CINXE.COM
Musique — Wikipédia
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Musique — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"d068a0d5-7f42-4324-94c3-d41b1e3f71ac","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Musique","wgTitle":"Musique","wgCurRevisionId":222820267,"wgRevisionId":222820267,"wgArticleId":1938,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Article contenant un appel à traduction en anglais","Article à référence souhaitée","Article avec une section vide ou incomplète","Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata","Page utilisant P6181","Page utilisant P9346","Page pointant vers des bases externes","Page pointant vers des bases relatives à l'audiovisuel","Page utilisant P5357","Page pointant vers des bases relatives à la littérature","Page utilisant P486","Page pointant vers des bases relatives à la santé", "Page utilisant P8992","Page utilisant P1417","Page utilisant P5019","Page utilisant P8313","Page utilisant P902","Page utilisant P7644","Page utilisant P7686","Page utilisant P6015","Page utilisant P7305","Page utilisant P7687","Page utilisant P6058","Page utilisant P4342","Page utilisant P6016","Page utilisant P3219","Page utilisant P7666","Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes","Article de Wikipédia avec notice d'autorité","Portail:Musique/Articles liés","Portail:Arts/Articles liés","Portail:Culture/Articles liés","Article de qualité en latin","Article de qualité en bachkir","Musique","Art sonore"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Musique","wgRelevantArticleId":1938,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick": true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":80000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q638","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading", "ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.gadget.Wdsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.17"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Allegory_of_Music_E-07-0034-001.jpg/1200px-Allegory_of_Music_E-07-0034-001.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="952"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Allegory_of_Music_E-07-0034-001.jpg/800px-Allegory_of_Music_E-07-0034-001.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="635"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Allegory_of_Music_E-07-0034-001.jpg/640px-Allegory_of_Music_E-07-0034-001.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="508"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Musique — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/Musique"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifier" href="/w/index.php?title=Musique&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Musique"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Musique rootpage-Musique skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact"><span>Contact</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales"><span>Pages spéciales</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l'encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l'apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Musique" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Musique" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Musique" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Musique" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Origine" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Origine"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Origine</span> </div> </a> <ul id="toc-Origine-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Histoire" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Histoire"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Histoire</span> </div> </a> <ul id="toc-Histoire-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Approches_définitoires" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Approches_définitoires"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Approches définitoires</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Approches_définitoires-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Approches définitoires</span> </button> <ul id="toc-Approches_définitoires-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Intrinsèque_et_extrinsèque" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Intrinsèque_et_extrinsèque"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Intrinsèque et extrinsèque</span> </div> </a> <ul id="toc-Intrinsèque_et_extrinsèque-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Anthropocentrisme" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Anthropocentrisme"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Anthropocentrisme</span> </div> </a> <ul id="toc-Anthropocentrisme-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Compétence_«_biologique_»_ou_«_culturelle_»_?" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Compétence_«_biologique_»_ou_«_culturelle_»_?"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Compétence « biologique » ou « culturelle » ?</span> </div> </a> <ul id="toc-Compétence_«_biologique_»_ou_«_culturelle_»_?-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Compétence_«_culturelle_»_?" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Compétence_«_culturelle_»_?"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3.1</span> <span>Compétence « culturelle » ?</span> </div> </a> <ul id="toc-Compétence_«_culturelle_»_?-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Compétence_«_biologique_»_?" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Compétence_«_biologique_»_?"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3.2</span> <span>Compétence « biologique » ?</span> </div> </a> <ul id="toc-Compétence_«_biologique_»_?-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Compétence_adaptative_?" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Compétence_adaptative_?"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3.3</span> <span>Compétence adaptative ?</span> </div> </a> <ul id="toc-Compétence_adaptative_?-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Moyen_d'expression" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Moyen_d'expression"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Moyen d'expression</span> </div> </a> <ul id="toc-Moyen_d'expression-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tautologique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Tautologique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5</span> <span>Tautologique</span> </div> </a> <ul id="toc-Tautologique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Œuvre_musicale" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Œuvre_musicale"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Œuvre musicale</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Œuvre_musicale-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Œuvre musicale</span> </button> <ul id="toc-Œuvre_musicale-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Œuvre_en_tant_que_travail_produit_par_l'artiste" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Œuvre_en_tant_que_travail_produit_par_l'artiste"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Œuvre en tant que travail produit par l'artiste</span> </div> </a> <ul id="toc-Œuvre_en_tant_que_travail_produit_par_l'artiste-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Œuvre_en_tant_qu'exécution_reçue_par_l'auditeur" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Œuvre_en_tant_qu'exécution_reçue_par_l'auditeur"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Œuvre en tant qu'exécution reçue par l'auditeur</span> </div> </a> <ul id="toc-Œuvre_en_tant_qu'exécution_reçue_par_l'auditeur-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Formalisme_et_fonctionnalités" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Formalisme_et_fonctionnalités"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Formalisme et fonctionnalités</span> </div> </a> <ul id="toc-Formalisme_et_fonctionnalités-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Formalisme" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Formalisme"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3.1</span> <span>Formalisme</span> </div> </a> <ul id="toc-Formalisme-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Fonctionnalités" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Fonctionnalités"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3.2</span> <span>Fonctionnalités</span> </div> </a> <ul id="toc-Fonctionnalités-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Technique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Technique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Technique</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Technique-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Technique</span> </button> <ul id="toc-Technique-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Art_du_temps" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Art_du_temps"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Art du temps</span> </div> </a> <ul id="toc-Art_du_temps-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Composantes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Composantes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1.1</span> <span>Composantes</span> </div> </a> <ul id="toc-Composantes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dimensions_sonores_et_son" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Dimensions_sonores_et_son"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1.2</span> <span>Dimensions sonores et son</span> </div> </a> <ul id="toc-Dimensions_sonores_et_son-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Intrusion_de_l’aléatoire" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Intrusion_de_l’aléatoire"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1.3</span> <span>Intrusion de l’aléatoire</span> </div> </a> <ul id="toc-Intrusion_de_l’aléatoire-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Musique_algorithmique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Musique_algorithmique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1.3.1</span> <span>Musique algorithmique</span> </div> </a> <ul id="toc-Musique_algorithmique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Musique_stochastique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Musique_stochastique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1.3.2</span> <span>Musique stochastique</span> </div> </a> <ul id="toc-Musique_stochastique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Notation,_théorie_et_système" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Notation,_théorie_et_système"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Notation, théorie et système</span> </div> </a> <ul id="toc-Notation,_théorie_et_système-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Signes_musicaux" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Signes_musicaux"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2.1</span> <span>Signes musicaux</span> </div> </a> <ul id="toc-Signes_musicaux-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Gammes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Gammes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2.2</span> <span>Gammes</span> </div> </a> <ul id="toc-Gammes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Mesure" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Mesure"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2.3</span> <span>Mesure</span> </div> </a> <ul id="toc-Mesure-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Instruments" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Instruments"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3</span> <span>Instruments</span> </div> </a> <ul id="toc-Instruments-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Typologie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Typologie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Typologie</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Typologie-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Typologie</span> </button> <ul id="toc-Typologie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Genres_musicaux" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Genres_musicaux"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Genres musicaux</span> </div> </a> <ul id="toc-Genres_musicaux-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Par_époque" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Par_époque"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Par époque</span> </div> </a> <ul id="toc-Par_époque-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Par_pays" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Par_pays"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3</span> <span>Par pays</span> </div> </a> <ul id="toc-Par_pays-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Exemple_de_classification" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Exemple_de_classification"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.4</span> <span>Exemple de classification</span> </div> </a> <ul id="toc-Exemple_de_classification-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Société" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Société"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Société</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Société-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Société</span> </button> <ul id="toc-Société-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Phénomène_social" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Phénomène_social"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Phénomène social</span> </div> </a> <ul id="toc-Phénomène_social-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Évolution" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Évolution"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Évolution</span> </div> </a> <ul id="toc-Évolution-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Définition_esthétique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Définition_esthétique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.3</span> <span>Définition esthétique</span> </div> </a> <ul id="toc-Définition_esthétique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Discipline_scientifique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Discipline_scientifique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.4</span> <span>Discipline scientifique</span> </div> </a> <ul id="toc-Discipline_scientifique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Santé" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Santé"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Santé</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Santé-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Santé</span> </button> <ul id="toc-Santé-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Musicothérapie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Musicothérapie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.1</span> <span>Musicothérapie</span> </div> </a> <ul id="toc-Musicothérapie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Prévention_des_risques_sur_l'audition" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Prévention_des_risques_sur_l'audition"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.2</span> <span>Prévention des risques sur l'audition</span> </div> </a> <ul id="toc-Prévention_des_risques_sur_l'audition-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Médias_et_technologie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Médias_et_technologie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.3</span> <span>Médias et technologie</span> </div> </a> <ul id="toc-Médias_et_technologie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-La_musique_dans_la_philosophie_et_la_religion" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#La_musique_dans_la_philosophie_et_la_religion"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>La musique dans la philosophie et la religion</span> </div> </a> <ul id="toc-La_musique_dans_la_philosophie_et_la_religion-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Bibliographie</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliographie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Voir_aussi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Voir_aussi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Voir aussi</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Voir_aussi-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Voir aussi</span> </button> <ul id="toc-Voir_aussi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Articles_connexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_connexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.1</span> <span>Articles connexes</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_connexes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liens_externes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liens_externes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.2</span> <span>Liens externes</span> </div> </a> <ul id="toc-Liens_externes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Musique</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aller à un article dans une autre langue. Disponible en 233 langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-233" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">233 langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Musiek" title="Musiek – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Musiek" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Musik" title="Musik – alémanique" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Musik" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="alémanique" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%99%E1%8B%9A%E1%89%83" title="ሙዚቃ – amharique" lang="am" hreflang="am" data-title="ሙዚቃ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="amharique" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Musica" title="Musica – aragonais" lang="an" hreflang="an" data-title="Musica" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragonais" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Dr%C4%93am" title="Drēam – ancien anglais" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Drēam" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="ancien anglais" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%8A%D9%82%D9%89" title="موسيقى – arabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="موسيقى" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%99%DC%A1%DC%AA%DC%98%DC%AC%DC%90" title="ܙܡܪܘܬܐ – araméen" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܙܡܪܘܬܐ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="araméen" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%8A%D9%82%D9%89" title="موسيقى – arabe marocain" lang="ary" hreflang="ary" data-title="موسيقى" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="arabe marocain" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B2%D9%8A%D9%83%D8%A7" title="مزيكا – arabe égyptien" lang="arz" hreflang="arz" data-title="مزيكا" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="arabe égyptien" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%97%E0%A7%80%E0%A6%A4" title="সংগীত – assamais" lang="as" hreflang="as" data-title="সংগীত" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="assamais" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/M%C3%BAsica" title="Música – asturien" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Música" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturien" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Музика – avar" lang="av" hreflang="av" data-title="Музика" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="avar" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-avk mw-list-item"><a href="https://avk.wikipedia.org/wiki/Lexa" title="Lexa – kotava" lang="avk" hreflang="avk" data-title="Lexa" data-language-autonym="Kotava" data-language-local-name="kotava" class="interlanguage-link-target"><span>Kotava</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Jaylliphust%27a" title="Jaylliphust'a – aymara" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Jaylliphust'a" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="aymara" class="interlanguage-link-target"><span>Aymar aru</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Musiqi" title="Musiqi – azerbaïdjanais" lang="az" hreflang="az" data-title="Musiqi" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbaïdjanais" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C" title="موسیقی – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="موسیقی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="article de qualité"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B0" title="Музыка – bachkir" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Музыка" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="bachkir" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Musi" title="Musi – bavarois" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Musi" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="bavarois" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Moz%C4%97ka" title="Mozėka – samogitien" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Mozėka" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="samogitien" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Tugtug" title="Tugtug – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Tugtug" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B0" title="Музыка – biélorusse" lang="be" hreflang="be" data-title="Музыка" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="biélorusse" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B0" title="Музыка – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Музыка" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Gending" title="Gending – betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Gending" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="betawi" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Музика – bulgare" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Музика" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgare" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4" title="संगीत – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="संगीत" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-blk mw-list-item"><a href="https://blk.wikipedia.org/wiki/%E1%80%82%E1%80%AE%E1%80%90" title="ဂီတ – Pa'O" lang="blk" hreflang="blk" data-title="ဂီတ" data-language-autonym="ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ" data-language-local-name="Pa'O" class="interlanguage-link-target"><span>ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bm mw-list-item"><a href="https://bm.wikipedia.org/wiki/F%C9%94likan" title="Fɔlikan – bambara" lang="bm" hreflang="bm" data-title="Fɔlikan" data-language-autonym="Bamanankan" data-language-local-name="bambara" class="interlanguage-link-target"><span>Bamanankan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A7%80%E0%A6%A4" title="সঙ্গীত – bengali" lang="bn" hreflang="bn" data-title="সঙ্গীত" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengali" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A2%E0%BD%BC%E0%BD%A3%E0%BC%8B%E0%BD%91%E0%BD%96%E0%BE%B1%E0%BD%84%E0%BD%A6%E0%BC%8D" title="རོལ་དབྱངས། – tibétain" lang="bo" hreflang="bo" data-title="རོལ་དབྱངས།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="tibétain" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bpy mw-list-item"><a href="https://bpy.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%8F%E0%A6%B2%E0%A6%BE" title="এলা – bishnupriya" lang="bpy" hreflang="bpy" data-title="এলা" data-language-autonym="বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী" data-language-local-name="bishnupriya" class="interlanguage-link-target"><span>বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Sonerezh" title="Sonerezh – breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Sonerezh" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="breton" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Muzika" title="Muzika – bosniaque" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Muzika" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosniaque" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D2%AF%D0%B3%D0%B6%D1%8D%D0%BC" title="Хүгжэм – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Хүгжэм" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/M%C3%BAsica" title="Música – catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Música" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/%C4%ACng-ng%C5%8Fk" title="Ĭng-ngŏk – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Ĭng-ngŏk" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D1%81%D0%B8%D0%BA" title="Мусик – tchétchène" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Мусик" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="tchétchène" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Musika" title="Musika – cebuano" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Musika" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="cebuano" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chr mw-list-item"><a href="https://chr.wikipedia.org/wiki/%E1%8F%97%E1%8E%A7%E1%8F%83%E1%8E%A9%E1%8F%9B" title="ᏗᎧᏃᎩᏛ – cherokee" lang="chr" hreflang="chr" data-title="ᏗᎧᏃᎩᏛ" data-language-autonym="ᏣᎳᎩ" data-language-local-name="cherokee" class="interlanguage-link-target"><span>ᏣᎳᎩ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%DB%86%D8%B3%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="مۆسیقا – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="مۆسیقا" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Musica" title="Musica – corse" lang="co" hreflang="co" data-title="Musica" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="corse" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Musiqiy" title="Musiqiy – tatar de Crimée" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Musiqiy" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="tatar de Crimée" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Hudba" title="Hudba – tchèque" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Hudba" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="tchèque" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-csb mw-list-item"><a href="https://csb.wikipedia.org/wiki/M%C3%B9zyka" title="Mùzyka – kachoube" lang="csb" hreflang="csb" data-title="Mùzyka" data-language-autonym="Kaszëbsczi" data-language-local-name="kachoube" class="interlanguage-link-target"><span>Kaszëbsczi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D1%81%C4%83%D0%BA" title="Мусăк – tchouvache" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Мусăк" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="tchouvache" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Cerddoriaeth" title="Cerddoriaeth – gallois" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Cerddoriaeth" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="gallois" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Musik" title="Musik – danois" lang="da" hreflang="da" data-title="Musik" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danois" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dag mw-list-item"><a href="https://dag.wikipedia.org/wiki/Yila" title="Yila – Dagbani" lang="dag" hreflang="dag" data-title="Yila" data-language-autonym="Dagbanli" data-language-local-name="Dagbani" class="interlanguage-link-target"><span>Dagbanli</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Musik" title="Musik – allemand" lang="de" hreflang="de" data-title="Musik" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Muzik" title="Muzik – Dimli" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Muzik" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Dimli" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dv mw-list-item"><a href="https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%90%DE%A6%DE%82%DE%B0%DE%8E%DE%A9%DE%8C%DE%AA" title="ސަންގީތު – maldivien" lang="dv" hreflang="dv" data-title="ސަންގީތު" data-language-autonym="ދިވެހިބަސް" data-language-local-name="maldivien" class="interlanguage-link-target"><span>ދިވެހިބަސް</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%B9%CE%BA%CE%AE" title="Μουσική – grec" lang="el" hreflang="el" data-title="Μουσική" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grec" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Music" title="Music – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="Music" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Muziko" title="Muziko – espéranto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Muziko" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="espéranto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/M%C3%BAsica" title="Música – espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="Música" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Muusika" title="Muusika – estonien" lang="et" hreflang="et" data-title="Muusika" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estonien" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Musika" title="Musika – basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Musika" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/M%C3%BAsica" title="Música – estrémègne" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Música" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="estrémègne" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C" title="موسیقی – persan" lang="fa" hreflang="fa" data-title="موسیقی" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persan" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Musiikki" title="Musiikki – finnois" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Musiikki" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finnois" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Muusiga" title="Muusiga – võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Muusiga" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fj mw-list-item"><a href="https://fj.wikipedia.org/wiki/Ivakatagi" title="Ivakatagi – fidjien" lang="fj" hreflang="fj" data-title="Ivakatagi" data-language-autonym="Na Vosa Vakaviti" data-language-local-name="fidjien" class="interlanguage-link-target"><span>Na Vosa Vakaviti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/T%C3%B3nleikur" title="Tónleikur – féroïen" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Tónleikur" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="féroïen" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/Musica" title="Musica – francoprovençal" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Musica" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="francoprovençal" class="interlanguage-link-target"><span>Arpetan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Musiik" title="Musiik – frison septentrional" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Musiik" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="frison septentrional" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Musiche" title="Musiche – frioulan" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Musiche" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="frioulan" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Muzyk" title="Muzyk – frison occidental" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Muzyk" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="frison occidental" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Ceol" title="Ceol – irlandais" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Ceol" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E9%9F%B3%E6%A8%82" title="音樂 – gan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="音樂" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="gan" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Lanmizik" title="Lanmizik – créole guyanais" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Lanmizik" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="créole guyanais" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Ce%C3%B2l" title="Ceòl – gaélique écossais" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Ceòl" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="gaélique écossais" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/M%C3%BAsica" title="Música – galicien" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Música" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicien" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Pupoty" title="Pupoty – guarani" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Pupoty" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="guarani" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://gom.