizija nije izvršila proboj predviđenim pravcem Suha — Zelengora, Vrhovni štab NOVJ je sa kolonom 2. proleterske divizije noću 8/9. juna krenuo u pravcu Milinklada, pravcem proboja 1. proleterske divizije.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-21" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Istovremeno, Tito je naredio 2. dalmatinskoj brigadi napuštanje odbrane na Barama, ostavljajući je kao zaštitnicu na novom položaju.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-22" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ostavljanje_teških_ranjenika"><span id="Ostavljanje_te.C5.A1kih_ranjenika"></span>Ostavljanje teških ranjenika</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=13" title="Uredi odjeljak Ostavljanje teških ranjenika" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=13" title="Uredi kôd odjeljka Ostavljanje teških ranjenika"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Naročito teška situacija bila je na sektoru južne grupe, zaglavljene između Pive i Tare, koja niti je mogla da se vrati u Crnu Gori, niti da se probije ka Bosni. Dok partizani izviđaju Taru radi prelaska, Nemci napadaju s jugoistoka, izbijaju pred <a href="/wiki/%C5%BDabljak" title="Žabljak">Žabljak</a> i napreduju sa Talijanima ka Pivi. <a href="/wiki/5._jun" class="mw-redirect" title="5. jun">5. juna</a> južna grupa obaveštava Vrhovni štab o neuspehu forsiranja Tare i proboja u Sandžak, i predlaže da krenu za njima, preko Pive i Sutjeske. 6. juna 1943. Vrhovni štab naređuje južnoj grupi da se teški ranjenici sklone u rejonu Durmitora i Pivske planine, da jedinice zatečene na levoj obali Pive produže ka Zelengori, a ostale izvrše prodor u Sandžak ili ka Goliji.<sup id="cite_ref-DOKUMENTI_VRHOVNOG_ŠTABA,_knjiga_9_24-0" class="reference"><a href="#cite_note-DOKUMENTI_VRHOVNOG_ŠTABA,_knjiga_9-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Mnogi teški ranjenici ostavljeni pored puta zapomagali su da ih spasu ili ubiju: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Muklo, napregnuto naše nastupanje prekinuo je oslabeli zapomažući glas ranjenika iz žbunja nad putem čim smo zaokrenuli niz Tjentište: ‘<b>Drugovi, pomozite mi! Spasite me, drugovi! Drugovi, ne ostavljajte me!'</b>. Ali niko od nas nije prozborio, ni usporio korak...<sup id="cite_ref-Švarm_5-2" class="reference"><a href="#cite_note-Švarm-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite><a href="/wiki/Milovan_%C4%90ilas" title="Milovan Đilas">Milovan Đilas</a></cite></div></blockquote> <p>Već istog dana 7. SS divizija "Princ Eugen" zauzima <a href="/wiki/Mratinje" title="Mratinje">Mratinje</a> i <a href="/wiki/Magli%C4%87" title="Maglić">Maglić</a>, zatvarajući partizanima prelaz preko Pive. U drugom naređenju od 6. juna, Vrhovni štab nalaže južnoj grupi da obustavi pokret preko Pive, da sve jedinice i lakši ranjenici usiljenim maršem izvrše pokret pravcem Vučevo - Dragoš Sedlo - Suha i dalje k Zelengori.<sup id="cite_ref-DOKUMENTI_VRHOVNOG_ŠTABA,_knjiga_9_24-1" class="reference"><a href="#cite_note-DOKUMENTI_VRHOVNOG_ŠTABA,_knjiga_9-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/7._jun" class="mw-redirect" title="7. jun">7. juna</a> 1943. Vrhovni štab naređuje 7. diviziji, koja je prednjačila, da dvema brigadama zatvori pravce koji iz Mratinja ka Vučevu, obezbeđujući povlačenje ranjenika i prihvat Treće divizije.<sup id="cite_ref-DOKUMENTI_VRHOVNOG_ŠTABA,_knjiga_9_24-2" class="reference"><a href="#cite_note-DOKUMENTI_VRHOVNOG_ŠTABA,_knjiga_9-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Međutim, neka od poslatih naređenja Vrhovnog štaba nisu stigla.<sup id="cite_ref-DOKUMENTI_VRHOVNOG_ŠTABA,_knjiga_9_24-3" class="reference"><a href="#cite_note-DOKUMENTI_VRHOVNOG_ŠTABA,_knjiga_9-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Operacija "Švarc": sve govori, da je neprijatelj pojačao svoje položaje na planini Durmitor. U borbama kod Gackog neprijatelj ima velike gubitke (200 mrtvih). Sopstveni gubici: 10 mrtvih, 50 ranjenih. Uspešno delovanje vazduhoplova po neprijateljskim ciljevima na prostoru Mratinja, Tjentišta i Suha.<sup id="cite_ref-Živković_15-4" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 7. juna 1943.</cite></div></blockquote> <p><a href="/wiki/8._jun" class="mw-redirect" title="8. jun">8. juna</a> 1943. Vrhovni štab naređuje 7. diviziji "da jedinice učini lako pokretljivim" i usiljenim maršem izbije na Sutjesku.<sup id="cite_ref-DOKUMENTI_VRHOVNOG_ŠTABA,_knjiga_9_24-4" class="reference"><a href="#cite_note-DOKUMENTI_VRHOVNOG_ŠTABA,_knjiga_9-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/8._jun" class="mw-redirect" title="8. jun">8. juna</a> 3. divizija ponovo pokušava da forsira Taru, kod Uzlupa, ali drugu obalu već drže nemačko-italijanske snage, a nemačka avijacija bombarduje i mitraljira partizane. Nakon novog neuspeha, 3. udarna divizija, veoma proređena i iznurena teškim naporima i glađu, planira prelaz preko Pive i proboj preko Vučeva i Sutjeske za glavnom grupom. Divizija se, sa Centralnom bolnicom, uveče spusta u klisuru Pive i u toku noći otpočinje prebacivanje preko improvizovanog mosta. </p><p>Međutim, ni na pravcu ka Sutjesci nisu bolji izgledi za proboj, a mostobran Vučevo više nije u partizanskim rukama. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bombardovanje_Titovog_štaba"><span id="Bombardovanje_Titovog_.C5.A1taba"></span>Bombardovanje Titovog štaba</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=14" title="Uredi odjeljak Bombardovanje Titovog štaba" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=14" title="Uredi kôd odjeljka Bombardovanje Titovog štaba"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Tito_and_Ivan_Ribar_in_1943.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Tito_and_Ivan_Ribar_in_1943.jpg/220px-Tito_and_Ivan_Ribar_in_1943.jpg" decoding="async" width="220" height="308" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Tito_and_Ivan_Ribar_in_1943.jpg/330px-Tito_and_Ivan_Ribar_in_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Tito_and_Ivan_Ribar_in_1943.jpg/440px-Tito_and_Ivan_Ribar_in_1943.jpg 2x" data-file-width="1774" data-file-height="2480" /></a><figcaption><a href="/wiki/Ivan_Ribar" title="Ivan Ribar">Ivan Ribar</a> i ranjeni <a href="/wiki/Josip_Broz_Tito" title="Josip Broz Tito">Tito</a> na Sutjesci.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/9._6." title="9. 6.">9. juna</a> oko 9 časova nemačke snage, podržane snažnim dejstvom avijacije, ispoljile su jak pritisak na partizansku kolonu, nastojeći da po svaku cenu onemoguće kretanje jedinica 2. proleterske divizije prema 1. proleterskoj diviziji. Avijacija je neprekidno dejstvovala na uskoj prostoriji Milinklada, Ozren, selo Krekovi, nanoseći 2. proleterskoj diviziji ozbiljne gubitke.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-23" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Tom prilikom su nemački avioni bombardovali Vrhovni štab NOVJ u šumi <a href="/w/index.php?title=Milinklade&action=edit&redlink=1" class="new" title="Milinklade (stranica ne postoji)">Milinklade</a> u dolini <a href="/wiki/Hr%C4%8Davka" title="Hrčavka">Hrčavka</a>, i umalo uspjeli likvidirati partizanskog komandanta <a href="/wiki/Josip_Broz_Tito" title="Josip Broz Tito">Tita</a>. On je od eksplozije avionske bombe ranjen u ruku, dok su stradali mnogi njegovi pratioci: britanski kapetan <a href="/w/index.php?title=Bil_Stjuart&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bil Stjuart (stranica ne postoji)">Bil Stjuart</a>, titov lični patilac <a href="/wiki/%C4%90uro_Vujovi%C4%87" title="Đuro Vujović">Đuro Vujović</a>, komandant <a href="/wiki/%C4%8Cetvrta_proleterska_crnogorska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="Četvrta proleterska crnogorska udarna brigada">Četvrte proleterske udarne brigade</a> <a href="/wiki/Vasilije_%C4%90urovi%C4%87_Vako" title="Vasilije Đurović Vako">Vasilije Đurović Vako</a> i još nekoliko partizana.<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Titu je verovatno spaslo život što je preko njega skočio njegov <a href="/wiki/Vu%C4%8Djak" class="mw-redirect" title="Vučjak">vučjak</a>, koji je takođe poginuo: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>"Tito, ranjen u rame komadom bombe, ležao je pod telom svog alzaškog psa. I ja sam bio zakačen: moja leva cipela bila je razneta, hramao sam s lakom ranom na nozi."<sup id="cite_ref-Švarm_5-3" class="reference"><a href="#cite_note-Švarm-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite><a href="/wiki/Viljem_Dikin" class="mw-redirect" title="Viljem Dikin">Viljem Dikin</a></cite></div></blockquote> <p>Bio je to jedini slučaj u drugom svetskom ratu da je jedan Vrhovni komandant ranjen.<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Pukovnik <a href="/wiki/Savo_Orovi%C4%87" title="Savo Orović">Savo Orović</a> je malo potom svojim fotoaparatom ovekovečio Titovo ranjavanje pored jedne pećine, gde se skrivao Vrhovni štab. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Izvlačenje_7._banijske_divizije"><span id="Izvla.C4.8Denje_7._banijske_divizije"></span>Izvlačenje 7. banijske divizije</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=15" title="Uredi odjeljak Izvlačenje 7. banijske divizije" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=15" title="Uredi kôd odjeljka Izvlačenje 7. banijske divizije"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Vladimir_Nazor_prelazi_Pivu_7_juna_1943.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Vladimir_Nazor_prelazi_Pivu_7_juna_1943.jpg/220px-Vladimir_Nazor_prelazi_Pivu_7_juna_1943.jpg" decoding="async" width="220" height="152" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Vladimir_Nazor_prelazi_Pivu_7_juna_1943.jpg/330px-Vladimir_Nazor_prelazi_Pivu_7_juna_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Vladimir_Nazor_prelazi_Pivu_7_juna_1943.jpg/440px-Vladimir_Nazor_prelazi_Pivu_7_juna_1943.jpg 2x" data-file-width="2472" data-file-height="1709" /></a><figcaption>Pjesnik <a href="/wiki/Vladimir_Nazor" title="Vladimir Nazor">Vladimir Nazor</a> u poslednji čas prelazi Pivu, 7. lipnja 1943</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/9._jun" class="mw-redirect" title="9. jun">9. juna</a>, <a href="/wiki/7._banijska_divizija" class="mw-redirect" title="7. banijska divizija">7. banijska divizija</a>, koja je bila deo Južne grupe, sa oko 600 lakih ranjenika Centralne bolnice, između Kazana i sela Tjentišta prelazi reku Sutjesku.<sup id="cite_ref-Hronologija_NOR_18-7" class="reference"><a href="#cite_note-Hronologija_NOR-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ova divizija je Sutjesku je prešla u poslednji čas, a napad nemačke borbene grupe „Gertler“ kojim su <a href="/wiki/Nemci" class="mw-redirect" title="Nemci">Nemci</a> potpuno zatvorili obruč, zahvatio je njeno začelje. Nemci su tada zarobili oko 200 ranjenika, članova bolničkog osoblja i obezbeđenja, i gotovo sve ih streljali na licu mesta. O ovom događaju je dao izjavu potporučnik Wildner Reinhold: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>"Početkom juna 1943, za vrijeme operacije „Schwarz“, zarobljeno je, kako mi je to pričao potporučnik Wieck, na jednoj livadi između Sutjeske i visa Kikalo, oko 150 partizana. Kod raportiranja potporučnika o zarobljenim partizanima, komandant borbene grupe potpukovnik Tribukeit je rekao: „Ne mogu da vidim ove pse“, te je dao naređenje jednom komandiru čete da zarobljene partizane pobije mitraljezima. Po naređenju potpukovnika Görtler koje mi je prenio kapetan Kelz, ja sam izvršio streljanje nad 13 ljudi i jednom ženom. [...] Zarobljenici nisu pred streljanje izrazili nikakve želje. Bili su potpuno mirni iako su po svemu mogli zaključiti da će biti streljani."<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p></blockquote> <p>Dokle glavnina 7. banijske divizije hita od Sutjeske ka Milinkladi, dotle <a href="/wiki/3._udarna_divizija" class="mw-redirect" title="3. udarna divizija">3. udarna divizija</a> tek izbija na Vučevo, a njene zaštitnice se tek povlače preko reke Pive, gonjene u stopu od okupatora.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-24" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Tog i sledećeg dana Nemci i Italijani uspevaju da ubiju više stotina partizana na začelju kolone, gde su bili ranjeni i posustali od gladi i bolesti: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>U borbama dana 10-og i 9-og u zoni sjeverno od Maglića i u zoni između Pive i Tare, savezničke trupe su zadale partizanima sljedeće utvrđene gubitke: 548 i 190 zarobljenih. Oslobođena su 3 naša oficira i 8 vojnika koji su bili partizanski zarobljenici.<sup id="cite_ref-BORBE_U_CRNOJ_GORI,_knjiga_5_19-1" class="reference"><a href="#cite_note-BORBE_U_CRNOJ_GORI,_knjiga_5-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Izvještaj Komande 6. italijanskog armijskog korpusa za 11. juni 1943.</cite></div></blockquote> <p>7. banijsku diviziju uskoro prihvataju delovi 4. proleterske i 6. istočnobosanske brigade na Tisovom brdu i Ozrenu i ona se spaja sa glavninom snaga.<sup id="cite_ref-Hronologija_NOR_18-8" class="reference"><a href="#cite_note-Hronologija_NOR-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Savina 3. divizija ostaje daleko iza. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Proboj_iz_nemačkog_obruča"><span id="Proboj_iz_nema.C4.8Dkog_obru.C4.8Da"></span>Proboj iz nemačkog obruča</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=16" title="Uredi odjeljak Proboj iz nemačkog obruča" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=16" title="Uredi kôd odjeljka Proboj iz nemačkog obruča"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Zamisao_Koče_Popovića"><span id="Zamisao_Ko.C4.8De_Popovi.C4.87a"></span>Zamisao Koče Popovića</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=17" title="Uredi odjeljak Zamisao Koče Popovića" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=17" title="Uredi kôd odjeljka Zamisao Koče Popovića"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Ko%C4%8Da_Popovi%C4%87.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Ko%C4%8Da_Popovi%C4%87.jpg/220px-Ko%C4%8Da_Popovi%C4%87.jpg" decoding="async" width="220" height="276" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d7/Ko%C4%8Da_Popovi%C4%87.jpg 1.5x" data-file-width="289" data-file-height="362" /></a><figcaption><a href="/wiki/Ko%C4%8Da_Popovi%C4%87" title="Koča Popović">Koča Popović</a>, komandant <a href="/wiki/Prva_proleterska_divizija_NOVJ" class="mw-redirect" title="Prva proleterska divizija NOVJ">Prve proleterske divizije</a>, koji je poveo proboj kroz nemački obruč.</figcaption></figure> <p>Komandant 1. divizije <a href="/wiki/Ko%C4%8Da_Popovi%C4%87" title="Koča Popović">Koča Popović</a> je, nakon delimičnog uspeha velikog napada 5/<a href="/wiki/6._jun" class="mw-redirect" title="6. jun">6. juna</a> na Košur, Borovno i Popov Most, već <a href="/wiki/7._jun" class="mw-redirect" title="7. jun">7. juna</a> sa svoje dve brigade prodro u srce <a href="/wiki/Zelengora" title="Zelengora">Zelengore</a>. Njegovu ideju energičnog i brzog prodora sa Zelengore na sever Tito nije odobrio. Koča je ostao tu narednih dana, prateći kako se prostor sužava i nemačke kolone napreduju iz svih pravaca. Već <a href="/wiki/9._jun" class="mw-redirect" title="9. jun">9. juna</a> Koča se sa svoje dve brigade našao pod udarom glavnine 369. pešadijske divizije sa severa (kg Höhne), istoka (kg Wertmüller) i zapada (kg Fischer). </p><p><a href="/wiki/Ko%C4%8Da_Popovi%C4%87" title="Koča Popović">Komandant Koča</a> je došao na smelu ideju da svoju diviziju »provuče« besputicom ispod stena Lastve i Ozrena, prema Krekovima, pored Košura, posednutog jakim snagama 118. nemačke divizije, a onda preko Hrčave na Lučke kolibe. Prolaz je bio rizičan — neprijatelju ispred nosa! <sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Bez ičije suglasnosti i odobrenja, po sopstvenom nahođenju, nakon što je manjim grupama ispitao njemačke položaje, komandant Prve proleterske divizije naredio je 9. juna proboj na jedinom mogućem mjestu, Balinovcu.<sup id="cite_ref-Švarm_5-4" class="reference"><a href="#cite_note-Švarm-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/9._jun" class="mw-redirect" title="9. jun">9. juna</a> uveče Koča je zaključio da je dalje čekanje pogubno, poslao Titu kurira sa porukom da 1. divizija ujutru kreće u proboj, i preporučuje da ostali krenu za njim. Prema njegovoj zamisli, nemački položaji treba da budu bezobzirno pregaženi, i da se preko njih nastupanje nastavi u najbržem mogućem tempu. Koča se pobrinuo da obrazloženje o presudnom značaju ove borbe dopre do svakog borca i komandira. Pre početka glavnog boja naređeno je da se zakopa teško oružje, spali arhiva i svi konji zakolju za ishranu boraca. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Proboj_kod_Balinovca">Proboj kod Balinovca</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=18" title="Uredi odjeljak Proboj kod Balinovca" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=18" title="Uredi kôd odjeljka Proboj kod Balinovca"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Komandant_Danilo_Leki%C4%87_govori_borcima_uo%C4%8Di_proboja_na_Sutjesci.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Komandant_Danilo_Leki%C4%87_govori_borcima_uo%C4%8Di_proboja_na_Sutjesci.jpg/220px-Komandant_Danilo_Leki%C4%87_govori_borcima_uo%C4%8Di_proboja_na_Sutjesci.jpg" decoding="async" width="220" height="158" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Komandant_Danilo_Leki%C4%87_govori_borcima_uo%C4%8Di_proboja_na_Sutjesci.jpg/330px-Komandant_Danilo_Leki%C4%87_govori_borcima_uo%C4%8Di_proboja_na_Sutjesci.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Komandant_Danilo_Leki%C4%87_govori_borcima_uo%C4%8Di_proboja_na_Sutjesci.jpg/440px-Komandant_Danilo_Leki%C4%87_govori_borcima_uo%C4%8Di_proboja_na_Sutjesci.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="573" /></a><figcaption>Komandant Prve proleterske brigade <a href="/wiki/Danilo_Leki%C4%87" title="Danilo Lekić">Danilo Lekić</a> govori borcima uoči proboja.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/10._jun" class="mw-redirect" title="10. jun">10. juna</a>, uoči očekivanog uništenja partizana, zapovednik nemačkih trupa <a href="/wiki/Rudolf_L%C3%BCters" title="Rudolf Lüters">Rudolf Lüters</a> izdaje naređenje da nijedan čovek obruč na Sutjesci ne sme napustiti živ: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Jak neprijatelj u luku Sutjeska-Piva sabijen u najuži prostor; pouzdano utvrđeno da se među njima nalazi i Tito. <b>Poslednja je faza borbe, došao je čas potpunog uništenja Titove vojske.</b> Važnost naređenja: »Nijedan čovek sposoban za vojnu službu ne sme živ da napusti obruč, a žene pregledati da nisu preobučeni muškarci« mora se ponovo podvući trupama. Tito i pratioci su navodno u nemačkim uniformama. Proveriti vojničke knjižice.<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p></blockquote> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Proboj_na_Sutjesci.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Proboj_na_Sutjesci.jpg/220px-Proboj_na_Sutjesci.jpg" decoding="async" width="220" height="270" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Proboj_na_Sutjesci.jpg/330px-Proboj_na_Sutjesci.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Proboj_na_Sutjesci.jpg/440px-Proboj_na_Sutjesci.jpg 2x" data-file-width="2066" data-file-height="2538" /></a><figcaption>Proboj iz okruženja na Sutjesci (od 1. do 25. juna 1943. godine)</figcaption></figure> <p>Pred jutro <a href="/wiki/10._jun" class="mw-redirect" title="10. jun">10. juna</a>, <a href="/wiki/1._proleterska_udarna_brigada" title="1. proleterska udarna brigada">1. proleterska brigada</a> je izvršila napad kod sela Balinovac i razbila borbenu grupu Höhne iz <a href="/wiki/369._legionarska_divizija" title="369. legionarska divizija">369. legionarske divizije</a> na Zelengori.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-25" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Uspehu operacije veoma je doprineo komandant brigade <a href="/wiki/Danilo_Leki%C4%87" title="Danilo Lekić">Danilo Lekić</a>.<sup id="cite_ref-ReferenceD_31-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceD-31"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Dobro pamtim. <a href="/wiki/Danilo_Leki%C4%87" title="Danilo Lekić">Danilo Lekić</a> je komandovao: "Prva proleterska - juriš!!" I, verovatno, ja mislim da je to jedini put kad je cela Prva proleterska jurišala. Preko te čistine. Svi smo bili u istom streljačkom stroju. Prvi put,svi... I sve komande četa, i svi štabovi bataljona i štab brigade, i Španac (Danilo Lekic) i Plavi su bili u jurišu, i svi kuriri, i svi kuvari, i svi bolnicari... Sve je izaslo tu, koliko nas je bilo. Mi smo krenuli. I svi smo znali: nema nazad! Mi moramo tamo!<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite><a href="/wiki/Antonije_Isakovi%C4%87" title="Antonije Isaković">Antonije Isaković</a>, jedan od učesnika</cite></div></blockquote> <p>Nemački izveštaj konstatuje proboj fronta na jednom mestu: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Operacija "Švarc": neprijatelj dovlači pojačanje sa istoka preko Pive. Nakon teških borbi sa promenljivom srećom neprijatelju je pošlo za rukom, da na jednom mestu probije front kod 369 divizije. Most na Sutjesci je srušen. Neprijatelj ima velike ljudske i materijalne gubitke.<sup id="cite_ref-Živković_15-5" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 10. juna 1943.</cite></div></blockquote> <p>Komandant 1. proleterske divizije Koča Popović poslao je 10. juna depešu Vrhovnom komandantu <a href="/wiki/Josip_Broz_Tito" title="Josip Broz Tito">Titu</a>: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>»Predlažemo da i vi sa ostalim snagama krenete u našem pravcu, samo morate žuriti jer neprijatelj može zaposesti položaje koje smo očistili na prolazu.«<sup id="cite_ref-KOČA_POPOVIĆ:_BELEŠKE_UZ_RATOVANJE_13-2" class="reference"><a href="#cite_note-KOČA_POPOVIĆ:_BELEŠKE_UZ_RATOVANJE-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p></blockquote> <p>Ova pobeda je bila prvi tračak nade za izvlačenje partizanskih snaga iz obruča. U trenutku kada je glavnokomandujući general <a href="/wiki/Rudolf_Liters" class="mw-redirect" title="Rudolf Liters">Rudolf Liters</a> zaključio da je "<i>nastupila poslednja faza borbe — čas uništenja Titove armije do poslednjeg čoveka</i>" na Sutjesci i Pivskoj planini, i naredio trupama da "<i>nijedan čovek sposoban za vojsku ne sme živ napustiti opkoljeni prostor</i>", 1. proleterska divizija je preokrenula situaciju u partizansku korist, odbacivši nemačke snage sa Balinovca i Videža ka Jeleču i Konjskim Vodama. Do večeri je izbila u Zagorke, Trebičinu, na Pliješ, Repišta i Vis, pripremajući se za produženje napada ka Jeleču.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-26" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Komandant 1. proleterske divizije je 10. juna popodne radiogramom izvestio Vrhovni štab o proboju nemačke odbrane, i predložio da ostale snage krenu za njima. Istog dana, Vrhovni štab im odgovara da će i ostale snage nastaviti za njima, i naređuje 1. diviziji da preseče komunikaciju Kalinovik - Foča u rejonu <a href="/wiki/Jele%C4%8D" title="Jeleč">Jeleča</a>.<sup id="cite_ref-DOKUMENTI_VRHOVNOG_ŠTABA,_knjiga_9_24-5" class="reference"><a href="#cite_note-DOKUMENTI_VRHOVNOG_ŠTABA,_knjiga_9-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Borbe_na_koridoru_spasa">Borbe na koridoru spasa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=19" title="Uredi odjeljak Borbe na koridoru spasa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=19" title="Uredi kôd odjeljka Borbe na koridoru spasa"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Glavni članak: <a href="/wiki/Bitka_na_Ljubinom_grobu" title="Bitka na Ljubinom grobu">Bitka na Ljubinom grobu</a></i></div></dd></dl> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Delovi_2._proleterske_divizije_prelaze_Sutjesku_kod_Tjenti%C5%A1ta_8._juna_1943.