CINXE.COM

Devotio moderna — Wikipédia

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Devotio moderna — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"8e362ba0-4830-4ed5-b330-c9ae0bb3dd06","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Devotio_moderna","wgTitle":"Devotio moderna","wgCurRevisionId":222286258,"wgRevisionId":222286258,"wgArticleId":810669,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Article contenant un appel à traduction en allemand","Article avec une section vide ou incomplète","Article contenant un appel à traduction en espagnol","Article contenant un appel à traduction en néerlandais","Article contenant un appel à traduction en anglais","Portail:Christianisme/Articles liés","Portail:Religions et croyances/Articles liés","Portail:Catholicisme/Articles liés","Portail:Linguistique/Articles liés","Portail:Langues/Articles liés", "Portail:Sciences humaines et sociales/Articles liés","Devotio moderna","Locution ou expression latine","Histoire de la province d'Overijssel","Religion à Deventer","Mystique","Spiritualité"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Devotio_moderna","wgRelevantArticleId":810669,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":20000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false, "wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q756170","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready", "mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.gadget.Wdsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.15"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Hans_Memling_052.jpg/1200px-Hans_Memling_052.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1640"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Hans_Memling_052.jpg/800px-Hans_Memling_052.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1094"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Hans_Memling_052.jpg/640px-Hans_Memling_052.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="875"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Devotio moderna — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/Devotio_moderna"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifier" href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Devotio_moderna"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Devotio_moderna rootpage-Devotio_moderna skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact"><span>Contact</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l&#039;encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l&#039;apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=fr.wikipedia.org&amp;uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&amp;returnto=Devotio+moderna" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&amp;returnto=Devotio+moderna" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=fr.wikipedia.org&amp;uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&amp;returnto=Devotio+moderna" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&amp;returnto=Devotio+moderna" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Origines" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Origines"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Origines</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Origines-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Origines</span> </button> <ul id="toc-Origines-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Gérard_Groote_(1340-1384)_et_ses_disciples" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Gérard_Groote_(1340-1384)_et_ses_disciples"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Gérard Groote (1340-1384) et ses disciples</span> </div> </a> <ul id="toc-Gérard_Groote_(1340-1384)_et_ses_disciples-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Doctrine" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Doctrine"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Doctrine</span> </div> </a> <ul id="toc-Doctrine-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Développements" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Développements"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Développements</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Développements-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Développements</span> </button> <ul id="toc-Développements-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Frères_de_la_vie_commune_et_chanoines_de_Windesheim" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Frères_de_la_vie_commune_et_chanoines_de_Windesheim"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Frères de la vie commune et chanoines de Windesheim</span> </div> </a> <ul id="toc-Frères_de_la_vie_commune_et_chanoines_de_Windesheim-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-La_crise_du_concile_de_Constance_(1414-1418)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#La_crise_du_concile_de_Constance_(1414-1418)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>La crise du concile de Constance (1414-1418)</span> </div> </a> <ul id="toc-La_crise_du_concile_de_Constance_(1414-1418)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Jan_Mombaer" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Jan_Mombaer"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Jan Mombaer</span> </div> </a> <ul id="toc-Jan_Mombaer-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-L&#039;imitation_du_Christ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#L&#039;imitation_du_Christ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>L'imitation du Christ</span> </div> </a> <ul id="toc-L&#039;imitation_du_Christ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Influence_du_courant_de_la_devotio_moderna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Influence_du_courant_de_la_devotio_moderna"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Influence du courant de la <i>devotio moderna</i></span> </div> </a> <ul id="toc-Influence_du_courant_de_la_devotio_moderna-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Voir_aussi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Voir_aussi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Voir aussi</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Voir_aussi-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Voir aussi</span> </button> <ul id="toc-Voir_aussi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Articles_connexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_connexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Articles connexes</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_connexes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Bibliographie</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliographie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><i><span lang="la">Devotio moderna</span></i></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aller à un article dans une autre langue. Disponible en 29 langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-29" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">29 langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%86%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB" title="التفاني الحديث – arabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="التفاني الحديث" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%8C" title="Новая набожнасць – biélorusse" lang="be" hreflang="be" data-title="Новая набожнасць" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="biélorusse" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%8D%D0%B2%D0%BE%D1%86%D1%8B%D1%91_%D0%BC%D0%BE%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BD%D0%B0" title="Дэвоцыё модэрна – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Дэвоцыё модэрна" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D0%BE_%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D1%87%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%B5" title="Ново благочестие – bulgare" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Ново благочестие" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgare" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Devotio_Moderna" title="Devotio Moderna – catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Devotio Moderna" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Devotio_moderna" title="Devotio moderna – tchèque" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Devotio moderna" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="tchèque" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Devotio_moderna" title="Devotio moderna – danois" lang="da" hreflang="da" data-title="Devotio moderna" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danois" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Devotio_moderna" title="Devotio moderna – allemand" lang="de" hreflang="de" data-title="Devotio moderna" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Devotio_Moderna" title="Devotio Moderna – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="Devotio Moderna" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Moderna_devoteco" title="Moderna devoteco – espéranto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Moderna