CINXE.COM
Union des républiques socialistes soviétiques — Wikipédia
<!doctype html> <html class="client-nojs skin-theme-clientpref-day mf-expand-sections-clientpref-0 mf-font-size-clientpref-small mw-mf-amc-clientpref-0" lang="fr" dir="ltr"> <head> <base href="https://fr.m.wikipedia.org/wiki/Union_sovi%C3%A9tique"> <meta charset="UTF-8"> <title>Union des républiques socialistes soviétiques — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js skin-theme-clientpref-day mf-expand-sections-clientpref-0 mf-font-size-clientpref-small mw-mf-amc-clientpref-0";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"a99b4a0d-2d1e-40c0-8edd-7a89e2577325","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Union_des_républiques_socialistes_soviétiques","wgTitle":"Union des républiques socialistes soviétiques", "wgCurRevisionId":223003698,"wgRevisionId":223003698,"wgArticleId":3111,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Union_des_républiques_socialistes_soviétiques","wgRelevantArticleId":3111,"wgIsProbablyEditable":false,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":false,"wgRestrictionEdit":["autoconfirmed"],"wgRestrictionMove":["autoconfirmed"],"wgRedirectedFrom":"Union_soviétique","wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFMode":"stable","wgMFAmc":false,"wgMFAmcOutreachActive":false,"wgMFAmcOutreachUserEligible":false,"wgMFLazyLoadImages":true,"wgMFEditNoticesFeatureConflict":false,"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true ,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgMFIsSupportedEditRequest":true,"wgMFScriptPath":"","wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":200000,"wgInternalRedirectTargetUrl":"/wiki/Union_des_r%C3%A9publiques_socialistes_sovi%C3%A9tiques","wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgSectionTranslationMissingLanguages":[{"lang":"ady","autonym":"адыгабзэ","dir":"ltr"},{"lang":"alt","autonym":"алтай тил","dir":"ltr"},{"lang":"ami","autonym":"Pangcah","dir":"ltr"},{"lang":"ann","autonym":"Obolo","dir":"ltr"},{"lang":"anp","autonym":"अंगिका","dir":"ltr"},{"lang":"awa","autonym":"अवधी","dir":"ltr"},{"lang":"ay","autonym":"Aymar aru","dir":"ltr"},{"lang":"bbc","autonym":"Batak Toba","dir":"ltr"},{"lang":"bcl","autonym":"Bikol Central","dir":"ltr"},{"lang":"bdr","autonym":"Bajau Sama","dir":"ltr"},{"lang":"bew","autonym":"Betawi","dir":"ltr"},{"lang":"bho","autonym":"भोजपुरी","dir":"ltr"},{"lang":"bi","autonym":"Bislama", "dir":"ltr"},{"lang":"bjn","autonym":"Banjar","dir":"ltr"},{"lang":"blk","autonym":"ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ","dir":"ltr"},{"lang":"bm","autonym":"bamanankan","dir":"ltr"},{"lang":"btm","autonym":"Batak Mandailing","dir":"ltr"},{"lang":"bug","autonym":"Basa Ugi","dir":"ltr"},{"lang":"ch","autonym":"Chamoru","dir":"ltr"},{"lang":"chr","autonym":"ᏣᎳᎩ","dir":"ltr"},{"lang":"co","autonym":"corsu","dir":"ltr"},{"lang":"cr","autonym":"Nēhiyawēwin / ᓀᐦᐃᔭᐍᐏᐣ","dir":"ltr"},{"lang":"dag","autonym":"dagbanli","dir":"ltr"},{"lang":"dga","autonym":"Dagaare","dir":"ltr"},{"lang":"din","autonym":"Thuɔŋjäŋ","dir":"ltr"},{"lang":"dz","autonym":"ཇོང་ཁ","dir":"ltr"},{"lang":"ee","autonym":"eʋegbe","dir":"ltr"},{"lang":"eml","autonym":"emiliàn e rumagnòl","dir":"ltr"},{"lang":"fat","autonym":"mfantse","dir":"ltr"},{"lang":"ff","autonym":"Fulfulde","dir":"ltr"},{"lang":"fj","autonym":"Na Vosa Vakaviti","dir":"ltr"},{"lang":"fon","autonym":"fɔ̀ngbè", "dir":"ltr"},{"lang":"frp","autonym":"arpetan","dir":"ltr"},{"lang":"gag","autonym":"Gagauz","dir":"ltr"},{"lang":"gom","autonym":"गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni","dir":"ltr"},{"lang":"gor","autonym":"Bahasa Hulontalo","dir":"ltr"},{"lang":"gpe","autonym":"Ghanaian Pidgin","dir":"ltr"},{"lang":"guc","autonym":"wayuunaiki","dir":"ltr"},{"lang":"gur","autonym":"farefare","dir":"ltr"},{"lang":"guw","autonym":"gungbe","dir":"ltr"},{"lang":"haw","autonym":"Hawaiʻi","dir":"ltr"},{"lang":"iba","autonym":"Jaku Iban","dir":"ltr"},{"lang":"ig","autonym":"Igbo","dir":"ltr"},{"lang":"igl","autonym":"Igala","dir":"ltr"},{"lang":"iu","autonym":"ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ / inuktitut","dir":"ltr"},{"lang":"kaa","autonym":"Qaraqalpaqsha","dir":"ltr"},{"lang":"kbp","autonym":"Kabɩyɛ","dir":"ltr"},{"lang":"kg","autonym":"Kongo","dir":"ltr"},{"lang":"kge","autonym":"Kumoring","dir":"ltr"},{"lang":"ki","autonym":"Gĩkũyũ","dir":"ltr"},{"lang":"kl","autonym":"kalaallisut","dir":"ltr"} ,{"lang":"knc","autonym":"Yerwa Kanuri","dir":"ltr"},{"lang":"koi","autonym":"перем коми","dir":"ltr"},{"lang":"kus","autonym":"Kʋsaal","dir":"ltr"},{"lang":"lg","autonym":"Luganda","dir":"ltr"},{"lang":"ln","autonym":"lingála","dir":"ltr"},{"lang":"ltg","autonym":"latgaļu","dir":"ltr"},{"lang":"mad","autonym":"Madhurâ","dir":"ltr"},{"lang":"map-bms","autonym":"Basa Banyumasan","dir":"ltr"},{"lang":"mni","autonym":"ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ","dir":"ltr"},{"lang":"mnw","autonym":"ဘာသာမန်","dir":"ltr"},{"lang":"mos","autonym":"moore","dir":"ltr"},{"lang":"mrj","autonym":"кырык мары","dir":"ltr"},{"lang":"myv","autonym":"эрзянь","dir":"ltr"},{"lang":"nah","autonym":"Nāhuatl","dir":"ltr"},{"lang":"nan","autonym":"閩南語 / Bân-lâm-gú","dir":"ltr"},{"lang":"nb","autonym":"norsk bokmål","dir":"ltr"},{"lang":"new","autonym":"नेपाल भाषा","dir":"ltr"},{"lang":"nia","autonym":"Li Niha","dir":"ltr"},{"lang":"nqo","autonym":"ߒߞߏ", "dir":"rtl"},{"lang":"nr","autonym":"isiNdebele seSewula","dir":"ltr"},{"lang":"nso","autonym":"Sesotho sa Leboa","dir":"ltr"},{"lang":"ny","autonym":"Chi-Chewa","dir":"ltr"},{"lang":"om","autonym":"Oromoo","dir":"ltr"},{"lang":"or","autonym":"ଓଡ଼ିଆ","dir":"ltr"},{"lang":"pag","autonym":"Pangasinan","dir":"ltr"},{"lang":"pam","autonym":"Kapampangan","dir":"ltr"},{"lang":"pcm","autonym":"Naijá","dir":"ltr"},{"lang":"pwn","autonym":"pinayuanan","dir":"ltr"},{"lang":"rn","autonym":"ikirundi","dir":"ltr"},{"lang":"rsk","autonym":"руски","dir":"ltr"},{"lang":"rup","autonym":"armãneashti","dir":"ltr"},{"lang":"rw","autonym":"Ikinyarwanda","dir":"ltr"},{"lang":"sa","autonym":"संस्कृतम्","dir":"ltr"},{"lang":"sg","autonym":"Sängö","dir":"ltr"},{"lang":"sgs","autonym":"žemaitėška","dir":"ltr"},{"lang":"shi","autonym":"Taclḥit","dir":"ltr"},{"lang":"sm","autonym":"Gagana Samoa","dir":"ltr"},{"lang":"sn","autonym":"chiShona","dir":"ltr"},{"lang":"srn", "autonym":"Sranantongo","dir":"ltr"},{"lang":"ss","autonym":"SiSwati","dir":"ltr"},{"lang":"st","autonym":"Sesotho","dir":"ltr"},{"lang":"tay","autonym":"Tayal","dir":"ltr"},{"lang":"tcy","autonym":"ತುಳು","dir":"ltr"},{"lang":"tdd","autonym":"ᥖᥭᥰ ᥖᥬᥲ ᥑᥨᥒᥰ","dir":"ltr"},{"lang":"tet","autonym":"tetun","dir":"ltr"},{"lang":"ti","autonym":"ትግርኛ","dir":"ltr"},{"lang":"tig","autonym":"ትግሬ","dir":"ltr"},{"lang":"tk","autonym":"Türkmençe","dir":"ltr"},{"lang":"tn","autonym":"Setswana","dir":"ltr"},{"lang":"to","autonym":"lea faka-Tonga","dir":"ltr"},{"lang":"tpi","autonym":"Tok Pisin","dir":"ltr"},{"lang":"trv","autonym":"Seediq","dir":"ltr"},{"lang":"ts","autonym":"Xitsonga","dir":"ltr"},{"lang":"tum","autonym":"chiTumbuka","dir":"ltr"},{"lang":"tw","autonym":"Twi","dir":"ltr"},{"lang":"ty","autonym":"reo tahiti","dir":"ltr"},{"lang":"ve","autonym":"Tshivenda","dir":"ltr"},{"lang":"vro","autonym":"võro","dir":"ltr"},{"lang":"xal","autonym": "хальмг","dir":"ltr"},{"lang":"yue","autonym":"粵語","dir":"ltr"},{"lang":"zgh","autonym":"ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ","dir":"ltr"},{"lang":"zu","autonym":"isiZulu","dir":"ltr"}],"wgSectionTranslationTargetLanguages":["ace","ady","alt","am","ami","an","ang","ann","anp","ar","ary","arz","as","ast","av","avk","awa","ay","az","azb","ba","ban","bar","bbc","bcl","bdr","be","bew","bg","bho","bi","bjn","blk","bm","bn","bo","bpy","br","bs","btm","bug","ca","cdo","ce","ceb","ch","chr","ckb","co","cr","crh","cs","cu","cy","da","dag","de","dga","din","diq","dsb","dtp","dv","dz","ee","el","eml","eo","es","et","eu","fa","fat","ff","fi","fj","fo","fon","fr","frp","frr","fur","fy","gag","gan","gcr","gl","glk","gn","gom","gor","gpe","gu","guc","gur","guw","gv","ha","hak","haw","he","hi","hif","hr","hsb","ht","hu","hy","hyw","ia","iba","ie","ig","igl","ilo","io","is","it","iu","ja","jam","jv","ka","kaa","kab","kbd","kbp","kcg","kg","kge","ki","kk","kl","km","kn","knc", "ko","koi","krc","ks","ku","kus","kv","kw","ky","lad","lb","lez","lg","li","lij","lld","lmo","ln","lo","lt","ltg","lv","mad","mai","map-bms","mdf","mg","mhr","mi","min","mk","ml","mn","mni","mnw","mos","mr","mrj","ms","mt","mwl","my","myv","mzn","nah","nan","nap","nb","nds","nds-nl","ne","new","nia","nl","nn","nqo","nr","nso","ny","oc","om","or","os","pa","pag","pam","pap","pcd","pcm","pdc","pl","pms","pnb","ps","pt","pwn","qu","rm","rn","ro","rsk","rue","rup","rw","sa","sah","sat","sc","scn","sco","sd","se","sg","sgs","sh","shi","shn","si","sk","skr","sl","sm","smn","sn","so","sq","sr","srn","ss","st","stq","su","sv","sw","szl","ta","tay","tcy","tdd","te","tet","tg","th","ti","tig","tk","tl","tly","tn","to","tpi","tr","trv","ts","tt","tum","tw","ty","tyv","udm","ur","uz","ve","vec","vep","vi","vls","vo","vro","wa","war","wo","wuu","xal","xh","xmf","yi","yo","yue","za","zgh","zh","zu"],"isLanguageSearcherCXEntrypointEnabled":true,"mintEntrypointLanguages":["ace","ast","azb","bcl","bjn" ,"bh","crh","ff","fon","ig","is","ki","ks","lmo","min","sat","ss","tn","vec"],"wgWikibaseItemId":"Q15180","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgMinervaPermissions":{"watchable":true,"watch":false},"wgMinervaFeatures":{"beta":false,"donate":true,"mobileOptionsLink":true,"categories":false,"pageIssues":true,"talkAtTop":false,"historyInPageActions":false,"overflowSubmenu":false,"tabsOnSpecials":true,"personalMenu":false,"mainMenuExpanded":false,"echo":true,"nightMode":true},"wgMinervaDownloadNamespaces":[0]};RLSTATE={"ext.gadget.Mobile":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles": "ready","mediawiki.page.gallery.styles":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","skins.minerva.styles":"ready","skins.minerva.content.styles.images":"ready","mediawiki.hlist":"ready","skins.minerva.codex.styles":"ready","skins.minerva.icons":"ready","jquery.tablesorter.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","mobile.init.styles":"ready","ext.relatedArticles.styles":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.view.redirect","ext.cite.ux-enhancements","ext.tmh.player","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.tablesorter","skins.minerva.scripts","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.gadget.Wdsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","ext.popups","mobile.init","ext.echo.centralauth","ext.relatedArticles.readMore.bootstrap","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.cx.eventlogging.campaigns", "ext.cx.entrypoints.mffrequentlanguages","ext.cx.entrypoints.languagesearcher.init","mw.externalguidance.init","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=ext.cite.styles%7Cext.relatedArticles.styles%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.tablesorter.styles%7Cmediawiki.hlist%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cmobile.init.styles%7Cskins.minerva.codex.styles%7Cskins.minerva.content.styles.images%7Cskins.minerva.icons%2Cstyles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=minerva"> <script async src="/w/load.php?lang=fr&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=minerva"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=ext.gadget.Mobile&only=styles&skin=minerva"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=site.styles&only=styles&skin=minerva"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.16"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="theme-color" content="#eaecf0"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Union_of_Soviet_Socialist_Republics_%28orthographic_projection%29.svg/1200px-Union_of_Soviet_Socialist_Republics_%28orthographic_projection%29.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1200"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Union_of_Soviet_Socialist_Republics_%28orthographic_projection%29.svg/800px-Union_of_Soviet_Socialist_Republics_%28orthographic_projection%29.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="800"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Union_of_Soviet_Socialist_Republics_%28orthographic_projection%29.svg/640px-Union_of_Soviet_Socialist_Republics_%28orthographic_projection%29.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="640"> <meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1.0, user-scalable=yes, minimum-scale=0.25, maximum-scale=5.0"> <meta property="og:title" content="Union des républiques socialistes soviétiques — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="manifest" href="/w/api.php?action=webapp-manifest"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Union_des_r%C3%A9publiques_socialistes_sovi%C3%A9tiques"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org"> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> <meta http-equiv="X-Translated-By" content="Google"> <meta http-equiv="X-Translated-To" content="en"> <script type="text/javascript" src="https://www.gstatic.com/_/translate_http/_/js/k=translate_http.tr.en_GB.tKc6KWkFf-8.O/am=gAE/d=1/rs=AN8SPfrf36LIV3DkhtRBGWFnLWWzaykPyw/m=corsproxy" data-sourceurl="https://fr.m.wikipedia.org/wiki/Union_sovi%C3%A9tique"></script> <link href="https://fonts.googleapis.com/css2?family=Material+Symbols+Outlined:opsz,wght,FILL,GRAD@20..48,100..700,0..1,-50..200" rel="stylesheet"> <script type="text/javascript" src="https://www.gstatic.com/_/translate_http/_/js/k=translate_http.tr.en_GB.tKc6KWkFf-8.O/am=gAE/d=1/exm=corsproxy/ed=1/rs=AN8SPfrf36LIV3DkhtRBGWFnLWWzaykPyw/m=phishing_protection" data-phishing-protection-enabled="false" data-forms-warning-enabled="true" data-source-url="https://fr.m.wikipedia.org/wiki/Union_sovi%C3%A9tique"></script> <meta name="robots" content="none"> </head> <body class="mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject page-Union_des_républiques_socialistes_soviétiques rootpage-Union_des_républiques_socialistes_soviétiques stable issues-group-B skin-minerva action-view skin--responsive mw-mf-amc-disabled mw-mf"> <script type="text/javascript" src="https://www.gstatic.com/_/translate_http/_/js/k=translate_http.tr.en_GB.tKc6KWkFf-8.O/am=gAE/d=1/exm=corsproxy,phishing_protection/ed=1/rs=AN8SPfrf36LIV3DkhtRBGWFnLWWzaykPyw/m=navigationui" data-environment="prod" data-proxy-url="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog" data-proxy-full-url="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-source-url="https://fr.m.wikipedia.org/wiki/Union_sovi%C3%A9tique" data-source-language="auto" data-target-language="en" data-display-language="en-GB" data-detected-source-language="fr" data-is-source-untranslated="false" data-source-untranslated-url="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fr.m.wikipedia.org/wiki/Union_sovi%25C3%25A9tique&anno=2" data-client="tr"></script> <div id="mw-mf-viewport"> <div id="mw-mf-page-center"><a class="mw-mf-page-center__mask" href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#"></a> <header class="header-container header-chrome"> <div class="minerva-header"> <nav class="navigation-drawer toggle-list view-border-box"><input type="checkbox" id="main-menu-input" class="toggle-list__checkbox" role="button" aria-haspopup="true" aria-expanded="false" aria-labelledby="mw-mf-main-menu-button"> <label role="button" for="main-menu-input" id="mw-mf-main-menu-button" aria-hidden="true" data-event-name="ui.mainmenu" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet toggle-list__toggle"> <span class="minerva-icon minerva-icon--menu"></span> <span></span> </label> <div id="mw-mf-page-left" class="menu view-border-box"> <ul id="p-navigation" class="toggle-list__list"> <li class="toggle-list-item "><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--home" href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-mw="interface"> <span class="minerva-icon minerva-icon--home"></span> <span class="toggle-list-item__label">Accueil</span> </a></li> <li class="toggle-list-item "><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--random" href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-mw="interface"> <span class="minerva-icon minerva-icon--die"></span> <span class="toggle-list-item__label">Au hasard</span> </a></li> <li class="toggle-list-item skin-minerva-list-item-jsonly"><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--nearby" href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Nearby?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-event-name="menu.nearby" data-mw="interface"> <span class="minerva-icon minerva-icon--mapPin"></span> <span class="toggle-list-item__label">À proximité</span> </a></li> </ul> <ul id="p-personal" class="toggle-list__list"> <li class="toggle-list-item "><a class="toggle-list-item__anchor mw-list-item menu__item--login" href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Union+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-event-name="menu.login" data-mw="interface"> <span class="minerva-icon minerva-icon--logIn"></span> <span class="toggle-list-item__label">Se connecter</span> </a></li> </ul> <ul id="pt-preferences" class="toggle-list__list"> <li class="toggle-list-item skin-minerva-list-item-jsonly"><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--settings" href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:MobileOptions&returnto=Union+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-event-name="menu.settings" data-mw="interface"> <span class="minerva-icon minerva-icon--settings"></span> <span class="toggle-list-item__label">Configuration</span> </a></li> </ul> <ul id="p-donation" class="toggle-list__list"> <li class="toggle-list-item "><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--donate" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://donate.wikimedia.org/?wmf_source%3Ddonate%26wmf_medium%3Dsidebar%26wmf_campaign%3Dfr.wikipedia.org%26uselang%3Dfr%26wmf_key%3Dminerva" data-event-name="menu.donate" data-mw="interface"> <span class="minerva-icon minerva-icon--heart"></span> <span class="toggle-list-item__label">Faire un don</span> </a></li> </ul> <ul class="hlist"> <li class="toggle-list-item "><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--about" href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-mw="interface"> <span class="toggle-list-item__label">À propos de Wikipédia</span> </a></li> <li class="toggle-list-item "><a class="toggle-list-item__anchor menu__item--disclaimers" href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-mw="interface"> <span class="toggle-list-item__label">Avertissements</span> </a></li> </ul> </div><label class="main-menu-mask" for="main-menu-input"></label> </nav> <div class="branding-box"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB"> <span><img src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" alt="Wikipédia" width="119" height="18" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <form action="/w/index.php" method="get" class="minerva-search-form"> <div class="search-box"><input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> <input class="search skin-minerva-search-trigger" id="searchInput" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"> <span class="search-box-icon-overlay"><span class="minerva-icon minerva-icon--search"></span> </span> </div><button id="searchIcon" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet skin-minerva-search-trigger"> <span class="minerva-icon minerva-icon--search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </form> <nav class="minerva-user-navigation" aria-label="Navigation utilisateur"> </nav> </div> </header> <main id="content" class="mw-body"> <div class="banner-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="pre-content heading-holder"> <div class="page-heading"> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Union des républiques socialistes soviétiques</span></h1> <div class="tagline"> ancien État eurasiatique de 1922 à 1991 </div> </div> <nav class="page-actions-menu"> <ul id="p-views" class="page-actions-menu__list"> <li id="language-selector" class="page-actions-menu__list-item"><a role="button" href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#p-lang" data-mw="interface" data-event-name="menu.languages" title="Langue" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet language-selector"> <span class="minerva-icon minerva-icon--language"></span> <span>Langue</span> </a></li> <li id="page-actions-watch" class="page-actions-menu__list-item"><a role="button" id="ca-watch" href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Union+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-event-name="menu.watch" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet menu__item--page-actions-watch"> <span class="minerva-icon minerva-icon--star"></span> <span>Suivre</span> </a></li> <li id="page-actions-viewsource" class="page-actions-menu__list-item"><a role="button" id="ca-edit" href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Union_des_r%C3%A9publiques_socialistes_sovi%C3%A9tiques&action=edit&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" data-event-name="menu.viewsource" data-mw="interface" class="cdx-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--icon-only cdx-button--weight-quiet edit-page menu__item--page-actions-viewsource"> <span class="minerva-icon minerva-icon--editLock"></span> <span>Voir le texte source</span> </a></li> </ul> </nav><!-- version 1.0.2 (change every time you update a partial) --> <div id="mw-content-subtitle"> <span class="mw-redirectedfrom">(Redirigé depuis <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Union_sovi%C3%A9tique&redirect=no&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Union soviétique">Union soviétique</a>)</span> </div> </div> <div id="bodyContent" class="content"> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"> <script>function mfTempOpenSection(id){var block=document.getElementById("mf-section-"+id);block.className+=" open-block";block.previousSibling.className+=" open-block";}</script> <div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"> <section class="mf-section-0" id="mf-section-0"> <p class="mw-empty-elt"></p> <div class="bandeau-container metadata homonymie hatnote"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Aide:Homonymie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Aide:Homonymie"><img alt="Page d’aide sur l’homonymie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/20px-Logo_disambig.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/30px-Logo_disambig.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/40px-Logo_disambig.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="375"></a></span> </div> <div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p>Pour les articles homonymes, voir <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/USSR?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-disambig" title="USSR">USSR</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/CCCP?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-disambig" title="CCCP">CCCP</a>.</p> </div> </div> <div class="bandeau-container metadata homonymie hatnote"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Aide:Homonymie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Aide:Homonymie"><img alt="Page d’aide sur l’homonymie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Confusion_colour.svg/20px-Confusion_colour.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Confusion_colour.svg/30px-Confusion_colour.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/Confusion_colour.svg/40px-Confusion_colour.svg.png 2x" data-file-width="260" data-file-height="200"></a></span> </div> <div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p>Ne doit pas être confondu avec <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_f%C3%A9d%C3%A9rative_sovi%C3%A9tique_de_Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste fédérative soviétique de Russie">République socialiste fédérative soviétique de Russie</a> ou <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russie">Russie</a>.</p> </div> </div> <p>L'<b>Union des républiques socialistes soviétiques</b><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-2"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, abrégé en <b>URSS</b><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-3"><span class="cite_crochet">[</span>N 2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-4"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> ou <b>Union soviétique</b> (en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russe">russe</a> <span class="lang-ru" lang="ru">Союз Советских Социалистических Республик</span>, <span class="lang-ru" lang="ru">СССР</span> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r216827669">.mw-parser-output .prononciation>a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8a/Loudspeaker.svg")center left no-repeat;background-size:11px 11px;padding-left:15px;font-size:smaller}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .prononciation>a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Antu_audio-volume-medium.svg/11px-Antu_audio-volume-medium.svg.png")center left no-repeat}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .prononciation>a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Antu_audio-volume-medium.svg/11px-Antu_audio-volume-medium.svg.png")center left no-repeat}}</style><sup class="prononciation noprint"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Ru-CCCP.ogg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Fichier:Ru-CCCP.ogg">écouter</a></sup> ; transcription : <i>Soïouz Sovietskikh Sotsialistitcheskikh Riespoublik</i>, <i>SSSR</i> ; <abbr class="abbr" title="littéralement">litt.</abbr> « Union des républiques socialistes <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_des_conseils?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République des conseils">des conseils</a> »), est un ancien <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89tat_f%C3%A9d%C3%A9ral?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="État fédéral">État fédéral</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Liste_des_%C3%89tats_transcontinentaux?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Liste des États transcontinentaux">transcontinental</a> à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89tat_communiste?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="État communiste">régime communiste</a>. Cette fédération existe de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Trait%C3%A9_relatif_%C3%A0_la_formation_de_l%27Union_des_r%C3%A9publiques_socialistes_sovi%C3%A9tiques?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Traité relatif à la formation de l'Union des républiques socialistes soviétiques">sa proclamation</a> le <time class="nowrap" datetime="1922-12-30" data-sort-value="1922-12-30">30 décembre 1922</time> à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Dislocation_de_l%27URSS?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Dislocation de l'URSS">sa dissolution</a> le <time class="nowrap" datetime="1991-12-26" data-sort-value="1991-12-26">26 décembre 1991</time>.</p> <div class="infobox_v3 infobox infobox--frwiki noarchive"> <div class="entete" style="background-color: #EBEBEB; color: #000;"> <div> Union des républiques socialistes soviétiques<br><small><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : russe">(ru)</abbr> <span class="lang-ru" lang="ru">Союз Советских Социалистических Республик</span><br><i><span class="lang-ru-latn" lang="ru-latn">Soïouz Sovietskikh Sotsialistitcheskikh Riespoublik</span></i></small> </div> </div> <p class="center"><time class="nowrap" datetime="1922-12-30" data-sort-value="1922-12-30">30 décembre 1922</time> – <time class="nowrap date-lien" datetime="1991-12-26" data-sort-value="1991-12-26"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/26_d%C3%A9cembre?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="26 décembre">26</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/D%C3%A9cembre_1991?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Décembre 1991">décembre</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1991?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1991">1991</a></time><br><small>(<span data-sort-value="&0000000000025198" class="datasortkey">68 ans, 11 mois et 26 jours</span>)</small></p> <table style="width:100%"> <tbody> <tr> <td colspan="1" align="center"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Soviet_Union.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau"><img alt="Drapeau" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_the_Soviet_Union.svg/110px-Flag_of_the_Soviet_Union.svg.png" decoding="async" width="110" height="55" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_the_Soviet_Union.svg/165px-Flag_of_the_Soviet_Union.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_the_Soviet_Union.svg/220px-Flag_of_the_Soviet_Union.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600"></a></span><br><small><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Drapeau_de_l%27Union_des_r%C3%A9publiques_socialistes_sovi%C3%A9tiques?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Drapeau de l'Union des républiques socialistes soviétiques">Drapeau de l'URSS</a>. </small></td> <td colspan="1" align="center"><span typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Coat_of_arms_of_the_Soviet_Union_(1956%E2%80%931991).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Blason"><img alt="Blason" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Coat_of_arms_of_the_Soviet_Union_%281956%E2%80%931991%29.svg/88px-Coat_of_arms_of_the_Soviet_Union_%281956%E2%80%931991%29.svg.png" decoding="async" width="88" height="91" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Coat_of_arms_of_the_Soviet_Union_%25281956%25E2%2580%25931991%2529.svg/132px-Coat_of_arms_of_the_Soviet_Union_%25281956%25E2%2580%25931991%2529.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Coat_of_arms_of_the_Soviet_Union_%25281956%25E2%2580%25931991%2529.svg/176px-Coat_of_arms_of_the_Soviet_Union_%25281956%25E2%2580%25931991%2529.svg.png 2x" data-file-width="587" data-file-height="605"></a></span><br><small><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Blason_de_l%27Union_des_R%C3%A9publiques_socialistes_sovi%C3%A9tiques?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Blason de l'Union des Républiques socialistes soviétiques">Emblème de l'URSS</a>. </small></td> </tr> <tr class="mw-empty-elt"></tr> </tbody> </table> <div class="hr" style="background-color:#aaa; height:1px;"></div> <table> <caption class="hidden" style=""> </caption> <tbody> <tr> <th scope="row" style="width:5em;"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Liste_des_devises_nationales?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Liste des devises nationales">Devise</a></th> <td>en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russe">russe</a> : Пролетарии всех стран, соединяйтесь! (<i>Proletarii vsiekh stran, soïedinyaïtes' !</i>, « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Prol%C3%A9taires_de_tous_pays,_unissez-vous_!?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Prolétaires de tous pays, unissez-vous !">Prolétaires de tous pays, unissez-vous !</a> »)</td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:5em;"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Hymne_national?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Hymne national">Hymne</a></th> <td><p>en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russe">russe</a> : Интернационал (<i>Internatsional</i>, « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/L%27Internationale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="L'Internationale">L'Internationale</a> »), de 1922 à 1944<br><span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><span> <audio id="mwe_player_0" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="220" style="width:220px;" data-durationhint="239" data-mwtitle="Internationale-ru.ogg" data-mwprovider="wikimediacommons"> <source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/69/Internationale-ru.ogg" type="audio/ogg; codecs="vorbis"" data-width="0" data-height="0"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/6/69/Internationale-ru.ogg/Internationale-ru.ogg.mp3" type="audio/mpeg" data-transcodekey="mp3" data-width="0" data-height="0"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AInternationale-ru.ogg&lang=de&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="de" label="Deutsch (de)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AInternationale-ru.ogg&lang=en&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="en" label="English (en)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AInternationale-ru.ogg&lang=es&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="es" label="español (es)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AInternationale-ru.ogg&lang=fr&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="fr" label="français (fr)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AInternationale-ru.ogg&lang=lzh&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="lzh" label="文言 (lzh)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AInternationale-ru.ogg&lang=nl&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="nl" label="Nederlands (nl)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AInternationale-ru.ogg&lang=pt-br&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="pt-BR" label="português do Brasil (pt-br)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AInternationale-ru.ogg&lang=pt&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="pt" label="português (pt)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AInternationale-ru.ogg&lang=ru&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="ru" label="русский (ru)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AInternationale-ru.ogg&lang=sr-ec&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="sr-Cyrl" label="српски (ћирилица) (sr-ec)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AInternationale-ru.ogg&lang=tr&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="tr" label="Türkçe (tr)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AInternationale-ru.ogg&lang=uk&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="uk" label="українська (uk)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AInternationale-ru.ogg&lang=vi&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="vi" label="Tiếng Việt (vi)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AInternationale-ru.ogg&lang=zh-cn&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="zh-Hans-CN" label="中文(中国大陆) (zh-cn)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AInternationale-ru.ogg&lang=zh-hans&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="zh-Hans" label="中文(简体) (zh-hans)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AInternationale-ru.ogg&lang=zh-hant&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="zh-Hant" label="中文(繁體) (zh-hant)" data-dir="ltr"> </audio></span></span><br></p> en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russe">russe</a> : Госуда́рственный гимн Сове́тского Сою́за (<i>Gosudárstvennyy gimn Sovétskogo Soyúza</i>, « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Hymne_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Hymne de l'Union soviétique">Hymne d'État de l'Union soviétique</a> »), de 1944 à 1991<br><span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><span> <audio id="mwe_player_1" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="220" style="width:220px;" data-durationhint="209" data-mwtitle="Gimn_Sovetskogo_Soyuza_(1977_Vocal).oga" data-mwprovider="wikimediacommons"> <source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/d/db/Gimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga/Gimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga.mp3" type="audio/mpeg" data-transcodekey="mp3" data-width="0" data-height="0"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/db/Gimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga" type="audio/ogg; codecs="flac"" data-width="0" data-height="0"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=ar&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="ar" label="العربية (ar)" data-dir="rtl"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=av&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="av" label="авар (av)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=be&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="be" label="беларуская (be)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=bs&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="bs" label="bosanski (bs)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=ceb&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="ceb" label="Cebuano (ceb)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=cs&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="cs" label="čeština (cs)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=cy&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="cy" label="Cymraeg (cy)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=de&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="de" label="Deutsch (de)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=en-ca&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="en-CA" label="Canadian English (en-ca)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=en&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="en" label="English (en)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=es&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="es" label="español (es)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=et&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="et" label="eesti (et)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=eu&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="eu" label="euskara (eu)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=fa&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="fa" label="فارسی (fa)" data-dir="rtl"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=fr&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="fr" label="français (fr)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=hr&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="hr" label="hrvatski (hr)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=id&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="id" label="Bahasa Indonesia (id)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=it&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="it" label="italiano (it)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=ja&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="ja" label="日本語 (ja)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=ka&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="ka" label="ქართული (ka)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=ko&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="ko" label="한국어 (ko)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=nl&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="nl" label="Nederlands (nl)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=pl&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="pl" label="polski (pl)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=pt&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="pt" label="português (pt)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=ru&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="ru" label="русский (ru)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=sl&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="sl" label="slovenščina (sl)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=sr&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="sr" label="српски / srpski (sr)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=tl&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="tl" label="Tagalog (tl)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=tr&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="tr" label="Türkçe (tr)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=uk&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="uk" label="українська (uk)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=vi&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="vi" label="Tiếng Việt (vi)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=zh-cn&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="zh-Hans-CN" label="中文(中国大陆) (zh-cn)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=zh-hans&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="zh-Hans" label="中文(简体) (zh-hans)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=zh-hant&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="zh-Hant" label="中文(繁體) (zh-hant)" data-dir="ltr"><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AGimn_Sovetskogo_Soyuza_%281977_Vocal%29.oga&lang=zh&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="zh" label="中文 (zh)" data-dir="ltr"> </audio></span></span></td> </tr> </tbody> </table> <div class="hr" style="background-color:#aaa; height:1px;"></div> <div class="images"> <span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Fichier:Union_of_Soviet_Socialist_Republics_(orthographic_projection).svg&lang=fr&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img alt="Description de cette image, également commentée ci-après" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Union_of_Soviet_Socialist_Republics_%28orthographic_projection%29.svg/langfr-220px-Union_of_Soviet_Socialist_Republics_%28orthographic_projection%29.svg.png" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Union_of_Soviet_Socialist_Republics_%2528orthographic_projection%2529.svg/langfr-330px-Union_of_Soviet_Socialist_Republics_%2528orthographic_projection%2529.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Union_of_Soviet_Socialist_Republics_%2528orthographic_projection%2529.svg/langfr-440px-Union_of_Soviet_Socialist_Republics_%2528orthographic_projection%2529.svg.png 2x" data-file-width="541" data-file-height="541"></a></span> </div> <div class="legend"> Localisation de l'URSS pendant la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_froide?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre froide">Guerre froide</a>. </div> <table> <caption style="background-color:#EBEBEB;color:#000;"> Informations générales </caption> <tbody> <tr> <th scope="row" style="width:10em;">Statut</th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89tat_f%C3%A9d%C3%A9ral?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="État fédéral">Fédération</a> de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique">républiques soviétiques</a> <small>(1922–1991).</small><br><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89tat_communiste?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="État communiste">État communiste</a> à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Parti_unique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Parti unique">parti unique</a> <small>(1922–1990).</small><br><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9gime_semi-pr%C3%A9sidentiel?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Régime semi-présidentiel">Régime semi-présidentiel</a><small> (1990–1991).</small></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Capitale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Capitale">Capitale</a></th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Moscou?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Moscou">Moscou</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Langue?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Langue">Langue(s)</a></th> <td><i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/De_jure?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="De jure">De jure</a></i> celles des quinze Républiques fédérées, <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/De_facto?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="De facto">de facto</a></i> le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russe">russe</a> comme langue usuelle de l'État (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Langue_officielle?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Langue officielle">langue officielle</a> <i>de jure</i> en 1990 et 1991<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-1"><span class="cite_crochet">[</span>N 1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>).</td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Religion?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Religion">Religion</a></th> <td>Aucune, l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ath%C3%A9isme_d%27%C3%89tat?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Athéisme d'État">athéisme d'État</a> étant la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Doctrine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Doctrine">doctrine</a> officielle du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Communisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Communisme">communisme</a>.</td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Monnaie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Monnaie">Monnaie</a></th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Rouble_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Rouble soviétique">Rouble soviétique</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fuseau_horaire?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Fuseau horaire">Fuseau horaire</a></th> <td>UTC <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/UTC%2B02:00?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="UTC+02:00">+2</a> à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/UTC%2B12:00?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="UTC+12:00">+12</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nom_de_domaine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nom de domaine">Domaine internet</a></th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/.su?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title=".su">.su</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Liste_des_indicatifs_t%C3%A9l%C3%A9phoniques_internationaux_par_pays?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Liste des indicatifs téléphoniques internationaux par pays">Indicatif téléphonique</a></th> <td>+7</td> </tr> </tbody> </table> <table> <caption style="background-color:#EBEBEB;color:#000;"> Démographie </caption> <tbody> <tr> <th scope="row" style="width:10em;">Population (1991)</th> <td>293 047 571 <abbr class="abbr" title="habitant">hab.</abbr></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;">Densité (1991)</th> <td>13,1 hab./km<sup>2</sup></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Gentil%C3%A9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Gentilé">Gentilé</a></th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sovi%C3%A9tiques?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Soviétiques">Soviétique</a></td> </tr> </tbody> </table> <table> <caption style="background-color:#EBEBEB;color:#000;"> Superficie </caption> <tbody> <tr> <th scope="row" style="width:10em;">Superficie (1990)</th> <td>22 402 200 <abbr class="abbr" title="kilomètre carré">km<sup>2</sup></abbr></td> </tr> </tbody> </table> <table> <caption style="background-color:#EBEBEB;color:#000;"> Histoire et événements </caption> <tbody> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><time class="nowrap" datetime="1917-11-07" data-sort-value="1917-11-07">7 novembre 1917</time></th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9volution_d%27Octobre?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Révolution d'Octobre">Révolution d'Octobre</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;">1917–1923</th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_civile_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre civile russe">Guerre civile russe</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><time class="nowrap" datetime="1918-03-03" data-sort-value="1918-03-03">3 mars 1918</time></th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Trait%C3%A9_de_Brest-Litovsk?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Traité de Brest-Litovsk">Traité de Brest-Litovsk</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><time class="nowrap" datetime="1922-12-30" data-sort-value="1922-12-30">30 décembre 1922</time></th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Trait%C3%A9_relatif_%C3%A0_la_formation_de_l%27Union_des_R%C3%A9publiques_socialistes_sovi%C3%A9tiques?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Traité relatif à la formation de l'Union des Républiques socialistes soviétiques">Proclamation de l'Union soviétique</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><time class="nowrap" datetime="1924-01-21" data-sort-value="1924-01-21">21 janvier 1924</time></th> <td>Mort de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/L%C3%A9nine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Lénine">Lénine</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><time class="nowrap" datetime="1924-02-11" data-sort-value="1924-02-11">11 février 1924</time></th> <td>Reconnaissance internationale</td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><time class="nowrap" datetime="1939-08-23" data-sort-value="1939-08-23">23 août 1939</time></th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pacte_germano-sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Pacte germano-soviétique">Pacte germano-soviétique</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;">1941–1945</th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Grande_Guerre_patriotique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Grande Guerre patriotique">Grande Guerre patriotique</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;">1947–1991</th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_froide?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre froide">Guerre froide</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><time class="nowrap" datetime="1953-03-05" data-sort-value="1953-03-05">5 mars 1953</time></th> <td>Mort de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Joseph_Staline?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Joseph Staline">Staline</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;">octobre 1962</th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Crise_de_Cuba?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Crise de Cuba">Crise de Cuba</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;">1979–1989</th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_d%27Afghanistan_(1979-1989)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre d'Afghanistan (1979-1989)">Invasion de l'Afghanistan</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><time class="nowrap" datetime="1986-04-26" data-sort-value="1986-04-26">26 avril 1986</time></th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Catastrophe_nucl%C3%A9aire_de_Tchernobyl?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Catastrophe nucléaire de Tchernobyl">Catastrophe nucléaire de Tchernobyl</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;">1989–1990</th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Chute_des_r%C3%A9gimes_communistes_en_Europe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Chute des régimes communistes en Europe">Chute des régimes communistes d'Europe de l'Est</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9unification_allemande?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Réunification allemande">réunification allemande</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><time class="nowrap" datetime="1991-12-26" data-sort-value="1991-12-26">26 décembre 1991</time></th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Dislocation_de_l%27URSS?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Dislocation de l'URSS">Dislocation de l'URSS</a></td> </tr> </tbody> </table> <table> <caption style="background-color:#EBEBEB;color:#000;"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Liste_des_dirigeants_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Dirigeants_du_Parti_communiste_de_l'Union_sovi%C3%A9tique" title="Liste des dirigeants de l'Union soviétique">Secrétaire général du Parti</a> </caption> <tbody> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1917?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1917">1917</a>–<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1922?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1922">1922</a></th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Vladimir_Ilitch_L%C3%A9nine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Vladimir Ilitch Lénine">Vladimir Lénine</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1922?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1922">1922</a>–<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1953?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1953">1953</a></th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Joseph_Staline?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Joseph Staline">Joseph Staline</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1953?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1953">1953</a>–<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1964?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1964">1964</a></th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nikita_Khrouchtchev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nikita Khrouchtchev">Nikita Khrouchtchev</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1964?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1964">1964</a>–<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1982?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1982">1982</a></th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/L%C3%A9onid_Brejnev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Léonid Brejnev">Léonid Brejnev</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1982?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1982">1982</a>–<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1984?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1984">1984</a></th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Iouri_Andropov?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Iouri Andropov">Iouri Andropov</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1984?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1984">1984</a>–<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1985?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1985">1985</a></th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Konstantin_Tchernenko?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Konstantin Tchernenko">Konstantin Tchernenko</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1985?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1985">1985</a>–<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1991?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1991">1991</a></th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mikha%C3%AFl_Gorbatchev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mikhaïl Gorbatchev">Mikhaïl Gorbatchev</a></td> </tr> </tbody> </table> <table> <caption style="background-color:#EBEBEB;color:#000;"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Liste_des_dirigeants_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Chefs_de_l'%C3%89tat" title="Liste des dirigeants de l'Union soviétique">Chef de l'État</a> </caption> <tbody> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1922?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1922">1922</a>–<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1938?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1938">1938</a> (<abbr class="abbr" title="Premier">1<sup>er</sup></abbr>)</th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mikha%C3%AFl_Kalinine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mikhaïl Kalinine">Mikhaïl Kalinine</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1988?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1988">1988</a>–<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1991?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1991">1991</a> (<abbr class="abbr" title="dernier">d<sup>er</sup></abbr>)</th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mikha%C3%AFl_Gorbatchev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mikhaïl Gorbatchev">Mikhaïl Gorbatchev</a></td> </tr> </tbody> </table> <table> <caption style="background-color:#EBEBEB;color:#000;"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Liste_des_dirigeants_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Liste des dirigeants de l'Union soviétique">Chef de gouvernement</a> </caption> <tbody> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1922?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1922">1922</a>–<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1924?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1924">1924</a> (<abbr class="abbr" title="Premier">1<sup>er</sup></abbr>)</th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Vladimir_Ilitch_L%C3%A9nine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Vladimir Ilitch Lénine">Vladimir Lénine</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1991?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1991">1991</a> (<abbr class="abbr" title="dernier">d<sup>er</sup></abbr>)</th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ivan_Sila%C3%AFev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ivan Silaïev">Ivan Silaïev</a></td> </tr> </tbody> </table> <table> <caption style="background-color:#EBEBEB;color:#000;"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Soviet_supr%C3%AAme_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Soviet suprême de l'Union soviétique">Soviet suprême</a> </caption> <tbody> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Chambre_haute?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Chambre haute">Chambre haute</a></th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Soviet_des_nationalit%C3%A9s?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Soviet des nationalités">Soviet des nationalités</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Chambre_basse?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Chambre basse">Chambre basse</a></th> <td><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Soviet_de_l%27Union?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Soviet de l'Union">Soviet de l'Union</a></td> </tr> </tbody> </table> <div class="hr" style="background-color:#aaa; height:1px;"></div> <div style="float:left;width:45%;"> <p>Entités précédentes :</p> <ul style="text-align:left"> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_(1919%E2%80%931927).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281919%E2%80%931927%29.svg/20px-Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281919%E2%80%931927%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%25281919%25E2%2580%25931927%2529.svg/30px-Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%25281919%25E2%2580%25931927%2529.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%25281919%25E2%2580%25931927%2529.svg/40px-Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%25281919%25E2%2580%25931927%2529.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="150"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_de_Bi%C3%A9lorussie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique de Biélorussie">RSS de Biélorussie</a> (1922)</li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_(1918%E2%80%931925).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%281918%E2%80%931925%29.svg/20px-Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%281918%E2%80%931925%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%25281918%25E2%2580%25931925%2529.svg/30px-Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%25281918%25E2%2580%25931925%2529.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%25281918%25E2%2580%25931925%2529.svg/40px-Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%25281918%25E2%2580%25931925%2529.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="300"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_f%C3%A9d%C3%A9rative_sovi%C3%A9tique_de_Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste fédérative soviétique de Russie">RSFS de Russie</a> (1922)</li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Transcaucasian_SFSR.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Flag_of_the_Transcaucasian_SFSR.svg/20px-Flag_of_the_Transcaucasian_SFSR.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Flag_of_the_Transcaucasian_SFSR.svg/30px-Flag_of_the_Transcaucasian_SFSR.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Flag_of_the_Transcaucasian_SFSR.svg/40px-Flag_of_the_Transcaucasian_SFSR.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_f%C3%A9d%C3%A9rative_sovi%C3%A9tique_de_Transcaucasie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste fédérative soviétique de Transcaucasie">RSFS de Transcaucasie</a> (1922)</li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Ukrainian_Soviet_Socialist_Republic_(1919%E2%80%931929).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Flag_of_the_Ukrainian_Soviet_Socialist_Republic_%281919%E2%80%931929%29.svg/20px-Flag_of_the_Ukrainian_Soviet_Socialist_Republic_%281919%E2%80%931929%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Flag_of_the_Ukrainian_Soviet_Socialist_Republic_%25281919%25E2%2580%25931929%2529.svg/30px-Flag_of_the_Ukrainian_Soviet_Socialist_Republic_%25281919%25E2%2580%25931929%2529.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Flag_of_the_Ukrainian_Soviet_Socialist_Republic_%25281919%25E2%2580%25931929%2529.svg/40px-Flag_of_the_Ukrainian_Soviet_Socialist_Republic_%25281919%25E2%2580%25931929%2529.svg.png 2x" data-file-width="1920" data-file-height="960"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_d%27Ukraine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique d'Ukraine">RSS d'Ukraine</a> (1922)</li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Khiva_1920-1923.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Flag_of_Khiva_1920-1923.svg/20px-Flag_of_Khiva_1920-1923.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Flag_of_Khiva_1920-1923.svg/30px-Flag_of_Khiva_1920-1923.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Flag_of_Khiva_1920-1923.svg/40px-Flag_of_Khiva_1920-1923.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="300"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_sovi%C3%A9tique_populaire_du_Khorezm?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République soviétique populaire du Khorezm">RSP du Khorezm</a> (1923)</li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Bukharan_People%27s_Soviet_Republic.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Flag_of_the_Bukharan_People%27s_Soviet_Republic.svg/20px-Flag_of_the_Bukharan_People%27s_Soviet_Republic.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Flag_of_the_Bukharan_People%2527s_Soviet_Republic.svg/30px-Flag_of_the_Bukharan_People%2527s_Soviet_Republic.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Flag_of_the_Bukharan_People%2527s_Soviet_Republic.svg/40px-Flag_of_the_Bukharan_People%2527s_Soviet_Republic.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="300"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_sovi%C3%A9tique_populaire_de_Boukhara?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République soviétique populaire de Boukhara">RSP de Boukhara</a> (1924)</li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Poland_(1928%E2%80%931980).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Flag_of_Poland_%281928%E2%80%931980%29.svg/20px-Flag_of_Poland_%281928%E2%80%931980%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Flag_of_Poland_%25281928%25E2%2580%25931980%2529.svg/30px-Flag_of_Poland_%25281928%25E2%2580%25931980%2529.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Flag_of_Poland_%25281928%25E2%2580%25931980%2529.svg/40px-Flag_of_Poland_%25281928%25E2%2580%25931980%2529.svg.png 2x" data-file-width="1280" data-file-height="800"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Deuxi%C3%A8me_R%C3%A9publique_de_Pologne?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Deuxième République de Pologne">Partie orientale de la République de Pologne</a> (1939)</li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Estonia.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Estonia.svg/20px-Flag_of_Estonia.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Estonia.svg/30px-Flag_of_Estonia.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Estonia.svg/40px-Flag_of_Estonia.svg.png 2x" data-file-width="990" data-file-height="630"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_d%27Estonie_(1918-1940)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République d'Estonie (1918-1940)">Estonie</a> (1940)</li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Latvia.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Latvia.svg/20px-Flag_of_Latvia.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Latvia.svg/30px-Flag_of_Latvia.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Latvia.svg/40px-Flag_of_Latvia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_de_Lettonie_(1918-1940)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République de Lettonie (1918-1940)">Lettonie</a> (1940)</li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Lithuania_(1918%E2%80%931940).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Flag_of_Lithuania_%281918%E2%80%931940%29.svg/20px-Flag_of_Lithuania_%281918%E2%80%931940%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Flag_of_Lithuania_%25281918%25E2%2580%25931940%2529.svg/30px-Flag_of_Lithuania_%25281918%25E2%2580%25931940%2529.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Flag_of_Lithuania_%25281918%25E2%2580%25931940%2529.svg/40px-Flag_of_Lithuania_%25281918%25E2%2580%25931940%2529.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_de_Lituanie_(1918-1940)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République de Lituanie (1918-1940)">Lituanie</a> (1940)</li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Romania.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/20px-Flag_of_Romania.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/30px-Flag_of_Romania.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/40px-Flag_of_Romania.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Royaume_de_Roumanie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Royaume de Roumanie">Royaume de Roumanie</a> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bessarabie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bessarabie">Bessarabie</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bucovine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bucovine">Bucovine</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Raion_de_Her%C8%9Ba?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Raion de Herța">Hertsa</a>) (1940)</li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Tuvan_People%27s_Republic_(1943-1944).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Flag_of_the_Tuvan_People%27s_Republic_%281943-1944%29.svg/20px-Flag_of_the_Tuvan_People%27s_Republic_%281943-1944%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Flag_of_the_Tuvan_People%2527s_Republic_%25281943-1944%2529.svg/30px-Flag_of_the_Tuvan_People%2527s_Republic_%25281943-1944%2529.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Flag_of_the_Tuvan_People%2527s_Republic_%25281943-1944%2529.svg/40px-Flag_of_the_Tuvan_People%2527s_Republic_%25281943-1944%2529.svg.png 2x" data-file-width="780" data-file-height="390"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tannou-Touva?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tannou-Touva">République populaire du Tannou-Touva</a> (1944)</li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Finland.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Flag_of_Finland.svg/20px-Flag_of_Finland.svg.png" decoding="async" width="20" height="12" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Flag_of_Finland.svg/30px-Flag_of_Finland.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Flag_of_Finland.svg/40px-Flag_of_Finland.svg.png 2x" data-file-width="1800" data-file-height="1100"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Finlande?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Finlande">Finlande</a> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Car%C3%A9lie_(province_historique)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Carélie (province historique)">Carélie</a>, Ancien <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Salla?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Salla">Salla</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Petsamo?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Petsamo">Petsamo</a>) (1944)</li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Germany_(1935%E2%80%931945).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg/20px-Flag_of_Germany_%281935%E2%80%931945%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="12" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%25281935%25E2%2580%25931945%2529.svg/30px-Flag_of_Germany_%25281935%25E2%2580%25931945%2529.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Germany_%25281935%25E2%2580%25931945%2529.svg/40px-Flag_of_Germany_%25281935%25E2%2580%25931945%2529.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Reich_allemand?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Reich allemand">Reich allemand</a> (partie nord de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Prusse-Orientale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Prusse-Orientale">Prusse-Orientale</a>) (1945)</li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Czech_Republic.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_Czech_Republic.svg/20px-Flag_of_the_Czech_Republic.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_Czech_Republic.svg/30px-Flag_of_the_Czech_Republic.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_Czech_Republic.svg/40px-Flag_of_the_Czech_Republic.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Troisi%C3%A8me_R%C3%A9publique_(Tch%C3%A9coslovaquie)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Troisième République (Tchécoslovaquie)">Tchécoslovaquie</a> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ruth%C3%A9nie_subcarpathique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ruthénie subcarpathique">Ruthénie subcarpathique</a>) (1945)</li> <li><span class="datasortkey" data-sort-value="Japon empire"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Japan_(1870%E2%80%931999).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de l'Empire du Japon"><img alt="Drapeau de l'Empire du Japon" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Japan_%281870%E2%80%931999%29.svg/20px-Flag_of_Japan_%281870%E2%80%931999%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Japan_%25281870%25E2%2580%25931999%2529.svg/30px-Flag_of_Japan_%25281870%25E2%2580%25931999%2529.