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Delovi_2._proleterske_divizije_prelaze_Sutjesku_kod_Tjenti%C5%A1ta_8._juna_1943.jpg/220px-Delovi_2._proleterske_divizije_prelaze_Sutjesku_kod_Tjenti%C5%A1ta_8._juna_1943.jpg" decoding="async" width="220" height="193" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Delovi_2._proleterske_divizije_prelaze_Sutjesku_kod_Tjenti%C5%A1ta_8._juna_1943.jpg/330px-Delovi_2._proleterske_divizije_prelaze_Sutjesku_kod_Tjenti%C5%A1ta_8._juna_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Delovi_2._proleterske_divizije_prelaze_Sutjesku_kod_Tjenti%C5%A1ta_8._juna_1943.jpg/440px-Delovi_2._proleterske_divizije_prelaze_Sutjesku_kod_Tjenti%C5%A1ta_8._juna_1943.jpg 2x" data-file-width="2727" data-file-height="2393" /></a><figcaption>Delovi <a href="/wiki/2._proleterska_divizija_NOVJ" title="2. proleterska divizija NOVJ">2. proleterske divizije</a> prelaze Sutjesku kod Tjentišta 8. juna.</figcaption></figure> <p>Radi bezbednog prolaza, Vrhovni štab <a href="/wiki/9._jun" class="mw-redirect" title="9. jun">9. juna</a> naređuje da se posednu dominirajuće kote Velika Košuta i <a href="/wiki/Ljubin_grob" class="mw-redirect" title="Ljubin grob">Ljubin grob</a>, nazvane "koridori spasa". Košutu preuzima <a href="/wiki/7._kraji%C5%A1ka_brigada" class="mw-redirect" title="7. krajiška brigada">7. krajiška brigada</a>, dok <a href="/wiki/4._proleterska_crnogorska_brigada" class="mw-redirect" title="4. proleterska crnogorska brigada">4. proleterska crnogorska brigada</a> brani Ljubin Grob. U trenutku poslaska na položaj saznaju za bombardovanje štaba u kojem im je poginuo komandant brigade i ranjen Vrhovni komandant NOVJ.<sup id="cite_ref-https://znaci.org/00003/437.htm_33-0" class="reference"><a href="#cite_note-https://znaci.org/00003/437.htm-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Nemci čitavog dana besomučno napadaju na Ljubin Grob, ali borci iz <a href="/wiki/4._proleterska_crnogorska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="4. proleterska crnogorska udarna brigada">4. proleterske brigade</a>, i pored teških gubitaka, uspevaju sačuvati prolaz. </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Sve što je u našoj moći učinit ćemo da zadržimo Nijemce. <b>Dok god budete čuli na Ljubinom grobu pucanj naših pušaka, Nijemci neće proći. A kad toga ne bude, znajte da na njemu nema više živih proletera.</b><sup id="cite_ref-Švarm_5-5" class="reference"><a href="#cite_note-Švarm-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-https://znaci.org/00001/33_7.pdf_23-1" class="reference"><a href="#cite_note-https://znaci.org/00001/33_7.pdf-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Poslednja poruka 2. čete 3. bataljona 4. crnogorske proleterske brigade Vrhovnom štabu</cite></div></blockquote> <p>U borbama za koridore spasa, 3. bataljon 4. proleterske brigade gubi trećinu boraca, a u 1. četi 1. bataljona 2. proleterske brigade u stroju ostaje svega 9 boraca.<sup id="cite_ref-Hronologija_NOR_18-9" class="reference"><a href="#cite_note-Hronologija_NOR-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Pri kraju dana proleteri s Ljubina groba nisu za Nijemce više bili obični ljudi, već »đavoli iz samog pakla«, kako je rekao jedan njemački zarobljeni vojnik.<sup id="cite_ref-https://znaci.org/00001/33_7.pdf_23-2" class="reference"><a href="#cite_note-https://znaci.org/00001/33_7.pdf-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Predveče ovu brigadu smenjuje <a href="/wiki/10._hercegova%C4%8Dka_proleterska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="10. hercegovačka proleterska udarna brigada">10. hercegovačka</a>. </p><p>Nakon vesti o proboju kod Balinovca, Vrhovni komandant <a href="/wiki/10._jun" class="mw-redirect" title="10. jun">10. juna</a> naređuje da prikupljene snage uveče krenu za 1. proleterskom divizijom, bez odlaganja. Međutim, Nemci svim silama nastoje da spreče izvlačenje partizanske glavnine. Istog dana, delovi nemačke 118. lovačke i 369. legionarske divizije, uz podršku avijacije, pokušavaju da onemoguće proboj glavnine NOVJ. Tog dana <a href="/wiki/Luftwaffe" title="Luftwaffe">Luftwaffe</a> vrši 63 borbena leta, a delovi 2. proleterske brigade uspevaju da obore jedan avion.<sup id="cite_ref-Hronologija_NOR_18-10" class="reference"><a href="#cite_note-Hronologija_NOR-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Na uskom koridoru, partizanska kolona izložena je nemačkoj vatri sa obe strane. U bolnici 4. proleterske brigade ponovo je teško ranjen zamenik komandanta bataljona <a href="/wiki/Vojin_Kanti%C4%87" title="Vojin Kantić">Vojin Kantić</a>, koji izvršava samoubistvo da ne bi bio teret svojoj jedinici.<sup id="cite_ref-Hronologija_NOR_18-11" class="reference"><a href="#cite_note-Hronologija_NOR-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Do večeri 10. juna, na Lučke Kolibe stižu sve tri brigade <a href="/wiki/7._banijska_divizija_NOVJ" title="7. banijska divizija NOVJ">7. banijske divizije</a> sa 600 lakih ranjenika Centralne bolnice, tako da 2. proleterska divizija i 6. bosanska, 7. krajiška i Majevička brigada 1. proleterske divizije, zajedno sa Vrhovnim štabom, noću 10/<a href="/wiki/11._jun" class="mw-redirect" title="11. jun">11. juna</a> kreću sa Zelengore na sever, ka Jeleču, u dve kolone. Prodirući ka Balinovcu, jedinice sve vreme vode jače borbe, jer Nemci pokušavaju da zatvore brešu.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-27" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Nastavak_proboja_1._proleterske_divizije">Nastavak proboja 1. proleterske divizije</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=20" title="Uredi odjeljak Nastavak proboja 1. proleterske divizije" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=20" title="Uredi kôd odjeljka Nastavak proboja 1. proleterske divizije"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Germans_on_Sutjeska_1943.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Germans_on_Sutjeska_1943.jpg/220px-Germans_on_Sutjeska_1943.jpg" decoding="async" width="220" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Germans_on_Sutjeska_1943.jpg/330px-Germans_on_Sutjeska_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/Germans_on_Sutjeska_1943.jpg/440px-Germans_on_Sutjeska_1943.jpg 2x" data-file-width="2151" data-file-height="1469" /></a><figcaption>Teški mitraljez <a href="/wiki/369._legionarska_divizija" title="369. legionarska divizija">369. vražje divizije</a> na položaju kod Vrbnice 10. juna</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Vra%C5%BEja_divizija_na_Zelengori_1943.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Vra%C5%BEja_divizija_na_Zelengori_1943.jpg/220px-Vra%C5%BEja_divizija_na_Zelengori_1943.jpg" decoding="async" width="220" height="275" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Vra%C5%BEja_divizija_na_Zelengori_1943.jpg/330px-Vra%C5%BEja_divizija_na_Zelengori_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Vra%C5%BEja_divizija_na_Zelengori_1943.jpg/440px-Vra%C5%BEja_divizija_na_Zelengori_1943.jpg 2x" data-file-width="1469" data-file-height="1837" /></a><figcaption>Vražja divizija na Zelengori 1943</figcaption></figure> <p>Istovremeno, <a href="/wiki/Tre%C4%87a_kraji%C5%A1ka_proleterska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="Treća krajiška proleterska udarna brigada">Treća krajiška brigada</a> razbila je bataljon borbene grupe Fischer. Njen komandant <a href="/wiki/Nikola_Karanovi%C4%87" title="Nikola Karanović">Nikola Karanović</a> opisuje noće borbe od <a href="/wiki/11._jun" class="mw-redirect" title="11. jun">11. juna</a>: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Posle nekoliko časova borbe prsa u prsa, neprijatelj je delimično uništen, a potom i sasvim razbijen. U ovome je naročito značajna bila uloga 3. bataljona, koji je, energično napadajući neprijatelju u leđa, načinio pravi rusvaj u njegovim redovima. Pritisnuti s fronta i iz pozadine, mnogi Nemci, u opštoj panici i pometnji, koje je mrak činio još užasnijim, nisu pronašli boljeg puta, sem da glavačke skaču niz strme stene, ostajući tako razmrskani u podnožju tih stena ili viseći na drveću što je iz pukotina ovih izraslo. Ličili su, ti Nemci, na stada divokoza, koje, pritešnjene sa svih strana, goničima, rađe skaču u provaliju nego da se "predaju" progoniteljima. Žao nam je samo što zbog noći nismo mogli da posmatramo te smrtonosne akrobacije Hitlerovih "nadljudi".<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite><a href="/wiki/Nikola_Karanovi%C4%87" title="Nikola Karanović">Nikola Karanović</a>, komandant 3. krajiške brigade</cite></div></blockquote> <p>Borci su jurnuli uz brdo Pliješ sa željom da otmu pukovsku zastavu, ali je zamenik komandanta divizije <a href="/wiki/Vaso_Jovanovi%C4%87" title="Vaso Jovanović">Vaso Jovanović</a> naredio da se bez zadržavanja grabi na sever, prema cesti <a href="/wiki/Fo%C4%8Da" title="Foča">Foča</a>-<a href="/wiki/Kalinovik" title="Kalinovik">Kalinovik</a>. Tokom sledećeg dana obe brigade pregazile su reorganizovane ostatke borbene grupe Höhne, razbile borbenu grupu Wertmüller koja je pokušala da se umetne sa istoka, i naterali u bekstvo poslednja pojačanja iz rezerve. </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Grupa „Hene" je u toku svoga napada naišla na žestok neprijateljski protivnapad. Prema svim raspoloživim informacijama, izgleda da je neprijatelj na ovom mestu koncentrisao sve snage radi energičnog proboja. Borbeni moral borbene grupe je, zbog prethodne jake vatre iz minobacača i mitraljeza, bio veoma poljuljan i nije mogao više da izdrži jak pritisak. I pored upornog nastojanja oficira, borci su se povukli na polazni položaj.<sup id="cite_ref-ReferenceA_35-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-35"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Izveštaj 369. "Vražje" divizije o borbama na Sutjesci</cite></div></blockquote> <p>Za 48 sati dve brigade savladale su izrazito težak teren sa rastojanjem od 20 km vazdušne linije, praktično neprekidno savlađujući otpor osam puta brojnijeg neprijatelja, koji je učestalo pokušavao protivnapade, stalno uvodeći nove snage. O ovom proboju general Ler je izvestio i komandu u Berlinu nazvavši ga lokalnim probojem. </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Na dan 12. 6. u 04,00 časa pojavili su se prvo pojedini borci, zatim cela odeljenja iz sastava II/724. puka u potpunom neredu, krećući se istočno od Jeleča kroz divizijska osiguranja pozadinskih delova. Komandiri odeljenja su izjavili da je njihov bataljon razbijen i da su partizani izvršili proboj. Dobili su naređenje da se povlače u pravcu Sarajeva.<sup id="cite_ref-ReferenceA_35-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-35"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Izveštaj 369. "Vražje" divizije o borbama na Sutjesci</cite></div></blockquote> <p><a href="/wiki/Prva_proleterska_divizija_NOVJ" class="mw-redirect" title="Prva proleterska divizija NOVJ">Prva proleterska divizija</a> u rejonu Miljevine je razbila i drugi neprijateljski obruč i omogućila proboj iz okruženja svih jedinica. Vrhovni štab, 2. proleterska, 7. divizija i delovi bolnice — svi su pošli za 1. proleterskom divizijom.<sup id="cite_ref-KOČA_POPOVIĆ:_BELEŠKE_UZ_RATOVANJE_13-3" class="reference"><a href="#cite_note-KOČA_POPOVIĆ:_BELEŠKE_UZ_RATOVANJE-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Jedinice prve proleterske divizije su štitile prolaz jedinicama koje su išle za njima.<sup id="cite_ref-ReferenceD_31-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceD-31"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bezizlaz_Savine_3._divizije">Bezizlaz Savine 3. divizije</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=21" title="Uredi odjeljak Bezizlaz Savine 3. divizije" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=21" title="Uredi kôd odjeljka Bezizlaz Savine 3. divizije"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Glavni članak: <a href="/wiki/3._udarna_divizija_NOVJ" title="3. udarna divizija NOVJ">3. udarna divizija NOVJ</a></i></div></dd></dl> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:German,_Italian_and_Bulgarian_flags_on_Durmitor_1943.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/German%2C_Italian_and_Bulgarian_flags_on_Durmitor_1943.jpg/220px-German%2C_Italian_and_Bulgarian_flags_on_Durmitor_1943.jpg" decoding="async" width="220" height="291" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/German%2C_Italian_and_Bulgarian_flags_on_Durmitor_1943.jpg/330px-German%2C_Italian_and_Bulgarian_flags_on_Durmitor_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/German%2C_Italian_and_Bulgarian_flags_on_Durmitor_1943.jpg/440px-German%2C_Italian_and_Bulgarian_flags_on_Durmitor_1943.jpg 2x" data-file-width="1521" data-file-height="2009" /></a><figcaption>Isticanje nemačke, italijanske i bugarske zastave na Bobotovom Kuku, na Durmitoru, juna 1943.</figcaption></figure> <p>Položaj <a href="/wiki/3._udarna_divizija_NOVJ" title="3. udarna divizija NOVJ">3. udarne divizije</a> pogoršavao se svakog časa. Nakon što su Nemci zatvorili poslednju pokotinu, divizija <a href="/wiki/Sava_Kova%C4%8Devi%C4%87" title="Sava Kovačević">Save Kovačevića</a> ostala je u neprijateljskom obruču između Pive i <a href="/wiki/Sutjeska_(rijeka)" title="Sutjeska (rijeka)">Sutjeske</a>, koji obrazuju <a href="/wiki/7._SS_dobrovolja%C4%8Dka_gorska_divizija_Prinz_Eugen" title="7. SS dobrovoljačka gorska divizija Prinz Eugen">7. SS divizija</a>, <a href="/wiki/118._lova%C4%8Dka_divizija_(Njema%C4%8Dka)" title="118. lovačka divizija (Njemačka)">118. lovačka divizija</a>, <a href="/wiki/1._brdska_divizija_(Njema%C4%8Dka)" title="1. brdska divizija (Njemačka)">1. brdska divizija</a> i italijanska divizija "Ferara". Opterećena ranjenima i bolesnima, proređena i iscrpena neprekidnim borbama i glađu, ona se <a href="/wiki/10._jun" class="mw-redirect" title="10. jun">10. juna</a> obrela na divljem <a href="/wiki/Vu%C4%8Devo" title="Vučevo">Vučevu</a>, okružena sa svih strana i izložena dejstvu nemačke artiljerije i avijacije.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-28" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Kada 3. divizija izbija na reku Sutjesku, Nemci već drže otvrđenu suprotnu obalu jačim snagama. Uprkos svemu, komandant Sava izdaje zapovest za forsiranje Sutjeske i proboj ka Zelengori. 1. dalmatinska brigada (bez jednog bataljona) i 1. bataljon 5. crnogorske brigade obrazuju čelni ešelon i, po podne, kreću da obrazuju mostobran. A 5. crnogorska brigada drži zaštitnicu, jer jake neprijateljske snage nadiru preko Maglića i Vučeva. </p><p><a href="/wiki/11._jun" class="mw-redirect" title="11. jun">11. juna</a> Sava Kovačević radiogramom traži od Vrhovnog štaba da im uputi pomoć. Isto popodne, prvi ešelon uspešno forsira Sutjesku i razbija Nemce između Tjentišta i Kazana. No, Nemci te noći, sa pristiglim pojačanjima, razbijaju prvi ešelon, koji se neorganizovano probija ka Lučkim i Vrbničkim Kolibama. Ipak, ne odustaje se od proboja preko Sutjeske, jer su uslovi na ostalim pravcima još gori.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-29" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/12._jun" class="mw-redirect" title="12. jun">12. juna</a> <a href="/wiki/Tito" class="mw-redirect" title="Tito">Tito</a> radiogramom obaveštava 3. diviziju da joj ne može uputiti potrebnu pomoć, zbog teške situacije ostalih snaga, i naređuje diviziji proboj preko Sutjeske, a u slučaju neuspeha da se raščlani u bataljone i čete i noću kroz šume prebaci na Borač, gde će čekati snage za prihvat. To je bila poslednja veza između Vrhovnog štaba i 3. divizije.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-30" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Odlučeno je da proboj otpočne u sumrak. Položaj 3. divizije postao je praktično bezizlazan - prvi ešelon nije uspeo obrazovati mostobran, a za proboj se može angažovati jedva 1.500-1.800 boraca, naspram preko 40.000 neprijatelja koji ih drže u obruču.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-31" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Poslednji_juriš_Save_Kovačevića"><span id="Poslednji_juri.C5.A1_Save_Kova.C4.8Devi.C4.87a"></span>Poslednji juriš Save Kovačevića</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=22" title="Uredi odjeljak Poslednji juriš Save Kovačevića" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=22" title="Uredi kôd odjeljka Poslednji juriš Save Kovačevića"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Glavni članak: <a href="/wiki/Sava_Kova%C4%8Devi%C4%87" title="Sava Kovačević">Sava Kovačević</a></i></div></dd></dl> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Sava_Kova%C4%8Devi%C4%87.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/sh/thumb/5/5b/Sava_Kova%C4%8Devi%C4%87.jpg/220px-Sava_Kova%C4%8Devi%C4%87.jpg" decoding="async" width="220" height="309" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/sh/5/5b/Sava_Kova%C4%8Devi%C4%87.jpg 1.5x" data-file-width="249" data-file-height="350" /></a><figcaption><a href="/wiki/Sava_Kova%C4%8Devi%C4%87" title="Sava Kovačević">Sava Kovačević</a>, čuveni komandant <a href="/wiki/Tre%C4%87a_udarna_divizija_NOVJ" class="mw-redirect" title="Treća udarna divizija NOVJ">3. udarne divizija</a>, poginuo u pokušaju proboja na Sutjesci.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/12._jun" class="mw-redirect" title="12. jun">12. juna</a> uveče, dok se 3. divizija na Dragoš Sedlu spremala za pokret preko Sutjeske, delovi 118. lovačke divizije preduzeli su napad, ugrozivši glavninu snaga i bolnicu. Mada su Nemci protivnapadom 5. crnogorske brigade odbačeni, to je odložilo forsiranje Sutjeske za celu noć i značajno poremetilo planirani borbeni poredak.<sup id="cite_ref-Hronologija_NOR_18-12" class="reference"><a href="#cite_note-Hronologija_NOR-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Tako su bataljoni 5. crnogorske brigade, od kojih je trebalo obrazovati zaštitnicu, prvi izbili na Sutjesku.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-32" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Oni su u zoru <a href="/wiki/13._jun" class="mw-redirect" title="13. jun">13. juna</a>, zajedno sa delovima drugih jedinica, otpočeli prelaz reke i izbili pred Košur, Tjentište i Ozren, a glavnina <a href="/wiki/3._proleterska_sand%C5%BEa%C4%8Dka_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="3. proleterska sandžačka udarna brigada">3. sandžačke brigade</a> obezbeđivala je proboj sa desne obale.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-33" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Napad oslabljenih delova 3. divizije zadržavale su jake snage 118. lovačke i 7. SS divizije sa utvrđenih položaja. <a href="/wiki/Rudolf_Primorac" title="Rudolf Primorac">Rudolf Primorac</a>, načelnik štaba divizije, priseća se apatije koja je vladala usled dugotrajne iscrpljenosti, uzastopnih juriša i opšte situacije: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"> <p>Štab divizije, pod pritiskom sve kritičnije situacije i odgovornosti za jedinice i ranjenike, ispoljavao je poslednjih dana znake nervoze, kolebanja i neodlučnosti u traženju rešenja. Kriza u štabu dostigla je kulminaciju na Vučevu i pred Sutjeskom, 10, 11. i 12. juna, a odluke donešene u tom vremenu nose vidljive simptome te krize. Pokret štaba divizije posle prelaska reke, 13. juna u zoru, izvršen je potpuno otkriveno, sa malim obezbeđenjem (oko 30 boraca prateće čete), neposredan izlazak pred bunkere i sam juriš štaba divizije na neprijatelja isključili su njegov svaki veći uticaj na tok i razvoj borbe. </p><p> Jedinice, štabovi i komande izmešali su se u streljačkom stroju; ranjenici na konjima, bolničarke, delovi komora, pod pritiskom neprijatelja iz pozadine, ulazili su u streljački stroj i zajedno sa ostalima vršili uzastopne juriše, bez ikakvog zaklanjanja, i ginuli. Oni koji su se ipak probili postigli su to više slučajno, nailazeći na slabije tučene prostore.<sup id="cite_ref-Primorac_III_36-0" class="reference"><a href="#cite_note-Primorac_III-36"><span class="cite-bracket">[</span>36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p></blockquote> <p>Partizanske snage koje su vršile proboj nemačkih položaja na Košuru, tek posle nekoliko juriša i uz velike žrtve uspele su da zauzmu prvu liniju <a href="/wiki/Bunker" title="Bunker">bunkera</a>. U jednom od juriša herojski je poginuo i sam komandant divizije <a href="/wiki/Sava_Kova%C4%8Devi%C4%87_Mizara" class="mw-redirect" title="Sava Kovačević Mizara">Sava Kovačević Mizara</a>, što je izazvalo veliku potištenost među borcima: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Mi smo krenili u juriš da se izvučemo iz obruča, misleći da su Nijemci samo na vrhu brda. Kad smo dogovarali juriš, neko do mene je pita Savu u kojem ćemo pravcu jurišat, i Sava pokaže na vrh brda: “Tamo đe su Nijemci.“ Pala je komanda da se formiramo u streljački stroj, i ja čujem poznati Savin glas: „Prenesi lijevo i desno!“ Ali nismo znali da su Nijemci došli još bliže, da su u rovovima već na kraju livade. I mi razvijemo streljački stroj i krenemo u juriš, a oni nas dočekali rafalima. Okrenem se oko sebe i vidim: pop kleči i plače. I kaže: “Kuku lele, umro Sava.“ I plače pop: “Pogibe Sava.“ A ja mislija, kako se moj komandant bataljona isto zva Sava, da je poginija on, a ne pravi Sava. I ja dođem do njega i vidim: bogami, pravi Sava. Rupa na čelu, krv oko glave, kosa mu sva zalipljena unazad od krvi.<sup id="cite_ref-Jakovčević_8-1" class="reference"><a href="#cite_note-Jakovčević-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Sećanje jednog od partizanskih boraca</cite></div></blockquote> <p>Na levom krilu, delovi 5. crnogorske i bataljon 2. dalmatinske probili su se kroz šume Ozrena, u toku noći produžujući za prvim ešelonom ka Lučkim i Vrbničkim Kolibama. Ostaci Savinih snaga potom pokušavaju proboj prema Ozrenu, ali bez uspeha, i koncentričnim nemačkim napadom ubrzo bivaju razbijeni. U toku noći 13/<a href="/wiki/14._jun" class="mw-redirect" title="14. jun">14. juna</a>, ostaci 3. divizije pokušavaju da se između Ozrena i Suhe probiju ka Zelengori, ali u tome uspevaju samo pojedine grupe i manji broj ranjenika.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-34" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Prilikom očajničkog proboja 3. divizije poginulo je bar dvanaest narodnih heroja: legendarni komandant <a href="/wiki/Sava_Kova%C4%8Devi%C4%87" title="Sava Kovačević">Sava Kovačević</a>, njegov kurir <a href="/wiki/Veselin_%C4%90urovi%C4%87" title="Veselin Đurović">Veselin Đurović</a>, obaveštajni oficir 3. udarne divizije <a href="/wiki/Du%C5%A1an_Bojovi%C4%87" title="Dušan Bojović">Dušan Bojović</a>, zamenik komandanta 3. proleterske brigade <a href="/w/index.php?title=Mom%C4%8Dilo_Stanojevi%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Momčilo Stanojević (stranica ne postoji)">Momčilo Stanojević</a>; politički komesari 2. i 3. bataljona <a href="/w/index.php?title=Stevo_Baljevi%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stevo Baljević (stranica ne postoji)">Stevo Baljević</a> i <a href="/wiki/Nikola_Lje%C5%A1kovi%C4%87" title="Nikola Lješković">Nikola Lješković</a>, referent saniteta brigade <a href="/wiki/Marko_Baleti%C4%87" title="Marko Baletić">Marko Baletić</a>, komandiri četa <a href="/wiki/Veljko_Aleksi%C4%87" title="Veljko Aleksić">Veljko Aleksić</a> i <a href="/w/index.php?title=Bajo_Prelevi%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bajo Prelević (stranica ne postoji)">Bajo Prelević</a>, svi iz 5. crnogorske brigade; komandir čete Mostarskog bataljona 10. hercegovačke brigade <a href="/wiki/%C5%A0efik_Obad" title="Šefik Obad">Šefik Obad</a>, pomoćnik političkog komesara čete u 1. proleterskoj brigadi, teški ranjenik, <a href="/wiki/Hamid_Ba%C5%A1irevi%C4%87" class="mw-redirect" title="Hamid Baširević">Hamid Baširević</a> i član Izvršnog odbora <a href="/wiki/AVNOJ" class="mw-redirect" title="AVNOJ">AVNOJ</a>-a <a href="/wiki/Veselin_Masle%C5%A1a" title="Veselin Masleša">Veselin Masleša</a>.