devoteco" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="espéranto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Devotio_moderna" title="Devotio moderna – espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="Devotio moderna" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Devotio_moderna" title="Devotio moderna – estonien" lang="et" hreflang="et" data-title="Devotio moderna" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estonien" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Devotio_Moderna" title="Devotio Moderna – basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Devotio Moderna" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%AF%D8%B1%D9%86" title="ایمان مدرن – persan" lang="fa" hreflang="fa" data-title="ایمان مدرن" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persan" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Devotio_moderna" title="Devotio moderna – finnois" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Devotio moderna" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finnois" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Devotio_moderna" title="Devotio moderna – hongrois" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Devotio moderna" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="hongrois" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Devotio_Moderna" title="Devotio Moderna – indonésien" lang="id" hreflang="id" data-title="Devotio Moderna" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonésien" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Moderna_Devoteso" title="Moderna Devoteso – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Moderna Devoteso" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Devotio_moderna" title="Devotio moderna – italien" lang="it" hreflang="it" data-title="Devotio moderna" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italien" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%94%94%EB%B3%B4%ED%8B%B0%EC%98%A4_%EB%AA%A8%EB%8D%B0%EB%A5%B4%EB%82%98" title="디보티오 모데르나 – coréen" lang="ko" hreflang="ko" data-title="디보티오 모데르나" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coréen" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Devotio_moderna" title="Devotio moderna – latin" lang="la" hreflang="la" data-title="Devotio moderna" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latin" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Mederne_Devotie" title="Mederne Devotie – bas-saxon néerlandais" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Mederne Devotie" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="bas-saxon néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Moderne_Devotie" title="Moderne Devotie – néerlandais" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Moderne Devotie" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Devotio_moderna" title="Devotio moderna – norvégien bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Devotio moderna" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvégien bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Devotio_moderna" title="Devotio moderna – polonais" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Devotio moderna" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polonais" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Devotio_Moderna" title="Devotio Moderna – portugais" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Devotio Moderna" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugais" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B5_%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D1%87%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%B5" title="Новое благочестие – russe" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Новое благочестие" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russe" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Devotio_moderna" title="Devotio moderna – slovaque" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Devotio moderna" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovaque" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Devotio_moderna" title="Devotio moderna – suédois" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Devotio moderna" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suédois" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q756170#sitelinks-wikipedia" title="Modifier les liens interlangues" class="wbc-editpage">Modifier les liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Devotio_moderna" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:Devotio_moderna" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Devotio_moderna"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Devotio_moderna"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/Devotio_moderna" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/Devotio_moderna" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales" title="Liste de toutes les pages spéciales [q]" accesskey="q"><span>Pages spéciales</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;oldid=222286258" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&amp;page=Devotio_moderna&amp;id=222286258&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&amp;url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FDevotio_moderna"><span>Obtenir l'URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FDevotio_moderna"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&amp;bookcmd=book_creator&amp;referer=Devotio+moderna"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&amp;page=Devotio_moderna&amp;action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Moderne_Devotie" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q756170" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l&#039;encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><p class="mw-empty-elt"> </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Hans_Memling_052.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Hans_Memling_052.jpg/220px-Hans_Memling_052.jpg" decoding="async" width="220" height="301" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Hans_Memling_052.jpg/330px-Hans_Memling_052.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Hans_Memling_052.jpg/440px-Hans_Memling_052.jpg 2x" data-file-width="2000" data-file-height="2734" /></a><figcaption>Partie des Pays-Bas à la fin du <abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle"><span class="romain">XIV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, la <i><span class="lang-la" lang="la">devotio moderna</span></i> est une pratique religieuse privilégiant une spiritualité intériorisée et le dévouement pour autrui (<a href="/wiki/Hans_Memling" title="Hans Memling">Hans Memling</a>, <i>Portrait de jeune homme en prière</i>, 1487).</figcaption></figure> <p>La <i><b><span class="lang-la" lang="la">devotio moderna</span></b></i>, en français «&#160;dévotion moderne&#160;»<sup id="cite_ref-Godin_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-Godin-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, est un courant de <a href="/wiki/Spiritualit%C3%A9" title="Spiritualité">spiritualité</a> <a href="/wiki/Christianisme" title="Christianisme">chrétienne</a> initié au <abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle"><span class="romain">XIV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle par <a href="/wiki/G%C3%A9rard_Groote" title="Gérard Groote">Gérard Groote</a> et diffusé aux <a href="/wiki/Pays-Bas_bourguignons" title="Pays-Bas bourguignons">Pays-Bas</a> au <abbr class="abbr" title="15ᵉ siècle"><span class="romain">XV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle par les <a href="/wiki/Fr%C3%A8res_de_la_vie_commune" title="Frères de la vie commune">Frères de la vie commune</a> et les <a href="/wiki/Chanoines_r%C3%A9guliers_de_Windesheim" title="Chanoines réguliers de Windesheim">chanoines réguliers de Windesheim</a>. La formule <i>devotio moderna</i> est due au chroniqueur de l'abbaye de Windesheim <a href="/w/index.php?title=Jean_Busch&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Jean Busch (page inexistante)">Jean Busch</a>&#160;<a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Johannes_Busch_(Klosterreformer)" class="extiw" title="de:Johannes Busch (Klosterreformer)"><span class="indicateur-langue" title="Article en allemand&#160;: «&#160;Johannes Busch (Klosterreformer)&#160;»">(de)</span></a> (1399-1480). </p><p>Ce mouvement constitue un changement considérable dans la <a href="/wiki/Spiritualit%C3%A9" title="Spiritualité">spiritualité</a> chrétienne et a eu une influence décisive sur l'évolution de l'<a href="/wiki/%C3%89glise_catholique" title="Église catholique">Église catholique</a> à la fin du <a href="/wiki/Moyen_%C3%82ge" title="Moyen Âge">Moyen Âge</a>. En réaction contre la prépondérance des rituels, parfois vécus de façon superficielle et conformiste, les membres (laïcs ou prêtres) des congrégations influencées par ce courant recherchent une pratique religieuse plus personnelle, un dévouement personnel et quotidien envers <a href="/wiki/J%C3%A9sus-Christ" title="Jésus-Christ">Jésus-Christ</a>, se consacrant à la <a href="/wiki/Pri%C3%A8re_catholique" title="Prière catholique">prière</a>, à la <a href="/wiki/Lectio_divina" title="Lectio divina">lecture</a> et