CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="fa" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>عثمان دن فودیو - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )fawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":[ "0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9\t%","۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹\t٪"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ژانویه","فوریه","مارس","آوریل","مه","ژوئن","ژوئیه","اوت","سپتامبر","اکتبر","نوامبر","دسامبر"],"wgRequestId":"2c679041-1e6c-4898-b199-2fb56279a073","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"عثمان_دن_فودیو","wgTitle":"عثمان دن فودیو","wgCurRevisionId":40504170,"wgRevisionId":40504170,"wgArticleId":3515453,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["بدون تصویر محلی ولی وجود تصویر در ویکی‌داده","اشاعره","اهالی نیجریه در سده ۱۸ (میلادی)","اهالی نیجریه در سده ۱۹ (میلادی)","تاریخ اسلام","درگذشتگان ۱۸۱۷ (میلادی)", "دودمان‌های پادشاهی نیجریه","رهبران مذهبی صوفی اهل نیجریه","زادگان ۱۷۵۴ (میلادی)","سلطان‌های سوکوتو","فیلسوفان اهل نیجریه","قانون‌گذاران سده ۱۹ (میلادی) در آفریقا","مردمان فولانی","میسیونرهای مسلمان","نویسندگان اهل نیجریه","نویسندگان عربی سده ۱۸ (میلادی)","نویسندگان عربی سده ۱۹ (میلادی)","نویسندگان عرب‌زبان","حکم‌رانان سده ۱۹ (میلادی) در آفریقا"],"wgPageViewLanguage":"fa","wgPageContentLanguage":"fa","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"عثمان_دن_فودیو","wgRelevantArticleId":3515453,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{ "status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fa","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"fa"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":7000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q380452","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles": "ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools","ext.gadget.EasyNewSection","ext.gadget.signit","ext.gadget.decodesummary","ext.gadget.Watchlist","ext.gadget.switcher","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns" ,"ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=ext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fa&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d1/Sokoto_caliphate.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="722"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Sokoto_caliphate.png/800px-Sokoto_caliphate.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="481"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Sokoto_caliphate.png/640px-Sokoto_caliphate.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="385"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="عثمان دن فودیو - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fa.m.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="ویرایش" href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ویکی‌پدیا (fa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="خوراک اتم برای ویکی‌پدیا" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-عثمان_دن_فودیو rootpage-عثمان_دن_فودیو skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">پرش به محتوا</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="منوی اصلی" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">منوی اصلی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">منوی اصلی</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> بازدید محتوا </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" title="مشاهدهٔ صفحهٔ اصلی [z]" accesskey="z"><span>صفحهٔ اصلی</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یافتن اطلاعات پس‌زمینه پیرامون رویدادهای کنونی"><span>رویدادهای کنونی</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="آوردن یک صفحهٔ تصادفی [x]" accesskey="x"><span>مقالهٔ تصادفی</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-collaboration" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-collaboration" > <div class="vector-menu-heading"> همکاری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="فهرستی از تغییرات اخیر ویکی [r]" accesskey="r"><span>تغییرات اخیر</span></a></li><li id="n-cooperateing" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C"><span>ویکی‌نویس شوید!