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4" title="संगीत – Goan Konkani" lang="gom" hreflang="gom" data-title="संगीत" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="Goan Konkani" class="interlanguage-link-target"><span>गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-got mw-list-item"><a href="https://got.wikipedia.org/wiki/%F0%90%8D%83%F0%90%8C%B0%F0%90%8C%B2%F0%90%8C%B2%F0%90%8D%85%F0%90%8C%B4%F0%90%8C%B9%F0%90%8D%83" title="𐍃𐌰𐌲𐌲𐍅𐌴𐌹𐍃 – gotique" lang="got" hreflang="got" data-title="𐍃𐌰𐌲𐌲𐍅𐌴𐌹𐍃" data-language-autonym="𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺" data-language-local-name="gotique" class="interlanguage-link-target"><span>𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%97%E0%AB%80%E0%AA%A4" title="સંગીત – goudjarati" lang="gu" hreflang="gu" data-title="સંગીત" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="goudjarati" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Kiaull" title="Kiaull – mannois" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Kiaull" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="mannois" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Ki%C9%97a" title="Kiɗa – haoussa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Kiɗa" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="haoussa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Y%C3%AEm-ngo%CC%8Dk" title="Yîm-ngo̍k – hakka" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Yîm-ngo̍k" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="hakka" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-haw mw-list-item"><a href="https://haw.wikipedia.org/wiki/Mele" title="Mele – hawaïen" lang="haw" hreflang="haw" data-title="Mele" data-language-autonym="Hawaiʻi" data-language-local-name="hawaïen" class="interlanguage-link-target"><span>Hawaiʻi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%95%D7%96%D7%99%D7%A7%D7%94" title="מוזיקה – hébreu" lang="he" hreflang="he" data-title="מוזיקה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hébreu" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4" title="संगीत – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="संगीत" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Music" title="Music – hindi fidjien" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Music" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="hindi fidjien" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Glazba" title="Glazba – croate" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Glazba" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croate" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Mizik" title="Mizik – créole haïtien" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Mizik" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="créole haïtien" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Zene" title="Zene – hongrois" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Zene" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="hongrois" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%A1%D5%AA%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Երաժշտություն – arménien" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Երաժշտություն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="arménien" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%A1%D5%AA%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%AB%D6%82%D5%B6" title="Երաժշտութիւն – arménien occidental" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Երաժշտութիւն" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="arménien occidental" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Musica" title="Musica – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Musica" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Muzik" title="Muzik – iban" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Muzik" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="iban" class="interlanguage-link-target"><span>Jaku Iban</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Musik" title="Musik – indonésien" lang="id" hreflang="id" data-title="Musik" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonésien" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Musica" title="Musica – interlingue" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Musica" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="interlingue" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ik mw-list-item"><a href="https://ik.wikipedia.org/wiki/Atuutit" title="Atuutit – inupiaq" lang="ik" hreflang="ik" data-title="Atuutit" data-language-autonym="Iñupiatun" data-language-local-name="inupiaq" class="interlanguage-link-target"><span>Iñupiatun</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Musika" title="Musika – ilocano" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Musika" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ilocano" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%BA%D1%8A%D0%B0%D0%BC" title="Мукъам – ingouche" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Мукъам" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="ingouche" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Muziko" title="Muziko – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Muziko" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/T%C3%B3nlist" title="Tónlist – islandais" lang="is" hreflang="is" data-title="Tónlist" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandais" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Musica" title="Musica – italien" lang="it" hreflang="it" data-title="Musica" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italien" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E9%9F%B3%E6%A5%BD" title="音楽 – japonais" lang="ja" hreflang="ja" data-title="音楽" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonais" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Myuuzik" title="Myuuzik – créole jamaïcain" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Myuuzik" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="créole jamaïcain" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/zgike" title="zgike – lojban" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="zgike" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="lojban" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Musik" title="Musik – javanais" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Musik" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="javanais" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90" title="მუსიკა – géorgien" lang="ka" hreflang="ka" data-title="მუსიკა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="géorgien" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Muz%C4%B1ka" title="Muzıka – karakalpak" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Muzıka" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="karakalpak" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/A%E1%BA%93awan" title="Aẓawan – kabyle" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Aẓawan" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="kabyle" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Minziiki" title="Minziiki – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Minziiki" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/A%CC%B1bwomtsot" title="A̱bwomtsot – tyap" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="A̱bwomtsot" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="tyap" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B0" title="Музыка – kazakh" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Музыка" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazakh" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kl mw-list-item"><a href="https://kl.wikipedia.org/wiki/Nipilersorneq" title="Nipilersorneq – groenlandais" lang="kl" hreflang="kl" data-title="Nipilersorneq" data-language-autonym="Kalaallisut" data-language-local-name="groenlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Kalaallisut</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%8F%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B8" title="តន្ត្រី – khmer" lang="km" hreflang="km" data-title="តន្ត្រី" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="khmer" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B8%E0%B2%82%E0%B2%97%E0%B3%80%E0%B2%A4" title="ಸಂಗೀತ – kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಸಂಗೀತ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%9D%8C%EC%95%85" title="음악 – coréen" lang="ko" hreflang="ko" data-title="음악" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coréen" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B0" title="Музыка – karatchaï balkar" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Музыка" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="karatchaï balkar" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%88%D9%97%D8%B3%DB%8C%D9%96%D9%82%DB%8C" title="موٗسیٖقی – cachemiri" lang="ks" hreflang="ks" data-title="موٗسیٖقی" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="cachemiri" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ksh mw-list-item"><a href="https://ksh.wikipedia.org/wiki/Musick" title="Musick – kölsch" lang="ksh" hreflang="ksh" data-title="Musick" data-language-autonym="Ripoarisch" data-language-local-name="kölsch" class="interlanguage-link-target"><span>Ripoarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Muz%C3%AEk" title="Muzîk – kurde" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Muzîk" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurde" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Ilow" title="Ilow – cornique" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Ilow" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="cornique" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B0" title="Музыка – kirghize" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Музыка" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirghize" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="article de qualité"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Musica" title="Musica – latin" lang="la" hreflang="la" data-title="Musica" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latin" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Muzika" title="Muzika – ladino" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Muzika" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="ladino" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Musek" title="Musek – luxembourgeois" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Musek" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luxembourgeois" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lbe mw-list-item"><a href="https://lbe.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B0" title="Музыка – Lak" lang="lbe" hreflang="lbe" data-title="Музыка" data-language-autonym="Лакку" data-language-local-name="Lak" class="interlanguage-link-target"><span>Лакку</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Musica" title="Musica – lingua franca nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Musica" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="lingua franca nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Meziek" title="Meziek – limbourgeois" lang="li" hreflang="li" data-title="Meziek" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="limbourgeois" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Muxica" title="Muxica – ligure" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Muxica" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="ligure" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Musiga" title="Musiga – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Musiga" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/M%C3%BCsega" title="Müsega – lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Müsega" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="lombard" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Miz%C3%ADki" title="Mizíki – lingala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Mizíki" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="lingala" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%94%E0%BA%BB%E0%BA%99%E0%BA%95%E0%BA%B5" title="ດົນຕີ – lao" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ດົນຕີ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="lao" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Muzika" title="Muzika – lituanien" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Muzika" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituanien" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/M%C5%ABzika" title="Mūzika – letton" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Mūzika" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="letton" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Musik" title="Musik – Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Musik" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Banyumasan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B5%D0%B4%D1%8F%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%8C" title="Седямась – mokcha" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Седямась" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="mokcha" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Mozika" title="Mozika – malgache" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Mozika" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgache" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Музика – macédonien" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Музика" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macédonien" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B8%E0%B4%82%E0%B4%97%E0%B5%80%E0%B4%A4%E0%B4%82" title="സംഗീതം – malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="സംഗീതം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%D3%A9%D0%B3%D0%B6%D0%B8%D0%BC" title="Хөгжим – mongol" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Хөгжим" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongol" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mnw mw-list-item"><a href="https://mnw.wikipedia.org/wiki/%E1%80%82%E1%80%B3%E1%80%90" title="ဂဳတ – Mon" lang="mnw" hreflang="mnw" data-title="ဂဳတ" data-language-autonym="ဘာသာမန်" data-language-local-name="Mon" class="interlanguage-link-target"><span>ဘာသာမန်</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4" title="संगीत – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="संगीत" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Muzik" title="Muzik – malais" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Muzik" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malais" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Mu%C5%BCika" title="Mużika – maltais" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Mużika" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="maltais" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/M%C3%BAsica" title="Música – mirandais" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Música" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="mirandais" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%82%E1%80%AE%E1%80%90" title="ဂီတ – birman" lang="my" hreflang="my" data-title="ဂီတ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birman" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2" title="ساز – mazandérani" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="ساز" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazandérani" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nah mw-list-item"><a href="https://nah.wikipedia.org/wiki/Tlatzohtzonaliztli" title="Tlatzohtzonaliztli – Nahuatl" lang="nah" hreflang="nah" data-title="Tlatzohtzonaliztli" data-language-autonym="Nāhuatl" data-language-local-name="Nahuatl" class="interlanguage-link-target"><span>Nāhuatl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/Museca" title="Museca – napolitain" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Museca" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="napolitain" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Musik" title="Musik – bas-allemand" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Musik" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="bas-allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Meziek" title="Meziek – bas-saxon néerlandais" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Meziek" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="bas-saxon néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%99%E0%A5%8D%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4" title="सङ्गीत – népalais" lang="ne" hreflang="ne" data-title="सङ्गीत" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="népalais" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4" title="संगीत – newari" lang="new" hreflang="new" data-title="संगीत" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="newari" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Muziek" title="Muziek – néerlandais" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Muziek" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Musikk" title="Musikk – norvégien nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Musikk" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norvégien nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Musikk" title="Musikk – norvégien bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Musikk" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvégien bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://nov.wikipedia.org/wiki/Musike" title="Musike – novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="Musike" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="novial" class="interlanguage-link-target"><span>Novial</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/M%C3%BBsique" title="Mûsique – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Mûsique" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Musica" title="Musica – occitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Musica" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitan" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Muuziqaa" title="Muuziqaa – oromo" lang="om" hreflang="om" data-title="Muuziqaa" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="oromo" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%B8%E0%AC%82%E0%AC%97%E0%AD%80%E0%AC%A4" title="ସଂଗୀତ – odia" lang="or" hreflang="or" data-title="ସଂଗୀତ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="odia" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%B7%D1%8B%D0%BA%C3%A6" title="Музыкæ – ossète" lang="os" hreflang="os" data-title="Музыкæ" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="ossète" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%97%E0%A9%80%E0%A8%A4" title="ਸੰਗੀਤ – pendjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਸੰਗੀਤ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pag mw-list-item"><a href="https://pag.wikipedia.org/wiki/Musik" title="Musik – pangasinan" lang="pag" hreflang="pag" data-title="Musik" data-language-autonym="Pangasinan" data-language-local-name="pangasinan" class="interlanguage-link-target"><span>Pangasinan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Tigtigan" title="Tigtigan – pampangan" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Tigtigan" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="pampangan" class="interlanguage-link-target"><span>Kapampangan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/M%C3%BAsika" title="Músika – papiamento" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Músika" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="papiamento" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pfl mw-list-item"><a href="https://pfl.wikipedia.org/wiki/Musik" title="Musik – allemand palatin" lang="pfl" hreflang="pfl" data-title="Musik" data-language-autonym="Pälzisch" data-language-local-name="allemand palatin" class="interlanguage-link-target"><span>Pälzisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pih mw-list-item"><a href="https://pih.wikipedia.org/wiki/Myuusik" title="Myuusik – Pitcairn-Norfolk" lang="pih" hreflang="pih" data-title="Myuusik" data-language-autonym="Norfuk / Pitkern" data-language-local-name="Pitcairn-Norfolk" class="interlanguage-link-target"><span>Norfuk / Pitkern</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Muzyka" title="Muzyka – polonais" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Muzyka" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polonais" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/M%C3%B9sica" title="Mùsica – piémontais" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Mùsica" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="piémontais" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C" title="موسیقی – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="موسیقی" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnt mw-list-item"><a href="https://pnt.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%BF%CF%85%CF%83%CE%B9%CE%BA%CE%AE" title="Μουσική – pontique" lang="pnt" hreflang="pnt" data-title="Μουσική" data-language-autonym="Ποντιακά" data-language-local-name="pontique" class="interlanguage-link-target"><span>Ποντιακά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%D9%8A" title="موسیقي – pachto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="موسیقي" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="pachto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/M%C3%BAsica" title="Música – portugais" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Música" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugais" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Taki_kapchiy" title="Taki kapchiy – quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Taki kapchiy" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="quechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rmy mw-list-item"><a href="https://rmy.wikipedia.org/wiki/Muzika" title="Muzika – Vlax Romani" lang="rmy" hreflang="rmy" data-title="Muzika" data-language-autonym="Romani čhib" data-language-local-name="Vlax Romani" class="interlanguage-link-target"><span>Romani čhib</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Muzic%C4%83" title="Muzică – roumain" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Muzică" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="roumain" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-rup mw-list-item"><a href="https://roa-rup.wikipedia.org/wiki/Muzic%C3%A2" title="Muzicâ – aroumain" lang="rup" hreflang="rup" data-title="Muzicâ" data-language-autonym="Armãneashti" data-language-local-name="aroumain" class="interlanguage-link-target"><span>Armãneashti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B0" title="Музыка – russe" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Музыка" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russe" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Музика – ruthène" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Музика" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="ruthène" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rw mw-list-item"><a href="https://rw.wikipedia.org/wiki/Umuziki" title="Umuziki – kinyarwanda" lang="rw" hreflang="rw" data-title="Umuziki" data-language-autonym="Ikinyarwanda" data-language-local-name="kinyarwanda" class="interlanguage-link-target"><span>Ikinyarwanda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%99%E0%A5%8D%E0%A4%97%E0%A5%80%E0%A4%A4%E0%A4%AE%E0%A5%8D" title="सङ्गीतम् – sanskrit" lang="sa" hreflang="sa" data-title="सङ्गीतम्" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="sanskrit" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B0" title="Музыка – iakoute" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Музыка" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="iakoute" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/M%C3%B9siga/campidanesu" title="Mùsiga/campidanesu – sarde" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Mùsiga/campidanesu" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sarde" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/M%C3%B9sica" title="Mùsica – sicilien" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Mùsica" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="sicilien" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Muisic" title="Muisic – écossais" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Muisic" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="écossais" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%8A%D9%82%D9%8A" title="موسيقي – sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="موسيقي" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/Musihkka" title="Musihkka – same du Nord" lang="se" hreflang="se" data-title="Musihkka" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="same du Nord" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Muzika" title="Muzika – serbo-croate" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Muzika" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbo-croate" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shi mw-list-item"><a href="https://shi.wikipedia.org/wiki/A%E1%BA%93awan" title="Aẓawan – chleuh" lang="shi" hreflang="shi" data-title="Aẓawan" data-language-autonym="Taclḥit" data-language-local-name="chleuh" class="interlanguage-link-target"><span>Taclḥit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Music" title="Music – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Music" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Hudba" title="Hudba – slovaque" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Hudba" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovaque" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Glasba" title="Glasba – slovène" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Glasba" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="slovène" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sm mw-list-item"><a href="https://sm.wikipedia.org/wiki/M%C5%ABsika" title="Mūsika – samoan" lang="sm" hreflang="sm" data-title="Mūsika" data-language-autonym="Gagana Samoa" data-language-local-name="samoan" class="interlanguage-link-target"><span>Gagana Samoa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-smn mw-list-item"><a href="https://smn.wikipedia.org/wiki/Muusik" title="Muusik – same d’Inari" lang="smn" hreflang="smn" data-title="Muusik" data-language-autonym="Anarâškielâ" data-language-local-name="same d’Inari" class="interlanguage-link-target"><span>Anarâškielâ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Mimhanzi" title="Mimhanzi – shona" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Mimhanzi" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="shona" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Muusig" title="Muusig – somali" lang="so" hreflang="so" data-title="Muusig" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="somali" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Muzika" title="Muzika – albanais" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Muzika" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albanais" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Музика – serbe" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Музика" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbe" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-st mw-list-item"><a href="https://st.wikipedia.org/wiki/Mmino" title="Mmino – sotho du Sud" lang="st" hreflang="st" data-title="Mmino" data-language-autonym="Sesotho" data-language-local-name="sotho du Sud" class="interlanguage-link-target"><span>Sesotho</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Musik" title="Musik – saterlandais" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Musik" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="saterlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Musik" title="Musik – soundanais" lang="su" hreflang="su" data-title="Musik" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="soundanais" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Musik" title="Musik – suédois" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Musik" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suédois" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Muziki" title="Muziki – swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Muziki" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Muzyka" title="Muzyka – silésien" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Muzyka" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="silésien" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%87%E0%AE%9A%E0%AF%88" title="இசை – tamoul" lang="ta" hreflang="ta" data-title="இசை" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamoul" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%80%E0%B0%A4%E0%B0%82" title="సంగీతం – télougou" lang="te" hreflang="te" data-title="సంగీతం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="télougou" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tet mw-list-item"><a href="https://tet.wikipedia.org/wiki/M%C3%BAzika" title="Múzika – tétoum" lang="tet" hreflang="tet" data-title="Múzika" data-language-autonym="Tetun" data-language-local-name="tétoum" class="interlanguage-link-target"><span>Tetun</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D1%81%D0%B8%D2%9B%D3%A3" title="Мусиқӣ – tadjik" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Мусиқӣ" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tadjik" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%94%E0%B8%99%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B8%B5" title="ดนตรี – thaï" lang="th" hreflang="th" data-title="ดนตรี" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="thaï" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Tugtugin" title="Tugtugin – tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Tugtugin" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/Musi%C7%A7i" title="Musiǧi – talysh" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Musiǧi" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="talysh" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/M%C3%BCzik" title="Müzik – turc" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Müzik" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turc" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ts mw-list-item"><a href="https://ts.wikipedia.org/wiki/Vunanga" title="Vunanga – tsonga" lang="ts" hreflang="ts" data-title="Vunanga" data-language-autonym="Xitsonga" data-language-local-name="tsonga" class="interlanguage-link-target"><span>Xitsonga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B0" title="Музыка – tatar" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Музыка" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatar" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tw mw-list-item"><a href="https://tw.wikipedia.org/wiki/Nnwom" title="Nnwom – twi" lang="tw" hreflang="tw" data-title="Nnwom" data-language-autonym="Twi" data-language-local-name="twi" class="interlanguage-link-target"><span>Twi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D9%85%DB%87%D8%B2%D9%89%D9%83%D8%A7" title="مۇزىكا – ouïghour" lang="ug" hreflang="ug" data-title="مۇزىكا" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="ouïghour" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Музика – ukrainien" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Музика" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainien" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C" title="موسیقی – ourdou" lang="ur" hreflang="ur" data-title="موسیقی" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ourdou" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Musiqa" title="Musiqa – ouzbek" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Musiqa" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ouzbek" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/M%C3%B9zega" title="Mùzega – vénitien" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Mùzega" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="vénitien" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Muzik" title="Muzik – vepse" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Muzik" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="vepse" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C3%82m_nh%E1%BA%A1c" title="Âm nhạc – vietnamien" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Âm nhạc" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamien" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Musig" title="Musig – volapük" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Musig" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="volapük" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Muzike" title="Muzike – wallon" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Muzike" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="wallon" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Musika" title="Musika – waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Musika" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wo mw-list-item"><a href="https://wo.wikipedia.org/wiki/Way" title="Way – wolof" lang="wo" hreflang="wo" data-title="Way" data-language-autonym="Wolof" data-language-local-name="wolof" class="interlanguage-link-target"><span>Wolof</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E9%9F%B3%E4%B9%90" title="音乐 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="音乐" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xh mw-list-item"><a href="https://xh.wikipedia.org/wiki/Umculo" title="Umculo – xhosa" lang="xh" hreflang="xh" data-title="Umculo" data-language-autonym="IsiXhosa" data-language-local-name="xhosa" class="interlanguage-link-target"><span>IsiXhosa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90" title="მუსიკა – mingrélien" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="მუსიკა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="mingrélien" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%95%D7%96%D7%99%D7%A7" title="מוזיק – yiddish" lang="yi" hreflang="yi" data-title="מוזיק" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="yiddish" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Yinhyoz" title="Yinhyoz – zhuang" lang="za" hreflang="za" data-title="Yinhyoz" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="zhuang" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/Muziek" title="Muziek – zélandais" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Muziek" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="zélandais" class="interlanguage-link-target"><span>Zeêuws</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E9%9F%B3%E4%B9%90" title="音乐 – chinois" lang="zh" hreflang="zh" data-title="音乐" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinois" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Im-ga%CC%8Dk" title="Im-ga̍k – minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Im-ga̍k" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E9%9F%B3%E6%A8%82" title="音樂 – cantonais" lang="yue" hreflang="yue" data-title="音樂" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="cantonais" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/Umculo" title="Umculo – zoulou" lang="zu" hreflang="zu" data-title="Umculo" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="zoulou" class="interlanguage-link-target"><span>IsiZulu</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q638#sitelinks-wikipedia" title="Modifier les liens interlangues" class="wbc-editpage">Modifier les liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Musique" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:Musique" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Musique"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Musique&action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Musique"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Musique&action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/Musique" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/Musique" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Musique&oldid=222820267" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Musique&action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&page=Musique&id=222820267&wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FMusique"><span>Obtenir l'URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FMusique"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&bookcmd=book_creator&referer=Musique"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&page=Musique&action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Musique&printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Music" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikinews mw-list-item"><a href="https://fr.wikinews.org/wiki/Cat%C3%A9gorie:Musique" hreflang="fr"><span>Wikinews</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://fr.wikiquote.org/wiki/Musique" hreflang="fr"><span>Wikiquote</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q638" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><div class="bandeau-container metadata homonymie hatnote"><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Aide:Homonymie" title="Aide:Homonymie"><img alt="Page d’aide sur l’homonymie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/20px-Logo_disambig.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/30px-Logo_disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/40px-Logo_disambig.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="375" /></a></span></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p>Pour les articles homonymes, voir <a href="/wiki/Musique_(homonymie)" class="mw-disambig" title="Musique (homonymie)">Musique (homonymie)</a> et <a href="/wiki/La_Musique" class="mw-disambig" title="La Musique">La Musique</a>. </p> </div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Allegory_of_Music_E-07-0034-001.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Allegory_of_Music_E-07-0034-001.jpg/220px-Allegory_of_Music_E-07-0034-001.jpg" decoding="async" width="220" height="175" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Allegory_of_Music_E-07-0034-001.jpg/330px-Allegory_of_Music_E-07-0034-001.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Allegory_of_Music_E-07-0034-001.jpg/440px-Allegory_of_Music_E-07-0034-001.jpg 2x" data-file-width="2969" data-file-height="2355" /></a><figcaption><a href="/wiki/All%C3%A9gorie" title="Allégorie">Allégorie</a> de la musique, <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Boucher" title="François Boucher">François Boucher</a>, <a href="/wiki/1752_en_arts_plastiques" title="1752 en arts plastiques">1752</a>.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Bach.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Bach.jpg/220px-Bach.jpg" decoding="async" width="220" height="266" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Bach.jpg/330px-Bach.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Bach.jpg/440px-Bach.jpg 2x" data-file-width="441" data-file-height="533" /></a><figcaption><a href="/wiki/Jean-S%C3%A9bastien_Bach" title="Jean-Sébastien Bach">Jean-Sébastien Bach</a>, compositeur de musique baroque.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Jacques_Brel_-_Domino_2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Jacques_Brel_-_Domino_2.jpg/220px-Jacques_Brel_-_Domino_2.jpg" decoding="async" width="220" height="160" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Jacques_Brel_-_Domino_2.jpg/330px-Jacques_Brel_-_Domino_2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Jacques_Brel_-_Domino_2.jpg/440px-Jacques_Brel_-_Domino_2.jpg 2x" data-file-width="890" data-file-height="649" /></a><figcaption><a href="/wiki/Jacques_Brel" title="Jacques Brel">Jacques Brel</a>, chanteur.</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:LA_FLUTE_ENCHANTEE_1%C3%A8re_page.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/LA_FLUTE_ENCHANTEE_1%C3%A8re_page.jpg/350px-LA_FLUTE_ENCHANTEE_1%C3%A8re_page.jpg" decoding="async" width="350" height="249" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/LA_FLUTE_ENCHANTEE_1%C3%A8re_page.jpg/525px-LA_FLUTE_ENCHANTEE_1%C3%A8re_page.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/LA_FLUTE_ENCHANTEE_1%C3%A8re_page.jpg/700px-LA_FLUTE_ENCHANTEE_1%C3%A8re_page.jpg 2x" data-file-width="2548" data-file-height="1812" /></a><figcaption><a href="/wiki/Wolfgang_Amadeus_Mozart" title="Wolfgang Amadeus Mozart">Mozart</a>, <i><a href="/wiki/La_Fl%C3%BBte_enchant%C3%A9e" title="La Flûte enchantée">La Flûte enchantée</a></i>, première page du manuscrit autographe.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Musicerande_genier.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Musicerande_genier.jpg/220px-Musicerande_genier.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Musicerande_genier.jpg/330px-Musicerande_genier.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Musicerande_genier.jpg/440px-Musicerande_genier.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="600" /></a><figcaption>Allégorie évoquant la musique et les instruments.</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:BEETHOVEN_-_manuscrit_-_Symphonie_8,_1er,_2e_et_4e_mvt.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/BEETHOVEN_-_manuscrit_-_Symphonie_8%2C_1er%2C_2e_et_4e_mvt.png/236px-BEETHOVEN_-_manuscrit_-_Symphonie_8%2C_1er%2C_2e_et_4e_mvt.png" decoding="async" width="236" height="290" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/BEETHOVEN_-_manuscrit_-_Symphonie_8%2C_1er%2C_2e_et_4e_mvt.png/354px-BEETHOVEN_-_manuscrit_-_Symphonie_8%2C_1er%2C_2e_et_4e_mvt.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/BEETHOVEN_-_manuscrit_-_Symphonie_8%2C_1er%2C_2e_et_4e_mvt.png/472px-BEETHOVEN_-_manuscrit_-_Symphonie_8%2C_1er%2C_2e_et_4e_mvt.png 2x" data-file-width="4784" data-file-height="5872" /></a><figcaption><a href="/wiki/Ludwig_van_Beethoven" title="Ludwig van Beethoven">Beethoven</a>, <a href="/wiki/Symphonie_no_8_de_Beethoven" title="Symphonie no 8 de Beethoven">Symphonie <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 8</a>, première page du manuscrit autographe.</figcaption></figure> <p>La <b>musique</b> est un <a href="/wiki/Art" title="Art">art</a> et une activité <a href="/wiki/Culture" title="Culture">culturelle</a> consistant à combiner <a href="/wiki/Son_(physique)" title="Son (physique)">sons</a> et <a href="/wiki/Silence_(musique)" title="Silence (musique)">silences</a> au cours du <a href="/wiki/Temps" title="Temps">temps</a>. Les paramètres principaux sont le <a href="/wiki/Rythme_(musique)" title="Rythme (musique)">rythme</a> (façon de combiner les sons dans le temps), la <a href="/wiki/Hauteur_(musique)" title="Hauteur (musique)">hauteur</a> (combinaison dans les fréquences), les <a href="/wiki/Nuance_(musique)" title="Nuance (musique)">nuances</a> et le <a href="/wiki/Timbre_(musique)" title="Timbre (musique)">timbre</a>. Elle est aujourd'hui considérée comme une forme de <a href="/wiki/Po%C3%A9sie" title="Poésie">poésie</a> moderne. </p><p>La musique donne lieu à des créations (des <a href="/wiki/%C5%92uvre_d%27art" title="Œuvre d'art">œuvres d'art</a> créées par des <a href="/wiki/Compositeur" title="Compositeur">compositeurs</a>), des <a href="/wiki/Repr%C3%A9sentation" title="Représentation">représentations</a>. Elle utilise généralement certaines règles ou systèmes de composition, des plus simples aux plus complexes (souvent les <a href="/wiki/Notes_de_musique" class="mw-redirect" title="Notes de musique">notes de musique</a>, les <a href="/wiki/Gamme_musicale" class="mw-redirect" title="Gamme musicale">gammes</a> et autres). Elle peut utiliser divers objets, le <a href="/wiki/Corps_humain" title="Corps humain">corps</a>, mais aussi des <a href="/wiki/Instruments_de_musique" class="mw-redirect" title="Instruments de musique">instruments de musique</a> spécialement conçus, et de plus en plus tous les sons (concrets, de synthèses, abstraits…). </p><p>La musique a existé dans toutes les sociétés humaines, depuis la <a href="/wiki/Pr%C3%A9histoire" title="Préhistoire">Préhistoire</a>. Elle est à la fois forme d'expression <a href="/wiki/Individu" title="Individu">individuelle</a> (notamment l'expression des <a href="/wiki/Sentiment" title="Sentiment">sentiments</a>), source de rassemblement collectif et de <a href="/wiki/Plaisir" title="Plaisir">plaisir</a> (<a href="/wiki/F%C3%AAte" title="Fête">fête</a>, <a href="/wiki/Chant" title="Chant">chant</a>, <a href="/wiki/Danse" title="Danse">danse</a>) et symbole d'une <a href="/wiki/Communaut%C3%A9" title="Communauté">communauté</a> <a href="/wiki/Culture" title="Culture">culturelle</a>, <a href="/wiki/Nation" title="Nation">nationale</a> (<a href="/wiki/Hymne_national" title="Hymne national">hymne national</a>, <a href="/wiki/Musique_traditionnelle" title="Musique traditionnelle">musique traditionnelle</a>, <a href="/wiki/Musique_folklorique" title="Musique folklorique">musique folklorique</a>, <a href="/wiki/Musique_militaire" title="Musique militaire">musique militaire</a>) ou <a href="/wiki/Spiritualit%C3%A9" title="Spiritualité">spirituelle</a> (<a href="/wiki/Musique_religieuse" title="Musique religieuse">musique religieuse</a>). </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Origine">Origine</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=1" title="Modifier la section : Origine" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=1" title="Modifier le code source de la section : Origine"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Bien que la musique soit une caractéristique universelle de la culture humaine, peu de choses sur ses origines et ses fonctions sont établies<sup id="cite_ref-:1_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-:1-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La musique pourrait avoir une origine commune avec la parole. Ce concept est nommé le musilangage et propose que le chant et la parole ont servi de première forme de communication aux ancêtres des humains<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. <a href="/wiki/Charles_Darwin" title="Charles Darwin">Charles Darwin</a> et <a href="/wiki/Herbert_Spencer" title="Herbert Spencer">Herbert Spencer</a> sont les premiers a avoir proposé une <a href="/wiki/%C3%89volution_(biologie)" title="Évolution (biologie)">origine évolutive</a> à la musique<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite_crochet">[</span>3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Darwin a suggéré notamment que la musique a permis la communication d'émotions et a servi dans les mécanismes de séduction<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> d'une manière similaire au chant des oiseaux<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite_crochet">[</span>5<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La musique aurait pu donc évoluer comme un signal de qualité génétique pour les compagnons potentiels. Cependant, si cette hypothèse est communément admise chez les oiseaux, il reste en 2015, difficile de trouver des preuves concrètes pour confirmer cette hypothèse chez l'homme<sup id="cite_ref-:1_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-:1-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>L’origine de la musique est notamment le sujet d'étude de la <a href="/w/index.php?title=Musicologie_%C3%A9volutive&action=edit&redlink=1" class="new" title="Musicologie évolutive (page inexistante)">musicologie évolutive</a> <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Evolutionary_musicology" class="extiw" title="en:Evolutionary musicology"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Evolutionary musicology »">(en)</span></a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Histoire">Histoire</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=2" title="Modifier la section : Histoire" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=2" title="Modifier le code source de la section : Histoire"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Histoire_de_la_musique" title="Histoire de la musique">Histoire de la musique</a>.</div></div> <p>L'histoire de la musique est une matière particulièrement riche et complexe, principalement du fait de ses caractéristiques : la difficulté tient d'abord à l'ancienneté de la musique, phénomène universel remontant à la <a href="/wiki/Pr%C3%A9histoire" title="Préhistoire">Préhistoire</a>, qui a donné lieu à la formation de traditions qui se sont développées séparément à travers le monde sur des <a href="/wiki/Mill%C3%A9naire" title="Millénaire">millénaires</a>. Les premiers instruments représentés sur des peintures rupestres incluent l'<a href="/wiki/Arc_musical" title="Arc musical">arc musical</a>, et attestent de leur utilisation, il y a plus de 13 000 ans. Dans la <a href="/wiki/Hohle_Fels" title="Hohle Fels">grotte de Hohle Fels</a>, une <a href="/wiki/Fl%C3%BBte" title="Flûte">flûte</a> en os datée de 35 000 ans avant notre ère a été retrouvée. Un autre type d'instrument primitif est le <a href="/wiki/Rhombe_(instrument)" title="Rhombe (instrument)">Rhombe</a>. Il y a donc une multitude de très longues histoires de la musique selon les <a href="/wiki/Culture" title="Culture">cultures</a> et <a href="/wiki/Civilisation" title="Civilisation">civilisations</a>. La musique <a href="/wiki/Occident" title="Occident">occidentale</a> (<a href="/wiki/Musique_classique" title="Musique classique">musique classique</a> ou <a href="/wiki/Pop_(musique)" title="Pop (musique)">pop</a>-<a href="/wiki/Rock" title="Rock">rock</a> au sens très large) ne prennent qu'au <abbr class="abbr" title="16ᵉ siècle"><span class="romain">XVI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle l'allure de référence internationale, et encore très partiellement. </p><p>La difficulté vient également de la diversité des formes de musique au sein d'une même civilisation : <a href="/wiki/Musique_savante" title="Musique savante">musique savante</a>, musique de l'élite, musique officielle, <a href="/wiki/Musique_religieuse" title="Musique religieuse">musique religieuse</a>, <a href="/wiki/Musique_populaire" title="Musique populaire">musique populaire</a>. Cela va de formes très élaborées à des formes populaires comme les <a href="/wiki/Berceuse" title="Berceuse">berceuses</a>. Un <a href="/wiki/Patrimoine_culturel" title="Patrimoine culturel">patrimoine culturel</a> d'une diversité particulièrement large, contrairement à d'autres <a href="/wiki/Art" title="Art">arts</a> pratiqués de manière plus restreinte ou élitiste (<a href="/wiki/Litt%C3%A9rature" title="Littérature">littérature</a>, <a href="/wiki/Th%C3%A9%C3%A2tre" title="Théâtre">théâtre</a>…). Enfin, avec la musique, art de l'instant, se pose la question particulière des sources : l'absence de système de <a href="/wiki/Notation_musicale" title="Notation musicale">notation</a> d'une partie de la musique mondiale, empêche de réellement connaître l'étendue de la musique du temps passé, la tradition n'en ayant probablement sauvé qu'un nombre limité. </p><p>La réalisation d'une synthèse universelle apparaît très difficile car beaucoup d'histoires de la musique traitent essentiellement de l'histoire de la musique occidentale. Il n'est en général possible que de se référer aux ouvrages et articles spécialisés par civilisation ou par genre de musique. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Approches_définitoires"><span id="Approches_d.C3.A9finitoires"></span>Approches définitoires</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=3" title="Modifier la section : Approches définitoires" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=3" title="Modifier le code source de la section : Approches définitoires"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Intrinsèque_et_extrinsèque"><span id="Intrins.C3.A8que_et_extrins.C3.A8que"></span>Intrinsèque et extrinsèque</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=4" title="Modifier la section : Intrinsèque et extrinsèque" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=4" title="Modifier le code source de la section : Intrinsèque et extrinsèque"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Il existe alors deux « méthodes » pour définir la musique : l’approche intrinsèque (<a href="/wiki/Immanent" class="mw-redirect" title="Immanent">immanente</a>) et l’approche extrinsèque (fonctionnelle). Dans l'approche intrinsèque, la musique existe chez le <a href="/wiki/Compositeur" title="Compositeur">compositeur</a> avant même d’être entendue ; elle peut même avoir une existence par elle-même, dans la nature et par nature (la musique de la rivière, des oiseaux…, qui n'a aucun besoin d'intervention humaine). Dans l'approche extrinsèque, la musique est une fonction projetée, une perception, sociologique par nature. Elle a tous les sens et au-delà, mais n'est perçue que dans un seul : la musique des oiseaux n'est musique que par la qualification que l'on veut bien lui donner. </p><p>L'idée que la musique offre un accès au réel remonte aux <a href="/wiki/%C3%89cole_pythagoricienne" title="École pythagoricienne">pythagoriciens</a>, selon un passage d'<a href="/wiki/Aristote" title="Aristote">Aristote</a> dans la <i><a href="/wiki/M%C3%A9taphysique_(Aristote)" title="Métaphysique (Aristote)">Métaphysique</a> :</i> <span class="citation">« Et toutes les concordances qu’ils [les Pythagoriciens] trouvaient, dans les nombres et les accords musicaux, avec les phénomènes du ciel et avec ses parties comme avec son ordonnance entière, ils les rassemblaient et les accordaient. »</span><sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite_crochet">[</span>6<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Il est à noter que la définition de la science des sons par les pythagoriciens est « une combinaison harmonique des contraires, l'unification des multiples et l'accord des opposés »<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire">[<abbr class="abbr" title="référence">réf.</abbr> souhaitée]</a></sup>. La science des sons est une des quatre sciences de la mesure, supérieure aux mathématiques car elle s'appuie sur la justesse, si vous essayez de terminer l'opération de diviser 10 par 3 en mathématiques vous ne pouvez terminer cette opération alors que le temps musical le permet. </p><p>Les deux sciences sensibles de la mesure que sont la musique et l'astronomie ont été laissées de côté à l'époque de <a href="/wiki/Platon" title="Platon">Platon</a> pour ne conserver que les deux sciences techniques de la mesure que sont l'<a href="/wiki/Arithm%C3%A9tique" title="Arithmétique">arithmétique</a> et la géométrie. Il est bon de se rappeler qu'au départ la science des sons était éthique et médicale et servait à calmer les passions humaines et à remettre les facultés de l'âme à leur juste place, dixit Pythagore, et lorsque cette expérience était réalisée vous étiez capable d'être vous-même et de là d'acquérir les savoir-faire comme dans une sorte d'accordage de l'être humain qui vise à laisser s'exprimer la résonance universelle de la sagesse. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Anthropocentrisme">Anthropocentrisme</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=5" title="Modifier la section : Anthropocentrisme" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=5" title="Modifier le code source de la section : Anthropocentrisme"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Cette définition intègre l'homme à chaque bout de la chaîne. La musique est conçue et reçue par une personne ou un groupe (<a href="/wiki/Anthropologique" class="mw-redirect" title="Anthropologique">anthropologique</a>). La définition de la musique, comme de tout <a href="/wiki/Art" title="Art">art</a>, passe alors par la définition d'une certaine forme de <a href="/wiki/Communication" title="Communication">communication</a> entre les individus. La musique est souvent jugée proche du <a href="/wiki/Langage" title="Langage">langage</a> (bien qu'elle ne réponde pas à la définition <a href="/wiki/Ontologique" class="mw-redirect" title="Ontologique">ontologique</a> du langage), communication universelle susceptible d'être entendue par tous et chacun, mais réellement comprise uniquement par quelques-uns. Boris de Schlœzer, dans <i>Problèmes de la musique moderne</i> (1959), dit ainsi : <span class="citation">« La musique est langage au même titre que la parole qui désigne, que la poésie, la peinture, la danse, le cinéma. Ceci revient à dire que tout comme l’œuvre poétique ou plastique, l’œuvre musicale a un sens (qui n’apparaît que grâce à l’activité de la conscience) ; avec cette différence pourtant qu’il lui est totalement immanent, entendant par là que close sur elle-même, l’œuvre musicale ne comporte aucune référence à quoi que ce soit et ne nous renvoie pas à autre chose »</span><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite_crochet">[</span>7<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Compétence_«_biologique_»_ou_«_culturelle_»_?"><span id="Comp.C3.A9tence_.C2.AB_biologique_.C2.BB_ou_.C2.AB_culturelle_.C2.BB_.3F"></span>Compétence « biologique » ou « culturelle » ?</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=6" title="Modifier la section : Compétence « biologique » ou « culturelle » ?" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=6" title="Modifier le code source de la section : Compétence « biologique » ou « culturelle » ?"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La musique est généralement considérée comme un pur <a href="https://fr.wiktionary.org/wiki/artefact" class="extiw" title="wikt:artefact">artefact</a> culturel. Certains <i>prodiges</i> semblent néanmoins disposer d'un don <a href="/wiki/Inn%C3%A9" title="Inné">inné</a>. Les neuropsychologues cherchent donc à caractériser les spécificités des capacités musicales<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite_crochet">[</span>8<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le caractère plus ou moins inné des talents artistiques est scientifiquement discuté<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite_crochet">[</span>9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Pour beaucoup, la musique serait propre à l'humain et ne relèverait que peu de la <a href="/wiki/Biologie" title="Biologie">biologie</a>, si ce n'est par le fait qu'elle mobilise fortement l'<a href="/wiki/Ou%C3%AFe_(sens_de_l%27audition)" class="mw-redirect" title="Ouïe (sens de l'audition)">ouïe</a>. Un débat existe pourtant sur le caractère inné ou acquis d'une partie de la compétence musicale chez l'Homme, et sur le caractère adaptatif ou non de cette « compétence ». </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Compétence_«_culturelle_»_?"