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Japan_%25281870%25E2%2580%25931999%2529.svg/40px-Flag_of_Japan_%25281870%25E2%2580%25931999%2529.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="700"></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Empire_du_Japon?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Empire du Japon">Empire du Japon</a></span> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sakhaline?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Sakhaline">Sakhaline</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kouriles?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Kouriles">Kouriles</a>) (1945)</li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Romania_(1948%E2%80%931952).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Flag_of_Romania_%281948%E2%80%931952%29.svg/20px-Flag_of_Romania_%281948%E2%80%931952%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Flag_of_Romania_%25281948%25E2%2580%25931952%2529.svg/30px-Flag_of_Romania_%25281948%25E2%2580%25931952%2529.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Flag_of_Romania_%25281948%25E2%2580%25931952%2529.svg/40px-Flag_of_Romania_%25281948%25E2%2580%25931952%2529.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_populaire_roumaine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République populaire roumaine">République populaire roumaine</a> (îles du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bras_de_Chilia?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bras de Chilia">Danube</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%8Ele_des_Serpents?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Île des Serpents">de la mer Noire</a>) (1948)</li> </ul> </div> <div style="float:right;width:45%;"> <p>Entités suivantes :</p> <ul style="text-align:left"> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Armenia.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/20px-Flag_of_Armenia.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/30px-Flag_of_Armenia.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/40px-Flag_of_Armenia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arm%C3%A9nie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Arménie">Arménie</a></li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Azerbaijan_(1991%E2%80%932013).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Flag_of_Azerbaijan_%281991%E2%80%932013%29.svg/20px-Flag_of_Azerbaijan_%281991%E2%80%932013%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Flag_of_Azerbaijan_%25281991%25E2%2580%25932013%2529.svg/30px-Flag_of_Azerbaijan_%25281991%25E2%2580%25932013%2529.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Flag_of_Azerbaijan_%25281991%25E2%2580%25932013%2529.svg/40px-Flag_of_Azerbaijan_%25281991%25E2%2580%25932013%2529.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Azerba%C3%AFdjan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Azerbaïdjan">Azerbaïdjan</a></li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Belarus_(1918,_1991%E2%80%931995).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Flag_of_Belarus_%281918%2C_1991%E2%80%931995%29.svg/20px-Flag_of_Belarus_%281918%2C_1991%E2%80%931995%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Flag_of_Belarus_%25281918%252C_1991%25E2%2580%25931995%2529.svg/30px-Flag_of_Belarus_%25281918%252C_1991%25E2%2580%25931995%2529.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Flag_of_Belarus_%25281918%252C_1991%25E2%2580%25931995%2529.svg/40px-Flag_of_Belarus_%25281918%252C_1991%25E2%2580%25931995%2529.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="256"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bi%C3%A9lorussie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Biélorussie">Biélorussie</a></li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Estonia.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Estonia.svg/20px-Flag_of_Estonia.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Estonia.svg/30px-Flag_of_Estonia.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Estonia.svg/40px-Flag_of_Estonia.svg.png 2x" data-file-width="990" data-file-height="630"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Estonie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Estonie">Estonie</a></li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Gagauz_people.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_the_Gagauz_people.svg/20px-Flag_of_the_Gagauz_people.svg.png" decoding="async" width="20" height="12" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_the_Gagauz_people.svg/30px-Flag_of_the_Gagauz_people.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_the_Gagauz_people.svg/40px-Flag_of_the_Gagauz_people.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_gagaouze?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République gagaouze">République gagaouze</a></li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Georgia_(1990%E2%80%932004).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Flag_of_Georgia_%281990%E2%80%932004%29.svg/20px-Flag_of_Georgia_%281990%E2%80%932004%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="12" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Flag_of_Georgia_%25281990%25E2%2580%25932004%2529.svg/30px-Flag_of_Georgia_%25281990%25E2%2580%25932004%2529.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Flag_of_Georgia_%25281990%25E2%2580%25932004%2529.svg/40px-Flag_of_Georgia_%25281990%25E2%2580%25932004%2529.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_de_G%C3%A9orgie_(1991-1992)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="République de Géorgie (1991-1992)">Géorgie</a></li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Kazakh_Soviet_Socialist_Republic_(1953%E2%80%931991);_Flag_of_Kazakhstan_(1991%E2%80%931992).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Flag_of_the_Kazakh_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Kazakhstan_%281991%E2%80%931992%29.svg/20px-Flag_of_the_Kazakh_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Kazakhstan_%281991%E2%80%931992%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Flag_of_the_Kazakh_Soviet_Socialist_Republic_%25281953%25E2%2580%25931991%2529%253B_Flag_of_Kazakhstan_%25281991%25E2%2580%25931992%2529.svg/30px-Flag_of_the_Kazakh_Soviet_Socialist_Republic_%25281953%25E2%2580%25931991%2529%253B_Flag_of_Kazakhstan_%25281991%25E2%2580%25931992%2529.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Flag_of_the_Kazakh_Soviet_Socialist_Republic_%25281953%25E2%2580%25931991%2529%253B_Flag_of_Kazakhstan_%25281991%25E2%2580%25931992%2529.svg/40px-Flag_of_the_Kazakh_Soviet_Socialist_Republic_%25281953%25E2%2580%25931991%2529%253B_Flag_of_Kazakhstan_%25281991%25E2%2580%25931992%2529.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kazakhstan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kazakhstan">Kazakhstan</a></li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Kirghiz_Soviet_Socialist_Republic_(1952%E2%80%931991);_Flag_of_Kyrgyzstan_(1991%E2%80%931992)_(reverse).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Flag_of_the_Kirghiz_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Kyrgyzstan_%281991%E2%80%931992%29_%28reverse%29.svg/20px-Flag_of_the_Kirghiz_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Kyrgyzstan_%281991%E2%80%931992%29_%28reverse%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Flag_of_the_Kirghiz_Soviet_Socialist_Republic_%25281952%25E2%2580%25931991%2529%253B_Flag_of_Kyrgyzstan_%25281991%25E2%2580%25931992%2529_%2528reverse%2529.svg/30px-Flag_of_the_Kirghiz_Soviet_Socialist_Republic_%25281952%25E2%2580%25931991%2529%253B_Flag_of_Kyrgyzstan_%25281991%25E2%2580%25931992%2529_%2528reverse%2529.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Flag_of_the_Kirghiz_Soviet_Socialist_Republic_%25281952%25E2%2580%25931991%2529%253B_Flag_of_Kyrgyzstan_%25281991%25E2%2580%25931992%2529_%2528reverse%2529.svg/40px-Flag_of_the_Kirghiz_Soviet_Socialist_Republic_%25281952%25E2%2580%25931991%2529%253B_Flag_of_Kyrgyzstan_%25281991%25E2%2580%25931992%2529_%2528reverse%2529.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kirghizistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kirghizistan">Kirghizistan</a></li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Latvia.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Latvia.svg/20px-Flag_of_Latvia.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Latvia.svg/30px-Flag_of_Latvia.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Latvia.svg/40px-Flag_of_Latvia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lettonie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Lettonie">Lettonie</a></li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Lithuania_(1988%E2%80%932004).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Flag_of_Lithuania_%281988%E2%80%932004%29.svg/20px-Flag_of_Lithuania_%281988%E2%80%932004%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Flag_of_Lithuania_%25281988%25E2%2580%25932004%2529.svg/30px-Flag_of_Lithuania_%25281988%25E2%2580%25932004%2529.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Flag_of_Lithuania_%25281988%25E2%2580%25932004%2529.svg/40px-Flag_of_Lithuania_%25281988%25E2%2580%25932004%2529.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lituanie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Lituanie">Lituanie</a></li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Moldavian_Soviet_Socialist_Republic_(1952%E2%80%931990).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Flag_of_the_Moldavian_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931990%29.svg/20px-Flag_of_the_Moldavian_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931990%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Flag_of_the_Moldavian_Soviet_Socialist_Republic_%25281952%25E2%2580%25931990%2529.svg/30px-Flag_of_the_Moldavian_Soviet_Socialist_Republic_%25281952%25E2%2580%25931990%2529.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Flag_of_the_Moldavian_Soviet_Socialist_Republic_%25281952%25E2%2580%25931990%2529.svg/40px-Flag_of_the_Moldavian_Soviet_Socialist_Republic_%25281952%25E2%2580%25931990%2529.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_moldave_du_Dniestr?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique moldave du Dniestr">République socialiste soviétique moldave du Dniestr</a></li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Moldova_(1990%E2%80%932010).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Moldova_%281990%E2%80%932010%29.svg/20px-Flag_of_Moldova_%281990%E2%80%932010%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Moldova_%25281990%25E2%2580%25932010%2529.svg/30px-Flag_of_Moldova_%25281990%25E2%2580%25932010%2529.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Moldova_%25281990%25E2%2580%25932010%2529.svg/40px-Flag_of_Moldova_%25281990%25E2%2580%25932010%2529.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Moldavie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Moldavie">Moldavie</a></li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Uzbekistan.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/20px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/30px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/40px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ouzb%C3%A9kistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ouzbékistan">Ouzbékistan</a></li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Russia_(1991%E2%80%931993).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Russia_%281991%E2%80%931993%29.svg/20px-Flag_of_Russia_%281991%E2%80%931993%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Russia_%25281991%25E2%2580%25931993%2529.svg/30px-Flag_of_Russia_%25281991%25E2%2580%25931993%2529.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Russia_%25281991%25E2%2580%25931993%2529.svg/40px-Flag_of_Russia_%25281991%25E2%2580%25931993%2529.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russie">Russie</a> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Succession_d%27%C3%89tats?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Succession d'États">État continuateur</a>)</li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Tajikistan_(1991%E2%80%931992,_variant).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Flag_of_Tajikistan_%281991%E2%80%931992%2C_variant%29.svg/20px-Flag_of_Tajikistan_%281991%E2%80%931992%2C_variant%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Flag_of_Tajikistan_%25281991%25E2%2580%25931992%252C_variant%2529.svg/30px-Flag_of_Tajikistan_%25281991%25E2%2580%25931992%252C_variant%2529.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Flag_of_Tajikistan_%25281991%25E2%2580%25931992%252C_variant%2529.svg/40px-Flag_of_Tajikistan_%25281991%25E2%2580%25931992%252C_variant%2529.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tadjikistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tadjikistan">Tadjikistan</a></li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Turkmen_Soviet_Socialist_Republic_(1973%E2%80%931991);_Flag_of_Turkmenistan_(1991%E2%80%931992).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Flag_of_the_Turkmen_Soviet_Socialist_Republic_%281973%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Turkmenistan_%281991%E2%80%931992%29.svg/20px-Flag_of_the_Turkmen_Soviet_Socialist_Republic_%281973%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Turkmenistan_%281991%E2%80%931992%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Flag_of_the_Turkmen_Soviet_Socialist_Republic_%25281973%25E2%2580%25931991%2529%253B_Flag_of_Turkmenistan_%25281991%25E2%2580%25931992%2529.svg/30px-Flag_of_the_Turkmen_Soviet_Socialist_Republic_%25281973%25E2%2580%25931991%2529%253B_Flag_of_Turkmenistan_%25281991%25E2%2580%25931992%2529.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Flag_of_the_Turkmen_Soviet_Socialist_Republic_%25281973%25E2%2580%25931991%2529%253B_Flag_of_Turkmenistan_%25281991%25E2%2580%25931992%2529.svg/40px-Flag_of_the_Turkmen_Soviet_Socialist_Republic_%25281973%25E2%2580%25931991%2529%253B_Flag_of_Turkmenistan_%25281991%25E2%2580%25931992%2529.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Turkm%C3%A9nistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Turkménistan">Turkménistan</a></li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Ukraine_(1991%E2%80%931992).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Ukraine_%281991%E2%80%931992%29.svg/20px-Flag_of_Ukraine_%281991%E2%80%931992%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Ukraine_%25281991%25E2%2580%25931992%2529.svg/30px-Flag_of_Ukraine_%25281991%25E2%2580%25931992%2529.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Ukraine_%25281991%25E2%2580%25931992%2529.svg/40px-Flag_of_Ukraine_%25281991%25E2%2580%25931992%2529.svg.png 2x" data-file-width="1600" data-file-height="800"></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ukraine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ukraine">Ukraine</a></li> <li><span class="datasortkey" data-sort-value="Communauté états indépendants"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_CIS.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Communauté des États indépendants"><img alt="Drapeau de la Communauté des États indépendants" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Flag_of_the_CIS.svg/20px-Flag_of_the_CIS.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Flag_of_the_CIS.svg/30px-Flag_of_the_CIS.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Flag_of_the_CIS.svg/40px-Flag_of_the_CIS.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600"></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Communaut%C3%A9_des_%C3%89tats_ind%C3%A9pendants?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Communauté des États indépendants">Communauté des États indépendants</a></span> (1991)</li> </ul> </div> <div class="clear" style="clear:both;"></div> <p class="navbar bordered noprint" style="border-color:#EBEBEB;"><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title%3DUnion_des_r%25C3%25A9publiques_socialistes_sovi%25C3%25A9tiques%26veaction%3Dedit%26section%3D0">modifier</a> - <a class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title%3DUnion_des_r%25C3%25A9publiques_socialistes_sovi%25C3%25A9tiques%26action%3Dedit%26section%3D0">modifier le code</a> - <a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.wikidata.org/wiki/Special:ItemByTitle/frwiki/Union_des_r%25C3%25A9publiques_socialistes_sovi%25C3%25A9tiques" class="extiw" title="d:Special:ItemByTitle/frwiki/Union des républiques socialistes soviétiques">voir Wikidata</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Aide:Infobox_Wikidata?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Aide:Infobox Wikidata">(aide)</a></span> <span typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mod%C3%A8le:Infobox_Ancienne_entit%C3%A9_territoriale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Consultez la documentation du modèle"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/12px-Info_Simple.svg.png" decoding="async" width="12" height="12" class="mw-file-element" srcset="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/18px-Info_Simple.svg.png 1.5x,https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/24px-Info_Simple.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512"></a></span></p> </div> <p><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Liste_des_pays_et_territoires_par_superficie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Liste des pays et territoires par superficie">État le plus vaste du monde</a> dès le milieu du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, l'URSS occupait un sixième des terres émergées et s'étendait sur onze <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fuseau_horaire?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Fuseau horaire">fuseaux horaires</a>, de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mer_Baltique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mer Baltique">mer Baltique</a> et de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mer_Noire?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mer Noire">mer Noire</a> à l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oc%C3%A9an_Pacifique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Océan Pacifique">océan Pacifique</a>, soit toute la partie nord-est de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Eurasie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Eurasie">Eurasie</a>. C'était la majeure partie du territoire de l'ancien <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Empire_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Empire russe">Empire russe</a>, moins la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pologne?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Pologne">Pologne</a> et la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Finlande?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Finlande">Finlande</a> indépendantes depuis la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_civile_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre civile russe">guerre civile russe</a> de 1918 à 1921, et augmentée des gains territoriaux de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Histoire_de_l%27URSS_sous_Staline?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Histoire de l'URSS sous Staline">période stalinienne</a> en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Europe_de_l%27Est?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Europe de l'Est">Europe orientale</a> et en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Extr%C3%AAme-Orient?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Extrême-Orient">Extrême-Orient</a> entre 1939 et 1945.</p> <p>Le territoire de l'URSS évolue donc dans le temps, surtout durant et à l'issue de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Seconde_Guerre_mondiale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Seconde Guerre mondiale">Seconde Guerre mondiale</a>. L'Union était composée de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique">républiques fédérées</a> (dont le nombre varie également selon les époques) qui sont devenues indépendantes lors de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Dislocation_de_l%27URSS?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Dislocation de l'URSS">sa dislocation</a> — tout en restant, pour la plupart, liées au sein de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Entit%C3%A9s_territoriales_post-sovi%C3%A9tiques">diverses entités</a> — ainsi que d'un certain nombre de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Subdivisions_territoriales_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Subdivisions territoriales de l'Union soviétique">républiques et régions autonomes</a>.</p> <p>La formation de l'URSS fut l'une des conséquences de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9volution_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Révolution russe">révolution russe</a> de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1917?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1917">1917</a>. La <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9volution_de_F%C3%A9vrier?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Révolution de Février">révolution de Février</a> mit fin au <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Liste_des_monarques_de_Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Liste des monarques de Russie">règne des tsars</a> dont <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nicolas_II?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nicolas II">Nicolas II</a> fut le dernier représentant, et instaura la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République russe">République russe</a> qui fut renversée le <time class="nowrap" datetime="1917-11-07" data-sort-value="1917-11-07">7 novembre 1917</time> par les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bolcheviks?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bolcheviks">bolcheviks</a> lors de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9volution_d%27Octobre?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Révolution d'Octobre">révolution d'Octobre</a><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-5"><span class="cite_crochet">[</span>N 3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. L'un des moteurs de la création de l'URSS fut la volonté de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Vladimir_Ilitch_L%C3%A9nine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Vladimir Ilitch Lénine">Vladimir Lénine</a> d'appliquer sa <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/F%C3%A9d%C3%A9ralisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Fédéralisme">doctrine fédéraliste</a> en transformant la Russie unitaire en une union de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République">républiques</a> formées selon le principe des territoires <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ethnie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ethnie">ethniques</a> jouissant d'un certain degré d'autonomie culturelle locale. Sa conception s'opposait initialement à celle du nationalisme soviétique de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Joseph_Staline?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Joseph Staline">Joseph Staline</a>, qui voulait créer une seule <i>république socialiste fédérative soviétique de Russie</i>. Toutefois, Staline revint ultérieurement sur ses positions et, dans les <span class="nowrap">années 1925-1939</span>, procéda lui-même à la création de plusieurs républiques fédérées (dans le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Caucase?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Caucase">Caucase</a>, en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Car%C3%A9lie_(r%C3%A9gion)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Carélie (région)">Carélie</a> et en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Asie_centrale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Asie centrale">Asie centrale</a>)<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-6"><span class="cite_crochet">[</span>3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>L'URSS était gouvernée par le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Parti_communiste_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Parti communiste de l'Union soviétique">Parti communiste de l'Union soviétique</a> (PCUS) et tout particulièrement par son bureau exécutif : le <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Politburo_du_Parti_communiste_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Politburo du Parti communiste de l'Union soviétique">Politburo</a></i>. Tous les appareils (législatif, exécutif ou judiciaire), ainsi que la presse et la société civile dans son ensemble, étaient directement soumis à l'autorité de ce <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Parti_unique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Parti unique">parti unique</a> et de sa <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Police_politique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Police politique">police politique</a> (successivement <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tch%C3%A9ka?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tchéka">Tchéka</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Gu%C3%A9p%C3%A9ou?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guépéou">Guépéou</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/NKVD?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="NKVD">NKVD</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ministerstvo_Gossoudarstvenno%C3%AF_Bezopasnosti?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Ministerstvo Gossoudarstvennoï Bezopasnosti">MGB</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/KGB?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="KGB">KGB</a>…), rendant factice l'autonomie constitutionnelle des républiques fédérées et autres entités autonomes, ainsi que celle des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Soviet?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Soviet">soviets</a> et de leur hiérarchie dont le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Soviet_supr%C3%AAme_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Soviet suprême de l'Union soviétique">Soviet suprême</a> et de ses deux composantes, le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Soviet_de_l%27Union?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Soviet de l'Union">Soviet de l'Union</a> (un député pour 300 000 habitants) et le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Soviet_des_nationalit%C3%A9s?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Soviet des nationalités">Soviet des nationalités</a> (<span class="nowrap">25 députés</span> pour chaque <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique">république soviétique fédérée</a>, 11 pour chaque <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_autonome?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique autonome">république autonome</a>, cinq pour chaque <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oblast?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Oblast">oblast</a> autonome et un pour chaque <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Okroug?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Okroug">okroug</a> ou <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ra%C3%AFon?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Raïon">raïon</a> autonome).</p> <p>Ces pratiques<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-7"><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, analysées dès 1970 par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Andre%C3%AF_Amalrik?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Andreï Amalrik">Andreï Amalrik</a> comme une impasse politique, sociale et économique, produisant une perte d'espoir et de légitimité<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-8"><span class="cite_crochet">[</span>5<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, incitèrent le gouvernement soviétique, présidé à partir de 1985 par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mikha%C3%AFl_Gorbatchev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mikhaïl Gorbatchev">Mikhaïl Gorbatchev</a>, à réformer le système par une politique de <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Glasnost?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Glasnost">glasnost</a></i> (« transparence ») et de <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Perestro%C3%AFka?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Perestroïka">perestroïka</a></i> (« restructuration »). Malgré un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9f%C3%A9rendum_sovi%C3%A9tique_de_1991?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Référendum soviétique de 1991">référendum</a> organisé en mars 1991 au cours duquel 77,85 % des électeurs se prononcèrent en faveur de la préservation de l'Union soviétique, un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Putsch_de_Moscou?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Putsch de Moscou">coup d'État</a> en août 1991 précipita la chute du pays. La <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Communaut%C3%A9_des_%C3%89tats_ind%C3%A9pendants?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Communauté des États indépendants">Communauté des États indépendants</a> (CEI) est créée le <time class="nowrap" datetime="1991-12-08" data-sort-value="1991-12-08">8 décembre 1991</time> et quelques jours plus tard, le 25 décembre, Gorbatchev démissionne de son poste de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pr%C3%A9sident_de_l%27Union_des_r%C3%A9publiques_socialistes_sovi%C3%A9tiques?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Président de l'Union des républiques socialistes soviétiques">président de l'URSS</a><sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-9"><span class="cite_crochet">[</span>6<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>La <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russie">fédération de Russie</a> est l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Succession_d%27%C3%89tats?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Succession d'États">État continuateur</a> de l'Union soviétique et a notamment hérité de son siège de membre permanent au <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Conseil_de_s%C3%A9curit%C3%A9_des_Nations_unies?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Conseil de sécurité des Nations unies">Conseil de sécurité des Nations unies</a>.</p> <div id="toc" class="toc" role="navigation" aria-labelledby="mw-toc-heading"> <input type="checkbox" role="button" id="toctogglecheckbox" class="toctogglecheckbox" style="display:none"> <div class="toctitle" lang="fr" dir="ltr"> <h2 id="mw-toc-heading">Sommaire</h2><span class="toctogglespan"><label class="toctogglelabel" for="toctogglecheckbox"></label></span> </div> <ul> <li class="toclevel-1 tocsection-1"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Appellation"><span class="tocnumber">1</span> <span class="toctext">Appellation</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-2"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#G%C3%A9ographie"><span class="tocnumber">2</span> <span class="toctext">Géographie</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-3"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Division_territoriale"><span class="tocnumber">3</span> <span class="toctext">Division territoriale</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-4"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Subdivisions_territoriales_entre_1918_et_1922"><span class="tocnumber">3.1</span> <span class="toctext">Subdivisions territoriales entre 1918 et 1922</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-5"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Organisation_territoriale_entre_1922_et_1941"><span class="tocnumber">3.2</span> <span class="toctext">Organisation territoriale entre 1922 et 1941</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-6"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Organisation_territoriale_entre_1939_et_1941"><span class="tocnumber">3.3</span> <span class="toctext">Organisation territoriale entre 1939 et 1941</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-7"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Organisation_territoriale_entre_1941_et_1954"><span class="tocnumber">3.4</span> <span class="toctext">Organisation territoriale entre 1941 et 1954</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-8"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Organisation_territoriale_entre_1954_et_1991"><span class="tocnumber">3.5</span> <span class="toctext">Organisation territoriale entre 1954 et 1991</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-9"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Entit%C3%A9s_territoriales_post-sovi%C3%A9tiques"><span class="tocnumber">3.6</span> <span class="toctext">Entités territoriales post-soviétiques</span></a> <ul> <li class="toclevel-3 tocsection-10"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Communaut%C3%A9_des_%C3%89tats_ind%C3%A9pendants_(1991)_et_ses_r%C3%A9formes"><span class="tocnumber">3.6.1</span> <span class="toctext">Communauté des États indépendants (1991) et ses réformes</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-11"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Union_%C3%A9conomique_eurasiatique"><span class="tocnumber">3.6.2</span> <span class="toctext">Union économique eurasiatique</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-12"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Union_de_l'%C3%89tat_f%C3%A9d%C3%A9ral_de_la_Russie_et_de_la_Bi%C3%A9lorussie_(1996)"><span class="tocnumber">3.6.3</span> <span class="toctext">Union de l'État fédéral de la Russie et de la Biélorussie (1996)</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-13"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%C3%89tats_partiellement_reconnus_ou_non_reconnus"><span class="tocnumber">3.6.4</span> <span class="toctext">États partiellement reconnus ou non reconnus</span></a></li> </ul></li> </ul></li> <li class="toclevel-1 tocsection-14"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Histoire"><span class="tocnumber">4</span> <span class="toctext">Histoire</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-15"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Origines_de_l'Union_sovi%C3%A9tique_:_r%C3%A9volution_russe_et_guerre_civile_(1917-1921)"><span class="tocnumber">4.1</span> <span class="toctext">Origines de l'Union soviétique : révolution russe et guerre civile (1917-1921)</span></a> <ul> <li class="toclevel-3 tocsection-16"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Pr%C3%A9mices"><span class="tocnumber">4.1.1</span> <span class="toctext">Prémices</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-17"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#R%C3%A9volution_de_1917"><span class="tocnumber">4.1.2</span> <span class="toctext">Révolution de 1917</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-18"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%C2%AB_Communisme_de_guerre_%C2%BB_(1918-1921)"><span class="tocnumber">4.1.3</span> <span class="toctext">« Communisme de guerre » (1918-1921)</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-19"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Naissance_d'un_%C3%89tat_f%C3%A9d%C3%A9ral_(1922-1923)"><span class="tocnumber">4.1.4</span> <span class="toctext">Naissance d'un État fédéral (1922-1923)</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-20"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Cr%C3%A9ation"><span class="tocnumber">4.1.5</span> <span class="toctext">Création</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-21"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Soviets_%C3%A0_partir_de_1917"><span class="tocnumber">4.1.6</span> <span class="toctext">Soviets à partir de 1917</span></a></li> </ul></li> <li class="toclevel-2 tocsection-22"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Union_sovi%C3%A9tique_de_l'entre-deux-guerres"><span class="tocnumber">4.2</span> <span class="toctext">Union soviétique de l'entre-deux-guerres</span></a> <ul> <li class="toclevel-3 tocsection-23"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#NEP_(de_1921_%C3%A0_1929)"><span class="tocnumber">4.2.1</span> <span class="toctext">NEP (de 1921 à 1929)</span></a></li> </ul></li> <li class="toclevel-2 tocsection-24"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Succession_de_L%C3%A9nine_(1922-1929)"><span class="tocnumber">4.3</span> <span class="toctext">Succession de Lénine (1922-1929)</span></a> <ul> <li class="toclevel-3 tocsection-25"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Maladie_de_L%C3%A9nine_et_prise_en_main_du_Parti_par_Staline"><span class="tocnumber">4.3.1</span> <span class="toctext">Maladie de Lénine et prise en main du Parti par Staline</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-26"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#D%C3%A9c%C3%A8s_de_L%C3%A9nine_et_ascension_de_Staline"><span class="tocnumber">4.3.2</span> <span class="toctext">Décès de Lénine et ascension de Staline</span></a></li> </ul></li> <li class="toclevel-2 tocsection-27"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Staline,_dirigeant_de_l'Union_sovi%C3%A9tique_(1929-1953)"><span class="tocnumber">4.4</span> <span class="toctext">Staline, dirigeant de l'Union soviétique (1929-1953)</span></a> <ul> <li class="toclevel-3 tocsection-28"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Collectivisation_et_planification_%C3%A9conomique_(%C3%A0_partir_de_1929)"><span class="tocnumber">4.4.1</span> <span class="toctext">Collectivisation et planification économique (à partir de 1929)</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-29"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Planification_de_l'%C3%A9conomie"><span class="tocnumber">4.4.2</span> <span class="toctext">Planification de l'économie</span></a></li> </ul></li> <li class="toclevel-2 tocsection-30"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Abandon_de_la_NEP"><span class="tocnumber">4.5</span> <span class="toctext">Abandon de la NEP</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-31"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Collectivisation_des_campagnes_et_%C2%AB_d%C3%A9koulakisation_%C2%BB"><span class="tocnumber">4.6</span> <span class="toctext">Collectivisation des campagnes et « dékoulakisation »</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-32"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Industrialisation_lourde"><span class="tocnumber">4.7</span> <span class="toctext">Industrialisation lourde</span></a> <ul> <li class="toclevel-3 tocsection-33"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Bilan_de_la_politique_%C3%A9conomique_en_1939"><span class="tocnumber">4.7.1</span> <span class="toctext">Bilan de la politique économique en 1939</span></a></li> </ul></li> <li class="toclevel-2 tocsection-34"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Grandes_Purges_:_m%C3%A9canismes_de_la_terreur_de_masse_(1936-1940)"><span class="tocnumber">4.8</span> <span class="toctext">Grandes Purges : mécanismes de la terreur de masse (1936-1940)</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-35"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Dictature_de_Staline_(1929-1953)_et_son_culte_de_la_personnalit%C3%A9"><span class="tocnumber">4.9</span> <span class="toctext">Dictature de Staline (1929-1953) et son culte de la personnalité</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-36"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Seconde_Guerre_mondiale"><span class="tocnumber">4.10</span> <span class="toctext">Seconde Guerre mondiale</span></a> <ul> <li class="toclevel-3 tocsection-37"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Pacte_germano-sovi%C3%A9tique_(1939)"><span class="tocnumber">4.10.1</span> <span class="toctext">Pacte germano-soviétique (1939)</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-38"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%C2%AB_Grande_Guerre_patriotique_%C2%BB_(1941-1945)"><span class="tocnumber">4.10.2</span> <span class="toctext">« Grande Guerre patriotique » (1941-1945)</span></a> <ul> <li class="toclevel-4 tocsection-39"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Op%C3%A9ration_Barbarossa_(1941)"><span class="tocnumber">4.10.2.1</span> <span class="toctext">Opération <i>Barbarossa</i> (1941)</span></a></li> <li class="toclevel-4 tocsection-40"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Bataille_de_Stalingrad_(1942-1943)"><span class="tocnumber">4.10.2.2</span> <span class="toctext">Bataille de Stalingrad (1942-1943)</span></a></li> <li class="toclevel-4 tocsection-41"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Impact_et_suites_de_la_guerre_(1943-1945)"><span class="tocnumber">4.10.2.3</span> <span class="toctext">Impact et suites de la guerre (1943-1945)</span></a></li> </ul></li> </ul></li> <li class="toclevel-2 tocsection-42"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Apr%C3%A8s-guerre_et_guerre_froide_(1945-1989)"><span class="tocnumber">4.11</span> <span class="toctext">Après-guerre et guerre froide (1945-1989)</span></a> <ul> <li class="toclevel-3 tocsection-43"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Fin_de_la_p%C3%A9riode_stalinienne_(1945-1953)"><span class="tocnumber">4.11.1</span> <span class="toctext">Fin de la période stalinienne (1945-1953)</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-44"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Succession_de_Staline_(1953-1964)"><span class="tocnumber">4.11.2</span> <span class="toctext">Succession de Staline (1953-1964)</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-45"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Stagnation_politico-%C3%A9conomique_et_politique_brejn%C3%A9vienne_(1964-1985)"><span class="tocnumber">4.11.3</span> <span class="toctext">Stagnation politico-économique et politique brejnévienne (1964-1985)</span></a></li> </ul></li> <li class="toclevel-2 tocsection-46"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Derni%C3%A8res_ann%C3%A9es_de_l'URSS_(1985-1991)"><span class="tocnumber">4.12</span> <span class="toctext">Dernières années de l'URSS (1985-1991)</span></a> <ul> <li class="toclevel-3 tocsection-47"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Perestro%C3%AFka_et_glasnost_:_Mikha%C3%AFl_Gorbatchev_et_le_d%C3%A9clin_de_l'Union_(1985-1991)"><span class="tocnumber">4.12.1</span> <span class="toctext"><i>Perestroïka</i> et <i>glasnost</i> : Mikhaïl Gorbatchev et le déclin de l'Union (1985-1991)</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-48"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Dislocation_de_l'URSS_(1991)"><span class="tocnumber">4.12.2</span> <span class="toctext">Dislocation de l'URSS (1991)</span></a></li> <li class="toclevel-3 tocsection-49"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Les_causes_de_la_chute"><span class="tocnumber">4.12.3</span> <span class="toctext">Les causes de la chute</span></a></li> </ul></li> <li class="toclevel-2 tocsection-50"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Monde_post-sovi%C3%A9tique_(depuis_1991)"><span class="tocnumber">4.13</span> <span class="toctext">Monde post-soviétique (depuis 1991)</span></a></li> </ul></li> <li class="toclevel-1 tocsection-51"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Syst%C3%A8me_politique"><span class="tocnumber">5</span> <span class="toctext">Système politique</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-52"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%C3%89conomie"><span class="tocnumber">6</span> <span class="toctext">Économie</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-53"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Bilan_%C3%A9conomique"><span class="tocnumber">6.1</span> <span class="toctext">Bilan économique</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-54"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Bilan_technologique_:_r%C3%A9alisations_majeures_au_service_du_prestige_national"><span class="tocnumber">6.2</span> <span class="toctext">Bilan technologique : réalisations majeures au service du prestige national</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-55"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Bilan_environnemental"><span class="tocnumber">6.3</span> <span class="toctext">Bilan environnemental</span></a></li> </ul></li> <li class="toclevel-1 tocsection-56"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Forces_militaires"><span class="tocnumber">7</span> <span class="toctext">Forces militaires</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-57"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Populations"><span class="tocnumber">8</span> <span class="toctext">Populations</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-58"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#D%C3%A9mographie"><span class="tocnumber">8.1</span> <span class="toctext">Démographie</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-59"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Syst%C3%A8me_de_sant%C3%A9"><span class="tocnumber">8.2</span> <span class="toctext">Système de santé</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-60"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Droit_des_femmes"><span class="tocnumber">8.3</span> <span class="toctext">Droit des femmes</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-61"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Organisations_de_jeunesse"><span class="tocnumber">8.4</span> <span class="toctext">Organisations de jeunesse</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-62"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#%C2%AB_Nationalit%C3%A9s_%C2%BB_et_identit%C3%A9s_culturelles"><span class="tocnumber">8.5</span> <span class="toctext">« Nationalités » et identités culturelles</span></a></li> </ul></li> <li class="toclevel-1 tocsection-63"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Arts_et_culture"><span class="tocnumber">9</span> <span class="toctext">Arts et culture</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-64"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Codes"><span class="tocnumber">10</span> <span class="toctext">Codes</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-65"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Notes_et_r%C3%A9f%C3%A9rences"><span class="tocnumber">11</span> <span class="toctext">Notes et références</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-66"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Notes"><span class="tocnumber">11.1</span> <span class="toctext">Notes</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-67"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#R%C3%A9f%C3%A9rences"><span class="tocnumber">11.2</span> <span class="toctext">Références</span></a></li> </ul></li> <li class="toclevel-1 tocsection-68"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Voir_aussi"><span class="tocnumber">12</span> <span class="toctext">Voir aussi</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-69"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Articles_connexes"><span class="tocnumber">12.1</span> <span class="toctext">Articles connexes</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-70"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Bibliographie"><span class="tocnumber">12.2</span> <span class="toctext">Bibliographie</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-71"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Liens_externes"><span class="tocnumber">12.3</span> <span class="toctext">Liens externes</span></a></li> </ul></li> </ul> </div> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(1)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="Appellation">Appellation</h2> </div> <section class="mf-section-1 collapsible-block" id="mf-section-1"> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Article détaillé : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_des_conseils?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République des conseils">République des conseils</a>. </div> </div> <p>Le mot « soviet » est la transcription du mot russe <span class="lang-ru" lang="ru">совет</span> qui signifie « conseil », aussi bien au sens de l'avis donné à quelqu'un, que d'une assemblée de personnes.</p> <p>Un certain nombre d'organisations dans l'histoire russe ont été dénommées « Conseil » (<span class="lang-ru" lang="ru">Совет</span>), comme, dans l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Empire_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Empire russe">Empire russe</a>, le Conseil d'État, qui fonctionna de 1810 à 1917 et qui devint le Conseil des ministres après la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9volution_russe_de_1905?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Révolution russe de 1905">révolution russe de 1905</a>. Dans les langues locales de plusieurs républiques, le mot signifiant « des conseils » fut ultérieurement abandonné au profit du mot russe « soviet » (signe *).</p> <p>Les noms de l'Union soviétique sont donc les suivants dans les langues de ses quinze républiques constitutives :</p> <ol> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russe">Russe</a> : <span class="lang-ru" lang="ru">Союз Советских Социалистических Республик</span>, <i><span class="lang-ru-latn" lang="ru-latn">Soyouz Sovetskikh Sotsialisticheskikh Respublik</span></i> ;</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ukrainien?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ukrainien">Ukrainien</a> : <span class="lang-uk" lang="uk">Союз Радянських Соціалістичних Республік</span>, <i>Soyouz Radyans'kykh Socialistychnykh Respublik</i> ;</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bi%C3%A9lorusse?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Biélorusse">Biélorusse</a> : <span class="lang-be" lang="be">Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік</span>, <i>Sajuz Savieckich Sacyjalistyčnych Respublik</i> * ;</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Estonien?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Estonien">Estonien</a> : <span class="lang-et" lang="et">Nõukogude Sotsialistlike Vabariikide Liit</span> ;</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Letton?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Letton">Letton</a> : <span class="lang-lt" lang="lt">Padomju Sociālistisko Republiku Savienība</span> ;</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lituanien?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Lituanien">Lituanien</a> : <span class="lang-lt" lang="lt">Tarybų Socialistinių Respublikų Sąjunga</span> ;</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Moldave?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Moldave">Moldave</a> : Униуня Републичилор советиче Сочиалисте, <i><span class="lang-ro" lang="ro">Uniunea Republicilor Sovietice Socialiste</span></i> * ;</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arm%C3%A9nien?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Arménien">Arménien</a> : <span class="lang-hy" lang="hy">Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն</span>, <i>Xorhrdayin Soc̕ialistakan Hanrapetowt̕yownneri Miowt̕yown</i> ;</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%A9orgien?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Géorgien">Géorgien</a> : <span class="lang-ka" lang="ka">სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი</span>, <i>Sabch'ota sotsialist'uri resp'ublik'ebis k'avshiri</i> * ;</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Az%C3%A9ri?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Azéri">Azéri</a> : <span class="lang-az" lang="az">Совет Сосиалист Республикалары Иттифагы</span>, <i>Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı</i> * ;</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Turkm%C3%A8ne?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Turkmène">Turkmène</a> : <span class="lang-tk" lang="tk">Совет Социалистик Республикалары Союзы</span>, <i>Sovet Sosialistik Respublikalary Soýuzy</i> * ;</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ouzbek?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ouzbek">Ouzbek</a> : <span class="lang-uz" lang="uz">Совет Социалистик Республикалари Иттифоқи</span>, <i>Sovet Sotsialistik Respublikalari Ittifoqi</i> * ;</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tadjik?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tadjik">Tadjik</a> : <span class="lang-tg" lang="tg">Иттиҳоди Ҷумҳуриҳои Шӯравии Сосиалистӣ</span>, <i>Ittihodi Chumhurihoi Shūravii Sosialistī</i> * ;</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kazakh?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kazakh">Kazakh</a> : <span class="lang-kk" lang="kk">Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы</span>, <i>Keńestik Sotsıalıstik Respublıkalar Odaǵy</i> ;</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kirghize?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kirghize">Kirghize</a> : <span class="lang-ky" lang="ky">Советтик Социалисттик Республикалар Союзу</span>, <i>Sovettik Socialisttik Respublikalar Soyuzu</i> *.</li> </ol> <p>En raison de la longueur de son nom, l'État est couramment appelé « Union soviétique » <span class="lang-ru" lang="ru">Советски Союз</span>, <i><span class="lang-ru-latn" lang="ru-latn">Sovietski Soyouz</span></i> ou « URSS » <span class="lang-ru" lang="ru">СССР</span>, <i><span class="lang-ru-latn" lang="ru-latn">SSSR</span></i>. Sa « langue de communication interethnique » (язык межнационального общения) était le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russe">russe</a>, langue de l'État, et l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Alphabet_cyrillique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Alphabet cyrillique">alphabet cyrillique</a> était employé pour la plupart des langues de l'Union, de sorte que les médias <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Europe_de_l%27Ouest?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Europe de l'Ouest">occidentaux</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89tats-Unis?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="États-Unis">américains</a> prirent l'habitude de l'appeler improprement « Russie » (et ses citoyens « Russes ») par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Abus_de_langage?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Abus de langage">abus de langage</a>, puisque la Russie n'était que l'une des républiques constitutives (et les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russes?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russes">Russes</a>, l'une des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Groupes_ethniques_d%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Groupes ethniques d'Union soviétique">« nationalités » comptabilisées en URSS</a>).</p> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(2)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="Géographie"><span id="G.C3.A9ographie"></span>Géographie</h2> </div> <section class="mf-section-2 collapsible-block" id="mf-section-2"> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Article détaillé : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%A9ographie_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Géographie de l'Union soviétique">Géographie de l'Union soviétique</a>. </div> </div> <p>Héritant de la plus grande partie du territoire de l'ancien <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Empire_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Empire russe">Empire russe</a>, l'URSS a été le pays le plus étendu du monde (22 402 200 <abbr class="abbr" title="kilomètre carré">km<sup>2</sup></abbr>), avec un peuplement des plus variés, comptant plus de cent « nationalités » (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ethnie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ethnie">ethnies</a>) recensées, une soixantaine de langues et cinq religions. La population totale était estimée à <span class="nowrap">288 millions</span> en 1990 (dite <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sovi%C3%A9tiques?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Soviétiques">peuple soviétique</a>). Aujourd'hui la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russie">Russie</a> — ayant succédé à l'URSS — demeure toujours le pays le plus étendu du monde, toujours très divers culturellement, et administrant des centaines de minorités non-<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russes?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russes">russes</a>. Elle a conservé les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fronti%C3%A8res_de_la_Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Frontières de la Russie">frontières</a> <i><span class="lang-la" lang="la"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/De_jure?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="De jure">de jure</a></span></i> de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_f%C3%A9d%C3%A9rative_sovi%C3%A9tique_de_Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste fédérative soviétique de Russie">république socialiste fédérative soviétique de Russie</a> telles qu'elles étaient en 1945, à une seule exception près : l'archipel d'îles fluviales de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Amour_(fleuve)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Amour (fleuve)">Amour</a>, à l'Ouest de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Khabarovsk?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Khabarovsk">Khabarovsk</a>, partagé avec la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Chine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Chine">Chine</a> en 1991<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-10"><span class="cite_crochet">[</span>N 4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Toutefois, des territoires contrôlés <i><span class="lang-la" lang="la"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/De_facto?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="De facto">de facto</a></span></i> par la Russie dans trois des anciennes républiques soviétiques s'y sont ajoutés depuis 1991<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-11"><span class="cite_crochet">[</span>N 5<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(3)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="Division_territoriale">Division territoriale</h2> </div> <section class="mf-section-3 collapsible-block" id="mf-section-3"> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Article détaillé : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Subdivisions_territoriales_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Subdivisions territoriales de l'Union soviétique">Subdivisions territoriales de l'Union soviétique</a>. </div> </div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Article connexe : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Occupations_militaires_par_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Occupations militaires par l'Union soviétique">Occupations militaires par l'Union soviétique</a>. </div> </div> <p>Avant la constitution en 1922 de l'Union des républiques socialistes soviétiques, des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique">républiques socialistes soviétiques</a> ont existé <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/De_facto?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="De facto">de facto</a></i>, mais sans former <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/De_jure?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="De jure">de jure</a></i> une unique fédération, et sans avoir encore obtenu la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Droit_international_public?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Droit international public">reconnaissance diplomatique</a> de la communauté internationale. Pendant l'« <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Affaire_g%C3%A9orgienne?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Affaire géorgienne">affaire géorgienne</a> », <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Vladimir_Ilitch_L%C3%A9nine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Vladimir Ilitch Lénine">Vladimir Ilitch Lénine</a> appela les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89tat-nation?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="État-nation">États-nations</a> issus de la dislocation de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République russe">République russe</a> à rejoindre la nouvelle <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_f%C3%A9d%C3%A9rative_sovi%C3%A9tique_de_Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste fédérative soviétique de Russie">Russie soviétique</a> pour former une union plus grande, qu'il envisagea d'appeler « Union des républiques soviétiques d'Europe et d'Asie » (en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russe">russe</a> : <span class="lang-ru" lang="ru">Союз Советских Республик Европы и Азии</span>, <i><span class="lang-ru-latn" lang="ru-latn">Soïouz Sovietskikh Riespoublik Evropy i Azii</span></i>). <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Joseph_Staline?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Joseph Staline">Staline</a> pour sa part proposa le nom d'« Union des républiques socialistes soviétiques » en 1922, mais il ne fut officiellement adopté qu'en [1924], sous cette forme, bien que jusqu'en 1936 la dénomination des diverses composantes fut celle de « soviétique socialiste » (et non « socialiste soviétique »).</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Subdivisions_territoriales_entre_1918_et_1922">Subdivisions territoriales entre 1918 et 1922</h3> </div> <p>Entre une douzaine et une quinzaine de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publiques_socialistes_sovi%C3%A9tiques?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Républiques socialistes soviétiques">républiques socialistes soviétiques</a> se sont succédé sur les territoires de la première <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République russe">république russe</a> qu'elles ont remplacée après la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9volution_d%27Octobre?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Révolution d'Octobre">révolution d'Octobre</a> : leurs intitulés et leur organisation ont varié, certaines se divisant, d'autres se réunissant ; plusieurs n'étaient que des proclamations ne contrôlant pas de territoire :</p> <ul> <li>La <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_f%C3%A9d%C3%A9rative_sovi%C3%A9tique_de_Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste fédérative soviétique de Russie">république socialiste fédérative soviétique de Russie</a> de 1917 s'agrandira en 1922 en absorbant les républiques méridionales proches du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Caucase?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Caucase">Caucase</a> et la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_d%27Extr%C3%AAme-Orient?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République d'Extrême-Orient">république asiatique de l'Extrême orient</a> mais rétrécit ensuite en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Asie_centrale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Asie centrale">Asie centrale</a> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Turkestan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Turkestan">Turkestan</a> russe) lors de la création des républiques de cette région, comme le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_kazakhe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique kazakhe">Kazakhstan soviétique</a> créé en 1936.</li> <li>La <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_des_travailleurs_de_Finlande?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste des travailleurs de Finlande">Finlande bolchévique</a> ne parvînt pas à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_civile_finlandaise?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre civile finlandaise">vaincre la Finlande indépendantiste</a> que les soviétiques appelèrent « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Finlande?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Finlande">Finlande</a> bourgeoise ».</li> <li>L'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Commune_des_travailleurs_d%27Estonie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Commune des travailleurs d'Estonie">Estonie bolchévique</a> ne parvînt pas à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_d%27ind%C3%A9pendance_de_l%27Estonie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre d'indépendance de l'Estonie">vaincre l'Estonie indépendantiste</a> que les soviétiques appelèrent « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Estonie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Estonie">Estonie</a> bourgeoise ».</li> <li>La <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_sovi%C3%A9tique_socialiste_de_Lettonie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République soviétique socialiste de Lettonie">république soviétique socialiste de Lettonie</a> ne parvînt pas à vaincre la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Histoire_de_la_Lettonie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#La_Premi%C3%A8re_Guerre_mondiale" title="Histoire de la Lettonie">Lettonie indépendantiste</a> que les soviétiques appelèrent « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lettonie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Lettonie">Lettonie</a> bourgeoise ».</li> <li>La <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_lituano-bi%C3%A9lorusse?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique lituano-biélorusse">République socialiste soviétique lituano-biélorusse</a> fut partagée en 1921 entre la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Deuxi%C3%A8me_R%C3%A9publique_(Pologne)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Deuxième République (Pologne)">Pologne</a> et la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lituanie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Lituanie">Lituanie</a> indépendantes que les soviétiques appelèrent « Pologne et Lituanie bourgeoises », et la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_de_Bi%C3%A9lorussie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique de Biélorussie">Biélorussie soviétique</a>.</li> <li>La <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_sovi%C3%A9tique_de_Donetsk-Krivo%C3%AF-Rog?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="République soviétique de Donetsk-Krivoï-Rog">république soviétique de Donetsk-Krivoï-Rog</a> fut intégrée à la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_d%27Ukraine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique d'Ukraine">RSS d'Ukraine</a> en 1922.</li> <li>La <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_sovi%C3%A9tique_d%27Odessa?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République soviétique d'Odessa">république soviétique d'Odessa</a> fut intégrée à la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_d%27Ukraine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique d'Ukraine">RSS d'Ukraine</a> en 1922.</li> <li>La <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_de_Bessarabie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique de Bessarabie">république socialiste soviétique de Bessarabie</a> de 1919 ne parvînt pas à conquérir la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_d%C3%A9mocratique_moldave?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République démocratique moldave">République démocratique moldave</a> (« bourgeoise ») de 1917, qui s'était unie à la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Royaume_de_Roumanie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Royaume de Roumanie">Roumanie</a> en 1918 (union que l'URSS n'a jamais reconnue).</li> <li>En <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ciscaucasie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ciscaucasie">Ciscaucasie</a>, la république soviétique du Kouban et celle de la mer Noire s'unirent en 1919 pour former la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_sovi%C3%A9tique_du_Kouban_et_de_la_mer_Noire?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République soviétique du Kouban et de la mer Noire">république soviétique du Kouban et de la mer Noire</a>, réunie à son tour avec la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_sovi%C3%A9tique_de_Stavropol?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République soviétique de Stavropol">république soviétique de Stavropol</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_sovi%C3%A9tique_du_Terek?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République soviétique du Terek">celle du Terek</a> pour former la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_sovi%C3%A9tique_nord-caucasienne?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République soviétique nord-caucasienne">République soviétique nord-caucasienne</a>, elle-même intégrée en 1922 à la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_f%C3%A9d%C3%A9rative_sovi%C3%A9tique_de_Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste fédérative soviétique de Russie">république socialiste fédérative soviétique de Russie</a>.</li> <li>La <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_abkhaze?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique abkhaze">république socialiste soviétique d'Abkhazie</a> fut ultérieurement intégrée à la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_de_G%C3%A9orgie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique de Géorgie">république socialiste soviétique de Géorgie</a> en tant que RSSA (région autonome).</li> <li>La <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_f%C3%A9d%C3%A9rative_sovi%C3%A9tique_de_Transcaucasie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste fédérative soviétique de Transcaucasie">république socialiste fédérative soviétique de Transcaucasie</a> sera divisée en 1936 en trois RSS : Géorgie, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_d%27Arm%C3%A9nie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique d'Arménie">Arménie</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_d%27Azerba%C3%AFdjan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique d'Azerbaïdjan">Azerbaïdjan</a>.</li> <li>La <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_sovi%C3%A9tique_populaire_du_Khorezm?