à l'étude des <a href="/wiki/Saintes_%C3%89critures" title="Saintes Écritures">Saintes Écritures</a><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>L'ouvrage le plus célèbre issu de ce mouvement est <i><a href="/wiki/L%27Imitation_de_J%C3%A9sus-Christ" title="L&#39;Imitation de Jésus-Christ">L'Imitation de Jésus-Christ</a></i>, qui a connu un grand succès au <abbr class="abbr" title="15ᵉ siècle"><span class="romain">XV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle. </p><p>À l'époque de la <a href="/wiki/Renaissance" title="Renaissance">Renaissance</a>, la <i>devotio moderna</i> influence fortement les <a href="/wiki/Humanisme" title="Humanisme">humanistes</a> <a href="/wiki/Pays-Bas_bourguignons" title="Pays-Bas bourguignons">néerlandais</a>, notamment <a href="/wiki/%C3%89rasme" title="Érasme">Érasme de Rotterdam</a>, mais se heurte au début du <abbr class="abbr" title="16ᵉ siècle"><span class="romain">XVI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle aux problèmes générés par la <a href="/wiki/R%C3%A9forme_protestante" title="Réforme protestante">réforme</a> de <a href="/wiki/Martin_Luther" title="Martin Luther">Martin Luther</a>, qui a pourtant aussi été influencé par elle, ainsi que son adversaire catholique <a href="/wiki/Ignace_de_Loyola" title="Ignace de Loyola">Ignace de Loyola</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Origines">Origines</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;veaction=edit&amp;section=1" title="Modifier la section : Origines" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;action=edit&amp;section=1" title="Modifier le code source de la section : Origines"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Gérard_Groote_(1340-1384)_et_ses_disciples"><span id="G.C3.A9rard_Groote_.281340-1384.29_et_ses_disciples"></span>Gérard Groote (1340-1384) et ses disciples</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;veaction=edit&amp;section=2" title="Modifier la section : Gérard Groote (1340-1384) et ses disciples" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;action=edit&amp;section=2" title="Modifier le code source de la section : Gérard Groote (1340-1384) et ses disciples"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>À son origine se trouve <a href="/wiki/G%C3%A9rard_Groote" title="Gérard Groote">Gérard Groote</a><sup id="cite_ref-DHS_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-DHS-3"><span class="cite_crochet">[</span>3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Né en <a href="/wiki/1340" title="1340">1340</a> dans une famille aisée de <a href="/wiki/Deventer" title="Deventer">Deventer</a> dans le <a href="/wiki/Archidioc%C3%A8se_d%27Utrecht" title="Archidiocèse d&#39;Utrecht">diocèse d'Utrecht</a>, orphelin à 10 ans, celui-ci fait de brillantes études universitaires à la <a href="/wiki/Sorbonne" title="Sorbonne">Sorbonne</a> (<a href="/wiki/Paris" title="Paris">Paris</a>) et à l'<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_Cologne_(1388-1798)" title="Université de Cologne (1388-1798)">ancienne université de Cologne</a>. En <a href="/wiki/1374" title="1374">1374</a>, il «&#160;se convertit<sup id="cite_ref-Godin_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-Godin-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>&#160;»&#160;: il rejette les <a href="/wiki/Arts_lib%C3%A9raux" title="Arts libéraux">sciences profanes</a> et brûle tous ses livres. Il est alors très influencé par les <a href="/wiki/Mystique_rh%C3%A9nane" title="Mystique rhénane">mystiques rhénans</a>, notamment <a href="/wiki/Henri_Suso" title="Henri Suso">Henri Suso</a>, dont il a lu l’<i><span class="lang-la" lang="la">Horologium aeternæ sapientiæ</span></i>, et surtout <a href="/wiki/Jan_Van_Ruysbroeck_(religieux)" title="Jan Van Ruysbroeck (religieux)">Jean de Ruysbroeck</a> dont il n'accepte cependant pas toute la doctrine, ni les «&#160;attitudes&#160;» spirituelles<sup id="cite_ref-Epiney-Burgard_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-Epiney-Burgard-4"><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Après un séjour à la <a href="/wiki/Chartreuse_de_Monichusen" title="Chartreuse de Monichusen">chartreuse de Monichusen</a> et le refus par <a href="/wiki/Humilit%C3%A9" title="Humilité">humilité</a> de la <a href="/wiki/Pr%C3%AAtre_catholique" title="Prêtre catholique">prêtrise</a>, voulant demeurer simple <a href="/wiki/Diacre_(catholicisme)" class="mw-redirect" title="Diacre (catholicisme)">diacre</a>, il se lance à partir de <a href="/wiki/1379" title="1379">1379</a> dans une <a href="/wiki/Pros%C3%A9lytisme" title="Prosélytisme">prédication itinérante</a> au ton enflammé à travers les Pays-Bas, ce qui le fait assimiler aux <a href="/wiki/Fra_Dolcino" title="Fra Dolcino">hérétiques dolciniens</a>. Il critique avec virulence les mœurs ecclésiastiques de son temps et prêche la <a href="/wiki/Conversion_religieuse" title="Conversion religieuse">conversion</a> et la pénitence. Il est interdit de prédication par l'<a href="/wiki/Jean_d%27Arckel" title="Jean d&#39;Arckel">évêque d'Utrecht</a><sup id="cite_ref-Godin_1-2" class="reference"><a href="#cite_note-Godin-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>En 1384, Gérard Groote meurt à 44 ans sans avoir pu réaliser ce dont il rêvait. Il jette cependant les bases d'une nouvelle forme de <a href="/wiki/Vie_religieuse" title="Vie religieuse">vie religieuse</a>, celle des fraternités des <a href="/wiki/Fr%C3%A8res_de_la_vie_commune" title="Frères de la vie commune">Frères de la vie commune</a> et surtout celle d'une nouvelle conception de la spiritualité, la <i><span class="lang-la" lang="la">devotio moderna</span></i>. Toutes deux vont être développées et diffusées par ses disciples, notamment <a href="/wiki/Florens_Radewyns" title="Florens Radewyns">Florens Radewyns</a><sup id="cite_ref-Godin_1-3" class="reference"><a href="#cite_note-Godin-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> (vers <a href="/wiki/1350" title="1350">1350</a>-<a href="/wiki/1400" title="1400">1400</a>). Johann Vos van Heusden (1391-1424) est un de ses successeurs. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Doctrine">Doctrine</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;veaction=edit&amp;section=3" title="Modifier la section : Doctrine" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;action=edit&amp;section=3" title="Modifier le code source de la section : Doctrine"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Gérard Groote laisse un grand nombre d'ouvrages ascétiques, oratoires et autobiographiques qui permettent de cerner ses orientations. La conversion du cœur et la pratique des vertus chrétiennes priment. La contemplation perd l'aspect intellectuel et ouvertement métaphysique que lui avaient donné les mystiques rhénans et devient simple prière<sup id="cite_ref-Godin_1-4" class="reference"><a href="#cite_note-Godin-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il insiste sur la nécessité du dépouillement préalable de celui qui va prier. Selon lui, il faut avant tout imiter l'humanité du <a href="/wiki/J%C3%A9sus_de_Nazareth" title="Jésus de Nazareth">Christ</a> et allier vie active et contemplation. </p><p>Les disciples de Gérard Groote poursuivent la voie du refus de la <a href="/wiki/Mystique" title="Mystique">spéculation mystique</a> et de celle de l'attachement aux <a href="/wiki/Vertu_th%C3%A9ologale" title="Vertu théologale">vertus chrétiennes</a>. Ils rejettent l'<a href="/wiki/Asc%C3%A8se" title="Ascèse">ascèse</a> sauf si elle est inspirée par l'amour du <a href="/wiki/J%C3%A9sus_de_Nazareth" title="Jésus de Nazareth">Christ</a>. Le livre <i><a href="/wiki/L%27Imitation_de_J%C3%A9sus-Christ" title="L&#39;Imitation de Jésus-Christ">L'Imitation de Jésus-Christ</a></i> est au cœur de cette spiritualité. Le croyant doit demeurer sur terre pour y agir. Son <a href="/wiki/%C3%82me" title="Âme">âme</a> est habitée par le Christ. Il n'est donc plus question, comme le voulait la spiritualité médiévale, de se fondre en Dieu en s'élevant vers Lui, mais d'une démarche qui résulte d'une autre perspective puisque c'est le Christ qui vient habiter le chrétien et que ce dernier exerce une action là où il se trouve, sur terre. </p><p>Les adeptes de cette spiritualité à la fois affective et concrète considèrent que la vie du chrétien se déroule au plus profond de lui-même et qu'il doit donc l'entretenir. La dévotion moderne a suscité de nombreux écrits proposant des méthodes de <a href="/wiki/M%C3%A9ditation" title="Méditation">méditation</a>. L'une des premières est mise au point par <a href="/wiki/Henri_Eger_de_Calcar" title="Henri Eger de Calcar">Henri Eger de Calcar</a> (<a href="/wiki/1328" title="1328">1328</a>-<a href="/wiki/1408" title="1408">1408</a>), prieur de la chartreuse de Munnikhuisen. Selon lui, la lecture doit précéder la <a href="/wiki/M%C3%A9ditation" title="Méditation">méditation</a>, elle-même suivie de l'<a href="/wiki/Oraison_(liturgie)" title="Oraison (liturgie)">oraison</a> (prière), puis de la componction (sentiment d'affliction éprouvé devant l'indignité de l'homme à l'égard de <a href="/wiki/Dieu" title="Dieu">Dieu</a>). La <a href="/wiki/Contemplation" title="Contemplation">contemplation</a>, une forme de communion de l'âme avec Dieu, achève l'itinéraire spirituel du chrétien&#160;: </p> <blockquote> <p>«&#160;<i><b>lecture → méditation → oraison → componction → contemplation</b></i>&#160;» </p> </blockquote> <p>Calcar décrit les aspects, les conditions et les thèmes de cet exercice. Les <a href="/wiki/Chartreux" class="mw-redirect" title="Chartreux">chartreux</a> seront de fervents adeptes de la dévotion moderne. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Développements"><span id="D.C3.A9veloppements"></span>Développements</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;veaction=edit&amp;section=4" title="Modifier la section : Développements" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;action=edit&amp;section=4" title="Modifier le code source de la section : Développements"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Zwolle_Windesheim_Klooster.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Zwolle_Windesheim_Klooster.jpg/220px-Zwolle_Windesheim_Klooster.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Zwolle_Windesheim_Klooster.jpg/330px-Zwolle_Windesheim_Klooster.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Zwolle_Windesheim_Klooster.jpg/440px-Zwolle_Windesheim_Klooster.jpg 2x" data-file-width="3072" data-file-height="2304" /></a><figcaption>Le monastère de Windesheim aujourd'hui.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Frères_de_la_vie_commune_et_chanoines_de_Windesheim"><span id="Fr.C3.A8res_de_la_vie_commune_et_chanoines_de_Windesheim"></span>Frères de la vie commune et chanoines de Windesheim</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;veaction=edit&amp;section=5" title="Modifier la section : Frères de la vie commune et chanoines de Windesheim" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;action=edit&amp;section=5" title="Modifier le code source de la section : Frères de la vie commune et chanoines de Windesheim"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Les <a href="/wiki/Fr%C3%A8res_de_la_vie_commune" title="Frères de la vie commune">Frères de la vie commune</a>, et les <a href="/wiki/Chanoine" title="Chanoine">chanoines</a> de Windesheim, institution religieuse classique fondée par eux-mêmes en <a href="/wiki/1387" title="1387">1387</a>, multiplient les opuscules et systématisent la <a href="/wiki/M%C3%A9ditation" title="Méditation">méditation</a> pieuse. Leur méthode, qui comporte observations et réflexions personnelles, se fonde sur des textes sacrés. Ils ont puisé dans <a href="/wiki/Augustin_d%27Hippone" title="Augustin d&#39;Hippone">saint Augustin</a>, <a href="/wiki/Jean_Cassien" title="Jean Cassien">Jean Cassien</a> (ascète et auteur spirituel du <abbr class="abbr" title="5ᵉ siècle"><span class="romain">V</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle), <a href="/wiki/Bernard_de_Clairvaux" title="Bernard de Clairvaux">Bernard de Clairvaux</a>, <a href="/wiki/Bonaventure_de_Bagnoregio" title="Bonaventure de Bagnoregio">Bonaventure</a>, théologien <a href="/wiki/Ordre_des_Fr%C3%A8res_mineurs" title="Ordre des Frères mineurs">franciscain</a> du <abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, et <a href="/wiki/Henri_Suso" title="Henri Suso">Henri Suso</a>, <a href="/wiki/Mystique_rh%C3%A9nane" title="Mystique rhénane">mystique rhénan</a> du <abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle"><span class="romain">XIV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle<sup id="cite_ref-Boquet_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-Boquet-5"><span class="cite_crochet">[</span>5<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="La_crise_du_concile_de_Constance_(1414-1418)"><span id="La_crise_du_concile_de_Constance_.281414-1418.29"></span>La crise du concile de Constance (1414-1418)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;veaction=edit&amp;section=6" title="Modifier la section : La crise du concile de Constance (1414-1418)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;action=edit&amp;section=6" title="Modifier le code source de la section : La crise du concile de Constance (1414-1418)"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Au <a href="/wiki/Concile_de_Constance" title="Concile de Constance">concile de Constance</a> (1414-1418), les <a href="/wiki/Ordre_des_Pr%C3%AAcheurs" title="Ordre des Prêcheurs">Dominicains</a> accusent d'hérésie le courant, mais le chancelier <a href="/wiki/Jean_de_Gerson" title="Jean de Gerson">Jean de Gerson</a> (1363-1439) évite le procès, en partie en raison de l'urgence que représente l'opposition de <a href="/wiki/Jan_Hus" title="Jan Hus">Jan Hus</a> et de <a href="/wiki/J%C3%A9r%C3%B4me_de_Prague" title="Jérôme de Prague">Jérôme de Prague</a> au commerce des <a href="/wiki/Indulgence_(catholicisme)" title="Indulgence (catholicisme)">indulgences</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Jan_Mombaer">Jan Mombaer</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;veaction=edit&amp;section=7" title="Modifier la section : Jan Mombaer" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;action=edit&amp;section=7" title="Modifier le code source de la section : Jan Mombaer"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Les techniques de méditation se développent tout au long du <abbr class="abbr" title="15ᵉ siècle"><span class="romain">XV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle. Le <i>Rosetum exercitionum spiritualium</i> de <a href="/wiki/Jan_Mombaer" title="Jan Mombaer">Jan Mombaer</a>, chanoine de <a href="/wiki/Chanoines_r%C3%A9guliers_de_Windesheim" title="Chanoines réguliers de Windesheim">Windesheim</a> devenu abbé réformateur de l'<a href="/wiki/Abbaye_Notre-Dame_de_Livry" title="Abbaye Notre-Dame de Livry">abbaye Notre-Dame de Livry</a>, finit par être essentiellement un catalogue de méthodes pour une méditation très dirigée<sup id="cite_ref-Debongnie_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-Debongnie-6"><span class="cite_crochet">[</span>6<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> qui, observe André Godin, <span class="citation">«&#160;glisse souvent à l’anti-intellectualisme&#160;»</span><sup id="cite_ref-Godin_1-5" class="reference"><a href="#cite_note-Godin-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Chez Mombaer par exemple, chaque <a href="/wiki/Lignes_de_la_main" class="mw-redirect" title="Lignes de la main">ligne de la main</a> et chaque <a href="/wiki/Articulation_(anatomie)" title="Articulation (anatomie)">articulation</a> doivent rappeler des préceptes et être sujets de méditation. Des recueils d'opuscules anonymes comme l’<i><span class="lang-la" lang="la">Hortulus devotionis</span></i> ou la <i>Perle évangélique</i><sup id="cite_ref-Christus_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-Christus-7"><span class="cite_crochet">[</span>7<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, écrite par une personne pieuse vers <a href="/wiki/1463" title="1463">1463</a>, exercent une influence considérable et durable (jusqu'au <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle dans ce dernier cas). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="L'imitation_du_Christ"><span id="L.27imitation_du_Christ"></span>L&#39;imitation du Christ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;veaction=edit&amp;section=8" title="Modifier la section : L&#039;imitation du Christ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;action=edit&amp;section=8" title="Modifier le code source de la section : L&#039;imitation du Christ"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'écrit emblématique de la <i>devotio moderna</i> est <i><a href="/wiki/L%27Imitation_de_J%C3%A9sus-Christ" title="L&#39;Imitation de Jésus-Christ">L'Imitation de Jésus-Christ</a></i><sup id="cite_ref-Godin_1-6" class="reference"><a href="#cite_note-Godin-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La plupart des écrivains de la dévotion moderne ont voulu garder l'anonymat, par souci d'humilité. Aussi l'attribution de l’<i>Imitation de Jésus-Christ</i> est-elle longtemps demeurée problématique. Après avoir été attribuée à <a href="/wiki/Jean_de_Gerson" title="Jean de Gerson">Jean de Gerson</a><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite_crochet">[</span>8<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, il semble qu'elle soit due à un chanoine, <a href="/wiki/Thomas_a_Kempis" title="Thomas a Kempis">Thomas a Kempis</a> (<a href="/wiki/1379" title="1379">1379</a>-<a href="/wiki/1451" title="1451">1451</a>), longtemps maître des <a href="/wiki/Noviciat" title="Noviciat">novices</a> au <a href="/wiki/Monast%C3%A8re" title="Monastère">monastère</a> de Mont-Sainte-Agnès à <a href="/wiki/Zwolle" title="Zwolle">Zwolle</a> (Pays-Bas). L'ouvrage est sans doute achevé vers <a href="/wiki/1427" title="1427">1427</a>. Thomas a Kempis en a rassemblé le contenu et en a été le rédacteur. </p><p>L’<i>Imitation</i> comprend en réalité quatre petits livres séparés&#160;: trois traitent de la vie intérieure en faisant l'apologie du renoncement et l'éloge de la <a href="/wiki/Pauvret%C3%A9" title="Pauvreté">pauvreté</a> qui permet de se rapprocher du <a href="/wiki/J%C3%A9sus_de_Nazareth" title="Jésus de Nazareth">Christ</a> — le thème de l'imitation