</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="مکانی برای دریافتن"><span>راهنما</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%A7"><span>تماس با ویکی‌پدیا</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ویکی‌پدیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" style="width: 6em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="دانشنامهٔ آزاد" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fa.svg" width="72" height="18" style="width: 4.5em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>جستجو</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکی‌پدیا" aria-label="جستجو در ویکی‌پدیا" autocapitalize="sentences" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="ابزارهای شخصی"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="تغییر ظاهر اندازهٔ قلم، عرض و رنگ صفحه" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ظاهر" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ظاهر</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa" class=""><span>کمک مالی</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86+%D8%AF%D9%86+%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است." class=""><span>ایجاد حساب</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86+%D8%AF%D9%86+%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o" class=""><span>ورود</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="گزینه‌های بیشتر" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارهای شخصی" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ابزارهای شخصی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="منوی کاربری" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa"><span>کمک مالی</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86+%D8%AF%D9%86+%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ایجاد حساب</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86+%D8%AF%D9%86+%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>ورود</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> صفحه‌هایی برای ویرایشگرانی که از سامانه خارج شدند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87" aria-label="دربارهٔ ویرایش‌کردن بیشتر بدانید"><span>بیشتر بدانید</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86" title="فهرست ویرایش‌ها انجام شده از این نشانی آی‌پی [y]" accesskey="y"><span>مشارکت‌ها</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D9%85%D9%86" title="بحث پیرامون ویرایش‌های این نشانی آی‌پی [n]" accesskey="n"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="فهرست" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">فهرست</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">نهفتن</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">بخش آغازین</div> </a> </li> <li id="toc-آغاز_زندگی_و_تحصیلات" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#آغاز_زندگی_و_تحصیلات"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>آغاز زندگی و تحصیلات</span> </div> </a> <ul id="toc-آغاز_زندگی_و_تحصیلات-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-رهبری_سیاسی_و_مذهبی_و_تأسیس_خلافت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#رهبری_سیاسی_و_مذهبی_و_تأسیس_خلافت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲</span> <span>رهبری سیاسی و مذهبی و تأسیس خلافت</span> </div> </a> <ul id="toc-رهبری_سیاسی_و_مذهبی_و_تأسیس_خلافت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جهاد_و_پایان_زندگی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#جهاد_و_پایان_زندگی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳</span> <span>جهاد و پایان زندگی</span> </div> </a> <ul id="toc-جهاد_و_پایان_زندگی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منابع" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴</span> <span>منابع</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تغییر وضعیت فهرست محتویات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">عثمان دن فودیو</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="به مقاله‌ای به یک زبان دیگر بروید. به ۳۱ زبان در دسترس است." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-31" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">۳۱ زبان</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%D9%8A" title="عثمان بن فودي–عربی" lang="ar" hreflang="ar" data-title="عثمان بن فودي" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="عربی" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88" title="عثمان دن فودیو–South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="عثمان دن فودیو" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AB%E0%A7%8B%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%93" title="উসমান দান ফোদিও–بنگالی" lang="bn" hreflang="bn" data-title="উসমান দান ফোদিও" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="بنگالی" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Osman_Dan_Fodio" title="Osman Dan Fodio–کاتالان" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Osman Dan Fodio" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="کاتالان" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Usman_dan_Fodio" title="Usman dan Fodio–چکی" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Usman dan Fodio" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="چکی" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Usman_dan_Fodio" title="Usman dan Fodio–آلمانی" lang="de" hreflang="de" data-title="Usman dan Fodio" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="آلمانی" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Usman_dan_Fodio" title="Usman dan Fodio–انگلیسی" lang="en" hreflang="en" data-title="Usman dan