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République soviétique populaire du Khorezm">république soviétique populaire du Khorezm</a> (ancien <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Khanat_de_Khiva?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Khanat de Khiva">Khanat de Khiva</a>) sera partagée en 1936 entre les RSS <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_d%27Ouzb%C3%A9kistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique d'Ouzbékistan">ouzbèque</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_du_Turkm%C3%A9nistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique du Turkménistan">turkmène</a>.</li> <li>La <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_sovi%C3%A9tique_populaire_de_Boukhara?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République soviétique populaire de Boukhara">république soviétique populaire de Boukhara</a> (ancien <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Khanat_de_Boukhara?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Khanat de Boukhara">Émirat de Boukhara</a>) sera partagée en 1936 entre les RSS ouzbèque et turkmène.</li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Organisation_territoriale_entre_1922_et_1941">Organisation territoriale entre 1922 et 1941</h3> </div> <p>Entre 1922 et 1940, les républiques soviétiques sont cette fois membres <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/De_jure?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="De jure">de jure</a></i> de l'Union, elle-même pourvue d'une constitution et internationalement reconnue<sup id="cite_ref-JacksonDevlin1989Jackson,_Devlin119-120_12-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-JacksonDevlin1989Jackson,_Devlin119-120-12"><span class="cite_crochet">[</span>7<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> à partir du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Trait%C3%A9_de_Rapallo_(1922)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Traité de Rapallo (1922)">traité de Rapallo</a><sup id="cite_ref-O'Connor1988O'Connor169_13-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-O'Connor1988O'Connor169-13"><span class="cite_crochet">[</span>8<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> ; elles se sont ainsi constituées :</p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Soviet_Union_-_Russian_SFSR_(1922).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Soviet_Union_-_Russian_SFSR_%281922%29.svg/290px-Soviet_Union_-_Russian_SFSR_%281922%29.svg.png" decoding="async" width="290" height="184" class="mw-file-element" data-file-width="592" data-file-height="376"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 290px;height: 184px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Soviet_Union_-_Russian_SFSR_%281922%29.svg/290px-Soviet_Union_-_Russian_SFSR_%281922%29.svg.png" data-width="290" data-height="184" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Soviet_Union_-_Russian_SFSR_%281922%29.svg/435px-Soviet_Union_-_Russian_SFSR_%281922%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Soviet_Union_-_Russian_SFSR_%281922%29.svg/580px-Soviet_Union_-_Russian_SFSR_%281922%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> Carte de l'Union soviétique en 1922 (la RSFS de Russie est indiquée en rouge). </figcaption> </figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Soviet_Union_location_map_(1937).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Soviet_Union_location_map_%281937%29.svg/290px-Soviet_Union_location_map_%281937%29.svg.png" decoding="async" width="290" height="179" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="371"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 290px;height: 179px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Soviet_Union_location_map_%281937%29.svg/290px-Soviet_Union_location_map_%281937%29.svg.png" data-width="290" data-height="179" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Soviet_Union_location_map_%281937%29.svg/435px-Soviet_Union_location_map_%281937%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Soviet_Union_location_map_%281937%29.svg/580px-Soviet_Union_location_map_%281937%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> Carte de l'Union soviétique en 1937. </figcaption> </figure> <table class="wikitable sortable"> <caption> Républiques socialistes soviétiques </caption> <tbody> <tr> <th scope="col" width="200">République soviétique</th> <th scope="col" width="200">Date de création</th> <th scope="col"><span class="nowrap">État indépendant actuel</span></th> </tr> <tr> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Armenian_Soviet_Socialist_Republic_(1940%E2%80%931952).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Flag_of_the_Armenian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931952%29.svg/20px-Flag_of_the_Armenian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931952%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="300"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Flag_of_the_Armenian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931952%29.svg/20px-Flag_of_the_Armenian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931952%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Flag_of_the_Armenian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931952%29.svg/30px-Flag_of_the_Armenian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931952%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Flag_of_the_Armenian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931952%29.svg/40px-Flag_of_the_Armenian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931952%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_d%27Arm%C3%A9nie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique d'Arménie">République socialiste soviétique d'Arménie</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1920-12-02" data-sort-value="1920-12-02">2 décembre 1920</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Arménie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Armenia.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de l'Arménie"> <noscript> <img alt="Drapeau de l'Arménie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/20px-Flag_of_Armenia.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/20px-Flag_of_Armenia.svg.png" data-alt="Drapeau de l'Arménie" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/30px-Flag_of_Armenia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/40px-Flag_of_Armenia.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arm%C3%A9nie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Arménie">Arménie</a></span></td> </tr> <tr> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Azerbaijan_Soviet_Socialist_Republic_(1940%E2%80%931952).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Flag_of_the_Azerbaijan_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931952%29.svg/20px-Flag_of_the_Azerbaijan_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931952%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Flag_of_the_Azerbaijan_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931952%29.svg/20px-Flag_of_the_Azerbaijan_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931952%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Flag_of_the_Azerbaijan_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931952%29.svg/30px-Flag_of_the_Azerbaijan_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931952%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Flag_of_the_Azerbaijan_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931952%29.svg/40px-Flag_of_the_Azerbaijan_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931952%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_d%27Azerba%C3%AFdjan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique d'Azerbaïdjan">République socialiste soviétique d'Azerbaïdjan</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1920-04-28" data-sort-value="1920-04-28">28 avril 1920</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Azerbaidjan"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Azerbaijan.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de l'Azerbaïdjan"> <noscript> <img alt="Drapeau de l'Azerbaïdjan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/20px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/20px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png" data-alt="Drapeau de l'Azerbaïdjan" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/30px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/40px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Azerba%C3%AFdjan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Azerbaïdjan">Azerbaïdjan</a></span></td> </tr> <tr> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_(1937%E2%80%931951).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931951%29.svg/20px-Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931951%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="800" data-file-height="400"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931951%29.svg/20px-Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931951%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931951%29.svg/30px-Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931951%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931951%29.svg/40px-Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931951%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_de_Bi%C3%A9lorussie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique de Biélorussie">République socialiste soviétique de Biélorussie</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1919-01-01" data-sort-value="1919-01-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> janvier 1919</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Bielorussie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Belarus.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Biélorussie"> <noscript> <img alt="Drapeau de la Biélorussie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Flag_of_Belarus.svg/20px-Flag_of_Belarus.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Flag_of_Belarus.svg/20px-Flag_of_Belarus.svg.png" data-alt="Drapeau de la Biélorussie" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Flag_of_Belarus.svg/30px-Flag_of_Belarus.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Flag_of_Belarus.svg/40px-Flag_of_Belarus.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bi%C3%A9lorussie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Biélorussie">Biélorussie</a></span></td> </tr> <tr> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Bukhara_08.png?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Bukhara_08.png/20px-Bukhara_08.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="436" data-file-height="217"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Bukhara_08.png/20px-Bukhara_08.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Bukhara_08.png/30px-Bukhara_08.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Bukhara_08.png/40px-Bukhara_08.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_sovi%C3%A9tique_socialiste_de_Boukhara?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République soviétique socialiste de Boukhara">République soviétique socialiste de Boukhara</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1924-09-19" data-sort-value="1924-09-19">19 septembre 1924</time><small> (dissoute le <time class="nowrap" datetime="1924-10-27" data-sort-value="1924-10-27">27 octobre 1924</time>)</small></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Ouzbékistan"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Uzbekistan.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de l'Ouzbékistan"> <noscript> <img alt="Drapeau de l'Ouzbékistan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/20px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1000" data-file-height="500"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/20px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png" data-alt="Drapeau de l'Ouzbékistan" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/30px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/40px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ouzb%C3%A9kistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ouzbékistan">Ouzbékistan</a></span><br><span class="datasortkey" data-sort-value="Tadjikistan"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Tajikistan.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau du Tadjikistan"> <noscript> <img alt="Drapeau du Tadjikistan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_Tajikistan.svg/20px-Flag_of_Tajikistan.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="560" data-file-height="280"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_Tajikistan.svg/20px-Flag_of_Tajikistan.svg.png" data-alt="Drapeau du Tadjikistan" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_Tajikistan.svg/30px-Flag_of_Tajikistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_Tajikistan.svg/40px-Flag_of_Tajikistan.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tadjikistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tadjikistan">Tadjikistan</a></span><br><span class="datasortkey" data-sort-value="Turkménistan"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Turkmenistan.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau du Turkménistan"> <noscript> <img alt="Drapeau du Turkménistan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/20px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" data-file-width="900" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 13px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/20px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png" data-alt="Drapeau du Turkménistan" data-width="20" data-height="13" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/30px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/40px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Turkm%C3%A9nistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Turkménistan">Turkménistan</a></span></td> </tr> <tr> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Karelo-Finnish_Soviet_Socialist_Republic_(1940%E2%80%931953).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Flag_of_the_Karelo-Finnish_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/20px-Flag_of_the_Karelo-Finnish_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="300"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Flag_of_the_Karelo-Finnish_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/20px-Flag_of_the_Karelo-Finnish_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Flag_of_the_Karelo-Finnish_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/30px-Flag_of_the_Karelo-Finnish_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Flag_of_the_Karelo-Finnish_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/40px-Flag_of_the_Karelo-Finnish_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_car%C3%A9lo-finnoise?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique carélo-finnoise">République socialiste soviétique carélo-finnoise</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1940-03-31" data-sort-value="1940-03-31">31 mars 1940</time> <small>Détachée de la RSFS de Russie et agrandie d'une partie de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Car%C3%A9lie_(province_historique)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Carélie (province historique)">Carélie finnoise</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_d%27hiver?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Guerre d'hiver">prise à la Finlande</a>, elle fut réintégrée en <time class="nowrap" datetime="1956-07-16" data-sort-value="1956-07-16">16 juillet 1956</time> à la RSFS de Russie en tant que <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_autonome_de_Car%C3%A9lie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique autonome de Carélie">RSSA de Carélie</a></small></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Russie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Russia.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Russie"> <noscript> <img alt="Drapeau de la Russie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/20px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" data-file-width="900" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 13px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/20px-Flag_of_Russia.svg.png" data-alt="Drapeau de la Russie" data-width="20" data-height="13" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/30px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/40px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russie">Russie</a></span></td> </tr> <tr> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Estonian_Soviet_Socialist_Republic_(1940%E2%80%931953).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Flag_of_the_Estonian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/20px-Flag_of_the_Estonian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="300"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Flag_of_the_Estonian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/20px-Flag_of_the_Estonian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Flag_of_the_Estonian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/30px-Flag_of_the_Estonian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Flag_of_the_Estonian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/40px-Flag_of_the_Estonian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_d%27Estonie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique d'Estonie">République socialiste soviétique d'Estonie</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1940-07-21" data-sort-value="1940-07-21">21 juillet 1940</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Estonie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Estonia.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de l'Estonie"> <noscript> <img alt="Drapeau de l'Estonie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Estonia.svg/20px-Flag_of_Estonia.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" data-file-width="990" data-file-height="630"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 13px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Estonia.svg/20px-Flag_of_Estonia.svg.png" data-alt="Drapeau de l'Estonie" data-width="20" data-height="13" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Estonia.svg/30px-Flag_of_Estonia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Estonia.svg/40px-Flag_of_Estonia.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Estonie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Estonie">Estonie</a></span></td> </tr> <tr> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Georgian_Soviet_Socialist_Republic_(1937%E2%80%931951).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Flag_of_the_Georgian_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931951%29.svg/20px-Flag_of_the_Georgian_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931951%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="800" data-file-height="400"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Flag_of_the_Georgian_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931951%29.svg/20px-Flag_of_the_Georgian_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931951%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Flag_of_the_Georgian_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931951%29.svg/30px-Flag_of_the_Georgian_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931951%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Flag_of_the_Georgian_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931951%29.svg/40px-Flag_of_the_Georgian_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931951%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_de_G%C3%A9orgie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique de Géorgie">République socialiste soviétique de Géorgie</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1921-02-25" data-sort-value="1921-02-25">25 février 1921</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Georgie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Georgia.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Géorgie"> <noscript> <img alt="Drapeau de la Géorgie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Georgia.svg/20px-Flag_of_Georgia.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" data-file-width="900" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 13px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Georgia.svg/20px-Flag_of_Georgia.svg.png" data-alt="Drapeau de la Géorgie" data-width="20" data-height="13" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Georgia.svg/30px-Flag_of_Georgia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Georgia.svg/40px-Flag_of_Georgia.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%A9orgie_(pays)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Géorgie (pays)">Géorgie</a></span></td> </tr> <tr> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Kazakh_Soviet_Socialist_Republic_(1940%E2%80%931953).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Flag_of_the_Kazakh_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/20px-Flag_of_the_Kazakh_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="300"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Flag_of_the_Kazakh_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/20px-Flag_of_the_Kazakh_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Flag_of_the_Kazakh_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/30px-Flag_of_the_Kazakh_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Flag_of_the_Kazakh_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/40px-Flag_of_the_Kazakh_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_kazakhe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique kazakhe">République socialiste soviétique kazakhe</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1936-12-05" data-sort-value="1936-12-05">5 décembre 1936</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Kazakhstan"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Kazakhstan.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau du Kazakhstan"> <noscript> <img alt="Drapeau du Kazakhstan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Flag_of_Kazakhstan.svg/20px-Flag_of_Kazakhstan.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1000" data-file-height="500"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Flag_of_Kazakhstan.svg/20px-Flag_of_Kazakhstan.svg.png" data-alt="Drapeau du Kazakhstan" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Flag_of_Kazakhstan.svg/30px-Flag_of_Kazakhstan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Flag_of_Kazakhstan.svg/40px-Flag_of_Kazakhstan.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kazakhstan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kazakhstan">Kazakhstan</a></span></td> </tr> <tr> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Khiva_(1923-1924).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Flag_of_Khiva_%281923-1924%29.svg/20px-Flag_of_Khiva_%281923-1924%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="531" data-file-height="266"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Flag_of_Khiva_%281923-1924%29.svg/20px-Flag_of_Khiva_%281923-1924%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Flag_of_Khiva_%281923-1924%29.svg/30px-Flag_of_Khiva_%281923-1924%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Flag_of_Khiva_%281923-1924%29.svg/40px-Flag_of_Khiva_%281923-1924%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_sovi%C3%A9tique_socialiste_du_Khorezm?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République soviétique socialiste du Khorezm">République soviétique socialiste du Khorezm</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1923-10-30" data-sort-value="1923-10-30">30 octobre 1923</time> <small>(dissoute le <time class="nowrap" datetime="1924-10-27" data-sort-value="1924-10-27">27 octobre 1924</time>)</small></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Kazakhstan"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Kazakhstan.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau du Kazakhstan"> <noscript> <img alt="Drapeau du Kazakhstan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Flag_of_Kazakhstan.svg/20px-Flag_of_Kazakhstan.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1000" data-file-height="500"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Flag_of_Kazakhstan.svg/20px-Flag_of_Kazakhstan.svg.png" data-alt="Drapeau du Kazakhstan" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Flag_of_Kazakhstan.svg/30px-Flag_of_Kazakhstan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Flag_of_Kazakhstan.svg/40px-Flag_of_Kazakhstan.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kazakhstan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kazakhstan">Kazakhstan</a></span><br><span class="datasortkey" data-sort-value="Ouzbékistan"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Uzbekistan.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de l'Ouzbékistan"> <noscript> <img alt="Drapeau de l'Ouzbékistan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/20px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1000" data-file-height="500"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/20px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png" data-alt="Drapeau de l'Ouzbékistan" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/30px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/40px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ouzb%C3%A9kistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ouzbékistan">Ouzbékistan</a></span><br><span class="datasortkey" data-sort-value="Turkménistan"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Turkmenistan.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau du Turkménistan"> <noscript> <img alt="Drapeau du Turkménistan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/20px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" data-file-width="900" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 13px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/20px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png" data-alt="Drapeau du Turkménistan" data-width="20" data-height="13" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/30px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/40px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Turkm%C3%A9nistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Turkménistan">Turkménistan</a></span></td> </tr> <tr> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Kirghiz_Soviet_Socialist_Republic_(1940%E2%80%931952).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Flag_of_the_Kirghiz_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931952%29.svg/20px-Flag_of_the_Kirghiz_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931952%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="800" data-file-height="400"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Flag_of_the_Kirghiz_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931952%29.svg/20px-Flag_of_the_Kirghiz_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931952%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Flag_of_the_Kirghiz_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931952%29.svg/30px-Flag_of_the_Kirghiz_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931952%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Flag_of_the_Kirghiz_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931952%29.svg/40px-Flag_of_the_Kirghiz_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931952%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_kirghize?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique kirghize">République socialiste soviétique kirghize</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1936-12-05" data-sort-value="1936-12-05">5 décembre 1936</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Kirghizistan"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Kyrgyzstan.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau du Kirghizistan"> <noscript> <img alt="Drapeau du Kirghizistan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Kyrgyzstan.svg/20px-Flag_of_Kyrgyzstan.svg.png" decoding="async" width="20" height="12" class="mw-file-element" data-file-width="1000" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 12px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Kyrgyzstan.svg/20px-Flag_of_Kyrgyzstan.svg.png" data-alt="Drapeau du Kirghizistan" data-width="20" data-height="12" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Kyrgyzstan.svg/30px-Flag_of_Kyrgyzstan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Kyrgyzstan.svg/40px-Flag_of_Kyrgyzstan.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kirghizistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kirghizistan">Kirghizistan</a></span></td> </tr> <tr> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Latvian_Soviet_Socialist_Republic_(1940%E2%80%931953).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_the_Latvian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/20px-Flag_of_the_Latvian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="300"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_the_Latvian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/20px-Flag_of_the_Latvian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_the_Latvian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/30px-Flag_of_the_Latvian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_the_Latvian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/40px-Flag_of_the_Latvian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_de_Lettonie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique de Lettonie">République socialiste soviétique de Lettonie</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1940-07-21" data-sort-value="1940-07-21">21 juillet 1940</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Lettonie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Latvia.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Lettonie"> <noscript> <img alt="Drapeau de la Lettonie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Latvia.svg/20px-Flag_of_Latvia.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Latvia.svg/20px-Flag_of_Latvia.svg.png" data-alt="Drapeau de la Lettonie" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Latvia.svg/30px-Flag_of_Latvia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Latvia.svg/40px-Flag_of_Latvia.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lettonie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Lettonie">Lettonie</a></span></td> </tr> <tr> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Lithuanian_Soviet_Socialist_Republic_(1940%E2%80%931953).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Flag_of_the_Lithuanian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/20px-Flag_of_the_Lithuanian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="300"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Flag_of_the_Lithuanian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/20px-Flag_of_the_Lithuanian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Flag_of_the_Lithuanian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/30px-Flag_of_the_Lithuanian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Flag_of_the_Lithuanian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/40px-Flag_of_the_Lithuanian_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_de_Lituanie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique de Lituanie">République socialiste soviétique de Lituanie</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1940-08-03" data-sort-value="1940-08-03">3 août 1940</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Lituanie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Lithuania.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Lituanie"> <noscript> <img alt="Drapeau de la Lituanie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Flag_of_Lithuania.svg/20px-Flag_of_Lithuania.svg.png" decoding="async" width="20" height="12" class="mw-file-element" data-file-width="1000" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 12px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Flag_of_Lithuania.svg/20px-Flag_of_Lithuania.svg.png" data-alt="Drapeau de la Lituanie" data-width="20" data-height="12" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Flag_of_Lithuania.svg/30px-Flag_of_Lithuania.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Flag_of_Lithuania.svg/40px-Flag_of_Lithuania.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lituanie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Lituanie">Lituanie</a></span></td> </tr> <tr> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Moldavian_Soviet_Socialist_Republic_(1941%E2%80%931952).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_the_Moldavian_Soviet_Socialist_Republic_%281941%E2%80%931952%29.svg/20px-Flag_of_the_Moldavian_Soviet_Socialist_Republic_%281941%E2%80%931952%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="300"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_the_Moldavian_Soviet_Socialist_Republic_%281941%E2%80%931952%29.svg/20px-Flag_of_the_Moldavian_Soviet_Socialist_Republic_%281941%E2%80%931952%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_the_Moldavian_Soviet_Socialist_Republic_%281941%E2%80%931952%29.svg/30px-Flag_of_the_Moldavian_Soviet_Socialist_Republic_%281941%E2%80%931952%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_the_Moldavian_Soviet_Socialist_Republic_%281941%E2%80%931952%29.svg/40px-Flag_of_the_Moldavian_Soviet_Socialist_Republic_%281941%E2%80%931952%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_moldave?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique moldave">République socialiste soviétique moldave</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1940-08-02" data-sort-value="1940-08-02">2 août 1940</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Moldavie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Moldova.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Moldavie"> <noscript> <img alt="Drapeau de la Moldavie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Flag_of_Moldova.svg/20px-Flag_of_Moldova.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1800" data-file-height="900"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Flag_of_Moldova.svg/20px-Flag_of_Moldova.svg.png" data-alt="Drapeau de la Moldavie" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Flag_of_Moldova.svg/30px-Flag_of_Moldova.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Flag_of_Moldova.svg/40px-Flag_of_Moldova.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Moldavie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Moldavie">Moldavie</a></span></td> </tr> <tr> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Uzbek_Soviet_Socialist_Republic_(1937%E2%80%931941).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Flag_of_the_Uzbek_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931941%29.svg/20px-Flag_of_the_Uzbek_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931941%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="800" data-file-height="400"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Flag_of_the_Uzbek_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931941%29.svg/20px-Flag_of_the_Uzbek_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931941%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Flag_of_the_Uzbek_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931941%29.svg/30px-Flag_of_the_Uzbek_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931941%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Flag_of_the_Uzbek_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931941%29.svg/40px-Flag_of_the_Uzbek_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931941%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_d%27Ouzb%C3%A9kistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique d'Ouzbékistan">République socialiste soviétique d'Ouzbékistan</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1924-10-27" data-sort-value="1924-10-27">27 octobre 1924</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Ouzbékistan"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Uzbekistan.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de l'Ouzbékistan"> <noscript> <img alt="Drapeau de l'Ouzbékistan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/20px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1000" data-file-height="500"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/20px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png" data-alt="Drapeau de l'Ouzbékistan" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/30px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/40px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ouzb%C3%A9kistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ouzbékistan">Ouzbékistan</a></span></td> </tr> <tr> <td><span class="nowrap"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_(1937%E2%80%931954).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931954%29.svg/20px-Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931954%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931954%29.svg/20px-Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931954%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931954%29.svg/30px-Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931954%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931954%29.svg/40px-Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931954%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_f%C3%A9d%C3%A9rative_sovi%C3%A9tique_de_Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste fédérative soviétique de Russie">République socialiste fédérative soviétique de Russie</a></span></td> <td><time class="nowrap" datetime="1918-01-23" data-sort-value="1918-01-23">23 janvier 1918</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Russie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Russia.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Russie"> <noscript> <img alt="Drapeau de la Russie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/20px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" data-file-width="900" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 13px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/20px-Flag_of_Russia.svg.png" data-alt="Drapeau de la Russie" data-width="20" data-height="13" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/30px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/40px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russie">Russie</a></span></td> </tr> <tr> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_(1940%E2%80%931953).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/20px-Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="300"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/20px-Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/30px-Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/40px-Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_du_Tadjikistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique du Tadjikistan">République socialiste soviétique du Tadjikistan</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1929-12-05" data-sort-value="1929-12-05">5 décembre 1929</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Tadjikistan"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Tajikistan.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau du Tadjikistan"> <noscript> <img alt="Drapeau du Tadjikistan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_Tajikistan.svg/20px-Flag_of_Tajikistan.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="560" data-file-height="280"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_Tajikistan.svg/20px-Flag_of_Tajikistan.svg.png" data-alt="Drapeau du Tadjikistan" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_Tajikistan.svg/30px-Flag_of_Tajikistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_Tajikistan.svg/40px-Flag_of_Tajikistan.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tadjikistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tadjikistan">Tadjikistan</a></span></td> </tr> <tr> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Transcaucasian_SFSR.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Flag_of_the_Transcaucasian_SFSR.svg/20px-Flag_of_the_Transcaucasian_SFSR.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Flag_of_the_Transcaucasian_SFSR.svg/20px-Flag_of_the_Transcaucasian_SFSR.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Flag_of_the_Transcaucasian_SFSR.svg/30px-Flag_of_the_Transcaucasian_SFSR.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Flag_of_the_Transcaucasian_SFSR.svg/40px-Flag_of_the_Transcaucasian_SFSR.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_f%C3%A9d%C3%A9rative_sovi%C3%A9tique_de_Transcaucasie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste fédérative soviétique de Transcaucasie">République socialiste fédérative soviétique de Transcaucasie</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1922-03-12" data-sort-value="1922-03-12">12 mars 1922</time> <small>(dissoute le <time class="nowrap" datetime="1936-12-05" data-sort-value="1936-12-05">5 décembre 1936</time>)</small></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Arménie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Armenia.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de l'Arménie"> <noscript> <img alt="Drapeau de l'Arménie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/20px-Flag_of_Armenia.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/20px-Flag_of_Armenia.svg.png" data-alt="Drapeau de l'Arménie" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/30px-Flag_of_Armenia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/40px-Flag_of_Armenia.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arm%C3%A9nie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Arménie">Arménie</a></span><br><span class="datasortkey" data-sort-value="Azerbaidjan"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Azerbaijan.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de l'Azerbaïdjan"> <noscript> <img alt="Drapeau de l'Azerbaïdjan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/20px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/20px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png" data-alt="Drapeau de l'Azerbaïdjan" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/30px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/40px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Azerba%C3%AFdjan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Azerbaïdjan">Azerbaïdjan</a></span><br><span class="datasortkey" data-sort-value="Georgie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Georgia.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Géorgie"> <noscript> <img alt="Drapeau de la Géorgie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Georgia.svg/20px-Flag_of_Georgia.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" data-file-width="900" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 13px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Georgia.svg/20px-Flag_of_Georgia.svg.png" data-alt="Drapeau de la Géorgie" data-width="20" data-height="13" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Georgia.svg/30px-Flag_of_Georgia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Georgia.svg/40px-Flag_of_Georgia.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%A9orgie_(pays)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Géorgie (pays)">Géorgie</a></span></td> </tr> <tr> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Turkmen_Soviet_Socialist_Republic_(1940%E2%80%931953).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Flag_of_the_Turkmen_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/20px-Flag_of_the_Turkmen_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="800" data-file-height="400"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Flag_of_the_Turkmen_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/20px-Flag_of_the_Turkmen_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Flag_of_the_Turkmen_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/30px-Flag_of_the_Turkmen_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Flag_of_the_Turkmen_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg/40px-Flag_of_the_Turkmen_Soviet_Socialist_Republic_%281940%E2%80%931953%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_du_Turkm%C3%A9nistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique du Turkménistan">République socialiste soviétique du Turkménistan</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1924-10-27" data-sort-value="1924-10-27">27 octobre 1924</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Turkménistan"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Turkmenistan.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau du Turkménistan"> <noscript> <img alt="Drapeau du Turkménistan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/20px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" data-file-width="900" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 13px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/20px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png" data-alt="Drapeau du Turkménistan" data-width="20" data-height="13" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/30px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/40px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Turkm%C3%A9nistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Turkménistan">Turkménistan</a></span></td> </tr> <tr> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Ukrainian_Soviet_Socialist_Republic_(1937%E2%80%931949).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Flag_of_the_Ukrainian_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931949%29.svg/20px-Flag_of_the_Ukrainian_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931949%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="512" data-file-height="256"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Flag_of_the_Ukrainian_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931949%29.svg/20px-Flag_of_the_Ukrainian_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931949%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Flag_of_the_Ukrainian_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931949%29.svg/30px-Flag_of_the_Ukrainian_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931949%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Flag_of_the_Ukrainian_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931949%29.svg/40px-Flag_of_the_Ukrainian_Soviet_Socialist_Republic_%281937%E2%80%931949%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_d%27Ukraine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique d'Ukraine">République socialiste soviétique d'Ukraine</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1919-03-10" data-sort-value="1919-03-10">10 mars 1919</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Ukraine"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Ukraine.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de l'Ukraine"> <noscript> <img alt="Drapeau de l'Ukraine" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Flag_of_Ukraine.svg/20px-Flag_of_Ukraine.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="800"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 13px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Flag_of_Ukraine.svg/20px-Flag_of_Ukraine.svg.png" data-alt="Drapeau de l'Ukraine" data-width="20" data-height="13" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Flag_of_Ukraine.svg/30px-Flag_of_Ukraine.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Flag_of_Ukraine.svg/40px-Flag_of_Ukraine.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ukraine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ukraine">Ukraine</a></span></td> </tr> </tbody> </table> <p>À ces républiques membres de l'Union, s'ajoutaient deux <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89tat_satellite?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="État satellite">États-satellites</a>, soviétiques <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/De_facto?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="De facto">de facto</a></i> mais indépendants <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/De_jure?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="De jure">de jure</a></i> qui furent les deux premiers <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89tat_communiste?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="État communiste">pays communistes</a> après l'URSS et avant la constitution du « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bloc_de_l%27Est?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bloc de l'Est">bloc de l'Est</a> » :</p> <table class="wikitable sortable"> <caption> Républiques socialistes indépendantes </caption> <tbody> <tr> <th scope="col" width="200">République socialiste sous influence soviétique</th> <th scope="col" width="200">Date de création</th> <th scope="col"><span class="nowrap">États successeurs actuels</span></th> </tr> <tr> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Tuvan_People%27s_Republic_(1943-1944).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Flag_of_the_Tuvan_People%27s_Republic_%281943-1944%29.svg/20px-Flag_of_the_Tuvan_People%27s_Republic_%281943-1944%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="780" data-file-height="390"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Flag_of_the_Tuvan_People%27s_Republic_%281943-1944%29.svg/20px-Flag_of_the_Tuvan_People%27s_Republic_%281943-1944%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Flag_of_the_Tuvan_People%27s_Republic_%281943-1944%29.svg/30px-Flag_of_the_Tuvan_People%27s_Republic_%281943-1944%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Flag_of_the_Tuvan_People%27s_Republic_%281943-1944%29.svg/40px-Flag_of_the_Tuvan_People%27s_Republic_%281943-1944%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tannou-Touva?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tannou-Touva">République populaire touvaine</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1921-08-14" data-sort-value="1921-08-14">14 août 1921</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Russie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Russia.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Russie"> <noscript> <img alt="Drapeau de la Russie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/20px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" data-file-width="900" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 13px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/20px-Flag_of_Russia.svg.png" data-alt="Drapeau de la Russie" data-width="20" data-height="13" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/30px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/40px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russie">Russie</a></span> (<small>Ouest</small>)<br><span class="datasortkey" data-sort-value="Mongolie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Mongolia.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Mongolie"> <noscript> <img alt="Drapeau de la Mongolie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Mongolia.svg/20px-Flag_of_Mongolia.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Mongolia.svg/20px-Flag_of_Mongolia.svg.png" data-alt="Drapeau de la Mongolie" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Mongolia.svg/30px-Flag_of_Mongolia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Mongolia.svg/40px-Flag_of_Mongolia.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mongolie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mongolie">Mongolie</a></span> (<small>Est</small>)</td> </tr> <tr> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Mongolia_(1924%E2%80%931940).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Flag_of_Mongolia_%281924%E2%80%931940%29.svg/20px-Flag_of_Mongolia_%281924%E2%80%931940%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" data-file-width="900" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 13px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Flag_of_Mongolia_%281924%E2%80%931940%29.svg/20px-Flag_of_Mongolia_%281924%E2%80%931940%29.svg.png" data-width="20" data-height="13" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Flag_of_Mongolia_%281924%E2%80%931940%29.svg/30px-Flag_of_Mongolia_%281924%E2%80%931940%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Flag_of_Mongolia_%281924%E2%80%931940%29.svg/40px-Flag_of_Mongolia_%281924%E2%80%931940%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_populaire_mongole?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République populaire mongole">République populaire mongole</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1924-11-26" data-sort-value="1924-11-26">26 novembre 1924</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Mongolie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Mongolia.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Mongolie"> <noscript> <img alt="Drapeau de la Mongolie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Mongolia.svg/20px-Flag_of_Mongolia.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Mongolia.svg/20px-Flag_of_Mongolia.svg.png" data-alt="Drapeau de la Mongolie" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Mongolia.svg/30px-Flag_of_Mongolia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Mongolia.svg/40px-Flag_of_Mongolia.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mongolie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mongolie">Mongolie</a></span></td> </tr> </tbody> </table> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Organisation_territoriale_entre_1939_et_1941">Organisation territoriale entre 1939 et 1941</h3> </div> <p>Grâce à la mise en application du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pacte_germano-sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Pacte germano-soviétique">pacte germano-soviétique</a> (en 1939 et en 1940), le territoire de l'Union soviétique s'agrandit sans combats de 388 892 <abbr class="abbr" title="kilomètre carré">km<sup>2</sup></abbr> aux <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Occupation_des_pays_baltes?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Occupation des pays baltes">dépens des pays baltes</a> (166 583 <abbr class="abbr" title="kilomètre carré">km<sup>2</sup></abbr>), de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Invasion_sovi%C3%A9tique_de_la_Pologne?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Invasion soviétique de la Pologne">la Pologne</a> (172 171 <abbr class="abbr" title="kilomètre carré">km<sup>2</sup></abbr>) et de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Occupation_sovi%C3%A9tique_de_la_Bessarabie_et_de_la_Bucovine_du_Nord?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Occupation soviétique de la Bessarabie et de la Bucovine du Nord">la Roumanie</a> (50 138 <abbr class="abbr" title="kilomètre carré">km<sup>2</sup></abbr>), avançant la frontière soviétique vers l'Ouest de 300 <abbr class="abbr" title="kilomètre">km</abbr> en moyenne, agrandissant les républiques socialistes soviétiques de Biélorussie et d'Ukraine, et intégrant quatre nouvelles républiques : l'Estonie, la Lettonie, la Lituanie et la Moldavie.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Organisation_territoriale_entre_1941_et_1954">Organisation territoriale entre 1941 et 1954</h3> </div> <p>En 1941, l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Op%C3%A9ration_Barbarossa?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Opération Barbarossa">offensive allemande contre l'URSS</a> remet pour quatre ans en question l'organisation territoriale de 1939 : les occupants mettent en place leur propre administration avec les « Commissariats du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Troisi%C3%A8me_Reich?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Troisième Reich">Reich</a> » des « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Reichskommissariat_Ostland?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Reichskommissariat Ostland">Pays de l'Est</a> » regroupant les pays baltes et la Biélorussie, et « d'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Reichskommissariat_Ukraine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Reichskommissariat Ukraine">Ukraine</a> », auxquels s'ajoutent à l'Est une vaste zone sous <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Front_de_l%27Est_(Seconde_Guerre_mondiale)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Front de l'Est (Seconde Guerre mondiale)">administration militaire</a> directe en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russie">Russie</a> occidentale, et au Sud une petite <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Transnistrie_(r%C3%A9gion)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Transnistrie (région)">zone d'occupation roumaine</a> en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Podolie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Podolie">Podolie</a>. Ces structures disparaissent en 1944 à mesure que les contre-offensives de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arm%C3%A9e_rouge?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Armée rouge">Armée rouge</a> permettent au gouvernement soviétique de reprendre le contrôle de ces territoires. L'organisation de 1939-1940 est alors rétablie jusqu'en 1954 lorsque certains changements sont opérés : par exemple, la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_car%C3%A9lo-finnoise?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique carélo-finnoise">République socialiste soviétique carélo-finnoise</a> est réintégrée à celle de Russie, qui de son côté cède la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Histoire_de_la_Crim%C3%A9e?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Histoire de la Crimée">Crimée</a> à la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_d%27Ukraine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique d'Ukraine">république socialiste soviétique d'Ukraine</a>.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Organisation_territoriale_entre_1954_et_1991">Organisation territoriale entre 1954 et 1991</h3> </div> <p>Entre 1954 et 1991, l'Union soviétique compta quinze républiques socialistes soviétiques (RSS) :</p> <table class="DebutCarte" style="width:auto; margin:0; border:none; border-spacing:0; padding:0; text-align:center; padding:0px; float:none; clear:none;"> <tbody> <tr> <td style="border:none; padding:0"> <div style="position:relative;;"> <span typeof="mw:File"><span> <noscript> <img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/USSR_Republics_de.png/600px-USSR_Republics_de.png" decoding="async" width="600" height="411" class="mw-file-element" data-file-width="1356" data-file-height="928"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 600px;height: 411px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/USSR_Republics_de.png/600px-USSR_Republics_de.png" data-alt="" data-width="600" data-height="411" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/USSR_Republics_de.png/900px-USSR_Republics_de.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/USSR_Republics_de.png/1200px-USSR_Republics_de.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></span></span> <div style="font-size: smaller; line-height: 10px;"> <div style="position: absolute; left:234px; top: 214px;"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/RSFS_de_Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="RSFS de Russie">RSFS de Russie</a> </div> </div> <div style="font-size: smaller; line-height: 10px;"> <div style="position: absolute; left:39px; top: 214px;"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/RSS_d%27Ukraine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="RSS d'Ukraine">Ukraine</a> </div> </div> <div style="font-size: smaller; line-height: 10px;"> <div style="position: absolute; left:42px; top: 172px;"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/RSS_de_Bi%C3%A9lorussie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="RSS de Biélorussie">Biélorussie</a> </div> </div> <div style="font-size: smaller; line-height: 10px;"> <div style="position: absolute; left:174px; top: 310px;"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_kazakhe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique kazakhe">RSS kazakhe</a> </div> </div> <div style="font-size: smaller; line-height: 10px;"> <div style="position: absolute; left:45px; top: 304px;"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/RSS_d%27Arm%C3%A9nie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="RSS d'Arménie">Arm.</a> </div> </div> <div style="font-size: smaller; line-height: 10px;"> <div style="position: absolute; left:69px; top: 311.8px;"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/RSS_d%27Azerba%C3%AFdjan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="RSS d'Azerbaïdjan">Aze.</a> </div> </div> <div style="font-size: smaller; line-height: 10px;"> <div style="position: absolute; left:42px; top: 286px;"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/RSS_de_G%C3%A9orgie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="RSS de Géorgie">Géorgie</a> </div> </div> <div style="font-size: smaller; line-height: 10px;"> <div style="position: absolute; left:138px; top: 346px;"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_d%27Ouzb%C3%A9kistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique d'Ouzbékistan">Ouzbékistan</a> </div> </div> <div style="font-size: smaller; line-height: 10px;"> <div style="position: absolute; left:102px; top: 361px;"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_du_Turkm%C3%A9nistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique du Turkménistan">Turkménistan</a> </div> </div> <div style="font-size: smaller; line-height: 10px;"> <div style="position: absolute; left:168px; top: 382px;"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_du_Tadjikistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique du Tadjikistan">Tadjikistan</a> </div> </div> <div style="font-size: smaller; line-height: 10px;"> <div style="position: absolute; left:204px; top: 367px;"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_kirghize?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique kirghize">Kirghizie</a> </div> </div> <div style="font-size: smaller; line-height: 10px;"> <div style="position: absolute; left:84px; top: 139px;"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_d%27Estonie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique d'Estonie">Est.</a> </div> </div> <div style="font-size: smaller; line-height: 10px;"> <div style="position: absolute; left:76.8px; top: 148px;"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_de_Lettonie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique de Lettonie">Let.</a> </div> </div> <div style="font-size: smaller; line-height: 10px;"> <div style="position: absolute; left:60px; top: 149.2px;"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_de_Lituanie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique de Lituanie">Lit.</a> </div> </div> <div style="font-size: smaller; line-height: 10px;"> <div style="position: absolute; left:21px; top: 202px;"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_moldave?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique moldave">Mol.</a> </div> </div> </div></td> </tr> </tbody> </table> <table class="wikitable sortable"> <caption> Républiques socialistes soviétiques </caption> <tbody> <tr> <th scope="col"><span class="nowrap">N°</span></th> <th scope="col" width="200">République soviétique</th> <th scope="col" width="200">Date de création</th> <th scope="col"><span class="nowrap">État indépendant actuel</span></th> </tr> <tr> <th rowspan="1">1</th> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Armenian_Soviet_Socialist_Republic_(1952%E2%80%931990).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Flag_of_the_Armenian_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931990%29.svg/20px-Flag_of_the_Armenian_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931990%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Flag_of_the_Armenian_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931990%29.svg/20px-Flag_of_the_Armenian_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931990%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Flag_of_the_Armenian_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931990%29.svg/30px-Flag_of_the_Armenian_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931990%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Flag_of_the_Armenian_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931990%29.svg/40px-Flag_of_the_Armenian_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931990%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_d%27Arm%C3%A9nie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique d'Arménie">République socialiste soviétique d'Arménie</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1920-12-02" data-sort-value="1920-12-02">2 décembre 1920</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Arménie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Armenia.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de l'Arménie"> <noscript> <img alt="Drapeau de l'Arménie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/20px-Flag_of_Armenia.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/20px-Flag_of_Armenia.svg.png" data-alt="Drapeau de l'Arménie" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/30px-Flag_of_Armenia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/40px-Flag_of_Armenia.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arm%C3%A9nie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Arménie">Arménie</a></span></td> </tr> <tr> <th rowspan="1">2</th> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Azerbaijan_Soviet_Socialist_Republic_(1952%E2%80%931991).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/Flag_of_the_Azerbaijan_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931991%29.svg/20px-Flag_of_the_Azerbaijan_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931991%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/Flag_of_the_Azerbaijan_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931991%29.svg/20px-Flag_of_the_Azerbaijan_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931991%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/Flag_of_the_Azerbaijan_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931991%29.svg/30px-Flag_of_the_Azerbaijan_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931991%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/Flag_of_the_Azerbaijan_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931991%29.svg/40px-Flag_of_the_Azerbaijan_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931991%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_d%27Azerba%C3%AFdjan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique d'Azerbaïdjan">République socialiste soviétique d'Azerbaïdjan</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1920-04-28" data-sort-value="1920-04-28">28 avril 1920</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Azerbaidjan"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Azerbaijan.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de l'Azerbaïdjan"> <noscript> <img alt="Drapeau de l'Azerbaïdjan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/20px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/20px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png" data-alt="Drapeau de l'Azerbaïdjan" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/30px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/40px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Azerba%C3%AFdjan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Azerbaïdjan">Azerbaïdjan</a></span> (<small><i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/De_jure?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="De jure">de jure</a></i></small>)<br> et <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Artsakh.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Flag_of_Artsakh.svg/20px-Flag_of_Artsakh.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Flag_of_Artsakh.svg/20px-Flag_of_Artsakh.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Flag_of_Artsakh.svg/30px-Flag_of_Artsakh.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Flag_of_Artsakh.svg/40px-Flag_of_Artsakh.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Haut-Karabagh?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Haut-Karabagh">Artsakh</a> (<small><i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/De_facto?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="De facto">de facto</a></i> dans le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oblast_autonome_du_Haut-Karabagh?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Oblast autonome du Haut-Karabagh">Haut-Karabagh</a></small>)</td> </tr> <tr> <th rowspan="1">3</th> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_(1951%E2%80%931991).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281951%E2%80%931991%29.svg/20px-Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281951%E2%80%931991%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281951%E2%80%931991%29.svg/20px-Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281951%E2%80%931991%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281951%E2%80%931991%29.svg/30px-Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281951%E2%80%931991%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281951%E2%80%931991%29.svg/40px-Flag_of_the_Byelorussian_Soviet_Socialist_Republic_%281951%E2%80%931991%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_de_Bi%C3%A9lorussie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique de Biélorussie">République socialiste soviétique de Biélorussie</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1919-01-01" data-sort-value="1919-01-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> janvier 1919</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Bielorussie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Belarus.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Biélorussie"> <noscript> <img alt="Drapeau de la Biélorussie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Flag_of_Belarus.svg/20px-Flag_of_Belarus.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Flag_of_Belarus.svg/20px-Flag_of_Belarus.svg.png" data-alt="Drapeau de la Biélorussie" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Flag_of_Belarus.svg/30px-Flag_of_Belarus.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Flag_of_Belarus.svg/40px-Flag_of_Belarus.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bi%C3%A9lorussie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Biélorussie">Biélorussie</a></span></td> </tr> <tr> <th rowspan="1">4</th> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Estonian_Soviet_Socialist_Republic_(1953%E2%80%931990).