<sup id="cite_ref-Hronologija_NOR_18-13" class="reference"><a href="#cite_note-Hronologija_NOR-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Uprkos masovnom herojizmu u bezizlaznoj situaciji, 3. divizija je skoro potpuno razbijena, ali se nijedan borac nije predao neprijatelju.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-35" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Više nego prepolovljene, jedinice se sledeća dva dana, po grupicama, probijaju prema Zelengori, Sandžaku i Borču, dok nemačke jedinice ubijaju najveći broj ranjenika, bolesnika i sanitetskog osoblja.<sup id="cite_ref-Hronologija_NOR_18-14" class="reference"><a href="#cite_note-Hronologija_NOR-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Izlazak_ostalih_jedinica">Izlazak ostalih jedinica</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=23" title="Uredi odjeljak Izlazak ostalih jedinica" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=23" title="Uredi kôd odjeljka Izlazak ostalih jedinica"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Sutjeska_povla%C4%8Denje_1943.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Sutjeska_povla%C4%8Denje_1943.jpg/220px-Sutjeska_povla%C4%8Denje_1943.jpg" decoding="async" width="220" height="239" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Sutjeska_povla%C4%8Denje_1943.jpg/330px-Sutjeska_povla%C4%8Denje_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Sutjeska_povla%C4%8Denje_1943.jpg/440px-Sutjeska_povla%C4%8Denje_1943.jpg 2x" data-file-width="801" data-file-height="869" /></a><figcaption>Pokret boraca <a href="/wiki/4._crnogorska_brigada" class="mw-redirect" title="4. crnogorska brigada">4. crnogorske brigade</a> prema Miljevini, u vreme proboja na Sutjesci, 12. juna 1943.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Nema%C4%8Dki_tenkovi_u_rejonu_Kalinovik-Fo%C4%8Da,_nakon_partizanskog_proboja_sa_Zelengore.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Nema%C4%8Dki_tenkovi_u_rejonu_Kalinovik-Fo%C4%8Da%2C_nakon_partizanskog_proboja_sa_Zelengore.jpg/220px-Nema%C4%8Dki_tenkovi_u_rejonu_Kalinovik-Fo%C4%8Da%2C_nakon_partizanskog_proboja_sa_Zelengore.jpg" decoding="async" width="220" height="334" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Nema%C4%8Dki_tenkovi_u_rejonu_Kalinovik-Fo%C4%8Da%2C_nakon_partizanskog_proboja_sa_Zelengore.jpg/330px-Nema%C4%8Dki_tenkovi_u_rejonu_Kalinovik-Fo%C4%8Da%2C_nakon_partizanskog_proboja_sa_Zelengore.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Nema%C4%8Dki_tenkovi_u_rejonu_Kalinovik-Fo%C4%8Da%2C_nakon_partizanskog_proboja_sa_Zelengore.jpg/440px-Nema%C4%8Dki_tenkovi_u_rejonu_Kalinovik-Fo%C4%8Da%2C_nakon_partizanskog_proboja_sa_Zelengore.jpg 2x" data-file-width="746" data-file-height="1132" /></a><figcaption>Nemački tenkovi u rejonu Kalinovik-Foča, pokušali su da zaustave dalji partizanski proboj. 2. proleterska brigada je, protivno naređenju Vrhovnog štaba, sačuvala jedan protivtenkovski top kojim su uništena tri tenka i omogućen dalji proboj.<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></figcaption></figure> <p><a href="/wiki/12._6." title="12. 6.">12. juna</a> Kočine prethodnice ovladavaju putem <a href="/wiki/Fo%C4%8Da" title="Foča">Foča</a> - <a href="/wiki/Kalinovik" title="Kalinovik">Kalinovik</a>, nakon čega 369. vražja divizija uz podršku tenkova i avijacije bezuspešno vrši protivnapad, a isto veče stiže 2. divizija i preostale brigade 1. divizije NOVJ. Tog dana zauzeto je selo Rataj i još više proširena pukotina u nemačkom obruču. <a href="/wiki/13._jun" class="mw-redirect" title="13. jun">13. juna</a>, razbijajući sve delove 369. divizije koje nemački štab uspeva da sastavi, glavnina Operativne grupe NOVJ prelazi put Foča - Kalinovik, ostavljajući dolinu Sutjeske za sobom. <a href="/wiki/13._jun" class="mw-redirect" title="13. jun">13. juna</a> 1943. godine Komanda 6. italijanskog armijskog korpusa konstatuje da su partizanske snage van obruča "mnogo jače nego što je izgledalo u prvo vrijeme" i da je opkoljavanje izbjegao i "poznati Tito" sa svojim štabom: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Sektor „<a href="/w/index.php?title=23._pe%C5%A1adijska_divizija_Ferrara&action=edit&redlink=1" class="new" title="23. pešadijska divizija Ferrara (stranica ne postoji)">Ferrara</a>": partizanske snage koje operišu južno od <a href="/wiki/Jele%C4%8D" title="Jeleč">Jeleča</a> i koje su izbjegle opkoljavanje koje još nije potpuno zbog zakašnjenja pokreta njemačkih jedinica, mnogo su jače nego što je izgledalo u prvo vrijeme. Nadolaze u zonu jedinice 369 divizije i 734 njemačkog puka da bi pojačale protivnapad u pravcu juga. Sa pomenutim partizanskim snagama izbjegao je opkoljavanju i poznati Tito sa svojom komandom.<sup id="cite_ref-BORBE_U_CRNOJ_GORI,_knjiga_5_19-2" class="reference"><a href="#cite_note-BORBE_U_CRNOJ_GORI,_knjiga_5-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p></blockquote> <p><a href="/wiki/14._jun" class="mw-redirect" title="14. jun">14. juna</a>, do istog zaključka dolazi i komanda nemačke 118. divizije, dodajući da stanje tih partizanskih snaga "mora biti katastrofalno": </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Sve govori da je neprijatelj pretrpio ogromne gubitke, ali da je s druge strane uspio pobjeći sa značajnim dijelovima preko ceste <a href="/wiki/Kalinovik" title="Kalinovik">Kalinovik</a>—<a href="/wiki/Fo%C4%8Da" title="Foča">Foča</a>. Međutim, stanje u kojem se te neprijateljske snage nalaze mora biti katastrofalno, jer se posvuda na područjima koja treba očistiti nalaze neprijatelji koji su umrli od iscrpljenosti ili su zbog iscrpljenosti postali potpuno apatični, i koji se bezvoljno daju zarobiti.<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">[</span>38<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p></blockquote> <p><a href="/wiki/14._6." title="14. 6.">14. juna</a>, prodorom prema <a href="/wiki/Zelengora" title="Zelengora">Zelengori</a>, glavnina NOVJ s manjim delom ranjenika uspela je izaći iz obruča i poći za <a href="/wiki/Bosna" class="mw-disambig" title="Bosna">Bosnu</a>. Do 14. juna ujutro, Glavna operativna grupa prelazi železnički most severno od Rataja. Odmah su 1. i 2. proleterska divizija orijentisane ka Jahorini, dok je 7. banijska divizija, kao zaštitnica, zatvarala pravac Miljevina — Mrežica, zadržavajući nadiranje borbenih grupa 369. divizije.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-36" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Izveštaj 369. pešadijske divizije od <a href="/wiki/15._jun" class="mw-redirect" title="15. jun">15. juna</a> 1943 konstatuje da im je nemoguće da probiju partizanske zaštitnice: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Moguća je i varijanta da neprijatelj u rejonu kote 1529 i kote 1871 obrazuje front radi zaštite boka sa pravca severa, da bi na taj način obezbedio uslove za prodor i proboj novih snaga iz obruča u pravcu zapada prema Kalinoviku. Prodor sa Grupom „Vertmiler" preko kote 1529 izgleda da više nije moguć, pošto neprijatelj na grebenu širokom 1 km poseduje veoma jake položaje.<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>39<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p></blockquote> <p>Istog dana, prvi ostaci razbijene 3. divizije spajaju se, u rejonu Lučkih Koliba, sa jedinicama 1. dalmatinske i 5. crnogorske, i nastavljaju pokret za glavninom snaga. <a href="/wiki/3._proleterska_sand%C5%BEa%C4%8Dka_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="3. proleterska sandžačka udarna brigada">3. sandžačka brigada</a> (sem jedne čete), po grupicama ili pojedinačno, probija se ka Sandžaku, dok se ostaci 5. crnogorske brigade i Mostarskog bataljona prebacuju preko Maglića na Borač.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-37" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Izbijanjem Glavne operativne grupe na <a href="/wiki/Jahorina" title="Jahorina">Jahorinu</a>, <a href="/wiki/15._jun" class="mw-redirect" title="15. jun">15. juna</a>, praktično je završen partizanski proboj iz obruča. Toga dana komandant 1. proleterske divizije Koča Popović konstatuje da je neprijatelj na njihovom pravcu razbijen i »očevidno nije sposoban za krupnije ofanzivne operacije«. Istog dana, komandant nemačkih trupa, general <a href="/wiki/Rudolf_Liters" class="mw-redirect" title="Rudolf Liters">Rudolf Liters</a>, zaključuje da je ofanziva završena.<sup id="cite_ref-KOČA_POPOVIĆ:_BELEŠKE_UZ_RATOVANJE_13-4" class="reference"><a href="#cite_note-KOČA_POPOVIĆ:_BELEŠKE_UZ_RATOVANJE-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Po izlasku iz obruča, partizani koji nisu danima jeli, počinju u prvim naseljima otimati hranu. Vrhovni štab odmah naređuje uspostavljanje discipline, pojačan politički rat u jednicama i oštre kazne ako se te pojave nastave: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Putem nasilnog otimanja hrane i stoke od seljaka, kako od pojedinaca tako i odgovornih organa, ruši se ugled naše vojske kao narodne vojske, a takođe se stvara kod naroda i neprijateljsko raspoloženje protiv naše Vojske, što može, u najkraće vreme, za nas imati katastrofalne posledice. Takva dela idu na ruku krvnim neprijateljima našeg naroda i naše vojske i pomažu im na taj način da postignu vojne ciljeve, koje nisu postigli do sada nikakvim oružjem. [...] </p><p>N A R E Đ U J E M : </p> <p><b>Svaku pojavu pljačke i nasilja ima se temeljito ispitati najhitnije i u slučaju nepobitno utvrđene krivice krivci se moraju pred strojem kazniti streljanjem.</b><sup id="cite_ref-DOKUMENTI_VRHOVNOG_ŠTABA,_knjiga_9_24-6" class="reference"><a href="#cite_note-DOKUMENTI_VRHOVNOG_ŠTABA,_knjiga_9-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Titovo naređenje od 16. juna 1943.</cite></div></blockquote> <p><a href="/wiki/17._jun" class="mw-redirect" title="17. jun">17. juna</a> delovi 3. proleterske (sandžačke) brigade i 5. crnogorske brigade koji nisu uspeli da se probiju u istočnu Bosnu, probili su se, po grupama, na teritoriju Crne Gore i Sandžaka.<sup id="cite_ref-Hronologija_NOR_18-15" class="reference"><a href="#cite_note-Hronologija_NOR-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ratni_zločini"><span id="Ratni_zlo.C4.8Dini"></span>Ratni zločini</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=24" title="Uredi odjeljak Ratni zločini" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=24" title="Uredi kôd odjeljka Ratni zločini"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Glavni članak: <a href="/wiki/Nema%C4%8Dki_zlo%C4%8Dini_u_Jugoslaviji_u_Drugom_svetskom_ratu" class="mw-redirect" title="Nemački zločini u Jugoslaviji u Drugom svetskom ratu">Nemački zločini u Jugoslaviji u Drugom svetskom ratu</a></i></div></dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Zločini_protiv_civilnog_stanovništva"><span id="Zlo.C4.8Dini_protiv_civilnog_stanovni.C5.A1tva"></span>Zločini protiv civilnog stanovništva</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=25" title="Uredi odjeljak Zločini protiv civilnog stanovništva" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=25" title="Uredi kôd odjeljka Zločini protiv civilnog stanovništva"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Glavni članak: <a href="/wiki/Masakr_u_Dolima" class="mw-redirect" title="Masakr u Dolima">Masakr u Dolima</a></i></div></dd></dl> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Nemci_odvode_narod_sa_Durmitora_u_toku_bitke_na_Sutjesci.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Nemci_odvode_narod_sa_Durmitora_u_toku_bitke_na_Sutjesci.jpg/220px-Nemci_odvode_narod_sa_Durmitora_u_toku_bitke_na_Sutjesci.jpg" decoding="async" width="220" height="155" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Nemci_odvode_narod_sa_Durmitora_u_toku_bitke_na_Sutjesci.jpg/330px-Nemci_odvode_narod_sa_Durmitora_u_toku_bitke_na_Sutjesci.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Nemci_odvode_narod_sa_Durmitora_u_toku_bitke_na_Sutjesci.jpg/440px-Nemci_odvode_narod_sa_Durmitora_u_toku_bitke_na_Sutjesci.jpg 2x" data-file-width="2086" data-file-height="1471" /></a><figcaption>Nemci odvode civilno stanovništvo Durmitora u toku bitke na Sutjesci.</figcaption></figure> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Trupe će prema stanovništvu koje se pokaže neprijateljski raspoloženo postupati sa brutalnom nemilosrdnošću.<sup id="cite_ref-visitmycountry.net_11-3" class="reference"><a href="#cite_note-visitmycountry.net-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Naredba generala Litersa, komandanta njemačke 118. lovačke divizije</cite></div></blockquote> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Operacija "Švarc": U pojedinim mestima registrovane brojne žrtve tifusa. I ta smo naselja zapalili.<sup id="cite_ref-Živković_15-6" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 12. juna 1943.</cite></div></blockquote> <p>Tokom nemačke operacije Crno, vršeno je masovno satiranje civilnog stanovništva. Na primer, tokom <a href="/wiki/Masakr_u_Dolima" class="mw-redirect" title="Masakr u Dolima">masakra u mestu Dola</a> u Pivi samo 7. juna esesovci su pobili 520 meštana, među kojima i 106 djece.<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>40<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Nemci su, po naređenju, meštane ubijali masovno i bezobzirno, kao na primer u selu Grab: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>»Potporučnik Kaufmann, komandir 6. čete 2. bataljona 738. puka 118 lovačke divizije je u rajonu Graba, kod seljaka otkrio konzervirane živežne namirnice u kozjim kožama. Na temelju toga on je pretpostavljao da stanovnici u rajonu Graba snabdijevaju partizane hranom u klisuri Sutjeske. Da bi to spriječio, smatrao je da treba cjelokupno stanovništvo pobiti. Potporučnik Kaufmann je zatim otišao kod potpukovnika Annackera, komandanta 738. puka, koji mu je odobrio da se stanovnici strijeljaju. Po naređenju potporučnika Kaufmanna, koji je lično upravljao vatrom, bilo je strijeljano 70 lica i to žena i djece. Egzekuciju su sproveli vojnici Kaufmannove 6. čete 2. bataljona 738. puka...« <sup id="cite_ref-ReferenceB_41-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceB-41"><span class="cite-bracket">[</span>41<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>potporučnik Wildner Reinhold, iz borbene grupe »Annacker«</cite></div></blockquote> <p>U durmitorskom kraju, tokom bitke na reci Sutjesci, nemačka 1. brdska divizija, 7. SS divizija "Princ Eugen" i italijanska divizija "Ferara" ubile su oko 1.200 ljudi, uništile oko 5.500 stambenih i drugih zgrada, te opljačkale oko 67.000 grla stoke.<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Pokolj_ranjenika_na_Sutjesci">Pokolj ranjenika na Sutjesci</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=26" title="Uredi odjeljak Pokolj ranjenika na Sutjesci" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=26" title="Uredi kôd odjeljka Pokolj ranjenika na Sutjesci"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Nemci_ubijaju_ranjenike_na_Sutjesci.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Nemci_ubijaju_ranjenike_na_Sutjesci.jpg/220px-Nemci_ubijaju_ranjenike_na_Sutjesci.jpg" decoding="async" width="220" height="156" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Nemci_ubijaju_ranjenike_na_Sutjesci.jpg/330px-Nemci_ubijaju_ranjenike_na_Sutjesci.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Nemci_ubijaju_ranjenike_na_Sutjesci.jpg/440px-Nemci_ubijaju_ranjenike_na_Sutjesci.jpg 2x" data-file-width="2114" data-file-height="1495" /></a><figcaption>Nemci ubijaju ranjene i iznemogle partizane na Sutjesci.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Tjenti%C5%A1te_%E2%80%93_Spomen_ku%C4%87a_19.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Tjenti%C5%A1te_%E2%80%93_Spomen_ku%C4%87a_19.jpg/220px-Tjenti%C5%A1te_%E2%80%93_Spomen_ku%C4%87a_19.jpg" decoding="async" width="220" height="136" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Tjenti%C5%A1te_%E2%80%93_Spomen_ku%C4%87a_19.jpg/330px-Tjenti%C5%A1te_%E2%80%93_Spomen_ku%C4%87a_19.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Tjenti%C5%A1te_%E2%80%93_Spomen_ku%C4%87a_19.jpg/440px-Tjenti%C5%A1te_%E2%80%93_Spomen_ku%C4%87a_19.jpg 2x" data-file-width="3531" data-file-height="2180" /></a><figcaption>Puštanje pasa na decu i bolničko osoblje, detalj freske Bitka na Sutjesci.</figcaption></figure> <p>Većina borbeno sposobnih partizana je uspela da se izvuče iz nemačkog obruča. Ali nepokretni ranjenici su ostavljeni da čekaju najgore. Pomoću brojnih patrola i dresiranih pasa, Nemci su nekoliko dana temeljno pretresali teren - svaku šumicu, pećinu i uvalu - i pronađene ranjenike i bolesnike na zverski način ubijali.<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> U pretraživanju terena učestvovale su i italijanske divizije „Ferrara" i „Taurinense", sa bataljonom Crnih košulja.<sup id="cite_ref-BORBE_U_CRNOJ_GORI,_knjiga_5_19-3" class="reference"><a href="#cite_note-BORBE_U_CRNOJ_GORI,_knjiga_5-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Izvještaj Komande 6. armijskog korpusa za 13. juni 1943. prenosi da jedinice svuda nailaze na "mnogobrojne partizanske lješeve".<sup id="cite_ref-BORBE_U_CRNOJ_GORI,_knjiga_5_19-4" class="reference"><a href="#cite_note-BORBE_U_CRNOJ_GORI,_knjiga_5-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Po podne 14. juna na bojnom polju na Sutjesci vladala je tišina. Oko 14 časova čuo se po koji mitraljeski rafal, upućen na borce koji su izgubili vezu sa svojim jedinicama. U tom povlačenju našla sam se potpuno sama. Mnogo je ranjenika. Njihova poslednja želja bila je: — „Ubi nas drugarice! Ne dozvoli da nas žive pohvataju".<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite-bracket">[</span>44<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ljubima Perović</cite></div></blockquote> <p><a href="/wiki/14._jun" class="mw-redirect" title="14. jun">14. juna</a> 1943, njemačke jedinice pobile su oko hiljadu i dvjesta partizanskih ranjenika: otkrivali su njihove grupe psima, pratili tragove, češljali vrtače, šume, pećine...<sup id="cite_ref-Švarm_5-6" class="reference"><a href="#cite_note-Švarm-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Većinu nepokretnih ranjenika (njih oko 700) partizani su sakrili u Pivskoj Planini, sa bolničarkama. Međutim, Nemci su ih, pretraživši teren sa psima tragačima, likvidirali gotovo do poslednjeg, zajedno sa bolničarkama. </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Nemci su poslali jake snage da progone ranjene i nemoćne partizane. Vode pse, pretražuju svaku vrtaču. Tu ih je napala Peta proleterska. Nastalo je nevreme, Sutjeska brza, surova. Tu se sve izmešalo, partizani, ranjenici, bolesni, civili, pakao… Savina grupa stigla je do Košura…Nemci su to osetili i napravili pokolj ranjenih i bolesnih koji su ostali na Sutjesci. Nisam bio tih dana tamo, ali su mi svedoci govorili da su se ranjenici spustili nekako do Sutjeske i da je tu bio kraj. Rasulo i užas.<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite-bracket">[</span>45<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Tripo Vučinić, borac Prve proleterske</cite></div></blockquote> <p>U nemačkom izveštaju piše da su svi poubijani, jer je većina bila zaražena tifusom. Najveći deo pronađenih partizana (iscrpljenih boraca i ranjenika) Nemci su na mestu poubijali. Sumarni izveštaj <a href="/wiki/1._brdska_divizija_(Nema%C4%8Dka)" class="mw-redirect" title="1. brdska divizija (Nemačka)">1. brdske divizije</a> za jun kaže da je samo u rejonu te jedinice: "<b>Zarobljeno: 498, od toga streljano 411</b>."<sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite-bracket">[</span>46<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Postoji nemačko svedočanstvo da je major Strecker, komandant 3. bataljona 738. puka, dao naređenje za likvidaciju svih nepokretnih ranjenika: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>»Nakon svog povratka potporučnik Longin mi je pričao da je dobio naređenje od svog komandanta bataljona majora Streckera da ubije sve ranjene partizane koji nisu mogli hodati. Ja lično sam čuo pucnjavu kojom su ranjenici bili ubijeni... « <sup id="cite_ref-ReferenceB_41-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceB-41"><span class="cite-bracket">[</span>41<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>potporučnik Wildner Reinhold, iz borbene grupe »Annacker«</cite></div></blockquote> <p>Ranjenike su masovno ubijali i vojnici fašističke Italije. Izvještaj Komande 6. italijanskog armijskog korpusa od <a href="/wiki/18._jun" class="mw-redirect" title="18. jun">18. juna</a> 1943. prenosi da je ubijeno 150 bolesnih partizana: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Ubijeno je 150 bolesnih partizana koje je bilo nemoguće transportovati.<sup id="cite_ref-BORBE_U_CRNOJ_GORI,_knjiga_5_19-5" class="reference"><a href="#cite_note-BORBE_U_CRNOJ_GORI,_knjiga_5-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p></blockquote> <p><a href="/wiki/%C4%8Cetnici" title="Četnici">Četnici</a> su takođe, <a href="/wiki/Dobrovolja%C4%8Dka_antikomunisti%C4%8Dka_milicija" title="Dobrovoljačka antikomunistička milicija">u službi okupatora</a>, pretraživali teren za partizanskim ostacima. Izvještaj 6. italijanskog armijskog korpusa za 16. juni 1943. godine prenosi da je ponekad dolazilo i do razmene vatre: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Sektor „Perugia": Nacionalistička patrola pri pretraživanju zone Petrovići (ZP-EQ) ranila je jednog naoružanog čovjeka koji je na poziv da stane odgovorio vatrom.<sup id="cite_ref-BORBE_U_CRNOJ_GORI,_knjiga_5_19-6" class="reference"><a href="#cite_note-BORBE_U_CRNOJ_GORI,_knjiga_5-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p></blockquote> <p><a href="/wiki/%C4%8Cetnici" title="Četnici">Četnici</a> su krajem juna 1943. godine u selu <a href="/wiki/Vrbnica" class="mw-disambig" title="Vrbnica">Vrbnici</a> zaklali ranjenog partizanskog lekara dr <a href="/wiki/Sima_Milo%C5%A1evi%C4%87" class="mw-redirect" title="Sima Milošević">Simu Miloševića</a> i hrvatskog pesnika <a href="/wiki/Ivan_Goran_Kova%C4%8Di%C4%87" title="Ivan Goran Kovačić">Ivana Gorana Kovačića</a>.<sup id="cite_ref-Presuda_47-0" class="reference"><a href="#cite_note-Presuda-47"><span class="cite-bracket">[</span>47<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Gubici">Gubici</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=27" title="Uredi odjeljak Gubici" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=27" title="Uredi kôd odjeljka Gubici"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Ukupni naši gubici od 15. maja do 12. jun 1943. u operaciji "Švarc" iznose: 323 poginula, 1696 ranjena i 217 nestali. </p><p>Hrvatski gubici: 43 ubijeno, 184 ranjeno, 208 nestalo. </p><p> Neprijateljski gubici: 3252 izbrojena ubijena, 4209 zarobljeno, 17 nam je prebeglo, 59 zarobljeno.<sup id="cite_ref-Živković_15-7" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 13. juna 1943.</cite></div></blockquote> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Operacija "Švarc" okončana. Vreme: vedro. Broj izbrojenih mrtvih neprijatelja povisio se na 5 697.<sup id="cite_ref-Živković_15-8" class="reference"><a href="#cite_note-Živković-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Ratni dnevnik Vrhovne komande Vermahta od 15. juna 1943.