><span id="Comp.C3.A9tence_.C2.AB_culturelle_.C2.BB_.3F"></span>Compétence « culturelle » ?</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=7" title="Modifier la section : Compétence « culturelle » ?" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=7" title="Modifier le code source de la section : Compétence « culturelle » ?"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Plusieurs arguments évoquent une origine et des fonctions culturelles ou essentiellement socio-culturelles. De nombreux animaux chantent instinctivement, mais avec peu de créativité, et ils semblent peu réceptifs à la musique produite par les humains. Une rythmique du « langage » et du chant existe respectivement chez les <a href="/wiki/Primate" class="mw-redirect" title="Primate">primates</a><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite_crochet">[</span>10<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et chez les oiseaux, mais avec peu de créativité. </p><p>Chez l'humain, le chant et le langage semblent relever de compétences cérébrales en partie différentes<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite_crochet">[</span>11<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. L'<a href="/wiki/Alphabet_morse" class="mw-redirect" title="Alphabet morse">alphabet morse</a> est une sorte de code « musical » qui a un sens (caché pour celui qui ignore le code). C'est clairement un artefact culturel (personne ne naît en comprenant le morse, car ni sa production ni son interprétation ne sont inscrites dans nos <a href="/wiki/G%C3%A8ne" title="Gène">gènes</a>). Chez l'homme, la voix, le langage et la capacité à <a href="/wiki/Interpr%C3%A9tation_musicale" class="mw-redirect" title="Interprétation musicale">interpréter</a> un chant évolue beaucoup avec l'âge<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite_crochet">[</span>12<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, ce qui évoque un lien avec l'apprentissage. </p><p>Enfin, la musique n'est pratiquée « à haut niveau » que par quelques individus, et souvent après un long apprentissage ; ceci évoque une origine culturelle, ce que les <a href="/wiki/Ethnomusicologue" class="mw-redirect" title="Ethnomusicologue">ethnomusicologues</a> et les compositeurs contemporains ont longtemps renforcé<sup id="cite_ref-PeretzLidji2006_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-PeretzLidji2006-13"><span class="cite_crochet">[</span>13<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Mais il existe des exceptions, et l'exploration du <a href="/wiki/Cerveau_humain" title="Cerveau humain">fonctionnement du cerveau</a> questionne ce point de vue. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Compétence_«_biologique_»_?"><span id="Comp.C3.A9tence_.C2.AB_biologique_.C2.BB_.3F"></span>Compétence « biologique » ?</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=8" title="Modifier la section : Compétence « biologique » ?" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=8" title="Modifier le code source de la section : Compétence « biologique » ?"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Les <a href="/wiki/Neuropsychologie" title="Neuropsychologie">neuropsychologues</a> ont dès le début du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle mis en évidence une composante <a href="/wiki/G%C3%A9n%C3%A9tique" title="Génétique">génétique</a> à certains troubles de l'<a href="/wiki/%C3%89locution" title="Élocution">élocution</a><sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite_crochet">[</span>14<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ils ont aussi démontré que certaines structures du cerveau (<a href="/wiki/Aires_c%C3%A9r%C3%A9brales" class="mw-redirect" title="Aires cérébrales">aires cérébrales</a> frontales inférieures pour l'apprentissage de la <a href="/wiki/Tonalit%C3%A9" title="Tonalité">tonalité</a><sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite_crochet">[</span>16<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, et l'<a href="/wiki/H%C3%A9misph%C3%A8re_droit" class="mw-redirect" title="Hémisphère droit">hémisphère droit</a> notamment<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite_crochet">[</span>17<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>) dont l'intégrité est indispensable à la perception musicale<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite_crochet">[</span>18<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, révèlent l'existence d'un substrat biologique. Ce substrat neuronal peut d'ailleurs être surdéveloppé chez les aveugles (de naissance ou ayant précocement perdu la vue)<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite_crochet">[</span>19<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> ou être sous-développé chez les <a href="/wiki/Surdit%C3%A9" title="Surdité">sourds</a><sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite_crochet">[</span>20<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Certains auteurs estiment que tout humain a une compétence musicale<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite_crochet">[</span>21<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ceci ne permet cependant pas d'affirmer que la compétence musicale est biologiquement acquise. </p><p>La musique, ou plus exactement la « capacité musicale », la « dysmélodie »<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite_crochet">[</span>22<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et l'<i><a href="/wiki/Amusie" title="Amusie">amusie</a> congénitale</i><sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite_crochet">[</span>23<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite_crochet">[</span>24<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> (incapacité à distinguer les fausses notes, associée à une difficulté à faire de la musique, ou à « recevoir » la musique<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite_crochet">[</span>25<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>), qui toucherait 4 % des humains selon Kalmus et Fry (1980), ou les <a href="/wiki/%C3%89motion" title="Émotion">émotions</a><sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite_crochet">[</span>26<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> suscitées par la musique évoquent une composante biologique importante, notamment étudiée par le Laboratoire international de Recherche sur le Cerveau, la Musique et le Son (BRAMS) de l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Montr%C3%A9al" title="Université de Montréal">Université de Montréal</a><sup id="cite_ref-PeretzLidji2006_13-1" class="reference"><a href="#cite_note-PeretzLidji2006-13"><span class="cite_crochet">[</span>13<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite_crochet">[</span>27<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Des études pluridisciplinaires associant la musicologie à la génétique et aux recherches comportementales et comparatives permettraient de préciser les liens entre musique et fonctions cérébrales<sup id="cite_ref-hauser2003_28-0" class="reference"><a href="#cite_note-hauser2003-28"><span class="cite_crochet">[</span>28<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> en neurosciences. </p><p>La pratique de la musique semble être un « fait culturel » très ancien, mais 96 % des humains présentent des capacités musicales jugées « spontanées » par les neuropsychologues<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite_crochet">[</span>29<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Au-delà des aspects neurologiques de l'émission et de l'audition de la voix et du chant<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite_crochet">[</span>30<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, le cerveau animal (des <a href="/wiki/Mammif%C3%A8re" title="Mammifère">mammifères</a> et <a href="/wiki/Oiseaux" class="mw-redirect" title="Oiseaux">oiseaux</a> notamment) montre des compétences innées en termes de <a href="/wiki/Rythme" title="Rythme">rythme</a>, notamment utilisées pour le <a href="/wiki/Langage" title="Langage">langage</a><sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite_crochet">[</span>31<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La musique et la danse ont des aspects fortement transculturels ; elles semblent universellement appréciées au sein de l'humanité, depuis 30 000 ans au moins d'après les instruments découverts par l'archéologie<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite_crochet">[</span>32<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, et la musique d'une culture peut être appréciée d'une autre culture dont le langage est très différent<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite_crochet">[</span>33<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>L'imagerie cérébrale montre que la musique active certaines zones de plaisir du cerveau<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite_crochet">[</span>34<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et presque tous les humains peuvent presque spontanément chanter et danser sur de la musique<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite_crochet">[</span>35<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, ce qui peut évoquer des bases biologiques et encourager une <i><a href="/w/index.php?title=Biomusicologie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Biomusicologie (page inexistante)">biomusicologie</a></i><sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite_crochet">[</span>36<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>La mémorisation ou la production d'une <a href="/wiki/M%C3%A9lodie_(succession_de_hauteurs)" class="mw-redirect" title="Mélodie (succession de hauteurs)">mélodie</a> semblent mobiliser des réseaux neuronaux particuliers<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite_crochet">[</span>37<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Compétence_adaptative_?"><span id="Comp.C3.A9tence_adaptative_.3F"></span>Compétence adaptative ?</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=9" title="Modifier la section : Compétence adaptative ?" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=9" title="Modifier le code source de la section : Compétence adaptative ?"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La musique aurait-elle une fonction biologique particulière ? ... même si elle ne semble pas avoir une utilité claire en tant que réponse adaptative (tout comme la danse qui lui est souvent associée). </p><p>Quelques auteurs comme Wallin<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite_crochet">[</span>38<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> estiment que la danse et la musique pourrait avoir une valeur adaptative en cimentant socialement les groupes humains, via la « contagion émotionnelle »<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite_crochet">[</span>39<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> que permet la musique. </p><p>Les résultats de l'étude de la compétence musicale du <a href="/wiki/Nouveau-n%C3%A9" title="Nouveau-né">bébé</a> et du jeune <a href="/wiki/Enfant" title="Enfant">enfant</a><sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite_crochet">[</span>40<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> (ex : chantonnement spontané<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite_crochet">[</span>41<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>), et de l'émotion musicale et du « cerveau musical » dans le cerveau, apportent des données nouvelles. Hauser et McDermott en 2003<sup id="cite_ref-hauser2003_28-1" class="reference"><a href="#cite_note-hauser2003-28"><span class="cite_crochet">[</span>28<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> évoquent une « origine animale » à la musique, mais Peretz et Lidji en 2006 proposent un point de vue intermédiaire : il existe une composante biologique, mais <span class="citation">« la musique est une fonction autonome, contrainte de manière innée et faite de modules multiples qui ont un recouvrement minimal avec d’autres fonctions (comme le langage) »</span><sup id="cite_ref-PeretzLidji2006_13-2" class="reference"><a href="#cite_note-PeretzLidji2006-13"><span class="cite_crochet">[</span>13<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Si la musique produit des effets sur les groupes, c'est parce que dès qu’on entend une mélodie, on peut s’y associer. Les muscles s’activeraient pour que l’on puisse se mettre à chanter ou à danser comme les autres. Ainsi, le rythme d’une mélodie servirait de ciment social en tissant un lien physique. </p><p>D’ailleurs, la musique stimule des régions du cerveau dédiées à la perception du lien social. Il s’agit notamment du sillon temporal supérieur, une région du cortex cérébral localisée près des tempes, et qui s’active par exemple quand on observe les mouvements des yeux d’une personne, ou que l’on est sensible au ton de sa voix (et non à la signification des mots qu’elle prononce)<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite_crochet">[</span>42<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>En 2008, <a href="/w/index.php?title=Nikolaus_Steinbeis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nikolaus Steinbeis (page inexistante)">Nikolaus Steinbeis</a>, de l’<a href="/wiki/Institut_Max_Planck" class="mw-redirect" title="Institut Max Planck">Institut Max Planck</a> pour la cognition humaine et les sciences du cerveau, et <a href="/w/index.php?title=Stefan_Koelsch&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stefan Koelsch (page inexistante)">Stefan Koelsch</a>, de l’<a href="/wiki/Universit%C3%A9_du_Sussex" title="Université du Sussex">Université de Sussex</a> en <a href="/wiki/Grande-Bretagne" title="Grande-Bretagne">Grande-Bretagne</a>, ont montré que cette zone « sociale » s’active chez des personnes écoutant des accords musicaux. Tout se passe comme si, en entendant de la musique, notre cerveau se tournait vers l’autre. La musique contribuerait à tisser des liens sociaux ; les hymnes le font à l’échelle des nations, les groupes de rock à celle des communautés d’adolescents, les comptines entre parents et enfants. </p><p>La musique pourrait aussi avoir une base biologique forte, mais en quelque sorte résulter des hasards de l'évolution et n'avoir aucune fonction adaptative ; c'est une possibilité retenue en 1979 par Gould et Lewontin<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite_crochet">[</span>43<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Moyen_d'expression"><span id="Moyen_d.27expression"></span>Moyen d'expression</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=10" title="Modifier la section : Moyen d'expression" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=10" title="Modifier le code source de la section : Moyen d'expression"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Selon <a href="/wiki/Claude_Debussy" title="Claude Debussy">Claude Debussy</a>, <span class="citation">« la musique commence là où la parole est impuissante à exprimer »</span><sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite_crochet">[</span>44<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Mais pour <a href="/wiki/Camille_Saint-Sa%C3%ABns" title="Camille Saint-Saëns">Saint-Saëns</a>, <span class="citation">« Pour moi, l'art c'est la forme. L'expression, voilà qui séduit avant tout l'amateur »</span><sup id="cite_ref-:0_45-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-45"><span class="cite_crochet">[</span>45<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Pour <a href="/wiki/Igor_Stravinsky" title="Igor Stravinsky">Stravinsky</a>, <span class="citation">« L'expression n'a jamais été la propriété immanente de la musique »</span><sup id="cite_ref-:0_45-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-45"><span class="cite_crochet">[</span>45<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Tautologique">Tautologique</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=11" title="Modifier la section : Tautologique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=11" title="Modifier le code source de la section : Tautologique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Selon cette définition, la musique est l’« art des sons » et englobe toute construction <a href="/wiki/Art" title="Art">artistique</a> destinée à être perçue par l’<a href="/wiki/Ou%C3%AFe_(sens_de_l%27audition)" class="mw-redirect" title="Ouïe (sens de l'audition)">ouïe</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Œuvre_musicale"><span id=".C5.92uvre_musicale"></span>Œuvre musicale</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=12" title="Modifier la section : Œuvre musicale" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=12" title="Modifier le code source de la section : Œuvre musicale"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/%C5%92uvre_musicale" title="Œuvre musicale">Œuvre musicale</a>.</div></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Œuvre_en_tant_que_travail_produit_par_l'artiste"><span id=".C5.92uvre_en_tant_que_travail_produit_par_l.27artiste"></span>Œuvre en tant que travail produit par l'artiste</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=13" title="Modifier la section : Œuvre en tant que travail produit par l'artiste" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=13" title="Modifier le code source de la section : Œuvre en tant que travail produit par l'artiste"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Parmi les <a href="/wiki/%C5%92uvre_musicale" title="Œuvre musicale">œuvres musicales</a> on distingue la <a href="/wiki/Composition_musicale" title="Composition musicale">composition musicale</a>, produite avant son <a href="/wiki/Interpr%C3%A9tation_musicale" class="mw-redirect" title="Interprétation musicale">interprétation</a>, et l'<a href="/wiki/Improvisation_musicale" title="Improvisation musicale">improvisation musicale</a>, conçue au moment où le musicien la joue. Ces deux techniques suivent les règles de l'<a href="/wiki/%C3%89criture_musicale" title="Écriture musicale">écriture musicale</a>. La <a href="/wiki/Transcription_(musique)" title="Transcription (musique)">transcription musicale</a> consiste à adapter une œuvre à un autre medium. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Œuvre_en_tant_qu'exécution_reçue_par_l'auditeur"><span id=".C5.92uvre_en_tant_qu.27ex.C3.A9cution_re.C3.A7ue_par_l.27auditeur"></span>Œuvre en tant qu'exécution reçue par l'auditeur</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=14" title="Modifier la section : Œuvre en tant qu'exécution reçue par l'auditeur" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=14" title="Modifier le code source de la section : Œuvre en tant qu'exécution reçue par l'auditeur"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La musique, comme art allographique, passe par l'<a href="/wiki/%C5%92uvre_musicale" title="Œuvre musicale">œuvre musicale</a>. Chacune est un objet intentionnel dont l'unité et l'identité est réalisée par ses temps, espace, mouvement et forme musicaux, comme l'écrit <a href="/wiki/Roman_Ingarden" title="Roman Ingarden">Roman Ingarden</a><sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite_crochet">[</span>46<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Objet de perception esthétique, l'œuvre est certes d'essence idéale, mais son existence <a href="/wiki/H%C3%A9t%C3%A9ronomie" title="Hétéronomie">hétéronome</a> se concrétise par son exécution devant un public, ou par son <a href="/wiki/Enregistrement_sonore" title="Enregistrement sonore">enregistrement</a>, y compris sa <a href="/wiki/Num%C3%A9risation" title="Numérisation">numérisation</a>. Comme toute <a href="/wiki/%C5%92uvre_d%27art" title="Œuvre d'art">œuvre</a>, l'œuvre musicale existe avant d'être reçue, et elle continue d'exister après. On peut donc s'interroger sur ce qui fait sa pérennité : combien d'œuvres survivent réellement à leurs compositeurs ? Et sont-elles vraiment toutes le reflet de son style, de son art ? On entend surtout par <a href="/wiki/%C5%92uvre_musicale" title="Œuvre musicale">œuvre musicale</a> le projet particulier d'une réalisation musicale. Mais cette réalisation peut être décidée par l'écoute qu'en fait chaque <a href="https://fr.wiktionary.org/wiki/auditeur" class="extiw" title="wikt:auditeur">auditeur</a> avec sa <a href="/wiki/Sociologie_de_la_musique" title="Sociologie de la musique">culture</a>, sa mémoire, ses sentiments particuliers à cet instant précis autant que par la <a href="/wiki/Partition_de_musique" class="mw-redirect" title="Partition de musique">partition</a>, transcription qui ne comporte pas toute la musique. À partir de la <a href="/wiki/Renaissance_artistique" class="mw-redirect" title="Renaissance artistique">Renaissance</a> et jusqu'au début du <a href="/wiki/XXe_si%C3%A8cle" title="XXe siècle"><abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>, l'unique support de la musique a été la <a href="/wiki/Partition_de_musique" class="mw-redirect" title="Partition de musique">partition de musique</a>. Cette intrusion de l'écrit a été l'élément-clé de la construction de la <a href="/wiki/Polyphonie" title="Polyphonie">polyphonie</a> et de l'<a href="/wiki/Harmonie" title="Harmonie">harmonie</a> dans la musique savante. La partition reste unie au nom du ou des <a href="/wiki/Musicien" title="Musicien">musiciens</a> qui l'ont <a href="/wiki/Compositeur" title="Compositeur">composée</a> ou enregistrée. Certaines œuvres peuvent être collectives, d'autres restent anonymes. Depuis la généralisation des moyens techniques d'<a href="/wiki/Enregistrement_sonore" title="Enregistrement sonore">enregistrement du son</a>, l'œuvre peut également s'identifier à son support : l'album de musique, la <a href="/wiki/Bande_magn%C3%A9tique" title="Bande magnétique">bande magnétique</a> ou à une simple <a href="/wiki/Calligraphie" title="Calligraphie">calligraphie</a> de la représentation du geste musical propre à transcrire l'œuvre du compositeur. </p><p>L'<a href="/wiki/Informatique" title="Informatique">informatique musicale</a> a fait évoluer encore cette notion d'œuvre, puisqu'à présent un <a href="/wiki/Logiciel" title="Logiciel">logiciel</a> est susceptible d'engendrer « automatiquement » une œuvre musicale, ou de <a href="/wiki/Synth%C3%A8se_sonore" title="Synthèse sonore">produire des sons</a> auxquels l'interprète pourra réagir. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Formalisme_et_fonctionnalités"><span id="Formalisme_et_fonctionnalit.C3.A9s"></span>Formalisme et fonctionnalités</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=15" title="Modifier la section : Formalisme et fonctionnalités" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=15" title="Modifier le code source de la section : Formalisme et fonctionnalités"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Formalisme">Formalisme</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=16" title="Modifier la section : Formalisme" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=16" title="Modifier le code source de la section : Formalisme"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Dans son essai sur les « célibataires de l'art »<sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite_crochet">[</span>47<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, <a href="/wiki/Jean-Marie_Schaeffer" title="Jean-Marie Schaeffer">Jean-Marie Schaeffer</a> estime que, dans l’art moderne (et <i>a fortiori</i> dans l’art technologique du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle), la question-clé : « Qu’est-ce que l’art ? » ou « Quand y a-t-il art ? » s’est progressivement transformée en : « Comment l’art fonctionne-t-il ? ». En musique, ce déplacement d’objet a posé le problème des éléments que l’on peut distinguer <i>a priori</i> dans <a href="/wiki/Structure_(musique)" class="mw-redirect" title="Structure (musique)">l’écoute structurelle d’une œuvre</a>. En 1945 apparurent les premières formes d'<a href="/wiki/Informatique" title="Informatique">informatique</a>, et en 1957 on a assisté, avec l’arrivée de l'<a href="/wiki/%C3%89lectronique_(technique)" title="Électronique (technique)">électronique</a> musicale, à un point de bifurcation. D'abord une nouvelle représentation du sonore qui, bien que difficile à maîtriser, a en fait ouvert des perspectives nouvelles. Ensuite, ces techniques ont remis en cause certaines réflexions théoriques sur la formalisation de la pensée créatrice, renvoyant le compositeur à la confrontation, essentielle dans sa démarche, entre un <a href="/wiki/Formalisme" title="Formalisme">formalisme</a> abstrait et l’élaboration d’un matériau fonctionnel. La transition vers l’<a href="/wiki/Atonalit%C3%A9" class="mw-redirect" title="Atonalité">atonalité</a> a détruit les hiérarchies fonctionnelles et transformé le rôle tenu par les fonctions tonales, élaboré depuis <a href="/wiki/Claudio_Monteverdi" title="Claudio Monteverdi">Monteverdi</a>. </p><p>De fait, la logique des <a href="/wiki/Forme_(musique)" class="mw-redirect" title="Forme (musique)">formes musicales</a> est donc devenue surtout une logique fonctionnelle, dans la mesure où elle permet de maintenir la cohésion de l'œuvre, même si les éléments de composition sont multiples (éléments <a href="/wiki/Rythme_(solf%C3%A8ge)" class="mw-redirect" title="Rythme (solfège)">rythmiques</a>, <a href="/wiki/Contrepoint_rigoureux" title="Contrepoint rigoureux">contrapuntiques</a>, <a href="/wiki/Harmonie" title="Harmonie">harmoniques</a>, <abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr>). La notion de processus compositionnel, a permis de passer de la vision statique de l’objet musical (celui que l’on peut répertorier, et qui cesserait de vivre en entrant dans le patrimoine) à une vision dynamique. Cette vision est évolutive, ce que ne prenaient pas en considération les théories fondées sur la <a href="/wiki/Psychologie_de_la_forme" title="Psychologie de la forme">GestaltPsychologie</a> qui figent la pensée dans des images accumulées dans la mémoire. Le processus musical est plus que la structure : il est en effet une forme dynamique, un devenir. Ce devenir est marqué par l’empreinte du <a href="/wiki/Son_(physique)" title="Son (physique)">sonore</a>, c’est-à-dire par un matériau musical, et pas uniquement par l’outil ou par la théorie. </p><p>À partir de la <a href="/wiki/Communication#Modèles_de_communication" title="Communication">théorie de la communication</a> de <a href="/wiki/Claude_Shannon" title="Claude Shannon">Shannon</a> et <a href="/wiki/Warren_Weaver" title="Warren Weaver">Weaver</a>, d'autres définitions insistent plus sur les moyens de réception que sur la chaîne de production de la musique. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Fonctionnalités"><span id="Fonctionnalit.C3.A9s"></span>Fonctionnalités</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=17" title="Modifier la section : Fonctionnalités" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=17" title="Modifier le code source de la section : Fonctionnalités"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'utilisation de musique dans d'autres œuvres (qui sont donc des œuvres de collaboration tel qu'un <a href="/wiki/Cin%C3%A9ma" title="Cinéma">film</a>, un <a href="/wiki/Dessin_anim%C3%A9" title="Dessin animé">dessin animé</a>, un <a href="/wiki/Conte_musical" class="mw-redirect" title="Conte musical">conte musical</a> ou un <a href="/wiki/Documentaire" title="Documentaire">documentaire</a>) pose la question des fonctionnalités de la musique, en particulier dans les contenus audiovisuels. La musique remplit des fonctions lorsqu’elle est utilisée (ou incorporée, <a href="/wiki/Synchronisation_audio_vid%C3%A9o" title="Synchronisation audio vidéo">synchronisée</a>). La musicologue polonaise <a href="/wiki/Zofia_Lissa" title="Zofia Lissa">Zofia Lissa</a> présente douze fonctions principales, la plupart n’étant pas mutuellement exclusives<sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite_crochet">[</span>48<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Elle cherche à en comprendre la façon dont la musique est utilisée dans les films et l'effet qu'elle produit : par exemple la fonction de <a href="/wiki/Leitmotiv" title="Leitmotiv">Leitmotiv</a> qui contribue à tracer la structure formelle d'un film : description des personnages, des atmosphères, des environnements, ou encore la fonction d'anticipation d'une action subséquente. Plus largement, se pose la question des fonctionnalités de la musique dans un ensemble audiovisuel (qui peut être un flux radiophonique ou un flux télévisuel composé de contenus qui se succèdent sans interruption<sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite_crochet">[</span>49<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>). Dans un tel contexte, la musique (sous la forme d'un <a href="/wiki/Indicatif_musical" title="Indicatif musical">indicatif d'émission</a>, d'un <a href="/wiki/Jingle" title="Jingle">jingle</a>, etc.) remplit pour les diffuseurs diverses fonctions. Elle peut agir comme un élément d’accroche pertinente et capter une attention par sa capacité à séduire ou à émouvoir ou encore à annoncer. <a href="/wiki/Mario_d%27Angelo" title="Mario d'Angelo">Mario d'Angelo</a>, en s'appuyant doublement sur une compréhension des finalités recherchées du côté de l'<a href="/wiki/Offre" class="mw-redirect" title="Offre">offre</a> (par les concepteurs des contenus audiovisuels et du flux télévisuel) et des finalités perçues du côté de la réception (par les <a href="/wiki/T%C3%A9l%C3%A9spectateurs" class="mw-redirect" title="Téléspectateurs">téléspectateurs</a>), retient six fonctions : mnémonique, identitaire, émotionnelle, esthétique, didactique et narrative ; elles ne sont pas mutuellement exclusives<sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite_crochet">[</span>50<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Technique">Technique</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=18" title="Modifier la section : Technique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=18" title="Modifier le code source de la section : Technique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Art_du_temps">Art du temps</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=19" title="Modifier la section : Art du temps" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=19" title="Modifier le code source de la section : Art du temps"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Acoustique_musicale" title="Acoustique musicale">acoustique musicale</a>.