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Flag_of_the_Estonian_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931990%29.svg/20px-Flag_of_the_Estonian_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931990%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Flag_of_the_Estonian_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931990%29.svg/20px-Flag_of_the_Estonian_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931990%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Flag_of_the_Estonian_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931990%29.svg/30px-Flag_of_the_Estonian_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931990%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Flag_of_the_Estonian_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931990%29.svg/40px-Flag_of_the_Estonian_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931990%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_d%27Estonie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique d'Estonie">République socialiste soviétique d'Estonie</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1940-07-21" data-sort-value="1940-07-21">21 juillet 1940</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Estonie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Estonia.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de l'Estonie"> <noscript> <img alt="Drapeau de l'Estonie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Estonia.svg/20px-Flag_of_Estonia.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" data-file-width="990" data-file-height="630"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 13px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Estonia.svg/20px-Flag_of_Estonia.svg.png" data-alt="Drapeau de l'Estonie" data-width="20" data-height="13" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Estonia.svg/30px-Flag_of_Estonia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Flag_of_Estonia.svg/40px-Flag_of_Estonia.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Estonie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Estonie">Estonie</a></span></td> </tr> <tr> <th rowspan="1">5</th> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Georgian_Soviet_Socialist_Republic_(1951%E2%80%931990).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Flag_of_the_Georgian_Soviet_Socialist_Republic_%281951%E2%80%931990%29.svg/20px-Flag_of_the_Georgian_Soviet_Socialist_Republic_%281951%E2%80%931990%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Flag_of_the_Georgian_Soviet_Socialist_Republic_%281951%E2%80%931990%29.svg/20px-Flag_of_the_Georgian_Soviet_Socialist_Republic_%281951%E2%80%931990%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Flag_of_the_Georgian_Soviet_Socialist_Republic_%281951%E2%80%931990%29.svg/30px-Flag_of_the_Georgian_Soviet_Socialist_Republic_%281951%E2%80%931990%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Flag_of_the_Georgian_Soviet_Socialist_Republic_%281951%E2%80%931990%29.svg/40px-Flag_of_the_Georgian_Soviet_Socialist_Republic_%281951%E2%80%931990%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_de_G%C3%A9orgie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique de Géorgie">République socialiste soviétique de Géorgie</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1921-02-25" data-sort-value="1921-02-25">25 février 1921</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Georgie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Georgia.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Géorgie"> <noscript> <img alt="Drapeau de la Géorgie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Georgia.svg/20px-Flag_of_Georgia.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" data-file-width="900" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 13px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Georgia.svg/20px-Flag_of_Georgia.svg.png" data-alt="Drapeau de la Géorgie" data-width="20" data-height="13" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Georgia.svg/30px-Flag_of_Georgia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Georgia.svg/40px-Flag_of_Georgia.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%A9orgie_(pays)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Géorgie (pays)">Géorgie</a></span> (<small><i>de jure</i></small>)<br> et <span class="datasortkey" data-sort-value="République d'Abkhazie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Republic_of_Abkhazia.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de l'Abkhazie"> <noscript> <img alt="Drapeau de l'Abkhazie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Flag_of_the_Republic_of_Abkhazia.svg/20px-Flag_of_the_Republic_of_Abkhazia.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="300"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Flag_of_the_Republic_of_Abkhazia.svg/20px-Flag_of_the_Republic_of_Abkhazia.svg.png" data-alt="Drapeau de l'Abkhazie" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Flag_of_the_Republic_of_Abkhazia.svg/30px-Flag_of_the_Republic_of_Abkhazia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Flag_of_the_Republic_of_Abkhazia.svg/40px-Flag_of_the_Republic_of_Abkhazia.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_d%27Abkhazie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République d'Abkhazie">Abkhazie</a></span>,<br><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_South_Ossetia.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_South_Ossetia.svg/20px-Flag_of_South_Ossetia.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_South_Ossetia.svg/20px-Flag_of_South_Ossetia.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_South_Ossetia.svg/30px-Flag_of_South_Ossetia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_South_Ossetia.svg/40px-Flag_of_South_Ossetia.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oss%C3%A9tie_du_Sud-Alanie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ossétie du Sud-Alanie">Alanie</a> (<small><i>États non reconnus internationalement, de facto</i> dans ces deux anciennes <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_autonome?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique autonome">républiques autonomes</a></small>)</td> </tr> <tr> <th rowspan="1">6</th> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Kazakh_Soviet_Socialist_Republic_(1953%E2%80%931991);_Flag_of_Kazakhstan_(1991%E2%80%931992).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Flag_of_the_Kazakh_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Kazakhstan_%281991%E2%80%931992%29.svg/20px-Flag_of_the_Kazakh_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Kazakhstan_%281991%E2%80%931992%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Flag_of_the_Kazakh_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Kazakhstan_%281991%E2%80%931992%29.svg/20px-Flag_of_the_Kazakh_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Kazakhstan_%281991%E2%80%931992%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Flag_of_the_Kazakh_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Kazakhstan_%281991%E2%80%931992%29.svg/30px-Flag_of_the_Kazakh_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Kazakhstan_%281991%E2%80%931992%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Flag_of_the_Kazakh_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Kazakhstan_%281991%E2%80%931992%29.svg/40px-Flag_of_the_Kazakh_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Kazakhstan_%281991%E2%80%931992%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_kazakhe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique kazakhe">République socialiste soviétique kazakhe</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1936-12-05" data-sort-value="1936-12-05">5 décembre 1936</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Kazakhstan"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Kazakhstan.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau du Kazakhstan"> <noscript> <img alt="Drapeau du Kazakhstan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Flag_of_Kazakhstan.svg/20px-Flag_of_Kazakhstan.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1000" data-file-height="500"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Flag_of_Kazakhstan.svg/20px-Flag_of_Kazakhstan.svg.png" data-alt="Drapeau du Kazakhstan" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Flag_of_Kazakhstan.svg/30px-Flag_of_Kazakhstan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Flag_of_Kazakhstan.svg/40px-Flag_of_Kazakhstan.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kazakhstan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kazakhstan">Kazakhstan</a></span></td> </tr> <tr> <th rowspan="1">7</th> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Kirghiz_Soviet_Socialist_Republic_(1952%E2%80%931991);_Flag_of_Kyrgyzstan_(1991%E2%80%931992).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Flag_of_the_Kirghiz_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Kyrgyzstan_%281991%E2%80%931992%29.svg/20px-Flag_of_the_Kirghiz_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Kyrgyzstan_%281991%E2%80%931992%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Flag_of_the_Kirghiz_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Kyrgyzstan_%281991%E2%80%931992%29.svg/20px-Flag_of_the_Kirghiz_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Kyrgyzstan_%281991%E2%80%931992%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Flag_of_the_Kirghiz_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Kyrgyzstan_%281991%E2%80%931992%29.svg/30px-Flag_of_the_Kirghiz_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Kyrgyzstan_%281991%E2%80%931992%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Flag_of_the_Kirghiz_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Kyrgyzstan_%281991%E2%80%931992%29.svg/40px-Flag_of_the_Kirghiz_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Kyrgyzstan_%281991%E2%80%931992%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_kirghize?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique kirghize">République socialiste soviétique kirghize</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1936-12-05" data-sort-value="1936-12-05">5 décembre 1936</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Kirghizistan"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Kyrgyzstan.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau du Kirghizistan"> <noscript> <img alt="Drapeau du Kirghizistan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Kyrgyzstan.svg/20px-Flag_of_Kyrgyzstan.svg.png" decoding="async" width="20" height="12" class="mw-file-element" data-file-width="1000" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 12px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Kyrgyzstan.svg/20px-Flag_of_Kyrgyzstan.svg.png" data-alt="Drapeau du Kirghizistan" data-width="20" data-height="12" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Kyrgyzstan.svg/30px-Flag_of_Kyrgyzstan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Kyrgyzstan.svg/40px-Flag_of_Kyrgyzstan.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kirghizistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kirghizistan">Kirghizistan</a></span></td> </tr> <tr> <th rowspan="1">8</th> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Latvian_Soviet_Socialist_Republic_(1953%E2%80%931990).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Flag_of_the_Latvian_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931990%29.svg/20px-Flag_of_the_Latvian_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931990%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Flag_of_the_Latvian_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931990%29.svg/20px-Flag_of_the_Latvian_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931990%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Flag_of_the_Latvian_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931990%29.svg/30px-Flag_of_the_Latvian_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931990%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Flag_of_the_Latvian_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931990%29.svg/40px-Flag_of_the_Latvian_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931990%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_de_Lettonie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique de Lettonie">République socialiste soviétique de Lettonie</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1940-07-21" data-sort-value="1940-07-21">21 juillet 1940</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Lettonie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Latvia.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Lettonie"> <noscript> <img alt="Drapeau de la Lettonie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Latvia.svg/20px-Flag_of_Latvia.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Latvia.svg/20px-Flag_of_Latvia.svg.png" data-alt="Drapeau de la Lettonie" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Latvia.svg/30px-Flag_of_Latvia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Latvia.svg/40px-Flag_of_Latvia.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lettonie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Lettonie">Lettonie</a></span></td> </tr> <tr> <th rowspan="1">9</th> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Lithuanian_Soviet_Socialist_Republic_(1953%E2%80%931988).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Flag_of_the_Lithuanian_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931988%29.svg/20px-Flag_of_the_Lithuanian_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931988%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Flag_of_the_Lithuanian_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931988%29.svg/20px-Flag_of_the_Lithuanian_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931988%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Flag_of_the_Lithuanian_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931988%29.svg/30px-Flag_of_the_Lithuanian_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931988%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Flag_of_the_Lithuanian_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931988%29.svg/40px-Flag_of_the_Lithuanian_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931988%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_de_Lituanie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique de Lituanie">République socialiste soviétique de Lituanie</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1940-08-03" data-sort-value="1940-08-03">3 août 1940</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Lituanie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Lithuania.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Lituanie"> <noscript> <img alt="Drapeau de la Lituanie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Flag_of_Lithuania.svg/20px-Flag_of_Lithuania.svg.png" decoding="async" width="20" height="12" class="mw-file-element" data-file-width="1000" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 12px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Flag_of_Lithuania.svg/20px-Flag_of_Lithuania.svg.png" data-alt="Drapeau de la Lituanie" data-width="20" data-height="12" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Flag_of_Lithuania.svg/30px-Flag_of_Lithuania.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Flag_of_Lithuania.svg/40px-Flag_of_Lithuania.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lituanie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Lituanie">Lituanie</a></span></td> </tr> <tr> <th rowspan="1">10</th> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Moldavian_Soviet_Socialist_Republic_(1952%E2%80%931990).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Flag_of_the_Moldavian_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931990%29.svg/20px-Flag_of_the_Moldavian_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931990%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Flag_of_the_Moldavian_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931990%29.svg/20px-Flag_of_the_Moldavian_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931990%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Flag_of_the_Moldavian_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931990%29.svg/30px-Flag_of_the_Moldavian_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931990%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Flag_of_the_Moldavian_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931990%29.svg/40px-Flag_of_the_Moldavian_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931990%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_moldave?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique moldave">République socialiste soviétique moldave</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1940-08-02" data-sort-value="1940-08-02">2 août 1940</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Moldavie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Moldova.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Moldavie"> <noscript> <img alt="Drapeau de la Moldavie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Flag_of_Moldova.svg/20px-Flag_of_Moldova.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1800" data-file-height="900"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Flag_of_Moldova.svg/20px-Flag_of_Moldova.svg.png" data-alt="Drapeau de la Moldavie" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Flag_of_Moldova.svg/30px-Flag_of_Moldova.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Flag_of_Moldova.svg/40px-Flag_of_Moldova.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Moldavie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Moldavie">Moldavie</a></span> (<small><i>de jure</i></small>)<br> et <span class="datasortkey" data-sort-value="Transnistrie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Transnistria_(state).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Transnistrie"> <noscript> <img alt="Drapeau de la Transnistrie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Flag_of_Transnistria_%28state%29.svg/20px-Flag_of_Transnistria_%28state%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Flag_of_Transnistria_%28state%29.svg/20px-Flag_of_Transnistria_%28state%29.svg.png" data-alt="Drapeau de la Transnistrie" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Flag_of_Transnistria_%28state%29.svg/30px-Flag_of_Transnistria_%28state%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Flag_of_Transnistria_%28state%29.svg/40px-Flag_of_Transnistria_%28state%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Transnistrie_(%C3%89tat)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Transnistrie (État)">Transnistrie</a></span> (<small><i>État non reconnu internationalement, de facto</i> le long du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Dniestr?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Dniestr">Dniestr</a></small>)</td> </tr> <tr> <th rowspan="1">11</th> <td><span class="nowrap"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_(1954%E2%80%931991).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%281954%E2%80%931991%29.svg/20px-Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%281954%E2%80%931991%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%281954%E2%80%931991%29.svg/20px-Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%281954%E2%80%931991%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%281954%E2%80%931991%29.svg/30px-Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%281954%E2%80%931991%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%281954%E2%80%931991%29.svg/40px-Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%281954%E2%80%931991%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_f%C3%A9d%C3%A9rative_sovi%C3%A9tique_de_Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste fédérative soviétique de Russie">République socialiste fédérative soviétique de Russie</a></span></td> <td><time class="nowrap" datetime="1918-01-23" data-sort-value="1918-01-23">23 janvier 1918</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Russie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Russia.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Russie"> <noscript> <img alt="Drapeau de la Russie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/20px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" data-file-width="900" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 13px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/20px-Flag_of_Russia.svg.png" data-alt="Drapeau de la Russie" data-width="20" data-height="13" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/30px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/40px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russie">Russie</a></span></td> </tr> <tr> <th rowspan="1">12</th> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_(1953%E2%80%931991),_Flag_of_Tajikistan_(1991%E2%80%931992).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931991%29%2C_Flag_of_Tajikistan_%281991%E2%80%931992%29.svg/20px-Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931991%29%2C_Flag_of_Tajikistan_%281991%E2%80%931992%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931991%29%2C_Flag_of_Tajikistan_%281991%E2%80%931992%29.svg/20px-Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931991%29%2C_Flag_of_Tajikistan_%281991%E2%80%931992%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931991%29%2C_Flag_of_Tajikistan_%281991%E2%80%931992%29.svg/30px-Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931991%29%2C_Flag_of_Tajikistan_%281991%E2%80%931992%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931991%29%2C_Flag_of_Tajikistan_%281991%E2%80%931992%29.svg/40px-Flag_of_the_Tajik_Soviet_Socialist_Republic_%281953%E2%80%931991%29%2C_Flag_of_Tajikistan_%281991%E2%80%931992%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_du_Tadjikistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique du Tadjikistan">République socialiste soviétique du Tadjikistan</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1929-12-05" data-sort-value="1929-12-05">5 décembre 1929</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Tadjikistan"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Tajikistan.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau du Tadjikistan"> <noscript> <img alt="Drapeau du Tadjikistan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_Tajikistan.svg/20px-Flag_of_Tajikistan.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="560" data-file-height="280"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_Tajikistan.svg/20px-Flag_of_Tajikistan.svg.png" data-alt="Drapeau du Tadjikistan" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_Tajikistan.svg/30px-Flag_of_Tajikistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_Tajikistan.svg/40px-Flag_of_Tajikistan.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tadjikistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tadjikistan">Tadjikistan</a></span></td> </tr> <tr> <th rowspan="1">13</th> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Turkmen_Soviet_Socialist_Republic_(1973%E2%80%931991);_Flag_of_Turkmenistan_(1991%E2%80%931992).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Flag_of_the_Turkmen_Soviet_Socialist_Republic_%281973%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Turkmenistan_%281991%E2%80%931992%29.svg/20px-Flag_of_the_Turkmen_Soviet_Socialist_Republic_%281973%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Turkmenistan_%281991%E2%80%931992%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Flag_of_the_Turkmen_Soviet_Socialist_Republic_%281973%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Turkmenistan_%281991%E2%80%931992%29.svg/20px-Flag_of_the_Turkmen_Soviet_Socialist_Republic_%281973%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Turkmenistan_%281991%E2%80%931992%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Flag_of_the_Turkmen_Soviet_Socialist_Republic_%281973%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Turkmenistan_%281991%E2%80%931992%29.svg/30px-Flag_of_the_Turkmen_Soviet_Socialist_Republic_%281973%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Turkmenistan_%281991%E2%80%931992%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Flag_of_the_Turkmen_Soviet_Socialist_Republic_%281973%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Turkmenistan_%281991%E2%80%931992%29.svg/40px-Flag_of_the_Turkmen_Soviet_Socialist_Republic_%281973%E2%80%931991%29%3B_Flag_of_Turkmenistan_%281991%E2%80%931992%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_du_Turkm%C3%A9nistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique du Turkménistan">République socialiste soviétique du Turkménistan</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1924-10-27" data-sort-value="1924-10-27">27 octobre 1924</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Turkménistan"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Turkmenistan.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau du Turkménistan"> <noscript> <img alt="Drapeau du Turkménistan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/20px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" data-file-width="900" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 13px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/20px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png" data-alt="Drapeau du Turkménistan" data-width="20" data-height="13" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/30px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/40px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Turkm%C3%A9nistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Turkménistan">Turkménistan</a></span></td> </tr> <tr> <th rowspan="1">14</th> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Ukrainian_Soviet_Socialist_Republic_(1949%E2%80%931991).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Flag_of_the_Ukrainian_Soviet_Socialist_Republic_%281949%E2%80%931991%29.svg/20px-Flag_of_the_Ukrainian_Soviet_Socialist_Republic_%281949%E2%80%931991%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Flag_of_the_Ukrainian_Soviet_Socialist_Republic_%281949%E2%80%931991%29.svg/20px-Flag_of_the_Ukrainian_Soviet_Socialist_Republic_%281949%E2%80%931991%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Flag_of_the_Ukrainian_Soviet_Socialist_Republic_%281949%E2%80%931991%29.svg/30px-Flag_of_the_Ukrainian_Soviet_Socialist_Republic_%281949%E2%80%931991%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Flag_of_the_Ukrainian_Soviet_Socialist_Republic_%281949%E2%80%931991%29.svg/40px-Flag_of_the_Ukrainian_Soviet_Socialist_Republic_%281949%E2%80%931991%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_d%27Ukraine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique d'Ukraine">République socialiste soviétique d'Ukraine</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1919-03-10" data-sort-value="1919-03-10">10 mars 1919</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Ukraine"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Ukraine.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de l'Ukraine"> <noscript> <img alt="Drapeau de l'Ukraine" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Flag_of_Ukraine.svg/20px-Flag_of_Ukraine.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="800"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 13px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Flag_of_Ukraine.svg/20px-Flag_of_Ukraine.svg.png" data-alt="Drapeau de l'Ukraine" data-width="20" data-height="13" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Flag_of_Ukraine.svg/30px-Flag_of_Ukraine.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Flag_of_Ukraine.svg/40px-Flag_of_Ukraine.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ukraine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ukraine">Ukraine</a></span> (<small><i>de jure</i></small>)<br> et <span class="datasortkey" data-sort-value="Russie"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Russia.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de la Russie"> <noscript> <img alt="Drapeau de la Russie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/20px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" data-file-width="900" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 13px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/20px-Flag_of_Russia.svg.png" data-alt="Drapeau de la Russie" data-width="20" data-height="13" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/30px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/40px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russie">Russie</a></span> (<small><i>de facto</i> pour la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Crim%C3%A9e?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Crimée">Crimée</a>, les républiques populaires de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_populaire_de_Donetsk_(2014-2022)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="République populaire de Donetsk (2014-2022)">Donetsk</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_populaire_de_Lougansk_(2014-2022)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="République populaire de Lougansk (2014-2022)">Lougansk</a> ainsi que les oblasts de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oblast_de_Kherson?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Oblast de Kherson">Kherson</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oblast_de_Zaporijjia?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Oblast de Zaporijjia">Zaporijjia</a></small>)</td> </tr> <tr> <th rowspan="1">15</th> <td><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Uzbek_Soviet_Socialist_Republic_(1952%E2%80%931991).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_the_Uzbek_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931991%29.svg/20px-Flag_of_the_Uzbek_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931991%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_the_Uzbek_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931991%29.svg/20px-Flag_of_the_Uzbek_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931991%29.svg.png" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_the_Uzbek_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931991%29.svg/30px-Flag_of_the_Uzbek_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931991%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_the_Uzbek_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931991%29.svg/40px-Flag_of_the_Uzbek_Soviet_Socialist_Republic_%281952%E2%80%931991%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_d%27Ouzb%C3%A9kistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique d'Ouzbékistan">République socialiste soviétique d'Ouzbékistan</a></td> <td><time class="nowrap" datetime="1924-10-27" data-sort-value="1924-10-27">27 octobre 1924</time></td> <td><span class="datasortkey" data-sort-value="Ouzbékistan"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_Uzbekistan.svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Drapeau de l'Ouzbékistan"> <noscript> <img alt="Drapeau de l'Ouzbékistan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/20px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="1000" data-file-height="500"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 20px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/20px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png" data-alt="Drapeau de l'Ouzbékistan" data-width="20" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/30px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/40px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </span><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ouzb%C3%A9kistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ouzbékistan">Ouzbékistan</a></span></td> </tr> </tbody> </table> <p>Chaque république fédérée était organisée en « régions » (<i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oblast?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Oblast">oblasts</a></i>) à leur tour divisées en « arrondissements » (<i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Raion?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Raion">rayons</a></i>), sauf les cinq petites RSS d'Estonie, Lettonie, Lituanie, Moldavie et Arménie qui étaient directement divisées en <i>rayons</i>. La RSFS de Russie disposait, en plus, de « confins » (<i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kra%C3%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kraï">kraïs</a></i>). Certains des oblasts et des kraïs comptaient des districts ou des arrondissements autonomes. Certaines républiques fédérées (Russie, Géorgie, Azerbaïdjan, Ouzbékistan et Tadjikistan) avaient aussi dans leur structure des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_autonome?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique autonome">républiques autonomes</a>. Les républiques musulmanes d'Asie centrale étaient des créations artificielles de Staline, qui ont été découpées sans tenir compte des réalités géographiques ou ethniques<sup id="cite_ref-Werth95_14-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Werth95-14"><span class="cite_crochet">[</span>9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Une partie de la communauté internationale considérait les trois <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pays_baltes?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Pays baltes">républiques baltes</a> comme <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Occupation_des_pays_baltes?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Occupation des pays baltes">annexées illégalement par l’Union soviétique</a>.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Entités_territoriales_post-soviétiques"><span id="Entit.C3.A9s_territoriales_post-sovi.C3.A9tiques"></span>Entités territoriales post-soviétiques</h3> </div> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Communauté_des_États_indépendants_(1991)_et_ses_réformes"><span id="Communaut.C3.A9_des_.C3.89tats_ind.C3.A9pendants_.281991.29_et_ses_r.C3.A9formes"></span>Communauté des États indépendants (1991) et ses réformes</h4> </div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Article détaillé : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Communaut%C3%A9_des_%C3%89tats_ind%C3%A9pendants?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Communauté des États indépendants">Communauté des États indépendants</a>. </div> </div> <p>La <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Communaut%C3%A9_des_%C3%89tats_ind%C3%A9pendants?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Communauté des États indépendants">Communauté des États indépendants</a> (CEI), créée le <time class="nowrap" datetime="1991-12-08" data-sort-value="1991-12-08">8 décembre 1991</time>, est une entité intergouvernementale composée de dix anciennes républiques soviétiques. Conformément à ses instruments constitutifs, les accords de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Minsk?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Minsk">Minsk</a> et d'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Almaty?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Almaty">Alma-Ata</a>, la CEI est dépourvue de personnalité juridique internationale. Pour cette raison, la communauté des anciennes républiques soviétiques n'est pas une organisation internationale. Ses membres sont l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arm%C3%A9nie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Arménie">Arménie</a>, l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Azerba%C3%AFdjan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Azerbaïdjan">Azerbaïdjan</a>, la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bi%C3%A9lorussie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Biélorussie">Biélorussie</a>, le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kazakhstan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kazakhstan">Kazakhstan</a>, le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kirghizistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kirghizistan">Kirghizistan</a>, la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Moldavie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Moldavie">Moldavie</a>, l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ouzb%C3%A9kistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ouzbékistan">Ouzbékistan</a>, la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russie">Russie</a>, le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tadjikistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tadjikistan">Tadjikistan</a> et le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Turkm%C3%A9nistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Turkménistan">Turkménistan</a> qui dispose du statut d'état associé. La <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%A9orgie_(pays)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Géorgie (pays)">Géorgie</a> quitta la communauté à la suite des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Deuxi%C3%A8me_guerre_d%27Oss%C3%A9tie_du_Sud?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Deuxième guerre d'Ossétie du Sud">événements en Ossétie du Sud</a> de 2008 et l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ukraine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ukraine">Ukraine</a> met fin à sa participation à la CEI en 2018.</p> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Articles détaillés : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Communaut%C3%A9_%C3%A9conomique_eurasiatique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Communauté économique eurasiatique">Communauté économique eurasiatique</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Organisation_du_trait%C3%A9_de_s%C3%A9curit%C3%A9_collective?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Organisation du traité de sécurité collective">Organisation du traité de sécurité collective</a>. </div> </div> <p>Au début des <span class="nowrap">années 2000</span>, les réformes de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Communaut%C3%A9_des_%C3%89tats_ind%C3%A9pendants?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Communauté des États indépendants">CEI</a> contribuent à créer l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Organisation_du_trait%C3%A9_de_s%C3%A9curit%C3%A9_collective?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Organisation du traité de sécurité collective">Organisation du traité de sécurité collective</a> (OTSC) et la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Communaut%C3%A9_%C3%A9conomique_eurasiatique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Communauté économique eurasiatique">Communauté économique eurasiatique</a> (<i>Eurasec</i>).</p> <ul> <li>L'Organisation du traité de sécurité collective (2002), une organisation reprenant à son compte la consistance politico-militaire de la CEI et regroupant <span class="need_ref" title="Ce passage nécessite plus de précisions." style="cursor:help;">actuellement</span><sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Aide:Pr%C3%A9ciser_un_fait?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Aide:Préciser un fait">[C'est-à-dire ?]</a></sup> la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russie">Russie</a>, la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bi%C3%A9lorussie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Biélorussie">Biélorussie</a>, l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arm%C3%A9nie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Arménie">Arménie</a>, le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kazakhstan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kazakhstan">Kazakhstan</a>, l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ouzb%C3%A9kistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ouzbékistan">Ouzbékistan</a>, le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kirghizistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kirghizistan">Kirghizistan</a> et le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tadjikistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tadjikistan">Tadjikistan</a><sup id="cite_ref-colisee_15-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-colisee-15"><span class="cite_crochet">[</span>10<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> <li>La Communauté économique eurasiatique ou <i>Eurasec</i> (2000) est une communauté de coopération reprenant à son compte le programme socio-économique de la CEI dans le cadre de cette dernière et regroupant la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russie">Russie</a>, la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bi%C3%A9lorussie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Biélorussie">Biélorussie</a>, le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kazakhstan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kazakhstan">Kazakhstan</a>, le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tadjikistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tadjikistan">Tadjikistan</a>, le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kirghizistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kirghizistan">Kirghizistan</a> et l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ouzb%C3%A9kistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ouzbékistan">Ouzbékistan</a> (ce dernier s'est auto-suspendu) ; l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ukraine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ukraine">Ukraine</a>, la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Moldavie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Moldavie">Moldavie</a> et l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arm%C3%A9nie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Arménie">Arménie</a> sont des états observateurs participant activement à certains projets. En 2006, la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Communaut%C3%A9_%C3%A9conomique_centre-asiatique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Communauté économique centre-asiatique">Communauté économique centre-asiatique</a> fusionne dans l'Eurasec pour finir par former une nouvelle <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_%C3%A9conomique_eurasiatique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Union économique eurasiatique">Union économique eurasiatique</a> le <abbr class="abbr" title="Premier">1<sup>er</sup></abbr> janvier 2015.</li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Union_économique_eurasiatique"><span id="Union_.C3.A9conomique_eurasiatique"></span>Union économique eurasiatique</h4> </div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Article détaillé : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_%C3%A9conomique_eurasiatique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Union économique eurasiatique">Union économique eurasiatique</a>. </div> </div> <p>L'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_%C3%A9conomique_eurasiatique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Union économique eurasiatique">Union économique eurasiatique</a> (ou Union économique eurasienne) est une organisation supranationale fondée sur le modèle de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_europ%C3%A9enne?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Union européenne">Union européenne</a> et du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Trait%C3%A9_sur_l%27Union_europ%C3%A9enne?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Traité sur l'Union européenne">traité de Maastricht</a> de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1992?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1992">1992</a>. Elle est effective depuis le <time class="nowrap" datetime="2015-01-01" data-sort-value="2015-01-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> janvier 2015</time>. Englobant une union douanière et économique, elle intègre <span class="need_ref" title="Ce passage nécessite plus de précisions." style="cursor:help;">actuellement</span><sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Aide:Pr%C3%A9ciser_un_fait?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Aide:Préciser un fait">[C'est-à-dire ?]</a></sup> la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russie">Russie</a>, la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bi%C3%A9lorussie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Biélorussie">Biélorussie</a>, le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kazakhstan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kazakhstan">Kazakhstan</a>, l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arm%C3%A9nie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Arménie">Arménie</a>, le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kirghizistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kirghizistan">Kirghizistan</a> et pourrait s'étendre au <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tadjikistan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tadjikistan">Tadjikistan</a>. Proche du projet de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_des_%C3%89tats_souverains?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Union des États souverains">Union des républiques souveraines</a> imaginé par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mikha%C3%AFl_Gorbatchev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mikhaïl Gorbatchev">Gorbatchev</a> en 1991, bon nombre d'observateurs, en particulier les États-Unis, mettent en garde la Russie face à une refondation de l'Union soviétique sous une nouvelle forme<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-16"><span class="cite_crochet">[</span>11<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Union_de_l'État_fédéral_de_la_Russie_et_de_la_Biélorussie_(1996)"><span id="Union_de_l.27.C3.89tat_f.C3.A9d.C3.A9ral_de_la_Russie_et_de_la_Bi.C3.A9lorussie_.281996.29"></span>Union de l'État fédéral de la Russie et de la Biélorussie (1996)</h4> </div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Article détaillé : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_de_la_Russie_et_de_la_Bi%C3%A9lorussie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Union de la Russie et de la Biélorussie">Union de la Russie et de la Biélorussie</a>. </div> </div> <p>L'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_de_la_Russie_et_de_la_Bi%C3%A9lorussie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Union de la Russie et de la Biélorussie">Union de la Russie et de la Biélorussie</a> est une union politico-économique de type <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Conf%C3%A9d%C3%A9ration_(organisation_politique)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Confédération (organisation politique)">confédéral</a> entre les deux pays slaves (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russie">Russie</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bi%C3%A9lorussie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Biélorussie">Biélorussie</a>). La <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Serbie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Serbie">Serbie</a>, l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_d%27Abkhazie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République d'Abkhazie">Abkhazie</a>, et l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oss%C3%A9tie_du_Sud?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Ossétie du Sud">Ossétie du Sud</a> y ont un rôle d'observateur. C'est une des unions post-soviétiques les plus avancées.</p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="États_partiellement_reconnus_ou_non_reconnus"><span id=".C3.89tats_partiellement_reconnus_ou_non_reconnus"></span>États partiellement reconnus ou non reconnus</h4> </div> <p>Si la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russie">fédération de Russie</a> est le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Succession_d%27%C3%89tats?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Succession d'États">continuateur</a> de l'Union soviétique et si l'indépendance des quatorze autres anciennes républiques socialistes soviétiques a été reconnue internationalement, plusieurs autres états issus de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Dislocation_de_l%27URSS?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Dislocation de l'URSS">dislocation de l'URSS</a> n'ont pas été reconnus par la communauté internationale (ou seulement partiellement). Deux d'entre eux, situés en Russie, ont été remis par celle-ci dans <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_de_Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="République de Russie">le rang de ses républiques fédérales</a> : il s'agit du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tatarstan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tatarstan">Tatarstan</a> et de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_tch%C3%A9tch%C3%A8ne_d%27Itchk%C3%A9rie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République tchétchène d'Itchkérie">Tchétchénie</a>. Quatre autres, situés hors de Russie, ont en revanche été <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%A9opolitique_de_la_Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Géopolitique de la Russie">soutenus par celle-ci</a> et, pour deux d'entre eux (signe *), officiellement reconnus par elle<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-17"><span class="cite_crochet">[</span>12<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> : l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_d%27Abkhazie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République d'Abkhazie">Abkhazie</a>*, le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Haut-Karabagh?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Haut-Karabagh">Haut-Karabagh</a>, l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oss%C3%A9tie_du_Sud-Alanie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ossétie du Sud-Alanie">Ossétie du Sud-Alanie</a>* et la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Transnistrie_(%C3%89tat)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Transnistrie (État)">Transnistrie</a>. En outre, la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Occupation_russe_de_la_r%C3%A9publique_autonome_de_Crim%C3%A9e?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Occupation russe de la république autonome de Crimée">République de Crimée</a>, la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_populaire_de_Donetsk_(2014-2022)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="République populaire de Donetsk (2014-2022)">république populaire de Donetsk</a>, la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_populaire_de_Lougansk_(2014-2022)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="République populaire de Lougansk (2014-2022)">république populaire de Lougansk</a>, l’<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oblast_de_Kherson?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Oblast de Kherson">oblast de Kherson</a> et l’<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oblast_de_Zaporijjia?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Oblast de Zaporijjia">oblast de Zaporijjia</a>, qui selon le droit international font partie de l’Ukraine, ont été annexés par la fédération de Russie.</p> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(4)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="Histoire">Histoire</h2> </div> <section class="mf-section-4 collapsible-block" id="mf-section-4"> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Article connexe : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Chronologie_de_l%27Union_des_r%C3%A9publiques_socialistes_sovi%C3%A9tiques?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Chronologie de l'Union des républiques socialistes soviétiques">Chronologie de l'Union des républiques socialistes soviétiques</a>. </div> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Origines_de_l'Union_soviétique_:_révolution_russe_et_guerre_civile_(1917-1921)"><span id="Origines_de_l.27Union_sovi.C3.A9tique_:_r.C3.A9volution_russe_et_guerre_civile_.281917-1921.29"></span>Origines de l'Union soviétique : révolution russe et guerre civile (1917-1921)</h3> </div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Articles détaillés : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9volution_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Révolution russe">Révolution russe</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9volution_d%27Octobre?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Révolution d'Octobre">Révolution d'Octobre</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_civile_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre civile russe">Guerre civile russe</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Terreur_rouge?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Terreur rouge">Terreur rouge</a>. </div> </div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Lenin.gif?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f1/Lenin.gif" decoding="async" width="160" height="120" class="mw-file-element" data-file-width="160" data-file-height="120"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 160px;height: 120px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f1/Lenin.gif" data-width="160" data-height="120" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> Discours de Lénine. </figcaption> </figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:LocationSovietUnion1922.PNG?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/LocationSovietUnion1922.PNG/220px-LocationSovietUnion1922.PNG" decoding="async" width="220" height="96" class="mw-file-element" data-file-width="1425" data-file-height="625"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 96px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/LocationSovietUnion1922.PNG/220px-LocationSovietUnion1922.PNG" data-alt="" data-width="220" data-height="96" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/LocationSovietUnion1922.PNG/330px-LocationSovietUnion1922.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/LocationSovietUnion1922.PNG/440px-LocationSovietUnion1922.PNG 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> Localisation de l'URSS en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1922?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1922">1922</a>. </figcaption> </figure> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Prémices"><span id="Pr.C3.A9mices"></span>Prémices</h4> </div> <p>Dès le <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Empire_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Empire russe">Russie tsariste</a> connaît une agitation révolutionnaire qui s'aggrave après une <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9volution_russe_de_1905?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Révolution russe de 1905">révolution réprimée en 1905</a> et la défaite russe lors de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_russo-japonaise?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre russo-japonaise">guerre russo-japonaise</a>. Le mécontentement populaire culmine <span class="nowrap">début 1917</span> à la suite des pénuries causées par la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Premi%C3%A8re_Guerre_mondiale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Première Guerre mondiale">Première Guerre mondiale</a> et aboutit à la chute du gouvernement impérial et à l'abdication de <span class="nowrap"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nicolas_II?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nicolas II">Nicolas II</a></span> en <time class="nowrap" datetime="1917-03" data-sort-value="1917-03">mars 1917</time> lors de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9volution_de_F%C3%A9vrier?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Révolution de Février">révolution de Février</a>.</p> <p>Le nouveau gouvernement de coalition <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/D%C3%A9mocratie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Démocratie">démocrate</a> de la nouvelle <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République russe">république russe</a> veut respecter, vis-à-vis des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Alli%C3%A9s_de_la_Premi%C3%A8re_Guerre_mondiale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Alliés de la Première Guerre mondiale">Alliés</a>, l'engagement de la Russie dans la guerre. Mais cet effort est largement refusé par une armée et un pays exsangues : le gouvernement d'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Alexandre_Kerenski?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Alexandre Kerenski">Alexandre Kerenski</a> perd ses appuis dans la population et la classe ouvrière tandis qu'à <span class="nowrap">l'été 1917</span>, un vaste soulèvement paysan spontané procède de lui-même au partage des terres. De leur côté, les forces <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9action_(politique)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Réaction (politique)">réactionnaires</a>, regroupées autour du général <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lavr_Kornilov?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Lavr Kornilov">Lavr Kornilov</a>, tentent vainement un coup d'État (« <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Affaire_Kornilov?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Affaire Kornilov">affaire Kornilov</a> »). L'État perd progressivement son autorité sur le pays et l'armée se débande.</p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Révolution_de_1917"><span id="R.C3.A9volution_de_1917"></span>Révolution de 1917</h4> </div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Article détaillé : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_sovi%C3%A9to-ukrainienne?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre soviéto-ukrainienne">Guerre soviéto-ukrainienne</a>. </div> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Old_Russia_-_Yakov_Sverdlov_1918_%26_Lenin_%26_Avanesov.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Old_Russia_-_Yakov_Sverdlov_1918_%26_Lenin_%26_Avanesov.jpg/220px-Old_Russia_-_Yakov_Sverdlov_1918_%26_Lenin_%26_Avanesov.jpg" decoding="async" width="220" height="164" class="mw-file-element" data-file-width="2034" data-file-height="1512"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 164px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Old_Russia_-_Yakov_Sverdlov_1918_%26_Lenin_%26_Avanesov.jpg/220px-Old_Russia_-_Yakov_Sverdlov_1918_%26_Lenin_%26_Avanesov.jpg" data-alt="" data-width="220" data-height="164" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Old_Russia_-_Yakov_Sverdlov_1918_%26_Lenin_%26_Avanesov.jpg/330px-Old_Russia_-_Yakov_Sverdlov_1918_%26_Lenin_%26_Avanesov.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Old_Russia_-_Yakov_Sverdlov_1918_%26_Lenin_%26_Avanesov.jpg/440px-Old_Russia_-_Yakov_Sverdlov_1918_%26_Lenin_%26_Avanesov.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Vladimir_Ilitch_L%C3%A9nine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Vladimir Ilitch Lénine">Lénine</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Iakov_Sverdlov?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Iakov Sverdlov">Iakov Sverdlov</a>, 1918 </figcaption> </figure> <p>Le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bolcheviks?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bolcheviks">Parti bolchevique</a>, parti révolutionnaire <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Marxisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Marxisme">marxiste</a> mené par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Vladimir_Ilitch_L%C3%A9nine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Vladimir Ilitch Lénine">Vladimir Ilitch Lénine</a>, devient progressivement majoritaire parmi les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Socialisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Socialisme">socialistes</a> dans les conseils politiques ouvriers et paysans dits « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Soviet?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Soviet">soviets</a> ». Le <time class="nowrap" datetime="10-25" data-sort-value="10-25">25 octobre</time> (selon l'ancien calendrier julien) ou le <time class="nowrap" datetime="1917-11-07" data-sort-value="1917-11-07">7 novembre 1917</time>, il renverse le gouvernement provisoire par un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Coup_d%27%C3%89tat?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Coup d'État">coup d'État</a> dit « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9volution_d%27Octobre?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Révolution d'Octobre">révolution d'Octobre</a> ». Le slogan de la révolution qui emporte l'adhésion des masses populaires est simple et percutant : <span class="citation">« Usines aux ouvriers, terres aux paysans, paix aux peuples ! »</span>, ce qui signifie <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nationalisation?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nationalisation">nationalisations</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Armistice?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Armistice">armistice</a>.</p> <p>Ainsi, la jeune république bolchevique décide de se sortir de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Premi%C3%A8re_Guerre_mondiale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Première Guerre mondiale">Première Guerre mondiale</a> en concluant une paix séparée avec l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Empire_allemand?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Empire allemand">Empire allemand</a>, qui a <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Voyage_en_train_plomb%C3%A9_de_L%C3%A9nine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Voyage en train plombé de Lénine">facilité le voyage de Lénine de la Suisse vers la Russie</a>. Un armistice signé en <time class="nowrap" datetime="1917-12" data-sort-value="1917-12">décembre 1917</time> aboutit au <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Trait%C3%A9_de_Brest-Litovsk?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Traité de Brest-Litovsk">traité de Brest-Litovsk</a> en <time class="nowrap" datetime="1918-03" data-sort-value="1918-03">mars 1918</time> par lequel la Russie laisse l'Empire allemand occuper et exploiter 3,6 % de son territoire, 26 % de sa population, 32 % de sa production agricole, 23 % de sa production industrielle et 75 % de ses réserves de charbon. Le territoire occupé comprend l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_populaire_ukrainienne?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République populaire ukrainienne">Ukraine</a>, la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bi%C3%A9lorussie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Biélorussie">Biélorussie</a>, les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pays_baltes?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Pays baltes">pays baltes</a> et la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Royaume_de_Pologne_(1916-1918)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Royaume de Pologne (1916-1918)">Pologne</a> que, de toute manière, les bolchéviks ne contrôlaient pas, mais qu'ils récupéreront après la défaite allemande de <time class="nowrap" datetime="1918-11" data-sort-value="1918-11">novembre 1918</time>, au terme de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_civile_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre civile russe">guerre civile russe</a>, sauf les pays baltes, la Pologne et la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bessarabie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bessarabie">Bessarabie</a> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Moldavie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Moldavie">Moldavie</a>) que l'URSS occupera en 1940, sans guerre, grâce au <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pacte_germano-sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Pacte germano-soviétique">pacte germano-soviétique</a>.</p> <p>L'État soviétique supprime (nationalise) la propriété privée industrielle ou immobilière, les commerces et les banques. À la place, une propriété d'État est instaurée sur la quasi-totalité des moyens de production, sauf agricoles. Le marché libre disparaît et l'État acquiert le monopole du commerce intérieur et extérieur, du logement, des transports, de la distribution d'eau et d'énergie. Cette tendance au <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Capitalisme_d%27%C3%89tat?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Capitalisme d'État">capitalisme d'État</a> est néanmoins critiquée par des communistes comme <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nikola%C3%AF_Ossinski?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nikolaï Ossinski">Nikolaï Ossinski</a>.</p> <p>Lénine annule également les engagements russes sur les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Emprunt_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Emprunt russe">emprunts obligataires</a> qui avaient été contractés par le gouvernement tsariste dans le but d'industrialiser le pays, développer les voies ferrées et financer la guerre.</p> <figure typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Trotzki_Deutsche_Brest-Litowsk1917.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Trotzki_Deutsche_Brest-Litowsk1917.jpg/210px-Trotzki_Deutsche_Brest-Litowsk1917.jpg" decoding="async" width="210" height="213" class="mw-file-element" data-file-width="612" data-file-height="621"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 210px;height: 213px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Trotzki_Deutsche_Brest-Litowsk1917.jpg/210px-Trotzki_Deutsche_Brest-Litowsk1917.jpg" data-width="210" data-height="213" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Trotzki_Deutsche_Brest-Litowsk1917.jpg/315px-Trotzki_Deutsche_Brest-Litowsk1917.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Trotzki_Deutsche_Brest-Litowsk1917.jpg/420px-Trotzki_Deutsche_Brest-Litowsk1917.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> La délégation soviétique, avec <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/L%C3%A9on_Trotski?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Léon Trotski">Léon Trotski</a>, est accueillie par des officiers allemands à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Trait%C3%A9_de_Brest-Litovsk?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Traité de Brest-Litovsk">Brest-Litovsk</a>, photo de presse, 8 janvier 1918. </figcaption> </figure> <p>La jeune <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_f%C3%A9d%C3%A9rative_sovi%C3%A9tique_de_Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste fédérative soviétique de Russie">RSFS de Russie</a> créée par la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Constitution_sovi%C3%A9tique_de_1918?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Constitution soviétique de 1918">Constitution de 1918</a> fonctionne selon un principe fédéral, dont le principe de gouvernance est le « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Centralisme_d%C3%A9mocratique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Centralisme démocratique">centralisme démocratique</a> », une définition <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/De_jure?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="De jure">de jure</a></i> de ce qui est <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/De_facto?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="De facto">de facto</a></i> une <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Dictature?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Dictature">dictature</a> du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Parti_unique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Parti unique">parti unique</a> au nom de la <span class="citation">« <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Dictature_du_prol%C3%A9tariat?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Dictature du prolétariat">dictature du prolétariat</a> »</span><sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-18"><span class="cite_crochet">[</span>N 6<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le pouvoir législatif est théoriquement exercé par le « congrès panrusse des Soviets », lequel mandate le « Comité exécutif central panrusse », tant en matière législative qu'exécutive. Il appartient ainsi au Comité exécutif de contrôler le « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Conseil_des_commissaires_du_peuple_(URSS)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Conseil des commissaires du peuple (URSS)">Conseil des commissaires du peuple</a> », lequel, avec Lénine à sa tête, a la charge de gouverner la RSFS de Russie. Cette apparence de démocratie ne résiste pas à une analyse plus poussée : noyauté et contrôlé totalement par les bolcheviks, le congrès des Soviets, son Comité exécutif et donc le Conseil des commissaires du peuple, sont aux mains de Lénine et de ses camarades, et en particulier du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Politburo_du_Parti_communiste_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Politburo du Parti communiste de l'Union soviétique">Politburo</a> du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Parti_communiste_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Parti communiste de l'Union soviétique">PCUS</a>.</p> <p>Ensuite, le pouvoir d'État devient bien plus arbitraire en raison de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_civile_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre civile russe">guerre civile</a>, combinée à l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Intervention_alli%C3%A9e_pendant_la_guerre_civile_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Intervention alliée pendant la guerre civile russe">intervention ouverte des États occidentaux</a>, qui fait rage jusqu'en 1921.</p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="«_Communisme_de_guerre_»_(1918-1921)"><span id=".C2.AB_Communisme_de_guerre_.C2.BB_.281918-1921.29"></span>« Communisme de guerre » (1918-1921)</h4> </div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Article détaillé : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_sovi%C3%A9to-polonaise?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre soviéto-polonaise">Guerre soviéto-polonaise</a>. </div> </div> <p>Pour faire face aux forces d'opposition pendant la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_civile_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre civile russe">guerre civile russe</a>, soutenues par divers pays étrangers (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_de_Weimar?