Fodio" data-language-autonym="English" data-language-local-name="انگلیسی" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Usman_dan_Fodio" title="Usman dan Fodio–اسپرانتو" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Usman dan Fodio" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="اسپرانتو" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Usman_dan_Fodio" title="Usman dan Fodio–اسپانیایی" lang="es" hreflang="es" data-title="Usman dan Fodio" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="اسپانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Usman_dan_Fodio" title="Usman dan Fodio–باسکی" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Usman dan Fodio" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="باسکی" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ff mw-list-item"><a href="https://ff.wikipedia.org/wiki/Sayku_Usmaan_%C6%81ii_Fooduye" title="Sayku Usmaan Ɓii Fooduye–فولانی" lang="ff" hreflang="ff" data-title="Sayku Usmaan Ɓii Fooduye" data-language-autonym="Fulfulde" data-language-local-name="فولانی" class="interlanguage-link-target"><span>Fulfulde</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Usman_dan_Fodio" title="Usman dan Fodio–فنلاندی" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Usman dan Fodio" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="فنلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Ousman_dan_Fodio" title="Ousman dan Fodio–فرانسوی" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Ousman dan Fodio" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="فرانسوی" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Usman_dan_Fodio" title="Usman dan Fodio–گالیسیایی" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Usman dan Fodio" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="گالیسیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Usman_Dan_Fodiyo" title="Usman Dan Fodiyo–هوسایی" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Usman Dan Fodiyo" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="هوسایی" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Usman_dan_Fodio" title="Usman dan Fodio–اندونزیایی" lang="id" hreflang="id" data-title="Usman dan Fodio" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="اندونزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Usman_dan_Fodio" title="Usman dan Fodio–ایتالیایی" lang="it" hreflang="it" data-title="Usman dan Fodio" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ایتالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%A6%E3%82%B9%E3%83%9E%E3%83%B3%E3%83%BB%E3%83%80%E3%83%B3%E3%83%BB%E3%83%95%E3%82%A9%E3%83%87%E3%82%A3%E3%82%AA" title="ウスマン・ダン・フォディオ–ژاپنی" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ウスマン・ダン・フォディオ" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ژاپنی" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%89%E0%B4%B8%E0%B5%8D%E0%B4%AE%E0%B4%BE%E0%B5%BB_%E0%B4%A1%E0%B4%BE%E0%B5%BB_%E0%B4%AB%E0%B5%8B%E0%B4%A6%E0%B4%BF%E0%B4%AF%E0%B5%8B" title="ഉസ്മാൻ ഡാൻ ഫോദിയോ–مالایالامی" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ഉസ്മാൻ ഡാൻ ഫോദിയോ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="مالایالامی" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Usman_dan_Fodio" title="Usman dan Fodio–هلندی" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Usman dan Fodio" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="هلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Usman_dan_Fodio" title="Usman dan Fodio–نروژی بوک‌مُل" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Usman dan Fodio" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="نروژی بوک‌مُل" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Usman_dan_Fodio" title="Usman dan Fodio–پامپانگایی" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Usman dan Fodio" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="پامپانگایی" class="interlanguage-link-target"><span>Kapampangan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Usman_dan_Fodio" title="Usman dan Fodio–لهستانی" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Usman dan Fodio" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="لهستانی" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88" title="عثمان دان فودیو–پنجابی" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="عثمان دان فودیو" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Usm%C3%A3_d%C3%A3_Fodio" title="Usmã dã Fodio–پرتغالی" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Usmã dã Fodio" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="پرتغالی" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D1%81%D0%BC%D0%B0%D0%BD_%D0%B4%D0%B0%D0%BD_%D0%A4%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D0%BE" title="Осман дан Фодио–روسی" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Осман дан Фодио" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="روسی" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%D9%8A%D9%88" title="عثمان دان