</cite></div></blockquote> <p>Tokom bitke je poginulo preko sedam tisuća boraca NOVJ. Na Sutjesci su ginuli borci gotovo iz svih krajeva Jugoslavije: Dalmatinci i drugi hrvatski partizani, Srbijanci, Crnogorci, Bosanci. Poginuli su mnogi partizanski komandanti i istaknuti revolucionari: <a href="/wiki/Sava_Kova%C4%8Devi%C4%87" title="Sava Kovačević">Sava Kovačević</a>, <a href="/wiki/Vasilije_%C4%90urovi%C4%87_Vako" title="Vasilije Đurović Vako">Vasilije Đurović Vako</a>, <a href="/w/index.php?title=Nikola_Nino_Markovi%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nikola Nino Marković (stranica ne postoji)">Nikola Nino Marković</a>, <a href="/wiki/Veselin_Masle%C5%A1a" title="Veselin Masleša">Veselin Masleša</a>, dr <a href="/wiki/Sima_Milo%C5%A1evi%C4%87" class="mw-redirect" title="Sima Milošević">Sima Milošević</a>, <a href="/wiki/Nurija_Pozderac" title="Nurija Pozderac">Nurija Pozderac</a>, <a href="/wiki/Ivan_Goran_Kova%C4%8Di%C4%87" title="Ivan Goran Kovačić">Ivan Goran Kovačić</a>, <a href="/wiki/Olga_Popovi%C4%87-Dedijer" class="mw-redirect" title="Olga Popović-Dedijer">Olga Popović-Dedijer</a>, <a href="/wiki/Petar_Pero_%C4%86etkovi%C4%87" class="mw-redirect" title="Petar Pero Ćetković">Pero Ćetković</a>, <a href="/w/index.php?title=Mom%C4%8Dilo_Moma_Stanojlovi%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Momčilo Moma Stanojlović (stranica ne postoji)">Moma Stanojlović</a>, <a href="/w/index.php?title=Vido_Buri%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vido Burić (stranica ne postoji)">Vido Burić</a>, <a href="/w/index.php?title=Risto_Perovi%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Risto Perović (stranica ne postoji)">Risto Perović</a>, <a href="/w/index.php?title=Bori%C5%A1a_Kova%C4%8Devi%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Boriša Kovačević (stranica ne postoji)">Boriša Kovačević</a> i mnogi drugi. </p><p>Nemci su na Sutjesci imali oko hiljadu mrtvih.<sup id="cite_ref-Švarm_5-7" class="reference"><a href="#cite_note-Švarm-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Talijani i domobrani kvislinške NDH imali su još oko hiljadu mrtvih.<sup id="cite_ref-Švarm_5-8" class="reference"><a href="#cite_note-Švarm-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Gubici_po_jedinicama">Gubici po jedinicama</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=28" title="Uredi odjeljak Gubici po jedinicama" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=28" title="Uredi kôd odjeljka Gubici po jedinicama"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Bitka na Sutjesci je nanela ogromne gubitke jedinicama <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">NOVJ</a>:<sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite-bracket">[</span>48<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ul><li><a href="/wiki/1._proleterska_divizija_NOVJ" title="1. proleterska divizija NOVJ">1. proleterska divizija</a>: 1514 poginulih od 5041 boraca ukupno, ili 30,03%</li> <li><a href="/wiki/2._proleterska_divizija_NOVJ" title="2. proleterska divizija NOVJ">2. proleterska divizija</a>: 2605 poginulih od 8106 boraca ukupno, ili 32,14% (računajući jedinice pod njenom komandom 10. juna)</li> <li><a href="/wiki/3._udarna_divizija_NOVJ" title="3. udarna divizija NOVJ">3. udarna divizija</a>: 1554 poginulih od 4664 boraca ukupno, ili 33,32% (računajući i 3. bat. 10. herc. brigade)</li> <li><a href="/wiki/7._banijska_divizija_NOVJ" title="7. banijska divizija NOVJ">7. banijska divizija</a>: 1349 poginulih od 2547 boraca ukupno, ili 52,96%</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Struktura_poginulih_partizana">Struktura poginulih partizana</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=29" title="Uredi odjeljak Struktura poginulih partizana" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=29" title="Uredi kôd odjeljka Struktura poginulih partizana"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Pioniri_prenose_ranjenike.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Pioniri_prenose_ranjenike.jpg/220px-Pioniri_prenose_ranjenike.jpg" decoding="async" width="220" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Pioniri_prenose_ranjenike.jpg/330px-Pioniri_prenose_ranjenike.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Pioniri_prenose_ranjenike.jpg/440px-Pioniri_prenose_ranjenike.jpg 2x" data-file-width="1452" data-file-height="987" /></a><figcaption>Pioniri Birča (istočna Bosna) prenose ranjenike nakon ofanzive.</figcaption></figure> <p>Ukupan broj poginulih partizana u bici iznosi - <b>7.454</b> boraca (6.946 muškaraca i 597 žena, od kojih su njih 352 bile bolničarke). Nacionalni sastav partizanskih boraca bio je sledeći: <a href="/wiki/Srbi" title="Srbi">Srbi</a> - 11.851; <a href="/wiki/Hrvati" title="Hrvati">Hrvati</a> 5.220; <a href="/wiki/Crnogorci" title="Crnogorci">Crnogorci</a> - 3.295; <a href="/wiki/Bo%C5%A1njaci" title="Bošnjaci">Muslimani</a> - 866; <a href="/wiki/Jugosloveni" class="mw-redirect" title="Jugosloveni">Jugosloveni</a> - 757; <a href="/wiki/Jevreji" title="Jevreji">Jevreji</a> - 74; <a href="/wiki/Slovenci" title="Slovenci">Slovenci</a> - 21 i druge nacionalnosti 21. </p><p>Najveći broj partizanskih boraca bio je sa područja <a href="/wiki/Hrvatska" title="Hrvatska">Hrvatske</a> - 8.925, od čega 5.195 iz <a href="/wiki/Dalmacija" title="Dalmacija">Dalmacije</a>, a 2.179 sa <a href="/wiki/Banija" title="Banija">Banije</a>, zatim <a href="/wiki/Bosna_i_Hercegovina" title="Bosna i Hercegovina">Bosne i Hercegovine</a> - 8.293, <a href="/wiki/Crna_Gora" title="Crna Gora">Crne Gore</a> - 3.337, <a href="/wiki/Srbija" title="Srbija">Srbije</a> - 1.492, <a href="/wiki/Republika_Makedonija" class="mw-redirect" title="Republika Makedonija">Makedonije</a> - 21, <a href="/wiki/Slovenija" title="Slovenija">Slovenije</a> - 19 i iz inostranstva - 38. </p><p>Neka mesta drže apsolutne rekorde po broju učesnika i broju poginulih u bici: <a href="/wiki/%C5%A0ibenik" title="Šibenik">Šibenik</a> - 1.316 boraca, poginulo 535; <a href="/wiki/Split" title="Split">Split</a> - 1.091 borac, poginulo 557; Bosanski Petrovac - 959 boraca, poginulo 112; <a href="/wiki/Glina_(grad)" title="Glina (grad)">Glina</a> - 886 boraca, poginulo 550; <a href="/wiki/Livno" title="Livno">Livno</a> - 622 borca, poginulo 196; <a href="/wiki/Nik%C5%A1i%C4%87" title="Nikšić">Nikšić</a> - 571 borac, poginulo 122; <a href="/wiki/Knin" title="Knin">Knin</a> - 568 boraca, poginulo 235; <a href="/wiki/Dvor_na_Uni" class="mw-redirect" title="Dvor na Uni">Dvor na Uni</a> - 560 boraca, poginulo 206; <a href="/wiki/Drvar" title="Drvar">Drvar</a> - 550 boraca, poginulo 103; <a href="/wiki/Danilovgrad" title="Danilovgrad">Danilovgrad</a> - 437 boraca, poginulo 77; <a href="/wiki/Trogir" title="Trogir">Trogir</a> - 435 boraca, poginulo 228; <a href="/wiki/Petrinja" title="Petrinja">Petrinja</a> - 402 borca, poginulo 237; <a href="/wiki/Makarska" title="Makarska">Makarska</a> - 362 borca, poginulo 188. </p><p>Brigade sa najvećim brojem pogunilih u bici su bile: <a href="/wiki/Druga_dalmatinska_proleterska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="Druga dalmatinska proleterska udarna brigada">Druga dalmatinske udarna brigada</a> - 764 borca; <a href="/wiki/Prva_dalmatinska_proleterska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="Prva dalmatinska proleterska udarna brigada">Prva dalmatinska udarna brigada</a> - 564 boraca; <a href="/wiki/Tre%C4%87a_dalmatinska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="Treća dalmatinska udarna brigada">Treća dalmatinska udarna brigada</a> - 531 borac; <a href="/wiki/%C4%8Cetvrta_proleterska_crnogorska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="Četvrta proleterska crnogorska udarna brigada">Četvrta proleterska crnogorska udarna brigada</a> - 456 boraca; <a href="/wiki/Prva_proleterska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="Prva proleterska udarna brigada">Prva proleterska udarna brigada</a> - 409 boraca; <a href="/wiki/Peta_proleterska_crnogorska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="Peta proleterska crnogorska udarna brigada">Peta proleterska crnogorska udarna brigada</a> - 396 boraca, <a href="/wiki/Sedma_banijska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="Sedma banijska udarna brigada">Sedma banijska udarna brigada</a> - 365 boraca i <a href="/wiki/Druga_proleterska_udarna_brigada" class="mw-redirect" title="Druga proleterska udarna brigada">Druga proleterska udarna brigada</a> - 360 boraca. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Poznati_pali_borci">Poznati pali borci</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=30" title="Uredi odjeljak Poznati pali borci" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=30" title="Uredi kôd odjeljka Poznati pali borci"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Od ukupno <b>22.148</b> partizanskih boraca, koliko je učestvovalo u bici na Sutjesci, njih 258 je odlikovano <a href="/wiki/Orden_narodnog_heroja" title="Orden narodnog heroja">Ordenom narodnog heroja</a>, kao i 16 <a href="/wiki/Brigade_NOVJ" title="Brigade NOVJ">partizanskih brigada</a> koje su se posebno istakle u bici. Od <b>7.454</b> poginulih boraca njih 45 je proglašeno za <a href="/wiki/Narodni_heroj_Jugoslavije" title="Narodni heroj Jugoslavije">narodne heroje</a>. </p><p>Neki od istaknutih ličnosti <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dki_pokret_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilački pokret Jugoslavije">narodnooslobodilačkog pokreta</a> i narodnih heroja, koji su poginuli na Sutjesci: </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r41556881">.mw-parser-output .div-col{margin-top:0.3em;column-width:30em}.mw-parser-output .div-col-small{font-size:90%}.mw-parser-output .div-col-rules{column-rule:1px solid #aaa}.mw-parser-output .div-col dl,.mw-parser-output .div-col ol,.mw-parser-output .div-col ul{margin-top:0}.mw-parser-output .div-col li,.mw-parser-output .div-col dd{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style><div class="div-col" style="column-width: 20em;"> <ul><li><a href="/wiki/Sava_Kova%C4%8Devi%C4%87" title="Sava Kovačević">Sava Kovačević</a></li> <li><a href="/wiki/Veljko_Aleksi%C4%87" title="Veljko Aleksić">Veljko Aleksić</a></li> <li><a href="/wiki/Marko_Baleti%C4%87" title="Marko Baletić">Marko Baletić</a></li> <li><a href="/wiki/Hamid_Be%C5%A1irevi%C4%87" title="Hamid Beširević">Hamid Beširević</a></li> <li><a href="/wiki/Du%C5%A1an_Bojovi%C4%87" title="Dušan Bojović">Dušan Bojović</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rado%C5%A1_Bojovi%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Radoš Bojović (stranica ne postoji)">Radoš Bojović</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stevo_Boljevi%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stevo Boljević (stranica ne postoji)">Stevo Boljević</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rade_Vilotijevi%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rade Vilotijević (stranica ne postoji)">Rade Vilotijević</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Du%C5%A1an_Vuja%C4%8Di%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dušan Vujačić (stranica ne postoji)">Dušan Vujačić</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Du%C5%A1an_Vujo%C5%A1evi%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dušan Vujošević (stranica ne postoji)">Dušan Vujošević</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%90uro_Vujovi%C4%87_%C5%A0panac&action=edit&redlink=1" class="new" title="Đuro Vujović Španac (stranica ne postoji)">Đuro Vujović Španac</a></li> <li><a href="/wiki/Vasilije_%C4%90urovi%C4%87_Vako" title="Vasilije Đurović Vako">Vasilije Đurović Vako</a></li> <li><a href="/wiki/Veselin_%C4%90urovi%C4%87_Aga" class="mw-redirect" title="Veselin Đurović Aga">Veselin Đurović Aga</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Marko_E%C4%87imovi%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Marko Ećimović (stranica ne postoji)">Marko Ećimović</a></li> <li><a href="/wiki/Bo%C5%A1ko_%C5%BDuni%C4%87" title="Boško Žunić">Boško Žunić</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Vujadin_Zogovi%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vujadin Zogović (stranica ne postoji)">Vujadin Zogović</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Milun_Ivanovi%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Milun Ivanović (stranica ne postoji)">Milun Ivanović</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Vojin_Katni%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vojin Katnić (stranica ne postoji)">Vojin Katnić</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bori%C5%A1a_Kova%C4%8Devi%C4%87_%C5%A0%C4%87epan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Boriša Kovačević Šćepan (stranica ne postoji)">Boriša Kovačević Šćepan</a></li> <li>dr <a href="/wiki/Simo_Milo%C5%A1evi%C4%87" title="Simo Milošević">Simo Milošević</a></li> <li><a href="/wiki/Ivan_Goran_Kova%C4%8Di%C4%87" title="Ivan Goran Kovačić">Ivan Goran Kovačić</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Risto_Leki%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Risto Lekić (stranica ne postoji)">Risto Lekić</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%A0erif_Lojo" title="Šerif Lojo">Šerif Lojo</a></li> <li><a href="/wiki/Nikola_Lje%C5%A1kovi%C4%87" title="Nikola Lješković">Nikola Lješković</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Aleksa_Maksimovi%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aleksa Maksimović (stranica ne postoji)">Aleksa Maksimović</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nikola_Marakovi%C4%87_Nina&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nikola Maraković Nina (stranica ne postoji)">Nikola Maraković Nina</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Dragutin_Marakovi%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dragutin Maraković (stranica ne postoji)">Dragutin Maraković</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C5%BDivan_Mari%C4%8Di%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Živan Maričić (stranica ne postoji)">Živan Maričić</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stanislav_Martinovi%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stanislav Martinović (stranica ne postoji)">Stanislav Martinović</a></li> <li><a href="/wiki/Veselin_Masle%C5%A1a" title="Veselin Masleša">Veselin Masleša</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rade_Mili%C4%87evi%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rade Milićević (stranica ne postoji)">Rade Milićević</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%A0efik_Obad" title="Šefik Obad">Šefik Obad</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Miladin_Pavli%C4%8Di%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Miladin Pavličić (stranica ne postoji)">Miladin Pavličić</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Vojin_Poleksi%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vojin Poleksić (stranica ne postoji)">Vojin Poleksić</a></li> <li><a href="/wiki/Nurija_Pozderac" title="Nurija Pozderac">Nurija Pozderac</a></li> <li><a href="/wiki/Olga_Popovi%C4%87-Dedijer" class="mw-redirect" title="Olga Popović-Dedijer">Olga Popović-Dedijer</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bo%C5%BEina_Prelevi%C4%87_Bojo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Božina Prelević Bojo (stranica ne postoji)">Božina Prelević Bojo</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jovo_Radulovi%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jovo Radulović (stranica ne postoji)">Jovo Radulović</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nenad_Rako%C4%8Devi%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nenad Rakočević (stranica ne postoji)">Nenad Rakočević</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mom%C4%8Dilo_Moma_Stanojlovi%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Momčilo Moma Stanojlović (stranica ne postoji)">Momčilo Moma Stanojlović</a></li> <li><a href="/wiki/Vlado_Tomanovi%C4%87" title="Vlado Tomanović">Vlado Tomanović</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Gojko_Ujdurovi%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gojko Ujdurović (stranica ne postoji)">Gojko Ujdurović</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rifat_Frenjo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rifat Frenjo (stranica ne postoji)">Rifat Frenjo</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Avdo_Hod%C5%BEi%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Avdo Hodžić (stranica ne postoji)">Avdo Hodžić</a></li> <li><a href="/wiki/Miljenko_Cvitkovi%C4%87" title="Miljenko Cvitković">Miljenko Cvitković</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pavle_D%C5%BEever&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pavle Džever (stranica ne postoji)">Pavle Džever</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Milan_%C5%A0arac&action=edit&redlink=1" class="new" title="Milan Šarac (stranica ne postoji)">Milan Šarac</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Branko_%C5%A0urbat_Bane&action=edit&redlink=1" class="new" title="Branko Šurbat Bane (stranica ne postoji)">Branko Šurbat Bane</a></li></ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Posledice">Posledice</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=31" title="Uredi odjeljak Posledice" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=31" title="Uredi kôd odjeljka Posledice"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Neuspehom Pete neprijateljske ofanzive ozakonjen je, da tako kažem, i novi odnos naših i neprijateljskih snaga i mogućnosti. To je bio poslednji pokušaj opkoljavanja i uništenja Udarne grupe divizija zajedno sa Vrhovnim štabom.<sup id="cite_ref-https://znaci.org/00003/437.htm_33-1" class="reference"><a href="#cite_note-https://znaci.org/00003/437.htm-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Koča Popović</cite></div></blockquote> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Nemačka_ocena_partizana"><span id="Nema.C4.8Dka_ocena_partizana"></span>Nemačka ocena partizana</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=32" title="Uredi odjeljak Nemačka ocena partizana" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=32" title="Uredi kôd odjeljka Nemačka ocena partizana"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Bundesarchiv_Bild_183-J14577,_Montenegro,_Gebirgsj%C3%A4ger-Einsatz_gegen_Partisanen.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Bundesarchiv_Bild_183-J14577%2C_Montenegro%2C_Gebirgsj%C3%A4ger-Einsatz_gegen_Partisanen.jpg/220px-Bundesarchiv_Bild_183-J14577%2C_Montenegro%2C_Gebirgsj%C3%A4ger-Einsatz_gegen_Partisanen.jpg" decoding="async" width="220" height="320" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Bundesarchiv_Bild_183-J14577%2C_Montenegro%2C_Gebirgsj%C3%A4ger-Einsatz_gegen_Partisanen.jpg/330px-Bundesarchiv_Bild_183-J14577%2C_Montenegro%2C_Gebirgsj%C3%A4ger-Einsatz_gegen_Partisanen.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Bundesarchiv_Bild_183-J14577%2C_Montenegro%2C_Gebirgsj%C3%A4ger-Einsatz_gegen_Partisanen.jpg/440px-Bundesarchiv_Bild_183-J14577%2C_Montenegro%2C_Gebirgsj%C3%A4ger-Einsatz_gegen_Partisanen.jpg 2x" data-file-width="544" data-file-height="792" /></a><figcaption>General-major <a href="/wiki/Walter_Stettner" title="Walter Stettner">Walter Stettner</a> komandant <a href="/wiki/1._brdska_divizija_(Nema%C4%8Dka)" class="mw-redirect" title="1. brdska divizija (Nemačka)">1. brdske divizije</a> tokom <a href="/wiki/Operacija_Schwarz" title="Operacija Schwarz">Operacije Schwarz</a>.</figcaption></figure> <p>Nakon nekoliko prvih optimističkih izvještaja, Nijemcima je ubrzo postalo jasno da su izgubili u bici na Sutjesci: glavnina NOVJ ne samo da se probila, već je i ostala operativna, sposobna i spremna za daljnje borbe.<sup id="cite_ref-Švarm_5-9" class="reference"><a href="#cite_note-Švarm-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p><i>Neprijatelj</i>: <b>Tok borbi je pokazao da su komunističke snage pod Titovom komandom odlično organizovane, vešto vođene i da raspolažu borbenim moralom koji izaziva čuđenje, neprijateljsko komandovanje bilo je izvanredno gipko i — takođe i u odbrani — aktivno</b>. </p><p>Karakteristični su bili masovni napadi s prikupljenim snagama na jednom mestu, izvođeni pri atmosferskim prilikama povoljnim za neprijatelja (kad je nemoguć rad avijacije) i to tamo gde naša artiljerija nije više mogla da dejstvuje. Komunistima je uvek polazilo za rukom da, koristeći mrak, maglu i kišu, nadoknade svoj nedostatak teškog naoružanja i đođu na odstojanje bliske borbe — prsa u prsa. Pri ovome su se pokazali kao fanatični, krajnje uporni, dobri borci, koji odlično poznaju teško planinsko zemljište. </p><p> Naoružanje komunista je bilo dobro. Raspolažu začuđujući velikim brojem automatskog oružja (lakim mitraljezima, teškim mitraljezima, minobacačima itd.) i, uz to, obiljem municije. Svi se izveštaji slažu, a i naši gubici to dokazuju, da ovim oružjem umeju da rukuju. Odličnom obaveštajnom službom (pomoću stanovništva itd.), veštim korišćenjem zemljišta i kamuflažom (takođe i uniformama svih vrsta), uvek su uspevali da našim trupama postave klopke.<sup id="cite_ref-Izveštaj_komandanta_nemačkih_trupa_u_Hrvatskoj_od_20._juna_1943_49-0" class="reference"><a href="#cite_note-Izveštaj_komandanta_nemačkih_trupa_u_Hrvatskoj_od_20._juna_1943-49"><span class="cite-bracket">[</span>49<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite>Poverljivi izveštaj komandanta nemačkih trupa u Hrvatskoj od 20. juna 1943. Vrhovnoj komandi Vermahta o toku borbe i iskustvima u operaciji "Švarc"</cite></div></blockquote> <p>Glavnokomandanta nemačkih trupa <a href="/wiki/Rudolf_L%C3%BCters" title="Rudolf Lüters">Rudolf Lüters</a> svoj izveštaj završava konstatacijom da su "komunisti nesumnjivo protivnik s kojim se mora ozbiljno računati", i da se sa njima mogu nositi samo posebne jedinice, opremljene za planinsko ratovanje i "naviknute na najveća telesna naprezanja".<sup id="cite_ref-Izveštaj_komandanta_nemačkih_trupa_u_Hrvatskoj_od_20._juna_1943_49-1" class="reference"><a href="#cite_note-Izveštaj_komandanta_nemačkih_trupa_u_Hrvatskoj_od_20._juna_1943-49"><span class="cite-bracket">[</span>49<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ofanziva_NOVJ_u_istočnoj_Bosni"><span id="Ofanziva_NOVJ_u_isto.C4.8Dnoj_Bosni"></span>Ofanziva NOVJ u istočnoj Bosni</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=33" title="Uredi odjeljak Ofanziva NOVJ u istočnoj Bosni" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=33" title="Uredi kôd odjeljka Ofanziva NOVJ u istočnoj Bosni"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Glavni članci: <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Vlasenicu_1943." class="mw-redirect" title="Napad NOVJ na Vlasenicu 1943.">Napad NOVJ na Vlasenicu 1943.</a> i <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Zvornik_1943." title="Napad NOVJ na Zvornik 1943.">Napad NOVJ na Zvornik 1943.</a></i></div></dd></dl> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Mijalko_Todorovi%C4%87_govori_narodu_u_Bosni_1943.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Mijalko_Todorovi%C4%87_govori_narodu_u_Bosni_1943.jpg/220px-Mijalko_Todorovi%C4%87_govori_narodu_u_Bosni_1943.jpg" decoding="async" width="220" height="138" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Mijalko_Todorovi%C4%87_govori_narodu_u_Bosni_1943.jpg/330px-Mijalko_Todorovi%C4%87_govori_narodu_u_Bosni_1943.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Mijalko_Todorovi%C4%87_govori_narodu_u_Bosni_1943.jpg/440px-Mijalko_Todorovi%C4%87_govori_narodu_u_Bosni_1943.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="750" /></a><figcaption><a href="/wiki/Mijalko_Todorovi%C4%87" title="Mijalko Todorović">Mijalko Todorović</a> govori narodu u Bosni, posle Bitke na Sutjesci.