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République de Weimar">Allemagne</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Royaume-Uni?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Royaume-Uni">Angleterre</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Troisi%C3%A8me_R%C3%A9publique_(France)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Troisième République (France)">France</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%88re_Taish%C5%8D?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ère Taishō">Japon</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89tats-Unis?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="États-Unis">États-Unis</a>), le gouvernement bolchévik décrète le <span class="citation">« <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Communisme_de_guerre?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Communisme de guerre">communisme de guerre</a> »</span>, dont les mesures essentielles sont :</p> <ul> <li>dissolution dès sa première séance de l'Assemblée constituante élue au suffrage universel (<time class="nowrap" datetime="1918-01" data-sort-value="1918-01">janvier 1918</time>) ; les bolcheviks, majoritaires dans les villes, y sont minoritaires (25 % des voix) en raison du vote des campagnes en faveur du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Parti_socialiste_r%C3%A9volutionnaire_(Russie)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Parti socialiste révolutionnaire (Russie)">Parti socialiste révolutionnaire</a> (60 % des voix)<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-19"><span class="cite_crochet">[</span>13<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> ;</li> <li>interdiction de l'entreprise privée ;</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nationalisation?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nationalisation">nationalisation</a> des industries et du commerce ;</li> <li>production planifiée de manière centralisée par le gouvernement ;</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Rationnement?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Rationnement">rationnement</a> et centralisation de la distribution de nourriture ;</li> <li>réquisition de la production agricole au-delà du minimum vital pour les paysans ;</li> <li>travail obligatoire des paysans ;</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Travaux_forc%C3%A9s?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Travaux forcés">travaux forcés</a> des détenus (dont les opposants au gouvernement) ;</li> <li>stricte discipline pour les travailleurs (les grévistes peuvent être fusillés) ;</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Censure?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Censure">censure</a> de la presse et de la radio, qui tombent dans les mains du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Parti_communiste_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Parti communiste de l'Union soviétique">parti bolchevik</a> ;</li> <li>création, en <time class="nowrap" datetime="1917-12" data-sort-value="1917-12">décembre 1917</time>, d'une <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Police_politique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Police politique">police politique</a> et de tribunaux d'exception, chargés d'arrêter, juger et condamner par des <span class="citation">« méthodes expéditives »</span> les <span class="citation">« ennemis du régime »</span> qualifiés de <span class="citation">« poux »</span> et d'<span class="citation">« agents capitalistes »</span> : la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tch%C3%A9ka?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tchéka">Tchéka</a> — connue ensuite sous différents noms : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Gu%C3%A9p%C3%A9ou?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guépéou">GPU</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Minist%C3%A8re_de_l%27Int%C3%A9rieur_(Russie)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ministère de l'Intérieur (Russie)">MVD</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/NKVD?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="NKVD">NKVD</a> (<i>Narodnyi Komissariat Vnutrennih Del</i>), et finalement <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/KGB?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="KGB">KGB</a> en 1953 —. Elle est aussi chargée de la traque des dissidents, de leur expulsion du Parti et de leur condamnation pour <span class="citation">« activités contre-révolutionnaires »</span>. Sont ciblés les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Parti_socialiste_r%C3%A9volutionnaire_(Russie)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Parti socialiste révolutionnaire (Russie)">socialistes révolutionnaires</a>, les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Anarchisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Anarchisme">anarchistes</a>, les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mencheviks?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mencheviks">mencheviks</a>, les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Parti_socialiste-r%C3%A9volutionnaire_de_gauche?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Parti socialiste-révolutionnaire de gauche">socialistes-révolutionnaires de gauche</a>, les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sionisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Sionisme">sionistes</a>, les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_g%C3%A9n%C3%A9rale_des_travailleurs_juifs?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Union générale des travailleurs juifs">bundistes</a>, les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pacifisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Pacifisme">pacifistes</a>, les démocrates, les libéraux du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Parti_constitutionnel_d%C3%A9mocratique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Parti constitutionnel démocratique">Parti constitutionnel démocratique</a>, et, bien sûr, les « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arm%C3%A9es_blanches?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Armées blanches">Blancs</a> » (partisans de la monarchie) ;</li> <li>création de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arm%C3%A9e_rouge?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Armée rouge">Armée rouge</a> le <time class="nowrap" datetime="1918-02-23" data-sort-value="1918-02-23">23 février 1918</time> : ses soldats sont recrutés d'abord sur la base du volontariat, puis par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Conscription?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Conscription">conscription</a> ;</li> <li>création en <time class="nowrap" datetime="1919-03" data-sort-value="1919-03">mars 1919</time> à Moscou de la <abbr class="abbr" title="Troisième">III<sup>e</sup></abbr> Internationale (ou <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Internationale_communiste?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Internationale communiste">Komintern</a>), officiellement pour être l'instrument de la <span class="citation">« révolution mondiale »</span> ; les partis communistes étrangers doivent se soumettre aux vingt-et-une conditions d'adhésion, écrites en <time class="nowrap" datetime="1920-07" data-sort-value="1920-07">juillet 1920</time> ; les révolutions de 1919 en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9volution_allemande_de_1918-1919?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Révolution allemande de 1918-1919">Allemagne</a> et en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_des_conseils_de_Hongrie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République des conseils de Hongrie">Hongrie</a>, ainsi que les grèves dans la plupart des pays européens laissent les bolcheviks espérer que la <i>grande révolution prolétarienne</i> devient mondiale, mais l'écrasement des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ligue_spartakiste?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ligue spartakiste">spartakistes</a> en Allemagne et celui du régime hongrois de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/B%C3%A9la_Kun?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Béla Kun">Béla Kun</a> mettent fin à ces espoirs.</li> </ul> <figure typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:No-nb_bldsa_6a019.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/No-nb_bldsa_6a019.jpg/210px-No-nb_bldsa_6a019.jpg" decoding="async" width="210" height="215" class="mw-file-element" data-file-width="4512" data-file-height="4628"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 210px;height: 215px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/No-nb_bldsa_6a019.jpg/210px-No-nb_bldsa_6a019.jpg" data-width="210" data-height="215" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/No-nb_bldsa_6a019.jpg/315px-No-nb_bldsa_6a019.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/No-nb_bldsa_6a019.jpg/419px-No-nb_bldsa_6a019.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> Victimes de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Famine_sovi%C3%A9tique_de_1921-1922?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Famine soviétique de 1921-1922">famine soviétique de 1921-1922</a>. </figcaption> </figure> <p>Grâce au « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Communisme_de_guerre?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Communisme de guerre">communisme de guerre</a> », Lénine et le parti bolchevik parviennent à se maintenir au pouvoir face aux forces réactionnaires, aux interventionnistes étrangers, à l'armée anarchiste de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nestor_Makhno?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nestor Makhno">Makhno</a> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arm%C3%A9e_r%C3%A9volutionnaire_insurrectionnelle_ukrainienne?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Armée révolutionnaire insurrectionnelle ukrainienne">Makhnovchtchina</a>) qui tient le sud de l'Ukraine, et aux « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arm%C3%A9es_vertes?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Armées vertes">armées vertes</a> » créées par les paysans en révolte à la fois contre les Blancs et les bolcheviks. Grâce à la division et à l'absence de coordination entre leurs ennemis, les bolchéviks sortent vainqueurs de la guerre civile, et le danger d'une restauration monarchique ou républicaine démocratique est écarté. Mais les difficultés intérieures ne cessent pas : le <time class="nowrap" datetime="1921-03-18" data-sort-value="1921-03-18">18 mars 1921</time>, l'Armée rouge réprime dans le sang la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9volte_de_Kronstadt?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Révolte de Kronstadt">révolte de Kronstadt</a>, dont les marins avaient exigé le retour au « pouvoir des soviets » et la fin du monopole bolchevique.</p> <p>Sur le plan territorial, la Russie bolchevique perd les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pays_baltes?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Pays baltes">pays baltes</a>, la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Finlande?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Finlande">Finlande</a>, la Pologne (qui sauvegarde son indépendance à l'issue de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_sovi%C3%A9to-polonaise?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre soviéto-polonaise">guerre soviéto-polonaise</a>) et la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_d%C3%A9mocratique_moldave?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République démocratique moldave">Moldavie</a> (qui s'unit à la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Royaume_de_Roumanie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Royaume de Roumanie">Roumanie</a>). Mais après des luttes confuses, et entre 1920 et 1922, les bolchéviks intègrent l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Histoire_de_l%27Ukraine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Histoire de l'Ukraine">Ukraine</a> (qui avait elle aussi <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_populaire_ukrainienne?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République populaire ukrainienne">proclamé son indépendance</a>), la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%A9orgie_(pays)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Géorgie (pays)">Géorgie</a>, l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arm%C3%A9nie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Arménie">Arménie</a> et l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Asie_centrale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Asie centrale">Asie centrale</a>, reprises de force dans le giron russe.</p> <p>La guerre civile, l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Embargo?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Embargo">embargo</a> des puissances occidentales sur la Russie soviétique et la politique d'expropriation de biens des paysans afin de nourrir les soldats de l'Armée rouge conduisent à une <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Famine_sovi%C3%A9tique_de_1921-1922?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Famine soviétique de 1921-1922">grande famine</a> provoquant la mort de millions de Russes, surtout dans le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bassin_hydrographique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bassin hydrographique">bassin</a> de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Volga?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Volga">Volga</a> en 1921-1922.</p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Naissance_d'un_État_fédéral_(1922-1923)"><span id="Naissance_d.27un_.C3.89tat_f.C3.A9d.C3.A9ral_.281922-1923.29"></span>Naissance d'un État fédéral (1922-1923)</h4> </div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Soviet_Union_(1936_%E2%80%93_1955).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Flag_of_the_Soviet_Union_%281936_%E2%80%93_1955%29.svg/200px-Flag_of_the_Soviet_Union_%281936_%E2%80%93_1955%29.svg.png" decoding="async" width="200" height="100" class="mw-file-element" data-file-width="1000" data-file-height="500"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 200px;height: 100px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Flag_of_the_Soviet_Union_%281936_%E2%80%93_1955%29.svg/200px-Flag_of_the_Soviet_Union_%281936_%E2%80%93_1955%29.svg.png" data-width="200" data-height="100" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Flag_of_the_Soviet_Union_%281936_%E2%80%93_1955%29.svg/300px-Flag_of_the_Soviet_Union_%281936_%E2%80%93_1955%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Flag_of_the_Soviet_Union_%281936_%E2%80%93_1955%29.svg/400px-Flag_of_the_Soviet_Union_%281936_%E2%80%93_1955%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Drapeau_de_l%27Union_des_r%C3%A9publiques_socialistes_sovi%C3%A9tiques?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Drapeau de l'Union des républiques socialistes soviétiques">Drapeau de l'URSS</a> de 1936 à 1955. </figcaption> </figure> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Création"><span id="Cr.C3.A9ation"></span>Création</h4> </div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Articles connexes : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/D%C3%A9claration_sur_la_cr%C3%A9ation_de_l%27URSS?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Déclaration sur la création de l'URSS">Déclaration sur la création de l'URSS</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Trait%C3%A9_relatif_%C3%A0_la_formation_de_l%27Union_des_R%C3%A9publiques_socialistes_sovi%C3%A9tiques?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Traité relatif à la formation de l'Union des Républiques socialistes soviétiques">Traité relatif à la formation de l'Union des Républiques socialistes soviétiques</a>. </div> </div> <p>L'Union des républiques socialistes soviétiques fut proclamée le <time class="nowrap" datetime="1922-12-30" data-sort-value="1922-12-30">30 décembre 1922</time>, date de la signature du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Trait%C3%A9_sur_la_cr%C3%A9ation_de_l%27URSS?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Traité sur la création de l'URSS">traité d'union</a> (à la suite d'une <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/D%C3%A9claration_sur_la_cr%C3%A9ation_de_l%27URSS?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Déclaration sur la création de l'URSS">déclaration</a> préalable) entre la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_f%C3%A9d%C3%A9rative_sovi%C3%A9tique_de_Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste fédérative soviétique de Russie">RSFS de Russie</a>, la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_f%C3%A9d%C3%A9rative_sovi%C3%A9tique_de_Transcaucasie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste fédérative soviétique de Transcaucasie">RSFS de Transcaucasie</a>, la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_d%27Ukraine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique d'Ukraine">RSS d'Ukraine</a> et la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_de_Bi%C3%A9lorussie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique de Biélorussie">RSS de Biélorussie</a>. Ce traité est ratifié le <time class="nowrap" datetime="1922-12-30" data-sort-value="1922-12-30">30 décembre 1922</time> par le premier <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Congr%C3%A8s_des_Soviets?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Congrès des Soviets">congrès des Soviets</a> d'URSS.</p> <p>À cette époque, des processus d'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Unification_de_peuples_et_de_nations?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Unification de peuples et de nations">unification de peuples et de nations</a> se généralisent non seulement en Europe et en Asie mais à travers le monde : avec la formation de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Conf%C3%A9d%C3%A9ration_canadienne?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Confédération canadienne">Confédération canadienne</a> en 1867, l'unification de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Allemagne?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Allemagne">Allemagne</a> en 1871, celle de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bulgarie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bulgarie">Bulgarie</a> en 1885, l’<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Unification_de_l%27Arabie_saoudite?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Unification de l'Arabie saoudite">Unification de l’Arabie saoudite</a> en 1902, le temps semblait venu pour l'Union des Républiques socialistes soviétiques.</p> <p>Ce nouvel État, même s'il a perdu des territoires en comparaison de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Empire_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Empire russe">Empire russe</a>, reste le plus vaste pays du monde mais n'est pas encore internationalement reconnu.</p> <figure typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_(1918%E2%80%931925).svg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img alt="PDRS1918" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%281918%E2%80%931925%29.svg/200px-Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%281918%E2%80%931925%29.svg.png" decoding="async" width="200" height="100" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="300"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 200px;height: 100px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%281918%E2%80%931925%29.svg/200px-Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%281918%E2%80%931925%29.svg.png" data-alt="PDRS1918" data-width="200" data-height="100" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%281918%E2%80%931925%29.svg/300px-Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%281918%E2%80%931925%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%281918%E2%80%931925%29.svg/400px-Flag_of_the_Russian_Soviet_Federative_Socialist_Republic_%281918%E2%80%931925%29.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> Premier drapeau de la Russie soviétique, en 1918. </figcaption> </figure> <p>Une <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Constitution_sovi%C3%A9tique_de_1923?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Constitution soviétique de 1923">constitution</a> fut rédigée en 1923 ; l'union regroupa plusieurs républiques fédérées dont les frontières furent constituées selon une répartition démographique correspondant à un <i>peuple</i> dans sa définition soviétique. L'URSS fut donc un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89tat_f%C3%A9d%C3%A9ral?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="État fédéral">État fédéral</a> dans lequel chaque république était, en théorie, égale en droits aux autres. Dans les faits, le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Parti_communiste_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Parti communiste de l'Union soviétique">PCUS</a> (et au début le RSDRP) et la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tch%C3%A9ka?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tchéka">Tchéka</a> surveillent étroitement ces républiques dont les premiers secrétaires du Parti furent désignés par Moscou.</p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Soviets_à_partir_de_1917"><span id="Soviets_.C3.A0_partir_de_1917"></span>Soviets à partir de 1917</h4> </div> <p>Le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Parti_communiste_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Parti communiste de l'Union soviétique">PCUS</a> devint rapidement le seul parti du pays. Théoriquement le pays était gouverné par des « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Soviet?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Soviet">Soviets</a> » démocratiquement élus au niveau régional et local mais en pratique, le pouvoir du <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Politburo_du_Parti_communiste_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Politburo du Parti communiste de l'Union soviétique">Politburo</a></i> est absolu et chaque niveau décisionnel applique les directives transmises par le niveau supérieur, sous la surveillance de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Police_politique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Police politique">police politique</a><sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-20"><span class="cite_crochet">[</span>N 7<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Union_soviétique_de_l'entre-deux-guerres"><span id="Union_sovi.C3.A9tique_de_l.27entre-deux-guerres"></span>Union soviétique de l'entre-deux-guerres</h3> </div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Article détaillé : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9pression_politique_en_Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Répression politique en Union soviétique">Répression politique en Union soviétique</a>. </div> </div> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="NEP_(de_1921_à_1929)"><span id="NEP_.28de_1921_.C3.A0_1929.29"></span>NEP (de 1921 à 1929)</h4> </div> <p>Après la guerre civile (1921), le pays se trouve dans une situation humanitaire et économique désastreuse. La <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Famine_sovi%C3%A9tique_de_1921-1922?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Famine soviétique de 1921-1922">famine fait cinq millions de morts</a> dans le bassin de la Volga, et les paysans se soulèvent sporadiquement contre les réquisitions. Ce mécontentement prend une ampleur inquiétante en <time class="nowrap" datetime="1921-03" data-sort-value="1921-03">mars 1921</time> avec la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9volte_de_Kronstadt?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Révolte de Kronstadt">révolte de Kronstadt</a>, ville pionnière de la révolution, abritant l'amirauté et les forces navales de la mer Baltique défendant Petrograd. Conscient que la répression, aussi dure soit-elle, ne suffit pas à enrayer le mouvement, Lénine décida d'assouplir la politique du régime, et mit en œuvre la « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nouvelle_politique_%C3%A9conomique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nouvelle politique économique">Nouvelle politique économique</a> » (NEP), <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lib%C3%A9ralisation_%C3%A9conomique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Libéralisation économique">libéralisation économique</a> donnant droit à une production privée limitée, notamment aux agriculteurs. Les réquisitions sont ainsi remplacées par un impôt en nature peu élevé.</p> <p>Pour expliquer le passage à la NEP, Lénine déclare: <span class="citation">« nous ne sommes pas assez civilisés pour pouvoir passer directement au socialisme, encore que nous en ayons les prémices politiques »</span><sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-21"><span class="cite_crochet">[</span>14<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, se référant au fait que la Russie était encore une société essentiellement agraire avec une base industrielle insuffisante, ne remplissant pas les critères permettant le passage au socialisme tel que défini par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Karl_Marx?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Karl Marx">Karl Marx</a>. La NEP devait aussi rassurer les pays occidentaux capitalistes.</p> <p>La NEP atteint les résultats escomptés en permettant à l'économie de se relever des conséquences désastreuses de la guerre. La famine rampante disparaît virtuellement et la classe paysanne retrouve son auto-suffisance ; certains paysans parviennent même à produire des surplus et à alimenter les villes : ils sont appelés <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Koulak?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Koulak">koulaks</a> tandis que dans les agglomérations, les artisans et commerçants autonomes sont appelés <i>nepmen</i> : les deux catégories sont, aux yeux de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Police_politique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Police politique">police politique</a> et d'une frange importante du Parti bolchevique, suspectes de former une nouvelle « classe de parasites », une nouvelle aristocratie rurale, une nouvelle bourgeoisie riche. Ces critiques voient la NEP comme une « trahison des principes socialistes » et veulent un retour rapide à une économie intégralement contrôlée et planifiée par le Parti.</p> <p>Il semble qu'à sa mort, Lénine considérait que la NEP devrait être maintenue, tout du moins n'a-t-il jamais fixé, ni même évoqué, la date de son arrêt. Ainsi, à l'approche de sa succession, les oppositions au sein du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Politburo_du_Parti_communiste_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Politburo du Parti communiste de l'Union soviétique">Politburo</a> se cristallisèrent autour de la NEP.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Succession_de_Lénine_(1922-1929)"><span id="Succession_de_L.C3.A9nine_.281922-1929.29"></span>Succession de Lénine (1922-1929)</h3> </div> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Maladie_de_Lénine_et_prise_en_main_du_Parti_par_Staline"><span id="Maladie_de_L.C3.A9nine_et_prise_en_main_du_Parti_par_Staline"></span>Maladie de Lénine et prise en main du Parti par Staline</h4> </div> <p>Dès 1922, la santé de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Vladimir_Ilitch_L%C3%A9nine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Vladimir Ilitch Lénine">Lénine</a> décline à la suite d'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Accident_vasculaire_c%C3%A9r%C3%A9bral?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Accident vasculaire cérébral">attaques cérébrales</a>, conséquences d'un attentat dont il fut victime en 1918. La lutte pour sa succession aboutira à l'accession au pouvoir suprême de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Joseph_Staline?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Joseph Staline">Joseph Staline</a>, ayant appartenu au premier cercle d'adhérents au Parti (entrée en 1904), bien que <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Vladimir_Ilitch_L%C3%A9nine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Vladimir Ilitch Lénine">Lénine</a> ne l'appréciait plus beaucoup, déclarant même dans son <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Testament_de_L%C3%A9nine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Testament de Lénine">testament</a> (<time class="nowrap" datetime="1923-01" data-sort-value="1923-01">janvier 1923</time>) qu'il fallait démettre de ses fonctions cet homme <span class="citation">« trop brutal, et ce défaut, pleinement supportable dans les relations entre nous, communistes, devient intolérable dans la fonction de secrétaire général »</span>.</p> <p>L'ascension de Staline débute lorsqu'il devient secrétaire général du Parti le <time class="nowrap" datetime="1922-04-03" data-sort-value="1922-04-03">3 avril 1922</time>, poste-tremplin obtenu grâce à sa prudence (peu de prises de position), ses relations de longue date et sa loyauté apparente à l'appareil du Parti. Toutefois <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/L%C3%A9on_Trotski?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Léon Trotski">Léon Trotski</a>, ayant acquis dès 1902 l'estime de Lénine et fondé l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arm%C3%A9e_rouge?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Armée rouge">Armée rouge</a>, n'est pas dupe, mais Trotski a des handicaps : il a été proche des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mencheviks?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mencheviks">mencheviks</a>, a adhéré tardivement au Parti bolchevik (1917) et a parfois opposé des objections à Lénine sur certains points pendant les congrès du parti, alors que Staline se présente comme un loyal serviteur du fondateur de l'URSS, ne l'ayant jamais contredit.</p> <p>Pour évincer Trotski du gouvernement, Staline s'associe dès 1923, du vivant de Lénine, à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lev_Kamenev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Lev Kamenev">Lev Kamenev</a>, ayant lui aussi adhéré dès 1905, et à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Grigori_Zinoviev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Grigori Zinoviev">Grigori Zinoviev</a>, haut dirigeant du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Internationale_communiste?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Internationale communiste">Komintern</a>, ami intime de Lénine <span class="nowrap">depuis 1905</span>, convaincu d'être son légitime successeur et ayant lui aussi proposé un temps l'alliance avec les mencheviks.</p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Décès_de_Lénine_et_ascension_de_Staline"><span id="D.C3.A9c.C3.A8s_de_L.C3.A9nine_et_ascension_de_Staline"></span>Décès de Lénine et ascension de Staline</h4> </div> <p>En 1926, deux ans après la mort de Lénine, Zinoviev et Kamenev décident de rompre avec Staline pour se rapprocher de Trotski avec lequel ils partagent une doctrine commune : l'exportation de la révolution à l'échelle mondiale et l'abandon de la NEP. Cette <i>troïka des purs</i> forme l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Opposition_de_gauche?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Opposition de gauche">Opposition de gauche</a> à Staline, qui réagit tactiquement en se rapprochant — sans conviction profonde — de l'opposition de droite favorable à la NEP et à une réalisation du socialisme d'abord sur le sol russe puis à l'extérieur (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nikola%C3%AF_Boukharine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nikolaï Boukharine">Nikolaï Boukharine</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Alexe%C3%AF_Rykov?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Alexeï Rykov">Alexeï Rykov</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mikha%C3%AFl_Tomski?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mikhaïl Tomski">Mikhaïl Tomski</a>).</p> <p>Il s'appuie sur cette aile droite pour exclure du Parti en 1927 ses trois grands opposants de l'aile gauche. Le <time class="nowrap" datetime="1928-11-17" data-sort-value="1928-11-17">17 novembre 1928</time>, une fois assuré que les partisans de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Opposition_de_gauche?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Opposition de gauche">Opposition de gauche</a> ont été réduits au silence (par l'exclusion, la force, l'emprisonnement, l'exil), il se retourne contre Boukharine, Rykov et Tomski, qu'il exclut du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Politburo_du_Parti_communiste_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Politburo du Parti communiste de l'Union soviétique">Politburo</a> et démet de leurs fonctions respectives de président du Komintern, chef du gouvernement, et dirigeant du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Internationale_syndicale_rouge?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Internationale syndicale rouge">Profintern</a>.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Staline,_dirigeant_de_l'Union_soviétique_(1929-1953)"><span id="Staline.2C_dirigeant_de_l.27Union_sovi.C3.A9tique_.281929-1953.29"></span>Staline, dirigeant de l'Union soviétique (1929-1953)</h3> </div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Articles détaillés : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Grandes_Purges?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Grandes Purges">Grandes Purges</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Goulag?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Goulag">Goulag</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/D%C3%A9portation_des_peuples_en_URSS?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Déportation des peuples en URSS">Déportation des peuples en URSS</a>. </div> </div> <p>Staline, seul maître à bord, n'hésite pas dès lors à adopter la mesure phare prônée par l'ancienne opposition de gauche devenue impuissante : l'abandon de la NEP. Cette réorientation s'accompagne d'une <i>relégitimation</i> de façade. Ainsi, en 1928, Kamenev est rétabli, il en va de même pour Zinoviev en 1929, mais Trotski, toujours populaire, est expulsé la même année. Kamenev et Zinoviev furent finalement jugés et exécutés le <time class="nowrap" datetime="1936-08-05" data-sort-value="1936-08-05">5 août 1936</time>, Boukharine et Rykov en <time class="nowrap" datetime="1938-03" data-sort-value="1938-03">mars 1938</time>, et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/L%C3%A9on_Trotski?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Léon Trotski">Trotski</a> assassiné le <time class="nowrap" datetime="1940-08-21" data-sort-value="1940-08-21">21 août 1940</time> dans son exil au Mexique.</p> <p>Après avoir réussi à éliminer politiquement, puis à exterminer physiquement toute opposition, Staline devint le dirigeant suprême de l'Union soviétique de 1927 à sa mort, en <time class="nowrap" datetime="1953-03" data-sort-value="1953-03">mars 1953</time>. Du point de vue politique, ce fut une période de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Dictature?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Dictature">dictature</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Totalitarisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Totalitarisme">totalitaire</a>, en ce sens que le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Politburo_du_Parti_communiste_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Politburo du Parti communiste de l'Union soviétique">Politburo</a> ne gouvernait pas seulement les sphères politique et économique, mais régentait aussi, par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Police_politique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Police politique">police politique</a> interposée, la sphère sociale, et par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Commissaire_politique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Commissaire politique">commissaires politiques</a> interposés les sphères locales, familiales et même intimes des citoyens : son contrôle était donc total<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-22"><span class="cite_crochet">[</span>N 8<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Cela n'empêche pas les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nostalgie_de_l%27URSS?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Nostalgie de l'URSS">nostalgiques du régime</a> de contester l'application au <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Stalinisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Stalinisme">stalinisme</a> du qualificatif <span class="citation">« totalitaire »</span> dû à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Hannah_Arendt?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Hannah Arendt">Hannah Arendt</a>, qualificatif qui, selon eux, devrait être réservé au <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nazisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nazisme">nazisme</a><sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-23"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Collectivisation_et_planification_économique_(à_partir_de_1929)"><span id="Collectivisation_et_planification_.C3.A9conomique_.28.C3.A0_partir_de_1929.29"></span>Collectivisation et planification économique (à partir de 1929)</h4> </div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Article détaillé : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Histoire_de_l%27URSS_sous_Staline?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Histoire de l'URSS sous Staline">Histoire de l'URSS sous Staline</a>. </div> </div> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Planification_de_l'économie"><span id="Planification_de_l.27.C3.A9conomie"></span>Planification de l'économie</h4> </div> <p>Il s'agissait de prévoir les activités économiques selon des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Planification_%C3%A9conomique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Planification économique">plans quinquennaux</a> et qui fixaient les objectifs obligatoires de production. Ces plans quinquennaux donnaient la priorité aux industries lourdes en laissant de côté les industries de consommation. En URSS, il y eut au total dix plans quinquennaux allant du <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr> Plan (1928-1932) jusqu'au <abbr class="abbr" title="Dixième">X<sup>e</sup></abbr> Plan (1976-1980).</p> <p>Il s'agit d'un plan typique de l'Union soviétique, mais certains plans ressemblent à celui-ci comme le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Commissariat_g%C3%A9n%C3%A9ral_du_Plan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Commissariat général du Plan">Commissariat général du Plan</a> (en France) ou même le « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Grand_Bond_en_avant?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Grand Bond en avant">Grand Bond en avant</a> » (en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Chine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Chine">république populaire de Chine</a>).</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Abandon_de_la_NEP">Abandon de la NEP</h3> </div> <p><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Joseph_Staline?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Joseph Staline">Staline</a> ne définit pas immédiatement une ligne politique au sujet de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nouvelle_politique_%C3%A9conomique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nouvelle politique économique">NEP</a> : ses changements d'opinion tenaient plus de la tactique politique au sein du Parti, que de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Doctrine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Doctrine">doctrine</a>, ce qui lui permit de se débarrasser alternativement des camarades favorables à la NEP et accusés d'être « droitiers », et de ceux hostiles accusés d'être « gauchistes ».</p> <p>Une fois assuré d'avoir réduit tout contradicteur potentiel au silence, Staline qui visait avant tout un contrôle total de la société et de l'économie, prit le parti des « gauchistes » en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89conomie_politique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Économie politique">économie</a>, en accusant les <i>nepmen</i> et les <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Koulak?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Koulak">koulaks</a></i> d'avoir formé une <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Classe_capitaliste?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Classe capitaliste">classe capitaliste</a> rendue responsable de l'augmentation du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ch%C3%B4mage?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Chômage">chômage</a> et de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Inflation?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Inflation">inflation</a>, et en excluant du champ économique toute forme d'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Autogestion?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Autogestion">autogestion</a>, d'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Autosuffisance?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Autosuffisance">autosuffisance</a> ou d'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89conomie_de_march%C3%A9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Économie de marché">économie de marché</a> à l'échelle locale. Ses <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Planification_%C3%A9conomique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Planification économique">plans quinquennaux</a> visaient une <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Industrialisation?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Industrialisation">industrialisation</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Industrie_lourde?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Industrie lourde">lourde</a> du pays (seule capable de forger une armée puissante) et l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Autarcie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Autarcie">autarcie</a> alimentaire, textile, énergétique à l'échelle de l'Union, pour se passer de toute importation. Il fallait aussi peupler les vastes espaces semi-désertiques de la partie asiatique de l'Union. Pour cela, le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Politburo_du_Parti_communiste_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Politburo du Parti communiste de l'Union soviétique">Politburo</a> chargea l'appareil d'État de recourir massivement au travail intensif appelé « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Stakhanovisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Stakhanovisme">stakhanovisme</a> » et à la main d'œuvre gratuite des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/D%C3%A9portation_des_peuples_en_URSS?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Déportation des peuples en URSS">déportés</a> et des prisonniers dans les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Goulag?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Goulag">camps</a> de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Travaux_forc%C3%A9s?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Travaux forcés">travaux forcés</a>, qui se multiplièrent notamment dans le Nord et en Asie, et dont les détenus y étaient assignés à résidence à l'issue de leurs peines, afin de peupler (et ainsi <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russification?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russification">russifier</a>) la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sib%C3%A9rie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Sibérie">Sibérie</a> et l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Asie_centrale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Asie centrale">Asie centrale</a><sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-24"><span class="cite_crochet">[</span>16<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>En <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Politique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Politique">politique</a>, en revanche, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Joseph_Staline?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Joseph Staline">Joseph Staline</a> prit le parti des « droitiers »<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-25"><span class="cite_crochet">[</span>17<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> : il rétablit les grades dans l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arm%C3%A9e_rouge?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Armée rouge">Armée rouge</a>, renforça l'institution du mariage et de la famille, promut une morale sociale fort proche de la morale bourgeoise, un urbanisme favorisant le logement par familles plutôt que par brigades ou équipes, une stricte hiérarchie dans les administrations, et sur le plan international il définit la « théorie du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Socialisme_dans_un_seul_pays?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Socialisme dans un seul pays">socialisme dans un seul pays</a> »<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-26"><span class="cite_crochet">[</span>18<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, ne demanda plus au <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Internationale_communiste?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Internationale communiste">Komintern</a> de viser une révolution mondiale, chercha à rassurer les autres puissances et à nouer des alliances avec elles, et son soutien à la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_d%27Espagne?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre d'Espagne">République espagnole</a> consista surtout à opposer le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Parti_communiste_espagnol?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Parti communiste espagnol">Parti communiste espagnol</a> aux autres composantes républicaines, ce qui profita aux <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nationalistes_espagnols?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nationalistes espagnols">franquistes</a><sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-27"><span class="cite_crochet">[</span>19<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Collectivisation_des_campagnes_et_«_dékoulakisation_»"><span id="Collectivisation_des_campagnes_et_.C2.AB_d.C3.A9koulakisation_.C2.BB"></span>Collectivisation des campagnes et « dékoulakisation »</h3> </div> <p>En 1929, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Joseph_Staline?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Joseph Staline">Joseph Staline</a> décide de supprimer l'autogestion des communes rurales dans les campagnes, où les paysans, depuis les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9forme_agraire?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Réforme agraire">réformes agraires</a> de Lénine, avaient pris l'habitude de décider eux-mêmes de l'usage des sols, des moyens de production, des ressources locales : désormais, le bétail, les outils, les terres devront être administrés par les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kolkhoze?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kolkhoze">kolkhozes</a> (théoriquement en partie autonomes) ou les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sovkhoze?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Sovkhoze">sovkhozes</a> (directement dirigés par le ministère de l'agriculture).</p> <p>Cette collectivisation forcée provoque des résistances : plutôt que donner leurs troupeaux, les paysans les abattent pour les consommer ou les vendre immédiatement. Face aux émeutes, le gouvernement soviétique accorde à chaque kolkhozien l'usufruit d'un lopin de terre autour de son habitation (comme l'avaient fait, avant la révolution, les anciens propriétaires terriens, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Noblesse_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Noblesse russe">aristocrates</a> ou <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89glise_orthodoxe_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Église orthodoxe russe">religieux</a>).</p> <p>Les paysans en auto-suffisance ou produisant des surplus à vendre, appelés « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Koulak?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Koulak">koulaks</a> » et accusés de parasiter les autres paysans, doivent être « éliminés en tant que <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Classe_sociale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Classe sociale">classe</a> »<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-28"><span class="cite_crochet">[</span>N 9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-29"><span class="cite_crochet">[</span>20<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-30"><span class="cite_crochet">[</span>21<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Entre 1929 et 1935, plus de deux millions de paysans sont <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/D%C3%A9portation?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Déportation">déportés</a> et autant <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Holodomor?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Holodomor">meurent de faim</a> en Ukraine et dans le sud de la Russie. Cette famine due à la confiscation des récoltes et de tout produit alimentaire aux paysans par les troupes du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/NKVD?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="NKVD">NKVD</a>, est reconnue dans une trentaine de pays comme un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%A9nocide?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Génocide">génocide</a><sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-31"><span class="cite_crochet">[</span>22<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, même si les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nostalgie_de_l%27URSS?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Nostalgie de l'URSS">nostalgiques du régime</a> refusent d'en admettre l'intentionnalité, tandis que d'autres rejettent ce qualificatif parce que la désignation des victimes ne s'est pas faite sur critère <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ethnie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ethnie">ethnique</a> ou <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Religion?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Religion">religieux</a>, mais <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Classe_sociale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Classe sociale">social</a><sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-32"><span class="cite_crochet">[</span>23<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Syst%C3%A8me_des_passeports_dans_l%27Union_des_r%C3%A9publiques_socialistes_sovi%C3%A9tiques?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Système des passeports dans l'Union des républiques socialistes soviétiques">système du passeport intérieur</a>, destiné à contrôler les déplacements et qui n'était pas accordé aux paysans, a été mis en place en Ukraine avant 1929. Le NKVD est responsable, selon le général du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/KGB?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="KGB">KGB</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Alexandre_Karbanov&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Alexandre Karbanov (page inexistante)">Alexandre Karbanov</a>, de la mort de 3,5 millions de Soviétiques pendant les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Grandes_Purges?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Grandes Purges">Grandes Purges</a><sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-33"><span class="cite_crochet">[</span>24<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Après 1935, le premier recensement soviétique a montré une baisse démographique si importante dans cette partie Sud-Ouest de l'URSS, qu'aucun recensement n'a plus été mené pendant <span class="nowrap">30 ans</span><sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-34"><span class="cite_crochet">[</span>25<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Industrialisation_lourde">Industrialisation lourde</h3> </div> <figure typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Yagoda_kanal_Moskva_Volga.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Yagoda_kanal_Moskva_Volga.jpg/200px-Yagoda_kanal_Moskva_Volga.jpg" decoding="async" width="200" height="267" class="mw-file-element" data-file-width="786" data-file-height="1048"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 200px;height: 267px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Yagoda_kanal_Moskva_Volga.jpg/200px-Yagoda_kanal_Moskva_Volga.jpg" data-width="200" data-height="267" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Yagoda_kanal_Moskva_Volga.jpg/300px-Yagoda_kanal_Moskva_Volga.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Yagoda_kanal_Moskva_Volga.jpg/400px-Yagoda_kanal_Moskva_Volga.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guenrikh_Iagoda?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guenrikh Iagoda">Guenrikh Iagoda</a> sur le chantier du canal Moscou-Volga. </figcaption> </figure> <p>La <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Empire_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Empire russe">Russie du début du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> était une puissance économique nouvelle et en essor, mais encore très rurale et agricole. Staline voulait développer l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Industrie_lourde?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Industrie lourde">industrie lourde</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Histoire_de_l%27URSS_sous_Staline?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Planification_et_industrialisation" title="Histoire de l'URSS sous Staline">faire de l'URSS une grande puissance économique et militaire</a>. Les moyens utilisés sont ceux d'une économie planifiée et centralisée et d'une organisation politique <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Totalitarisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Totalitarisme">totalitaire</a> :</p> <ul> <li>création de gigantesques <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Combinat?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Combinat">combinats</a> industriels regroupant des dizaines de milliers d'ouvriers : <ul> <li>dans les républiques musulmanes : vallée du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ferghana?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ferghana">Fergana</a> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tachkent?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tachkent">Tachkent</a>) ;</li> <li>dans l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oural?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Oural">Oural</a> : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Magnitogorsk?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Magnitogorsk">Magnitogorsk</a> ; importante concentration <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Iekaterinbourg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Iekaterinbourg">Sverdlovsk</a> - <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Perm?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Perm">Perm</a> - <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tcheliabinsk?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tcheliabinsk">Tchéliabinsk</a> ;</li> <li>en Ukraine : région de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kiev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kiev">Kiev</a> ; <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Donbass?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Donbass">Donbass</a> centré sur <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kharkiv?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kharkiv">Kharkov</a> ;</li> <li>en Sibérie : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kouzbass?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kouzbass">Kouzbass</a> réunissant <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Leninsk-Kouznetski?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Leninsk-Kouznetski">Léninsk-Kouznetski</a> à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Novokouznetsk?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Novokouznetsk">Stalinsk</a>, près de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Krasno%C3%AFarsk?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Krasnoïarsk">Krasnoïarsk</a> ;</li> </ul></li> <li>quotas de production des ouvriers et des paysans extrêmement élevés : les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mineur_(m%C3%A9tier)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mineur (métier)">mineurs</a> travaillaient de 16 à <span class="nowrap">18 heures</span> par jour et des sanctions très dures leur étaient appliquées en cas de non-réalisation des quotas, allant de la réduction du salaire à l'accusation de sabotage ou de trahison qui conduisait directement au <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Goulag?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Goulag">Goulag</a> ; le livret ouvrier instauré en 1938 comptabilisait les retards et les absences ;</li> <li>utilisation massive de la main-d'œuvre gratuite des prisonniers dans les camps du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Goulag?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Goulag">Goulag</a> ; ils construisent des barrages (sur le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Dniepr?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Dniepr">Dniepr</a>), des canaux (entre la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mer_Baltique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mer Baltique">mer Baltique</a> et la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mer_Blanche?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mer Blanche">mer Blanche</a>, le canal <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Moscou?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Moscou">Moscou</a>-<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Volga?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Volga">Volga</a>, le canal <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Volga?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Volga">Volga</a>-<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Don_(fleuve)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Don (fleuve)">Don</a>) ; les villes de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Vorkouta?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Vorkouta">Vorkouta</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Norilsk?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Norilsk">Norilsk</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Komsomolsk-sur-l%27Amour?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Komsomolsk-sur-l'Amour">Komsomolsk</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bratsk?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bratsk">Bratsk</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lac_Balkhach?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Lac Balkhach">Balkhach</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Magadan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Magadan">Magadan</a> sont construites par les détenus.</li> </ul> <p>Le premier plan quinquennal de 1928 à 1932 était si ambitieux qu'il coûta la vie à 127 000 travailleurs, faute de logistique, d'alimentation suffisante, d'hygiène, de logements décents, de sécurité au travail. L'allocation prioritaire des ressources à l'industrie, les exportations massives de céréales pour financer des importations de biens d'équipement, combinées à la diminution de la productivité agricole en raison de la mort ou de la déportation des paysans, provoquèrent de nouvelles famines : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Famines_sovi%C3%A9tiques_de_1931-1933?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Famines soviétiques de 1931-1933">celle de 1931-1933</a> fait près de six millions de morts. Officiellement, le plan quinquennal fut cependant <i>bouclé</i> en quatre ans, selon la propagande qui en chante les réussites et selon les statistiques de l'État, qui affirment que de 1928 à 1932 la production de charbon aurait doublé et celle de l'acier triplé, tandis qu'en agriculture, l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lyssenkisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Lyssenkisme">invention de la vernalisation</a> était censée avoir multiplié les rendements par six.</p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Bilan_de_la_politique_économique_en_1939"><span id="Bilan_de_la_politique_.C3.A9conomique_en_1939"></span>Bilan de la politique économique en 1939</h4> </div> <p>Selon la propagande officielle, en dix ans, l'URSS avait « accompli un bond remarquable ». En fait, les barrages, les canaux et l'industrialisation lourde se sont faites au détriment de la production de biens de consommation et au prix d'une forte baisse du niveau de vie de la population. À la suite du second plan quinquennal, la production d'acier a grimpé à <span class="nowrap">18 millions</span> de tonnes, celle de charbon à <span class="nowrap">128 millions</span> de tonnes mais, comme le disait l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Anekdot?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Anekdot">humour soviétique</a>, <span class="citation">« il est dommage que l'acier ne soit pas comestible »</span>. Avant son interruption par la guerre, le troisième plan avait permis d'atteindre <span class="nowrap">18 millions</span> de tonnes d'acier et <span class="nowrap">150 millions</span> de tonnes de charbon. Les structures de production de masse étaient ainsi bel et bien établies, mais le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Complexe_militaro-industriel_de_la_Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Complexe militaro-industriel de la Russie">complexe militaro-industriel</a> allait être d'autant plus durement mis à l'épreuve par l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Op%C3%A9ration_Barbarossa?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Opération Barbarossa">invasion nazie</a>, que le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Terreur_rouge?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Terreur rouge">zèle</a> du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/NKVD?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="NKVD">NKVD</a> et des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Commissaire_politique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Commissaire politique">commissaires politiques</a> avait privé institutions, usines et armées de leurs cadres, ingénieurs et officiers les plus compétents<sup id="cite_ref-Khlevniouk1996_35-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Khlevniouk1996-35"><span class="cite_crochet">[</span>26<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, « coupables » d'avoir tenté de rationaliser les directives du Parti, discuté des ordres inapplicables, veillé au bien-être des ouvriers, bref <span class="citation">« saboté le travail »</span> et <span class="citation">« trahi la patrie »</span><sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-36"><span class="cite_crochet">[</span>27<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Grandes_Purges_:_mécanismes_de_la_terreur_de_masse_(1936-1940)"><span id="Grandes_Purges_:_m.C3.A9canismes_de_la_terreur_de_masse_.281936-1940.29"></span>Grandes Purges : mécanismes de la terreur de masse (1936-1940)</h3> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Dzhugashvili_with_Kaganovich.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Dzhugashvili_with_Kaganovich.jpg/170px-Dzhugashvili_with_Kaganovich.jpg" decoding="async" width="170" height="259" class="mw-file-element" data-file-width="370" data-file-height="564"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 170px;height: 259px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Dzhugashvili_with_Kaganovich.jpg/170px-Dzhugashvili_with_Kaganovich.jpg" data-width="170" data-height="259" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Dzhugashvili_with_Kaganovich.jpg/255px-Dzhugashvili_with_Kaganovich.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Dzhugashvili_with_Kaganovich.jpg/340px-Dzhugashvili_with_Kaganovich.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Joseph_Staline?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Joseph Staline">Joseph Staline</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lazare_Kaganovitch?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Lazare Kaganovitch">Lazare Kaganovitch</a> (montage). </figcaption> </figure> <p>La « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Terreur_rouge?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Terreur rouge">Terreur rouge</a> » culmine entre 1936 et 1939 par les « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Grandes_Purges?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Grandes Purges">Grandes Purges</a> » concrétisées par l'exécution de 680 000 personnes et la déportation de centaines de milliers d'autres. En <time class="nowrap" datetime="1937-08" data-sort-value="1937-08">août 1937</time>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Joseph_Staline?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Joseph Staline">Staline</a> autorise personnellement le recours à la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Torture?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Torture">torture</a> en cours d'interrogatoire, pour l'interdire officiellement fin 1938, ce qui n'en empêche pas l'usage. Le pays vivait de toute manière depuis deux décennies dans la violence, la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/D%C3%A9lation?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Délation">délation</a> et la suspicion généralisée, qui met bien des nerfs à rude épreuve (la pression subie en conduit plus d'un au suicide), et brise les solidarités amicales, familiales et professionnelles. Des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Proc%C3%A8s_de_Moscou?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Procès de Moscou">procès truqués</a> dans lesquels les avocats se rallient au procureur tandis que les accusés avouent les crimes les plus invraisemblables après avoir été torturés, débutent en <time class="nowrap" datetime="1936-08" data-sort-value="1936-08">août 1936</time> et se multiplient en <time>1937</time> : c'est la « Grande Terreur ».</p> <p>Staline désigne ainsi des boucs émissaires (souvent même des communistes éminents) aux difficultés du quotidien, en rejetant tout le mal sur une pléthore de <span class="citation">« saboteurs »</span> et d'<span class="citation">« agents des impérialistes étrangers »</span>. Au-delà, il renforce son pouvoir absolu en liquidant la vieille garde bolchevique et en brisant les réseaux clientélistes et les fiefs personnels que se sont taillés les ministres, les membres du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Politburo_du_Parti_communiste_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Politburo du Parti communiste de l'Union soviétique">Politburo</a>, ou bien, à tous les échelons, les responsables locaux du Parti et les directeurs du Goulag qui, de ce fait, se trouvent abondamment pourvus de main d'œuvre à bas coût. Quand le <span class="citation">« clan des voleurs de poules »</span> est épuisé, on fixe des quotas que les autorités locales sont chargées de fournir aux camps de travail. Les cadres compétents et les techniciens, qui osent encore contredire ses objectifs politiques irréalistes, sont aussi particulièrement visés et Staline entend exterminer tous les éléments <span class="citation">« socialement suspects »</span> et tous les mécontents suscités par sa politique, accusés de constituer une <span class="citation">« cinquième colonne de l'ennemi »</span><sup id="cite_ref-Khlevniouk1996_35-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Khlevniouk1996-35"><span class="cite_crochet">[</span>26<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Pour lancer et développer cette terreur de masse, Staline bénéficie du soutien indispensable de ses fidèles, mais aussi du zèle indéniable de nombreux responsables locaux, des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/NKVD?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="NKVD">policiers politiques</a>, des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Commissaire_politique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Commissaire politique">commissaires politiques</a> des bureaucrates de tout échelon, ou de bien des simples citoyens délateurs, selon l'adage <span class="citation">« dénoncer avant d'être dénoncé »</span><sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-37"><span class="cite_crochet">[</span>N 10<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>En 1939, à l'issue des « Grandes Purges », Staline a éliminé les dernières sphères d'autonomie dans le Parti et la société, conforté par les élections du <time class="nowrap" datetime="1937-12-12" data-sort-value="1937-12-12">12 décembre 1937</time><sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-38"><span class="cite_crochet">[</span>28<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et imposé définitivement son « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Culte_de_la_personnalit%C3%A9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Culte de la personnalité">culte</a> » et son pouvoir absolu. Il a, ce faisant, désorganisé gravement le pays et décimé les cadres supérieurs de l'armée, alors même que la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Seconde_Guerre_mondiale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Seconde Guerre mondiale">guerre</a> menace.