فوديو–سندی" lang="sd" hreflang="sd" data-title="عثمان دان فوديو" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="سندی" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D1%81%D0%BC%D0%B0%D0%BD_%D0%B4%D0%B0%D0%BD_%D0%A4%D0%BE%D0%B4%D1%96%D0%BE" title="Усман дан Фодіо–اوکراینی" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Усман дан Фодіо" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="اوکراینی" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88" title="عثمان دان فودیو–اردو" lang="ur" hreflang="ur" data-title="عثمان دان فودیو" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="اردو" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/Usman_dan_Fodio" title="Usman dan Fodio–یوروبایی" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Usman dan Fodio" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="یوروبایی" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%A5%A5%E6%96%AF%E6%9B%BC%C2%B7%E4%B8%B9%C2%B7%E7%A6%8F%E8%BF%AA%E5%A5%A5" title="奥斯曼·丹·福迪奥–چینی" lang="zh" hreflang="zh" data-title="奥斯曼·丹·福迪奥" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="چینی" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q380452#sitelinks-wikipedia" title="ویرایش پیوندهای بین‌زبانی" class="wbc-editpage">ویرایش پیوندها</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="فضاهای نام"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88" title="دیدن صفحهٔ محتویات [c]" accesskey="c"><span>مقاله</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB:%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88" rel="discussion" title="گفتگو پیرامون محتوای صفحه [t]" accesskey="t"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر گونهٔ زبان" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">فارسی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="بازدیدها"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88&action=history" title="نسخه‌های پیشین این صفحه [h]" accesskey="h"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارها" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ابزارها</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ابزارها</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="گزینه‌های بیشتر" > <div class="vector-menu-heading"> عمل‌ها </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88&action=history"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عمومی </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88" title="فهرست همهٔ صفحه‌هایی که به این صفحه پیوند می‌دهند [j]" accesskey="j"><span>پیوندها به این صفحه</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88" rel="nofollow" title="تغییرات اخیر صفحه‌هایی که این صفحه به آن‌ها پیوند دارد [k]" accesskey="k"><span>تغییرات مرتبط</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/ویکی‌پدیا:بارگذاری" title="بارگذاری تصاویر و پرونده‌های دیگر [u]" accesskey="u"><span>بارگذاری پرونده</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87" title="فهرستی از همهٔ صفحه‌های ویژه [q]" accesskey="q"><span>صفحه‌های ویژه</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88&oldid=40504170" title="پیوند پایدار به این نسخه از این صفحه"><span>پیوند پایدار</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88&action=info" title="اطلاعات بیشتر دربارهٔ این صفحه"><span>اطلاعات صفحه</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF&page=%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88&id=40504170&wpFormIdentifier=titleform" title="اطلاعات در خصوص چگونگی یادکرد این صفحه"><span>یادکرد این صفحه</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25B9%25D8%25AB%25D9%2585%25D8%25A7%25D9%2586_%25D8%25AF%25D9%2586_%25D9%2581%25D9%2588%25D8%25AF%25DB%258C%25D9%2588"><span>دریافت نشانی کوتاه‌شده</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25B9%25D8%25AB%25D9%2585%25D8%25A7%25D9%2586_%25D8%25AF%25D9%2586_%25D9%2581%25D9%2588%25D8%25AF%25DB%258C%25D9%2588"><span>بارگیری کد QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> نسخه‌برداری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:DownloadAsPdf&page=%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88&action=show-download-screen"><span>بارگیری به‌صورت PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88&printable=yes" title="نسخهٔ قابل چاپ این صفحه [p]" accesskey="p"><span>نسخهٔ قابل چاپ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> در پروژه‌های دیگر </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q380452" title="پیوند به آیتم متصل‌شدۀ مخزن داده‌ها [g]" accesskey="g"><span>آیتم ویکی‌داده</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ظاهر</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">نهفتن</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="fa" dir="rtl"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35359648">.mw-parser-output .infobox-subbox{padding:0;border:none;margin:-3px;width:auto;min-width:100%;font-size:100%;clear:none;float:none;background-color:transparent}.mw-parser-output .infobox-3cols-child{margin:auto}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-header,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-subheader,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-above,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-title,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-image,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-full-data,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-below{text-align:center}</style><table class="infobox vcard"><tbody><tr><th colspan="2" class="infobox-above fn" style="background-color: #cbe; font-size: 125%">عثمان دن فودیو</th></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-subheader"><i>عثمان دن فودیو</i> </td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">سلطنت</th><td class="infobox-data">۱۸۰۳–۱۸۱۵</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="تاج‌گذاری">تاج‌گذاری</a></th><td class="infobox-data"><a href="/w/index.php?title=Gudu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gudu (صفحه وجود ندارد)">Gudu</a>, ژوئن ۱۸۰۳</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">جانشین</th><td class="infobox-data"><i>نواحی شرقی (<a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%DA%A9%D9%88%D8%AA%D9%88" title="سوکوتو">سوکوتو</a>)</i>:<br />محمد بلو، پسر.<br /><i>نواحی غربی (<a href="/w/index.php?title=Gwandu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gwandu (صفحه وجود ندارد)">Gwandu</a>)</i>:<br />عبدالله دن فودیو، برادر.</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">زاده</th><td class="infobox-data">۱۵ دسامبر ۱۷۵۴<br /><a href="/w/index.php?title=Gobir&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gobir (صفحه وجود ندارد)">Gobir</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">درگذشته</th><td class="infobox-data">۲۰ آوریل ۱۸۱۷<br /><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%DA%A9%D9%88%D8%AA%D9%88" title="سوکوتو">سوکوتو</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">آرامگاه</th><td class="infobox-data"><div style="display:inline" class="label">Hubare, Sokoto.</div></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">همسران</th><td class="infobox-data"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r38264903">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style><div class="plainlist"><ul><li>میمونه</li><li>عایشه</li><li>Hawa'u</li><li>Hadiza</li></ul></div></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">فرزند(ان)</th><td class="infobox-data">۲۳ فرزند از جمله:<br />محمد بلو<br /><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%86%D8%A7_%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7" title="نانا اسما">نانا اسما</a><br />ابوبکر اتیکو</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86" title="دودمان">دودمان</a></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA_%D8%B3%D9%88%DA%A9%D9%88%D8%AA%D9%88" title="خلافت سوکوتو">خلافت سوکوتو</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">پدر</th><td class="infobox-data">Mallam Muhammadu Fodio</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">مادر</th><td class="infobox-data">Maimuna</td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35359648"><table class="infobox biography vcard" style="{{{سبک بدنه}}}"><tbody><tr><th colspan="2" class="infobox-above" style="background: #9BE89B; color: #000000;"><div style="display:inline" class="fn">عثمان دن فودیو</div></th></tr><tr><th colspan="2" class="infobox-header" style="background: #9BE89B; color: #000000;">اطلاعات شخصی</th></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">دین</th><td class="infobox-data category"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام">اسلام</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">فرقه</th><td class="infobox-data category"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B3%D9%86%D9%86" class="mw-redirect" title="تسنن">تسنن</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">مذهب</th><td class="infobox-data category"><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%A9%DB%8C" title="مالکی">مالکی</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">عقیده</th><td class="infobox-data category"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D9%87" title="اشاعره">اشاعره</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">طریقت تصوف</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="قادریه">قادریه</a></td></tr></tbody></table> </td></tr></tbody></table> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Sokoto_caliphate.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Sokoto_caliphate.png/350px-Sokoto_caliphate.png" decoding="async" width="350" height="211" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Sokoto_caliphate.png/525px-Sokoto_caliphate.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Sokoto_caliphate.png/700px-Sokoto_caliphate.