</figcaption></figure> <p>Čim je probijen obruč, već <a href="/wiki/14._6." title="14. 6.">14. juna</a> Štab 1. proleterske divizije daje zadatak brigadama da ofanzivno dejstvuju, da pređu na teren istočne Bosne i da pri prelazu usput unište železničku prugu i objekte na pruzi <a href="/wiki/Sarajevo" title="Sarajevo">Sarajevo</a>—<a href="/wiki/Vi%C5%A1egrad" title="Višegrad">Višegrad</a>. </p><p><a href="/wiki/18._jun" class="mw-redirect" title="18. jun">18. juna</a>, posle dvanaestodnevnog marša, pod borbom, <a href="/wiki/5._kraji%C5%A1ka_divizija" class="mw-redirect" title="5. krajiška divizija">5. krajiška divizija</a> (sa dve brigade) <a href="/wiki/3._bosanski_korpus_NOVJ" title="3. bosanski korpus NOVJ">1. bosanskog udarnog korpusa NOVJ</a> stigla iz rejona <a href="/wiki/Prnjavor" title="Prnjavor">Prnjavora</a> na određene joj položaje na pruzi Sarajevo-Mostar u cilju prihvata Glavne operativne grupe.<sup id="cite_ref-Hronologija_NOR_18-16" class="reference"><a href="#cite_note-Hronologija_NOR-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Probojem obruča na Balinovcu i Miljevini i uspešnim prelazom komunikacija u dolini Prače otvorile su se široke perspektive za ofanzivno dejstvo. Male neprijateljske snage u garnizonima istočne Bosne postale su lak i brz plen 1. proleterske divizije, koja je posle Sutjeske, iako znatno proređena i umorna, dejstvovala kao da je u punom sastavu. Divizija je nezaustavljivo nastavila nastupanje na sever, razbijajući ustaške bataljone, domobranske jedinice i razbacane četničke grupe. </p><p>Potom, Vrhovni štab NOVJ je naredio da se oslobodi <a href="/wiki/Zvornik" title="Zvornik">Zvornik</a>. Zvornik je bio veoma utvrđen i branilo ga je oko 3.000 vojnika iz nekoliko jedinica ustaša, domobrana i milicije. Štab 1. divizije izdao je <a href="/wiki/4._7." title="4. 7.">4. jula</a> zapovest za napad na Zvornik toga dana u 22 sata. Grad je oslobođen <a href="/wiki/5._7." title="5. 7.">5. jula</a> oko podne uz veoma žestoke borbe na svim prilazima i u samom gradu. </p><p>U narednom periodu, borbe se nastavljaju sve jačim intenzitetom, uz kontinuirano jačanje partizana. Samo dva i po meseca nakon bitke na Sutjesci došlo je do <a href="/wiki/Kapitulacija_Italije_u_Jugoslaviji" title="Kapitulacija Italije u Jugoslaviji">opšteg ustanka</a> tokom kojeg su partizani oslobodili ogromne delove zemlje. Početkom septembra, partizani se vraćaju po svoje zakopano oružje (mitraljeze, bacače i sl.), koje su morali da ostave na Sutjesci.<sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite-bracket">[</span>50<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Smene_nemačkih_zapovednika"><span id="Smene_nema.C4.8Dkih_zapovednika"></span>Smene nemačkih zapovednika</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=34" title="Uredi odjeljak Smene nemačkih zapovednika" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=34" title="Uredi kôd odjeljka Smene nemačkih zapovednika"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Zbog neuspjeha velike <a href="/wiki/Operacija_Schwarz" title="Operacija Schwarz">operacije Švarc</a> protiv partizana, njemački generali <a href="/wiki/Alexander_L%C3%B6hr" title="Alexander Löhr">Alexander Löhr</a> i <a href="/wiki/Rudolf_L%C3%BCters" title="Rudolf Lüters">Rudolf Lüters</a> su poslije bitke na Sutjesci smijenjeni. </p><p>Također, komandant 369. legionarske divizije smenio je komandanta pukovske borbene grupe, majora Henea, čije su jedinice razbijene na Balinovcu. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Smena_Koče_Popovića"><span id="Smena_Ko.C4.8De_Popovi.C4.87a"></span>Smena Koče Popovića</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=35" title="Uredi odjeljak Smena Koče Popovića" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=35" title="Uredi kôd odjeljka Smena Koče Popovića"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div><p> Štab 1. divizije je dobio naređenje Vrhovnog štaba NOVJ <a href="/wiki/1._7." title="1. 7.">1. jula</a> u 10,40 sati: <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"></p><blockquote class="templatequote"><p>»Koča, Veljko i Fića hitno da dođu kod nas u Kladanj. Komandu nad 1. divizijom da primi zasad Lekić sa Vasom, kao načelnikom štaba.«</p></blockquote> <p>Prema izjavi <a href="/wiki/Vaso_Jovanovi%C4%87" title="Vaso Jovanović">Vasa Jovanovića</a>, načelnika Štaba divizije, svi su mislili da je Koča smenjen. U diviziji je bila velika žalost, bilo je i onih koji su plakali. Izgledalo je da je komandant Koča napravio podvig, probio nemački obruč, katastrofu na Sutjesci pretvorio u trijumf — i smenjen! I sam Koča je smatrao da je smenjen. Međutim, Vrhovni komandant Tito, posle razgovora u Plahovićima, vratio ga je na položaj komandanta 1. divizije.<sup id="cite_ref-KOČA_POPOVIĆ:_BELEŠKE_UZ_RATOVANJE_13-5" class="reference"><a href="#cite_note-KOČA_POPOVIĆ:_BELEŠKE_UZ_RATOVANJE-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Neki u Vrhovnom štabu, pa i sam Vrhovni komandant, izrekli su mnogo teških reči na račun 1. proleterske divizije — da je pobegla i ostavila druge jedinice i Vrhovni štab. Iako je smenjen nemački major Hene, čije su jedinice razbijene na Balinovcu, Tito je kritikovao Koču Popovića, koji ih je razbio. No, 1. proleterska udarna divizija je ipak pohvaljena od Vrhovnog komandanta za ovu samoinicijativnu akciju, koja je stvorila uslove za proboj Glavne operativne grupe iz okruženja.<sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite-bracket">[</span>51<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Značaj_Sutjeske"><span id="Zna.C4.8Daj_Sutjeske"></span>Značaj Sutjeske</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=36" title="Uredi odjeljak Značaj Sutjeske" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=36" title="Uredi kôd odjeljka Značaj Sutjeske"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:Voja_Dimitrijevi%C4%87_-_Nepobedivi.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Voja_Dimitrijevi%C4%87_-_Nepobedivi.jpg/220px-Voja_Dimitrijevi%C4%87_-_Nepobedivi.jpg" decoding="async" width="220" height="168" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Voja_Dimitrijevi%C4%87_-_Nepobedivi.jpg/330px-Voja_Dimitrijevi%C4%87_-_Nepobedivi.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Voja_Dimitrijevi%C4%87_-_Nepobedivi.jpg/440px-Voja_Dimitrijevi%C4%87_-_Nepobedivi.jpg 2x" data-file-width="2142" data-file-height="1636" /></a><figcaption><a href="/wiki/Voja_Dimitrijevi%C4%87" class="mw-redirect" title="Voja Dimitrijević">Voja Dimitrijević</a> - Nepobedivi</figcaption></figure> <p>Dvadesetodnevne borbe u dolini Sutjeske su period "najtežih, najkrvavijih i najsloženijih dejstava i najvećih patnji" jedinica NOVJ.<sup id="cite_ref-Oslobodilački_rat_12-38" class="reference"><a href="#cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Smatra se da je partizansko izvlačenje i proboj bila čista pobjeda, ravna čudu.<sup id="cite_ref-Švarm_5-10" class="reference"><a href="#cite_note-Švarm-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Niti jedna partizanska jedinica nije se predala, niti jedna nije dezertirala.<sup id="cite_ref-Švarm_5-11" class="reference"><a href="#cite_note-Švarm-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Bitka na Sutjesci se smatra jednom od prekretnica u <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_borba_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka borba Jugoslavije">Narodnooslobodilačkom ratu</a> u <a href="/wiki/Jugoslavija" title="Jugoslavija">Jugoslaviji</a>. Samo nekoliko meseca kasnije, sve zapadne sile su počele podržavati Narodnooslobodilački pokret, sve do <a href="/wiki/Teheranska_konferencija" title="Teheranska konferencija">Teheranske konferencije</a> kada je isti pokret priznat kao jedini legitimni antifašistički pokret u <a href="/wiki/Jugoslavija" title="Jugoslavija">Jugoslaviji</a>. </p><p>U <a href="/wiki/Socijalisti%C4%8Dka_Federativna_Republika_Jugoslavija" title="Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija">SFRJ</a>, Sutjeska je postala simbol izuzetnog požrtvovanja, hrabrosti i moralne čvrstine u najtežim iskušenjima. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Spomen_područje"><span id="Spomen_podru.C4.8Dje"></span>Spomen područje</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=37" title="Uredi odjeljak Spomen područje" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=37" title="Uredi kôd odjeljka Spomen područje"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><div class="noprint relarticle mainarticle"><i>Glavni članak: <a href="/wiki/Dolina_heroja" class="mw-redirect" title="Dolina heroja">Dolina heroja</a></i></div></dd></dl> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Datoteka:NP_Sutjeska_spomenik_2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/NP_Sutjeska_spomenik_2.jpg/220px-NP_Sutjeska_spomenik_2.jpg" decoding="async" width="220" height="101" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/NP_Sutjeska_spomenik_2.jpg/330px-NP_Sutjeska_spomenik_2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/NP_Sutjeska_spomenik_2.jpg/440px-NP_Sutjeska_spomenik_2.jpg 2x" data-file-width="3264" data-file-height="1504" /></a><figcaption>Spomenik na Tjentištu</figcaption></figure> <p>Godinu dana nakon bitke, avgusta <a href="/wiki/1944" title="1944">1944</a>. razbojištem je prošla jedna partizanska jedinica. Prizor je ovako izgledao: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41558719"><blockquote class="templatequote"><p>Znaci strave, na putu ispred i oko nas, pretvaraju kretanje kolone u dirljiv komemorativni pohod. U šumi kosturi: jedan... malo dalje drugi, treći... U rašlji drveta, kostur sa paučinom zavoja preko lobanje... Kiše i vetrovi najduže poštede tkanine i ljudske kosti. Dva kostura su sa sivom paučinom zavoja na nozi i preko grudi. Kostur bez noge, razmrskane lobanje. Zavoj je na skvrčenoj nozi, glava je bez zavoja. Taj je možda još bio živ kada su ga Nemci našli.<sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52"><span class="cite-bracket">[</span>52<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p><div class="templatequotecite">– <cite><a href="/wiki/Mirko_Tepavac" title="Mirko Tepavac">Mirko Tepavac</a></cite></div></blockquote> <p>Nakon <a href="/wiki/Drugi_svjetski_rat" title="Drugi svjetski rat">drugog svjetskog rata</a>, prostor <a href="/wiki/Sutjeska" class="mw-disambig" title="Sutjeska">Sutjeske</a> je proglašen za Nacionalni park Sutjeska i pretvoren u jedinstven memorijalni centar. <a href="/wiki/1958" title="1958">1958</a>. godine je sagradjena Spomen-kosturnica u koju su pohranjeni posmrtni ostaci 3.301 borca sa Sutjeske. <a href="/wiki/1971" title="1971">1971</a>. godine iznad kosturnice je podignut veličanstven spomenik koji simbolizuje sudar dvaju vojski, djelo vajara <a href="/wiki/Miodrag_%C5%BDivkovi%C4%87" title="Miodrag Živković">Miodraga Živkovića</a>. </p><p><a href="/wiki/1974" title="1974">1974</a>. godine je svečano otvoren memorijalni kompleks <a href="/wiki/Dolina_heroja" class="mw-redirect" title="Dolina heroja">Dolina heroja</a>, koji se nalazi u blizini sela <a href="/wiki/Tjenti%C5%A1te" title="Tjentište">Tjentišta</a>, u <a href="/wiki/Nacionalni_park_Sutjeska" title="Nacionalni park Sutjeska">nacionalnom parku „Sutjeska“</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Izvori">Izvori</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=38" title="Uredi odjeljak Izvori" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=38" title="Uredi kôd odjeljka Izvori"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r41378145">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2"> <ol class="references"> <li id="cite_note-Beleška_sa_savetovanja_od_21._maja_1943-1"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Beleška_sa_savetovanja_od_21._maja_1943_1-0">1,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Beleška_sa_savetovanja_od_21._maja_1943_1-1">1,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Beleška_sa_savetovanja_od_21._maja_1943_1-2">1,2</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/4_12_3_74.htm">Beleška sa savetovanja pri 1. brdskoj diviziji od 21. maja 1943; o zajedničkim dejstvima nemačko-četničkih snaga protiv jedinica NOVJ u rejonu Kolašina</a></span> </li> <li id="cite_note-ReferenceC-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ReferenceC_2-0">2,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceC_2-1">2,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.znaci.org/00001/11_39.htm">https://www.znaci.org/00001/11_39.htm</a></span> </li> <li id="cite_note-znaci.net-3"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-znaci.net_3-0">3,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-znaci.net_3-1">3,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/NARA/T314_560/756.htm">Izveštaj komandanta nemačkih trupa u NDH od 20. juna 1943, NAW T314, roll 560, frames 750—1</a><sup class="noprint Inline-Template"><span title=" since September 2023" style="white-space: nowrap;">[<i><a href="/wiki/Wikipedija:Mrtvi_eksterni_linkovi" title="Wikipedija:Mrtvi eksterni linkovi">mrtav link</a></i>]</span></sup>, prevod u <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/4_12_3_94.pdf">Zbornik NOR-a, tom XII (nemački dokumenti), knjiga 3, dokument 94</a></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/129_4.pdf">Viktor Kučan: BORCI SUTJESKE, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd 1996, Prozivka boraca sa Sutjeske</a></span> </li> <li id="cite_note-Švarm-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Švarm_5-0">5,00</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Švarm_5-1">5,01</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Švarm_5-2">5,02</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Švarm_5-3">5,03</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Švarm_5-4">5,04</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Švarm_5-5">5,05</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Švarm_5-6">5,06</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Švarm_5-7">5,07</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Švarm_5-8">5,08</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Švarm_5-9">5,09</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Švarm_5-10">5,10</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Švarm_5-11">5,11</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vreme.com/cms/view.php?id=1113628">Filip Švarm, Smrt fašizmu – sloboda narodu</a></span> </li> <li id="cite_note-znaci.org-6"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-znaci.org_6-0">6,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-znaci.org_6-1">6,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.znaci.org/00001/25_8.htm">https://www.znaci.org/00001/25_8.htm</a></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text">Sutjeska, knj. 1, s. 44.</span> </li> <li id="cite_note-Jakovčević-8"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Jakovčević_8-0">8,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Jakovčević_8-1">8,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130928023453/http://www.slobodnadalmacija.hr/Spektar/tabid/94/articleType/ArticleView/articleId/219429/Default.aspx">„Bogdan Jakovčević: Vidio sam kako je poginuo Sava Kovačević”</a>. Arhivirano iz <a rel="nofollow" class="external text" href="http://slobodnadalmacija.hr/Spektar/tabid/94/articleType/ArticleView/articleId/219429/Default.aspx">originala</a> na datum 2013-09-28<span class="reference-accessdate">. Pristupljeno 2014-06-13</span>.</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Bogdan+Jakov%C4%8Devi%C4%87%3A+Vidio+sam+kako+je+poginuo+Sava+Kova%C4%8Devi%C4%87&rft.atitle=&rft_id=https%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20130928023453%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.slobodnadalmacija.hr%2FSpektar%2Ftabid%2F94%2FarticleType%2FArticleView%2FarticleId%2F219429%2FDefault.aspx&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:Bitka_na_Sutjesci"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.e-novine.com/feljton/34667-Uvijek-Srbiju-uvijek-protiv-Miloevia.html">Svedok i kreator istorije: Jovo Kapičić (2)</a></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/4_12_3_92.htm">Izveštaj komandanta 118. lovačke divizije od 16. juna 1943. o toku borbi sa snagama NOVJ, obostranim gubicima i iskustvima za vreme operacije „Švarc“, Zbornik dokumenata i podataka o NOR-u, tom XII - nemački dokumenti, knjiga 2 (1943), Vojnoistorijski institut, Beograd 1978, dokument 92</a></span> </li> <li id="cite_note-visitmycountry.net-11"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-visitmycountry.net_11-0">11,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-visitmycountry.net_11-1">11,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-visitmycountry.net_11-2">11,2</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-visitmycountry.net_11-3">11,3</a></sup></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141027044621/http://www.visitmycountry.net/bosnia_herzegovina/bh/index.php/nacionalni-parkovi/30-bastina/nacionalni-parkovi/nacionalni-park-sutjeska/727-nacionalni-park-sutjeska-kulturno-istorijsko-naslijede">„Nacionalni park Sutjeska - Kulturno istorijsko naslijeđe”</a>. Arhivirano iz <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.visitmycountry.net/bosnia_herzegovina/bh/index.php/nacionalni-parkovi/30-bastina/nacionalni-parkovi/nacionalni-park-sutjeska/727-nacionalni-park-sutjeska-kulturno-istorijsko-naslijede">originala</a> na datum 2014-10-27<span class="reference-accessdate">. Pristupljeno 2014-06-17</span>.</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Nacionalni+park+Sutjeska+-+Kulturno+istorijsko+naslije%C4%91e&rft.atitle=&rft_id=https%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20141027044621%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.visitmycountry.net%2Fbosnia_herzegovina%2Fbh%2Findex.php%2Fnacionalni-parkovi%2F30-bastina%2Fnacionalni-parkovi%2Fnacionalni-park-sutjeska%2F727-nacionalni-park-sutjeska-kulturno-istorijsko-naslijede&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:Bitka_na_Sutjesci"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Oslobodilački_rat-12"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-0">12,00</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-1">12,01</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-2">12,02</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-3">12,03</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-4">12,04</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-5">12,05</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-6">12,06</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-7">12,07</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-8">12,08</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-9">12,09</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-10">12,10</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-11">12,11</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-12">12,12</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-13">12,13</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-14">12,14</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-15">12,15</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-16">12,16</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-17">12,17</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-18">12,18</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-19">12,19</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-20">12,20</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-21">12,21</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-22">12,22</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-23">12,23</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-24">12,24</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-25">12,25</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-26">12,26</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-27">12,27</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-28">12,28</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-29">12,29</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-30">12,30</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-31">12,31</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-32">12,32</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-33">12,33</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-34">12,34</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-35">12,35</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-36">12,36</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-37">12,37</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Oslobodilački_rat_12-38">12,38</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://znaci.org/00001/153.htm">Oslobodilački rat naroda Jugoslavije, knjiga 2</a></span> </li> <li id="cite_note-KOČA_POPOVIĆ:_BELEŠKE_UZ_RATOVANJE-13"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-KOČA_POPOVIĆ:_BELEŠKE_UZ_RATOVANJE_13-0">13,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-KOČA_POPOVIĆ:_BELEŠKE_UZ_RATOVANJE_13-1">13,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-KOČA_POPOVIĆ:_BELEŠKE_UZ_RATOVANJE_13-2">13,2</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-KOČA_POPOVIĆ:_BELEŠKE_UZ_RATOVANJE_13-3">13,3</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-KOČA_POPOVIĆ:_BELEŠKE_UZ_RATOVANJE_13-4">13,4</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-KOČA_POPOVIĆ:_BELEŠKE_UZ_RATOVANJE_13-5">13,5</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/29_4.htm">KOČA POPOVIĆ: BELEŠKE UZ RATOVANJE</a></span> </li> <li id="cite_note-ReferenceE-14"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ReferenceE_14-0">14,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceE_14-1">14,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceE_14-2">14,2</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://znaci.org/dogadjaj.php?br=7557">https://znaci.org/dogadjaj.php?br=7557</a></span> </li> <li id="cite_note-Živković-15"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Živković_15-0">15,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_15-1">15,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_15-2">15,2</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_15-3">15,3</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_15-4">15,4</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_15-5">15,5</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_15-6">15,6</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_15-7">15,7</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Živković_15-8">15,8</a></sup></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160803153944/http://www.scribd.com/doc/34075047/Srbi-u-Dokumentima-Vermahta">„Nikola Živković, Srbi u Ratnom dnevniku Vrhovne komande Vermahta”</a>. Arhivirano iz <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.scribd.com/doc/34075047/Srbi-u-Dokumentima-Vermahta">originala</a> na datum 2016-08-03<span class="reference-accessdate">. Pristupljeno 2012-11-24</span>.