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Dictature_de_Staline_(1929-1953)_et_son_culte_de_la_personnalité"><span id="Dictature_de_Staline_.281929-1953.29_et_son_culte_de_la_personnalit.C3.A9"></span>Dictature de Staline (1929-1953) et son culte de la personnalité</h3> </div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Articles détaillés : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Stalinisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Stalinisme">Stalinisme</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Histoire_de_l%27URSS_sous_Staline?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Histoire de l'URSS sous Staline">Histoire de l'URSS sous Staline</a>. </div> </div> <p><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Joseph_Staline?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Joseph Staline">Staline</a> mit en place un système <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Totalitarisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Totalitarisme">totalitaire</a> sur lequel il régnait en despote absolu et reposant sur deux piliers : la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Propagande?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Propagande">propagande</a>, mettant en œuvre un véritable <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Culte_de_la_personnalit%C3%A9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Culte de la personnalité">culte de la personnalité</a> et la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9pression_politique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Répression politique">répression</a>, s'appuyant notamment sur le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/NKVD?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="NKVD">NKVD</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Police_politique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Police politique">police politique</a> toute puissante.</p> <p>Si les estimations des victimes entre 1921 et 1954 varient beaucoup, celui de <span class="nowrap">20 millions</span> de morts a été avancé<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-39"><span class="cite_crochet">[</span>29<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Parmi les personnes condamnées pour de supposés <span class="citation">« crimes contre-révolutionnaires »</span>, environ 600 000 furent condamnés à mort, 2,4 millions emprisonnés ou envoyés dans des camps de travail du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Goulag?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Goulag">Goulag</a>, et 800 000 condamnés assignés à résidence dans les zones froides et désertiques de l'URSS, faiblement peuplées. Le haut encadrement de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arm%C3%A9e_rouge?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Armée rouge">Armée rouge</a> ne fut pas plus épargné (« affaire <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mikha%C3%AFl_Toukhatchevski?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mikhaïl Toukhatchevski">Toukhatchevsky</a> ») et subit une épuration qui devait affaiblir l'URSS au début de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Seconde_Guerre_mondiale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Seconde Guerre mondiale">Seconde Guerre mondiale</a>.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Seconde_Guerre_mondiale">Seconde Guerre mondiale</h3> </div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Article détaillé : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Histoire_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique_pendant_la_Seconde_Guerre_mondiale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Histoire de l'Union soviétique pendant la Seconde Guerre mondiale">Histoire de l'Union soviétique pendant la Seconde Guerre mondiale</a>. </div> </div> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Pacte_germano-soviétique_(1939)"><span id="Pacte_germano-sovi.C3.A9tique_.281939.29"></span>Pacte germano-soviétique (1939)</h4> </div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Article détaillé : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pacte_germano-sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Pacte germano-soviétique">Pacte germano-soviétique</a>. </div> </div> <p>Tirant des accords de Munich la conclusion que les puissances de l'Ouest, France et Grande-Bretagne, veulent laisser à Hitler les mains libres à l'est, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Joseph_Staline?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Joseph Staline">Staline</a> conclut, le <time class="nowrap" datetime="1939-08-23" data-sort-value="1939-08-23">23 août 1939</time>, le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pacte_germano-sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Pacte germano-soviétique">Pacte germano-soviétique</a> avec l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Troisi%C3%A8me_Reich?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Troisième Reich">Allemagne nazie</a>. Il s'agissait d'un « pacte de non-agression » qui contenait une annexe secrète attribuant l'est de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pologne?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Pologne">Pologne</a>, la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lettonie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Lettonie">Lettonie</a>, l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Estonie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Estonie">Estonie</a>, l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bessarabie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bessarabie">est de la Roumanie</a> et la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Finlande?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Finlande">Finlande</a> à l'Union soviétique, tandis que l'ouest de la Pologne et de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Roumanie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Roumanie">Roumanie</a> ainsi que la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lituanie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Lituanie">Lituanie</a> étaient attribués au <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Troisi%C3%A8me_Reich?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Troisième Reich">Troisième Reich</a>.</p> <p>La <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wehrmacht?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wehrmacht">Wehrmacht</a> envahit la Pologne le <time class="nowrap" datetime="1939-09-01" data-sort-value="1939-09-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> septembre 1939</time>, <span class="citation">« événement déclencheur de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Seconde_Guerre_mondiale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Seconde Guerre mondiale">Seconde Guerre mondiale</a> »</span>, l'Union soviétique le <time datetime="1939-09-17" data-sort-value="1939-09-17">17</time>.</p> <p>L'Allemagne ayant rejeté les prétentions territoriales de l'URSS, celle-ci tente d'envahir la Finlande le <time class="nowrap" datetime="11-30" data-sort-value="11-30">30 novembre</time> : c'est le début de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_d%27Hiver?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre d'Hiver">guerre d'Hiver</a>. La campagne fut difficile, mais par une paix signée à Moscou le <time class="nowrap" datetime="1940-03-12" data-sort-value="1940-03-12">12 mars 1940</time>, l'URSS obtenait l'annexion de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Car%C3%A9lie_(province_historique)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Carélie (province historique)">Carélie</a>, lui permettant d'éloigner la frontière de Leningrad.</p> <p>À la suite du déclenchement de la guerre, l'URSS avait été expulsée de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Soci%C3%A9t%C3%A9_des_Nations?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Société des Nations">SDN</a> le <time class="nowrap" datetime="1939-12-14" data-sort-value="1939-12-14">14 décembre 1939</time>. Un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Avenant?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Avenant">avenant</a> au pacte cède alors également la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lituanie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Lituanie">Lituanie</a> à l'URSS. Au <span class="nowrap">printemps 1940</span>, l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Estonie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Estonie">Estonie</a>, la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lettonie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Lettonie">Lettonie</a>, la Lituanie et l'Est de la Roumanie, qui n'ont pas de forces militaires ni d'unité civile pour résister à la pression de Staline, sont annexés par un jeu de manipulations politiques, et quatre nouvelles républiques soviétiques sont créées (celles d'Estonie, Lettonie, Lituanie et Moldavie) tandis que la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bi%C3%A9lorussie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Biélorussie">Biélorussie</a> et l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ukraine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ukraine">Ukraine</a> sont agrandies vers l'Ouest des territoires pris à la Pologne.</p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="«_Grande_Guerre_patriotique_»_(1941-1945)"><span id=".C2.AB_Grande_Guerre_patriotique_.C2.BB_.281941-1945.29"></span>« Grande Guerre patriotique » (1941-1945)</h4> </div> <p>L'expression de « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Grande_Guerre_patriotique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Grande Guerre patriotique">Grande Guerre patriotique</a> » désigne la seconde partie de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Seconde_Guerre_mondiale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Seconde Guerre mondiale">Seconde Guerre mondiale</a> en Europe, où l'URSS répond à l'attaque allemande du <time class="nowrap" datetime="1941-06-22" data-sort-value="1941-06-22">22 juin 1941</time> (« <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Op%C3%A9ration_Barbarossa?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Opération Barbarossa">opération <i>Barbarossa</i></a> »), tandis que les pays que l'URSS avait agressés (Finlande et Roumanie, jusque-là aidés par les Alliés) se retrouvent du côté de l'Axe. Par contre, elle ne désigne pas la guerre soviéto-japonaise déclarée le <time class="nowrap" datetime="1945-08-08" data-sort-value="1945-08-08">8 août 1945</time> pour laquelle le traité de paix n'est toujours pas signé entre la Russie et le Japon, puisque le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Contentieux_relatif_aux_%C3%AEles_Kouriles?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Contentieux relatif aux îles Kouriles">contentieux relatif aux îles Kouriles</a> bloque la signature d'un tel accord.</p> <div class="mw-heading mw-heading5"> <h5 id="Opération_Barbarossa_(1941)"><span id="Op.C3.A9ration_Barbarossa_.281941.29"></span>Opération <i>Barbarossa</i> (1941)</h5> </div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Article détaillé : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Op%C3%A9ration_Barbarossa?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Opération Barbarossa">Opération Barbarossa</a>. </div> </div> <p>Le <time class="nowrap" datetime="1941-06-22" data-sort-value="1941-06-22">22 juin 1941</time>, l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Troisi%C3%A8me_Reich?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Troisième Reich">Allemagne</a> rompit le « pacte de non-agression » et attaqua l'Union soviétique, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Joseph_Staline?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Joseph Staline">Staline</a> ayant refusé de réagir aux mises en garde de ses agents, spécialement de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Richard_Sorge?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Richard Sorge">Richard Sorge</a> depuis le Japon, et de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Winston_Churchill?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Winston Churchill">Churchill</a> qui était renseigné grâce au décryptage du code de la machine <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Enigma_(machine)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Enigma (machine)">Enigma</a> qui chiffrait les communications militaires allemandes<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-40"><span class="cite_crochet">[</span>30<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>L'invasion nazie prit l'URSS dans un état de totale impréparation. D'abord débordée et surprise par le choc de l'attaque allemande du <time class="nowrap" datetime="1941-06-22" data-sort-value="1941-06-22">22 juin 1941</time>, l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arm%C3%A9e_rouge?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Armée rouge">Armée rouge</a> perd hommes, matériels, et laisse la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wehrmacht?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wehrmacht">Wehrmacht</a> occuper d'immenses territoires en quelques mois (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pays_baltes?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Pays baltes">Pays baltes</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bi%C3%A9lorussie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Biélorussie">Biélorussie</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ukraine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ukraine">Ukraine</a>). Pour beaucoup la guerre semble gagnée par l'Allemagne au début de <span class="nowrap">l'automne 1941</span>. Certains historiens estiment que les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Grandes_Purges?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Grandes Purges">Grandes Purges</a> des <span class="nowrap">années 1936-1938</span>, au cours desquelles 40 000 officiers auraient été emprisonnés ou assassinés, ne sont pas étrangères aux premières difficultés de l'Armée rouge. Les troupes du Reich atteignirent les environs de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Moscou?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Moscou">Moscou</a> en <time class="nowrap" datetime="1941-12" data-sort-value="1941-12">décembre 1941</time>, mais avaient atteint leur extension maximale, des troupes devant aller consolider le flanc sud de l'attaque.</p> <p>Pourtant plusieurs facteurs vont stopper net l'offensive allemande et permettre la première contre-offensive soviétique :</p> <ul> <li>D'abord, et malgré les apparences, l'attaque allemande coûte cher à la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wehrmacht?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wehrmacht">Wehrmacht</a> : début décembre, elle a déjà perdu autant d'hommes que lors de toutes les campagnes précédentes. De plus, son matériel (chars, etc.) n'est pas remplacé facilement de sorte qu'au fur et à mesure ses meilleures divisions s'affaiblissent : son équipement n'est pas adapté à la guerre en Russie, ses camions s'enlisent dans la boue dès octobre, ses moteurs sont sensibles au froid, les hommes ne sont pas habillés pour affronter l'hiver, <abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr></li> <li>Un autre élément majeur : l'apparition du char <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/T-34?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="T-34">T-34</a>, inconnu jusque-là des Allemands, constitue un adversaire redoutable : son <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=76_mm_tank_gun_M1940_F-34&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="76 mm tank gun M1940 F-34 (page inexistante)">puissant canon de 76 <abbr class="abbr" title="millimètre">mm</abbr></a> <a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://en.wikipedia.org/wiki/76_mm_tank_gun_M1940_F-34" class="extiw" title="en:76 mm tank gun M1940 F-34"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « 76_mm_tank_gun_M1940_F-34 »">(en)</span></a> perce tous les blindages des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Panzerkampfwagen_III?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Panzerkampfwagen III">panzers</a>, ce qui n'était pas le cas des chars français (à l'exception des trop rares <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/B1_(char)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="B1 (char)">Renault B1 bis</a>) ou anglais (le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Matilda_Mark_II?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Matilda Mark II">Matilda</a> permettra de gagner la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Campagne_d%27Afrique_du_Nord_(Seconde_Guerre_mondiale)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Campagne d'Afrique du Nord (Seconde Guerre mondiale)">campagne d'Afrique du Nord</a>, mais sera jugé trop faible pour être débarqué <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Campagne_d%27Italie_(Seconde_Guerre_mondiale)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Campagne d'Italie (Seconde Guerre mondiale)">en Italie</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/D%C3%A9barquement_de_Normandie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Débarquement de Normandie">en France</a>). De plus, ses larges chenilles lui évitent de s'embourber dans la boue ou la neige.</li> </ul> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Bundesarchiv_Bild_146-1970-043-52,_Russland,_bei_Minsk,_tote_Zivilisten.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Bundesarchiv_Bild_146-1970-043-52%2C_Russland%2C_bei_Minsk%2C_tote_Zivilisten.jpg/220px-Bundesarchiv_Bild_146-1970-043-52%2C_Russland%2C_bei_Minsk%2C_tote_Zivilisten.jpg" decoding="async" width="220" height="146" class="mw-file-element" data-file-width="799" data-file-height="530"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 146px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Bundesarchiv_Bild_146-1970-043-52%2C_Russland%2C_bei_Minsk%2C_tote_Zivilisten.jpg/220px-Bundesarchiv_Bild_146-1970-043-52%2C_Russland%2C_bei_Minsk%2C_tote_Zivilisten.jpg" data-width="220" data-height="146" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Bundesarchiv_Bild_146-1970-043-52%2C_Russland%2C_bei_Minsk%2C_tote_Zivilisten.jpg/330px-Bundesarchiv_Bild_146-1970-043-52%2C_Russland%2C_bei_Minsk%2C_tote_Zivilisten.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Bundesarchiv_Bild_146-1970-043-52%2C_Russland%2C_bei_Minsk%2C_tote_Zivilisten.jpg/440px-Bundesarchiv_Bild_146-1970-043-52%2C_Russland%2C_bei_Minsk%2C_tote_Zivilisten.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> Civils massacrés par l'armée allemande en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bi%C3%A9lorussie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Biélorussie">Biélorussie</a>, 1943. </figcaption> </figure> <ul> <li>Par ailleurs, de nombreuses divisions stationnées en Sibérie face à la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mandchoukouo?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mandchoukouo">Mandchourie</a> occupée par les Japonais sont rapatriées <span class="nowrap">fin 1941</span> pour protéger Moscou. Le Japon n'entrera pas en guerre.</li> <li>Enfin, le traitement que les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nazisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nazisme">nazis</a> réservent aux prisonniers soviétiques et aux <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Slaves?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Slaves">Slaves</a> en général, considérés comme des « sous-hommes » (<i>Untermenschen</i>) et privés du respect de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Conventions_de_Gen%C3%A8ve?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Conventions de Genève">Convention de Genève</a>, galvanise les populations contre l'occupant. Dès <time class="nowrap" datetime="1941-09" data-sort-value="1941-09">septembre 1941</time>, des groupes de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Partisan_(gu%C3%A9rilla)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Partisan (guérilla)">partisans</a> apparaissent et l'Armée rouge se reprend malgré les premiers mois éprouvants : les soldats et les civils se battant jusqu'au bout (même sans ravitaillement ni munitions) plutôt que se rendre.</li> </ul> <p>Les historiens débattent des dates du <span class="citation">« tournant de la guerre »</span> : si l'on prend en compte la co-belligérance de l'URSS aux côtés de l'Allemagne en 1939-1940<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-41"><span class="cite_crochet">[</span>31<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, c'est <time class="nowrap" datetime="1941-06" data-sort-value="1941-06">juin 1941</time> avec l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Op%C3%A9ration_Barbarossa?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Opération Barbarossa">opération Barbarossa</a> qui place l'URSS parmi les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Alli%C3%A9s?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Alliés">Alliés de la Seconde Guerre mondiale</a> ; si l'on prend en compte le premier <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bataille_de_Moscou?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bataille de Moscou">échec allemand devant Moscou</a> et l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Attaque_de_Pearl_Harbor?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Attaque de Pearl Harbor">attaque japonaise sur Pearl-Harbour</a> qui place les États-Unis parmi les Alliés, c'est <time class="nowrap" datetime="1941-12" data-sort-value="1941-12">décembre 1941</time> ; mais la plupart s'accordent sur <time class="nowrap" datetime="1943-02" data-sort-value="1943-02">février 1943</time> avec la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bataille_de_Stalingrad?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bataille de Stalingrad">défaite allemande de Stalingrad</a>.</p> <div class="mw-heading mw-heading5"> <h5 id="Bataille_de_Stalingrad_(1942-1943)"><span id="Bataille_de_Stalingrad_.281942-1943.29"></span>Bataille de Stalingrad (1942-1943)</h5> </div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Article détaillé : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bataille_de_Stalingrad?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bataille de Stalingrad">Bataille de Stalingrad</a>. </div> </div> <p>Même stoppée ou <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bataille_de_Rjev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bataille de Rjev">repoussée</a>, l'armée allemande reste relativement forte et l'Armée rouge n'a pas encore déployé toute sa puissance industrielle. Pendant que le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Groupe_d%27arm%C3%A9es_A?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Groupe d'armées A">groupe d'armées A</a> du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Troisi%C3%A8me_Reich?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Troisième Reich">Reich</a> s'enlise <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bataille_du_Caucase?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bataille du Caucase">dans le Caucase</a>, la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/6e_arm%C3%A9e_(Allemagne)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="6e armée (Allemagne)"><abbr class="abbr" title="Sixième">VI<sup>e</sup></abbr> armée allemande</a> commandée par le maréchal <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Friedrich_Paulus?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Friedrich Paulus">Paulus</a> est dans Stalingrad où s'engage une sanglante bataille de rues dans une ville ruinée. Les Allemands se font encercler dans la ville par une <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Op%C3%A9ration_Uranus?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Opération Uranus">contre-attaque soviétique fin 1942</a>, qui balaie les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Corps_exp%C3%A9ditionnaire_italien_sur_le_front_de_l%27Est?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Corps expéditionnaire italien sur le front de l'Est">troupes alpines italiennes</a> et la moitié des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Royaume_de_Hongrie_(1920-1946)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Royaume de Hongrie (1920-1946)">troupes hongroises</a>, tandis qu'une partie des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Forces_arm%C3%A9es_roumaines?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Forces armées roumaines">troupes roumaines</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9sistance_en_Roumanie_pendant_la_Seconde_Guerre_mondiale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Histoire" title="Résistance en Roumanie pendant la Seconde Guerre mondiale">rejoint les Soviétiques</a>. Les assiégés, isolés du reste de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wehrmacht?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Wehrmacht">Wehrmacht</a>, affamés, frigorifiés, manquant de munitions, soumis à une pression de plus en plus forte des Soviétiques, se rendent le <time class="nowrap" datetime="1943-01-30" data-sort-value="1943-01-30">30 janvier 1943</time>, marquant le début d'une contre-offensive soviétique : l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arm%C3%A9e_rouge?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Armée rouge">Armée rouge</a> remportait la victoire après avoir perdu un million d'hommes. L'URSS reprit ensuite progressivement l'initiative (à l'exception de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bataille_de_Koursk?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bataille de Koursk">la bataille de Koursk</a> en <time class="nowrap" datetime="1943-07" data-sort-value="1943-07">juillet 1943</time>), et commença à regagner du terrain.</p> <div class="mw-heading mw-heading5"> <h5 id="Impact_et_suites_de_la_guerre_(1943-1945)"><span id="Impact_et_suites_de_la_guerre_.281943-1945.29"></span>Impact et suites de la guerre (1943-1945)</h5> </div> <figure typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Pertes_militaires_de_la_Seconde_Guerre_Mondiale_en_Europe.png?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Pertes_militaires_de_la_Seconde_Guerre_Mondiale_en_Europe.png/240px-Pertes_militaires_de_la_Seconde_Guerre_Mondiale_en_Europe.png" decoding="async" width="240" height="123" class="mw-file-element" data-file-width="1394" data-file-height="716"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 240px;height: 123px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Pertes_militaires_de_la_Seconde_Guerre_Mondiale_en_Europe.png/240px-Pertes_militaires_de_la_Seconde_Guerre_Mondiale_en_Europe.png" data-width="240" data-height="123" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Pertes_militaires_de_la_Seconde_Guerre_Mondiale_en_Europe.png/360px-Pertes_militaires_de_la_Seconde_Guerre_Mondiale_en_Europe.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Pertes_militaires_de_la_Seconde_Guerre_Mondiale_en_Europe.png/480px-Pertes_militaires_de_la_Seconde_Guerre_Mondiale_en_Europe.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> Graphique représentant les pertes militaires en Europe selon le front de combat, à droite les pertes sur le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Front_de_l%27Est_(Seconde_Guerre_mondiale)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Front de l'Est (Seconde Guerre mondiale)">front de l'Est</a>. </figcaption> </figure> <p>L'URSS supporta l'essentiel de l'effort de guerre sur le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Th%C3%A9%C3%A2tre_europ%C3%A9en_de_la_Seconde_Guerre_mondiale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Théâtre européen de la Seconde Guerre mondiale">théâtre d'opérations européen</a> contre l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Troisi%C3%A8me_Reich?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Troisième Reich">Allemagne nazie</a> et ses alliés <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_de_Continuation?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre de Continuation">finlandais</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Corps_exp%C3%A9ditionnaire_italien_sur_le_front_de_l%27Est?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Corps expéditionnaire italien sur le front de l'Est">italiens</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Royaume_de_Hongrie_(1920-1946)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Royaume de Hongrie (1920-1946)">hongrois</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_slovaque_(1939-1945)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République slovaque (1939-1945)">slovaques</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89tat_ind%C3%A9pendant_de_Croatie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="État indépendant de Croatie">croates</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Histoire_de_la_Roumanie_pendant_la_Seconde_Guerre_mondiale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Histoire de la Roumanie pendant la Seconde Guerre mondiale">roumains</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9gime_de_Vichy?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Régime de Vichy">français vichystes</a> (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/L%C3%A9gion_des_volontaires_fran%C3%A7ais_contre_le_bolchevisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Légion des volontaires français contre le bolchevisme">LVF</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/33e_division_SS_Charlemagne?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="33e division SS Charlemagne">division Charlemagne</a>), <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/28e_division_SS_Wallonien?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="28e division SS Wallonien">belges rexistes</a>, espagnols franquistes (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Division_Bleue_(Seconde_Guerre_mondiale)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Division Bleue (Seconde Guerre mondiale)">Division Bleue</a>), russes anti-staliniens (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arm%C3%A9e_Vlassov?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Armée Vlassov">division Vlassov</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1re_arm%C3%A9e_russe_(Wehrmacht)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1re armée russe (Wehrmacht)"><abbr class="abbr" title="Première">1<sup>re</sup></abbr> armée russe</a>)… jusqu'à ce que les Alliés ouvrent un second front en Europe <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Op%C3%A9ration_Husky?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Opération Husky">en Italie</a> en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1943?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1943">1943</a>.</p> <p>À la fin de la guerre, on estime qu'environ <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pertes_humaines_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique_pendant_la_Seconde_Guerre_mondiale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Pertes humaines de l'Union soviétique pendant la Seconde Guerre mondiale"><span class="nowrap">20 millions</span> et demi de Soviétiques y avaient perdu la vie</a>, parmi lesquels <span class="nowrap">12 millions</span> de civils<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-42"><span class="cite_crochet">[</span>32<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> : ce chiffre comprend les nombreux prisonniers de l'opération <i>Barbarossa</i> qui périrent soit dans les camps allemands de malnutrition et maladie, soit au camp du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Goulag?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Goulag">Goulag</a> après leur délivrance (car la reddition étant interdite au soldat soviétique, considéré comme coupable de haute trahison s'il était capturé par l'ennemi). S'ajoutent à cela des destructions matérielles importantes, ayant provoqué une diminution de 25 % du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Produit_int%C3%A9rieur_brut?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Produit intérieur brut">PIB</a>.</p> <p>L'aide des Alliés par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mourmansk?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mourmansk">Mourmansk</a> dans le cadre du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lend-Lease?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Lend-Lease">prêt-bail</a> et l'industrialisation à marche forcée contribua à la victoire finale de l'URSS sur le <abbr class="abbr" title="Troisième">III<sup>e</sup></abbr> Reich. Quoique l'Union soviétique eût reçu des fournitures en armes et matériel des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89tats-Unis?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="États-Unis">États-Unis</a><sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-43"><span class="cite_crochet">[</span>33<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Empire_britannique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Empire britannique">Empire britannique</a>, sa production de matériel de guerre était plus importante que celle de l'Allemagne du fait de l'importante augmentation de la production industrielle lourde entre les deux guerres. Durant l'invasion allemande, de nombreuses usines ont été transférées à l'est de l'Oural, ainsi que <span class="nowrap">10 millions</span> de travailleurs civils. En plus de l'aide matérielle anglo-américaine, notons que des Français (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9giment_de_chasse_2/30_Normandie-Ni%C3%A9men?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Régiment de chasse 2/30 Normandie-Niémen">escadrille Normandie-Niémen</a>), Roumains (divisions <i>Vladimirescu</i> ou <i>Horia-Cloșca-Crișan</i>) ainsi que des Polonais (armée <i>LWP</i> ou <i>Ludowe Wojsko</i>), entre autres, combattaient du côté soviétique.</p> <p>En <time class="nowrap" datetime="1945-04" data-sort-value="1945-04">avril 1945</time>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bataille_de_Berlin?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bataille de Berlin">l'Armée rouge pénètre dans Berlin</a> ; le <time class="nowrap" datetime="04-30" data-sort-value="04-30">30 avril</time>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Adolf_Hitler?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Adolf Hitler">Hitler</a> se suicide ; le <time class="nowrap" datetime="05-02" data-sort-value="05-02">2 mai</time>, le drapeau rouge flotte sur le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Palais_du_Reichstag?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Palais du Reichstag">Reichstag</a> et la capitulation sans condition est signée le <time class="nowrap" datetime="1945-05-08" data-sort-value="1945-05-08">8 mai 1945</time> (avec le décalage horaire, le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Jour_de_la_Victoire_(9_mai)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Jour de la Victoire (9 mai)">jour de la victoire</a> est célébré le <time class="nowrap" datetime="05-09" data-sort-value="05-09">9 mai</time> en URSS). Le <time class="nowrap" datetime="1945-08-08" data-sort-value="1945-08-08">8 août 1945</time>, conformément aux <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Conf%C3%A9rence_de_Yalta?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Conférence de Yalta">accords de Yalta</a>, l'URSS déclare la guerre à l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Empire_du_Japon?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Empire du Japon">empire du Japon</a> et réalise l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lib%C3%A9ration_sovi%C3%A9tique_de_la_Mandchourie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Libération soviétique de la Mandchourie">invasion de la Mandchourie</a>.</p> <p>Pendant et après la guerre, les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Conf%C3%A9rences_interalli%C3%A9es?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Conférences interalliées">négociations entre les Alliés</a> aboutirent à la mise en place de deux <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sph%C3%A8re_d%27influence?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Sphère d'influence">zones d'influence</a> en Europe et Asie, suivant les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Conf%C3%A9rence_de_Moscou_(1944)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Conférence de Moscou (1944)">accords de Moscou</a>, de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Conf%C3%A9rence_de_Yalta?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Conférence de Yalta">Yalta</a> et de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Conf%C3%A9rence_de_Potsdam?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Conférence de Potsdam">Potsdam</a>. Plusieurs millions d'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Estonie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Estonie">Estoniens</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lettonie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Lettonie">Lettons</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lituanie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Lituanie">Lituaniens</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pologne?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Pologne">Polonais</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bessarabie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bessarabie">Roumains</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ukraine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ukraine">Ukrainiens occidentaux</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%A9orgie_(pays)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Géorgie (pays)">Géorgiens</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tch%C3%A9tch%C3%A9nie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tchétchénie">Tchétchènes</a> et autres minorités ethniques furent <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/D%C3%A9portation?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Déportation">déportés</a> dans les camps de Sibérie, ou dans des zones reculées pour limiter leurs contacts avec l'Ouest.</p> <p>L'Union soviétique mit en place des régimes <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Dictature?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Dictature">dictatoriaux</a> auto-proclamés « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/D%C3%A9mocratie_populaire?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Démocratie populaire">démocraties populaires</a> » dans les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bloc_de_l%27Est?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bloc de l'Est">pays d'Europe centrale et orientale</a> (y compris dans la partie de l'Allemagne sous son contrôle), dans lesquels elle implanta des gouvernements qui lui étaient dévoués. La ligne frontière séparant cet ensemble de pays de l'Europe occidentale alliés aux <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89tats-Unis?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="États-Unis">États-Unis</a> fut nommée « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Rideau_de_fer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Rideau de fer">rideau de fer</a> », qui concrétise la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_froide?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre froide">guerre froide</a> dans le champ <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%A9ographie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Géographie">géographique</a>.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Après-guerre_et_guerre_froide_(1945-1989)"><span id="Apr.C3.A8s-guerre_et_guerre_froide_.281945-1989.29"></span>Après-guerre et guerre froide (1945-1989)</h3> </div> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Fin_de_la_période_stalinienne_(1945-1953)"><span id="Fin_de_la_p.C3.A9riode_stalinienne_.281945-1953.29"></span>Fin de la période stalinienne (1945-1953)</h4> </div> <p>Depuis 1945 et quasiment jusqu'à sa dislocation, l'Union soviétique est opposée aux <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89tats-Unis?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="États-Unis">États-Unis</a> dans la « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_froide?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre froide">guerre froide</a> », chacun des protagonistes essayant d'augmenter sa sphère d'influence au détriment de l'autre, et souvent des pays concernés.</p> <p>L'URSS avait réuni, dans tout l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Europe_de_l%27Est?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Europe de l'Est">Est de l'Europe</a>, un ensemble de pays satellites (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tch%C3%A9coslovaquie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#R%C3%A9publique_socialiste_tch%C3%A9coslovaque_-_%C4%8CSSR" title="Tchécoslovaquie">République socialiste tchécoslovaque</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_d%C3%A9mocratique_allemande?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République démocratique allemande">République démocratique allemande</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_populaire_de_Hongrie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République populaire de Hongrie">république populaire de Hongrie</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_populaire_de_Pologne?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République populaire de Pologne">république populaire de Pologne</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_de_Roumanie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste de Roumanie">république populaire de Roumanie</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_populaire_de_Bulgarie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République populaire de Bulgarie">république populaire de Bulgarie</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_populaire_socialiste_d%27Albanie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République populaire socialiste d'Albanie">république populaire d'Albanie</a>). Dans ces pays, des institutions économiques de « collaboration » entre autorités locales et soviétiques seront créées (par exemple, les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/SovRom?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="SovRom">SovRoms</a> en Roumanie). Ils constituaient un moyen d'exploiter les ressources locales comme forme de contrôle économique et de compensation après la guerre. Dans le discours officiel, ils étaient traités comme une forme d'aide offerte par les Soviétiques pour la reconstruction des pays déchirés par la guerre<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-44"><span class="cite_crochet">[</span>34<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Ces pays étaient regroupés au sein du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pacte_de_Varsovie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Pacte de Varsovie">pacte de Varsovie</a> à partir de 1955. Les États-Unis avaient formé, avec l'Europe de l'Ouest et le Canada, l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Organisation_du_trait%C3%A9_de_l%27Atlantique_nord?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Organisation du traité de l'Atlantique nord">OTAN</a> en 1949.</p> <p>Dès 1943, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Joseph_Staline?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Joseph Staline">Staline</a> fonde l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Institut_Kourtchatov?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Institut Kourtchatov">Institut Kourtchatov</a> de recherches nucléaires, suivi de la création entre 1945 et 1948 du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Complexe_nucl%C3%A9aire_Ma%C3%AFak?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Complexe nucléaire Maïak">complexe nucléaire Maïak</a>, puis de la création en 1946 de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Institut_panrusse_de_recherche_scientifique_en_physique_exp%C3%A9rimentale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Institut panrusse de recherche scientifique en physique expérimentale">Institut panrusse de recherche scientifique en physique expérimentale</a>. L'essor de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Industrie_nucl%C3%A9aire_en_Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Industrie nucléaire en Russie">industrie nucléaire soviétique</a> permet ainsi à l'URSS de faire son premier essai nucléaire en 1949.</p> <p>Hors d'Europe, l'Union soviétique et les États-Unis s'opposaient, souvent par « mouvements de libération » interposés, dans diverses parties du monde, notamment en Amérique du Sud et en Afrique.</p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Succession_de_Staline_(1953-1964)"><span id="Succession_de_Staline_.281953-1964.29"></span>Succession de Staline (1953-1964)</h4> </div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Dwight_Eisenhower_Nikita_Khrushchev_and_their_wives_at_state_dinner_1959.png?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Dwight_Eisenhower_Nikita_Khrushchev_and_their_wives_at_state_dinner_1959.png/220px-Dwight_Eisenhower_Nikita_Khrushchev_and_their_wives_at_state_dinner_1959.png" decoding="async" width="220" height="186" class="mw-file-element" data-file-width="1190" data-file-height="1006"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 186px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Dwight_Eisenhower_Nikita_Khrushchev_and_their_wives_at_state_dinner_1959.png/220px-Dwight_Eisenhower_Nikita_Khrushchev_and_their_wives_at_state_dinner_1959.png" data-width="220" data-height="186" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Dwight_Eisenhower_Nikita_Khrushchev_and_their_wives_at_state_dinner_1959.png/330px-Dwight_Eisenhower_Nikita_Khrushchev_and_their_wives_at_state_dinner_1959.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Dwight_Eisenhower_Nikita_Khrushchev_and_their_wives_at_state_dinner_1959.png/440px-Dwight_Eisenhower_Nikita_Khrushchev_and_their_wives_at_state_dinner_1959.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> Les époux Khrouchtchev en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Visite_d%27%C3%89tat?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Visite d'État">visite d'État</a> à la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Maison-Blanche?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Maison-Blanche">Maison-Blanche</a>, chez le président <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Dwight_D._Eisenhower?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Dwight D. Eisenhower">Eisenhower</a>, 1959. </figcaption> </figure> <p>Après la mort de Staline en <time class="nowrap" datetime="1953-03" data-sort-value="1953-03">mars 1953</time>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nikita_Khrouchtchev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nikita Khrouchtchev">Nikita Khrouchtchev</a> devint premier secrétaire du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Comit%C3%A9_central_du_Parti_communiste_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Comité central du Parti communiste de l'Union soviétique">Comité central du Parti</a> tandis que <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Gueorgui_Malenkov?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Gueorgui Malenkov">Gueorgui Malenkov</a> devient Premier ministre. <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lavrenti_Beria?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Lavrenti Beria">Lavrenti Beria</a>, le chef du NKVD, qui pouvait prétendre à la succession fut arrêté en <time class="nowrap" datetime="1953-06" data-sort-value="1953-06">juin 1953</time> et exécuté peu de temps après, en <time class="nowrap" datetime="1953-12" data-sort-value="1953-12">décembre 1953</time>. La nouvelle direction du pays déclara une amnistie pour certaines catégories de prisonniers et relâcha quelque peu le carcan qui enserrait les libertés publiques. Khrouchtchev consolida peu à peu son pouvoir personnel et pendant le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/XXe_congr%C3%A8s_du_Parti_communiste_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="XXe congrès du Parti communiste de l'Union soviétique"><abbr class="abbr" title="Vingtième">XX<sup>e</sup></abbr> congrès du Parti communiste</a>, il prononça, le <time class="nowrap" datetime="1956-02-25" data-sort-value="1956-02-25">25 février 1956</time>, un discours sur « le culte de la personnalité et ses conséquences » au cours duquel il dénonça le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Culte_de_la_personnalit%C3%A9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Culte de la personnalité">culte de la personnalité</a> entretenu par Staline ainsi que la dictature qu'il avait fait subir à l'URSS et les crimes de cette période. L'impact de ce discours fut immense et détruisit la légitimité des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Stalinisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Stalinisme">staliniens</a> qui lui étaient encore opposés. S'ensuivirent de nouvelles mesures de démocratisation de la vie publique, la libération de dissidents, et la mise en place d'une économie plus favorable aux biens de consommation par rapport aux plans quinquennaux précédents.</p> <p>La même année, les troupes soviétiques réprimèrent dans le sang la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Insurrection_de_Budapest?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Insurrection de Budapest">révolution hongroise</a> : de 25 000 à 50 000 Hongrois et 7 000 soldats de l'Armée soviétique perdirent la vie, tandis que près de 250 000 Hongrois quittaient le pays. Cet événement fut, pour la part de l'opinion occidentale favorable à l'Union soviétique, un premier choc sérieux.</p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Gagarin_in_Sweden-2.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2d/Gagarin_in_Sweden-2.jpg" decoding="async" width="176" height="156" class="mw-file-element" data-file-width="176" data-file-height="156"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 176px;height: 156px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2d/Gagarin_in_Sweden-2.jpg" data-width="176" data-height="156" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Youri_Gagarine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Youri Gagarine">Youri Gagarine</a>. </figcaption> </figure> <p>Khrouchtchev dut encore se défendre en <time class="nowrap" datetime="1957-05" data-sort-value="1957-05">mai 1957</time> contre les menées de staliniens. Ainsi, la vieille garde stalinienne, constituée de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lazare_Kaganovitch?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Lazare Kaganovitch">Lazare Kaganovitch</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Viatcheslav_Molotov?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Viatcheslav Molotov">Viatcheslav Molotov</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Gueorgui_Malenkov?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Gueorgui Malenkov">Gueorgui Malenkov</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Dmitri_Chepilov?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Dmitri Chepilov">Dmitri Chepilov</a>, tente de démettre de ses fonctions <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nikita_Khrouchtchev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nikita Khrouchtchev">Nikita Khrouchtchev</a>. Avec l'aide du « héros de la Grande Guerre patriotique » et ministre de la Défense <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Gueorgui_Joukov?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Gueorgui Joukov">Gueorgui Joukov</a>, Khrouchtchev parvient à déjouer leur plan en les présentant comme un « groupe antiparti ». Ils seront tous quatre mis au ban de l'URSS, mais, signe des temps, ils ne seront pas éliminés à la suite de procès aux preuves fabriquées, comme il était de mise du temps de Staline. Khrouchtchev devint enfin Premier ministre le <time class="nowrap" datetime="1958-03-27" data-sort-value="1958-03-27">27 mars 1958</time>. Il s'agit là d'un grand tournant dans l'histoire de l'Union soviétique.</p> <p>La période de dix ans qui suivit confirma cette nouvelle tendance : le pouvoir politique avait pris le pas sur la coercition pure et simple, le parti reprenant le rôle premier par rapport à la police secrète et à l'armée. Au cours de cette période, également, l'URSS confirma sa place de superpuissance et défiait les États-Unis, souvent sur leur propre terrain. <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cuba?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Cuba">Cuba</a>, pays soutenu par l'URSS, devint le centre de cette opposition lors de la « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Crise_des_missiles_de_Cuba?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Crise des missiles de Cuba">crise des missiles de Cuba</a> » en <time class="nowrap" datetime="1962-10" data-sort-value="1962-10">octobre 1962</time>, au terme de laquelle elle obtint des États-Unis la promesse qu'un État socialiste né dans l'hémisphère occidental ne soit jamais envahi<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Aide:Référence nécessaire">[<abbr class="abbr" title="référence">réf.</abbr> souhaitée]</a></sup>.</p> <p>En 1957, les Soviétiques envoyèrent dans l'espace le premier satellite artificiel, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Spoutnik?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spoutnik">Spoutnik</a> et le premier être vivant en orbite terrestre, la chienne <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/La%C3%AFka?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Laïka">Laïka</a>. En 1961, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Youri_Gagarine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Youri Gagarine">Youri Gagarine</a> fut le premier homme dans l'espace, et en 1963, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Valentina_Terechkova?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Valentina Terechkova">Valentina Terechkova</a> la première femme. C'est également durant son mandat que, le <time class="nowrap" datetime="1961-10-30" data-sort-value="1961-10-30">30 octobre 1961</time>, explosa la plus puissante arme jamais développée par l'être humain, la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tsar_Bomba?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tsar Bomba">tsar Bomba</a>. Sans doute partiellement à cause de l'affaire des missiles et d'une politique trop défavorable à la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nomenklatura?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nomenklatura">nomenklatura</a>, Khrouchtchev fut déposé lors d'une réunion du Comité central du Parti le <time class="nowrap" datetime="1964-10-13" data-sort-value="1964-10-13">13 octobre 1964</time>.</p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Stagnation_politico-économique_et_politique_brejnévienne_(1964-1985)"><span id="Stagnation_politico-.C3.A9conomique_et_politique_brejn.C3.A9vienne_.281964-1985.29"></span>Stagnation politico-économique et politique brejnévienne (1964-1985)</h4> </div> <p>À la suite de la chute de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nikita_Khrouchtchev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nikita Khrouchtchev">Khrouchtchev</a> en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1964?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1964">1964</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/L%C3%A9onid_Brejnev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Léonid Brejnev">Léonid Brejnev</a> devient <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Liste_des_dirigeants_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Dirigeants_du_Parti_communiste_de_l'Union_sovi%C3%A9tique" title="Liste des dirigeants de l'Union soviétique">premier secrétaire du Parti</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Alexis_Kossyguine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Alexis Kossyguine">Alexis Kossyguine</a> Premier ministre et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Anastase_Miko%C3%AFan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Anastase Mikoïan">Anastase Mikoyan</a> chef de l'État, rapidement remplacé par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nikola%C3%AF_Podgorny?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nikolaï Podgorny">Nikolaï Podgorny</a> (on parle alors de <i>troïka</i> pour désigner ces trois personnages détenteurs du pouvoir d'État ; mais <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/L%C3%A9onid_Brejnev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Léonid Brejnev">Brejnev</a> ne tardera pas à concentrer l'essentiel de la réalité du pouvoir pour lui-même).</p> <p>Sous <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/L%C3%A9onid_Brejnev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Léonid Brejnev">Brejnev</a>, le régime soviétique se durcit à nouveau. Le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/KGB?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="KGB">KGB</a> (la police politique), dirigé par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Iouri_Andropov?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Iouri Andropov">Iouri Andropov</a>, retrouve une grande partie du pouvoir dont elle avait joui sous <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Joseph_Staline?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Joseph Staline">Staline</a>. Cependant, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Iouri_Andropov?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Iouri Andropov">Andropov</a> n'imitera pas les excès répressifs de cette époque.</p> <p>Une des crises les plus graves de l'époque de Brejnev fut celle du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Printemps_de_Prague?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Printemps de Prague">Printemps de Prague</a> en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1968?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1968">1968</a>, lorsque les tentatives de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tch%C3%A9coslovaquie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#R%C3%A9publique_socialiste_tch%C3%A9coslovaque_-_%C4%8CSSR" title="Tchécoslovaquie">Tchécoslovaquie</a> de construire un « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Socialisme_%C3%A0_visage_humain?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Socialisme à visage humain">socialisme à visage humain</a> » sont finalement réprimées par les forces du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pacte_de_Varsovie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Pacte de Varsovie">pacte de Varsovie</a>, sans toutefois tomber dans les excès de la répression de la révolution hongroise. Sur le plan économique, le niveau de vie de la population commença à descendre et le manque de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Productivit%C3%A9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Productivité">productivité</a> dans de nombreux secteurs dont l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Agriculture?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Agriculture">agriculture</a> se fit sentir. L'URSS dut entre autres, pour faire face à la faiblesse de la production d'aliments, acheter des millions de tonnes de céréales en Occident en général et aux États-Unis en particulier<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-45"><span class="cite_crochet">[</span>35<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Sur le plan international, l'ère <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/L%C3%A9onid_Brejnev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Léonid Brejnev">Brejnev</a> fut marquée par un certain relâchement de la tension avec les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89tats-Unis?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="États-Unis">États-Unis</a>, avec notamment la signature de traités de limitation des armes nucléaires (accords sur la démilitarisation de l'espace en 1967, traités SALT I en 1972, SALT II en 1979) et la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Conf%C3%A9rence_sur_la_s%C3%A9curit%C3%A9_et_la_coop%C3%A9ration_en_Europe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Conférence sur la sécurité et la coopération en Europe">Conférence sur la sécurité et la coopération en Europe</a>. Pendant l'ère Brejnev, on voit apparaître des mouvements nationalistes séparatistes qui réclament de nouveau l'indépendance de leur pays et qui commencent à être actifs. Au début de l'année 1977, l'opinion publique soviétique est marquée par les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Attentats_de_Moscou_(1977)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Attentats de Moscou (1977)">attentats du métro de Moscou</a>, que le KGB attribuera aux nationalistes arméniens<sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-46"><span class="cite_crochet">[</span>36<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-47"><span class="cite_crochet">[</span>37<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>En <time class="nowrap" datetime="1979-12" data-sort-value="1979-12">décembre 1979</time>, Brejnev intervint en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_d%27Afghanistan_(1979-1989)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre d'Afghanistan (1979-1989)">Afghanistan</a> pour soutenir le régime <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Communisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Communisme">communiste</a> en place, menacé par une rébellion que finançait secrètement depuis juillet 1979 les États-Unis. Cet événement mit un coup de frein à la détente, provoquant un embargo par les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89tats-Unis?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="États-Unis">États-Unis</a>, la fourniture d'armements aux <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Moudjahid?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Moudjahid">moudjahidines</a> et le boycott des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Jeux_olympiques_d%27%C3%A9t%C3%A9_de_1980?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Jeux olympiques d'été de 1980">Jeux olympiques d'été de 1980</a> à Moscou. En <time class="nowrap" datetime="1982-03" data-sort-value="1982-03">mars 1982</time>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/L%C3%A9onid_Brejnev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Léonid Brejnev">Brejnev</a> fit une <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Infarctus_du_myocarde?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Infarctus du myocarde">crise cardiaque</a> qui le diminua considérablement. À partir de ce moment, il ne remplit que partiellement ses fonctions jusqu'à sa mort en novembre de la même année. Deux chefs d'État en mauvaise santé se succédèrent entre <time class="nowrap" datetime="1982-11" data-sort-value="1982-11">novembre 1982</time> et <time class="nowrap" datetime="1985-03" data-sort-value="1985-03">mars 1985</time> : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Iouri_Andropov?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Iouri Andropov">Iouri Andropov</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Konstantin_Tchernenko?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Konstantin Tchernenko">Konstantin Tchernenko</a>. Chacun continua d'appliquer la ligne politique de Brejnev, malgré les efforts d'Andropov pour combattre le népotisme que son prédécesseur avait toléré. Toutefois en politique extérieure, les deux successeurs de Brejnev marquèrent quelques points. Au Liban, Andropov mit en échec les États-Unis qui occupaient le pays du cèdre depuis <time class="nowrap" datetime="1982-09" data-sort-value="1982-09">septembre 1982</time>. De ce fait une aide massive de l'URSS à la Syrie à partir de <time class="nowrap" datetime="1982-11" data-sort-value="1982-11">novembre 1982</time>, entraîna la multiplication des attentats, contre les marines américains et obligea le président Reagan à faire retirer ses marines du Liban en <time class="nowrap" datetime="1984-02" data-sort-value="1984-02">février 1984</time>. Puis sous Tchernenko, l'URSS rendit aux États-Unis la monnaie de leur pièce à leur offense sportive. Ce fut l'annonce en <time class="nowrap" datetime="1984-05" data-sort-value="1984-05">mai 1984</time> d'une non-participation soviétique aux <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Jeux_olympiques_d%27%C3%A9t%C3%A9_de_1984?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Jeux olympiques d'été de 1984">Jeux olympiques de Los Angeles</a>, faisant ainsi pendant au boycott des JO de Moscou par les États-Unis. À cette initiative soviétique s'ajoutèrent des « contre-jeux » à l'été 1984 dans une dizaine de capitales de pays socialistes qui s'associaient au boycott. Cependant ils subirent un échec retentissant avec l'installation des Pershing en Europe occidentale en <time class="nowrap" datetime="1983-11" data-sort-value="1983-11">novembre 1983</time> et durent faire face devant la communauté internationale deux mois plus tôt à l'annonce de la destruction par l'un de leurs chasseurs, du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Vol_Korean_Air_Lines_007?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Vol Korean Air Lines 007">vol Korean Air Lines 007</a>, un Boeing sud-coréen — transportant 269 passagers et membres d'équipage — qui avait traversé pendant plusieurs heures l'espace aérien de l'URSS. Après Iouri Andropov (<time class="nowrap" datetime="1982-11" data-sort-value="1982-11">novembre 1982</time>-<time class="nowrap" datetime="1984-02" data-sort-value="1984-02">février 1984</time>) et Konstantin Tchernenko (<time class="nowrap" datetime="1984-02" data-sort-value="1984-02">février 1984</time>-<time class="nowrap" datetime="1985-03" data-sort-value="1985-03">mars 1985</time>), <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mikha%C3%AFl_Gorbatchev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mikhaïl Gorbatchev">Mikhaïl Gorbatchev</a>, un jeune et énergique dirigeant de <span class="nowrap">54 ans</span>, devint premier secrétaire du Parti.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Dernières_années_de_l'URSS_(1985-1991)"><span id="Derni.C3.A8res_ann.C3.A9es_de_l.27URSS_.281985-1991.29"></span>Dernières années de l'URSS (1985-1991)</h3> </div> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Perestroïka_et_glasnost_:_Mikhaïl_Gorbatchev_et_le_déclin_de_l'Union_(1985-1991)"><span id="Perestro.C3.AFka_et_glasnost_:_Mikha.C3.AFl_Gorbatchev_et_le_d.C3.A9clin_de_l.27Union_.281985-1991.29"></span><i>Perestroïka</i> et <i>glasnost</i> : Mikhaïl Gorbatchev et le déclin de l'Union (1985-1991)</h4> </div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Articles détaillés : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Perestro%C3%AFka?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Perestroïka">Perestroïka</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Glasnost?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Glasnost">Glasnost</a>. </div> </div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Reagan_and_Gorbachev_signing.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Reagan_and_Gorbachev_signing.jpg/250px-Reagan_and_Gorbachev_signing.jpg" decoding="async" width="250" height="154" class="mw-file-element" data-file-width="5100" data-file-height="3144"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 250px;height: 154px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Reagan_and_Gorbachev_signing.jpg/250px-Reagan_and_Gorbachev_signing.jpg" data-width="250" data-height="154" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Reagan_and_Gorbachev_signing.jpg/375px-Reagan_and_Gorbachev_signing.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Reagan_and_Gorbachev_signing.jpg/500px-Reagan_and_Gorbachev_signing.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mikha%C3%AFl_Gorbatchev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mikhaïl Gorbatchev">Mikhaïl Gorbatchev</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ronald_Reagan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ronald Reagan">Ronald Reagan</a> signent un accord de désarmement en 1987. </figcaption> </figure> <p>Constatant la déliquescence du pays et de son économie, Gorbatchev tenta tout d'abord de sortir son pays de l'impasse de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_froide?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre froide">guerre froide</a>, alors que <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ronald_Reagan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ronald Reagan">Ronald Reagan</a> avait lancé les États-Unis dans des programmes de modernisation rapide de l'armement, entraînant ainsi l'URSS, sous peine d'obsolescence technologique, dans une course qu'elle ne pouvait que perdre vu son retard informatique et son économie en grave crise.</p> <p>Gorbatchev entama donc une série d'initiatives qui aboutirent à une détente certaine et à la signature d'accords de désarmement. Gorbatchev obtint le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Prix_Nobel_de_la_paix?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Prix Nobel de la paix">prix Nobel de la paix</a> pour ces efforts en 1990. Cette politique aboutit à l'ouverture du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Rideau_de_fer?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Rideau de fer">rideau de fer</a> et à la chute du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mur_de_Berlin?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mur de Berlin">mur de Berlin</a> en 1989.</p> <p>Se débarrasser de cette contrainte externe n'était cependant pas suffisant, et sans abandonner le dogme central du « socialisme », Gorbatchev lança la <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Glasnost?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Glasnost">glasnost</a></i> (« transparence des décisions », « publicité des débats », liberté des médias) et la <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Perestro%C3%AFka?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Perestroïka">perestroïka</a></i> (« restructuration », nouvelle politique économique et sociale), avec trois principaux objectifs :</p> <ul> <li>Changer l'économie en adoptant l'autogestion et l'ouverture de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Petite_ou_moyenne_entreprise?