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="616" /></a><figcaption>محدوده <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA_%D8%B3%DA%A9%D9%88%D8%AA%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="خلافت سکوتو (صفحه وجود ندارد)">خلافت سکوتو</a> در قرن نوزدهم میلادی</figcaption></figure> <p><b>عثمان دن فودیو</b> (در عربی عثمان بن فودی) عارف، فیلسوف و انقلابی <a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="فولانی (صفحه وجود ندارد)">فولانی</a> بود که در جریان یک جهاد امپراتوری فولانی را جایی در شمال <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="نیجریه">نیجریه</a> امروزی پایه‌گذاری کرد. او مهمترین اصلاحگر غرب <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%D8%B3%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="منطقه سودان (صفحه وجود ندارد)">منطقه سودان</a> در اوایل قرن نوزدهم بود. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="آغاز_زندگی_و_تحصیلات"><span id=".D8.A2.D8.BA.D8.A7.D8.B2_.D8.B2.D9.86.D8.AF.DA.AF.DB.8C_.D9.88_.D8.AA.D8.AD.D8.B5.DB.8C.D9.84.D8.A7.D8.AA"></span>آغاز زندگی و تحصیلات</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88&action=edit&section=1" title="ویرایش بخش: آغاز زندگی و تحصیلات"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>عثمان در سلطنت هواسای <a href="/wiki/%DA%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1" title="گبیر">گبیر</a> در خانه پدری اهل علم که اصالتی <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%84" title="سنگال">سنگالی</a> داشت متولد شد. در جوانی به همراه خانواده به <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%DA%AF%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="دگل (صفحه وجود ندارد)">دگل</a> مهاجرت کرد و آنجا خواندن <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A2%D9%86" title="قرآن">قرآن</a> را آموخت. او نزد استادان مختلفی به تحصیل <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" class="mw-redirect" title="علوم در جهان اسلام">علوم اسلامی</a> پرداخت که موثرترین ایشان جبرئیل بن عمر ساکن <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%BA%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="اغادیس (صفحه وجود ندارد)">اغادیس</a> بود که او را به <a href="/w/index.php?title=%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%AA_%D9%82%D8%A7%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="طریقت قادری (صفحه وجود ندارد)">طریقت قادری</a> دعوت کرد. پس آن در شهرهای مختلف منطقه به تدریس پرداخت. </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:The_Foundations_of_Justice_for_Legal_Guardians,_Governors,_Princes,_Meritorious_Rulers,_and_Kings_(The_Administration_of_Justice_for_Governors,_Princes_and_the_Meritorious_Rulers)_WDL9666.pdf" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/The_Foundations_of_Justice_for_Legal_Guardians%2C_Governors%2C_Princes%2C_Meritorious_Rulers%2C_and_Kings_%28The_Administration_of_Justice_for_Governors%2C_Princes_and_the_Meritorious_Rulers%29_WDL9666.pdf/page1-250px-thumbnail.pdf.jpg" decoding="async" width="250" height="350" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/The_Foundations_of_Justice_for_Legal_Guardians%2C_Governors%2C_Princes%2C_Meritorious_Rulers%2C_and_Kings_%28The_Administration_of_Justice_for_Governors%2C_Princes_and_the_Meritorious_Rulers%29_WDL9666.pdf/page1-375px-thumbnail.pdf.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/The_Foundations_of_Justice_for_Legal_Guardians%2C_Governors%2C_Princes%2C_Meritorious_Rulers%2C_and_Kings_%28The_Administration_of_Justice_for_Governors%2C_Princes_and_the_Meritorious_Rulers%29_WDL9666.pdf/page1-500px-thumbnail.pdf.jpg 2x" data-file-width="2679" data-file-height="3750" /></a><figcaption>رساله <i>اصول عدل برای والیان امر و اهل فضل و سلاطین</i> اثر عثمان دن فودیو</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="رهبری_سیاسی_و_مذهبی_و_تأسیس_خلافت"><span id=".D8.B1.D9.87.D8.A8.D8.B1.DB.8C_.D8.B3.DB.8C.D8.A7.D8.B3.DB.8C_.D9.88_.D9.85.D8.B0.D9.87.D8.A8.DB.8C_.D9.88_.D8.AA.D8.A3.D8.B3.DB.8C.D8.B3_.D8.AE.D9.84.D8.A7.D9.81.D8.AA"></span>رهبری سیاسی و مذهبی و تأسیس خلافت</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88&action=edit&section=2" title="ویرایش بخش: رهبری سیاسی و مذهبی و تأسیس خلافت"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>عثمان برخلاف حکم سلطان گبیر به <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="باوا (صفحه وجود ندارد)">باوا</a> رفت و با جامعه مسلمان آن مرتبط شد. به مرور به هر دو جایگاه رهبری مذهبی و سیاسی دست یافت و از حمایت دهقانان <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%A7" title="هواسا">هواسا</a> بهره‌مند شد. شرایط دشوار زندگی تحت حکومت حاکمان آن دوره به افکار آخرالزمانی دامن زد و سبب شد مردم او را به عنوان <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C_%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%88%D8%AF" class="mw-redirect" title="مهدی موعود">مهدی موعود</a> بشناسند، هرچند او این را رد کرد. به مرور که شکاف میان طبقه حاکم و