</div></div> <p>Le temps gouverne la musique comme il gouverne la perception du son : depuis le micro-temps, qui est l'échelle de la <a href="/wiki/Son_(physique)" title="Son (physique)">vibration sonore</a> car le son est une mise en vibration de l'air, jusqu'à la <a href="/wiki/Forme_musicale" title="Forme musicale">forme musicale</a>, construction dans un temps de l'écoute<sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite_crochet">[</span>51<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Comme la forme musicale ne nous est révélée qu’au fur et à mesure, chaque instant est en puissance un moment d’avenir, une projection dans l’inconnu. C’est le sens du titre d’une œuvre d’<a href="/wiki/Henri_Dutilleux" title="Henri Dutilleux">Henri Dutilleux</a> qui propose de nous plonger dans le « mystère de l’instant ». Le théologien suisse <a href="/wiki/Hans_Urs_von_Balthasar" title="Hans Urs von Balthasar">Hans Urs von Balthasar</a> livre cette métaphore judicieusement musicale de la condition humaine : « Faites donc confiance au temps. Le temps c’est de la musique ; et le domaine d’où elle émane, c’est l’avenir. Mesure après mesure, la symphonie s’engendre elle-même, naissant miraculeusement d’une réserve de durée inépuisable »<sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52"><span class="cite_crochet">[</span>52<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Composantes">Composantes</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=20" title="Modifier la section : Composantes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=20" title="Modifier le code source de la section : Composantes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Dans cette composante temporelle, la musique peut se déployer selon trois dimensions fondamentales : </p> <ul><li>le <a href="/wiki/Rythme_(solf%C3%A8ge)" class="mw-redirect" title="Rythme (solfège)">rythme</a>, qui relève de la durée des sons et de leur niveau d'intensité (la dynamique) ;</li> <li>la <a href="/wiki/M%C3%A9lodie_(succession_de_hauteurs)" class="mw-redirect" title="Mélodie (succession de hauteurs)">mélodie</a>, qui est l'impression produite par la succession de sons de hauteurs différentes ;</li> <li>la <a href="/wiki/Polyphonie" title="Polyphonie">polyphonie</a> ou <a href="/wiki/Harmonie" title="Harmonie">harmonie</a> (ces deux termes, pris dans leur sens le plus large), considère la superposition voulue de sons simultanés (cf aussi <a href="/wiki/Acoustique_musicale#Fusion" title="Acoustique musicale">fusion</a>) ;</li> <li>une autre catégorie du son est apparue dans la musique savante à partir du <abbr class="abbr" title="16ᵉ siècle"><span class="romain">XVI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, celle du <a href="/wiki/Timbre_(musique)" title="Timbre (musique)">timbre</a>. Elle permet une polyphonie mêlant plusieurs instruments (le terme <i>harmonie</i> est d'ailleurs encore utilisé dans ce sens lorsque l'on parle de « l'harmonie municipale »), ou une <a href="/wiki/Monodie" title="Monodie">monodie</a> spécialement dédiée à l'un d'eux.</li></ul> <p>Selon les <a href="/wiki/Genres_musicaux" class="mw-redirect" title="Genres musicaux">genres musicaux</a>, l'une ou l'autre de ces trois dimensions pourra prédominer : </p> <ul><li>le <a href="/wiki/Rythme_(solf%C3%A8ge)" class="mw-redirect" title="Rythme (solfège)">rythme</a>, par exemple, a généralement la primauté dans certaines musiques africaines traditionnelles (<a href="/wiki/Afrique_noire" class="mw-redirect" title="Afrique noire">Afrique noire</a> notamment) ;</li> <li>la <a href="/wiki/M%C3%A9lodie_(succession_de_hauteurs)" class="mw-redirect" title="Mélodie (succession de hauteurs)">mélodie</a> prime dans la plupart des musiques de culture <a href="https://fr.wiktionary.org/wiki/orient" class="extiw" title="wikt:orient">orientale</a> ;</li> <li>l'<a href="/wiki/Harmonie_tonale" title="Harmonie tonale">harmonie</a> est le socle de la musique savante occidentale, ou d'inspiration <a href="/wiki/Occident" title="Occident">occidentale</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Dimensions_sonores_et_son">Dimensions sonores et son</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=21" title="Modifier la section : Dimensions sonores et son" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=21" title="Modifier le code source de la section : Dimensions sonores et son"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Grâce au développement des recherches de l'<a href="/wiki/Acoustique_musicale" title="Acoustique musicale">acoustique musicale</a> et de la <a href="/wiki/Psychoacoustique" title="Psychoacoustique">psychoacoustique</a>, le son musical se définit à partir de ses composantes <a href="/wiki/Timbre_(musique)" title="Timbre (musique)">timbrales</a> et des paramètres <a href="/wiki/Psychoacoustique" title="Psychoacoustique">psychoacoustiques</a> qui entrent en jeu dans sa perception. D'objet sonore, matériau brut que le musicien doit travailler, ce <a href="/wiki/Son_(physique)" title="Son (physique)">matériau</a> devient objet musical ; la musique permet de passer à une dimension artistique qui métamorphose le « donné à entendre ». Le silence n'est plus « absence de son ». Même le fameux <i><a href="/wiki/4%E2%80%B233%E2%80%B3" title="4′33″">4′33″</a></i> de <a href="/wiki/John_Cage" title="John Cage">John Cage</a>, est un « donné à entendre ». Mais ce « donné à entendre » englobe désormais un matériau de plus en plus large. Depuis le début du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, cet élargissement s’opère vers l’intégration des qualités intrinsèques de notre environnement sonore (concerts bruitistes, introduction des sirènes chez <a href="/wiki/Edgard_Var%C3%A8se" title="Edgard Varèse">Varèse</a>, catalogues d’oiseaux de <a href="/wiki/Olivier_Messiaen" title="Olivier Messiaen">Messiaen</a>, <abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr>). Comment distinguer alors bruit et signal, comment distinguer ordre et désordre, création musicale et nuisance sonore ? Le <a href="/wiki/Bruit" title="Bruit">bruit</a>, c’est uniquement ce qu’on ne veut pas transmettre et qui s’insinue malgré nous dans le message ; en lui-même il n’a aucune différence de structure avec un signal utile. On ne peut plus distinguer comme auparavant le son purement musical et le bruit. Avec l’élaboration d’une formalisation par nature des fonctions du bruit, les sons inharmoniques (apériodiques) qui liés à la vie courante participent désormais, dans l’intégration du sonore, à la construction musicale. Tous les éléments de notre environnement sonore contiennent une certaine part de bruit, qui a vocation de devenir fonction structurante par destination. </p><p>L’ensemble de ces bouleversements conceptuels accompagne les découvertes scientifiques et techniques qui permirent de développer des factures instrumentales nouvelles (notamment avec <a href="/wiki/Informatique_musicale" title="Informatique musicale">l'électronique</a>). L’instrument de musique primitif se voulait représentation des sons naturels (le vent dans les arbres se retrouvant dans le son de la flûte, le chant des oiseaux dans celui de l’homme…). À cette condition, il était le seul capable de traduire le musical (d’opérer une distinction entre <a href="/wiki/Inharmonicit%C3%A9" title="Inharmonicité">sons harmoniques</a> et bruits). L’extension des techniques aidant, la notion même d’instrument s’est trouvée redéfinie… . La machine et l’instrument se sont rejoints. Ce que les hommes acceptent de reconnaître comme musical correspond désormais à une appropriation d’un matériau sonore étendu, à une intégration de phénomènes jusqu’alors considérés comme bruits. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Intrusion_de_l’aléatoire"><span id="Intrusion_de_l.E2.80.99al.C3.A9atoire"></span>Intrusion de l’aléatoire</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=22" title="Modifier la section : Intrusion de l’aléatoire" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=22" title="Modifier le code source de la section : Intrusion de l’aléatoire"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Avec la <a href="/wiki/Composition_assist%C3%A9e_par_ordinateur" class="mw-redirect" title="Composition assistée par ordinateur">composition assistée par ordinateur</a>, première expérimentation musicale à utiliser l’ordinateur, les théories musicales se sont tour à tour préoccupées d’infléchir ou de laisser l’initiative à la machine, et, parallèlement, de libérer totalement l’homme de certaines tâches de régulation ou de lui laisser une part importante de création. La problématique oscille ainsi, de façon quasi paradoxale mais finalement foncièrement dialectique, entre déterminisme et aléatoire, entre aléa et logique, entre hasard et nécessité. Le formalisme aléatoire (mathématisé) « calcule » sans qu’il n’empiète sur les atouts sensibles du compositeur. Les objets mathématiques qui se sont développés créent véritablement un intermédiaire vers des paradigmes esthétiques que l’expérimentation musicale essaie petit à petit de mettre à jour, intermédiaire qui se situerait entre un ordre régulier, périodique, et un chaos incontrôlé, aléatoire et singulier. <a href="/wiki/Lejaren_Hiller" title="Lejaren Hiller">Hiller</a>, le père de la composition assistée par ordinateur, sans juger qui pourrait effectuer les compromis, considérait déjà que « la musique est un compromis, voire une <a href="/wiki/M%C3%A9diation" title="Médiation">médiation</a>, entre la monotonie et le chaos ». </p><p>Artistiquement, à la <a href="/wiki/Th%C3%A9orie_de_l%27information" title="Théorie de l'information">théorie de l'information</a> de Shannon répond la théorie de l’indétermination de <a href="/wiki/John_Cage" title="John Cage">John Cage</a> (l’information est maximale donc nulle). En 1951, Cage et Feldman s’en remirent à l’aléatoire codifié du <i>I Ching</i> pour bâtir leur œuvre <i>Music of Changes</i>. Cette œuvre, qui brise les carcans de la notion traditionnelle d’œuvre musicale, sert de manifeste artistique au concept de l’indétermination. </p><p>Cage introduit subrepticement le hasard dans la composition dans un sens plus combinatoire. <i>Music of Changes</i> laisse place à l’aléa contre la logique en réhabilitant le pouvoir créateur de l’expérience divinatoire, le pouvoir de la création par le hasard. John Cage, Morton Feldman et Earle Brown utilisaient aussi un hasard codifié, l’aléatoire du <i>I Ching</i>, livre de divination chinois qui laisse entrevoir un certain nombre de combinaisons par pentagrammes. Le hasard est sublimé par le destin dans une prédication divinatoire (Concerto pour piano (1957)). Puis, chez Cage les théories devenant paroxystiques, il prône la raréfaction de la musique jusqu’au total aléa (4’33’’) : l’écoute est focalisée vers des objets sonores qui n’ont pas été directement prévus pour cela. Peu de critiques ont pu abonder dans son sens, déplorant que ces théories ne servent qu’à la justification d’un « coup » médiatique. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Musique_algorithmique">Musique algorithmique</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=23" title="Modifier la section : Musique algorithmique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=23" title="Modifier le code source de la section : Musique algorithmique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Pour tenter de réduire la proportion de hasard fatalement confiée à la technique, la machine fut utilisée par la suite pour ses fonctions de contrôle de l’automation qui assure un enchaînement continu d’opérations mathématiques et logiques. <a href="/wiki/Pierre_Barbaud" title="Pierre Barbaud">Pierre Barbaud</a> débuta dans cet esprit ses travaux sur la composition « automatique » et mit au point avec Roger Blanchard en 1959 le programme ALGOM I-5 pour l’ordinateur <i>Gamma</i> 60 du Centre de calcul électronique de la compagnie Bull à Paris. </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Musique_stochastique">Musique stochastique</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=24" title="Modifier la section : Musique stochastique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=24" title="Modifier le code source de la section : Musique stochastique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Cette mathématisation accrue des possibles continua à être prise en compte mais en essayant de reprendre à la machine la part de responsabilité qu’elle avait conquise. Dès 1954, <a href="/wiki/Iannis_Xenakis" title="Iannis Xenakis">Iannis Xenakis</a> avait créé son <a href="/wiki/Num%C3%A9rotation_de_la_musique_classique" class="mw-redirect" title="Numérotation de la musique classique">opus</a> un, <i><a href="/wiki/Metastasis_(Iannis_Xenakis)" title="Metastasis (Iannis Xenakis)">Metastasis</a></i> pour 61 instruments ; c’est la première musique entièrement déduite de règles et de procédures mathématiques. Pour son créateur, il s’agit de mettre en pratique une relation directe entre musique et architecture, combinaison certes peu commune mais qui pour l’assistant de <a href="/wiki/Le_Corbusier" title="Le Corbusier">Le Corbusier</a> va de soi. Il la mettra à profit en utilisant les mêmes règles de construction dans l’élaboration des plans du pavillon Philips pour l’<a href="/wiki/Exposition_universelle_de_1958" title="Exposition universelle de 1958">exposition universelle et internationale de Bruxelles en 1958</a> (pavillon où seront jouées dans un même concert les créations des œuvres de <a href="/wiki/Edgar_Var%C3%A8se" class="mw-redirect" title="Edgar Varèse">Varèse</a> (<i>Poèmes électroniques</i>) et de Xenakis (<i>Concret PH</i>)). </p><p>En 1956 est publiée une théorisation de la musique <a href="/wiki/Calcul_stochastique" title="Calcul stochastique">stochastique</a> qui s’appuie entre autres sur la théorie des jeux de <a href="/wiki/John_von_Neumann" title="John von Neumann">von Neumann</a>. Le hasard n’y est déjà plus une simple chance ; contrairement à la troisième sonate de <a href="/wiki/Pierre_Boulez" title="Pierre Boulez">Pierre Boulez</a> ou aux autres œuvres « ouvertes », contrairement à Cage, et à sa démission de compositeur, la probabilité est entièrement calculée et les règles sont explicitées (<i>Achorripsis</i> ou <i>ST/10-1</i> en 1961). Le processus global est prévisible, même si les évènements qui le composent sont aléatoires. Par cette philosophie de la création, Xenakis essaie de se rapprocher des phénomènes biologiques et des événements du monde vivant. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Notation,_théorie_et_système"><span id="Notation.2C_th.C3.A9orie_et_syst.C3.A8me"></span>Notation, théorie et système</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=25" title="Modifier la section : Notation, théorie et système" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=25" title="Modifier le code source de la section : Notation, théorie et système"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Un « système musical » est un ensemble de règles et d'usages attachés à un <a href="/wiki/Genre_musical" title="Genre musical">genre musical</a> donné. On parle parfois de « théorie musicale ». La conception de la musique comme système peut aller très loin, et les anciens Grecs comptaient la musique comme une des composantes des <a href="/wiki/Math%C3%A9matiques" title="Mathématiques">mathématiques</a>, à l'égal de l'arithmétique, de la géométrie et de l'astronomie. Voir l'article « <a href="/wiki/Harmonie_des_sph%C3%A8res" title="Harmonie des sphères">Harmonie des sphères</a> ». Plus près de nous, <a href="/wiki/Jean-Philippe_Rameau" title="Jean-Philippe Rameau">Rameau</a> dans son <i>Dictionnaire de la Musique</i> arrive à considérer la musique comme étant à la base des mathématiques. </p><p>Certaines musiques possèdent en outre un <i>système de notation</i>. La musique occidentale, avec son <a href="/wiki/Solf%C3%A8ge" title="Solfège">solfège</a>, en est un exemple notoire. Dans ce cas, il est difficile de séparer le système musical du système de notation qui lui est associé. Certaines <a href="/wiki/Musique_traditionnelle" title="Musique traditionnelle">musiques traditionnelles</a> sont uniquement de transmission orale, et développent des systèmes musicaux différents. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Signes_musicaux">Signes musicaux</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=26" title="Modifier la section : Signes musicaux" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=26" title="Modifier le code source de la section : Signes musicaux"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>En occident, la musique s'écrit avec des signes : les notes de musique, les clés, les silences, les altérations, <abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr> Les notes de musique s'écrivent sur une portée, composée de 5 lignes parallèles. La portée comporte aussi des barres verticales. L'espace entre deux barres de mesure est une <a href="/wiki/Mesure_(solf%C3%A8ge)" class="mw-redirect" title="Mesure (solfège)">mesure</a>. Il existe aussi des doubles barres. Les sept <a href="/wiki/Notes_de_musique" class="mw-redirect" title="Notes de musique">notes de musique</a> sont : do (ou ut), ré, mi, fa, sol, la et si. Les notes s'écrivent sur la portée ou sur des lignes supplémentaires placées au-dessus ou en dessous de la portée. La portée va du plus <a href="/wiki/Grave_(musique)" title="Grave (musique)">grave</a> (en bas) au plus <a href="/wiki/Aigu_(musique)" title="Aigu (musique)">aigu</a> (en haut). Une même note peut être jouée de façon plus ou moins grave ou aiguë. </p><p>Une <a href="/wiki/Octave_(musique)" title="Octave (musique)">octave</a> est la distance qui sépare deux notes identiques, plus ou moins graves. Il existe de très nombreux signes musicaux pour indiquer la durée d'une note. En particulier : </p> <ul><li>la figure de la note : <a href="/wiki/Ronde_(musique)" title="Ronde (musique)">ronde</a> (la plus longue), puis <a href="/wiki/Blanche_(musique)" title="Blanche (musique)">blanche</a> (avec une queue simple), puis <a href="/wiki/Noire_(musique)" title="Noire (musique)">noire</a>, puis <a href="/wiki/Croche_(musique)" title="Croche (musique)">croche</a> (queue avec une croche), puis <a href="/wiki/Double_croche" title="Double croche">double croche</a>, puis <a href="/wiki/Triple_croche" title="Triple croche">triple croche</a>, puis <a href="/wiki/Quadruple_croche" title="Quadruple croche">quadruple croche</a> (la plus courte) ;</li> <li>le point, placé à côté de la note (ou du silence), la fait durer plus longtemps (il ajoute à la note la moitié de son temps initial). Le point peut être doublé (mais le deuxième point dure la moitié du premier) ;</li> <li>la liaison entre deux notes du même nom fait durer cette note tout le temps de la liaison (même si d'autres notes s'intercalent entre les deux) ;</li> <li>le <a href="/wiki/Triolet_(solf%C3%A8ge)" class="mw-redirect" title="Triolet (solfège)">triolet</a> (identifié par un chiffre 3 sous ou sur les trois notes reliées) allonge également la durée de la note. Deux triolets forment un sextolet (identifié par un chiffre 6).</li></ul> <p>Les <a href="/wiki/Silence" title="Silence">silences</a> sont les moments du morceau de musique sans son. Il existe sept figures de silence : la pause, la demi-pause, le soupir, le demi-soupir, le quart de soupir, le huitième de soupir, le seizième de soupir. Les clés indiquent la base de départ de la lecture de la <a href="/wiki/Partition_(musique)" title="Partition (musique)">partition</a>. Il existe trois clés : la <a href="/wiki/Cl%C3%A9_de_sol" class="mw-redirect" title="Clé de sol">clé de sol</a>, la <a href="/wiki/Cl%C3%A9_de_fa" class="mw-redirect" title="Clé de fa">clé de fa</a> et la <a href="/wiki/Cl%C3%A9_d%27ut" class="mw-redirect" title="Clé d'ut">clé d'ut</a>. </p><p>Les <a href="/wiki/Alt%C3%A9ration_(solf%C3%A8ge)" class="mw-redirect" title="Altération (solfège)">altérations</a> modifient le son d'une note pour le rendre plus grave ou plus aigu. Il existe trois altérations : </p> <ul><li>le <a href="/wiki/Di%C3%A8se" title="Dièse">dièse</a> (qui rend le son plus aigu d'un demi-ton, l'élève) ;</li> <li>le <a href="/wiki/B%C3%A9mol" title="Bémol">bémol</a> (qui rend le son plus grave d'un demi-ton, l'abaisse) ;</li> <li>le <a href="/wiki/B%C3%A9carre" title="Bécarre">bécarre</a>, qui remet le son dans son état initial.</li></ul> <p>Il existe également des double-dièse et des double-bémol. Si l'altération concerne la ligne entière, elle est placée près de la clé et s'appelle <a href="/wiki/Armure_(musique)" title="Armure (musique)">armure</a>. Si elle ne concerne qu'une note (ou toute note identique suivant la note modifiée dans la mesure), elle est placée juste avant la note. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Gammes">Gammes</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=27" title="Modifier la section : Gammes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=27" title="Modifier le code source de la section : Gammes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Gamme_musicale" class="mw-redirect" title="Gamme musicale">Gamme musicale</a>.</div></div> <p>Une succession de notes voisines (ou conjointes) forme une <a href="/wiki/Gamme_musicale" class="mw-redirect" title="Gamme musicale">gamme</a>. Celle-ci est donc une succession de sons ascendants (de plus grave au plus aigu) ou descendants (du plus aigu au plus grave). Lorsqu'elle respecte la loi de la tonalité, il s'agit d'une gamme diatonique. Une succession de notes qui ne sont pas voisines (ou disjointes) forme un <a href="/wiki/Arp%C3%A8ge" title="Arpège">arpège</a>, un arpège est souvent le jeu égrainé d'un accord du plus aigu au plus grave ou l'inverse. </p><p>Dans la musique occidentale, les notes de la gamme (également appelées des degrés) sont séparées par des <a href="/wiki/Ton_(musique)" title="Ton (musique)">tons</a> ou des <a href="/wiki/Demi-ton" title="Demi-ton">demi-tons</a>. On distingue les demi-tons diatoniques situés entre deux notes de nom différent et demi-tons chromatiques situés entre deux notes de même nom mais altérées par un dièse ou un bémol. La gamme chromatique comprend tons et demi-tons, tandis que la gamme diatonique ne contient que les tons. </p><p>Les notes sont séparés par des intervalles : lorsque les notes sont voisines, par exemple do et ré, l'intervalle est dit de deux degrés ou seconde. On parle ensuite, par éloignement croissant entre les notes, de tierce, quarte, quinte, sixte, septième et octave (intervalle de huit degrés). Comme il existe sept notes de musique dans une gamme diatonique, l'octave, qui relie 8 degrés, relie deux notes de même nom, mais de hauteur différente (on dit que la note est plus aiguë ou plus grave d'une octave). Au-delà de l'octave, on parle d'intervalle redoublé (on parle de neuvième, de dixième...). Par défaut, on considère que l'intervalle est ascendant (il va du grave à l'aigu) sauf si le contraire est indiqué. L'intervalle peut en effet être renversé. Les différents types d'intervalle sont également appelés mineur, majeur, juste. Ils sont alors dits diminués ou augmentés. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Mesure">Mesure</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=28" title="Modifier la section : Mesure" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=28" title="Modifier le code source de la section : Mesure"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Mesure_(solf%C3%A8ge)" class="mw-redirect" title="Mesure (solfège)">Mesure (solfège)</a>.</div></div> <p>La mesure est la manière d'ordonner les notes et les silences. La mesure se lit sur la portée par la barre de mesure (verticale). Toutes les mesures doivent avoir une durée égale. La double barre de mesure indique la fin d'un morceau, la césure indique la fin d'une partie et la simple double barre indique un changement d'armure de la clé ou un changement de manière de compter les mesures lors d'un changement de mesure. Certains temps sont dits temps fort et d'autres temps faible. </p><p>La mesure se subdivise en deux, trois ou quatre temps. La mesure d'un morceau est annoncée par deux chiffres superposés après une double barre. Le chiffre supérieur indique le nombre de temps dans la mesure et le chiffre inférieur indique la durée allouée à chaque temps. </p><p>On distingue : </p> <ul><li>la mesure simple (pour un temps binaire : chaque temps a deux parties) avec 2, 3, ou 4 en chiffre supérieur : chaque temps vaut une note ordinaire ;</li> <li>la mesure composée (pour un temps ternaire : chaque temps a trois parties) avec 6, 9 ou 12 en chiffre supérieur : chaque temps vaut une note pointée.</li></ul> <p>Le rythme est la manière dont sont ordonnées les durées (c'est-à-dire les notes et les silences). On distingue : </p> <ul><li>la <a href="/wiki/Syncope_(musique)" title="Syncope (musique)">syncope</a> : son qui commence sur un temps faible et continue sur un temps fort ;</li> <li>le <a href="/wiki/Contretemps_(musique)" title="Contretemps (musique)">contretemps</a> : son qui commence également sur un temps faible mais se poursuit par un silence.</li></ul> <p>Le mouvement est la vitesse d'exécution du morceau de musique. Il est indiqué par un mot placé au début du morceau. Du plus lent au plus vif (rapide), les principaux mouvements sont : <i>Largo</i>, <i>Lento</i>, <i>Adagio</i>, <i>Andante</i>, <i>Andantino</i>, <i>Moderato</i>, <i>Allegretto</i>, <i>Allegro</i>, <i>Presto</i>. Mais il en existe des dizaines d'autres. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Instruments">Instruments</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=29" title="Modifier la section : Instruments" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=29" title="Modifier le code source de la section : Instruments"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Instruments_de_musique" class="mw-redirect" title="Instruments de musique">Instruments de musique</a>.</div></div> <p>La musique peut être réalisée avec des objets de la <a href="/wiki/Nature" title="Nature">nature</a> (bout de bois par exemple) ou de la vie quotidienne (verres à eau et couverts par exemple également), des parties du corps (battements de mains, de pieds) avec la voix humaine, ou avec des instruments spécialement conçus à cet effet. </p><p>Les <a href="/wiki/Instrument_de_musique" title="Instrument de musique">instruments de musique</a> peuvent être classés selon le mode de production du son : </p> <ul><li><a href="/wiki/Instrument_%C3%A0_cordes_pinc%C3%A9es" title="Instrument à cordes pincées">instruments à cordes pincés</a>, <a href="/wiki/Instrument_%C3%A0_cordes_frott%C3%A9es" title="Instrument à cordes frottées">instruments à cordes frottées</a>, <a href="/wiki/Instrument_%C3%A0_cordes_frapp%C3%A9es" title="Instrument à cordes frappées">instruments à cordes frappées</a> (dont certains <a href="/wiki/Clavier_(instrument)" title="Clavier (instrument)">claviers</a>)</li> <li><a href="/wiki/Instrument_%C3%A0_vent" title="Instrument à vent">instruments à vent</a> (bois et <a href="/wiki/Cuivres_(musique)" title="Cuivres (musique)">cuivres</a>)</li> <li><a href="/wiki/Instrument_de_percussion" title="Instrument de percussion">instruments à percussion</a> ;</li> <li><a href="/wiki/Instrument_de_musique_%C3%A9lectronique" title="Instrument de musique électronique">instruments électroniques</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Typologie">Typologie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=30" title="Modifier la section : Typologie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=30" title="Modifier le code source de la section : Typologie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Classification_musicale" class="mw-redirect" title="Classification musicale">Classification musicale</a>, <a href="/wiki/Chronologie_de_la_musique" class="mw-redirect" title="Chronologie de la musique">Chronologie de la musique</a> et <a href="/wiki/Principes_de_classement_des_documents_musicaux" title="Principes de classement des documents musicaux">principes de classement des documents musicaux</a>.</div></div> <p>Il existe plusieurs manières de classer la musique, notamment : </p> <ul><li>par <a href="/wiki/Genre_musical" title="Genre musical">genre musical</a> ;</li> <li>par zone géographique ;</li> <li><a href="/wiki/Chronologie_de_la_musique" class="mw-redirect" title="Chronologie de la musique">chronologique</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Genres_musicaux">Genres musicaux</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=31" title="Modifier la section : Genres musicaux" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=31" title="Modifier le code source de la section : Genres musicaux"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Un genre musical désigne des pratiques musicales de même nature et de même destination. </p> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Genre_musical" title="Genre musical">Genre musical</a>, <a href="/wiki/Liste_de_genres_musicaux" class="mw-redirect" title="Liste de genres musicaux">Liste de genres musicaux</a>, <a href="/wiki/Fusion_de_genres_musicaux" title="Fusion de genres musicaux">Fusion de genres musicaux</a>, <a href="/wiki/Liste_des_genres_musicaux_par_zone_g%C3%A9ographique" class="mw-redirect" title="Liste des genres musicaux par zone géographique">Liste des genres musicaux par zone géographique</a> et <a href="/wiki/Liste_des_genres_de_la_musique_occidentale" title="Liste des genres de la musique occidentale">Liste des genres de la musique occidentale</a>.