du Christ y est toutefois secondaire —, la quatrième partie est consacrée à l'<a href="/wiki/Eucharistie" title="Eucharistie">Eucharistie</a>. Le livre s'attache à rendre la vie spirituelle accessible à tous. Il constitue l'un des meilleurs guides spirituels du <a href="/wiki/Moyen_%C3%82ge" title="Moyen Âge">Moyen Âge</a> et symbolise l'idéal nouveau. Son influence sera considérable&#160;: l’<i>Imitation de Jésus Christ</i> devient l'ouvrage le plus lu dans le monde chrétien<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite_crochet">[</span>9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> après la <a href="/wiki/Bible" title="Bible">Bible</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Influence_du_courant_de_la_devotio_moderna">Influence du courant de la <i>devotio moderna</i></h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;veaction=edit&amp;section=9" title="Modifier la section : Influence du courant de la devotio moderna" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;action=edit&amp;section=9" title="Modifier le code source de la section : Influence du courant de la devotio moderna"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone"><span class="mw-valign-text-top noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Fairytale_warning.png" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Fairytale_warning.png/17px-Fairytale_warning.png" decoding="async" width="17" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Fairytale_warning.png/26px-Fairytale_warning.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Fairytale_warning.png/34px-Fairytale_warning.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></span></div><div class="bandeau-cell">Cette section est vide, insuffisamment détaillée ou incomplète. <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:EditPage/Devotio_moderna" title="Spécial:EditPage/Devotio moderna">Votre aide</a> est la bienvenue&#160;! <a href="/wiki/Aide:Comment_modifier_une_page" title="Aide:Comment modifier une page">Comment faire&#160;?</a></div></div> <p>La pratique de la dévotion moderne touche de nombreux <a href="/wiki/Liste_d%27ordres_religieux_catholiques" class="mw-redirect" title="Liste d&#39;ordres religieux catholiques">ordres religieux</a> catholiques. Le <a href="/wiki/Ordre_de_Saint-Beno%C3%AEt" title="Ordre de Saint-Benoît">bénédictin</a> <a href="/w/index.php?title=Garc%C3%ADa_Jim%C3%A9nez_de_Cisneros&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="García Jiménez de Cisneros (page inexistante)">García Jiménez de Cisneros</a>&#160;<a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Garc%C3%ADa_Jim%C3%A9nez_de_Cisneros" class="extiw" title="es:García Jiménez de Cisneros"><span class="indicateur-langue" title="Article en espagnol&#160;: «&#160;García Jiménez de Cisneros&#160;»">(es)</span></a> (<a href="/wiki/1455" title="1455">1455</a>-<a href="/wiki/1510" title="1510">1510</a>), <a href="/wiki/Abb%C3%A9" title="Abbé">abbé</a> du <a href="/wiki/Monast%C3%A8re" title="Monastère">monastère</a> de <a href="/wiki/Montserrat_(montagne)" title="Montserrat (montagne)">Montserrat</a> en <a href="/wiki/Espagne" title="Espagne">Espagne</a>, écrit le premier ensemble d'exercices systématiques<sup id="cite_ref-Cisneros_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-Cisneros-10"><span class="cite_crochet">[</span>10<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La plupart des ordres monastiques et <a href="/wiki/Ordre_mendiant" title="Ordre mendiant">mendiants</a>, surtout les <a href="/wiki/Ordre_des_Fr%C3%A8res_mineurs" title="Ordre des Frères mineurs">franciscains</a>, adoptent la nouvelle spiritualité. </p><p>Elle survit à la <a href="/wiki/R%C3%A9forme_protestante" title="Réforme protestante">Réforme protestante</a> et à la <a href="/wiki/Contre-R%C3%A9forme" title="Contre-Réforme">Contre-Réforme</a> catholique. <a href="/wiki/Martin_Luther" title="Martin Luther">Luther</a><sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite_crochet">[</span>11<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> a eu de l'estime pour elle. <a href="/wiki/Ignace_de_Loyola" title="Ignace de Loyola">Ignace de Loyola</a> a toujours considéré que la lecture de l’<i>Imitation</i> <i>de Jésus Christ</i> avait été déterminante pour ses propres <i><a href="/wiki/Exercices_spirituels" title="Exercices spirituels">Exercices spirituels</a></i><sup id="cite_ref-Rahner_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-Rahner-12"><span class="cite_crochet">[</span>12<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Réaction contre la mystique intellectuelle et abstraite développée au <abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle"><span class="romain">XIV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, cette spiritualité a conduit à un retour à une vision plus affective de la vie chrétienne mais a contribué à creuser le fossé séparant <a href="/wiki/Th%C3%A9ologie" title="Théologie">théologie</a> et <a href="/wiki/Vie_chr%C3%A9tienne" title="Vie chrétienne">vie chrétienne</a>. </p><p>La <i>devotio moderna</i> influença fortement l'<a href="/wiki/%C3%89rasmisme" title="Érasmisme">érasmisme</a>, qui fut favorisé par le pieux <a href="/wiki/Liste_des_souverains_du_Saint-Empire" title="Liste des souverains du Saint-Empire">Empereur</a> <a href="/wiki/Charles_Quint" title="Charles Quint">Charles Quint</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;veaction=edit&amp;section=10" title="Modifier la section : Notes et références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;action=edit&amp;section=10" title="Modifier le code source de la section : Notes et références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small decimal" style=""><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-Godin-1"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Godin_1-0">a</a> <a href="#cite_ref-Godin_1-1">b</a> <a href="#cite_ref-Godin_1-2">c</a> <a href="#cite_ref-Godin_1-3">d</a> <a href="#cite_ref-Godin_1-4">e</a> <a href="#cite_ref-Godin_1-5">f</a> et <a href="#cite_ref-Godin_1-6">g</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Godin2000"><span class="ouvrage" id="André_Godin2000">André Godin, <cite class="italique">Erasme (textes choisis)</cite>, Robert Laffont, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Bouquins&#160;», <time>2000</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782221059166" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782221059166"><span class="nowrap">9782221059166</span></a>)</small>, «&#160;Dictionnaire Érasme&#160;», <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;XCVII et suiv.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Erasme+%28textes+choisis%29&amp;rft.pub=Robert+Laffont&amp;rft.aulast=Godin&amp;rft.aufirst=Andr%C3%A9&amp;rft.date=2000&amp;rft.pages=XCVII+et+suiv.&amp;rft.isbn=9782221059166&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ADevotio+moderna"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.habsburg.net/fr/histoire-et-culture/lexposition-historique/vie-et-oeuvre-de-charles-quint/tradition-et-reveil/"><cite style="font-style:normal;">Auf den Spuren der Habsburger: Tradition et réveil</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">www.habsburg.net</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-12-29" data-sort-value="2020-12-29">29 décembre 2020</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-DHS-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-DHS_3-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Wehrli-Johns2009"><span class="ouvrage" id="Martina_Wehrli-Johns2009">Martina Wehrli-Johns (<abbr class="abbr" title="traduction">trad.</abbr>&#160;Pierre-G. Martin), <cite class="italique">Dictionnaire historique de la Suisse (DHS)</cite>, <time class="nowrap" datetime="2009-04" data-sort-value="2009-04">avril 2009</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://hls-dhs-dss.ch/fr/articles/011417/2009-04-23/">lire en ligne</a>)</small>, «&#160;Devotio moderna&#160;»<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Dictionnaire+historique+de+la+Suisse+%28DHS%29&amp;rft.aulast=Wehrli-Johns&amp;rft.aufirst=Martina&amp;rft.date=2009-04&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ADevotio+moderna"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-Epiney-Burgard-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Epiney-Burgard_4-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Epiney-Burgard1997"><span class="ouvrage" id="Georgette_Epiney-Burgard1997">Georgette Epiney-Burgard, «&#160;<cite style="font-style:normal">Gérard Grote, fondateur de la Dévotion Moderne</cite>&#160;», <i>Revue des sciences religieuses</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;71, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;3,&#8206; <time>1997</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">345-353</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=G%C3%A9rard+Grote%2C+fondateur+de+la+D%C3%A9votion+Moderne&amp;rft.jtitle=Revue+des+sciences+religieuses&amp;rft.issue=3&amp;rft.aulast=Epiney-Burgard&amp;rft.aufirst=Georgette&amp;rft.date=1997&amp;rft.volume=71&amp;rft.pages=345-353&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ADevotio+moderna"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-Boquet-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Boquet_5-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="BoquetNagy2015"><span class="ouvrage" id="Damien_BoquetPiroska_Nagy2015"><a href="/wiki/Damien_Boquet" title="Damien Boquet">Damien Boquet</a> et Piroska Nagy, <cite class="italique">Sensible Moyen Âge: Une histoire des émotions dans l'Occident médiéval</cite>, éd. du Seuil, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;L'univers historique&#160;», <time>2015</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782021304947" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782021304947"><span class="nowrap">9782021304947</span></a>)</small>, «&#160;VIII. La conquête mystique de l'émotion&#160;»<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Sensible+Moyen+%C3%82ge%3A+Une+histoire+des+%C3%A9motions+dans+l%27Occident+m%C3%A9di%C3%A9val&amp;rft.pub=%C3%A9d.