طرفداران عثمان زیاد شد او به طرفدارن دستور داد که مسلح شوند. این امر سلطان را به وحشت انداخت و سبب شد که آزادی‌های مذهبی را محدود کند. سلطان تازه در پی بهبود روابط خود با او برآمد اما تلاش پیروان او در آزادی زندانیان مسلمان به تیره شدن روابط این دو انجامید او تحت تأثیر <a href="/wiki/%D9%87%D8%AC%D8%B1%D8%AA" class="mw-disambig" title="هجرت">هجرت</a> <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF" title="محمد">پیامبر اسلام</a> دست به هجرت زد و به <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%AF%D9%88" class="mw-disambig" title="گودو">گودو</a> در شمال نیجریه امروزی رفت. با اینکه در ظاهر خود را بی رغبت نشان می‌داد اما به این خاطر که امام پیروان خود بود به‌طور رسمی <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA" title="خلافت">خلافت</a> تازه را تأسیس کرد. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جهاد_و_پایان_زندگی"><span id=".D8.AC.D9.87.D8.A7.D8.AF_.D9.88_.D9.BE.D8.A7.DB.8C.D8.A7.D9.86_.D8.B2.D9.86.D8.AF.DA.AF.DB.8C"></span>جهاد و پایان زندگی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88&action=edit&section=3" title="ویرایش بخش: جهاد و پایان زندگی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>او سلطان گبیر را به خاطر حمله به مسلمانان، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%81%D8%B1" title="کافر">کافر</a> خواند و علیه او اعلام <a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D8%AF" title="جهاد">جهاد</a> کرد، با این حال خود در جهاد حضور نیافت. ساختار خلافت او مطابق آموزه‌های او ساده بود یک وزیر، قاضی‌ها، داروغه و مأموران مالیاتی می‌بایست تحت اداره امیری قرار می‌گرفتند که توسط طبقه علما تعیین می‌شد. مشکلات موجود جهاد را با مشکل روبرو و کرد و قدرت نظامی به دست رهبران قبیله بزرگ فولانی افتاد، با این حال پس از چند سال بالاخره گبیر سقوط کرد و جهاد به هدف نهایی خود رسید. با این حال او معتقد بود که اهداف اصلی اصلاحات فراموش شده، پس به <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%DA%A9%D9%88%D8%AA%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="سکوتو (صفحه وجود ندارد)">سکوتو</a> رفت و کارها را به دست وزیر و پسر خود عبداللهی و بلو سپرد که به ترتیب مسئولیت غرب و شرق خلافت را پذیرفتند. او که در سال‌های آخر زندگی تنها در نام خلیفه بود به تدریس و تألیف می‌پرداخت. عثمان به فودیو در ۱۸۱۳ در ۶۲ سالگی در سکوتو مرد. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منابع"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9"></span>منابع</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88&action=edit&section=4" title="ویرایش بخش: منابع"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r37199623">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist"> </div> <ul><li>مدخل <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/biography/Usman-dan-Fodio">Usman dan Fodio</a> در <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="دانشنامه بریتانیکا">دانشنامه بریتانیکا</a></li></ul>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">برگرفته از «<a dir="ltr" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=عثمان_دن_فودیو&oldid=40504170">https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=عثمان_دن_فودیو&oldid=40504170</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:رده‌ها">رده‌ها</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D9%87" title="رده:اشاعره">اشاعره</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="رده:اهالی نیجریه در سده ۱۸ (میلادی)">اهالی نیجریه در سده ۱۸ (میلادی)</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="رده:اهالی نیجریه در سده ۱۹ (میلادی)">اهالی نیجریه در سده ۱۹ (میلادی)</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="رده:تاریخ اسلام">تاریخ اسلام</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%86_%DB%B1%DB%B8%DB%B1%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="رده:درگذشتگان ۱۸۱۷ (میلادی)">درگذشتگان ۱۸۱۷ (میلادی)</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="رده:دودمان‌های پادشاهی نیجریه">دودمان‌های پادشاهی نیجریه</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%B0%D9%87%D8%A8%DB%8C_%D8%B5%D9%88%D9%81%DB%8C_%D8%A7%D9%87%D9%84_%D9%86%DB%8C%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="رده:رهبران مذهبی صوفی اهل نیجریه">رهبران مذهبی صوفی اهل نیجریه</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86_%DB%B1%DB%B7%DB%B5%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="رده:زادگان ۱۷۵۴ (میلادی)">زادگان ۱۷۵۴ (میلادی)</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B3%D9%84%D8%B7%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D9%88%DA%A9%D9%88%D8%AA%D9%88" title="رده:سلطان‌های سوکوتو">سلطان‌های سوکوتو</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%81%DB%8C%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%81%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%87%D9%84_%D9%86%DB%8C%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="رده:فیلسوفان اهل نیجریه">فیلسوفان اهل نیجریه</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)_%D8%AF%D8%B1_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="رده:قانون‌گذاران