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Petite ou moyenne entreprise">PME artisanales</a> ;</li> <li>Démocratiser le système politique en favorisant le pluralisme politique et les libertés civiles ;</li> <li>Limiter l'armement et le complexe militaire, qui reviennent trop cher au budget.</li> </ul> <p>Alors que tous les prisonniers politiques détenus par le gouvernement sont libérés, la <i>glasnost</i> est également marquée par le retour de la liberté d'expression : on voit des humoristes caricaturer Gorbatchev. Il cherche par là une voie intermédiaire entre les « traditionalistes » attachés au régime (la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nomenklatura?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nomenklatura">nomenklatura</a>) et les « réformistes », tels <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Boris_Eltsine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Boris Eltsine">Boris Eltsine</a> qui lui reprochent la lenteur des réformes. Pourtant il était trop tard, et Gorbatchev ne réussit pas à corriger les failles qui minaient l'État depuis des décennies. Les problèmes économiques furent mal résolus. La privatisation des grandes entreprises se fit au bénéfice des privilégiés de la nomenklatura et l'inflation se développa : la <i>perestroïka</i> fut un échec.</p> <p>Le <time class="nowrap" datetime="1989-03-26" data-sort-value="1989-03-26">26 mars 1989</time>, Gorbatchev créa une nouvelle assemblée législative : le congrès des députés du peuple dont les deux tiers étaient des membres élus au suffrage universel, à bulletin secret, sur candidatures multiples. Les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89lections_l%C3%A9gislatives_sovi%C3%A9tiques_de_1989?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Élections législatives soviétiques de 1989">premières élections législatives</a> révélèrent l'échec des candidats de Gorbatchev et l'émergence des réformateurs et des nationalistes. Son gouvernement apparut trop timoré aux réformateurs partisans d'un « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Socialisme_%C3%A0_visage_humain?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Socialisme à visage humain">socialisme à visage humain</a> » et d'une économie plus auto-gérée que proposait depuis longtemps <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Evse%C3%AF_Liberman?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Evseï Liberman">Evseï Liberman</a>, mais trop réformateur pour ceux qui souhaitaient un retour au communisme dirigiste dit <span class="citation">« orthodoxe »</span>.</p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Dislocation_de_l'URSS_(1991)"><span id="Dislocation_de_l.27URSS_.281991.29"></span>Dislocation de l'URSS (1991)</h4> </div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Articles détaillés : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Dislocation_de_l%27URSS?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Dislocation de l'URSS">Dislocation de l'URSS</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Putsch_de_Moscou?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Putsch de Moscou">Putsch de Moscou</a>. </div> </div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Image0_ST.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Image0_ST.jpg/220px-Image0_ST.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" data-file-width="565" data-file-height="424"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 165px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Image0_ST.jpg/220px-Image0_ST.jpg" data-width="220" data-height="165" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Image0_ST.jpg/330px-Image0_ST.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Image0_ST.jpg/440px-Image0_ST.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> Chars soviétiques <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/T-80?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="T-80">T-80</a> sur la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Place_Rouge?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Place Rouge">place Rouge</a> durant le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Putsch_de_Moscou?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Putsch de Moscou">putsch de Moscou</a> en 1991. </figcaption> </figure> <p>En <time class="nowrap" datetime="1990-06" data-sort-value="1990-06">juin 1990</time>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Boris_Eltsine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Boris Eltsine">Boris Eltsine</a>, président du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Soviet_supr%C3%AAme_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Soviet suprême de l'Union soviétique">Soviet suprême</a> de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_f%C3%A9d%C3%A9rative_sovi%C3%A9tique_de_Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste fédérative soviétique de Russie">RSFS de Russie</a>, déclara la souveraineté de la Russie et démissionna du Parti.</p> <p>Le <time class="nowrap" datetime="1991-03-17" data-sort-value="1991-03-17">17 mars 1991</time>, un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9f%C3%A9rendum_sovi%C3%A9tique_de_1991?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Référendum soviétique de 1991">référendum</a> est organisé et 77,85 % des électeurs votent en faveur de la préservation de l'Union soviétique. Un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_des_%C3%89tats_souverains?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Union des États souverains">nouveau traité</a>, présenté comme une refondation de l'Union soviétique, devait être signé le <time class="nowrap" datetime="1991-08-20" data-sort-value="1991-08-20">20 août 1991</time>.</p> <p>Le <time class="nowrap" datetime="1991-08-19" data-sort-value="1991-08-19">19 août 1991</time>, un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Putsch_de_Moscou?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Putsch de Moscou">putsch</a> mené par des membres du gouvernement opposés aux réformes montra à quel point la position de Gorbatchev s'était fragilisée. Le complot échoua en partie grâce à l'intervention de Eltsine, qui confirma de ce fait sa position de chef de file des réformistes. Le coup d'État empêcha également l'adoption du nouveau traité<sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-48"><span class="cite_crochet">[</span>38<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Au cours de <span class="nowrap">l'automne 1991</span>, tandis que les républiques constituantes de l'URSS proclamaient, l'une après l'autre, leur indépendance sans que Gorbatchev ne s'y oppose par la force, le gouvernement russe prit peu à peu l'ascendant, reprenant les fonctions auparavant assurées par l'Union. Ainsi, Gorbatchev tout en étant président de l'Union soviétique perdait rapidement prise. On disait à l'époque que l'Union soviétique se limitait aux murs du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kremlin_de_Moscou?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kremlin de Moscou">Kremlin</a>.</p> <p>En <time class="nowrap" datetime="1991-11" data-sort-value="1991-11">novembre 1991</time>, le président russe Eltsine publia un décret qui interdisait les activités du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Parti_communiste_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Parti communiste de l'Union soviétique">Parti communiste de l'Union soviétique</a> sur le territoire de la fédération de Russie. Le <time class="nowrap" datetime="1991-12-08" data-sort-value="1991-12-08">8 décembre 1991</time>, lors des accords de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Minsk?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Minsk">Minsk</a>, les chefs de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_f%C3%A9d%C3%A9rative_sovi%C3%A9tique_de_Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste fédérative soviétique de Russie">Russie</a>, de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_d%27Ukraine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique d'Ukraine">Ukraine</a> et de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_sovi%C3%A9tique_de_Bi%C3%A9lorussie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République socialiste soviétique de Biélorussie">Biélorussie</a> publièrent une déclaration selon laquelle l'Union soviétique était dissoute et remplacée par la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Communaut%C3%A9_des_%C3%89tats_ind%C3%A9pendants?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Communauté des États indépendants">Communauté des États indépendants</a> (CEI), une organisation sans entité juridique forte, qui ne fonctionna pas réellement, malgré un renouveau récent avec de nouvelles organisations partenaires telles que l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Organisation_du_trait%C3%A9_de_s%C3%A9curit%C3%A9_collective?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Organisation du traité de sécurité collective">OTSC</a> ou la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Communaut%C3%A9_%C3%A9conomique_eurasiatique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Communauté économique eurasiatique">Communauté économique eurasiatique</a> (<i>Eurasec</i>).</p> <p>Gorbatchev était encore président, mais sans pays, son pouvoir ne signifiait plus rien. Le <time class="nowrap" datetime="1991-12-25" data-sort-value="1991-12-25">25 décembre 1991</time>, Gorbatchev remit sa démission en tant que président de l'Union soviétique. Le jour suivant, l'Union soviétique était officiellement dissoute. Dans l'ouvrage <i>La Russie à la croisée des chemins</i> de Oleg Serebrian, Michel Heller raconte le souvenir des éléments suivants : « Le drapeau rouge, avec la faucille et le marteau, fut amené le 25 décembre [1991] à 19 h 32, exactement vingt minutes après que M. Gorbatchev eut annoncé qu’il cessait ses activités. À 19 h 45 fut hissé le drapeau tricolore russe. Les journalistes étrangers notèrent avec une certaine perplexité que la cérémonie ne suscita pas d’émotions particulières chez les Moscovites peu nombreux qui se trouvaient ce soir-là sur la place Rouge. Quelques-uns applaudirent, d’autres sifflèrent, et ce fut tout […]. L’empire avait rendu le dernier soupir dans une atmosphère d’indifférence méprisante. Il avait vécu soixante-quatorze ans et quelques semaines. »<sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-49"><span class="cite_crochet">[</span>39<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russie">fédération de Russie</a>, elle-même état fédéral, allait désormais la remplacer, aux côtés de quatorze autres républiques indépendantes, mais d'une importance moindre. La Russie hérita du siège permanent au <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Conseil_de_s%C3%A9curit%C3%A9_des_Nations_unies?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Conseil de sécurité des Nations unies">Conseil de sécurité des Nations unies</a> dont jouissait l'URSS.</p> <div class="mw-heading mw-heading4"> <h4 id="Les_causes_de_la_chute">Les causes de la chute</h4> </div> <p>Dès 1970, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Andre%C3%AF_Amalrik?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Andreï Amalrik">Andreï Amalrik</a> analysa les risques d'effondrement futur du régime, à travers un ouvrage publié clandestinement, <i>L'Union soviétique survivra-t-elle en 1984 ?</i>, et faisant référence au fameux <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/1984_(roman)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="1984 (roman)">1984</a></i><sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-50"><span class="cite_crochet">[</span>40<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. C'est d'abord la conséquence du système politique autoritaire et inefficace en raison de son aspect <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Centralisation_(histoire)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Centralisation (histoire)">centralisateur</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bureaucratie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bureaucratie">bureaucratique</a>. La « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/D%C3%A9stalinisation?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Déstalinisation">déstalinisation</a> » est interrompue et la <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nomenklatura?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nomenklatura">nomenklatura</a></i> s'oppose à toute tentative d'évoluer vers un « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Socialisme_%C3%A0_visage_humain?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Socialisme à visage humain">socialisme à visage humain</a> », au point de tenter un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Coup_d%27%C3%89tat?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Coup d'État">coup d'État</a> contre le président <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mikha%C3%AFl_Gorbatchev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mikhaïl Gorbatchev">Mikhaïl Gorbatchev</a> qui voulait réformer le régime. Le régime censurait toute liberté et initiative née de la société civile : toute association née hors de la tutelle du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Parti_communiste_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Parti communiste de l'Union soviétique">Parti unique</a> était perçue comme « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Dissidence?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Dissidence">dissidente</a> » et par conséquent, l'émergence des forces démocratiques devint centrifuge au sein de l'Union, et se chercha des repères identitaires nationaux ou religieux, plutôt que politiques et sociaux. <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/H%C3%A9l%C3%A8ne_Carr%C3%A8re_d%27Encausse?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Hélène Carrère d'Encausse">Hélène Carrère d'Encausse</a> cite aussi comme cause en 1978 la fragmentation dû aux <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nationalisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nationalisme">nationalismes</a> même si ses prédictions ne furent pas toutes exactes<sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-51"><span class="cite_crochet">[</span>41<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/St%C3%A9phane_Courtois?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Stéphane Courtois">Stéphane Courtois</a> pointe également l'URSS en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Faillite?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Faillite">faillite</a> dans les années 1980 mais rajoute aussi le passage rapide de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/G%C3%A9rontocratie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Gérontocratie">gérontocratie</a> à l'instabilité politique inédite avec une succession de quatre secrétaires généraux de 1982 à 1985<sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-52"><span class="cite_crochet">[</span>42<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>D'autres causes sont économiques. Le système sous <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Planification_en_URSS?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Planification en URSS">planification quinquennale</a>, dominée par l'industrie lourde et le complexe militaire, se révèle incapable à répondre aux besoins de la population. Cette incapacité dite « stagnation » dans le discours officiel, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Stagnation_brejn%C3%A9vienne?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Stagnation brejnévienne">fut prépondérante sous Brejnev</a>, favorisant ainsi le développement d'une <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89conomie_informelle?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Économie informelle">économie informelle</a>, hors de la tutelle de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89tat_communiste?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="État communiste">État et de ses structures</a>, vite monopolisée par des réseaux <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oligarchie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Oligarchie">oligarchiques</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mafia?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mafia">mafieux</a> clandestins. L'URSS est aussi affaiblie par son retard technologique et informatique dans l'épuisante et coûteuse <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Course_aux_armements?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Course aux armements">course aux armements</a> pendant la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_froide?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre froide">guerre froide</a> l'opposant aux <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89tats-Unis?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="États-Unis">États-Unis</a>. La crise se renforce avec l'effondrement dans les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ann%C3%A9es_1980?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Années 1980">années 1980</a> du prix du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/P%C3%A9trole?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Pétrole">pétrole</a> sur le marché mondial (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Contre-choc_p%C3%A9trolier?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Contre-choc pétrolier">contre-choc pétrolier</a>), qui força l'URSS à puiser dans ses réserves d'or et de devises jusqu'à l'épuisement<sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-53"><span class="cite_crochet">[</span>43<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Dans son livre <i>Imperium</i> (1993), l'écrivain polonais <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ryszard_Kapu%C5%9Bci%C5%84ski?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ryszard Kapuściński">Ryszard Kapuscinski</a> décrit la chute de l'URSS comme le dernier processus de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/D%C3%A9colonisation?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Décolonisation">décolonisation</a> du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle<sup id="cite_ref-Coeuré_54-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Coeur%C3%A9-54"><span class="cite_crochet">[</span>44<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Son analyse mondiale le différencie des journalistes et écrivains occidentaux qui parcourent le pays au début des années 1990 et qui se concentrent sur le prisme du communisme ou des relations entre l'Europe et la Russie<sup id="cite_ref-Coeuré_54-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Coeur%C3%A9-54"><span class="cite_crochet">[</span>44<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Monde_post-soviétique_(depuis_1991)"><span id="Monde_post-sovi.C3.A9tique_.28depuis_1991.29"></span>Monde post-soviétique (depuis 1991)</h3> </div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Article détaillé : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89tats_post-sovi%C3%A9tiques?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="États post-soviétiques">États post-soviétiques</a>. </div> </div> <p>Certaines anciennes républiques soviétiques, très affaiblies, avaient prévu de reformer une union. Sur l'initiative de l'Ukraine ou du Kazakhstan, des projets sont nés entre 1994 et 1995 pour recréer l'union<sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-55"><span class="cite_crochet">[</span>45<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En 1994, le président kazakh <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Noursoultan_Nazarba%C3%AFev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Noursoultan Nazarbaïev">Nazarbayev</a> propose la création d'une Union eurasiatique<sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-56"><span class="cite_crochet">[</span>46<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, projet concrétisé le <time class="nowrap" datetime="2015-01-01" data-sort-value="2015-01-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> janvier 2015</time> avec l'entrée en vigueur de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_%C3%A9conomique_eurasiatique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Union économique eurasiatique">Union économique eurasiatique</a><sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-57"><span class="cite_crochet">[</span>47<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>En 2018, 66 % des Russes se déclarent <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nostalgie_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nostalgie de l'Union soviétique">nostalgiques de l'Union soviétique</a><sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-58"><span class="cite_crochet">[</span>48<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et ce, en raison de l'absence de travail critique sur le fonctionnement du système de l'URSS, la limitation des libertés individuelles, l'emprisonnement des dissidents, les difficultés socio-économiques croissantes de la population civile, le souvenir d'une puissance largement surestimée […] participant à une idéalisation de cette dernière<sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-59"><span class="cite_crochet">[</span>49<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-60"><span class="cite_crochet">[</span>50<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>C'est en réalité et notamment la perte du statut de surperpuissance et d'égal à égal avec les États-Unis et capable de dicter ses conditions qui demeure mal vécu après l'effondrement de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Empire_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Empire soviétique">empire soviétique</a><sup id="cite_ref-:2_61-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-:2-61"><span class="cite_crochet">[</span>51<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En effet, la dislocation de ce dernier après celle en 1917 de l'empire tsariste a été vécue, par les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russes?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russes">Russes</a>, dans une <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Imp%C3%A9rialisme_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Impérialisme russe">vision impérialiste</a> et messianique, non comme une <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89mancipation?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-disambig" title="Émancipation">émancipation</a> sociale (ou <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nation?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nation">nationale</a> des peuples non-russes) mais comme une nouvelle humiliation traumatique existentielle car outil de l'expansion territoriale russe<sup id="cite_ref-:2_61-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-:2-61"><span class="cite_crochet">[</span>51<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-62"><span class="cite_crochet">[</span>52<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(5)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="Système_politique"><span id="Syst.C3.A8me_politique"></span>Système politique</h2> </div> <section class="mf-section-5 collapsible-block" id="mf-section-5"> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Articles détaillés : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Communisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Communisme">Communisme</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Marxisme-l%C3%A9ninisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Marxisme-léninisme">Marxisme-léninisme</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Liste_des_dirigeants_de_l%27URSS?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Liste des dirigeants de l'URSS">Liste des dirigeants de l'URSS</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89lections_l%C3%A9gislatives_sovi%C3%A9tiques_de_1984?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Élections législatives soviétiques de 1984">Élections législatives soviétiques de 1984</a>. </div> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Moscow_Kremlin.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Moscow_Kremlin.jpg/220px-Moscow_Kremlin.jpg" decoding="async" width="220" height="144" class="mw-file-element" data-file-width="1184" data-file-height="775"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 144px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Moscow_Kremlin.jpg/220px-Moscow_Kremlin.jpg" data-width="220" data-height="144" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Moscow_Kremlin.jpg/330px-Moscow_Kremlin.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Moscow_Kremlin.jpg/440px-Moscow_Kremlin.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> Le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kremlin_de_Moscou?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kremlin de Moscou">Kremlin de Moscou</a>, l'ancienne résidence officielle du gouvernement de l'Union soviétique. </figcaption> </figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Organisation_politique_de_l%27URSS.png?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Organisation_politique_de_l%27URSS.png/220px-Organisation_politique_de_l%27URSS.png" decoding="async" width="220" height="155" class="mw-file-element" data-file-width="2528" data-file-height="1781"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 155px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Organisation_politique_de_l%27URSS.png/220px-Organisation_politique_de_l%27URSS.png" data-width="220" data-height="155" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Organisation_politique_de_l%27URSS.png/330px-Organisation_politique_de_l%27URSS.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Organisation_politique_de_l%27URSS.png/440px-Organisation_politique_de_l%27URSS.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> Schéma simplifié de l'organisation politique de l'URSS à partir de 1946<sup id="cite_ref-:2_61-2" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-:2-61"><span class="cite_crochet">[</span>51<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, théorisé selon la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Constitution_sovi%C3%A9tique_de_1936?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Constitution soviétique de 1936">constitution de 1936</a>, définie comme « la plus démocratique du monde ». La <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Constitution_sovi%C3%A9tique_de_1977?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Constitution soviétique de 1977">constitution de 1977</a> légalise <i>de jure</i> (art. 6) la prédominance politique du PCUS<sup id="cite_ref-63" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-63"><span class="cite_crochet">[</span>53<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </figcaption> </figure> <p>L'URSS fut officiellement un État fédéral, basé sur le « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Centralisme_d%C3%A9mocratique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Centralisme démocratique">centralisme démocratique</a> » regroupant quinze républiques soviétiques. Le système politique, très hiérarchisé, reposait <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/De_jure?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="De jure">en droit</a> sur le « Conseil des ministres » (<i>Soviet ministrov</i>), censé détenir le pouvoir exécutif, et le Parlement (« <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Soviet_supr%C3%AAme_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Soviet suprême de l'Union soviétique">Soviet suprême</a> », <i>Verkhovny Soviet</i>) censé détenir le pouvoir législatif.</p> <p><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/De_facto?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="De facto">En pratique</a>, la séparation des pouvoirs n'était pas respectée, car le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Parti_communiste_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Parti communiste de l'Union soviétique">PCUS</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Parti_unique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Parti unique">parti unique</a> dont le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Politburo_du_Parti_communiste_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Politburo du Parti communiste de l'Union soviétique">Politburo</a> concentrait tous les pouvoirs et contrôlait l'État, contrôlait étroitement tous les hauts fonctionnaires, choisis parmi les « activistes » (« permanents ») supérieurs du Parti. L'organisation qui maintenait la cohésion du Parti et son pouvoir absolu sur la société soviétique était la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Police_politique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Police politique">police politique</a>, successivement nommée <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tch%C3%A9ka?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tchéka">Tchéka</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Gu%C3%A9p%C3%A9ou?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guépéou">Guépéou</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/NKVD?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="NKVD">NKVD</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/KGB?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="KGB">KGB</a> : cette organisation fut imitée dans l'ensemble du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pacte_de_Varsovie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Pacte de Varsovie">pacte de Varsovie</a>, en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Chine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Chine">république populaire de Chine</a>, au <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Vi%C3%AAt_Nam?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Viêt Nam">Viêt Nam</a> et à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cuba?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Cuba">Cuba</a>. Le Parti affirmait exercer la « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Dictature_du_prol%C3%A9tariat?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Dictature du prolétariat">dictature du prolétariat</a> » telle que le « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Marxisme-l%C3%A9ninisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Marxisme-léninisme">marxisme-léninisme</a> » l'avait conçue : au profit du peuple, mais en fait, c'était au profit de la <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nomenklatura?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nomenklatura">nomenklatura</a></i><sup id="cite_ref-64" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-64"><span class="cite_crochet">[</span>54<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> qui, avec ses <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Clan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Clan">parentèles</a> et sa <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Client%C3%A9lisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Clientélisme">clientèle</a>, représentait environ un cinquième de la population<sup id="cite_ref-65" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-65"><span class="cite_crochet">[</span>N 11<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-66" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-66"><span class="cite_crochet">[</span>55<span class="cite_crochet">]</span></a></sup></p> <p>En principe, le Parti était ouvert à tout citoyen <span class="citation">« qui n'exploite pas le travail des autres, accepte le programme et les règles du Parti, milite dans une organisation du Parti et soutient toutes ses décisions »</span>, mais en pratique le processus d'adhésion au parti était long, accompagné de multiples enquêtes, et finalement élitiste, mais exclusivement sur des critères de soumission à la hiérarchie<sup id="cite_ref-67" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-67"><span class="cite_crochet">[</span>56<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Dans les <span class="nowrap">années 1980</span>, 6 % des <span class="nowrap">265 millions</span> d'habitants étaient membres du PCUS, ce qui était loin de conférer la représentativité du peuple tant affichée. Le PCUS compta quelque 200 000 fonctionnaires à plein temps : les <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apparatchik?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apparatchik">apparatchiks</a></i>, « gens de l'appareil ». La structure du Parti doublait la structure de l'État : si à chaque niveau il y avait des organes étatiques censés exercer le pouvoir, ces organes étaient en fait contrôlés par le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Parti_communiste_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Parti communiste de l'Union soviétique">Parti</a>, donc par son responsable à chaque niveau, lequel prenait ses ordres de l'échelon supérieur, jusqu'à arriver au secrétaire général du Parti, poste rendu par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Joseph_Staline?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Joseph Staline">Staline</a> le plus important de toute l'Union soviétique.</p> <p>Au sommet de l'État se situaient donc le « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Soviet_supr%C3%AAme_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Soviet suprême de l'Union soviétique">Soviet suprême</a> », avec son organe exécutif, le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pr%C3%A6sidium_du_Soviet_supr%C3%AAme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Præsidium du Soviet suprême">Præsidium</a>, ainsi que la Cour suprême et le Procureur de l'Union soviétique. Ces trois magistratures étant en principe sous le contrôle des deux chambres législatives mais en réalité sous celui du gouvernement et de la police politique. Les parlements sont considérés par des observateurs comme des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Chambre_d%27enregistrement?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Chambre d'enregistrement">chambres d'enregistrement</a> du Politburo. Le Conseil des ministres supervisait un grand nombre de commissions et de services, dont les titres et les attributions changeaient régulièrement, mais qui étaient des organes plus importants que les ministères des républiques.</p> <p>Au sommet du Parti se trouvait le Secrétaire général, dont le titre est modeste, mais dont le pouvoir dépassait de loin celui du Président du Præsidium du Soviet suprême de l'Union soviétique au titre purement honorifique, et celui du Président du Conseil des ministres (Premier ministre) de l'URSS. Au-dessous de lui, par ordre d'autorité décroissante viennent le Politburo, le Secrétariat et le Comité central. Au-dessous encore se trouvaient le congrès du PCUS, puis les Comités centraux, les Secrétariats et les Conférences provinciales représentent l'échelon suivant. Un degré plus bas venaient les Comités, Secrétariats et Conférences de district. Enfin, constituant la base de la pyramide, les secrétariats, bureaux et cellules locales.</p> <p>Le Parti déterminait la politique à suivre que l'État devait exécuter. La tâche des fonctionnaires du gouvernement consistait à mettre en application les décisions du Parti, c'est-à-dire du Politburo et du Comité central. Cette méthode avait un avantage : contrairement à ce qui se passa en Occident, ceux qui font la politique sont ainsi déchargés des besognes de routine. <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Joseph_Staline?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Joseph Staline">Staline</a> a été le premier chef soviétique à cumuler les titres du Premier secrétaire du Parti et celui du président du Conseil des ministres de l'URSS. <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nikita_Khrouchtchev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nikita Khrouchtchev">Khrouchtchev</a>, qui lui a succédé a lui aussi cumulé les deux fonctions pendant une partie de son mandat de Secrétaire général. Quant à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/L%C3%A9onid_Brejnev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Léonid Brejnev">Brejnev</a>, il fut en même temps Premier secrétaire (depuis 1966, secrétaire général) du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Parti_communiste_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Parti communiste de l'Union soviétique">Parti</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pr%C3%A6sidium_du_Soviet_supr%C3%AAme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Præsidium du Soviet suprême">président du « Soviet suprême »</a> de l'URSS (de 1960 à 1964 et de 1977 à 1982). En 1990, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mikha%C3%AFl_Gorbatchev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mikhaïl Gorbatchev">Gorbatchev</a> sera le premier et dernier dirigeant soviétique à prendre le poste de président de l'Union soviétique.</p> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(6)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="Économie"><span id=".C3.89conomie"></span>Économie</h2> </div> <section class="mf-section-6 collapsible-block" id="mf-section-6"> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Articles détaillés : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89conomie_de_l%27URSS?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Économie de l'URSS">Économie de l'URSS</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Agriculture_de_l%27URSS?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Agriculture de l'URSS">Agriculture de l'URSS</a>. </div> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Armenian_cotton.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Armenian_cotton.jpg/220px-Armenian_cotton.jpg" decoding="async" width="220" height="150" class="mw-file-element" data-file-width="878" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 150px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Armenian_cotton.jpg/220px-Armenian_cotton.jpg" data-width="220" data-height="150" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Armenian_cotton.jpg/330px-Armenian_cotton.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Armenian_cotton.jpg/440px-Armenian_cotton.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> Une récolte de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Coton?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Coton">coton</a> en Arménie dans les <span class="nowrap">années 1930</span>. </figcaption> </figure> <p>À la veille de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9volution_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Révolution russe">révolution russe</a>, l'économie de l'Empire russe était <span class="citation">« archaïque »</span><sup id="cite_ref-68" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-68"><span class="cite_crochet">[</span>57<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La valeur de la production industrielle en 1913 représentait moins de la moitié de celle de la France, un sixième de celle de l'Allemagne, ou un quatorzième de celle des États-Unis<sup id="cite_ref-69" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-69"><span class="cite_crochet">[</span>58<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le rendement agricole était médiocre, la pénurie de transport paralysait toute tentative de modernisation économique<sup id="cite_ref-Ferro196739_70-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-Ferro196739-70"><span class="cite_crochet">[</span>59<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le PIB par habitant était inférieur à celui de la Hongrie ou de l'Espagne de l'époque, et environ un quart de celui des États-Unis<sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-71"><span class="cite_crochet">[</span>N 12<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Surtout, le pays était dominé par les capitaux étrangers qui possédaient un tiers des actions en Russie.</p> <p>Au <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, l'URSS devient une puissance économique majeure. De 1928 à 1991, le développement économique est guidé par une série de plans quinquennaux. L'URSS devient une des trois premières productrices d'un grand nombre de produits industriels, mais reste en retard dans l'industrie légère, les biens de consommation et l'agriculture.</p> <p>Le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Transport_en_Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Transport en Union soviétique">transport en URSS</a>, confronté au double défi de la distance et du climat extrême, est marqué par le choix de privilégier le transport collectif (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Transport_ferroviaire_en_URSS&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Transport ferroviaire en URSS (page inexistante)">chemin de fer</a> <a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://en.wikipedia.org/wiki/Rail_transport_in_the_Soviet_Union" class="extiw" title="en:Rail transport in the Soviet Union"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Rail transport in the Soviet Union »">(en)</span></a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/M%C3%A9tro_de_Moscou?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Métro de Moscou">métro de Moscou</a>, etc.) plutôt que la voiture particulière. Il comporte quelques points forts comme les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Avion_de_transport?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Avion de transport">avions-cargos</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Antonov_(a%C3%A9ronautique)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Antonov (aéronautique)">Antonov</a>.</p> <p>L'économie soviétique est gérée par le <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Gosplan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Gosplan">Gosplan</a></i> (« Commission de Planification d'État »), la <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Gosbank?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Gosbank">Gosbank</a></i> (« Banque d'État ») et le <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Gossnab?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Gossnab">Gossnab</a></i> (« Commission d'État pour la fourniture en matériaux et équipements »), au moyen d'indicateurs comme le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Produit_mat%C3%A9riel_net?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Produit matériel net">produit matériel net</a>.</p> <p>L'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Secteur_%C3%A9conomique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Secteur économique">économie</a> soviétique est basée sur la propriété d'État, mais il existe quelques autres formes juridiques de propriété dites « collectives » telles que le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kolkhoze?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kolkhoze">kolkhoze</a> (« ferme collective ») et la coopérative.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Bilan_économique"><span id="Bilan_.C3.A9conomique"></span>Bilan économique</h3> </div> <figure typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:National-Russia-curve.png?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/National-Russia-curve.png/450px-National-Russia-curve.png" decoding="async" width="450" height="279" class="mw-file-element" data-file-width="978" data-file-height="607"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 450px;height: 279px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/National-Russia-curve.png/450px-National-Russia-curve.png" data-width="450" data-height="279" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/National-Russia-curve.png/675px-National-Russia-curve.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/National-Russia-curve.png/900px-National-Russia-curve.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> Revenu national par adulte : Russie vs Ouest de l'Europe, 1870-2016. </figcaption> </figure> <p>L'entre-deux-guerres et l'après-guerre sont des périodes de croissance économique importante que certains attribuent, pour une bonne part, au mariage de la planification et du travail forcé.</p> <p>Entre 1913 et 1989, le revenu par habitant est multiplié en Russie par 4,6, contre 3,3 en Grande-Bretagne, 3,8 aux États-Unis, 5,1 en France ou 5,4 en Allemagne<sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-72"><span class="cite_crochet">[</span>60<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Lorsque la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Croissance_%C3%A9conomique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Croissance économique">croissance économique</a> se ralentit vers les <span class="nowrap">années 1960</span>, cela est considéré comme un phénomène provisoire. Les responsables de la planification sont incapables de prévoir certains problèmes économiques, et le concept même d'économie planifiée semble difficile à mettre en œuvre dans le cadre d'une économie mondiale capitaliste et changeante, surtout que sur le plan interne, l'administration de la planification étant paralysée par la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bureaucratie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bureaucratie">bureaucratie</a>, et que la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nomenklatura?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nomenklatura">nomenklatura</a> semble parfois être plus attachée à ses privilèges qu'au service de l'État<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px; cursor:help;" title="Ce passage devrait préciser la personne ou l'organisation qui fait cette affirmation."><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Aide:Qui?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Aide:Qui">[Selon qui ?]</a></sup>.</p> <p>La production militaire d'armement représente une part très importante de l'industrie, freinant la production de biens de consommation. Le maréchal <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nikola%C3%AF_Ogarkov?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nikolaï Ogarkov">Nikolaï Ogarkov</a> publie, à partir de 1979, une série d'articles, dans la presse officielle, expliquant de façon alarmiste que les Américains avaient une et même deux générations d'avance en électronique et en informatique, et sans possibilité de les rattraper. Dans les <span class="nowrap">années 1980</span>, l'URSS commence pourtant à développer le secteur de la micro-informatique et des technologies (ordinateurs de la série <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=DVK&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="DVK (page inexistante)">DVK</a> <a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ru.wikipedia.org/wiki/%25D0%2594%25D0%25B8%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25BE%25D0%25B3%25D0%25BE%25D0%25B2%25D1%258B%25D0%25B9_%25D0%25B2%25D1%258B%25D1%2587%25D0%25B8%25D1%2581%25D0%25BB%25D0%25B8%25D1%2582%25D0%25B5%25D0%25BB%25D1%258C%25D0%25BD%25D1%258B%25D0%25B9_%25D0%25BA%25D0%25BE%25D0%25BC%25D0%25BF%25D0%25BB%25D0%25B5%25D0%25BA%25D1%2581" class="extiw" title="ru:Диалоговый вычислительный комплекс"><span class="indicateur-langue" title="Article en russe : « Диалоговый_вычислительный_комплекс »">(ru)</span></a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Elektronika_60?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Elektronika 60">Elektronika 60</a>).</p> <p>Le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Population_active?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Population active">taux d'activité</a> des femmes s'élève à 84 % en 1989, soit l'un des plus élevés au monde<sup id="cite_ref-:0_73-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-:0-73"><span class="cite_crochet">[</span>61<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Le bilan économique en 1992 (un an après l'éclatement de l'URSS) fait état d'une inflation de 2 520 <abbr class="abbr" title="pourcent">%</abbr> à la suite de la déréglementation de la plupart des prix alors fixés par l'administration<sup id="cite_ref-74" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-74"><span class="cite_crochet">[</span>62<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. D'après la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Banque_mondiale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Banque mondiale">Banque mondiale</a>, les inégalités telles que mesurées par le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Coefficient_de_Gini?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Coefficient de Gini">coefficient de Gini</a> doublent après l'éclatement de l'URSS : situé à 0,24 en 1988, il monte à 0,48 en 1993<sup id="cite_ref-:0_73-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-:0-73"><span class="cite_crochet">[</span>61<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Mais cette analyse ne vaut que si l'on considère les statistiques officielles de l'URSS comme reflétant la réalité de l'époque soviétique, ce que font les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nostalgie_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nostalgie de l'Union soviétique">nostalgiques du système</a><sup id="cite_ref-75" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-75"><span class="cite_crochet">[</span>63<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, mais l'ouverture des archives a révélé qu'en fait, ces statistiques étaient truquées et occultaient les chiffres réels et les inégalités entre la <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nomenklatura?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nomenklatura">nomenklatura</a></i> (complexe militaro-industriel, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bureaucratie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bureaucratie">bureaucratie</a>) et le reste de la population<sup id="cite_ref-76" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-76"><span class="cite_crochet">[</span>64<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Bilan_technologique_:_réalisations_majeures_au_service_du_prestige_national"><span id="Bilan_technologique_:_r.C3.A9alisations_majeures_au_service_du_prestige_national"></span>Bilan technologique : réalisations majeures au service du prestige national</h3> </div> <table border="0" width="100%"> <tbody> <tr> <td valign="top" width="50%"> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Sputnik_asm.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Sputnik_asm.jpg/220px-Sputnik_asm.jpg" decoding="async" width="220" height="180" class="mw-file-element" data-file-width="1094" data-file-height="896"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 180px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Sputnik_asm.jpg/220px-Sputnik_asm.jpg" data-width="220" data-height="180" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Sputnik_asm.jpg/330px-Sputnik_asm.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Sputnik_asm.jpg/440px-Sputnik_asm.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Spoutnik_1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spoutnik 1">Spoutnik 1</a>. </figcaption> </figure> <ul> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Histoire_du_vol_spatial?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Histoire du vol spatial">Conquête de l'espace</a> <ul> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Spoutnik?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spoutnik">Spoutnik</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/La%C3%AFka?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Laïka">Laïka</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Belka_et_Strelka?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Belka et Strelka">Belka et Strelka</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Vostok_(vaisseau_spatial)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Vostok (vaisseau spatial)">Vostok (vaisseau spatial)</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Youri_Gagarine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Youri Gagarine">Youri Gagarine</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Valentina_Terechkova?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Valentina Terechkova">Valentina Terechkova</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Alexe%C3%AF_Leonov?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Alexeï Leonov">Alexeï Leonov</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Soyouz_(v%C3%A9hicule_spatial)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Soyouz (véhicule spatial)">Soyouz (véhicule spatial)</a></li> <li><i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Soyouz_(fus%C3%A9e)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Soyouz (fusée)">Soyouz</a></i></li> <li>Station <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mir_(station_spatiale)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mir (station spatiale)">Mir</a></i></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bourane_1.01?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Bourane 1.01">Bourane</a></li> </ul></li> <li>Aéronautique <ul> <li><i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Antonov_(a%C3%A9ronautique)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Antonov (aéronautique)">Antonov</a></i>, dont le plus gros avion du monde, l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Antonov_An-225?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Antonov An-225"><i>An-225</i></a></li> <li><i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Iliouchine_(a%C3%A9ronautique)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Iliouchine (aéronautique)">Iliouchine</a></i></li> <li><i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mikoyan-Gourevitch?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mikoyan-Gourevitch">MiG</a></i></li> <li><i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Soukho%C3%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Soukhoï">Soukhoï</a></i></li> <li><i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tupolev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tupolev">Tupolev</a></i></li> <li><i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yakovlev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yakovlev">Yakovlev</a></i></li> </ul></li> </ul> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Tu-144-sinsheim.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Tu-144-sinsheim.jpg/220px-Tu-144-sinsheim.jpg" decoding="async" width="220" height="80" class="mw-file-element" data-file-width="1346" data-file-height="489"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 80px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Tu-144-sinsheim.jpg/220px-Tu-144-sinsheim.jpg" data-width="220" data-height="80" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Tu-144-sinsheim.jpg/330px-Tu-144-sinsheim.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Tu-144-sinsheim.jpg/440px-Tu-144-sinsheim.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tupolev_Tu-144?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tupolev Tu-144">Tupolev Tu-144</a>. </figcaption> </figure> <ul> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Marine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Marine">Marine civile</a> <ul> <li><i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Brise-glace_%C3%A0_propulsion_nucl%C3%A9aire?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Brise-glace à propulsion nucléaire">Brise-glace à propulsion nucléaire</a></i></li> </ul></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Marine_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Marine soviétique">Marine militaire</a> <ul> <li><i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Classe_Typhoon?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Classe Typhoon">Sous-marin nucléaire lanceur d'engins « Classe Typhoon »</a></i></li> <li><i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Classe_Kirov_(croiseur_de_bataille)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Classe Kirov (croiseur de bataille)">Croiseurs à propulsion nucléaire « Classe Kirov »</a></i></li> </ul></li> <li>Complexe industriel militaire <ul> <li><i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/AK-47?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="AK-47">Kalachnikov</a></i></li> <li><i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/T-34?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="T-34">T-34</a></i></li> <li><i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tsar_Bomba?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tsar Bomba">Tsar Bomba</a></i></li> </ul></li> <li>Génie civil <ul> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tour_Ostankino?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tour Ostankino">Tour Ostankino</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/M%C3%A9tro_de_Moscou?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Métro de Moscou">Métro de Moscou</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Industrie_nucl%C3%A9aire_en_Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Industrie nucléaire en Russie">Industrie nucléaire</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Haut_barrage_d%27Assouan?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Haut barrage d'Assouan">Haut barrage d'Assouan</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Gazoduc_Ourengo%C3%AF%E2%80%93Pomary%E2%80%93Oujhorod?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Gazoduc Ourengoï–Pomary–Oujhorod">Gazoduc Ourengoï–Pomary–Oujhorod</a></li> </ul></li> <li>Sciences exactes <ul> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Akademgorodok?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Akademgorodok">Akademgorodok</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Andre%C3%AF_Sakharov?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Andreï Sakharov">Andreï Sakharov</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lev_Landau?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Lev Landau">Lev Landau</a></li> </ul></li> </ul></td> </tr> </tbody> </table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:RIAN_archive_186141_Nuclear_icebreaker_Arktika.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/RIAN_archive_186141_Nuclear_icebreaker_Arktika.jpg/220px-RIAN_archive_186141_Nuclear_icebreaker_Arktika.jpg" decoding="async" width="220" height="225" class="mw-file-element" data-file-width="1001" data-file-height="1024"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 225px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/RIAN_archive_186141_Nuclear_icebreaker_Arktika.jpg/220px-RIAN_archive_186141_Nuclear_icebreaker_Arktika.jpg" data-width="220" data-height="225" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/RIAN_archive_186141_Nuclear_icebreaker_Arktika.jpg/330px-RIAN_archive_186141_Nuclear_icebreaker_Arktika.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/RIAN_archive_186141_Nuclear_icebreaker_Arktika.jpg/440px-RIAN_archive_186141_Nuclear_icebreaker_Arktika.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Brise-glace_%C3%A0_propulsion_nucl%C3%A9aire?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Brise-glace à propulsion nucléaire">Brise-glace à propulsion nucléaire</a> Arktika. Seule une dépense publique sur plusieurs <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Planification_%C3%A9conomique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Planification économique">plans quinquennaux</a> a permis de développer une filière industrielle pour armer de tels navires dans le Monde. </figcaption> </figure> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Bilan_environnemental">Bilan environnemental</h3> </div> <p>Le gouvernement de l'URSS a empêché la formation d'une conscience environnementale, d'une part en promouvant l'idéologie <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Productivisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Productivisme">productiviste</a> de la <span class="citation">« lutte de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Homo_sovieticus?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Homo sovieticus">homme soviétique civilisé</a> pour maîtriser la nature primitive sauvage »</span> (qui réduisait à un prudent silence les scientifiques conscients des dégâts et des conséquences de la surexploitation des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ressource_naturelle?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ressource naturelle">ressources naturelles</a>) et d'autre part en interdisant les mouvements et les associations indépendantes du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Parti_unique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Parti unique">Parti unique</a><sup id="cite_ref-77" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-77"><span class="cite_crochet">[</span>65<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Dans les dernières années du régime, le nombre de réserves naturelles et parcs nationaux fut fortement réduit<sup id="cite_ref-radvanyi-51_78-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-radvanyi-51-78"><span class="cite_crochet">[</span>66<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> tandis que l'érosion, l'épuisement de nombreuses terres arables et la surexploitation des réserves hydriques favorisaient la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/D%C3%A9sertification?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Désertification">désertification</a><sup id="cite_ref-radvanyi-51_78-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-radvanyi-51-78"><span class="cite_crochet">[</span>66<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Le développement de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Industrie_lourde?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Industrie lourde">industrie lourde</a> et la pollution des sols, des cours d'eau et des mers considérées comme des poubelles chimiques et nucléaires, ont laissé aux États héritiers de l'URSS une situation préoccupante : déforestation, régions affectées par des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Pluie_acide?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Pluie acide">pluies acides</a>, fonte du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Perg%C3%A9lisol?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Pergélisol">pergélisol</a>, dégazage à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Effet_de_serre?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Effet de serre">effet de serre</a>, incendies à répétition, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9gression_et_d%C3%A9gradation_des_sols?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Régression et dégradation des sols">dégradation des sols</a>, accumulation de déchets industriels, pollution des lacs (le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Lac_Ba%C3%AFkal?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Lac Baïkal">lac Baïkal</a> a été notamment fragilisé par la construction des chemins de fer <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Magistrale_Ba%C3%AFkal-Amour?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Magistrale Baïkal-Amour">Magistrale Baïkal-Amour</a> dans les <span class="nowrap">années 1970-1980</span>), contamination <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Radioactivit%C3%A9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Radioactivité">radioactive</a> (notamment dans la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Catastrophe_nucl%C3%A9aire_de_Tchernobyl?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Catastrophe nucléaire de Tchernobyl">zone autour de Tchernobyl</a>), avec tous les problèmes de santé publique consécutifs.</p> <p>L'irrigation massive (pour permettre l'agriculture intensive, notamment du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Coton?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Coton">coton</a>) et la construction de barrages hydro-électriques sont entre autres responsables de l'assèchement de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mer_d%27Aral?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mer d'Aral">mer d'Aral</a> en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Asie_centrale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Asie centrale">Asie centrale</a> soviétique.</p> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(7)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="Forces_militaires">Forces militaires</h2> </div> <section class="mf-section-7 collapsible-block" id="mf-section-7"> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Articles détaillés : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arm%C3%A9e_rouge?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Armée rouge">Armée rouge</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Marine_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Marine soviétique">Marine soviétique</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Histoire_militaire_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Histoire militaire de l'Union soviétique">Histoire militaire de l'Union soviétique</a>. </div> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Marcia_nel_fango.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Marcia_nel_fango.jpg/220px-Marcia_nel_fango.jpg" decoding="async" width="220" height="128" class="mw-file-element" data-file-width="1154" data-file-height="674"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 220px;height: 128px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Marcia_nel_fango.jpg/220px-Marcia_nel_fango.jpg" data-width="220" data-height="128" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Marcia_nel_fango.jpg/330px-Marcia_nel_fango.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Marcia_nel_fango.jpg/440px-Marcia_nel_fango.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> T-34 <span class="nowrap">tourelle 85</span> de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Grande_Guerre_patriotique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Grande Guerre patriotique">Grande Guerre patriotique</a>. Une majorité était produite dans les vastes usines sidérurgiques de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Magnitogorsk?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Magnitogorsk">Magnitogorsk</a>. Le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Complexe_militaro-industriel_de_la_Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Complexe militaro-industriel de la Russie">CMI soviétique</a> a pérennisé ses positions après-guerre. </figcaption> </figure> <p>Le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Complexe_militaro-industriel_de_la_Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Complexe militaro-industriel de la Russie">complexe militaro-industriel</a> était très développé : entre 1985 et 1990 il employait plus de <span class="nowrap">14 millions</span> de salariés répartis dans plus de 6 000 entreprises d'État, ce qui permettait à l'URSS de :</p> <ul> <li>disposer de la plus grande aviation militaire de tous les temps, de la plus grande flotte de sous-marins nucléaires du monde, et d'une marine militaire de surface largement supérieure en tonnage à celle des États-Unis, à l'exception des porte-avions ;</li> <li>maintenir la parité de l'armement nucléaire avec les États-Unis depuis la fin des <span class="nowrap">années 1970</span> ;</li> <li>mettre au point, entre 1965 et 1976, deux fois plus d'armes, de systèmes de destruction et de protection que les États-Unis ;</li> <li>maintenir sur le pied de guerre <span class="nowrap">50 divisions</span> de l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arm%C3%A9e_rouge?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Armée rouge">Armée rouge</a> et pouvoir engager dans de brefs délais <span class="nowrap">30 autres</span>, toutes totalement motorisées et constamment rééquipées en fonction de l'innovation technologique, en chars, canons, véhicules de transport et systèmes de communication, et totalisant <span class="nowrap">5 millions</span> de combattants actifs et <span class="nowrap">25 millions</span> de réservistes entraînés, soit la plus grande armée en temps de paix du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle.</li> </ul> <p>L'industrie militaire proprement dite absorbait durant les <span class="nowrap">années 1970/1980</span> 20 % du revenu national, 8 % du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Produit_int%C3%A9rieur_brut?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Produit intérieur brut">PIB</a> et 47 % des dépenses publiques, et la production d'armes soviétiques était la plus importante du monde. En 1981 l'URSS produisit 2 500 chars, 3 500 canons, 1 700 avions de combat, <span class="nowrap">750 hélicoptères</span>, <span class="nowrap">9 sous-marins</span> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Missile_balistique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Missile balistique"><span class="nowrap">475 missiles</span> balistiques</a> (IRBM, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Missile_balistique_intercontinental?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Missile balistique intercontinental">ICBM</a>).</p> <p>Après la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Dislocation_de_l%27URSS?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Dislocation de l'URSS">dislocation de l'URSS</a> en 1991, les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Forces_arm%C3%A9es_de_la_f%C3%A9d%C3%A9ration_de_Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Forces armées de la fédération de Russie">Forces armées de la fédération de Russie</a> héritèrent de la quasi-totalité de l'équipement militaire soviétique, en particulier de l'arsenal nucléaire et des différentes flottes, qui conservèrent leurs arsenaux même à l'extérieur des frontières russes de 1991, comme celui de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/S%C3%A9bastopol?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Sébastopol">Sébastopol</a>.