+du+Seuil&amp;rft.aulast=Boquet&amp;rft.aufirst=Damien&amp;rft.au=Piroska+Nagy&amp;rft.date=2015&amp;rft.isbn=9782021304947&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ADevotio+moderna"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-Debongnie-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Debongnie_6-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Debongnie1927"><span class="ouvrage" id="P._Debongnie1927">P. Debongnie, <cite class="italique">Jean Mombaer de Bruxelles, abbé de Livry</cite>, Louvain, Libr. universitaire, Uystpruyst, <time>1927</time>, 354&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Jean+Mombaer+de+Bruxelles%2C+abb%C3%A9+de+Livry&amp;rft.place=Louvain&amp;rft.pub=Libr.+universitaire%2C+Uystpruyst&amp;rft.aulast=Debongnie&amp;rft.aufirst=P.&amp;rft.date=1927&amp;rft.tpages=354&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ADevotio+moderna"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-Christus-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Christus_7-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="1999">«&#160;<cite style="font-style:normal">La perle évangélique et Ecrits de Jan van Ruusbroeuc (recension critique)</cite>&#160;», <i>Christus</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;184,&#8206; <time class="nowrap" datetime="1999-10" data-sort-value="1999-10">octobre 1999</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.revue-christus.com/article/la-perle-evangelique-ecrits-iii-1259">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=La+perle+%C3%A9vang%C3%A9lique+et+Ecrits+de+Jan+van+Ruusbroeuc+%28recension+critique%29&amp;rft.jtitle=Christus&amp;rft.issue=184&amp;rft.date=1999-10&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.revue-christus.com%2Farticle%2Fla-perle-evangelique-ecrits-iii-1259&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ADevotio+moderna"></span></span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a> </span><span class="reference-text">Un manuscrit italien de 1460 porte en effet son nom&#160;: cf. <span class="ouvrage" id="Spencer_Smith1842"><span class="ouvrage" id="J._Spencer_Smith1842">J. Spencer Smith, <cite class="italique">Collectanea gersoniana ou recueil d’études de recherches et de correspondances littéraires ayant trait au problème bibliographique de l’origine de «&#160;L’Imitation de Jésus-Christ&#160;»</cite>, Caen, Hardel-Mancel, <time>1842</time>, 334&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Collectanea+gersoniana+ou+recueil+d%E2%80%99%C3%A9tudes+de+recherches+et+de+correspondances+litt%C3%A9raires+ayant+trait+au+probl%C3%A8me+bibliographique+de+l%E2%80%99origine+de+%C2%AB+L%E2%80%99Imitation+de+J%C3%A9sus-Christ+%C2%BB&amp;rft.place=Caen&amp;rft.pub=Hardel-Mancel&amp;rft.au=J.+Spencer+Smith&amp;rft.date=1842&amp;rft.tpages=334&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ADevotio+moderna"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="DelaveauSordet2012"><span class="ouvrage" id="Martine_DelaveauYann_Sordet2012">Martine Delaveau et Yann Sordet, <cite class="italique">Un succès de librairie européen&#160;: l'Imitatio Christi (1470-1850)</cite>, Paris, Éditions des Cendres &amp; Bibliothèque Mazarine, <time>2012</time>, 194&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, ill. en coul. <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/979-10-90853-01-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/979-10-90853-01-0"><span class="nowrap">979-10-90853-01-0</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Un+succ%C3%A8s+de+librairie+europ%C3%A9en+%3A+l%27Imitatio+Christi+%281470-1850%29&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=%C3%89ditions+des+Cendres+%26+Biblioth%C3%A8que+Mazarine&amp;rft.aulast=Delaveau&amp;rft.aufirst=Martine&amp;rft.au=Yann+Sordet&amp;rft.date=2012&amp;rft.tpages=194&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ADevotio+moderna"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-Cisneros-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Cisneros_10-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Rodriguez-Grahit1957"><span class="ouvrage" id="I._Rodriguez-Grahit1957">I. Rodriguez-Grahit, «&#160;<cite style="font-style:normal">La <i>Devotio moderna</i> en Espagne et l'influence française</cite>&#160;», <i>Bibliothèque d'Humanisme et Renaissance</i>, Librairie Droz, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;19, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;3,&#8206; <time>1957</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">489-495</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=La+%27%27Devotio+moderna%27%27+en+Espagne+et+l%27influence+fran%C3%A7aise&amp;rft.jtitle=Biblioth%C3%A8que+d%27Humanisme+et+Renaissance&amp;rft.issue=3&amp;rft.aulast=Rodriguez-Grahit&amp;rft.aufirst=I.&amp;rft.date=1957&amp;rft.volume=19&amp;rft.pages=489-495&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ADevotio+moderna"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a> </span><span class="reference-text">Annick Sibué, <i>Luther et la réforme protestante</i>, Eyrolles, coll. «&#160;Eyrolles Pratique&#160;», 2011, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;15-17.</span> </li> <li id="cite_note-Rahner-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Rahner_12-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Rahner1989"><span class="ouvrage" id="Hugo_Rahner1989">Hugo Rahner, <cite class="italique">La genèse des Exercices</cite>, Paris, Desclée de Brouwer, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Christus&#160;», <time>1989</time> (<abbr class="abbr" title="réimpression">réimpr.</abbr>&#160;1992) <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2220030741" title="Spécial:Ouvrages de référence/2220030741"><span class="nowrap">2220030741</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;38<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=La+gen%C3%A8se+des+Exercices&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Descl%C3%A9e+de+Brouwer&amp;rft.aulast=Rahner&amp;rft.aufirst=Hugo&amp;rft.date=1989&amp;rft.pages=38&amp;rft.isbn=2220030741&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ADevotio+moderna"></span></span></span>.</span> </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Voir_aussi">Voir aussi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;veaction=edit&amp;section=11" title="Modifier la section : Voir aussi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;action=edit&amp;section=11" title="Modifier le code source de la section : Voir aussi"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Articles_connexes">Articles connexes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;veaction=edit&amp;section=12" title="Modifier la section : Articles connexes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;action=edit&amp;section=12" title="Modifier le code source de la section : Articles connexes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Mystique" title="Mystique">Mystique</a>, <a href="/wiki/Mystique#Mystique_chrétienne" title="Mystique">Mystique chrétienne</a>, <a href="/wiki/Mystique_rh%C3%A9nane" title="Mystique rhénane">Mystique rhénane</a></li> <li><a href="/wiki/Abandon_(spiritualit%C3%A9)" title="Abandon (spiritualité)">Abandon (spiritualité)</a>, <a href="/wiki/Mariage_mystique" title="Mariage mystique">Mariage mystique</a> (<i>unio mystica</i>)</li> <li><a href="/wiki/%C3%89rasmisme" title="Érasmisme">Érasmisme</a></li> <li><a href="/wiki/Ludolphe_le_Chartreux" title="Ludolphe le Chartreux">Ludolphe le Chartreux</a> (1300-1378), frère dominicain, moine chartreux, <i><a href="/wiki/La_Grande_Vie_de_J%C3%A9sus-Christ" title="La Grande Vie de Jésus-Christ">La Grande Vie de Jésus-Christ</a></i> (vers 1330-1350)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Johannes_Brinckerinck&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Johannes Brinckerinck (page inexistante)">Johannes Brinckerinck</a>&#160;<a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Johannes_Brinckerinck" class="extiw" title="nl:Johannes Brinckerinck"><span class="indicateur-langue" title="Article en néerlandais&#160;: «&#160;Johannes Brinckerinck&#160;»">(nl)</span></a> (1359-1419)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Gerard_Zerbolt_de_Zutphen&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Gerard