</div></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone"><span class="mw-valign-text-top noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Fairytale_warning.png" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Fairytale_warning.png/17px-Fairytale_warning.png" decoding="async" width="17" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Fairytale_warning.png/26px-Fairytale_warning.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Fairytale_warning.png/34px-Fairytale_warning.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></span></div><div class="bandeau-cell">Cette section est vide, insuffisamment détaillée ou incomplète. <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:EditPage/Musique" title="Spécial:EditPage/Musique">Votre aide</a> est la bienvenue ! <a href="/wiki/Aide:Comment_modifier_une_page" title="Aide:Comment modifier une page">Comment faire ?</a></div></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Par_époque"><span id="Par_.C3.A9poque"></span>Par époque</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=32" title="Modifier la section : Par époque" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=32" title="Modifier le code source de la section : Par époque"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Chronologie_de_la_musique_populaire" title="Chronologie de la musique populaire">Chronologie de la musique populaire</a>.</div></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone"><span class="mw-valign-text-top noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Fairytale_warning.png" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Fairytale_warning.png/17px-Fairytale_warning.png" decoding="async" width="17" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Fairytale_warning.png/26px-Fairytale_warning.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Fairytale_warning.png/34px-Fairytale_warning.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></span></div><div class="bandeau-cell">Cette section est vide, insuffisamment détaillée ou incomplète. <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:EditPage/Musique" title="Spécial:EditPage/Musique">Votre aide</a> est la bienvenue ! <a href="/wiki/Aide:Comment_modifier_une_page" title="Aide:Comment modifier une page">Comment faire ?</a></div></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Par_pays">Par pays</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=33" title="Modifier la section : Par pays" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=33" title="Modifier le code source de la section : Par pays"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Liste_des_genres_musicaux_par_zone_g%C3%A9ographique" class="mw-redirect" title="Liste des genres musicaux par zone géographique">Liste des genres musicaux par zone géographique</a>.</div></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone"><span class="mw-valign-text-top noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Fairytale_warning.png" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Fairytale_warning.png/17px-Fairytale_warning.png" decoding="async" width="17" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Fairytale_warning.png/26px-Fairytale_warning.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Fairytale_warning.png/34px-Fairytale_warning.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></span></div><div class="bandeau-cell">Cette section est vide, insuffisamment détaillée ou incomplète. <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:EditPage/Musique" title="Spécial:EditPage/Musique">Votre aide</a> est la bienvenue ! <a href="/wiki/Aide:Comment_modifier_une_page" title="Aide:Comment modifier une page">Comment faire ?</a></div></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Exemple_de_classification">Exemple de classification</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=34" title="Modifier la section : Exemple de classification" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=34" title="Modifier le code source de la section : Exemple de classification"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>En France, les bibliothèques municipales suivent les catégories des <a href="/wiki/Principes_de_classement_des_documents_musicaux" title="Principes de classement des documents musicaux">principes de classement des documents musicaux</a> suivants, qui sont ici limitées aux premières subdivisions de chaque classe suivies d'exemples de sous-catégories<sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53"><span class="cite_crochet">[</span>53<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Société"><span id="Soci.C3.A9t.C3.A9"></span>Société</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=35" title="Modifier la section : Société" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=35" title="Modifier le code source de la section : Société"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Sociologie_de_la_musique" title="Sociologie de la musique">Sociologie de la musique</a>.</div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:M%C3%A9daille_%C3%A0_b%C3%A9li%C3%A8re_pour_servir_de_laisser-passer_%C3%A0_un_musicien_ambulant_au_nom_de_Charles_Bruge.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/M%C3%A9daille_%C3%A0_b%C3%A9li%C3%A8re_pour_servir_de_laisser-passer_%C3%A0_un_musicien_ambulant_au_nom_de_Charles_Bruge.jpg/220px-M%C3%A9daille_%C3%A0_b%C3%A9li%C3%A8re_pour_servir_de_laisser-passer_%C3%A0_un_musicien_ambulant_au_nom_de_Charles_Bruge.jpg" decoding="async" width="220" height="136" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/M%C3%A9daille_%C3%A0_b%C3%A9li%C3%A8re_pour_servir_de_laisser-passer_%C3%A0_un_musicien_ambulant_au_nom_de_Charles_Bruge.jpg/330px-M%C3%A9daille_%C3%A0_b%C3%A9li%C3%A8re_pour_servir_de_laisser-passer_%C3%A0_un_musicien_ambulant_au_nom_de_Charles_Bruge.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/M%C3%A9daille_%C3%A0_b%C3%A9li%C3%A8re_pour_servir_de_laisser-passer_%C3%A0_un_musicien_ambulant_au_nom_de_Charles_Bruge.jpg/440px-M%C3%A9daille_%C3%A0_b%C3%A9li%C3%A8re_pour_servir_de_laisser-passer_%C3%A0_un_musicien_ambulant_au_nom_de_Charles_Bruge.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="740" /></a><figcaption>Médaille à bélière pour servir de laisser-passer à un musicien ambulant au nom de Charles Bruge.</figcaption></figure> <p>Cette définition considère la musique comme un fait de <a href="/wiki/Soci%C3%A9t%C3%A9_(sociologie)" class="mw-redirect" title="Société (sociologie)">société</a>, qui met en jeu des critères tant historiques que géographiques. La musique passe autant par les <a href="/wiki/Symbole" title="Symbole">symboles</a> de son écriture (les <a href="/wiki/Notes_de_musique" class="mw-redirect" title="Notes de musique">notes de musique</a>) que par le sens qu’on accorde à sa valeur affective ou <a href="/wiki/%C3%89motion" title="Émotion">émotionnelle</a>. En Occident, le fossé n’a cessé de se creuser entre ces musiques de l’oreille (proches de la terre, elles affirment une certaine spiritualité et jouent sur le parasympathique) et les musiques de l’œil (marquées par l’écriture, le discours, et un certain rejet du folklore). Les cultures <a href="/wiki/Occident" title="Occident">occidentales</a> ont privilégié l’authenticité et inscrit la musique dans une histoire qui la relie, par l’écriture, à la <a href="/wiki/M%C3%A9moire_(sciences_humaines)" title="Mémoire (sciences humaines)">mémoire</a> du passé. Les musiques d’<a href="/wiki/Afrique" title="Afrique">Afrique</a> font plus appel à l’<a href="/wiki/Imaginaire" title="Imaginaire">imaginaire</a>, au <a href="/wiki/Mythe" title="Mythe">mythe</a>, à la <a href="/wiki/Magie_(surnaturel)" title="Magie (surnaturel)">magie</a>, et relient cette puissance spirituelle à une corporalité de la musique. L’auditeur participe directement à l’expression de ce qu’il ressent, alors qu’un auditeur occidental de concerts serait frustré par la théâtralité qui le délie de participation corporelle. Le <a href="/wiki/Baroque" title="Baroque">baroque</a> constitue en occident l’époque charnière où fut mise en place cette coupure. L’écriture, la notation, grâce au <a href="/wiki/Gammes_et_temp%C3%A9raments" class="mw-redirect" title="Gammes et tempéraments">tempérament</a>, devenait rationalisation des modes musicaux. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Phénomène_social"><span id="Ph.C3.A9nom.C3.A8ne_social"></span>Phénomène social</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=36" title="Modifier la section : Phénomène social" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=36" title="Modifier le code source de la section : Phénomène social"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Chaque époque est tributaire des rapports entre l’art et la société, et plus particulièrement entre la musique et les formes de sa perception. Cette étude sociale aux travers des âges est menée dans un essai de <a href="/wiki/Jacques_Attali" title="Jacques Attali">Jacques Attali</a> (<i>Bruits</i>, Paris, PUF, 1978). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Évolution"><span id=".C3.89volution"></span>Évolution</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=37" title="Modifier la section : Évolution" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=37" title="Modifier le code source de la section : Évolution"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La libération esthétique du compositeur par rapport à certaines règles et interdits, fondés au cours de l’<a href="/wiki/Histoire_de_la_musique" title="Histoire de la musique">histoire de la musique</a>, et celle, concomitante, des liens qu’il noue avec l’auditeur est un facteur d’évolution. Elle va rarement sans heurts. L’évolution historique des courants stylistiques est jalonnée de conflits exprimés notamment à travers la question classique : <span class="citation">« Ce qui m’est présenté ici, est-ce de la musique ? »</span>. </p><p>L’<a href="/wiki/Histoire" title="Histoire">histoire</a> évolue également par alternance de phases de préparations et de phases de révélation intimement liées entre elles. Ainsi, la place prépondérante qu’occupe <a href="/wiki/Jean-S%C3%A9bastien_Bach" title="Jean-Sébastien Bach">Jean-Sébastien Bach</a> dans le répertoire de la <a href="/wiki/Musique_religieuse" title="Musique religieuse">musique religieuse</a>, conséquence du génie créatif de ce musicien d’exception, ne peut nous faire oublier tous les compositeurs qui l’ont précédé et qui ont tissé ces liens avec le public en le préparant à des évolutions stylistiques majeures. L’œuvre de Bach concentre de fait un faisceau d’influences allemandes (<a href="/wiki/Heinrich_Sch%C3%BCtz" title="Heinrich Schütz">Schütz</a>, <a href="/wiki/Johann_Jakob_Froberger" title="Johann Jakob Froberger">Froberger</a>, <a href="/wiki/Johann_Kaspar_Kerll" title="Johann Kaspar Kerll">Kerll</a>, <a href="/wiki/Johann_Pachelbel" title="Johann Pachelbel">Pachelbel</a>), italiennes (<a href="/wiki/Girolamo_Frescobaldi" title="Girolamo Frescobaldi">Frescobaldi</a>, <a href="/wiki/Antonio_Vivaldi" title="Antonio Vivaldi">Vivaldi</a>), flamandes (<a href="/wiki/Jan_Pieterszoon_Sweelinck" title="Jan Pieterszoon Sweelinck">Sweelinck</a>, <a href="/wiki/Johann_Adam_Reinken" title="Johann Adam Reinken">Reincken</a>) et françaises (<a href="/wiki/Nicolas_de_Grigny" title="Nicolas de Grigny">Grigny</a> et <a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Couperin" title="François Couperin">Couperin</a>), toutes embrassées par le Cantor. </p><p>Ce type d'évolution incite <a href="/wiki/Nikolaus_Harnoncourt" title="Nikolaus Harnoncourt">Nikolaus Harnoncourt</a> à considérer que « Mozart n’était pas un novateur »<sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite_crochet">[</span>54<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Pour lui, <a href="/wiki/Wolfgang_Amadeus_Mozart" title="Wolfgang Amadeus Mozart">Mozart</a> ne fut que le cristallisateur du <a href="/wiki/Classicisme#Musique" class="mw-redirect" title="Classicisme">style classique</a>, et le <a href="/wiki/G%C3%A9nie_(personne)" title="Génie (personne)">génie</a> qui sut porter à son apogée des éléments dans l’air du temps. Concentrer les influences d’une époque, consolider les éléments et en tirer une nouvelle sève, c’est là le propre de tout <a href="/wiki/Classicisme" class="mw-redirect" title="Classicisme">classicisme</a>. Contrairement aux musiciens contemporains expérimentateurs qui cherchent à la fois « le système et l’idée » (selon un article fondateur de <a href="/wiki/Pierre_Boulez" title="Pierre Boulez">Pierre Boulez</a>), Mozart n’aurait ainsi jamais rien inventé qui ne lui préexistait. Les mutations radicales qu’il a su imposer proviennent de conceptions déjà en germe. Le lien entre l’évolution des <a href="/wiki/Technique" title="Technique">techniques</a> et l’écriture, entre les données matérielles (instruments, lieux, espaces) et l’expression, contraint le compositeur dans la double ambiguïté du carcan systémique et de la libération expressive. Dans cette perspective, la musique se construit autour de structures, de catégories, qu’il faut savoir dépasser (« travailler aux limites »). </p><p>En termes de style, la musique semble avoir souvent oscillé au cours des siècles entre une rhétorique de la <a href="/wiki/Litote" title="Litote">litote</a> et du minimum d’éléments syntaxiques (c’est le cas de <a href="/wiki/Jean-S%C3%A9bastien_Bach" title="Jean-Sébastien Bach">Bach</a> ou de <a href="/wiki/Jean-Baptiste_Lully" title="Jean-Baptiste Lully">Lully</a>, c’est aussi celui, à un degré extrême de <a href="/wiki/John_Cage" title="John Cage">John Cage</a>) et une excessivité (<a href="/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner">Richard Wagner</a> ou <a href="/wiki/Brian_Ferneyhough" title="Brian Ferneyhough">Brian Ferneyhough</a> par exemple), dilution dans l’emphase (autre définition du <a href="/wiki/Baroque" title="Baroque">baroque</a>), révolte contre les alignements conceptuels. Avec le recul historique, les phases de cette élaboration paraissent suivre des paliers successifs. Le pouvoir expressif passe d’apports strictement personnels à une complexification qui dénature les premières richesses de la nouveauté en cherchant à épuiser les ressources du matériau initial. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Définition_esthétique"><span id="D.C3.A9finition_esth.C3.A9tique"></span>Définition esthétique</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=38" title="Modifier la section : Définition esthétique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=38" title="Modifier le code source de la section : Définition esthétique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:William-Adolphe_Bouguereau_(1825-1905)_-_Song_of_the_Angels_(1881).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/William-Adolphe_Bouguereau_%281825-1905%29_-_Song_of_the_Angels_%281881%29.jpg/220px-William-Adolphe_Bouguereau_%281825-1905%29_-_Song_of_the_Angels_%281881%29.jpg" decoding="async" width="220" height="321" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/William-Adolphe_Bouguereau_%281825-1905%29_-_Song_of_the_Angels_%281881%29.jpg/330px-William-Adolphe_Bouguereau_%281825-1905%29_-_Song_of_the_Angels_%281881%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/William-Adolphe_Bouguereau_%281825-1905%29_-_Song_of_the_Angels_%281881%29.jpg/440px-William-Adolphe_Bouguereau_%281825-1905%29_-_Song_of_the_Angels_%281881%29.jpg 2x" data-file-width="3508" data-file-height="5126" /></a><figcaption><i>Le <a href="/wiki/Chant" title="Chant">chant</a> des <a href="/wiki/Ange" title="Ange">anges</a></i> (œuvre de <a href="/wiki/William_Bouguereau" title="William Bouguereau">William Bouguereau</a> - <a href="/wiki/XIXe_si%C3%A8cle" title="XIXe siècle"><abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>).</figcaption></figure> <p>La musique peut également être définie et approchée dans une perspective de recherche <a href="/wiki/Esth%C3%A9tique" title="Esthétique">esthétique</a>. Cette vision esthétique de la musique, peut être, du côté de l’auditeur, définie par la définition du philosophe français <a href="/wiki/Jean-Jacques_Rousseau" title="Jean-Jacques Rousseau">Jean-Jacques Rousseau</a> : <span class="citation">« La musique est l’art d'accommoder les sons de manière agréable à l’oreille »</span><sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55"><span class="cite_crochet">[</span>55<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. De la <a href="/wiki/Renaissance" title="Renaissance">Renaissance</a> jusqu’au <abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, la représentation des sentiments et des passions s’est effectuée par des figures musicales préétablies, ce que <a href="/wiki/Claudio_Monteverdi" title="Claudio Monteverdi">Monteverdi</a> a appelé la <a href="/wiki/Seconda_pratica" title="Seconda pratica"><i>seconda prattica expressio Verborum</i></a>. La simultanéité dans la dimension des hauteurs (<a href="/wiki/Polyphonie" title="Polyphonie">polyphonie</a>, <a href="/wiki/Accord_(musique)" title="Accord (musique)">accords</a>), avancée de l’<i>Ars nova</i> au <abbr class="abbr" title="15ᵉ siècle"><span class="romain">XV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle (Ph. De Vitry), a été codifiée aux <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> et <abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècles (<i>Traité de l’harmonie universelle</i> du père <a href="/wiki/Marin_Mersenne" title="Marin Mersenne">Marin Mersenne</a>, 1627, <i>Traité de l’harmonie réduite à ses principes naturels</i> de <a href="/wiki/Jean-Philippe_Rameau" title="Jean-Philippe Rameau">Jean-Philippe Rameau</a>, 1722). Depuis, la représentation de la musique affiche des tendances plus personnalisées. Cette traduction de la personnalité aboutit tout naturellement au <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle aux passions développées par la <a href="/wiki/Musique_romantique" title="Musique romantique">musique romantique</a>. </p><p>Certains<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:Qui" title="Aide:Qui">[Qui ?]</a></sup> estiment que les grandes écoles de style ne sont souvent qu’un regroupement factice autour de théories <i>a priori</i>. La musique passe autant par les symboles de son écriture que par les sens accordés à sa « valeur » (affective, émotionnelle…). Théorie et réception se rejoignent pour accorder à la musique un statut, artistique puisque communication, esthétique puisque traduction de représentation (cf. les <a href="/wiki/Th%C3%A9ories_de_la_r%C3%A9ception_et_de_la_lecture_selon_l%27%C3%A9cole_de_Constance" title="Théories de la réception et de la lecture selon l'école de Constance">théories de la réception et de la lecture selon l’école de Constance</a>). Les trois pôles du phénomène musical sont le <a href="/wiki/Compositeur" title="Compositeur">compositeur</a>, l’<a href="/wiki/Interpr%C3%A8te_(musique)" title="Interprète (musique)">interprète</a> et l’auditeur. Cependant un fossé n’a cessé de se creuser dans la musique occidentale entre le compositeur et son public. Les recherches musicales actuelles tendent à faire de la musique un support de la représentation de la complexité de notre monde (de l’infiniment petit à l’infiniment grand). Elles se seraient alors éloignées de la recherche purement esthétique. </p><p>Chaque étape stylistique importante (<a href="/wiki/Renaissance" title="Renaissance">Renaissance</a>, <a href="/wiki/Baroque" title="Baroque">baroque</a>, <a href="/wiki/Classicisme" class="mw-redirect" title="Classicisme">classicisme</a>, <a href="/wiki/Romantisme" title="Romantisme">romantisme</a>, et d’une certaine façon <a href="/wiki/Modernisme" title="Modernisme">modernisme</a>), porte ainsi en elle une ou plusieurs bifurcations esthétiques. Au milieu du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, dans les années 1947-1950, après les assauts formalistes du <a href="/wiki/S%C3%A9rialisme" class="mw-redirect" title="Sérialisme">sérialisme</a>, le noyau fédérateur qui subsistait à l’arrivée du <a href="/wiki/Magn%C3%A9tophone" title="Magnétophone">magnétophone</a> et des techniques <a href="/wiki/%C3%89lectronique_(technique)" title="Électronique (technique)">électroniques</a> résidait dans la manifestation d’un sonore perceptible et construit. Les traités d’harmonie de la fin du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle (par exemple le <i>Traité d’harmonie</i> de Th. Dubois), reprenant la théorie de <a href="/wiki/Jean-Philippe_Rameau" title="Jean-Philippe Rameau">Rameau</a>, s’étaient attachés à amarrer la <a href="/wiki/Tonalit%C3%A9" title="Tonalité">tonalité</a> à une nécessité développée par l’histoire depuis <a href="/wiki/Monteverdi" class="mw-redirect" title="Monteverdi">Monteverdi</a>. Or, en rompant dès 1920 avec les schémas classiques de la <a href="/wiki/Tonalit%C3%A9" title="Tonalité">tonalité</a>, le <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle aurait confiné le système tonal aux seuls <abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> et <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècles, et même réduit à cette époque, dans la stricte délimitation géographique que nous lui connaissons, à savoir en <a href="/wiki/Europe" title="Europe">Europe</a> et aux <a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a><sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56"><span class="cite_crochet">[</span>56<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La définition classique de la musique comme « art de combiner les sons » se serait effondrée peu après le milieu du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Discipline_scientifique">Discipline scientifique</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=39" title="Modifier la section : Discipline scientifique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=39" title="Modifier le code source de la section : Discipline scientifique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles connexes : <a href="/wiki/Musicologie" title="Musicologie">Musicologie</a> et <a href="/wiki/Acoustique_musicale" title="Acoustique musicale">Acoustique musicale</a>.</div></div> <p>Pendant longtemps la musique fut considérée comme une science au même titre que l’astronomie ou la géométrie. Elle est très liée aux <a href="/wiki/Math%C3%A9matiques" title="Mathématiques">mathématiques</a>. De nombreux savants se sont penchés sur les problèmes musicaux tels que Pythagore, Galilée, Descartes, Euler<sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57"><span class="cite_crochet">[</span>57<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p><a href="/wiki/Pythagore" title="Pythagore">Pythagore</a> étudie la musique comme mettant en jeu des rapports <a href="/wiki/Arithm%C3%A9tique" title="Arithmétique">arithmétiques</a> au travers des sons. L'harmonie qui en procède se retrouve pour lui et gouverne l'ordonnancement de ses sphères célestes. Ainsi <a href="/wiki/Platon" title="Platon">Platon</a> dans <i><a href="/wiki/La_R%C3%A9publique" title="La République">La République</a></i>, VII, 530d, rappelle que la Musique et l'<a href="/wiki/Astronomie" title="Astronomie">Astronomie</a> sont des sciences sœurs. Au <abbr class="abbr" title="5ᵉ siècle"><span class="romain">V</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, <a href="/wiki/Martianus_Capella" title="Martianus Capella">Martianus Capella</a> présente la musique comme un des sept <a href="/wiki/Arts_lib%C3%A9raux" title="Arts libéraux">arts libéraux</a>. Avec <a href="/wiki/Bo%C3%A8ce" title="Boèce">Boèce</a>, la théorie musicale est distinguée de la pratique musicale. La musique entendue comme activité (<i>praxis</i>), qui est la musique des musiciens, sera alors déconsidérée et considérée comme un art subalterne, un « art mécanique », de la musique entendue comme savoir (<i>théoria</i>) qui seule sera reconnue comme vraie musique, et enseignée comme un des 7 <a href="/wiki/Arts_lib%C3%A9raux" title="Arts libéraux">arts libéraux</a>, parmi les 4 disciplines scientifiques du second degré de cet enseignement, et que Boèce nomma le « <i><a href="/wiki/Quadrivium" title="Quadrivium">quadrivium</a></i> ». La musique (théorique) a alors le même statut que l'<a href="/wiki/Arithm%C3%A9tique" title="Arithmétique">arithmétique</a>, la <a href="/wiki/G%C3%A9om%C3%A9trie" title="Géométrie">géométrie</a> et l'astronomie. </p><p><a href="/wiki/Jean-Philippe_Rameau" title="Jean-Philippe Rameau">Jean-Philippe Rameau</a>, considérait que « la Musique est une science qui doit avoir des règles certaines ; ces règles doivent être tirées d’un principe évident, et ce principe ne peut guère nous être connu sans le secours des Mathématiques »<sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite_crochet">[</span>58<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>La musique est l'une des pratiques <a href="/wiki/Culture" title="Culture">culturelles</a> les plus anciennes et comporte le plus souvent une dimension <a href="/wiki/Art" title="Art">artistique</a>. La musique s'inspire toujours d'un « matériau sonore » pouvant regrouper l’ensemble des <a href="/wiki/Perception" class="mw-redirect" title="Perception">sons perceptibles</a>, pour construire ce « matériau musical ». À ce titre elle a, dans les années récentes, été étudiée comme une <a href="/wiki/Science" title="Science">science</a><sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59"><span class="cite_crochet">[</span>59<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="#cite_note-60"><span class="cite_crochet">[</span>60<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La <a href="/wiki/Ph%C3%A9nom%C3%A9nologie_(philosophie)" title="Phénoménologie (philosophie)">phénoménologie</a> de Husserl, réfutait ces points de vue. L'<a href="/wiki/Ou%C3%AFe_(sens_de_l%27audition)" class="mw-redirect" title="Ouïe (sens de l'audition)">ouïe</a>, qui est le plus adapté de nos sens pour la connaissance des sentiments est, a contrario, le moins apte à la connaissance objective qui fonde la science. La musique est donc un concept dont la signification est multiple, elle peut tout bien être un concept hérité de fonctions de survies ancestrales capables, par le biais d'émotions, d'indiquer ce qui est propice à la survie de l'espèce ; mais elle est également dépendante des goûts de chacun. Il en résulte qu'il est difficile d'établir une définition unique regroupant tous les <a href="/wiki/Genre_musical" title="Genre musical">genres musicaux</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Santé"><span id="Sant.C3.A9"></span>Santé</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=40" title="Modifier la section : Santé" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=40" title="Modifier le code source de la section : Santé"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Musicothérapie"><span id="Musicoth.C3.A9rapie"></span>Musicothérapie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=41" title="Modifier la section : Musicothérapie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=41" title="Modifier le code source de la section : Musicothérapie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Musicoth%C3%A9rapie" title="Musicothérapie">Musicothérapie</a>.</div></div> <p>La musique est utilisée pour ses effets thérapeutiques pour des personnes atteintes de la <a href="/wiki/Maladie_d%27Alzheimer" title="Maladie d'Alzheimer">maladie d'Alzheimer</a>. Elle est également une aide pour réveiller des patients d'un coma à l'écoute d'une musique familière <span class="need_ref" title="Ce passage nécessite une précision." style="cursor:help;">(plusieurs cas avérés)</span><sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:Pr%C3%A9ciser_un_fait" title="Aide:Préciser un fait">[Lesquels ?]