</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Nikola+%C5%BDivkovi%C4%87%2C+Srbi+u+Ratnom+dnevniku+Vrhovne+komande+Vermahta&rft.atitle=&rft_id=https%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20160803153944%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.scribd.com%2Fdoc%2F34075047%2FSrbi-u-Dokumentima-Vermahta&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:Bitka_na_Sutjesci"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://znaci.org/dogadjaj.php?br=7657">https://znaci.org/dogadjaj.php?br=7657</a></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://znaci.org/dogadjaj.php?br=7570">https://znaci.org/dogadjaj.php?br=7570</a></span> </li> <li id="cite_note-Hronologija_NOR-18"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Hronologija_NOR_18-0">18,00</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Hronologija_NOR_18-1">18,01</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Hronologija_NOR_18-2">18,02</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Hronologija_NOR_18-3">18,03</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Hronologija_NOR_18-4">18,04</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Hronologija_NOR_18-5">18,05</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Hronologija_NOR_18-6">18,06</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Hronologija_NOR_18-7">18,07</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Hronologija_NOR_18-8">18,08</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Hronologija_NOR_18-9">18,09</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Hronologija_NOR_18-10">18,10</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Hronologija_NOR_18-11">18,11</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Hronologija_NOR_18-12">18,12</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Hronologija_NOR_18-13">18,13</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Hronologija_NOR_18-14">18,14</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Hronologija_NOR_18-15">18,15</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Hronologija_NOR_18-16">18,16</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://znaci.org/00001/53.htm">Hronologija narodnooslobodilačkog rata 1941-1945</a></span> </li> <li id="cite_note-BORBE_U_CRNOJ_GORI,_knjiga_5-19"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-BORBE_U_CRNOJ_GORI,_knjiga_5_19-0">19,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-BORBE_U_CRNOJ_GORI,_knjiga_5_19-1">19,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-BORBE_U_CRNOJ_GORI,_knjiga_5_19-2">19,2</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-BORBE_U_CRNOJ_GORI,_knjiga_5_19-3">19,3</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-BORBE_U_CRNOJ_GORI,_knjiga_5_19-4">19,4</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-BORBE_U_CRNOJ_GORI,_knjiga_5_19-5">19,5</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-BORBE_U_CRNOJ_GORI,_knjiga_5_19-6">19,6</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://znaci.org/zb/4_3_5.htm">Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu, BORBE U CRNOJ GORI, knjiga 5 - januar-oktobar 1943., tom 3</a></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text">Izvještaj Komande 6. italijanskog armijskog korpusa za 2. juni 1943</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://znaci.org/dogadjaj.php?br=7626">https://znaci.org/dogadjaj.php?br=7626</a></span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/31_94.htm">Gojko KNEŽEVIĆ: SA RANJENIČKIM EŠELONOM PREKO SUTJESKE</a></span> </li> <li id="cite_note-https://znaci.org/00001/33_7.pdf-23"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-https://znaci.org/00001/33_7.pdf_23-0">23,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-https://znaci.org/00001/33_7.pdf_23-1">23,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-https://znaci.org/00001/33_7.pdf_23-2">23,2</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://znaci.org/00001/33_7.pdf">https://znaci.org/00001/33_7.pdf</a></span> </li> <li id="cite_note-DOKUMENTI_VRHOVNOG_ŠTABA,_knjiga_9-24"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-DOKUMENTI_VRHOVNOG_ŠTABA,_knjiga_9_24-0">24,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-DOKUMENTI_VRHOVNOG_ŠTABA,_knjiga_9_24-1">24,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-DOKUMENTI_VRHOVNOG_ŠTABA,_knjiga_9_24-2">24,2</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-DOKUMENTI_VRHOVNOG_ŠTABA,_knjiga_9_24-3">24,3</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-DOKUMENTI_VRHOVNOG_ŠTABA,_knjiga_9_24-4">24,4</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-DOKUMENTI_VRHOVNOG_ŠTABA,_knjiga_9_24-5">24,5</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-DOKUMENTI_VRHOVNOG_ŠTABA,_knjiga_9_24-6">24,6</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://znaci.org/zb/4_2_9.htm">Zbornik dokumenata i podataka o narodnooslobodilačkom ratu, DOKUMENTI CK KPJ I VRHOVNOG ŠTABA NOVJ, knjiga 9 - april - jun 1943., tom 2</a></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://znaci.org/dogadjaj.php?br=7861">https://znaci.org/dogadjaj.php?br=7861</a></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.znaci.org/00001/54_125.htm">https://www.znaci.org/00001/54_125.htm</a></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text">Arhiv Vojnoistorijskog instituta, t. 10, dokument 37., navedeno prema Branko Cvrlje: Druga dalmatinska brigada</span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text">Peko Dapčević, Sutjeska, VIZ, Bgd, 1958, s. 81.</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://znaci.org/NARA/T316.php?broj=293&rec=315&roll=1302">National Archive and Records Administration, T315, Roll 1302, frame no. 000286.</a> <br /> (<a href="/wiki/Njema%C4%8Dki_jezik" title="Njemački jezik">njem.</a> <i>"Starker Feind in Sutjeska — Piva Bogen auf engstem Raum zusammengedrängt, darunter Tito einwandfrei festgestellt. Letzte Phase des Kampfes, die Stunde der restlosen Vernichtung der Tito—Armee damit gekommen. Der Befehl: "Kein Wehrfähiger Mann verlässt den Kessel lebend. Frauen untersuchen, ob nicht verkleidete Männer." ist der Truppe erneut einzuschärfen. Tito und Begleiter angeblich in deutschen Uniformen. Soldbücher prüfen."</i>)</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://znaci.org/zb/4_2_9.htm">Zbornik NOR-a, tom II, knjiga 9, dokument 284, strana 457.</a></span> </li> <li id="cite_note-ReferenceD-31"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ReferenceD_31-0">31,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceD_31-1">31,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/25_7.htm">ALEKSANDAR NENADOVIĆ: RAZGOVORI S KOČOM</a></span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pobjeda.me/arhiva/?datum=2006-11-04&id=104565">Još jednom na Sutjesci</a></span> </li> <li id="cite_note-https://znaci.org/00003/437.htm-33"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-https://znaci.org/00003/437.htm_33-0">33,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-https://znaci.org/00003/437.htm_33-1">33,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://znaci.org/00003/437.htm">https://znaci.org/00003/437.htm</a></span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://znaci.org/00001/31_80.htm">Nikola Karanović: TREĆA KRAJISKA BRIGADA U BICI NA SUTJESCI</a></span> </li> <li id="cite_note-ReferenceA-35"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ReferenceA_35-0">35,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceA_35-1">35,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.znaci.org/00001/4_12_3_91.htm">https://www.znaci.org/00001/4_12_3_91.htm</a> IZVEŠTAJ OPERATIVNOG ODELJENJA 369. PEŠADIJSKE DIVIZIJE OD 15. JUNA 1943. KOMANDANTU NEMAČKIH TRUPA U NDH</span> </li> <li id="cite_note-Primorac_III-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Primorac_III_36-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://znaci.org/00001/210.htm">Rudolf Primorac: OPERATIVNO-TAKTIČKA ISKUSTVA IZ PRVE POLOVINE NARODNOOSLOBODILAČKOG RATA (Treći deo)</a></span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://znaci.org/00001/55.htm">Druga proleterska brigada 1942-1992 - ilustrovana monografija</a> (str. 169)</span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://znaci.org/NARA/T316.php?broj=245&rec=315&roll=1301">NARA, T315, Roll 1301, frames no. 000242—000244.</a> <br /> (<a href="/wiki/Njema%C4%8Dki_jezik" title="Njemački jezik">njem.</a> <i>"Alles deutet daraufhin, daß der Feind riesige Verluste gehabt hat, aber das es ihm andererseits doch gelungen ist mit namhaften Teilen über die Straße Kalinovik Foca zu entkommen. Der Zustand in dem sich diese Feindkräfte befinden muß allerdings katastrophal sein, denn überall in zu säubern den Gelände werden an Erschöpfung gestorbene od.durch Erschöpfung völlig apathisch gewordene Feinde gefunden, die sich willenlos gefangennehmen lassen."</i>)</span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/4_12_3_91.htm">Izveštaj Operptivnog odeljenja 369. pešadijske divizije od 15. juna 1943 komandantu nemačkih trupa u NDH o proboju snaga NOVJ iz okruženja na Zelengori</a></span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140529052519/http://www.vijesti.me/vijesti/pivska-krvava-bajka-dola-mjesto-gdje-je-sat-ubijeno-520-ljudi-djece-clanak-8544">„Pivska krvava bajka: Dola, mjesto gdje je za sat ubijeno 520 ljudi i djece”</a>. Arhivirano iz <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vijesti.me/vijesti/pivska-krvava-bajka-dola-mjesto-gdje-je-sat-ubijeno-520-ljudi-djece-clanak-8544">originala</a> na datum 2014-05-29<span class="reference-accessdate">. Pristupljeno 2012-11-14</span>.</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Pivska+krvava+bajka%3A+Dola%2C+mjesto+gdje+je+za+sat+ubijeno+520+ljudi+i+djece&rft.atitle=&rft_id=https%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20140529052519%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.vijesti.me%2Fvijesti%2Fpivska-krvava-bajka-dola-mjesto-gdje-je-sat-ubijeno-520-ljudi-djece-clanak-8544&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:Bitka_na_Sutjesci"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-ReferenceB-41"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ReferenceB_41-0">41,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceB_41-1">41,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.znaci.org/00001/33_7.pdf">https://www.znaci.org/00001/33_7.pdf</a></span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://znaci.org/dogadjaj.php?br=7966">https://znaci.org/dogadjaj.php?br=7966</a></span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a></span> <span class="reference-text">Savo Orović, ratni dnevnik 1941-1945 (str. 407), Beograd 1972.</span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00003/441.htm">SUTJESKA - ZBORNIK RADOVA: knjiga V</a></span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://urbanestrane.rs/2018/06/17/tripo-vucinic-94-borac-prve-proleterske-glad-je-bila-teza-od-smrti-2/">Tripo Vučinić (94), borac Prve proleterske – glad je bila teža od smrti (2)</a></span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.znaci.org/00001/4_12_3_103.htm">https://www.znaci.org/00001/4_12_3_103.htm</a></span> </li> <li id="cite_note-Presuda-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Presuda_47-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/60_3_34.pdf">Miodrag Zečević: DOKUMENTA SA SUĐENjA DRAŽI MIHAILOVIĆU, Beograd 2001: Presuda Dragoljubu Mihailoviću i ostalima</a></span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.znaci.org/00001/129.htm">https://www.znaci.org/00001/129.htm</a> Viktor Kučan: BORCI SUTJESKE</span> </li> <li id="cite_note-Izveštaj_komandanta_nemačkih_trupa_u_Hrvatskoj_od_20._juna_1943-49"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Izveštaj_komandanta_nemačkih_trupa_u_Hrvatskoj_od_20._juna_1943_49-0">49,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Izveštaj_komandanta_nemačkih_trupa_u_Hrvatskoj_od_20._juna_1943_49-1">49,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://znaci.org/zb/4_2_9.htm">Zbornik NOR-a, tom II, knjiga 9, strana 473.</a></span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://znaci.org/dokument.php?br=5627">Obaveštenje vrhovnog komandanta NOV i POJ druga Tita od 11. septembra 1943. Štabu Druge proleterske divizije o skrivenom pešadijskom naoružanju u rejonu Sutjesk</a></span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://znaci.org/dogadjaj.php?br=7896">https://znaci.org/dogadjaj.php?br=7896</a></span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00003/527.htm">Mirko Tepavac: MOJ DRUGI SVETSKI RAT I MIR</a></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Povezano">Povezano</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=39" title="Uredi odjeljak Povezano" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=39" title="Uredi kôd odjeljka Povezano"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Operacija_Schwarz" title="Operacija Schwarz">Operacija Schwarz</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Vanjske_veze">Vanjske veze</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&veaction=edit&section=40" title="Uredi odjeljak Vanjske veze" class="mw-editsection-visualeditor"><span>uredi</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&action=edit&section=40" title="Uredi kôd odjeljka Vanjske veze"><span>uredi kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="infobox sisterproject" style="width: 300px"> <div style="float: left;"><figure class="mw-halign-none" typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Battle_of_the_Sutjeska" title="commons:Category:Battle of the Sutjeska"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a><figcaption></figcaption></figure></div> <div style="margin-left: 20px;"><i><b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Battle_of_the_Sutjeska" class="extiw" title="commons:Category:Battle of the Sutjeska">Bitka na Sutjesci</a></b></i> na <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Glavna_stranica_-_%D0%93%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0" class="extiw" title="commons:Glavna stranica - Главна страница">Wikimedijinoj ostavi</a> </div> </div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://znaci.org/odrednica.php?slug=bitka-na-sutjesci">Bitka na Sutjesci</a> (znaci.org)</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vojska.net/hrv/drugi-svjetski-rat/operacija/schwarz-1943/">Kratak prikaz bitke na vojska.net</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/5_1.htm">William Deakin: BOJOVNA PLANINA</a> (odeljak o Sutjesci)</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://znaci.org/00001/33_7.pdf">Obrad Egić: Druga dalmatinska brigada u bici na Sutjesci</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.znaci.org/00001/31_80.htm">Nikola Karanović: Treća krajiška brigada u bici na Sutjesci</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.yugopapir.com/2018/06/bitka-na-sutjesci-ratne-uspomene.html">Bitka na Sutjesci, ratne uspomene generala Velimira Terzića (1/2)</a> i <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.yugopapir.com/2018/06/bitka-na-sutjesci-ratne-uspomene_12.html">(2/2)</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.yugopapir.com/2019/12/najslavnija-bitka-druge-dalmatinske.html">Najslavnija bitka Druge dalmatinske proleterske brigade: "Švabo neće proći dok je ijedan od nas živ"</a></li></ul> <div class="navbox-styles nomobile"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r41348688">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Sedam_neprijateljskih_ofanziva" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="4"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r41556979">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r41556873">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:left;text-align:left}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-right:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-left:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-prikaži"><a href="/wiki/%C5%A0ablon:Sedam_neprijateljskih_ofanziva" title="Šablon:Sedam neprijateljskih ofanziva"><abbr title="Pogledajte šablon" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">p</abbr></a></li><li class="nv-razgovor"><a href="/wiki/Razgovor_o_%C5%A1ablonu:Sedam_neprijateljskih_ofanziva" title="Razgovor o šablonu:Sedam neprijateljskih ofanziva"><abbr title="Razgovarajte o šablonu" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">r</abbr></a></li><li class="nv-uredi"><a class="external text" href="https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%A0ablon:Sedam_neprijateljskih_ofanziva&action=edit"><abbr title="Uredite šablon" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">u</abbr></a></li></ul></div><div id="Sedam_neprijateljskih_ofanziva" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/Sedam_neprijateljskih_ofanziva" title="Sedam neprijateljskih ofanziva">Sedam neprijateljskih ofanziva</a></div></th></tr><tr><td class="noviewer navbox-image" rowspan="1" style="width:1px;padding:0 2px 0 0"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Nazi_Swastika.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Nazi_Swastika.svg/60px-Nazi_Swastika.svg.png" decoding="async" width="60" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Nazi_Swastika.svg/90px-Nazi_Swastika.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Nazi_Swastika.svg/120px-Nazi_Swastika.svg.png 2x" data-file-width="200" data-file-height="200" /></a></span></div></td><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Gu%C5%A1enje_ustanka_u_Srbiji" title="Gušenje ustanka u Srbiji">Prva neprijateljska ofanziva (<i>Užice</i>)</a> • <a href="/wiki/Gu%C5%A1enje_ustanka_u_isto%C4%8Dnoj_Bosni" title="Gušenje ustanka u istočnoj Bosni">Druga neprijateljska ofanziva</a> (<i><a href="/wiki/Igmanski_mar%C5%A1" title="Igmanski marš">Igman</a></i>) • <a href="/wiki/Tre%C4%87a_neprijateljska_ofanziva" title="Treća neprijateljska ofanziva">Treća neprijateljska ofanziva</a> • <a href="/wiki/Operacija_Weiss" title="Operacija Weiss">Četvrta neprijateljska ofanziva</a> (<i><a href="/wiki/Bitka_na_Neretvi" title="Bitka na Neretvi">Neretva</a></i>) • <a href="/wiki/Operacija_Schwarz" title="Operacija Schwarz">Peta neprijateljska ofanziva</a> (<i><a class="mw-selflink selflink">Sutjeska</a></i>) • <a href="/wiki/%C5%A0esta_neprijateljska_ofanziva" title="Šesta neprijateljska ofanziva">Šesta neprijateljska ofanziva</a> • <a href="/wiki/Sedma_neprijateljska_ofanziva" title="Sedma neprijateljska ofanziva">Sedma neprijateljska ofanziva</a> (<i><a href="/wiki/Desant_na_Drvar" title="Desant na Drvar">Drvar</a></i>)</div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="1" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Standard_of_the_Prime_Minister_of_SFR_Yugoslavia.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Standard_of_the_Prime_Minister_of_SFR_Yugoslavia.svg/60px-Standard_of_the_Prime_Minister_of_SFR_Yugoslavia.svg.png" decoding="async" width="60" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Standard_of_the_Prime_Minister_of_SFR_Yugoslavia.svg/90px-Standard_of_the_Prime_Minister_of_SFR_Yugoslavia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Standard_of_the_Prime_Minister_of_SFR_Yugoslavia.svg/120px-Standard_of_the_Prime_Minister_of_SFR_Yugoslavia.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="800" /></a></span></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles nomobile"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41348688"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Drugi_svjetski_rat_u_Jugoslaviji" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41556979"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r41556873"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-prikaži"><a href="/wiki/%C5%A0ablon:Drugi_svjetski_rat_u_Jugoslaviji" title="Šablon:Drugi svjetski rat u Jugoslaviji"><abbr title="Pogledajte šablon" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">p</abbr></a></li><li class="nv-razgovor"><a href="/wiki/Razgovor_o_%C5%A1ablonu:Drugi_svjetski_rat_u_Jugoslaviji" title="Razgovor o šablonu:Drugi svjetski rat u Jugoslaviji"><abbr title="Razgovarajte o šablonu" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">r</abbr></a></li><li class="nv-uredi"><a class="external text" href="https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%A0ablon:Drugi_svjetski_rat_u_Jugoslaviji&action=edit"><abbr title="Uredite šablon" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;box-shadow:none;padding:0;">u</abbr></a></li></ul></div><div id="Drugi_svjetski_rat_u_Jugoslaviji" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/Drugi_svjetski_rat_u_Jugoslaviji" title="Drugi svjetski rat u Jugoslaviji">Drugi svjetski rat u Jugoslaviji</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><div class="center">Sukobljene<br /> strane</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/Saveznici" class="mw-redirect" title="Saveznici">Saveznici</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Flag_of_Yugoslavia_(1946-1992).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Flag_of_Yugoslavia_%281946-1992%29.svg/22px-Flag_of_Yugoslavia_%281946-1992%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Flag_of_Yugoslavia_%281946-1992%29.svg/33px-Flag_of_Yugoslavia_%281946-1992%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Flag_of_Yugoslavia_%281946-1992%29.svg/44px-Flag_of_Yugoslavia_%281946-1992%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></a></span> <a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_vojska_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije">Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Flag_of_the_United_Kingdom_(3-5).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/22px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/33px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/44px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Komanda_Srednjeg_Istoka" title="Komanda Srednjeg Istoka">Komanda Srednjeg Istoka</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Flag_of_the_Soviet_Union.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_the_Soviet_Union.svg/22px-Flag_of_the_Soviet_Union.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_the_Soviet_Union.svg/33px-Flag_of_the_Soviet_Union.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_the_Soviet_Union.svg/44px-Flag_of_the_Soviet_Union.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Crvena_armija" title="Crvena armija">Crvena armija</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/Sile_osovine" class="mw-redirect" title="Sile osovine">Osovina</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Flag_of_the_NSDAP_(1920%E2%80%931945).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Flag_of_the_NSDAP_%281920%E2%80%931945%29.svg/22px-Flag_of_the_NSDAP_%281920%E2%80%931945%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Flag_of_the_NSDAP_%281920%E2%80%931945%29.svg/33px-Flag_of_the_NSDAP_%281920%E2%80%931945%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Flag_of_the_NSDAP_%281920%E2%80%931945%29.svg/44px-Flag_of_the_NSDAP_%281920%E2%80%931945%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Wehrmacht_u_Jugoslaviji" class="mw-redirect" title="Wehrmacht u Jugoslaviji">Wehrmacht</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Flag_of_Italy_(1861%E2%80%931946).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg/22px-Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg/33px-Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg/44px-Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1000" /></a></span> <a href="/wiki/Italijanske_jedinice_u_Jugoslaviji_u_Drugom_svetskom_ratu" title="Italijanske jedinice u Jugoslaviji u Drugom svetskom ratu">Italijani</a> <small>(do 1943.)</small>  <span style="font-weight:bold;">•</span> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Flag_of_Bulgaria.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/22px-Flag_of_Bulgaria.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/33px-Flag_of_Bulgaria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/44px-Flag_of_Bulgaria.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Bugarska_u_Drugom_svetskom_ratu" class="mw-redirect" title="Bugarska u Drugom svetskom ratu">Bugari</a> <small>(do 1944.)