Zerbolt de Zutphen (page inexistante)">Gerard Zerbolt de Zutphen</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Gerard_Zerbolt_of_Zutphen" class="extiw" title="en:Gerard Zerbolt of Zutphen"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;Gerard Zerbolt of Zutphen&#160;»">(en)</span></a> (1367-1398)</li> <li><i><a href="/wiki/L%27Imitation_de_J%C3%A9sus-Christ" title="L&#39;Imitation de Jésus-Christ">L'Imitation de Jésus-Christ</a></i> (vers 1400) de <a href="/wiki/Thomas_a_Kempis" title="Thomas a Kempis">Thomas a Kempis</a> (1380-1471)</li> <li>Johann Vos van Heusden (1391-1424)</li> <li><i><a href="/wiki/Speculum_humanae_salvationis" title="Speculum humanae salvationis">Speculum humanae salvationis</a></i> (vers 1420, <i>Miroir du salut humain</i>)</li> <li><a href="/wiki/Denys_le_Chartreux" title="Denys le Chartreux">Denys le Chartreux</a> (1402-1471)</li> <li><a href="/wiki/Jan_Mombaer" title="Jan Mombaer">Jan Mombaer</a> (1460-1501), <i>Rosetum exercitiorum spiritualium et sacrarum meditationum</i> (1494, <i>Rosier d'exercices spirituels et de méditations sacrées</i>)</li> <li><i><a href="/wiki/Exercices_spirituels" title="Exercices spirituels">Exercices spirituels</a></i> (1548) d'<a href="/wiki/Ignace_de_Loyola" title="Ignace de Loyola">Ignace de Loyola</a> (1491-1556)</li> <li><i><a href="/wiki/Grande_Passion" title="Grande Passion">Grande Passion</a></i></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bibliographie">Bibliographie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;veaction=edit&amp;section=13" title="Modifier la section : Bibliographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;action=edit&amp;section=13" title="Modifier le code source de la section : Bibliographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><i><a href="/wiki/L%27Imitation_de_J%C3%A9sus-Christ" title="L&#39;Imitation de Jésus-Christ">L'Imitation de Jésus-Christ</a></i> (attribué à <a href="/wiki/Thomas_a_Kempis" title="Thomas a Kempis">Thomas a Kempis</a>), L. Baudry (éd.), 1950.</li> <li><span class="ouvrage" id="Vannier2017"><span class="ouvrage" id="Marie-Anne_Vannier2017">Marie-Anne Vannier (<abbr class="abbr" title="directeur de publication">dir.</abbr>), <cite class="italique">Mystique rhénane et Devotio moderna&#160;: Spiritualité</cite>, Paris, Beauchesne, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Nouvelle revue théologique&#160;», <time>2017</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-7010-2259-8" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-7010-2259-8"><span class="nowrap">978-2-7010-2259-8</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Mystique+rh%C3%A9nane+et+Devotio+moderna&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Beauchesne&amp;rft.stitle=Spiritualit%C3%A9&amp;rft.aulast=Vannier&amp;rft.aufirst=Marie-Anne&amp;rft.date=2017&amp;rft.isbn=978-2-7010-2259-8&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ADevotio+moderna"></span></span></span></li> <li><i>La Dévotion moderne dans les pays bourguignons et rhénans, des origines à la fin du <abbr class="abbr" title="16ᵉ siècle"><span class="romain">XVI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</i>, Publications du Centre européen d'études bourguignonnes, 29, Neuchâtel, 1989.</li> <li>Louis Bouyer, Jean Leclerc et François Vandenbroucke, <i>La Spiritualité au Moyen Âge</i>, Paris, Aubier, 1961 («&#160;Histoire de la spiritualité chrétienne&#160;», 2).</li> <li>Pierre Debongnie, «&#160;Dévotion moderne&#160;», in <i><a href="/wiki/Dictionnaire_de_spiritualit%C3%A9" title="Dictionnaire de spiritualité">Dictionnaire de spiritualité</a></i>, t. 3, Paris, Beauchesne, 1957, col. 727-747.</li> <li><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> R. Post, <i><span class="lang-en" lang="en">The Modern Devotio</span></i>, Leyde, 1968.</li> <li><a href="/wiki/Francis_Rapp" title="Francis Rapp">Francis Rapp</a>, <i>L'Église et la vie religieuse en Occident à la fin du Moyen Âge</i>, Paris, PUF, 1971 («&#160;Nouvelle Clio&#160;»), <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;226-248.</li></ul> <div class="navbox-container" style="clear:both;"> <table class="navbox collapsible noprint autocollapse" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="2" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Philosophie_m%C3%A9di%C3%A9vale" title="Modèle:Palette Philosophie médiévale"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a>&#160;· <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Philosophie_m%C3%A9di%C3%A9vale&amp;action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%"><a href="/wiki/Philosophie_m%C3%A9di%C3%A9vale" title="Philosophie médiévale">Philosophie médiévale</a></div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Écoles, courants et doctrines</th> <td class="navbox-list" style="text-align:left;;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Augustinisme" title="Augustinisme">Augustinisme</a></li> <li><a href="/wiki/Averro%C3%AFsme" title="Averroïsme">Averroïsme</a></li> <li><a href="/wiki/Avicennisme" title="Avicennisme">Avicennisme</a></li> <li><a href="/wiki/B%C3%A9guine" title="Béguine">Béguines</a></li> <li><a href="/wiki/Conceptualisme" title="Conceptualisme">Conceptualisme</a></li> <li><i><a class="mw-selflink selflink">Devotio moderna</a></i></li> <li><a href="/wiki/%C3%89cole_de_Chartres" title="École de Chartres">École de Chartres</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89cole_de_Salamanque" title="École de Salamanque">École de Salamanque</a></li> <li><a href="/wiki/Herm%C3%A9tisme" title="Hermétisme">Hermétisme</a></li> <li><a href="/wiki/Mystique" title="Mystique">Mysticisme</a></li> <li><a href="/wiki/Mystique_rh%C3%A9nane" title="Mystique rhénane">Mystique rhénane</a></li> <li><a href="/wiki/Nominalisme" title="Nominalisme">Nominalisme</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89cole_p%C3%A9ripat%C3%A9ticienne" title="École péripatéticienne">Péripatétisme</a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%A9alisme_(philosophie)" title="Réalisme (philosophie)">Réalisme</a></li> <li><a href="/wiki/Scolastique" title="Scolastique">Scolastique</a></li> <li><a href="/wiki/Scotisme" title="Scotisme">Scotisme</a></li> <li><a href="/wiki/Thomisme" title="Thomisme">Thomisme</a></li> <li><a href="/wiki/Universaux" title="Universaux">Universaux</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Auteurs</th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Pierre_Ab%C3%A9lard" title="Pierre Abélard">Abélard</a></li> <li><a href="/wiki/Alain_de_Lille" title="Alain de Lille">Alain de Lille</a></li> <li><a href="/wiki/Isaac_Albalag" title="Isaac Albalag">Isaac Albalag</a></li> <li><a href="/wiki/Albert_de_Saxe_(philosophe)" title="Albert de Saxe (philosophe)">Albert de Saxe</a></li> <li><a href="/wiki/Albert_le_Grand" title="Albert le Grand">Albert le Grand</a></li> <li><a href="/wiki/Al-Biruni" title="Al-Biruni">Al-Biruni</a></li> <li><a href="/wiki/Al-F%C3%A2r%C3%A2b%C3%AE" title="Al-Fârâbî">Al-Farabi</a></li> <li><a href="/wiki/Al-Kindi" title="Al-Kindi">Al-Kindi</a></li> <li><a href="/wiki/Anselme_de_Cantorb%C3%A9ry" title="Anselme de Cantorbéry">Anselme</a></li> <li><a href="/wiki/Augustin_d%27Hippone" title="Augustin d&#39;Hippone">Augustin d'Hippone</a></li> <li><a href="/wiki/Averro%C3%A8s" title="Averroès">Averroès</a></li> <li><a href="/wiki/Avicenne" title="Avicenne">Avicenne</a></li> <li><a href="/wiki/Roger_Bacon" title="Roger Bacon">Roger Bacon</a></li> <li><a href="/wiki/Bo%C3%A8ce" title="Boèce">Boèce</a></li> <li><a href="/wiki/Bonaventure_de_Bagnoregio" title="Bonaventure de Bagnoregio">Bonaventure</a></li> <li><a href="/wiki/Jean_Buridan" title="Jean Buridan">Buridan</a></li> <li><a href="/wiki/Pierre_Crockaert" title="Pierre Crockaert">Crockaert</a></li> <li><a href="/wiki/Jean_Duns_Scot" title="Jean Duns Scot">Duns Scot</a></li> <li><a href="/wiki/Gaunilon" title="Gaunilon">Gaunilon</a></li> <li><a href="/wiki/Godefroy_de_Saint-Victor" title="Godefroy de Saint-Victor">Godefroy de Saint-Victor</a></li> <li><a href="/wiki/Gottschalk_d%27Orbais" title="Gottschalk d&#39;Orbais">Gottschalk d'Orbais</a></li> <li><a href="/wiki/Gr%C3%A9goire_de_Rimini" title="Grégoire de Rimini">Grégoire de Rimini</a></li> <li><a href="/wiki/Guillaume_d%27Ockham" title="Guillaume d&#39;Ockham">Guillaume d'Ockham</a></li> <li><a href="/wiki/Henri_de_Gand" title="Henri de Gand">Henri de Gand</a></li> <li><a href="/wiki/Hugues_de_Saint-Victor" title="Hugues de Saint-Victor">Hugues de Saint-Victor</a></li> <li><a href="/wiki/Ibn_Arabi" title="Ibn Arabi">Ibn Arabi</a></li> <li><a href="/wiki/Salomon_ibn_Gabirol" title="Salomon ibn Gabirol">Ibn Gabirol</a></li> <li><a href="/wiki/Ibn_Khaldoun" title="Ibn Khaldoun">Ibn Khaldoun</a></li> <li><a href="/wiki/Jacques_de_Viterbe" title="Jacques de Viterbe">Jacques de Viterbe</a></li> <li><a href="/wiki/Jean_de_Jandun" title="Jean de Jandun">Jean de Jandun</a></li> <li><a href="/wiki/Jean_Scot_%C3%89rig%C3%A8ne" title="Jean Scot Érigène">Jean Scot Érigène</a></li> <li><a href="/wiki/Joachim_de_Flore" title="Joachim de Flore">Joachim de Flore</a></li> <li><a href="/wiki/Mo%C3%AFse_Ma%C3%AFmonide" title="Moïse Maïmonide">Maïmonide</a></li> <li><a href="/wiki/Ma%C3%AEtre_Eckhart" title="Maître Eckhart">Maître Eckhart</a></li> <li><a href="/wiki/Bartolomeo_Mastri" title="Bartolomeo Mastri">Bartolomeo Mastri</a></li> <li><a href="/wiki/Nicolas_de_Cues" title="Nicolas de Cues">Nicolas de Cues</a></li> <li><a href="/wiki/Pseudo-Denys_l%27Ar%C3%A9opagite" title="Pseudo-Denys l&#39;Aréopagite">Pseudo-Denys l'Aréopagite</a></li> <li><a href="/wiki/Raymond_Lulle" title="Raymond Lulle">Raymond Lulle</a></li> <li><a href="/wiki/Richard_de_Mediavilla" title="Richard de Mediavilla">Richard de Mediavilla</a></li> <li><a href="/wiki/Richard_de_Saint-Victor" title="Richard de Saint-Victor">Richard de Saint-Victor</a></li> <li><a href="/wiki/Thomas_d%27Aquin" title="Thomas d&#39;Aquin">Thomas d'Aquin</a></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table> </div> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Christianisme" title="Portail du christianisme"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Latin_Cross.svg/17px-Latin_Cross.svg.png" decoding="async" width="17" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Latin_Cross.svg/25px-Latin_Cross.