</a></sup>. La musique a des bienfaits sur les personnes atteintes de la <a href="/wiki/Maladie_de_Parkinson" title="Maladie de Parkinson">maladie de Parkinson</a> ou victimes d'un <a href="/wiki/Accident_vasculaire_c%C3%A9r%C3%A9bral" title="Accident vasculaire cérébral">accident vasculaire cérébral</a><sup id="cite_ref-cerveau_61-0" class="reference"><a href="#cite_note-cerveau-61"><span class="cite_crochet">[</span>61<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Des pathologies médicales comme l'épilepsie ou la démence sénile pourraient être soulagées par l'écoute de la musique<sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62"><span class="cite_crochet">[</span>62<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Des études ont montré que les enfants qui font de la musique voient leurs compétences scolaires s’améliorer. Les orthophonistes recommandent d'ailleurs le violon pour les enfants qui souffrent de repère dans l'espace. De manière plus générale, la pratique musicale permet de lutter contre les effets du vieillissement cognitif<sup id="cite_ref-cerveau_61-1" class="reference"><a href="#cite_note-cerveau-61"><span class="cite_crochet">[</span>61<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Chez les personnes soufrant d'une grave incompétence et d'une désorganisation <a href="/wiki/Mouvement_(anatomie)" title="Mouvement (anatomie)">motrice</a>, la musique permet de rétablir leur capacité à se mouvoir. Cette caractéristique de la musique explique peut être en partie l'existence des <a href="/wiki/Chant_de_travail" title="Chant de travail">chants de travail</a><sup id="cite_ref-63" class="reference"><a href="#cite_note-63"><span class="cite_crochet">[</span>63<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Prévention_des_risques_sur_l'audition"><span id="Pr.C3.A9vention_des_risques_sur_l.27audition"></span>Prévention des risques sur l'audition</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=42" title="Modifier la section : Prévention des risques sur l'audition" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=42" title="Modifier le code source de la section : Prévention des risques sur l'audition"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'écoute de musique à très fort niveau sonore (lors d'un concert, baladeur, par un musicien...) sans protection auditive peut aboutir à un traumatisme sonore. Un concert ou une musique de discothèque produisent 105 décibels alors que le seuil de danger est estimé à 85 décibels<sup id="cite_ref-64" class="reference"><a href="#cite_note-64"><span class="cite_crochet">[</span>64<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le traumatisme se manifeste soit par des pertes auditives partielles ou totales, des <a href="/wiki/Acouph%C3%A8nes" class="mw-redirect" title="Acouphènes">acouphènes</a> et de l'<a href="/wiki/Hyperacousie" title="Hyperacousie">hyperacousie</a>. Les conséquences sont parfois dramatiques dans la vie de l'individu car ces pathologies sont irréversibles<sup id="cite_ref-65" class="reference"><a href="#cite_note-65"><span class="cite_crochet">[</span>65<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les musiciens (professionnels ou non) sont particulièrement concernés. Certaines associations se mettent en place pour les sensibiliser à ce sujet et contrer ces risques<sup id="cite_ref-66" class="reference"><a href="#cite_note-66"><span class="cite_crochet">[</span>66<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Médias_et_technologie"><span id="M.C3.A9dias_et_technologie"></span>Médias et technologie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=43" title="Modifier la section : Médias et technologie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=43" title="Modifier le code source de la section : Médias et technologie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La musique que les compositeurs créent peut être entendue par le biais de nombreux <a href="/wiki/M%C3%A9dia_de_masse" class="mw-redirect" title="Média de masse">médias</a> ; la manière la plus traditionnelle étant par la présence des musiciens eux-mêmes. La musique en direct peut être écoutée par <a href="/wiki/R%C3%A9cepteur_radio" title="Récepteur radio">radio</a>, à la <a href="/wiki/T%C3%A9l%C3%A9vision" title="Télévision">télévision</a> ou sur <a href="/wiki/Internet" title="Internet">Internet</a>. Certains styles musicaux se focalisent plus sur la production d'un son pour une performance, tandis que d'autres se focalisent plus sur l'art de « mélanger » des sons lorsqu'ils sont joués en direct. </p><p>Le rapport entre la musique et les médias est une question complexe comportant plusieurs dimensions (esthétique, sémantique, cognitive, économique, sociale, et même organisationnelle). Pour <a href="/wiki/Mario_d%27Angelo" title="Mario d'Angelo">Mario d'Angelo</a>, il convient de développer une approche globale, systémique pour prendre en compte en même temps ces différentes dimensions. Ainsi pour la télévision par exemple, le flux d'image est accompagné d'un flux <a href="/wiki/Son_(physique)" title="Son (physique)">sonore</a> qui comporte de la voix, des bruits et de la musique. La forte présence de musique trouve son origine bien au-delà des seules concerts ou spectacle avec musique retransmis (en direct ou en différé)<sup id="cite_ref-67" class="reference"><a href="#cite_note-67"><span class="cite_crochet">[</span>67<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La musique est également présente dans les contenus dits de stocks et dans les contenus dits de flux. Les premiers nécessitent une <a href="/wiki/Postproduction" title="Postproduction">postproduction</a> avec du <a href="/wiki/Montage" title="Montage">montage</a> et du <a href="/wiki/Mixage" class="mw-redirect" title="Mixage">mixage</a>. La musique y est donc présente par incorporation (ou <a href="/wiki/Synchronisation" title="Synchronisation">synchronisation</a>) dans la bande son, selon des niveaux de mixages comme les films cinématographiques, feuilletons, séries télévisuelles, téléfilms, documentaires, docu-fictions, spots publicitaires, etc.<sup id="cite_ref-68" class="reference"><a href="#cite_note-68"><span class="cite_crochet">[</span>68<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les seconds (les contenus dits de flux) nécessitent pas ou très peu de postproduction (journaux télévisés, magazines, reportages, émissions enregistrées depuis un plateau de télévision, etc.). </p><p>Tandis que les <a href="/wiki/Cin%C3%A9ma_sonore" title="Cinéma sonore">sonorités cinématiques</a> ont émergé au début du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, un grand nombre de musiciens d'orchestre ont participé à ces enregistrements de son<sup id="cite_ref-69" class="reference"><a href="#cite_note-69"><span class="cite_crochet">[</span>69<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Dans la plupart des cas, les performances en direct impliquent des compositions pré-enregistrées. Par exemple, un <a href="/wiki/Disc_jockey" title="Disc jockey">disc jockey</a> utilise des <a href="/wiki/%C3%89lectrophone" title="Électrophone">platines</a> pour créer une sonorité appelée <i><a href="/wiki/Scratching" class="mw-redirect" title="Scratching">scratching</a></i>, et certaines compositions durant le <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle font leur performance (le chant par exemple) en direct à l'aide d'un son pré-enregistré. Les <a href="/wiki/Ordinateur" title="Ordinateur">ordinateurs</a> et un bon nombre de <a href="/wiki/Clavier_(instrument)" title="Clavier (instrument)">claviers électroniques</a> permettent une programmation à l'avance de notes qui peuvent être jouées (<a href="/wiki/Musical_Instrument_Digital_Interface" title="Musical Instrument Digital Interface">Musical Instrument Digital Interface</a>, MIDI). Le public peut également faire une performance en participant lors d'un <a href="/wiki/Karaok%C3%A9" title="Karaoké">karaoké</a>, une activité d'origine japonaise centrée sur des chansons composées par des professionnels et chantées par des particuliers. La plupart des machines de karaoké possèdent un écran adapté pour aider ces particuliers ; les particuliers peuvent ainsi chanter les paroles tout en gardant le rythme de la musique jouée en <a href="/wiki/Playback" title="Playback">playback</a>. </p><p>L'émergence d'<a href="/wiki/Internet" title="Internet">Internet</a> a considérablement changé la manière d'écouter la musique et contribue à un très large choix de styles musicaux. La musique sur Internet grandit également grâce aux communautés virtuelles telles que <a href="/wiki/YouTube" title="YouTube">YouTube</a>, <a href="/wiki/Myspace" title="Myspace">Myspace</a> et <a href="/wiki/SoundCloud" title="SoundCloud">SoundCloud</a>. De tels sites simplifient le contact et la communication avec des musiciens et facilitent grandement la distribution de la musique. Les musiciens professionnels tirent également profit de YouTube en tant que site gratuit promotionnel. YouTube n'est pas seulement un outil promotionnel gratuit pour les musiciens professionnels mais c'est aussi un moyen pour les amateurs de se faire connaître du grand public que ce soit de manière volontaire ou non, comme la chanteuse Irma qui a découvert par hasard qu'elle était en page d'accueil<sup id="cite_ref-70" class="reference"><a href="#cite_note-70"><span class="cite_crochet">[</span>70<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="La_musique_dans_la_philosophie_et_la_religion">La musique dans la philosophie et la religion</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=44" title="Modifier la section : La musique dans la philosophie et la religion" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=44" title="Modifier le code source de la section : La musique dans la philosophie et la religion"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De nombreux philosophes ont développé des théories de la musique. C'est en particulier le cas d'<a href="/wiki/Arthur_Schopenhauer" title="Arthur Schopenhauer">Arthur Schopenhauer</a> (joueur de flûte) pour qui la musique est l'art métaphysique par excellence<sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71"><span class="cite_crochet">[</span>71<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Sa philosophie eut une influence déterminante sur <a href="/wiki/Richard_Wagner" title="Richard Wagner">Richard Wagner</a>. <a href="/wiki/Friedrich_Nietzsche" title="Friedrich Nietzsche">Friedrich Nietzsche</a>, ami de Wagner et compositeur à ses heures, accorde également une place de choix à la musique dans sa pensée. Dans les <a href="/wiki/Religion" title="Religion">religions</a>, de nombreuses traditions de <a href="/wiki/Musique_sacr%C3%A9e" class="mw-redirect" title="Musique sacrée">musiques sacrées</a> existent, à l'instar de la <a href="/wiki/Musique_chr%C3%A9tienne" title="Musique chrétienne">musique chrétienne</a>, de la <a href="/wiki/Musique_bouddhique" title="Musique bouddhique">musique bouddhique</a> ou de la <a href="/wiki/Musique_juive" title="Musique juive">musique juive</a>. Dans l'<a href="/wiki/Islam" title="Islam">islam</a>, les interprétations traditionnelles prévalant notamment dans le <a href="/wiki/Sunnisme" title="Sunnisme">sunnisme</a> tendent à considérer que la religion musulmane prohibait la musique, en exceptant certaines occasions comme les mariages. Aucun consensus entre autorités religieuses musulmanes n'existe cependant sur ce point<sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72"><span class="cite_crochet">[</span>72<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, et la musique est présente dans les sociétés musulmanes. De riches traditions de <a href="/wiki/Musique_islamique" title="Musique islamique">musiques islamiques</a> existent dans certaines branches de l'islam, comme le <a href="/wiki/Soufisme" title="Soufisme">soufisme</a>. </p><p>En 2022, <a href="/wiki/Nick_Cave" title="Nick Cave">Nick Cave</a> publie l'ouvrage <i><span class="lang-en" lang="en">Faith, Hope and Carnage</span></i>, dans lequel il livre son rapport de la musique à la foi. L'artiste, qui a perdu deux de ses fils, raconte comment la musique l'a aidé à surmonter le chagrin, et établie un lien étroit entre musique et spiritualité<sup id="cite_ref-RS13_73-0" class="reference"><a href="#cite_note-RS13-73"><span class="cite_crochet">[</span>73<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. <span class="citation">« C'est la forme artistique qui répond le mieux à notre besoin de remplir notre manque de Dieu, parce qu'elle permet de nous sentir moins seuls : elle nous connecte spirituellement. »</span> déclare t-il<sup id="cite_ref-RS13_73-1" class="reference"><a href="#cite_note-RS13-73"><span class="cite_crochet">[</span>73<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliographie">Bibliographie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=45" title="Modifier la section : Bibliographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=45" title="Modifier le code source de la section : Bibliographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Francis_Wolff_(philosophe)" title="Francis Wolff (philosophe)">Francis Wolff</a>, <i>Pourquoi la musique ?</i>, « Pluriel », Hachette, Septembre 2019, 656 pages <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2818506080" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2818506080"><span class="nowrap">978-2818506080</span></a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Brigitte_Fran%C3%A7ois-Sappey" title="Brigitte François-Sappey">Brigitte François-Sappey</a>, <i>La musique au tournant des siècles</i>, « Les chemins de la musique », Fayard, Février 2015, 128 pages <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2213682501" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2213682501"><span class="nowrap">978-2213682501</span></a>)</small></li> <li>Brigitte François-Sappey, <i>Histoire de la musique en Europe</i>, PUF, Novembre 2018, 304 pages <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2130813866" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2130813866"><span class="nowrap">978-2130813866</span></a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Lucien_Rebatet" title="Lucien Rebatet">Lucien Rebatet</a>, <i>Une Histoire de la Musique</i>, « Bouquins », Robert Laffont, Septembre 2011, 896 pages <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2221126486" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2221126486"><span class="nowrap">978-2221126486</span></a>)</small></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=46" title="Modifier la section : Notes et références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=46" title="Modifier le code source de la section : Notes et références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small decimal" style=""><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-:1-1"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:1_1-0">a</a> et <a href="#cite_ref-:1_1-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="MosingVerweijMadisonPedersen2015"><span class="ouvrage" id="Miriam_A._MosingKarin_J._H._VerweijGuy_MadisonNancy_L._Pedersen2015"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Miriam A. <span class="nom_auteur">Mosing</span>, Karin J. H. <span class="nom_auteur">Verweij</span>, Guy <span class="nom_auteur">Madison</span> et Nancy L. <span class="nom_auteur">Pedersen</span>, « <cite style="font-style:normal" lang="en">Did sexual selection shape human music? Testing predictions from the sexual selection hypothesis of music evolution using a large genetically informative sample of over 10,000 twins</cite> », <i><span class="lang-en" lang="en">Evolution and Human Behavior</span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 36, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 5,‎ <time class="nowrap" datetime="2015-09-01" data-sort-value="2015-09-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> septembre 2015</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">359–366</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/1090-5138">1090-5138</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1016/j.evolhumbehav.2015.02.004">10.1016/j.evolhumbehav.2015.02.004</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1090513815000227">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2021-01-14" data-sort-value="2021-01-14">14 janvier 2021</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Did+sexual+selection+shape+human+music%3F+Testing+predictions+from+the+sexual+selection+hypothesis+of+music+evolution+using+a+large+genetically+informative+sample+of+over+10%2C000+twins&rft.jtitle=Evolution+and+Human+Behavior&rft.issue=5&rft.aulast=Mosing&rft.aufirst=Miriam+A.&rft.au=Verweij%2C+Karin+J.+H.&rft.au=Madison%2C+Guy&rft.au=Pedersen%2C+Nancy+L.&rft.date=2015-09-01&rft.volume=36&rft.pages=359%E2%80%93366&rft.issn=1090-5138&rft_id=info%3Adoi%2F10.1016%2Fj.evolhumbehav.2015.02.004&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AMusique"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="BOE2019"><span class="ouvrage" id="Caroline_BOE2019">Caroline <span class="nom_auteur">BOE</span>, <cite class="italique">Le musilangage : une hypothèse d'origine commune entre la proto-musique et le proto-langage</cite>, <time class="nowrap" datetime="2019-02" data-sort-value="2019-02">février 2019</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-02004782">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Le+musilangage+%3A+une+hypoth%C3%A8se+d%27origine+commune+entre+la+proto-musique+et+le+proto-langage&rft.aulast=BOE&rft.aufirst=Caroline&rft.date=2019-02&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AMusique"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Kleinman2015"><span class="ouvrage" id="Kim_Kleinman2015"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Kim <span class="nom_auteur">Kleinman</span>, <cite style="font-style:normal" lang="en">« Chapter 1 - Darwin and Spencer on the origin of music: is music the food of love? »</cite>, dans <cite class="italique" lang="en">Progress in Brain Research</cite>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 217, Elsevier, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « Music, Neurology, and Neuroscience: Evolution, the Musical Brain, Medical Conditions, and Therapies », <time class="nowrap" datetime="2015-01-01" data-sort-value="2015-01-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> janvier 2015</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0079612314000193">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">3–15</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.btitle=Progress+in+Brain+Research&rft.atitle=Chapter+1+-+Darwin+and+Spencer+on+the+origin+of+music%3A+is+music+the+food+of+love%3F&rft.pub=Elsevier&rft.aulast=Kleinman&rft.aufirst=Kim&rft.date=2015-01-01&rft.volume=217&rft.pages=3%E2%80%9315&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AMusique"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Kivy1959"><span class="ouvrage" id="Peter_Kivy1959">Peter <span class="nom_auteur">Kivy</span>, « <cite style="font-style:normal">Charles Darwin on Music</cite> », <i>Journal of the American Musicological Society</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 12, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 1,‎ <time>1959</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">42–48</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/0003-0139">0003-0139</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.2307/829516">10.2307/829516</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jstor.org/stable/829516">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2021-01-14" data-sort-value="2021-01-14">14 janvier 2021</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Charles+Darwin+on+Music&rft.jtitle=Journal+of+the+American+Musicological+Society&rft.issue=1&rft.aulast=Kivy&rft.aufirst=Peter&rft.date=1959&rft.volume=12&rft.pages=42%E2%80%9348&rft.issn=0003-0139&rft_id=info%3Adoi%2F10.2307%2F829516&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AMusique"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a> </span><span class="reference-text">Miller, G. (2000). <i>Evolution of human music through sexual selection</i> (pp. 329-360). na. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://psycnet.apa.org/record/2000-07112-013">lire en ligne</a>.</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Aristote2016">Aristote (<abbr class="abbr" title="traduction">trad.</abbr> Marie-Paule Duminil, Annick Jaulin), <cite class="italique">Métaphysique</cite>, Paris, Flammarion, <time>2016</time>, 986 a 5<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=M%C3%A9taphysique&rft.place=Paris&rft.pub=Flammarion&rft.au=Aristote&rft.date=2016&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AMusique"></span></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="de_SchlœzerScriabine1977"><span class="ouvrage" id="Boris_de_SchlœzerMarina_Scriabine1977"><a href="/wiki/Boris_de_Schl%C5%93zer" title="Boris de Schlœzer">Boris <span class="nom_auteur">de Schlœzer</span></a> et <a href="/wiki/Marina_Scriabine" title="Marina Scriabine">Marina <span class="nom_auteur">Scriabine</span></a>, <cite class="italique">Problèmes de la musique moderne</cite>, Paris, <a href="/wiki/Les_%C3%89ditions_de_Minuit" class="mw-redirect" title="Les Éditions de Minuit">Les Éditions de Minuit</a>, <time>1977</time> (<abbr class="abbr" title="première">1<sup>re</sup></abbr> <abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> 1959), 200 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Probl%C3%A8mes+de+la+musique+moderne&rft.place=Paris&rft.pub=Les+%C3%89ditions+de+Minuit&rft.aulast=de+Schl%C5%93zer&rft.aufirst=Boris&rft.au=Scriabine%2C+Marina&rft.date=1977&rft.tpages=200&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AMusique"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a> </span><span class="reference-text">Jackendoff, R., & Lerdahl, F. (2006), « The capacity for music : What is it, and what’s special about it ? » <i>Cognition</i>, 100 (1), 33-72</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a> </span><span class="reference-text">Howe, M. J. A., Davidson, J.W., & Sloboda, J. A. (1998), « Innate talents : Reality or myth? », <i>Behavioral and Brain Sciences</i>, 21, 399-442.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a> </span><span class="reference-text">Hauser, M., Newport, E. L., & Aslin, R. N. (2001). <i>Segmentation of the speech stream in a nonhuman primate: Statistical learning in cotton-top tamarins</i>. Cognition, 78, B53-B64.</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a> </span><span class="reference-text">Hébert, S., Racette, A., Gagnon, L., & Peretz, I. (2003). <i>Revisiting the dissociation between singing and speaking in expressive aphasia</i> ; Brain, 126, 1838-1850.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a> </span><span class="reference-text">Dolgin, K. G., & Adelson, E. H. (1990). <i>Age changes in the ability to interpret affect in sungand instrumentally-presented melodies</i>. Psychology of Music, 18, 87-98.</span> </li> <li id="cite_note-PeretzLidji2006-13"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-PeretzLidji2006_13-0">a</a> <a href="#cite_ref-PeretzLidji2006_13-1">b</a> et <a href="#cite_ref-PeretzLidji2006_13-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text">Isabelle Peretz et Pascale Lidji (2006) <i><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.mcgill.ca/files/spl/Lidji2006.pdf">https://www.mcgill.ca/files/spl/Lidji2006.pdf</a> Une perspective biologique sur la nature de la musique]</i> ; Revue de Neuropsychologie ; Vol. 16, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 4, 335-386</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a> </span><span class="reference-text">Hurst, J. A., Baraister, M., Auger, E., Graham, F., & Norell, S. (1990). An extended family with dominantly inherited speech disorder. Developmental Medecine & Child Neurology, 32, 352-355.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a> </span><span class="reference-text">Tillmann, B., Bharucha, J. J., & Bigand, E. (2000) <i>Implicit learning of tonality : a self-organizing approach</i>. Psychol Rev, 107 (4), 885-913.</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a> </span><span class="reference-text">Tillmann, B., Janata, P., & Bharucha, J. J. (2003) <i>Activation of the inferior frontal cortex in musical priming</i>. Cognitive Brain Research, 16, 145-161.</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a> </span><span class="reference-text">Henschen, S. E. (1924). <i>On the function of the right hemisphere of the brain in relation to the left in speech, music and calculation</i>. Brain, 44, 110-123.</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a> </span><span class="reference-text">Gosselin, N., Peretz, I., Noulhiane, M., Hasbound, D., Baulac, M. & Samson, S. (2005) <i>Impaired recognition of scary music following unilateral temporal lobe excision</i>. Brain, 128, 628-640.</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a> </span><span class="reference-text">Gougoux, F., Lepore, F., Lassonde, M., Voss, P., Zatorre, R.J., & Belin, P. (2004) <i>Pitch Discrimination in the Early Blind.</i> Nature, 430, 309-310.</span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a> </span><span class="reference-text">Grant-Allen. (1878). Note-deafness. Mind, 10, 157-167.</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a> </span><span class="reference-text">Kazez, D. (1985). <i>The myth of tone deafness</i>. Music Educators Journal, 71, 46-47.</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a> </span><span class="reference-text">Kalmus, H., & Fry, D. B. (1980). <i>On tune deafness (dysmelodia): Frequency, development, genetics and musical background.</i> Annals of the Human Genetics, 43, 369-382.</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a> </span><span class="reference-text">Ayotte, J., Peretz, I., & Hyde, K. (2002). <i>Congenital amusia : A group study of adults afflicted with a music-specific disorde</i>r. Brain, 125, 238-251</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a> </span><span class="reference-text">Hyde, K.L., & Peretz, I. (2005). <i>Congenital amusia: Impaired musical pitch but intact musical time</i>. In: Syka, J. and Merzenich, M. (Ed.) <i>Plasticity Of The Central Auditory System And Processing Of Complex Acoustic Signals</i>. London: Kluwer Plenum</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a> </span><span class="reference-text">Di Pietro, M., Laganaro, M., Leeman, B., & Schnider, A. (2004) <i>Receptive amusia : temporal auditory processing deficit in a professional musician following a left temporo-parietal lesion</i>. Neuropsychologia, 42, 868-877</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a> </span><span class="reference-text">Juslin, P. & Sloboda, J. (2001) <i>Music and Emotion : Theory and Research</i>. Oxford University Press</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a> </span><span class="reference-text">Vol 16, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 4, 335-386 mcgill.ca (traduction d'un article anglais d'un numéro spécial (intitulé : <i>The Nature of Music</i>) de la revue Cognition, 100 (2), <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">1-32</span>, juin 2006).</span> </li> <li id="cite_note-hauser2003-28"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-hauser2003_28-0">a</a> et <a href="#cite_ref-hauser2003_28-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text">Hauser, M., & McDermott, J. (2003). <i>The evolution of the music faculty: a comparative perspective</i>. Nature Neuroscience, 6(7), 663-668</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a> </span><span class="reference-text">Bigand, E., & Poulin-Charonnat, B. (2006) « Are we “experienced listeners”? A review of the musical capacities that do not depend on formal musical training », <i>Cognition</i>, 100 (1), 100-130.</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a> </span><span class="reference-text">Belin, P., Fecteau, S., & Bédard, C. (2004). « Thinking the voice: neural correlates of voice perception », <i>Cognitive Science</i>, 8(3), 129-136</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a> </span><span class="reference-text">Alcock, K. J., Passingham, R. E., Watkins, A. J., & Vargha-Khadem, F. (2000). <i>Pitch and timing abilities in inherited speech and language impairment</i>. Brain and Language, 75, 34-46.</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a> </span><span class="reference-text">D’Errico, F., Henshilwood, C., Lawson, G., Vanhaeren, M., Tillier, A.-M., Soressi, M., et al. (2003). <i>Archeological evidence for the emergence of language, symbolism, and music-an alternative multidisciplinary perspective</i>. Journal of World Prehistory, 17, 1-70.</span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/John_Blacking" title="John Blacking">Blacking</a>, J. (1990) <i>Transcultural communication and the biological foundations of music</i>. In R. Pozzi (Ed.), La musica come linguaggio universale genesi e strie di un “idea” (<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">179-188</span>): Universals</span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a> </span><span class="reference-text">Blood, A. J., & Zatorre, R. (2001) <i>Intensely pleasurable responses to music correlates with activity in brain regions implicated in reward and emotion</i>. Proceedings of the National Academy of Sciences (USA), 98, 11818-11823.</span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a> </span><span class="reference-text">Dalla Bella, S., Giguère, J-F., & Peretz, I. (2007) <i>Singing proficiency in the general population</i>. Journal of The Acoustical Society of America, 121(2), 1182-1189.</span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a> </span><span class="reference-text">Arom, S. (2000). <i>Prolegomena to a biomusicology</i>. In N.Wallin, Merker, B., Brown, S, (Ed.), The origins of music (<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">27-30</span>). Cambridge: A Bradford book. The MIT press</span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a> </span><span class="reference-text">Zatorre RJ, Evans AC et Meyer E (1994) <i>Neural mechanismes underlying melodic perception and memory for pitch</i> ; Journal of Neurosciences, 14(4) <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">1908-1919</span>.</span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a> </span><span class="reference-text">Wallin, N. Merker, B., Brown, S (2000) <i>The origine of music</i>. Cambridge, MA ; MIT Press</span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a> </span><span class="reference-text">Hatfield, E., Cacioppo, J., & Rapson, R.L. (1994). <i>Emotional contagion</i>. Cambridge: Cambridge University press.</span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a> </span><span class="reference-text">Demany, L., McKenzie, B., & Vurpillot, E. (1977) <i>Rhythm perception in early infancy</i>. Nature, 266(5604), 718-719.</span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a> </span><span class="reference-text">Dowling, W. J. (1984). <i>Development of musical schemata in children’s spontaneous singing</i>. In W. R. Crozier & A. J. Chapman (Eds.), Cognitive processes in the perception of art. Amsterdam: North Holland, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">145-163</span>.</span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2020">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.hobby-mood.com/musique-cerveau-et-perception-sociale/"><cite style="font-style:normal;">Musique, cerveau et perception sociale</cite></a> », <time>2020</time></span>.</span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a> </span><span class="reference-text">Gould, S. J., & Lewontin, R. C. (1979) <i>The sprandels of san Marco and the panglossian paradigm : a critique of the adaptionist programme</i>. Proceedings of the Royal Society of London B, 205, 581-598</span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a> </span><span class="reference-text">Claude Debussy, <i>Monsieur Croche et autres écrits</i>, Gallimard, 1987, p. 206.</span> </li> <li id="cite_note-:0-45"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:0_45-0">a</a> et <a href="#cite_ref-:0_45-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Bérard"><span class="ouvrage" id="Sabine_Bérard">Sabine Bérard, <cite class="italique">Musique langage vivant</cite>, p. 12<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Musique+langage+vivant&rft.aulast=B%C3%A9rard&rft.aufirst=Sabine&rft.pages=p.+12&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AMusique"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Roman_Ingarden" title="Roman Ingarden">Ingarden</a> (Roman), trad. de l'allemand par Smoje (Dujka), qu'est-ce qu’une œuvre musicale ?, Paris, Christian Bourgois, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> Musique / Passé / Présent, 1989, 215 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr></span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a> </span><span class="reference-text">Schaeffer (Jean-Marie), <i>Les célibataires de l'art</i>, Gallimard, 1996</span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Zofia_Lissa" title="Zofia Lissa">Zofia Lissa</a>, <i>Ästhetik der Filmmusik</i>, Berlin, Henschelverlag, 1965.