</small>  <span style="font-weight:bold;">•</span> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Flag_of_Croatia_(1941%E2%80%931945).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Flag_of_Croatia_%281941%E2%80%931945%29.svg/22px-Flag_of_Croatia_%281941%E2%80%931945%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Flag_of_Croatia_%281941%E2%80%931945%29.svg/33px-Flag_of_Croatia_%281941%E2%80%931945%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Flag_of_Croatia_%281941%E2%80%931945%29.svg/44px-Flag_of_Croatia_%281941%E2%80%931945%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Usta%C5%A1e" title="Ustaše">Ustaše</a> i <a href="/wiki/Hrvatsko_domobranstvo" title="Hrvatsko domobranstvo">Domobrani</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Flag_of_the_Government_of_National_Salvation_(occupied_Yugoslavia).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Flag_of_the_Government_of_National_Salvation_%28occupied_Yugoslavia%29.svg/22px-Flag_of_the_Government_of_National_Salvation_%28occupied_Yugoslavia%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Flag_of_the_Government_of_National_Salvation_%28occupied_Yugoslavia%29.svg/33px-Flag_of_the_Government_of_National_Salvation_%28occupied_Yugoslavia%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Flag_of_the_Government_of_National_Salvation_%28occupied_Yugoslavia%29.svg/44px-Flag_of_the_Government_of_National_Salvation_%28occupied_Yugoslavia%29.svg.png 2x" data-file-width="562" data-file-height="376" /></a></span> <a href="/wiki/Srpska_dr%C5%BEavna_stra%C5%BEa" title="Srpska državna straža">Nedićevci</a> i <a href="/wiki/Srpski_dobrovolja%C4%8Dki_SS_korpus" class="mw-redirect" title="Srpski dobrovoljački SS korpus">Ljotićevci</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Flag_of_the_Chetniks.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Flag_of_the_Chetniks.svg/22px-Flag_of_the_Chetniks.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Flag_of_the_Chetniks.svg/33px-Flag_of_the_Chetniks.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Flag_of_the_Chetniks.svg/44px-Flag_of_the_Chetniks.svg.png 2x" data-file-width="1159" data-file-height="745" /></a></span> <a href="/wiki/%C4%8Cetnici_u_drugom_svjetskom_ratu" class="mw-redirect" title="Četnici u drugom svjetskom ratu">Četnici</a> ili <a href="/wiki/JVuO" class="mw-redirect" title="JVuO">JVuO</a> <small>(počeli kao Saveznici)</small>  <span style="font-weight:bold;">•</span> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Flag_of_the_Slovene_Home_Guard.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Flag_of_the_Slovene_Home_Guard.svg/22px-Flag_of_the_Slovene_Home_Guard.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Flag_of_the_Slovene_Home_Guard.svg/33px-Flag_of_the_Slovene_Home_Guard.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Flag_of_the_Slovene_Home_Guard.svg/44px-Flag_of_the_Slovene_Home_Guard.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="540" /></a></span> <a href="/wiki/Slovensko_domobranstvo" title="Slovensko domobranstvo">Slovenski domobrani</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Flag_of_Albania_(1943%E2%80%931944).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Flag_of_Albania_%281943%E2%80%931944%29.svg/22px-Flag_of_Albania_%281943%E2%80%931944%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Flag_of_Albania_%281943%E2%80%931944%29.svg/33px-Flag_of_Albania_%281943%E2%80%931944%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Flag_of_Albania_%281943%E2%80%931944%29.svg/44px-Flag_of_Albania_%281943%E2%80%931944%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></a></span> <a href="/wiki/Balli_Komb%C3%ABtar" title="Balli Kombëtar">Balisti</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><div class="center">Vođe <br />i vojskovođe</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/Saveznici" class="mw-redirect" title="Saveznici">Saveznici</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Josip_Broz_Tito" title="Josip Broz Tito">Josip Broz Tito</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Arso_Jovanovi%C4%87" title="Arso Jovanović">Arso Jovanović</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Peko_Dap%C4%8Devi%C4%87" title="Peko Dapčević">Peko Dapčević</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Ko%C4%8Da_Popovi%C4%87" title="Koča Popović">Koča Popović</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Sava_Kova%C4%8Devi%C4%87" title="Sava Kovačević">Sava Kovačević</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Ivo_Lola_Ribar" title="Ivo Lola Ribar">Ivo Lola Ribar</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Mo%C5%A1a_Pijade" title="Moša Pijade">Moša Pijade</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Kosta_Na%C4%91" title="Kosta Nađ">Kosta Nađ</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Edvard_Kardelj" title="Edvard Kardelj">Edvard Kardelj</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Milovan_%C4%90ilas" title="Milovan Đilas">Milovan Đilas</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Fitzroy_MacLean" title="Fitzroy MacLean">Fitzroy MacLean</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Henry_Maitland_Wilson" title="Henry Maitland Wilson">Henry Maitland Wilson</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Fjodor_Tolbuhin" title="Fjodor Tolbuhin">Fjodor Tolbuhin</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/Sile_osovine" class="mw-redirect" title="Sile osovine">Osovina</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Alexander_L%C3%B6hr" title="Alexander Löhr">Alexander Löhr</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Maximilian_von_Weichs" title="Maximilian von Weichs">Maximilian von Weichs</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Franz_B%C3%B6hme" title="Franz Böhme">Franz Böhme</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Hans_Felber" title="Hans Felber">Hans Felber</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Edmund_Glaise-Horstenau" title="Edmund Glaise-Horstenau">Glaise-Horstenau</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Alessandro_Pirzio_Biroli" title="Alessandro Pirzio Biroli">Pirzio Biroli</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Mario_Roatta" title="Mario Roatta">Mario Roatta</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Ante_Paveli%C4%87" title="Ante Pavelić">Ante Pavelić</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Slavko_Kvaternik" title="Slavko Kvaternik">Slavko Kvaternik</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Mladen_Lorkovi%C4%87" title="Mladen Lorković">Mladen Lorković</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Milan_Nedi%C4%87" title="Milan Nedić">Milan Nedić</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Dimitrije_Ljoti%C4%87" title="Dimitrije Ljotić">Dimitrije Ljotić</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Kosta_Pe%C4%87anac" title="Kosta Pećanac">Kosta Pećanac</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Dragoljub_Mihailovi%C4%87" class="mw-redirect" title="Dragoljub Mihailović">Dragoljub Mihailović</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Mom%C4%8Dilo_%C4%90uji%C4%87" title="Momčilo Đujić">Momčilo Đujić</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Pavle_%C4%90uri%C5%A1i%C4%87" title="Pavle Đurišić">Pavle Đurišić</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Sekula_Drljevi%C4%87" title="Sekula Drljević">Sekula Drljević</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Lav_Rupnik" class="mw-redirect" title="Lav Rupnik">Lav Rupnik</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><div class="center">Tok rata<br /><br /><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Datoteka:Stjepan_Stevo_Filipovi%C4%87.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Stjepan_Stevo_Filipovi%C4%87.jpg/85px-Stjepan_Stevo_Filipovi%C4%87.jpg" decoding="async" width="85" height="134" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Stjepan_Stevo_Filipovi%C4%87.jpg/128px-Stjepan_Stevo_Filipovi%C4%87.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Stjepan_Stevo_Filipovi%C4%87.jpg/170px-Stjepan_Stevo_Filipovi%C4%87.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="1897" /></a></span></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/1941." class="mw-redirect" title="1941.">1941.</a><br /><a href="/wiki/Ustanak_u_Jugoslaviji" class="mw-redirect" title="Ustanak u Jugoslaviji">Ustanak</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Vojni_pu%C4%8D_27._marta_1941." title="Vojni puč 27. marta 1941.">Martovski puč</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Aprilski_rat" title="Aprilski rat">Aprilski rat</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Okupacija_Jugoslavije_u_Drugom_svetskom_ratu" title="Okupacija Jugoslavije u Drugom svetskom ratu">Okupacija</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Ustanak_u_Jugoslaviji_1941." title="Ustanak u Jugoslaviji 1941.">Ustanak</a> (<a href="/wiki/Ustanak_u_NDH_1941." class="mw-redirect" title="Ustanak u NDH 1941.">NDH</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Ustanak_u_Crnoj_Gori_1941." title="Ustanak u Crnoj Gori 1941.">Crna Gora</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Ustanak_u_Srbiji_1941." title="Ustanak u Srbiji 1941.">Srbija</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/w/index.php?title=Ustanak_u_Sloveniji_1941.&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ustanak u Sloveniji 1941. (stranica ne postoji)">Slovenija</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/w/index.php?title=Ustanak_u_Sloveniji_1941.&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ustanak u Sloveniji 1941. (stranica ne postoji)">Makedonija</a>) <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Ustanak_u_Drvaru" title="Ustanak u Drvaru">Drvar</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Kosmaj" title="Operacija Kosmaj">Kosmaj</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_za_Loznicu_1941." title="Bitka za Loznicu 1941.">Loznica</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_za_Krupanj_1941." title="Bitka za Krupanj 1941.">Krupanj</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/U%C5%BEi%C4%8Dka_Republika" title="Užička Republika">Užička Republika</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_za_%C5%A0abac_1941." title="Bitka za Šabac 1941.">Šabac</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Ma%C4%8Dva" title="Operacija Mačva">Mačva</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Gornji_Milanovac_1941." title="Borbe za Gornji Milanovac 1941.">Gornji Milanovac</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Opsada_Kraljeva_(1941)" title="Opsada Kraljeva (1941)">Kraljevo</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Gu%C5%A1enje_ustanka_u_Srbiji" title="Gušenje ustanka u Srbiji">Gušenje ustanka u Srbiji</a> (<a href="/wiki/Sastanak_u_Divcima" title="Sastanak u Divcima">Divci</a>, <a href="/wiki/Napad_%C4%8Detnika_na_U%C5%BEi%C4%8Dku_Republiku" title="Napad četnika na Užičku Republiku">Napad četnika na Užice</a>, <a href="/wiki/Bitka_na_Kadinja%C4%8Di" title="Bitka na Kadinjači">Kadinjača</a>, <i><a href="/wiki/Operacija_Mihailovi%C4%87" title="Operacija Mihailović">Mihailović</a></i>) <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Povla%C4%8Denje_partizana_u_Sand%C5%BEak_1941." title="Povlačenje partizana u Sandžak 1941.">Povlačenje u Sandžak</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Pljevaljska_bitka" title="Pljevaljska bitka">Pljevlja</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_za_Olovo" title="Bitka za Olovo">Olovo</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/1942." class="mw-redirect" title="1942.">1942.</a><br /><a href="/wiki/Bitka_na_Kozari" title="Bitka na Kozari">Kozara</a><br /><a href="/wiki/Biha%C4%87ka_Republika" title="Bihaćka Republika">Bihaćka Republika</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Dra%C5%BEgo%C5%A1ka_bitka" title="Dražgoška bitka">Dražgoše</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Gu%C5%A1enje_ustanka_u_isto%C4%8Dnoj_Bosni" title="Gušenje ustanka u istočnoj Bosni">Gušenje ustanka u istočnoj Bosni</a> (<a href="/wiki/Igmanski_mar%C5%A1" title="Igmanski marš">Igmanski marš</a>) <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Isto%C4%8Dnu_Bosnu_1942." title="Borbe za Istočnu Bosnu 1942.">Borbe za Istočnu Bosnu</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Prijedor" title="Operacija Prijedor">Prijedor</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Petrova_gora" title="Operacija Petrova gora">Petrova gora</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Tre%C4%87a_neprijateljska_ofanziva" title="Treća neprijateljska ofanziva">Treća ofanziva</a> (<i><a href="/wiki/Operacija_Trio" title="Operacija Trio">Trio</a></i>, <a href="/wiki/Antipartizanska_ofanziva_u_Crnoj_Gori_(1942)" title="Antipartizanska ofanziva u Crnoj Gori (1942)">Antipartizanska ofanziva u Crnoj Gori</a>) <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/%C4%8Cetni%C4%8Dki_pu%C4%8Devi_u_Bosni" title="Četnički pučevi u Bosni">Četnički pučevi u Bosni</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_na_Kozari" title="Bitka na Kozari">Kozara</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Vlasenicu_juna_1942." title="Napad NOVJ na Vlasenicu juna 1942.">Vlasenica</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Pohod_proleterskih_brigada_u_Bosansku_krajinu" title="Pohod proleterskih brigada u Bosansku krajinu">Pohod u Bosansku krajinu</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Udbinu_avgusta_1942." title="Napad NOVJ na Udbinu avgusta 1942.">Udbina</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_za_Kupres_1942." title="Bitka za Kupres 1942.">Kupres</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Livno_1942." title="Borbe za Livno 1942.">Livno</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Mrkonji%C4%87_Grad_avgusta_1942." title="Napad NOVJ na Mrkonjić Grad avgusta 1942.">Mrkonjić Grad</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_na_Gojlo_1942." title="Napad na Gojlo 1942.">Gojlo</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Jajce_1942." title="Borbe za Jajce 1942.">Jajce</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Ljubljanska_pokrajina" title="Operacija Ljubljanska pokrajina">Ljubljanska pokrajina</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Albia" title="Operacija Albia">Albia</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Fru%C5%A1ka_gora" title="Operacija Fruška gora">Fruška gora</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Velika_Kapela" title="Operacija Velika Kapela">Velika Kapela</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Alfa" title="Operacija Alfa">Alfa</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Kopaonik" title="Operacija Kopaonik">Kopaonik</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Bijela" title="Operacija Bijela">Bijela</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Beta" title="Operacija Beta">Beta</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Glinu_1942." title="Napad NOVJ na Glinu 1942.">Glina</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Biha%C4%87ka_operacija" title="Bihaćka operacija">Bihać</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Bosanski_Novi_1942." title="Napad NOVJ na Bosanski Novi 1942.">Bosanski Novi</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Sanski_Most_1942." title="Napad NOVJ na Sanski Most 1942.">Sanski Most</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Majur_decembra_1942." title="Napad NOVJ na Majur decembra 1942.">Majur</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/1943." class="mw-redirect" title="1943.">1943.</a><br /><a href="/wiki/Bitka_na_Neretvi" title="Bitka na Neretvi">Neretva</a><br /><a class="mw-selflink selflink">Sutjeska</a><br /><a href="/wiki/Kapitulacija_Italije_u_Jugoslaviji" title="Kapitulacija Italije u Jugoslaviji">Kapitulacija Italije</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Tesli%C4%87_januara_1943." title="Napad NOVJ na Teslić januara 1943.">Teslić</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napadi_NOVJ_na_Oku%C4%8Dane_januara_1943." title="Napadi NOVJ na Okučane januara 1943.">Okučani</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Weiss" title="Operacija Weiss">Weiss</a></i> (<i><a href="/wiki/Operacija_Weiss_I" title="Operacija Weiss I">Weiss I</a></i>, <i><a href="/w/index.php?title=Operacija_Weiss_II&action=edit&redlink=1" class="new" title="Operacija Weiss II (stranica ne postoji)">Weiss II</a></i>) <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_na_Neretvi" title="Bitka na Neretvi">Neretva</a> (<a href="/wiki/Bitka_za_Prozor_1943." title="Bitka za Prozor 1943.">Prozor</a>, <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Jablanicu_1943." title="Napad NOVJ na Jablanicu 1943.">Jablanica</a>, <a href="/wiki/Bitka_za_Konjic_1943." title="Bitka za Konjic 1943.">Konjic</a>, <a href="/wiki/Protivudar_kod_Gornjeg_Vakufa" title="Protivudar kod Gornjeg Vakufa">Gornji Vakuf</a>, <a href="/wiki/Forsiranje_Neretve" title="Forsiranje Neretve">Proboj</a>) <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Prodor_NOVJ_u_Hercegovinu_(1943)" title="Prodor NOVJ u Hercegovinu (1943)">Prodor NOVJ u Hercegovinu</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Braun" title="Operacija Braun">Braun</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_na_Drini_(1943)" title="Bitka na Drini (1943)">Drina</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Teufel" title="Operacija Teufel">Teufel</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Prodor_NOVJ_u_Crnu_Goru_(1943)" title="Prodor NOVJ u Crnu Goru (1943)">Prodor NOVJ u Crnu Goru</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Ofanziva_NOVJ_u_Lici_1943." title="Ofanziva NOVJ u Lici 1943.">Lika</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Schwarz" title="Operacija Schwarz">Schwarz</a></i> (<a href="/wiki/Razoru%C5%BEanje_%C4%8Detnika" title="Razoružanje četnika">Razoružanje četnika</a>, <a class="mw-selflink selflink">Sutjeska</a>) <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Veliku_Kladu%C5%A1u_juna_1943." title="Napad NOVJ na Veliku Kladušu juna 1943.">Velika Kladuša</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Vlasenicu_juna_1943." title="Napad NOVJ na Vlasenicu juna 1943.">Vlasenica</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Paula" title="Operacija Paula">Paula</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Zvornik_1943." title="Napad NOVJ na Zvornik 1943.">Zvornik</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Vara%C5%BEdin" title="Operacija Varaždin">Varaždin</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Zaseda_kod_Lepenice_1943." title="Zaseda kod Lepenice 1943.">Lepenica</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_na_aerodrom_Rajlovac" title="Napad na aerodrom Rajlovac">Aerodrom Rajlovac</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Gama" title="Operacija Gama">Gama</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Bugojno_1943." title="Napad NOVJ na Bugojno 1943.">Bugojno</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Zaseda_kod_Ne%C5%A1tina_avgusta_1943." title="Zaseda kod Neština avgusta 1943.">Neštin</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Kapitulacija_Italije_u_Jugoslaviji" title="Kapitulacija Italije u Jugoslaviji">Kapitulacija Italije</a> (<i><a href="/wiki/Operacija_Osovina" title="Operacija Osovina">Osovina</a></i>, <a href="/wiki/Bitka_za_Split_1943." class="mw-redirect" title="Bitka za Split 1943.">Split</a>, <a href="/wiki/Romelova_ofanziva" title="Romelova ofanziva">Romelova ofanziva</a>, <i><a href="/wiki/Operacija_Istra" title="Operacija Istra">Istra</a></i>) <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_za_Zrin" title="Bitka za Zrin">Zrin</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Prva_tuzlanska_operacija_NOVJ" title="Prva tuzlanska operacija NOVJ">Tuzla</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Ofanziva_JVuO_1943." title="Ofanziva JVuO 1943.">Ofanziva JVuO</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Prijepolje_(1943)" title="Borbe za Prijepolje (1943)">Prijepolje</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Kola%C5%A1in_1943." title="Borbe za Kolašin 1943.">Kolašin</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_za_Vi%C5%A1egrad" title="Bitka za Višegrad">Višegrad</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Zenicu_1943." title="Napad NOVJ na Zenicu 1943.">Zenica</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Travnik_1943." title="Borbe za Travnik 1943.">Travnik</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napadi_NOVJ_na_%C5%A0tampetov_most" title="Napadi NOVJ na Štampetov most">Štampetov most</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Balkanski_klanac" title="Operacija Balkanski klanac">Balkanski klanac</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Sanski_Most_1943." title="Napad NOVJ na Sanski Most 1943.">Sanski Most</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Jesenji_pljusak" title="Operacija Jesenji pljusak">Jesenji pljusak</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Viroviticu_novembra_1943." title="Napad NOVJ na Viroviticu novembra 1943.">Virovitica</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Koprivnicu_1943." title="Napad NOVJ na Koprivnicu 1943.">Koprivnica</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Traufe" title="Operacija Traufe">Traufe</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Glinu_1943." title="Napad NOVJ na Glinu 1943.">Glina</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Nema%C4%8Dka_zimska_ofanziva_1943/1944" title="Nemačka zimska ofanziva 1943/1944">Nemačka zimska ofanziva</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Ziethen" title="Operacija Ziethen">Ziethen</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Kugelblitz" title="Operacija Kugelblitz">Kugelblitz</a></i> (<a href="/wiki/Prijepoljska_bitka" title="Prijepoljska bitka">Prijepolje</a>) <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Panter" title="Operacija Panter">Panter</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Sne%C5%BEna_oluja" title="Operacija Snežna oluja">Snežna oluja</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Prva_banjalu%C4%8Dka_operacija" title="Prva banjalučka operacija">Banja Luka</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/1944." class="mw-redirect" title="1944.">1944.