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Latin_Cross.svg/33px-Latin_Cross.svg.png 2x" data-file-width="280" data-file-height="400" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Christianisme" title="Portail:Christianisme">Portail du christianisme</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Catholicisme" title="Portail du catholicisme"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/IHS-monogram-Jesus-medievalesque.svg/28px-IHS-monogram-Jesus-medievalesque.svg.png" decoding="async" width="28" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/IHS-monogram-Jesus-medievalesque.svg/42px-IHS-monogram-Jesus-medievalesque.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/IHS-monogram-Jesus-medievalesque.svg/55px-IHS-monogram-Jesus-medievalesque.svg.png 2x" data-file-width="692" data-file-height="600" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Catholicisme" title="Portail:Catholicisme">Portail du catholicisme</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Linguistique" title="Portail de la linguistique"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Logo_language.svg/24px-Logo_language.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Logo_language.svg/36px-Logo_language.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Logo_language.svg/48px-Logo_language.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Linguistique" title="Portail:Linguistique">Portail de la linguistique</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐758f6f7dcb‐cs448 Cached time: 20250207111418 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.308 seconds Real time usage: 0.421 seconds Preprocessor visited node count: 2898/1000000 Post‐expand include size: 53809/2097152 bytes Template argument size: 5980/2097152 bytes Highest expansion depth: 12/100 Expensive parser function count: 4/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 16517/5000000 bytes Lua time usage: 0.123/10.000 seconds Lua memory usage: 4565985/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 327.266 1 -total 29.12% 95.300 1 Modèle:Références 19.94% 65.245 1 Modèle:Portail 18.18% 59.511 8 Modèle:Ouvrage 13.80% 45.154 1 Modèle:Titre_en_italique 8.18% 26.759 1 Modèle:Catégorisation_badges 7.93% 25.959 2 Modèle:Code_langue_2 7.76% 25.389 1 Modèle:Suivi_des_biographies 6.64% 21.737 1 Modèle:... 5.69% 18.631 4 Modèle:Lien --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:810669:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250207111418 and revision id 222286258. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&amp;type=1x1&amp;usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de «&#160;<a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;oldid=222286258">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;oldid=222286258</a>&#160;».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Devotio_moderna" title="Catégorie:Devotio moderna">Devotio moderna</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Locution_ou_expression_latine" title="Catégorie:Locution ou expression latine">Locution ou expression latine</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Histoire_de_la_province_d%27Overijssel" title="Catégorie:Histoire de la province d&#039;Overijssel">Histoire de la province d'Overijssel</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Religion_%C3%A0_Deventer" title="Catégorie:Religion à Deventer">Religion à Deventer</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Mystique" title="Catégorie:Mystique">Mystique</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Spiritualit%C3%A9" title="Catégorie:Spiritualité">Spiritualité</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_contenant_un_appel_%C3%A0_traduction_en_allemand" title="Catégorie:Article contenant un appel à traduction en allemand">Article contenant un appel à traduction en allemand</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_avec_une_section_vide_ou_incompl%C3%A8te" title="Catégorie:Article avec une section vide ou incomplète">Article avec une section vide ou incomplète</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_contenant_un_appel_%C3%A0_traduction_en_espagnol" title="Catégorie:Article contenant un appel à traduction en espagnol">Article contenant un appel à traduction en espagnol</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_contenant_un_appel_%C3%A0_traduction_en_n%C3%A9erlandais" title="Catégorie:Article contenant un appel à traduction en néerlandais">Article contenant un appel à traduction en néerlandais</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_contenant_un_appel_%C3%A0_traduction_en_anglais" title="Catégorie:Article contenant un appel à traduction en anglais">Article contenant un appel à traduction en anglais</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Christianisme/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Christianisme/Articles liés">Portail:Christianisme/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Religions_et_croyances/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Religions et croyances/Articles liés">Portail:Religions et croyances/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Catholicisme/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Catholicisme/Articles liés">Portail:Catholicisme/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Linguistique/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Linguistique/Articles liés">Portail:Linguistique/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Langues/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Langues/Articles liés">Portail:Langues/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Sciences_humaines_et_sociales/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Sciences humaines et sociales/Articles liés">Portail:Sciences humaines et sociales/Articles liés</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 21 janvier 2025 à 17:47.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a>&#160;: les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a>&#160;; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/Devotio_moderna" title="Spécial:Citer/Devotio moderna">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Devotio_moderna&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><i><span lang="la">Devotio moderna</span></i></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>29 langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.canary-65fc49c544-ztvkv","wgBackendResponseTime":135,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.308","walltime":"0.421","ppvisitednodes":{"value":2898,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":53809,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":5980,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":12,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":4,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":16517,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 327.266 1 -total"," 29.12% 95.300 1 Modèle:Références"," 19.94% 65.245 1 Modèle:Portail"," 18.18% 59.511 8 Modèle:Ouvrage"," 13.80% 45.154 1 Modèle:Titre_en_italique"," 8.18% 26.759 1 Modèle:Catégorisation_badges"," 7.93% 25.959 2 Modèle:Code_langue_2"," 7.76% 25.389 1 Modèle:Suivi_des_biographies"," 6.64% 21.737 1 Modèle:..."," 5.69% 18.631 4 Modèle:Lien"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.123","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":4565985,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-758f6f7dcb-cs448","timestamp":"20250207111418","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Devotio moderna","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/Devotio_moderna","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q756170","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q756170","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-05-21T21:07:21Z","dateModified":"2025-01-21T16:47:13Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/4\/40\/Hans_Memling_052.jpg","headline":"mouvement de renouveau chr\u00e9tien d'Europe du nord-ouest"}</script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10