</span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a> </span><span class="reference-text">Philippe Lavat, <i>Musiques et direct télévisuel : 1958-1963</i>, Lille, ANRT, 2008.</span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Mario_d%27Angelo" title="Mario d'Angelo">Mario d'Angelo</a>, <i>La musique dans le flux télévisuel</i>, Paris, OMF-Paris Sorbonne, 2014. L'étude sur laquelle se fonde l'auteur a été menée par une équipe pluridisciplinaire de l'<a href="/wiki/Observatoire_musical_fran%C3%A7ais" title="Observatoire musical français">OMF</a> et du CEISME (Centre d'études sur les images et les sons médiatiques) avec le soutien de la <a href="/wiki/SPEDIDAM" class="mw-redirect" title="SPEDIDAM">SPEDIDAM</a>.</span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a> </span><span class="reference-text">Emery (Eric), <i>Temps et Musique</i>, L'Âge d'Homme, 1998, 695 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr></span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a> </span><span class="reference-text">Balthasar (H U), Le cœur du monde, (1956)</span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF)">[PDF]</abbr> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://archive.wikiwix.com/cache/?url=http://acim.asso.fr/IMG/pdf/PCDM2008.pdf">PCDM4 : tables actualisées au <abbr class="abbr" title="Premier">1<sup>er</sup></abbr> février 2008</a>.</span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Nikolaus_Harnoncourt" title="Nikolaus Harnoncourt">Harnoncourt (N.)</a>, <i>Le dialogue musical Monteverdi Bach et Mozart</i>, Arcades, Gallimard, 1993</span> </li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Jean-Jacques_Rousseau" title="Jean-Jacques Rousseau">Jean-Jacques Rousseau</a>, Article Musique, in <i>Encyclopédie ou Dictionnaire Raisonné des Sciences, des Arts et des métiers</i> de Diderot et d’Alembert (1751-1776)</span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a> </span><span class="reference-text">C'est-à-dire dans la musique occidentale. La tonalité n'est pas parvenue sur les autres continents.</span> </li> <li id="cite_note-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-57">↑</a> </span><span class="reference-text">Rémi Coulon, <i>Maths et musique </i>(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.math.vanderbilt.edu/~coulonrb/papiers/musique.pdf">texte en pdf)</a>.</span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a> </span><span class="reference-text">Jean-Philippe Rameau, <i><a href="/wiki/Trait%C3%A9_de_l%27harmonie_r%C3%A9duite_%C3%A0_ses_principes_naturels" title="Traité de l'harmonie réduite à ses principes naturels">Traité de l'harmonie réduite à ses principes naturels</a>, 1722</i></span> </li> <li id="cite_note-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-59">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>The science of music</i>, Robin Maconie, New York : Oxford University Press, 1997. <small>(<a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/fr/title/35548978">35548978</a></span>)</small>.</span> </li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-60">↑</a> </span><span class="reference-text">Melvin Berger et Yvonne Buchanan, <i>The science of music</i>, New York : Crowell, 1989. <small>(<a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/fr/title/16802947">16802947</a></span>)</small>.</span> </li> <li id="cite_note-cerveau-61"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-cerveau_61-0">a</a> et <a href="#cite_ref-cerveau_61-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lemonde.fr/sciences/article/2014/02/24/musique-de-nouvelles-cles-sur-le-cerveau_4372463_1650684.html">« De bonnes vibrations pour le cerveau », Pascale Santi, <i>Le Monde</i>, 24.02.2014</a>.</span> </li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-62">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Bencivelli"><span class="ouvrage" id="Silvia_Bencivelli">Silvia <span class="nom_auteur">Bencivelli</span>, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.futura-sciences.com/sante/dossiers/medecine-aime-t-on-musique-929/page/7/"><cite style="font-style:normal;">Les effets de la musique sur le corps et l’esprit</cite></a> », sur <span class="italique">Futura</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2023-04-17" data-sort-value="2023-04-17">17 avril 2023</time>)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-63">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Sacks2018"><span class="ouvrage" id="Oliver_Sacks2018">Oliver <span class="nom_auteur">Sacks</span>, <cite class="italique">L'homme qui prenait sa femme pour un chapeau, et autres récits cliniques</cite>, Editions du Seuil, <time class="nowrap" datetime="2018-10-25" data-sort-value="2018-10-25">25 octobre 2018</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-02-141555-1" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-02-141555-1"><span class="nowrap">978-2-02-141555-1</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=x2J0DwAAQBAJ&newbks=0&hl=en">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 238<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=L%27homme+qui+prenait+sa+femme+pour+un+chapeau%2C+et+autres+r%C3%A9cits+cliniques&rft.pub=Editions+du+Seuil&rft.aulast=Sacks&rft.aufirst=Oliver&rft.date=2018-10-25&rft.pages=238&rft.isbn=978-2-02-141555-1&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AMusique"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-64">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Futura"><span class="nom_auteur">Futura</span>, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.futura-sciences.com/sante/questions-reponses/corps-humain-risques-audition-niveau-sonore-exposition-2488/"><cite style="font-style:normal;">Risques pour l'audition : niveau sonore et exposition</cite></a> », sur <span class="italique">Futura</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2023-04-17" data-sort-value="2023-04-17">17 avril 2023</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-65">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.inpes.sante.fr/CFESBases/catalogue/pdf/1362.pdf">http://www.inpes.sante.fr/CFESBases/catalogue/pdf/1362.pdf</a></span> </li> <li id="cite_note-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-66">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.auditionsolidarite.org/fr/"><cite style="font-style:normal;">AuditionSolidarité</cite></a> », sur <span class="italique">auditionsolidarite.org</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2018-10-09" data-sort-value="2018-10-09">9 octobre 2018</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-67">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Mario_d%27Angelo" title="Mario d'Angelo">Mario d'Angelo</a>, <i>La musique dans le flux télévisuel</i>, Paris, OMF-Paris Sorbonne, 2014.</span> </li> <li id="cite_note-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-68">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="/wiki/Mario_d%27Angelo" title="Mario d'Angelo">Mario d'Angelo</a>, <i>op. cit</i>., <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">26-32</span>.</span> </li> <li id="cite_note-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-69">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.is/3txmu">American Federation of Musicians/History</a>.</span> </li> <li id="cite_note-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-70">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2013">« <cite style="font-style:normal">YouTube, machine à tubes</cite> », <i><a href="/wiki/Le_Monde" title="Le Monde">Le Monde</a></i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2013-10-31" data-sort-value="2013-10-31">31 octobre 2013</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.lemonde.fr/culture/article/2013/10/31/youtube-machine-a-tubes_3506517_3246.html">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=YouTube%2C+machine+%C3%A0+tubes&rft.jtitle=Le+Monde&rft.date=2013-10-31&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AMusique"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a> </span><span class="reference-text"><a class="external text" href="https://fr.wikisource.org/wiki/Le_Monde_comme_volont%C3%A9_et_comme_repr%C3%A9sentation/Livre_III/%C2%A7_52"><i>Le Monde comme Volonté et comme Représentation</i>, Livre III</a>.</span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.onislam.net/english/ask-the-scholar/arts-and-entertainment/singing-and-music/175609.html">What Does Islam Say on Music?</a>, fiche sur le site onislam.net.</span> </li> <li id="cite_note-RS13-73"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-RS13_73-0">a</a> et <a href="#cite_ref-RS13_73-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Bigot2023"><span class="ouvrage" id="Yves_Bigot2023">Yves Bigot, « <cite style="font-style:normal"><i>Let It Be</i></cite> », <i><i><a href="/wiki/Rolling_Stone" title="Rolling Stone">Rolling Stone</a></i></i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 151,‎ <time class="nowrap" datetime="2023-04" data-sort-value="2023-04">avril 2023</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 13 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/1764-1071">1764-1071</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%27%27Let+It+Be%27%27&rft.jtitle=%27%27Rolling+Stone%27%27&rft.issue=151&rft.aulast=Bigot&rft.aufirst=Yves&rft.date=2023-04&rft.pages=13&rft.issn=1764-1071&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AMusique"></span></span></span>.</span> </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Voir_aussi">Voir aussi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=47" title="Modifier la section : Voir aussi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=47" title="Modifier le code source de la section : Voir aussi"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r194021218">.mw-parser-output .autres-projets>.titre{text-align:center;margin:0.2em 0}.mw-parser-output .autres-projets>ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li{list-style:none;margin:0.2em 0;text-indent:0;padding-left:24px;min-height:20px;text-align:left;display:block}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li>a{font-style:italic}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .autres-projets{float:none}}</style><div class="autres-projets boite-grise boite-a-droite noprint js-interprojets"> <p class="titre">Sur les autres projets Wikimedia :</p> <ul class="noarchive plainlinks"> <li class="commons"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Music?uselang=fr">la musique</a>, sur <span class="project">Wikimedia Commons</span></li><li class="wiktionary"><a href="https://fr.wiktionary.org/wiki/musique" class="extiw" title="wikt:musique">musique</a>, <span class="nowrap">sur le <span class="project">Wiktionnaire</span></span> (<a href="https://fr.wiktionary.org/wiki/Th%C3%A9saurus:musique/fran%C3%A7ais" class="extiw" title="wikt:Thésaurus:musique/français">thésaurus</a>)</li><li class="wikiversity"><a href="https://fr.wikiversity.org/wiki/Facult%C3%A9:Musique" class="extiw" title="v:Faculté:Musique">Musique</a>, <span class="nowrap">sur <span class="project">Wikiversity</span></span></li><li class="wikisource"><a href="https://fr.wikisource.org/wiki/Cat%C3%A9gorie:Musique" class="extiw" title="s:Catégorie:Musique">Musique</a>, <span class="nowrap">sur <span class="project">Wikisource</span></span></li> </ul> </div> <div class="noprint boite-grise boite-a-droite" style="text-align:left;"> <div style="float:left;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Circle-icons-frames.svg/45px-Circle-icons-frames.svg.png" decoding="async" width="45" height="45" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Circle-icons-frames.svg/68px-Circle-icons-frames.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Circle-icons-frames.svg/90px-Circle-icons-frames.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></span></span></div> <div style="margin-left:60px;">Une <a href="/wiki/Aide:Cat%C3%A9gorie" title="Aide:Catégorie">catégorie</a> est consacrée à ce sujet : <i><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Musique" title="Catégorie:Musique">Musique</a></i>.</div> <div style="clear:left;"></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Articles_connexes">Articles connexes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=48" title="Modifier la section : Articles connexes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=48" title="Modifier le code source de la section : Articles connexes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Compositeur" title="Compositeur">Compositeur</a></li> <li><a href="/wiki/Interpr%C3%A8te_(musique)" title="Interprète (musique)">Interprète</a></li> <li><a href="/wiki/Improvisation_musicale" title="Improvisation musicale">Improvisation</a></li> <li><a href="/wiki/Transcription_(musique)" title="Transcription (musique)">Transcription</a></li> <li><a href="/wiki/Amusie" title="Amusie">Amusie</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liens_externes">Liens externes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Musique&veaction=edit&section=49" title="Modifier la section : Liens externes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Musique&action=edit&section=49" title="Modifier le code source de la section : Liens externes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p class="mw-empty-elt"> </p> <ul><li class="mw-empty-elt"></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressources relatives à l'audiovisuel<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q638?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d23.com/a-to-z/music"><span class="lang-en" lang="en">Disney A to Z</span></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.france24.com/fr/tag/musique/">France 24</a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la littérature<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q638?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.sf-encyclopedia.com/entry/music"><span class="lang-en" lang="en">The Encyclopedia of Science Fiction</span></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la santé<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q638?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://meshb.nlm.nih.gov/record/ui?ui=D009146"><span class="lang-en" lang="en">Medical Subject Headings</span></a></li> </ul></span> </li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers">Notices dans des dictionnaires ou encyclopédies généralistes<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q638?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyclopedia.1914-1918-online.net/article/music">1914-1918-Online</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/art/music"><i>Britannica</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/musik-20"><i>Brockhaus</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://denstoredanske.lex.dk//musik/"><i>Den Store Danske Encyklopædi</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hls-dhs-dss.ch/textes/f/F011881.php"><i>Dictionnaire historique de la Suisse</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://case.edu/ech/articles/m/music"><i>Encyclopedia of Cleveland History</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://plainshumanities.unl.edu/encyclopedia/doc/egp.mus.001"><i>Encyclopedia of the Great Plains</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://tshaonline.org/handbook/online/articles/xmm01"><i>Handbook of Texas Online</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3944813"><i>Internetowa encyklopedia PWN</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.kshs.org/kansapedia/wd/19561"><i>Kansaspedia</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.larousse.fr/encyclopedie/divers/musique/187823"><i>Larousse</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://snl.no/musikk"><i>Store norske leksikon</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://tennesseeencyclopedia.net/entries/music/"><i>Tennessee Encyclopedia</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/musique/"><i>Universalis</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.vle.lt/Straipsnis/muzika-1"><i>Visuotinė lietuvių enciklopedija</i></a></li> </ul></div></li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers"><a href="/wiki/Autorit%C3%A9_(sciences_de_l%27information)" title="Autorité (sciences de l'information)">Notices d'autorité</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q638?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb133183660">BnF</a></span> (<span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb133183660">données</a></span>)</li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.loc.gov/authorities/sh85088762">LCCN</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4040802-4">GND</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00568825">Japon</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX525209">Espagne</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007553191205171">Israël</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph114719">Tchéquie</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F/?func=direct&local_base=lnc10&doc_number=000060830">Lettonie</a></span></li> </ul></div></li></ul> <div class="navbox-container" style="clear:both;"> <table class="navbox collapsible noprint autocollapse" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="2" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Classification_des_arts" title="Modèle:Palette Classification des arts"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a> · <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Classification_des_arts&action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%"><a href="/wiki/Classification_des_arts" title="Classification des arts">Classification des arts</a></div></th> </tr> <tr> <td class="navbox-list" style="" colspan="2"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><abbr class="abbr" title="Premier">1<sup>er</sup></abbr> : <a href="/wiki/Architecture" title="Architecture">architecture</a></li> <li><abbr class="abbr" title="Deuxième">2<sup>e</sup></abbr> : <a href="/wiki/Sculpture" title="Sculpture">sculpture</a></li> <li><abbr class="abbr" title="Troisième">3<sup>e</sup></abbr> : <a href="/wiki/Arts_visuels" title="Arts visuels">arts visuels</a> <ul><li><a href="/wiki/Peinture_(art)" title="Peinture (art)">peinture</a></li> <li><a href="/wiki/Dessin" title="Dessin">dessin</a></li></ul></li> <li><abbr class="abbr" title="Quatrième">4<sup>e</sup></abbr> : <a class="mw-selflink selflink">musique</a></li> <li><abbr class="abbr" title="Cinquième">5<sup>e</sup></abbr> : <a href="/wiki/Litt%C3%A9rature" title="Littérature">littérature</a></li> <li><abbr class="abbr" title="Sixième">6<sup>e</sup></abbr> : <a href="/wiki/Spectacle_vivant" title="Spectacle vivant">spectacle vivant</a> <ul><li><a href="/wiki/Danse" title="Danse">danse</a></li> <li><a href="/wiki/Th%C3%A9%C3%A2tre" title="Théâtre">théâtre</a></li></ul></li> <li><abbr class="abbr" title="Septième">7<sup>e</sup></abbr> : <a href="/wiki/Cin%C3%A9ma" title="Cinéma">cinéma</a></li> <li><abbr class="abbr" title="Huitième">8<sup>e</sup></abbr> : arts médiatiques <ul><li><a href="/wiki/Radiodiffusion" title="Radiodiffusion">radio</a></li> <li><a href="/wiki/T%C3%A9l%C3%A9vision" title="Télévision">télévision</a></li> <li><a href="/wiki/Photographie" title="Photographie">photographie</a></li></ul></li> <li><abbr class="abbr" title="Neuvième">9<sup>e</sup></abbr> : <a href="/wiki/Bande_dessin%C3%A9e" title="Bande dessinée">bande dessinée</a> <ul><li><a href="/wiki/Manga" title="Manga">manga</a></li> <li><a href="/wiki/Comics" title="Comics">comics</a></li></ul></li> <li><abbr class="abbr" title="Dixième">10<sup>e</sup></abbr> : <a href="/wiki/Art_num%C3%A9rique" title="Art numérique">art numérique</a></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table> </div> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Musique" title="Portail de la musique"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Musical_notes.svg/32px-Musical_notes.svg.png" decoding="async" width="32" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Musical_notes.svg/48px-Musical_notes.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Musical_notes.svg/64px-Musical_notes.svg.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="300" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Musique" title="Portail:Musique">Portail de la musique</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Arts" title="Portail des arts"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Venus_botticelli_detail.jpg/31px-Venus_botticelli_detail.jpg" decoding="async" width="31" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Venus_botticelli_detail.jpg/47px-Venus_botticelli_detail.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Venus_botticelli_detail.jpg/63px-Venus_botticelli_detail.jpg 2x" data-file-width="2178" data-file-height="1672" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Arts" title="Portail:Arts">Portail des arts</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Culture" title="Portail de la culture"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Logo_culture.jpg/16px-Logo_culture.jpg" decoding="async" width="16" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Logo_culture.jpg/24px-Logo_culture.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Logo_culture.jpg/32px-Logo_culture.jpg 2x" data-file-width="335" data-file-height="502" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Culture" title="Portail:Culture">Portail de la culture</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐d8647bfd6‐m2bk6 Cached time: 20250223183254 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.520 seconds Real time usage: 0.679 seconds Preprocessor visited node count: 7396/1000000 Post‐expand include size: 105701/2097152 bytes Template argument size: 10680/2097152 bytes Highest expansion depth: 16/100 Expensive parser function count: 1/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 51712/5000000 bytes Lua time usage: 0.166/10.000 seconds Lua memory usage: 6435058/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 503.759 1 -total 24.80% 124.924 1 Modèle:Liens 15.80% 79.598 1 Modèle:Références 8.14% 40.988 1 Modèle:Portail 6.50% 32.748 1 Modèle:Autres_projets 5.29% 26.640 1 Modèle:Palette 5.20% 26.171 1 Modèle:Voir_homonymes 4.93% 24.833 1 Modèle:Méta_bandeau_de_note 4.69% 23.644 1 Modèle:Méta_bandeau 4.39% 22.131 1 Modèle:Palette_Les_arts --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:1938:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250223183254 and revision id 222820267. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de « <a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Musique&oldid=222820267">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Musique&oldid=222820267</a> ».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Musique" title="Catégorie:Musique">Musique</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Art_sonore" title="Catégorie:Art sonore">Art sonore</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_contenant_un_appel_%C3%A0_traduction_en_anglais" title="Catégorie:Article contenant un appel à traduction en anglais">Article contenant un appel à traduction en anglais</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_%C3%A0_r%C3%A9f%C3%A9rence_souhait%C3%A9e" title="Catégorie:Article à référence souhaitée">Article à référence souhaitée</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_avec_une_section_vide_ou_incompl%C3%A8te" title="Catégorie:Article avec une section vide ou incomplète">Article avec une section vide ou incomplète</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Cat%C3%A9gorie_Commons_avec_lien_local_identique_sur_Wikidata" title="Catégorie:Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata">Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P6181" title="Catégorie:Page utilisant P6181">Page utilisant P6181</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P9346" title="Catégorie:Page utilisant P9346">Page utilisant P9346</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_externes" title="Catégorie:Page pointant vers des bases externes">Page pointant vers des bases externes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_l%27audiovisuel" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à l'audiovisuel">Page pointant vers des bases relatives à l'audiovisuel</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P5357" title="Catégorie:Page utilisant P5357">Page utilisant P5357</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_la_litt%C3%A9rature" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à la littérature">Page pointant vers des bases relatives à la littérature</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P486" title="Catégorie:Page utilisant P486">Page utilisant P486</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_la_sant%C3%A9" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à la santé">Page pointant vers des bases relatives à la santé</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P8992" title="Catégorie:Page utilisant P8992">Page utilisant P8992</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P1417" title="Catégorie:Page utilisant P1417">Page utilisant P1417</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P5019" title="Catégorie:Page utilisant P5019">Page utilisant P5019</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P8313" title="Catégorie:Page utilisant P8313">Page utilisant P8313</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P902" title="Catégorie:Page utilisant P902">Page utilisant P902</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7644" title="Catégorie:Page utilisant P7644">Page utilisant P7644</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7686" title="Catégorie:Page utilisant P7686">Page utilisant P7686</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P6015" title="Catégorie:Page utilisant P6015">Page utilisant P6015</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7305" title="Catégorie:Page utilisant P7305">Page utilisant P7305</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7687" title="Catégorie:Page utilisant P7687">Page utilisant P7687</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P6058" title="Catégorie:Page utilisant P6058">Page utilisant P6058</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P4342" title="Catégorie:Page utilisant P4342">Page utilisant P4342</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P6016" title="Catégorie:Page utilisant P6016">Page utilisant P6016</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P3219" title="Catégorie:Page utilisant P3219">Page utilisant P3219</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7666" title="Catégorie:Page utilisant P7666">Page utilisant P7666</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_dictionnaires_ou_encyclop%C3%A9dies_g%C3%A9n%C3%A9ralistes" title="Catégorie:Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes">Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_Wikip%C3%A9dia_avec_notice_d%27autorit%C3%A9" title="Catégorie:Article de Wikipédia avec notice d'autorité">Article de Wikipédia avec notice d'autorité</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Musique/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Musique/Articles liés">Portail:Musique/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Arts/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Arts/Articles liés">Portail:Arts/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Culture/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Culture/Articles liés">Portail:Culture/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_qualit%C3%A9_en_latin" title="Catégorie:Article de qualité en latin">Article de qualité en latin</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_qualit%C3%A9_en_bachkir" title="Catégorie:Article de qualité en bachkir">Article de qualité en bachkir</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 8 février 2025 à 09:12.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a> : les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a> ; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/Musique" title="Spécial:Citer/Musique">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Musique&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Musique</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>233 langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-d8647bfd6-rdfl2","wgBackendResponseTime":148,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.520","walltime":"0.679","ppvisitednodes":{"value":7396,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":105701,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":10680,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":16,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":51712,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 503.759 1 -total"," 24.80% 124.924 1 Modèle:Liens"," 15.80% 79.598 1 Modèle:Références"," 8.14% 40.988 1 Modèle:Portail"," 6.50% 32.748 1 Modèle:Autres_projets"," 5.29% 26.640 1 Modèle:Palette"," 5.20% 26.171 1 Modèle:Voir_homonymes"," 4.93% 24.833 1 Modèle:Méta_bandeau_de_note"," 4.69% 23.644 1 Modèle:Méta_bandeau"," 4.39% 22.131 1 Modèle:Palette_Les_arts"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.166","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":6435058,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-d8647bfd6-m2bk6","timestamp":"20250223183254","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Musique","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/Musique","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q638","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q638","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2002-09-26T15:19:58Z","dateModified":"2025-02-08T08:12:54Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/8\/80\/Allegory_of_Music_E-07-0034-001.jpg","headline":"art consistant \u00e0 arranger et \u00e0 ordonner ou d\u00e9sordonner sons et silences au cours du temps"}</script> </body> </html>