</a><br /><a href="/wiki/Desant_na_Drvar" title="Desant na Drvar">Desant na Drvar</a><br /><a href="/wiki/Bitka_za_Srbiju_1944." class="mw-redirect" title="Bitka za Srbiju 1944.">Bitka za Srbiju</a><br /><a href="/wiki/Sremski_front" title="Sremski front">Sremski front</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><i><a href="/wiki/Operacija_Huk_%C5%A1ume" title="Operacija Huk šume">Huk šume</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Napfkuchen" class="mw-redirect" title="Operacija Napfkuchen">Napfkuchen</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Prvi_prodor_NOVJ_u_Srbiju" title="Prvi prodor NOVJ u Srbiju">Prvi prodor NOVJ u Srbiju</a> (<a href="/wiki/Bitka_za_Ivanjicu_januara_1944." title="Bitka za Ivanjicu januara 1944.">Ivanjica</a>) <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Buktinja" title="Operacija Buktinja">Buktinja</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_%C4%8Caglin_januara_1944." title="Napad NOVJ na Čaglin januara 1944.">Čaglin</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Dre%C5%BEnica" title="Operacija Drežnica">Drežnica</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Falkenjagd" title="Operacija Falkenjagd">Falkenjagd</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Februarski_pohod" title="Februarski pohod">Februarski pohod</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Pik" title="Operacija Pik">Pik</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Bura_(1944)" title="Operacija Bura (1944)">Bura</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Hajka" title="Operacija Hajka">Hajka</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Zaseda_u_Popovom_polju_1944." title="Zaseda u Popovom polju 1944.">Popovo polje</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Dachstein" title="Operacija Dachstein">Dachstein</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Drugi_prodor_NOVJ_u_Srbiju" title="Drugi prodor NOVJ u Srbiju">Drugi prodor NOVJ u Srbiju</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Antipartizanska_ofanziva_u_isto%C4%8Dnoj_Bosni_prolje%C4%87a_1944" title="Antipartizanska ofanziva u istočnoj Bosni proljeća 1944">Nemačka ofanziva u istočnoj Bosni</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Braun%C5%A1vajg" title="Operacija Braunšvajg">Braunšvajg</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Cazin_aprila_1944." title="Napad NOVJ na Cazin aprila 1944.">Cazin</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borba_u_Lomnici_aprila_1944." title="Borba u Lomnici aprila 1944.">Lomnica</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Desant_na_Kor%C4%8Dulu" title="Desant na Korčulu">Korčula</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Martin_Brod_(1944)" title="Borbe za Martin Brod (1944)">Martin Brod</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Prole%C4%87na_ofanziva_(1944)" title="Prolećna ofanziva (1944)">Prolećna ofanziva</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Nema%C4%8Dki_napad_na_Ljubiju_(1944)" title="Nemački napad na Ljubiju (1944)">Ljubija</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Desant_NOVJ_na_%C5%A0oltu_maja_1944." title="Desant NOVJ na Šoltu maja 1944.">Šolta</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_%C5%A0ah" title="Operacija Šah">Šah</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Desant_na_Drvar" title="Desant na Drvar">Drvar</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Desant_na_Bra%C4%8D_juna_1944." title="Desant na Brač juna 1944.">Brač</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borba_za_Delnice" title="Borba za Delnice">Delnice</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Podgora%C4%8D_1944." title="Napad NOVJ na Podgorač 1944.">Podgorač</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_%C4%8Cazmu_(1944)" title="Borbe za Čazmu (1944)">Čazma</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Blitz" title="Operacija Blitz">Blitz</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_D%C3%BCnkirchen" title="Operacija Dünkirchen">Denkerk</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Bosiljevo_1944." title="Napad NOVJ na Bosiljevo 1944.">Bosiljevo</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Topli%C4%8Dko-jablani%C4%8Dka_operacija" title="Topličko-jablanička operacija">Toplica-Jablanica</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Snije%C5%BEni%C4%8Dko-trusinska_operacija" title="Sniježničko-trusinska operacija">Sniježnica-Trusina</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Muholovka" title="Operacija Muholovka">Muholovka</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_R%C3%B6slein" title="Operacija Röslein">Röslein</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Andrijevi%C4%8Dka_operacija" title="Andrijevička operacija">Andrijevica</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Tre%C4%87i_prodor_NOVJ_u_Srbiju" title="Treći prodor NOVJ u Srbiju">Treći prodor NOVJ u Srbiju</a> (<a href="/wiki/Bitka_na_Kopaoniku_(1944)" title="Bitka na Kopaoniku (1944)">Kopaonik</a>) <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Durmitorska_operacija" title="Durmitorska operacija">Durmitor</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Brezna" title="Operacija Brezna">Brezna</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Savezni%C4%8Dko_bombardovanje_Wehrmachta_u_Jugoslaviji" title="Savezničko bombardovanje Wehrmachta u Jugoslaviji">Savezničko bombardovanje</a> (<i><a href="/wiki/Operacija_Vazdu%C5%A1ni_most" title="Operacija Vazdušni most">Vazdušni most</a></i>, <i><a href="/wiki/Operacija_Ratweek" class="mw-redirect" title="Operacija Ratweek">Ratweek</a></i>) <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_na_Jelovoj_gori" title="Bitka na Jelovoj gori">Jelova gora</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Dunavski_vilenjak" title="Operacija Dunavski vilenjak">Dunavski vilenjak</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_za_Prijedor_1944." title="Bitka za Prijedor 1944.">Prijedor</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Cazin_septembra_1944." title="Napad NOVJ na Cazin septembra 1944.">Cazin</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Druga_banjalu%C4%8Dka_operacija" title="Druga banjalučka operacija">Banja Luka</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_za_Bra%C4%8D_1944." title="Bitka za Brač 1944.">Brač</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Hvar_(1944)" title="Borbe za Hvar (1944)">Hvar</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Oslobo%C4%91enje_Valjeva_septembra_1944." title="Oslobođenje Valjeva septembra 1944.">Valjevo</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Aran%C4%91elovac_septembra_1944." title="Borbe za Aranđelovac septembra 1944.">Aranđelovac</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Cirkus" title="Operacija Cirkus">Cirkus</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Trebinje_1944." title="Borbe za Trebinje 1944.">Trebinje</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Ni%C5%A1ka_operacija_1944." class="mw-redirect" title="Niška operacija 1944.">Niš</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Kru%C5%A1evac_(1944)" title="Borbe za Kruševac (1944)">Kruševac</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Beogradska_operacija" title="Beogradska operacija">Beograd</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Sremski_front" title="Sremski front">Sremski front</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Kosovska_operacija" title="Kosovska operacija">Kosovo</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Borbe_za_Kraljeva%C4%8Dki_mostobran" title="Borbe za Kraljevački mostobran">Mostobran Kraljevo</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_za_Prilep_(1944)" title="Bitka za Prilep (1944)">Prilep</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Draufg%C3%A4nger_(Sremski_front)" title="Operacija Draufgänger (Sremski front)">Draufgänger</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Travnik_1944." title="Napad NOVJ na Travnik 1944.">Travnik</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napad_NOVJ_na_Cazin_novembra_1944." title="Napad NOVJ na Cazin novembra 1944.">Cazin</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Batinska_bitka" title="Batinska bitka">Batina</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_za_Koprivnicu_1944." title="Bitka za Koprivnicu 1944.">Koprivnica</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_za_Na%C5%A1ice_1944." title="Bitka za Našice 1944.">Našice</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Kninska_operacija" title="Kninska operacija">Knin</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Proboj_Armijske_grupe_E_iz_Gr%C4%8Dke" title="Proboj Armijske grupe E iz Grčke">Proboj Armijske grupe E</a> (<a href="/wiki/Proboj_Nijemaca_i_%C4%8Detnika_iz_Srbije" title="Proboj Nijemaca i četnika iz Srbije">Proboj iz Srbije</a>, <a href="/wiki/Proboj_Armijske_grupe_E_kroz_isto%C4%8Dnu_Bosnu" title="Proboj Armijske grupe E kroz istočnu Bosnu">Proboj kroz istočnu Bosnu</a>, <a href="/wiki/Zaseda_na_Sjeme%C4%87u" title="Zaseda na Sjemeću">Sjemeć</a>, <a href="/wiki/Proboj_Nijemaca_i_%C4%8Detnika_iz_Crne_Gore" title="Proboj Nijemaca i četnika iz Crne Gore">Proboj iz Crne Gore</a>, <i><a href="/wiki/Operacija_Zeleni_put_II" title="Operacija Zeleni put II">Zeleni put II</a></i>) <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/%C4%8Cetni%C4%8Dka_ofanziva_u_isto%C4%8Dnoj_Bosni_1944." class="mw-redirect" title="Četnička ofanziva u istočnoj Bosni 1944.">Četnička ofanziva u istočnoj Bosni</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Viroviti%C4%8Dki_mostobran" title="Borbe za Virovitički mostobran">Virovitički mostobran</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Decembarska_ofanziva_(Sremski_front)" title="Decembarska ofanziva (Sremski front)">Decembarska ofanziva</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/1945." class="mw-redirect" title="1945.">1945.</a><br /><a href="/wiki/Zavr%C5%A1ne_operacije_u_Jugoslaviji_1945." class="mw-redirect" title="Završne operacije u Jugoslaviji 1945.">Oslobođenje</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Protivudar_3._januara_(Sremski_front)" title="Protivudar 3. januara (Sremski front)">Nemački protivudar</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Borbe_za_Travnik_1944/1945" title="Borbe za Travnik 1944/1945">Travnik</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Zimska_oluja_(1945)" title="Operacija Zimska oluja (1945)">Zimska oluja</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Vukodlak_(1945)" title="Operacija Vukodlak (1945)">Vukodlak</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Mostarska_operacija" title="Mostarska operacija">Mostar</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_R%C3%BCbezahl_(1945)" title="Operacija Rübezahl (1945)">Rübezahl</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bolmanska_bitka" title="Bolmanska bitka">Bolman</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Kraj_zime" title="Operacija Kraj zime">Kraj zime</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <i><a href="/wiki/Operacija_Majska_oluja" title="Operacija Majska oluja">Majska oluja</a></i> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Sarajevska_operacija" title="Sarajevska operacija">Sarajevo</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Zavr%C5%A1na_%C4%8Detni%C4%8Dka_dejstva_u_Bosni_(1944-1945)" title="Završna četnička dejstva u Bosni (1944-1945)">Četnička dejstva u Bosni</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_na_Lijev%C4%8Da_polju" title="Bitka na Lijevča polju">Lijevča polje</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Proboj_Sremskog_fronta" title="Proboj Sremskog fronta">Proboj Sremskog fronta</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Karlova%C4%8Dka_operacija" title="Karlovačka operacija">Karlovac</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Rije%C4%8Dka_operacija" title="Riječka operacija">Rijeka</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Tr%C5%A1%C4%87anska_operacija" title="Tršćanska operacija">Trst</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Oslobo%C4%91enje_Zagreba" title="Oslobođenje Zagreba">Zagreb</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_na_Zelengori" title="Bitka na Zelengori">Zelengora</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Zavr%C5%A1ne_operacije_u_Sloveniji" title="Završne operacije u Sloveniji">Završne operacije u Sloveniji</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Blajbur%C5%A1ka_predaja" title="Blajburška predaja">Blajburg</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Bitka_za_Od%C5%BEak" title="Bitka za Odžak">Odžak</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><div class="center">Ratni zločini</div> <small>(<a href="/wiki/Spisak_osu%C4%91enih_za_ratne_zlo%C4%8Dine_tokom_Drugog_svjetskog_rata_u_Jugoslaviji" class="mw-redirect" title="Spisak osuđenih za ratne zločine tokom Drugog svjetskog rata u Jugoslaviji">spisak osuđenih</a>)</small></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/Koncentracioni_logor" class="mw-redirect" title="Koncentracioni logor">Logori</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Koncentracioni_logor_Jasenovac" class="mw-redirect" title="Koncentracioni logor Jasenovac">Jasenovac</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Koncentracioni_logor_Sajmi%C5%A1te" class="mw-redirect" title="Koncentracioni logor Sajmište">Sajmište</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Koncentracioni_logor_Banjica" class="mw-redirect" title="Koncentracioni logor Banjica">Banjica</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Logor_Mili%C5%A1i%C4%87eva_ciglana" title="Logor Milišićeva ciglana">Ciglana</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Koncentracioni_logor_Jadovno" class="mw-redirect" title="Koncentracioni logor Jadovno">Jadovno</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Streli%C5%A1te_u_Jajincima" title="Strelište u Jajincima">Jajinci</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Topovske_%C5%A1upe" title="Topovske šupe">Topovske šupe</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Logor_Stara_Gradi%C5%A1ka" class="mw-redirect" title="Logor Stara Gradiška">Stara Gradiška</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/w/index.php?title=Logor_%C5%A0abac&action=edit&redlink=1" class="new" title="Logor Šabac (stranica ne postoji)">Šabac</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Logor_Crveni_krst" class="mw-redirect" title="Logor Crveni krst">Niš</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Logor_Lepoglava" class="mw-redirect" title="Logor Lepoglava">Lepoglava</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Logor_Jastrebarsko" class="mw-redirect" title="Logor Jastrebarsko">Jastrebarsko</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/Masakr" title="Masakr">Pokolji</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Pokolj_u_Blagaju_1941." class="mw-redirect" title="Pokolj u Blagaju 1941.">Blagaj</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Masakri_u_Vrginmostu" title="Masakri u Vrginmostu">Vrginmost</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Pokolj_kod_Drvara" class="mw-redirect" title="Pokolj kod Drvara">Drvar</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Pokolj_u_Bosanskom_Grahovu" class="mw-redirect" title="Pokolj u Bosanskom Grahovu">Grahovo</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Pokolj_u_glinskoj_crkvi" class="mw-redirect" title="Pokolj u glinskoj crkvi">Glina</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Masakr_u_Skeli" title="Masakr u Skeli">Skela</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Krvavi_mar%C5%A1" title="Krvavi marš">Šabac</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Masakr_u_Kraljevu" title="Masakr u Kraljevu">Kraljevo</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Masakr_u_Kragujevcu" title="Masakr u Kragujevcu">Kragujevac</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Predaja_zarobljenih_partizana_Nijemcima_novembra_1941." title="Predaja zarobljenih partizana Nijemcima novembra 1941.">Valjevo</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Novosadska_racija" title="Novosadska racija">Novi Sad</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Masakr_u_Drakuli%C4%87u" title="Masakr u Drakuliću">Drakulić</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Pokolj_u_Zabiokovlju" class="mw-redirect" title="Pokolj u Zabiokovlju">Zabiokovlje</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Pokolj_u_Makarskoj_1942." class="mw-redirect" title="Pokolj u Makarskoj 1942.">Imotski-Ljubuški</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Pokolj_u_Gatima" class="mw-redirect" title="Pokolj u Gatima">Gata</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Pokolj_u_Prozoru_1942." class="mw-redirect" title="Pokolj u Prozoru 1942.">Prozor</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Pokolj_u_bjelopoljskom_srezu_1943." class="mw-redirect" title="Pokolj u bjelopoljskom srezu 1943.">Bijelo Polje</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Masakr_muslimana_Sand%C5%BEaka_i_isto%C4%8Dne_Bosne_1943." class="mw-redirect" title="Masakr muslimana Sandžaka i istočne Bosne 1943.">Sandžak i istočna Bosna</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Masakr_u_Pivskoj_%C5%BEupi" title="Masakr u Pivskoj župi">Pivska župa</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Pokolj_u_Vrani%C4%87u" class="mw-redirect" title="Pokolj u Vraniću">Vranić</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Masakr_u_Sremskoj_Ra%C4%8Di" title="Masakr u Sremskoj Rači">Rača</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Masakr_u_Drugovcu" title="Masakr u Drugovcu">Drugovac</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Blajbur%C5%A1ka_predaja" title="Blajburška predaja">Blajburg</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div>Vidi još: <small><a href="/wiki/Narodnooslobodila%C4%8Dka_borba_Jugoslavije" title="Narodnooslobodilačka borba Jugoslavije">Narodnooslobodilačka borba</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/AVNOJ" class="mw-redirect" title="AVNOJ">AVNOJ</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Saveznici_i_Jugoslavija" title="Saveznici i Jugoslavija">Saveznici i Jugoslavija</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Spisak_osovinskih_operacija_u_Jugoslaviji" class="mw-redirect" title="Spisak osovinskih operacija u Jugoslaviji">Osovinske operacije</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Napadi_na_garnizone_NDH" class="mw-redirect" title="Napadi na garnizone NDH">Napadi na garnizone NDH</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Spisak_antipartizanskih_operacija_u_NDH" class="mw-redirect" title="Spisak antipartizanskih operacija u NDH">Antipartizanske operacije u NDH</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Saradnja_%C4%8Detnika_sa_snagama_Osovine_u_Drugom_svetskom_ratu" class="mw-redirect" title="Saradnja četnika sa snagama Osovine u Drugom svetskom ratu">Kolaboracija četnika</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Njema%C4%8Dki_zlo%C4%8Dini_u_Jugoslaviji_u_Drugom_svjetskom_ratu" title="Njemački zločini u Jugoslaviji u Drugom svjetskom ratu">Njemački zločini</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Genocid_u_Nezavisnoj_Dr%C5%BEavi_Hrvatskoj" title="Genocid u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj">Genocid u NDH</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Holokaust" title="Holokaust">Holokaust</a> <span style="font-weight:bold;">•</span> <a href="/wiki/Demografski_gubici_Jugoslavije_u_drugom_svjetskom_ratu" class="mw-redirect" title="Demografski gubici Jugoslavije u drugom svjetskom ratu">Demografski gubici</a></small></div></td></tr></tbody></table></div> <p class="mw-empty-elt"> </p>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="" lang="sh-Latn" dir="ltr">Izvor: <a dir="ltr" href="https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&oldid=42197363">https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&oldid=42197363</a></div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Posebno:Kategorije" title="Posebno:Kategorije">Kategorije</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategorija:NOB_u_1943." title="Kategorija:NOB u 1943.">NOB u 1943.</a></li><li><a href="/wiki/Kategorija:Bitka_na_Sutjesci" title="Kategorija:Bitka na Sutjesci">Bitka na Sutjesci</a></li><li><a href="/wiki/Kategorija:Osovinske_operacije_u_Jugoslaviji" title="Kategorija:Osovinske operacije u Jugoslaviji">Osovinske operacije u Jugoslaviji</a></li><li><a href="/wiki/Kategorija:Bitke_Drugog_svjetskog_rata_na_jugoslavenskom_rati%C5%A1tu" title="Kategorija:Bitke Drugog svjetskog rata na jugoslavenskom ratištu">Bitke Drugog svjetskog rata na jugoslavenskom ratištu</a></li><li><a href="/wiki/Kategorija:Borbe_izme%C4%91u_NOVJ_i_Nemaca" title="Kategorija:Borbe između NOVJ i Nemaca">Borbe između NOVJ i Nemaca</a></li><li><a href="/wiki/Kategorija:Borbe_izme%C4%91u_NOVJ_i_Italijana" title="Kategorija:Borbe između NOVJ i Italijana">Borbe između NOVJ i Italijana</a></li><li><a href="/wiki/Kategorija:Borbe_izme%C4%91u_NOVJ_i_snaga_NDH" title="Kategorija:Borbe između NOVJ i snaga NDH">Borbe između NOVJ i snaga NDH</a></li><li><a href="/wiki/Kategorija:Hercegovina_u_Narodnooslobodila%C4%8Dkoj_borbi" title="Kategorija:Hercegovina u Narodnooslobodilačkoj borbi">Hercegovina u Narodnooslobodilačkoj borbi</a></li><li><a href="/wiki/Kategorija:Crna_Gora_u_Narodnooslobodila%C4%8Dkoj_borbi" title="Kategorija:Crna Gora u Narodnooslobodilačkoj borbi">Crna Gora u Narodnooslobodilačkoj borbi</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Sakrivene kategorije: <ul><li><a href="/wiki/Kategorija:Svi_%C4%8Dlanci_s_mrtvim_eksternim_linkovima" title="Kategorija:Svi članci s mrtvim eksternim linkovima">Svi članci s mrtvim eksternim linkovima</a></li><li><a href="/wiki/Kategorija:Istaknuti_%C4%8Dlanci" title="Kategorija:Istaknuti članci">Istaknuti članci</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" lang="sh-Latn" dir="ltr"> <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Ova stranica je posljednji put izmijenjena 26. augusta 2024. u 17:06.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst je dostupan pod licencom <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.en">Creative Commons Attribution-ShareAlike</a>; mogu se primijeniti i dodatni uslovi. Za više informacija pogledajte <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Uslove korištenja</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Pravila o privatnosti</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedija:O_projektu">O projektu</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedija:Op%C4%87e_odricanje_odgovornosti">Odricanje odgovornosti</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Kodeks ponašanja</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Programeri</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/sh.wikipedia.org">Statistika</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Izjava o kolačićima</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//sh.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Bitka_na_Sutjesci&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobilni prikaz</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6dfcdd5ff5-tw8qg","wgBackendResponseTime":155,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.907","walltime":"1.704","ppvisitednodes":{"value":12889,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":288204,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":75891,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":15,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":83822,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 698.492 1 -total"," 28.37% 198.195 6 Šablon:Navbox"," 25.61% 178.888 34 Šablon:Izdvojeni_citat"," 16.33% 114.052 32 Šablon:Comma_separated_entries"," 16.09% 112.390 1 Šablon:Izvori"," 12.67% 88.473 1 Šablon:Sedam_neprijateljskih_ofanziva"," 9.81% 68.556 96 Šablon:If_empty"," 9.53% 66.593 1 Šablon:Drugi_svjetski_rat_u_Jugoslaviji"," 7.76% 54.185 4 Šablon:Navbox_subgroup"," 7.58% 52.958 1 Šablon:Infokutija_vojni_sukob"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.214","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":2221153,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-565d46677b-8fl4b","timestamp":"20241128121146","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Bitka na Sutjesci","url":"https:\/\/sh.wikipedia.org\/wiki\/Bitka_na_Sutjesci","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1419973","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1419973","author":{"@type":"Organization","name":"Doprinositelji Wikimedijinim projektima"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2012-11-14T00:41:09Z","dateModified":"2024-08-26T16:06:21Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/b\/be\/Druga_proleterska_divizija_na_Sutjesci.jpg"}</script> </body> </html>