سده ۱۹ (میلادی) در آفریقا">قانون‌گذاران سده ۱۹ (میلادی) در آفریقا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%81%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="رده:مردمان فولانی">مردمان فولانی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="رده:میسیونرهای مسلمان">میسیونرهای مسلمان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%87%D9%84_%D9%86%DB%8C%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="رده:نویسندگان اهل نیجریه">نویسندگان اهل نیجریه</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C_%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="رده:نویسندگان عربی سده ۱۸ (میلادی)">نویسندگان عربی سده ۱۸ (میلادی)</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C_%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="رده:نویسندگان عربی سده ۱۹ (میلادی)">نویسندگان عربی سده ۱۹ (میلادی)</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%E2%80%8C%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="رده:نویسندگان عرب‌زبان">نویسندگان عرب‌زبان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AD%DA%A9%D9%85%E2%80%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)_%D8%AF%D8%B1_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="رده:حکم‌رانان سده ۱۹ (میلادی) در آفریقا">حکم‌رانان سده ۱۹ (میلادی) در آفریقا</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">ردهٔ پنهان: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86_%D8%AA%D8%B5%D9%88%DB%8C%D8%B1_%D9%85%D8%AD%D9%84%DB%8C_%D9%88%D9%84%DB%8C_%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF_%D8%AA%D8%B5%D9%88%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%D8%B1_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="رده:بدون تصویر محلی ولی وجود تصویر در ویکی‌داده">بدون تصویر محلی ولی وجود تصویر در ویکی‌داده</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> این صفحه آخرین‌بار در ۲۴ اکتبر ۲۰۲۴ ساعت ۰۱:۱۳ ویرایش شده است.</li> <li id="footer-info-copyright">همهٔ نوشته‌ها تحت <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ar">مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike</a> در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">شرایط استفاده</a> را بخوانید.<br /> ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">بنیاد ویکی‌مدیا</a> است.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">سیاست حفظ حریم خصوصی</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87">دربارهٔ ویکی‌پدیا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C">تکذیب‌نامه‌ها</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">آیین‌نامه رفتاری</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/fa?uselang=fa">توسعه‌دهندگان</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fa.wikipedia.org">آمار</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بیانیهٔ کوکی</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fa.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">نمای موبایل</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-78f4c97c5d-rskgr","wgBackendResponseTime":199,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.154","walltime":"0.234","ppvisitednodes":{"value":3382,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":15708,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":2649,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":19,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":2726,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["115.68% 233.790 2 الگو:Infobox","100.00% 202.099 1 -total"," 93.70% 189.375 1 الگو:Infobox_royalty"," 48.89% 98.797 1 الگو:Infobox_religious_biography"," 14.01% 28.324 1 الگو:فهرست_ناگلوله‌ای"," 10.48% 21.185 1 الگو:Compare"," 8.11% 16.385 10 الگو:شکستن_ورودی‌ها"," 6.23% 12.591 1 الگو:پانویس"," 5.88% 11.877 4 الگو:Infobox_officeholder/office"," 5.08% 10.258 2 الگو:نسبت_کنتراست_رنگ_بیشتر"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.044","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":1977615,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-5dc468848-7tgw6","timestamp":"20241122225956","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0639\u062b\u0645\u0627\u0646 \u062f\u0646 \u0641\u0648\u062f\u06cc\u0648","url":"https:\/\/fa.wikipedia.org\/wiki\/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q380452","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q380452","author":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0634\u0627\u0631\u06a9\u062a\u200c\u06a9\u0646\u0646\u062f\u06af\u0627\u0646 \u067e\u0631\u0648\u0698\u0647\u0654 \u0648\u06cc\u06a9\u06cc\u200c\u0645\u062f\u06cc\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2015-12-20T01:41:35Z","dateModified":"2024-10-24T01:13:44Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/d\/d1\/Sokoto_caliphate.png","headline":"\u0646\u0648\u06cc\u0633\u0646\u062f\u0647 \u0627\u0647\u0644 \u0646\u06cc\u062c\u0631\u06cc\u0647"}</script> </body> </html>