</p> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Articles détaillés : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Forces_arm%C3%A9es_de_la_f%C3%A9d%C3%A9ration_de_Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Forces armées de la fédération de Russie">Forces armées de la fédération de Russie</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arm%C3%A9e_de_l%27air_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Armée de l'air russe">Armée de l'air russe</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Flotte_maritime_militaire_de_Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Flotte maritime militaire de Russie">Flotte maritime militaire de Russie</a>. </div> </div> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(8)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="Populations">Populations</h2> </div> <section class="mf-section-8 collapsible-block" id="mf-section-8"> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Démographie"><span id="D.C3.A9mographie"></span>Démographie</h3> </div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Article détaillé : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/D%C3%A9mographie_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Démographie de l'Union soviétique">Démographie de l'Union soviétique</a>. </div> </div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Expansion-Russie-et-URSS.png?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Expansion-Russie-et-URSS.png/250px-Expansion-Russie-et-URSS.png" decoding="async" width="250" height="170" class="mw-file-element" data-file-width="1851" data-file-height="1261"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 250px;height: 170px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Expansion-Russie-et-URSS.png/250px-Expansion-Russie-et-URSS.png" data-width="250" data-height="170" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Expansion-Russie-et-URSS.png/375px-Expansion-Russie-et-URSS.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Expansion-Russie-et-URSS.png/500px-Expansion-Russie-et-URSS.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption></figcaption> </figure> <p>Selon les recensements successifs la population comptait :</p> <ul> <li>1913 : 159 000 000 habitants (Empire russe)</li> <li>1928 : 150 000 000 (URSS sans la Finlande, les pays baltes, la Pologne et la Bessarabie)</li> <li>1940 : 194 000 000 (avec les pays baltes, la moitié orientale de la Pologne et la Bessarabie)</li> <li>1950 : 180 000 000</li> <li>1960 : 214 000 000</li> <li>1970 : 242 000 000</li> <li>1979 : 264 000 000</li> <li>1989 : 286 000 000</li> <li>1991 : 293 047 571</li> </ul> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Soviet_Union_demography.png?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description"> <noscript> <img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Soviet_Union_demography.png/300px-Soviet_Union_demography.png" decoding="async" width="300" height="177" class="mw-file-element" data-file-width="722" data-file-height="426"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 300px;height: 177px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Soviet_Union_demography.png/300px-Soviet_Union_demography.png" data-width="300" data-height="177" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Soviet_Union_demography.png/450px-Soviet_Union_demography.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Soviet_Union_demography.png/600px-Soviet_Union_demography.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a> <figcaption> Évolution de la démographie entre 1961 et 1991 (chiffre de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Organisation_des_Nations_unies_pour_l%27alimentation_et_l%27agriculture?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Organisation des Nations unies pour l'alimentation et l'agriculture">FAO</a>, 2005). Population en milliers d'habitants. </figcaption> </figure> <p>La population soviétique a d'abord baissé durant les <span class="nowrap">années 1920</span> à la suite des massacres de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Front_de_l%27Est_(Premi%C3%A8re_Guerre_mondiale)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Front de l'Est (Première Guerre mondiale)">Première Guerre mondiale</a>, de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9volution_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Révolution russe">révolution</a>, de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_civile_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre civile russe">guerre civile</a>, de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Famine_sovi%C3%A9tique_de_1921-1922?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Famine soviétique de 1921-1922">famine de 1921-22</a> et de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Terreur_rouge?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Terreur rouge">terreur rouge</a>, stagnant autour de <span class="nowrap">150 millions</span> d'habitants.</p> <p>Il n'en est pas moins vrai, cependant, que la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nouvelle_politique_%C3%A9conomique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nouvelle politique économique">Nouvelle politique économique</a> a des effets positifs sur le développement démographique. La vaccination, l'utilisation des antibiotiques et des produits hygiéniques généralisés à toute la population sont à la base de cette reprise. Ce qui a permis de constituer une classe ouvrière forte qui va constituer la base de l'industrialisation du pays et ce bien qu'elle soit d'origine paysanne sans éducation et sans formation<sup id="cite_ref-79" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-79"><span class="cite_crochet">[</span>67<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Dans les <span class="nowrap">années 1930</span>, une forte natalité parvient à remonter la population à plus de <span class="nowrap">194 millions</span> à la veille de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Seconde_Guerre_mondiale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Seconde Guerre mondiale">Seconde Guerre mondiale</a>, comblant les pertes dues aux <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Famines_sovi%C3%A9tiques_de_1931-1933?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Famines soviétiques de 1931-1933">famines soviétiques de 1931-1933</a> ayant ajouté six millions de victimes, aux « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Grandes_Purges?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Grandes Purges">Grandes Purges</a> » et aux <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/D%C3%A9portation?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Déportation">déportations</a> vers le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Goulag?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Goulag">Goulag</a> (chiffrées à 963 866 selon les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Archives_sovi%C3%A9tiques?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Archives soviétiques">archives soviétiques</a>). Lorsque la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Planification?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Planification">planification</a> du pays a été décidée et à la suite de l'accession de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Joseph_Staline?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Joseph Staline">Joseph Staline</a> au pouvoir, près de dix millions de personnes (des opposants politiques, des intellectuels ou même des privilégiés appartenant au Parti communiste ou des paysans et des commerçants que la Nouvelle politique économique a enrichis et qui ont manifesté leur désaccord avec le nouveau régime) sont mortes ou ont été déportées vers les Goulags (alors qu'une grande partie de ces pertes humaines n'a aucune relation avec le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/D%C3%A9veloppement_%C3%A9conomique_et_social?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Développement économique et social">développement</a> et est liée directement à la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Terreur_rouge?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Terreur rouge">Grande Terreur</a>)<sup id="cite_ref-80" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-80"><span class="cite_crochet">[</span>68<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Pendant la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Front_de_l%27Est_(Seconde_Guerre_mondiale)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Front de l'Est (Seconde Guerre mondiale)">Seconde Guerre mondiale</a>, entre 1941 et 1945, encore 27 à <span class="nowrap">30 millions</span> de Soviétiques sont morts, victimes soit des faits de guerre, soit de la faim, soit des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Crimes_de_guerre_nazis_en_Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Crimes de guerre nazis en Union soviétique">crimes hitlériens</a> (dont l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Einsatzgruppen?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Einsatzgruppen">extermination des Juifs</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Porajmos?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Porajmos">des Roms</a>) et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Crimes_de_guerre_de_l%27Arm%C3%A9e_rouge_pendant_la_Seconde_Guerre_mondiale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Crimes de guerre de l'Armée rouge pendant la Seconde Guerre mondiale">staliniens</a> (dont la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/D%C3%A9portation_des_peuples_en_URSS?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Déportation des peuples en URSS">déportation de peuples entiers</a> accusés de collaboration avec l'ennemi). De nos jours, les chiffres des pertes soviétiques durant le conflit ne sont toujours pas définitifs, les historiens et experts se livrent sans cesse à de nouvelles estimations à mesure qu'ils ont accès à des documents déclassifiés.</p> <p>Après la guerre, une <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Famine_sovi%C3%A9tique_de_1946-1947?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Famine soviétique de 1946-1947">nouvelle famine</a> a encore diminué la population, mais dans les <span class="nowrap">années 1950</span> une baisse importante de la mortalité, liée à la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/D%C3%A9stalinisation?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Déstalinisation">déstalinisation</a> et à la fin de la terreur de masse et des déportations, a permis de rattraper les déficits de naissances à la suite de la guerre, faisant passer la population de <span class="nowrap">180 millions</span> en 1950 à <span class="nowrap">215 millions</span> en 1960 et à plus de <span class="nowrap">240 millions</span> en 1970.</p> <p>Cette augmentation continua, surtout dans les républiques musulmanes d'Asie centrale où le taux de natalité était plus élevé que dans la partie européenne de l'Union, pour atteindre, en 1989, <span class="nowrap">286 millions</span> d'habitants. Vers la fin de la période, il existe en outre une différence notable entre une population russe et ukrainienne à croissance faible, et des peuples « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Allochtone?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Allochtone">allogènes</a> » (principalement turcophones) à forte natalité. Le mot <span class="citation">« allogène »</span> employé par les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sovi%C3%A9tologie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Soviétologie">soviétologues</a> occidentaux montre à quel point ils considéraient l'URSS comme fondamentalement <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russie">russe</a> : en effet, les plupart de ces <span class="citation">« allogènes »</span> étaient en fait les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Peuple_autochtone?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Peuple autochtone">indigènes</a> de leurs républiques<sup id="cite_ref-carrere_81-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-carrere-81"><span class="cite_crochet">[</span>69<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Système_de_santé"><span id="Syst.C3.A8me_de_sant.C3.A9"></span>Système de santé</h3> </div> <p>Le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Conseil_des_commissaires_du_peuple_(URSS)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Conseil des commissaires du peuple (URSS)">Commissariat du peuple</a> à la santé – le <i>Narkomzdrav</i> – est créé en 1918. Sous la direction de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nikola%C3%AF_Aleksandrovitch_Semachko?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nikolaï Aleksandrovitch Semachko">Nikolaï Semachko</a>, médecin de formation, le Narkomzdrav développe un système de santé unifié à l'échelle d'un pays — le premier du monde. Gratuit et universel, celui-ci repose sur une organisation de soins par niveaux, selon la gravité des affections, appelé <span class="citation">« système Semachko »</span>. Ce système, précurseur de la médecine générale, a ensuite été adopté dans de nombreux pays comme base de leur système de santé<sup id="cite_ref-:1_82-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-:1-82"><span class="cite_crochet">[</span>70<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>La prévention des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Maladie_infectieuse?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Maladie infectieuse">maladies infectieuses</a> fait l'objet d'une attention particulière. Dès 1922, un organisme de surveillance sanitaire et épidémiologique – le <i>Sanepid</i> – est créé, disposant d'équipes d'intervention actives sur tout le territoire, des villages aux entreprises. Couplée à une <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Vaccination?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Vaccination">vaccination</a> de masse, cette surveillance permet à l'URSS d'éliminer des maladies comme la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tuberculose?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tuberculose">tuberculose</a> ou le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Paludisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Paludisme">paludisme</a>. L'espérance de vie, qui ne dépassait pas <span class="nowrap">31 ans</span> à la fin du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/XIXe_si%C3%A8cle?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="XIXe siècle"><abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> en Russie, atteint <span class="nowrap">69 ans</span> au début des années 1960, les Soviétiques tentant de rattraper leur retard sur les pays occidentaux<sup id="cite_ref-:1_82-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-:1-82"><span class="cite_crochet">[</span>70<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Droit_des_femmes">Droit des femmes</h3> </div> <p>La <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9volution_de_F%C3%A9vrier?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Révolution de Février">révolution de Février</a> avait permis l'obtention de nouveaux droits par les femmes. Le <time class="nowrap" datetime="1917-07-20" data-sort-value="1917-07-20">20 juillet 1917</time>, le droit de vote des femmes était officiellement garanti<sup id="cite_ref-83" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-83"><span class="cite_crochet">[</span>71<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bolcheviks?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bolcheviks">bolcheviks</a> maintiennent ensuite cette volonté d'égalité entre femmes et hommes, que l'on peut retrouver dans la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Constitution_sovi%C3%A9tique_de_1918?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Constitution soviétique de 1918">Constitution de 1918</a> (puis, en théorie, celle de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Constitution_sovi%C3%A9tique_de_1936?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Constitution soviétique de 1936">1936</a> et celle de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Constitution_sovi%C3%A9tique_de_1977?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Constitution soviétique de 1977">1977</a> : <span class="citation">« La femme et l'homme jouissent en U.R.S.S. de droits égaux. L'exercice de ces droits est garanti par l'octroi aux femmes de possibilités égales à celles des hommes d'accéder à l'instruction et à la formation professionnelle, de travailler, d'être rémunérées en conséquence… Il est garanti également par la création de conditions permettant aux femmes d'associer travail et maternité… »</span> (art. 35 de la Constitution de 1977)<sup id="cite_ref-84" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-84"><span class="cite_crochet">[</span>72<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>).</p> <p>L'URSS se présentait donc initialement comme un État particulièrement en avance en matière d'égalité homme-femme, notamment grâce aux actions de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Conseil_des_commissaires_du_peuple_(URSS)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Conseil des commissaires du peuple (URSS)">Commissaire du peuple</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Alexandra_Kollonta%C3%AF?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Alexandra Kollontaï">Alexandra Kollontaï</a> ou aux initiatives d'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/In%C3%A8s_Armand?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Inès Armand">Inès Armand</a>. Les femmes obtiennent en 1917 <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Droit_de_vote?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Droit de vote">droit de vote</a> et d'être élues, le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Divorce?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Divorce">droit au divorce</a> par consentement mutuel, l'accès à l'éducation, un salaire égal à celui des hommes, des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cong%C3%A9_de_maternit%C3%A9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Congé de maternité">congés de maternité</a> et l'égalité de reconnaissance entre enfants légitimes et naturels. Le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Interruption_volontaire_de_grossesse?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Interruption volontaire de grossesse">droit à l'avortement</a> est obtenu en 1920 – il est limité en 1936 par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Staline?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Staline">Staline</a>, puis rétabli après la mort de ce dernier. Par ailleurs dans la vie professionnelle, les femmes, très majoritairement actives, bénéficiaient avec les hommes du principe à travail égal-salaire égal, mais devaient ou pouvaient accepter les mêmes emplois que les hommes (femmes-mineurs, terrassières, ouvrières du bâtiment, conductrices d'engins, pilotes d'avion, cosmonautes).</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Organisations_de_jeunesse">Organisations de jeunesse</h3> </div> <p>La jeunesse soviétique (et plus tard celle des autres <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89tat_communiste?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="État communiste">pays communistes</a>) était encadrée par une organisation éducative <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Communiste?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Communiste">communiste</a>, inspirée du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Scoutisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Scoutisme">scoutisme</a> mais indépendante de celui-ci (qui fut interdit) : le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mouvement_des_pionniers?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mouvement des pionniers">mouvement des pionniers</a>, créé en URSS le <time class="nowrap" datetime="1922-05-19" data-sort-value="1922-05-19">19 mai 1922</time><sup id="cite_ref-plume-de-loin_85-0" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-plume-de-loin-85"><span class="cite_crochet">[</span>73<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et dont l'objectif était de fonder un « nouvel <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Homo_sovieticus?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Homo sovieticus">homme soviétique</a> »<sup id="cite_ref-86" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-86"><span class="cite_crochet">[</span>74<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Présent partout où il y avait des écoles, des centres de loisirs et des colonies de vacances, le mouvement des pionniers ne faisait qu'un avec l'institution éducative et assurait l'éducation idéologique, patriotique et militaire de la jeunesse : il était étroitement lié à l'éducation nationale, avec des activités non seulement d'instruction politique, mais aussi sportive, culturelle et paramilitaire. La participation à ces activités valait des bonnes notes de conduite. Dans les villes, des « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Palais_des_pionniers?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Palais des pionniers">palais des pionniers</a> » accueillaient les activités, et des colonies de vacances de pionniers les engageaient en outre à participer aux <span class="citation">« travaux patriotiques volontaires »</span> dans les chantiers ou les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Kolkhoze?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Kolkhoze">kolkhozes</a> voisins, afin de parfaire leur éducation à la fois politique et physique. Les jeunes de 10 à <span class="nowrap">14 ans</span> devaient obligatoirement faire partie de l'organisation et porter un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Foulard?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Foulard">foulard</a> rouge noué autour du cou lorsqu'ils étaient à l'école ; leur emblème était la torche à trois flammes rouges symbolisant l'ardeur révolutionnaire, la discipline et l'obéissance<sup id="cite_ref-87" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-87"><span class="cite_crochet">[</span>75<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Faire partie des pionniers était considéré comme une étape préparatoire aux jeunesses communistes (<i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Komsomol?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Komsomol">komsomol</a></i>), organisation des jeunes communistes de 14 à <span class="nowrap">29 ans</span>, et l'on devenait pionnier après avoir été « octobriaste » (<span class="lang-ru" lang="ru">октябрят</span>) de 5 à <span class="nowrap">9 ans</span> (foulard bleu). Le <i>pionnier</i> prêtait serment de fidélité « au <span class="page_h"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Parti_communiste?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-disambig" title="Parti communiste">Parti</a></span> et à la Patrie », et ne pas être <i>Pionnier</i> était une forme d'exclusion, concernant les « cancres », les « voyous » et les enfants des « ennemis du peuple » (c'est-à-dire ceux des citoyens « douteux », des dissidents ou des opposants politiques).</p> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="«_Nationalités_»_et_identités_culturelles"><span id=".C2.AB_Nationalit.C3.A9s_.C2.BB_et_identit.C3.A9s_culturelles"></span>« Nationalités » et identités culturelles</h3> </div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Article détaillé : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Groupes_ethniques_d%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Groupes ethniques d'Union soviétique">Groupes ethniques d'Union soviétique</a>. </div> </div> <p>L'URSS, par sa superficie et la variété de ses régions, était un État largement multiethnique, même si les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russes?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russes">Russes</a> étaient le groupe majoritaire, présent dans <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Diaspora_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Diaspora russe">toutes les Républiques</a>. Si tous les habitants étaient des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Citoyennet%C3%A9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Citoyenneté">citoyens</a> soviétiques selon le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Droit_du_sol?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Droit du sol">droit du sol</a>, tous n'avaient pas pour autant la même <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nationalit%C3%A9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nationalité">nationalité</a> car en URSS et dans les autres <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89tat_communiste?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="État communiste">pays communistes</a> le mot « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Groupes_ethniques_d%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Groupes ethniques d'Union soviétique">nationalité</a> » (<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russe">russe</a> : <span class="lang-ru" lang="ru">национальность</span>) désignait en fait un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ethnie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ethnie">groupe ethnique</a> selon le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Droit_du_sang?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Droit du sang">droit du sang</a>, et ce groupe était indiqué sur les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/5e_point?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="5e point">documents d'identité</a> (ainsi, ceux des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Histoire_des_Juifs_en_URSS?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Histoire des Juifs en URSS">juifs soviétiques</a> portaient la mention « juif » à la rubrique « nationalité »)<sup id="cite_ref-88" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-88"><span class="cite_crochet">[</span>76<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>Quinze grands groupes ethniques (dont le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russes?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russes">russe</a>, l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ukrainiens?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ukrainiens">ukrainien</a> et le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bi%C3%A9lorusses?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Biélorusses">biélorusse</a>, qui dominaient <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/D%C3%A9mographie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Démographie">démographiquement</a> les autres) disposaient chacun d'une république. Dans chacune, la langue locale était co-officielle avec le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russe">russe</a>, « langue de communication interethnique » (язык межнационального общения) et aussi <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Langue_officielle?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Langue officielle">langue d'État</a> de l'Union. Outre la Russie, une autre république fédérée, la Moldavie, et une république autonome, la Carélie, avaient également le russe comme première langue, et utilisaient l'alphabet cyrillique alors que les pays baltes utilisaient leur langue locale comme première langue et l'alphabet latin. Il y avait à cela une raison : il fallait constituer les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Car%C3%A9liens?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Caréliens">caréliens</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Moldaves?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Moldaves">moldaves</a> en groupes ethniques différents respectivement des autres <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Finnois?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Finnois">finnois</a> et des autres <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Roumains?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Roumains">roumains</a>, pour leur éviter ainsi des tentations séparatistes et les rapprocher des Russes avec lesquels ils cohabitaient. Une section du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/NKVD?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="NKVD">NKVD</a>, la <span class="citation">« 6-ème direction de surveillance des manifestations du nationalisme »</span> du <span class="citation">« 5-ème département de la sécurité politique intérieure »</span>, était consacrée à la gestion et à la surveillance des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/5e_point?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="5e point">appartenances ethniques</a> en tant que <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ethnie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ethnie">repère identitaire</a> et moyen de classification des citoyens<sup id="cite_ref-89" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-89"><span class="cite_crochet">[</span>77<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <p>À mesure que se délite la confiance dans la <span class="citation">« destinée commune des Soviétiques »</span>, à savoir l'avènement du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Communisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Communisme">communisme</a> idéal, sans État autoritaire, ni inégalités, ni lutte des classes, ni répression des opposants, ni censure, ni pénuries<sup id="cite_ref-90" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-90"><span class="cite_crochet">[</span>N 13<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, les citoyens se replient sur leurs <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Identit%C3%A9_culturelle?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Identité culturelle">identités culturelles</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tradition?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tradition">traditionnelles</a>, qui peuvent être <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Identit%C3%A9_nationale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Identité nationale">nationales</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ethnie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ethnie">tribales</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Coutume?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Coutume">coutumières</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Linguistique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Linguistique">linguistiques</a> ou <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Identit%C3%A9_religieuse&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Identité religieuse (page inexistante)">confessionnelles</a> <a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://en.wikipedia.org/wiki/Religious_identity" class="extiw" title="en:Religious identity"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais : « Religious identity »">(en)</span></a><sup id="cite_ref-91" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-91"><span class="cite_crochet">[</span>78<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, ce qui génère des tendances centrifuges s'exprimant de plus en plus <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/D%C3%A9mocratie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Démocratie">impunément</a> lors de la <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Glasnost?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Glasnost">glasnost</a></i> et de la <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Perestro%C3%AFka?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Perestroïka">perestroïka</a></i>, et qui aboutiront à la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Dislocation_de_l%27URSS?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Dislocation de l'URSS">dislocation de l'URSS</a><sup id="cite_ref-carrere_81-1" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-carrere-81"><span class="cite_crochet">[</span>69<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</p> <ul class="gallery mw-gallery-traditional"> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"> <span typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Map_of_the_ethnic_groups_of_the_Soviet_Union.png?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Groupes ethniques d'Union soviétique en 1970."> <noscript> <img alt="Groupes ethniques d'Union soviétique en 1970." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Map_of_the_ethnic_groups_of_the_Soviet_Union.png/120px-Map_of_the_ethnic_groups_of_the_Soviet_Union.png" decoding="async" width="120" height="83" class="mw-file-element" data-file-width="1343" data-file-height="933"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 120px;height: 83px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Map_of_the_ethnic_groups_of_the_Soviet_Union.png/120px-Map_of_the_ethnic_groups_of_the_Soviet_Union.png" data-alt="Groupes ethniques d'Union soviétique en 1970." data-width="120" data-height="83" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Map_of_the_ethnic_groups_of_the_Soviet_Union.png/180px-Map_of_the_ethnic_groups_of_the_Soviet_Union.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Map_of_the_ethnic_groups_of_the_Soviet_Union.png/240px-Map_of_the_ethnic_groups_of_the_Soviet_Union.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </div> <div class="gallerytext"> Groupes ethniques d'Union soviétique en 1970. </div></li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"> <span typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Ukrainians_in_Russian_regions_1926.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Nombre et pourcentage des Ukrainiens dans la population des régions de la RSFSR (recensement de 1926)."> <noscript> <img alt="Nombre et pourcentage des Ukrainiens dans la population des régions de la RSFSR (recensement de 1926)." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/Ukrainians_in_Russian_regions_1926.jpg/120px-Ukrainians_in_Russian_regions_1926.jpg" decoding="async" width="120" height="71" class="mw-file-element" data-file-width="3315" data-file-height="1967"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 120px;height: 71px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/Ukrainians_in_Russian_regions_1926.jpg/120px-Ukrainians_in_Russian_regions_1926.jpg" data-alt="Nombre et pourcentage des Ukrainiens dans la population des régions de la RSFSR (recensement de 1926)." data-width="120" data-height="71" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/Ukrainians_in_Russian_regions_1926.jpg/180px-Ukrainians_in_Russian_regions_1926.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/Ukrainians_in_Russian_regions_1926.jpg/240px-Ukrainians_in_Russian_regions_1926.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </div> <div class="gallerytext"> Nombre et pourcentage des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ukrainiens?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ukrainiens">Ukrainiens</a> dans la population des régions de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/RSFSR?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="RSFSR">RSFSR</a> (recensement de 1926). </div></li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"> <span typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Ukrainians_in_Russian_regions_1979.jpg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Nombre et pourcentage des Ukrainiens dans la population des régions de la RSFSR (recensement de 1979)."> <noscript> <img alt="Nombre et pourcentage des Ukrainiens dans la population des régions de la RSFSR (recensement de 1979)." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Ukrainians_in_Russian_regions_1979.jpg/120px-Ukrainians_in_Russian_regions_1979.jpg" decoding="async" width="120" height="71" class="mw-file-element" data-file-width="3331" data-file-height="1970"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 120px;height: 71px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Ukrainians_in_Russian_regions_1979.jpg/120px-Ukrainians_in_Russian_regions_1979.jpg" data-alt="Nombre et pourcentage des Ukrainiens dans la population des régions de la RSFSR (recensement de 1979)." data-width="120" data-height="71" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Ukrainians_in_Russian_regions_1979.jpg/180px-Ukrainians_in_Russian_regions_1979.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Ukrainians_in_Russian_regions_1979.jpg/240px-Ukrainians_in_Russian_regions_1979.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </div> <div class="gallerytext"> Nombre et pourcentage des Ukrainiens dans la population des régions de la RSFSR (recensement de 1979). </div></li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"> <span typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fichier:Soviet_Union_Muslim_Population_1979_(full).png?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-file-description" title="Nombre et pourcentage des musulmans en Union soviétique."> <noscript> <img alt="Nombre et pourcentage des musulmans en Union soviétique." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Soviet_Union_Muslim_Population_1979_%28full%29.png/120px-Soviet_Union_Muslim_Population_1979_%28full%29.png" decoding="async" width="120" height="74" class="mw-file-element" data-file-width="2000" data-file-height="1240"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 120px;height: 74px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Soviet_Union_Muslim_Population_1979_%28full%29.png/120px-Soviet_Union_Muslim_Population_1979_%28full%29.png" data-alt="Nombre et pourcentage des musulmans en Union soviétique." data-width="120" data-height="74" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Soviet_Union_Muslim_Population_1979_%28full%29.png/180px-Soviet_Union_Muslim_Population_1979_%28full%29.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/10/Soviet_Union_Muslim_Population_1979_%28full%29.png/240px-Soviet_Union_Muslim_Population_1979_%28full%29.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span> </div> <div class="gallerytext"> Nombre et pourcentage des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Musulman?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Musulman">musulmans</a> en Union soviétique. </div></li> </ul> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(9)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="Arts_et_culture">Arts et culture</h2> </div> <section class="mf-section-9 collapsible-block" id="mf-section-9"> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"> <div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe"> Article détaillé : <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Culture_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Culture de l'Union soviétique">Culture de l'Union soviétique</a>. </div> </div> <p>L'État soviétique a financé les artistes, mais les a aussi embrigadés dans des unions professionnelles (union des musiciens, union des artistes plastiques, union des artistes scéniques, union des écrivains et des poètes, union des cinéastes et ainsi de suite) : ce système a ensuite été étendu aux autres <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89tat_communiste?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="État communiste">pays communistes</a> et au <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/XXIe_si%C3%A8cle?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="XXIe siècle"><abbr class="abbr" title="21ᵉ siècle"><span class="romain">XXI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> existe toujours en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Chine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Chine">Chine</a>, au <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Vi%C3%AAt_Nam?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Viêt Nam">Vietnam</a>, en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cor%C3%A9e_du_Nord?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Corée du Nord">Corée du Nord</a> et à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cuba?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Cuba">Cuba</a>. La culture soviétique est passée, au cours des <span class="nowrap">69 années</span> d'existence de l'Union, par plusieurs étapes. Après une période initiale de relative liberté de création artistique dans la première partie des <span class="nowrap">années 1920</span>, l'État soviétique a institué une stricte <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Censure?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Censure">censure</a> et promu un seul et unique courant : le <span class="citation">« <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9alisme_socialiste?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Réalisme socialiste">réalisme socialiste</a> »</span>, voué à la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Propagande?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Propagande">propagande</a> politique appelée <span class="citation">« éducation des masses »</span>.</p> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(10)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="Codes">Codes</h2> </div> <section class="mf-section-10 collapsible-block" id="mf-section-10"> <p>L'Union soviétique a pour codes :</p> <ul> <li><i>SU</i>, selon la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Liste_des_codes_internationaux_des_plaques_min%C3%A9ralogiques?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Liste des codes internationaux des plaques minéralogiques">liste des codes internationaux des plaques minéralogiques</a> ;</li> <li><i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/.su?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title=".su">.su</a></i> (toujours en usage), selon la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Domaine_de_premier_niveau?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Domaine de premier niveau">liste des Internet <i>TLD</i></a> (<i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Domaine_de_premier_niveau?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Domaine de premier niveau">Top level domain</a></i>) ;</li> <li><i>URS</i>, selon la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Liste_des_codes_pays_du_CIO?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Liste des codes pays du CIO">liste des codes pays du CIO</a>, code inusité maintenant ;</li> <li><i>SU</i> et <i>SUN</i>, selon la norme <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/ISO_3166-1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ISO 3166-1">ISO 3166-1</a></i> (liste des codes pays), codes retirés de la norme en 1992<sup id="cite_ref-92" class="reference"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_note-92"><span class="cite_crochet">[</span>79<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li> </ul> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(11)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2> </div> <section class="mf-section-11 collapsible-block" id="mf-section-11"> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Notes">Notes</h3> </div> <div class="references-small decimal" style=""> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-1">↑</a> </span><span class="reference-text">De jure, l'URSS en tant qu'Union n'avait jusqu'en 1990 pas de langue officielle, mais la <span class="lang-ru" lang="ru">язык межэтнической коммуникации</span> (« langue de communication interethnique ») était le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russe">russe</a>. La loi soviétique du <time class="nowrap" datetime="1990-04-24" data-sort-value="1990-04-24">24 avril 1990</time> <span class="citation">« sur les langues des peuples de l'URSS »</span> établit le russe comme langue officielle de l'ensemble de l'URSS.</span></li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-3">↑</a> </span><span class="reference-text">« URSS » présente la particularité de couramment s'écrire et se prononcer comme un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sigle?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Sigle">sigle</a> simple, chaque lettre prononcée séparément : U-R-S-S, mais aussi de couramment s'écrire et se prononcer comme un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Acronyme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Acronyme">acronyme</a> : « l'URSS » (le mot et son article sont alors prononcés comme le mot inventé « lurce », phonétique : <span class="API nowrap" title="Alphabet phonétique international" style="font-family:'Segoe UI','DejaVu Sans','Lucida Grande','Lucida Sans Unicode','Arial Unicode MS','Hiragino Kaku Gothic Pro',sans-serif;">/<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/API_l?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="API l"><span title="[l] « l » dans « loup ».">l</span></a><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/API_y?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="API y"><span title="[y] « u » dans « tu ».">y</span></a><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/API_%CA%81?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="API ʁ"><span title="[ʁ] « r » dans « roue ».">ʁ</span></a><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/API_s?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="API s"><span title="[s] en français « s » dans « sa » ; ailleurs avec la langue un peu plus en arrière (tel le basque : « s » dans « euskara »).">s</span></a>/</span>).</span></li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-5">↑</a> </span><span class="reference-text">En raison des treize jours de décalage entre l'actuel <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Calendrier_gr%C3%A9gorien?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Calendrier grégorien">calendrier grégorien</a> et le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Calendrier_julien?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Calendrier julien">calendrier julien</a> encore suivi par la Russie en 1917, la « révolution d'Octobre » tombe en fait en novembre.</span></li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-10">↑</a> </span><span class="reference-text">Les îles <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%8Ele_Zhenbao?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Île Zhenbao">Damanski-Zhenbao</a> (<span class="lang-ru-latn" lang="ru-latn">Даманский</span>-<span class="lang-zh" lang="zh">珍宝岛</span>), Tabarov-Yinlong et Bolchoï Oussouriski-Heixiazi, furent l'objet du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Conflit_frontalier_sino-sovi%C3%A9tique_de_1969?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Conflit frontalier sino-soviétique de 1969">conflit frontalier sino-soviétique de 1969</a>, aplani en 2008 <a class="external autonumber" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fr.wikinews.org/wiki/Vers_la_fin_de_la_querelle_frontali%25C3%25A8re_entre_la_Russie_et_la_Chine">[1]</a>. Parmi les territoires frontaliers revendiqués à la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/F%C3%A9d%C3%A9ration_de_Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Fédération de Russie">fédération de Russie</a> par des pays voisins après la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Dislocation_de_l%27URSS?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Dislocation de l'URSS">dislocation de l'URSS</a>, le plus important, revendiqué par le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Japon?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Japon">Japon</a>, se situe dans l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Contentieux_relatif_aux_%C3%AEles_Kouriles?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Contentieux relatif aux îles Kouriles">archipel des Kouriles</a>.</span></li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-11">↑</a> </span><span class="reference-text">Les territoires contrôlés de fait par la Russie sont l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9publique_d%27Abkhazie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="République d'Abkhazie">Abkhazie</a>, la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Crim%C3%A9e?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Crimée">Crimée</a>, le <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_du_Donbass?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre du Donbass">Donbass</a>, l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Oss%C3%A9tie_du_Sud?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Ossétie du Sud">Ossétie du Sud</a> et la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Transnistrie_(%C3%89tat)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Transnistrie (État)">Transnistrie</a> ; ces territoires qui se sont auto-proclamés indépendants des pays auxquels ils appartiennent de droit, ne sont pas reconnus par la communauté internationale mais la Russie reconnaît le rattachement à son territoire de la Crimée et l'indépendance de l'Abkhazie et de l'Ossétie du Sud, suivie en cela par Nauru, le Nicaragua et le Venezuela.</span></li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-18">↑</a> </span><span class="reference-text">Le « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Centralisme_d%C3%A9mocratique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Centralisme démocratique">centralisme démocratique</a> » est contesté par de nombreux marxistes, comme <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Rosa_Luxemburg?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Rosa Luxemburg">Rosa Luxemburg</a> pour qui le régime bolchevik est <i><span class="citation">« une dictature, il est vrai, non du prolétariat, mais d'une poignée de politiciens, c'est-à-dire une dictature au sens bourgeois »</span></i> (dans <i>La Révolution russe</i>, <time class="nowrap" datetime="1918-09" data-sort-value="1918-09">septembre 1918</time>).</span></li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-20">↑</a> </span><span class="reference-text">Une <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Anekdot?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Anekdot">anecdote</a> de l'époque relatait ce dialogue entre deux citoyens soviétiques : <i>- « Ah, qu'est-ce que j'aimerais pouvoir vivre en Théorie ! » - « Qu'est-ce que tu racontes, camarade ? » - « C'est qu'en Théorie, tout va bien ! »</i> : Antoine et Philippe Meyer, <i>Le communisme est-il soluble dans l'alcool</i>, Seuil, 1979 <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2020053810?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/2020053810"><span class="nowrap">2020053810</span></a>)</small> et Amandine Regamey, <i>Prolétaires de tous pays, excusez-moi !</i>, Buchet-Chastel, 2007 <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/228302093X?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/228302093X"><span class="nowrap">228302093X</span></a>)</small>.</span></li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-22">↑</a> </span><span class="reference-text">Un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Anekdot?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Anekdot">dicton de l'époque</a> affirmait : <i><span class="citation">« Ne pense pas. Si tu ne peux pas t'empêcher de penser, ne parle pas. Si tu ne peux pas t'empêcher de parler, n'écris pas. Si tu ne peux pas t'empêcher d'écrire, ne signe pas. Si tu ne peux pas t'empêcher de signer, ne t'étonne pas. »</span></i> Cf.: <span class="ouvrage" id="Brandenberger2009"><span class="ouvrage" id="David_Brandenberger2009"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> David Brandenberger, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://facultystaff.richmond.edu/~dbranden/PHadvertSlavica.pdf"><cite style="font-style:normal;" lang="en">Political Humor under Stalin. An Anthology of Unofficial Jokes and Anecdotes</cite></a> », sur <span class="italique">richmond.edu</span>, <time>2009</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2016-11-20" data-sort-value="2016-11-20">20 novembre 2016</time>)</small></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-28">↑</a> </span><span class="reference-text">L'extermination de catégories de citoyens classés comme <span class="citation">« nuisibles »</span> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Classe_sociale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Classe sociale">par classes</a> est l'un des objectifs de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Terreur_rouge_(Russie)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Terreur rouge (Russie)">terreur rouge</a> : ainsi, Martyn Latsis définit, dans le journal <i>La Terreur rouge</i> du <abbr class="abbr" title="Premier">1<sup>er</sup></abbr> novembre 1918, les tâches du Parti et de sa <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Police_politique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Police politique">police politique</a> : <span class="citation">« La <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Tch%C3%A9ka?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Tchéka">Commission extraordinaire</a> n'est ni une commission d'enquête, ni un tribunal. C'est un organe de combat dont l'action se situe sur le front intérieur de la guerre civile. Il ne juge pas l'ennemi : il le frappe. Nous ne faisons pas la guerre contre des personnes en particulier. Nous exterminons la bourgeoisie comme classe. Ne cherchez pas, dans l'enquête, des documents et des preuves sur ce que l'accusé a fait, en acte et en paroles, contre le pouvoir soviétique. La première question que vous devez lui poser, c'est à quelle classe il appartient, quelle est son origine, son éducation, son instruction et sa profession. Ce sont ces questions qui doivent décider de son sort. Voilà la signification et l'essence de la terreur rouge. »</span></span></li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-37">↑</a> </span><span class="reference-text">Une <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Anekdot?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Anekdot">anecdote politique</a> de l'époque met en scène un citoyen soviétique se regardant dans un miroir et se demandant <i><span class="citation">« De nous deux, lequel peut bien être le mouchard ? »</span></i> Cf.: A. & P. Meyer, A. Regamey, <i>Op. cit.</i>.</span></li> <li id="cite_note-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-65">↑</a> </span><span class="reference-text">La <i>nomenklatura</i> était formée par l'<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89lite?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Élite">élite</a> des <span class="page_h"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Parti_communiste?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-disambig" title="Parti communiste">partis communistes</a></span>, par les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Apparatchik?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Apparatchik">apparatchiks</a> les plus influents, par les hauts gradés de l'armée, les troupes d'élite, les membres des <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Police_politique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Police politique">polices politiques</a>, les dirigeants de la <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bureaucratie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bureaucratie">bureaucratie</a>, les directeurs d'usines, de kolkhozes et d'institutions, et, bien sûr, par les responsables de l'État et des ministères : les <span class="citation">« camarades les plus méritants »</span> bénéficiant d'une sécurité économique, politique et environnementale qui les isolait du reste de la population. Ils avaient accès à divers avantages concernant l'alimentation, l'habitat, l'équipement ménager, les congés, l'accès aux loisirs, la santé, la formation, de droit de voyager, les études des enfants et disposait de logements particuliers plus spacieux et mieux situés, d'accès à des magasins et restaurants spéciaux, de véhicules et de <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Datcha?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Datcha">datchas</a>, et de lieux de vacances bon marché, ces conditions de vie, comparables à celles des classes moyennes des pays occidentaux, paraissaient privilégiées en regard de celles des habitants ordinaires. Cette <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Classe_sociale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Classe sociale">classe sociale</a> a été qualifiée par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Jean-Fran%C3%A7ois_Revel?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Jean-François Revel">Jean-François Revel</a> de <span class="citation">« bourgeoisie rouge »</span>, mais les <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Trotskisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Trotskisme">trotskistes</a> préfèrent l'appeler <span class="citation">« bureaucratie »</span>. En Chine, l'expression équivalente est <span class="citation">« <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Prince_rouge?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Prince rouge">princes rouges</a> »</span>.</span></li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-71">↑</a> </span><span class="reference-text">3 593 dollars par habitant en Russie en 1913, 13 327 aux États-Unis.</span></li> <li id="cite_note-90"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-90">↑</a> </span><span class="reference-text">Un <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Anekdot?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Anekdot">dicton de l'époque</a> résumait ainsi cette perte de confiance : <i><span class="citation">« - Qu'est-ce que le communisme ? - C'est "l'horizon radieux de l'humanité" ! - Et qu'est-ce que l'horizon ? - C'est "une ligne imaginaire qui s'éloigne de nous à mesure qu'on s'en rapproche !" »</span></i> : A. & P. Meyer, A. Regamey, <i>Op. cit.</i>.</span></li> </ol> </div> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Références"><span id="R.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Références</h3> </div> <div class="references-small decimal" style=""> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"> <ol class="references"> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-2">↑</a> </span><span class="reference-text">Parfois écrit <i>Union des républiques soviétistes socialistes</i> <a class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8b/USSR_external_passport_1929.jpg">Passeport extérieur soviétique de 1929</a>.</span></li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-4">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fr.bab.la/prononciation/francais/urss"><cite style="font-style:normal;">Quelle est la prononciation de "URSS" en Français ?</cite></a> », sur <span class="italique">fr.bab.la</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2023-04-03" data-sort-value="2023-04-03">3 avril 2023</time>)</small></span></span></li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-6">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Bajanov1979"><span class="ouvrage" id="Boris_Bajanov1979"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Boris_Bajanov?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Boris Bajanov">Boris <span class="nom_auteur">Bajanov</span></a> (<abbr class="abbr" title="traduction">trad.</abbr> du russe par Catherine Maillat), <cite class="italique">Bajanov révèle Staline : souvenirs d'un ancien secrétaire de Staline</cite> (biographie), Paris, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89ditions_Gallimard?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Éditions Gallimard">Gallimard</a>, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « L'Air du temps », <time class="nowrap" datetime="1979-01-23" data-sort-value="1979-01-23">23 janvier 1979</time>, 300 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-07-029887-6?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-07-029887-6"><span class="nowrap">2-07-029887-6</span></a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Online_Computer_Library_Center?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://worldcat.org/fr/title/6145229">6145229</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Bajanov+r%C3%A9v%C3%A8le+Staline&rft.place=Paris&rft.pub=Gallimard&rft.stitle=souvenirs+d%27un+ancien+secr%C3%A9taire+de+Staline&rft.aulast=Bajanov&rft.aufirst=Boris&rft.date=1979-01-23&rft.tpages=300&rft.isbn=2-07-029887-6&rft_id=info%3Aoclcnum%2F6145229&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-7">↑</a> </span><span class="reference-text">Dans la perspective <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Communisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Communisme">communiste</a> le mot « pratique » ou <i>praxis</i> désigne <span class="citation">« la transformation des conditions socio-économiques sous la direction éclairée du Parti communiste et selon les principes du socialisme scientifique et du <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Praxis_(philosophie)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Praxis (philosophie)">matérialisme pratique</a> »</span>, en référence à <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Karl_Marx?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Karl Marx">Karl Marx</a> (« Thèse <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 8 » des <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Th%C3%A8ses_sur_Feuerbach?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Thèses sur Feuerbach">Thèses sur Feuerbach</a></i>) : <span class="citation">« Toute vie sociale est essentiellement pratique. Tous les mystères qui détournent la théorie vers le mysticisme trouvent leur solution rationnelle dans la pratique humaine et dans la compréhension de cette pratique »</span>.</span></li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-8">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Amalrik1970"><span class="ouvrage" id="Andreï_Amalrik1970">Andreï <span class="nom_auteur">Amalrik</span>, <cite class="italique">L'Union soviétique survivra-t-elle en 1984 ?…</cite>, Paris, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Librairie_Arth%C3%A8me_Fayard?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Librairie Arthème Fayard">Fayard</a>, <time>1970</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Online_Computer_Library_Center?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://worldcat.org/fr/title/462991990">462991990</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=L%27Union+sovi%C3%A9tique+survivra-t-elle+en+1984+%3F%E2%80%A6&rft.place=Paris&rft.pub=Fayard&rft.aulast=Amalrik&rft.aufirst=Andre%C3%AF&rft.date=1970&rft_id=info%3Aoclcnum%2F462991990&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span></span></li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-9">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Gorbatchev2016"><span class="ouvrage" id="Mikhaïl_Gorbatchev2016"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mikha%C3%AFl_Gorbatchev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mikhaïl Gorbatchev">Mikhaïl <span class="nom_auteur">Gorbatchev</span></a> (<abbr class="abbr" title="traduction">trad.</abbr> du russe), <cite class="italique">Mémoires : une vie et des réformes</cite>, Monaco, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89ditions_du_Rocher?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Éditions du Rocher">Éditions du Rocher</a>, <time>2016</time> (<abbr class="abbr" title="première">1<sup>re</sup></abbr> <abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr> 1997), 940 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-268-02577-3?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-268-02577-3"><span class="nowrap">978-2-268-02577-3</span></a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-268-02577-2?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-268-02577-2"><span class="nowrap">2-268-02577-2</span></a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/EAN_13?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="EAN 13">EAN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782268073040?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782268073040"><span class="nowrap">9782268073040</span></a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Online_Computer_Library_Center?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://worldcat.org/fr/title/951500972">951500972</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=M%C3%A9moires&rft.place=Monaco&rft.pub=%C3%89ditions+du+Rocher&rft.stitle=une+vie+et+des+r%C3%A9formes&rft.aulast=Gorbatchev&rft.aufirst=Mikha%C3%AFl&rft.date=2016&rft.tpages=940&rft.isbn=978-2-268-02577-3&rft_id=info%3Aoclcnum%2F951500972&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-JacksonDevlin1989Jackson,_Devlin119-120-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-JacksonDevlin1989Jackson,_Devlin119-120_12-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Jackson,_Devlin">Jackson et Devlin 1989</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 119-120. </span></li> <li id="cite_note-O'Connor1988O'Connor169-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-O'Connor1988O'Connor169_13-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#O'Connor">O'Connor 1988</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 169. </span></li> <li id="cite_note-Werth95-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Werth95_14-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nicolas_Werth?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nicolas Werth">Nicolas Werth</a>, « URSS : comment un empire implose », dans <i>L'Histoire</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 485-486, juillet-août 2021, page 95.</span></li> <li id="cite_note-colisee-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-colisee_15-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://colisee.org/old/public/article/fiche/560">« La Communauté des États indépendants (CEI) »</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Comit%C3%A9_de_liaison_pour_la_solidarit%C3%A9_avec_l%27Europe_de_l%27Est?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Comité de liaison pour la solidarité avec l'Europe de l'Est">Colisée</a>.</span></li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-16">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="1999"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : arménien">(hy)</abbr> « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.armenianow.com/hy/commentary/analysis/41809/usa_against_ussr_clinton_armenia_relations_russia"><cite style="font-style:normal;" lang="hy">Ձախողված «վերբեռնում». ԱՄՆ-ը պատերազմ է հայտարարում Սովետին</cite></a> » [« Échec du renouveau ? : les États-Unis dénoncent la « soviétisation » des anciens États de l'URSS »], sur <span class="italique">armenianow.com</span>, <time class="nowrap" datetime="1999-11-30" data-sort-value="1999-11-30">30 novembre 1999</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-06-29" data-sort-value="2020-06-29">29 juin 2020</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-17">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.lepoint.fr/actualites/la-russie-reconnait-l-independance-sud-ossete-et-abkhaze/1037/0/269088">« La Russie reconnaît l'indépendance sud-ossète et abkhaze »</a>, <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Le_Point?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Le Point">Le Point</a></i>, 26 août 2008.</span></li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-19">↑</a> </span><span class="reference-text">Cette dissolution est fortement critiquée par des marxistes comme <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Charles_Rappoport?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Charles Rappoport">Charles Rappoport</a> qui écrit que <i><span class="citation">« Lénine a agi comme le tsar. En chassant la Constituante, Lénine crée un vide horrible autour de lui. Il provoque une terrible guerre civile sans issue et prépare des lendemains terribles. »</span></i> (dans <i>La Vérité</i>, <time class="nowrap" datetime="1918-01-26" data-sort-value="1918-01-26">26 janvier 1918</time>). Il écrit également que <span class="citation">« la garde rouge de Lénine-Trotsky a fusillé Karl Marx. »</span> (<i>Le Journal du peuple</i>, <time class="nowrap" datetime="1918-01-24" data-sort-value="1918-01-24">24 janvier 1918</time>).</span></li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-21">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Lénine1923"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/L%C3%A9nine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Lénine">Lénine</a> (<abbr class="abbr" title="traduction">trad.</abbr> du russe), « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.marxists.org/francais/lenin/works/1923/03/vil19230304.htm%23ftnref2"><cite style="font-style:normal;">Mieux vaut moins mais mieux</cite></a> », sur <span class="italique">marxists.org</span>, <time class="nowrap" datetime="1923-03-02" data-sort-value="1923-03-02">2 mars 1923</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-06-29" data-sort-value="2020-06-29">29 juin 2020</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-23">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Hobsbawm2017"><span class="ouvrage" id="Eric_J._Hobsbawm2017"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Eric_Hobsbawm?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Eric Hobsbawm">Eric J. <span class="nom_auteur">Hobsbawm</span></a> (<abbr class="abbr" title="traduction">trad.</abbr> de l'anglais par André Leasa), <cite class="italique"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/L%27%C3%82ge_des_extr%C3%AAmes?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="L'Âge des extrêmes">L'Âge des extrêmes</a> : Histoire du court <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, 1914-1991</cite>, Waterloo, André Versaille, <time>2017</time>, 810 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-87495-011-7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-87495-011-7"><span class="nowrap">978-2-87495-011-7</span></a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Online_Computer_Library_Center?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://worldcat.org/fr/title/1089441611">1089441611</a></span>)</small>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">508-510</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=L%27%C3%82ge+des+extr%C3%AAmes&rft.place=Waterloo&rft.pub=Andr%C3%A9+Versaille&rft.stitle=Histoire+du+court+%3Cabbr+class%3D%22abbr%22+title%3D%2220%E1%B5%89+si%C3%A8cle%22%3E%3Cspan+class%3D%22romain%22%3EXX%3C%2Fspan%3E%3Csup+style%3D%22font-size%3A72%25%22%3Ee%3C%2Fsup%3E%3C%2Fabbr%3E%26nbsp%3Bsi%C3%A8cle%2C+1914-1991&rft.aulast=Hobsbawm&rft.aufirst=Eric+J.&rft.date=2017&rft.pages=508-510&rft.tpages=810&rft.isbn=978-2-87495-011-7&rft_id=info%3Aoclcnum%2F1089441611&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-24">↑</a> </span><span class="reference-text">Marie Jégo, « <time class="nowrap" datetime="1930-04-07" data-sort-value="1930-04-07">7 avril 1930</time>, le bureau politique instaure le Goulag », dans <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Le_Monde?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Le Monde">Le Monde</a></i> du 03/03/2003, <small>[<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.iranvajahan.net/cgi-bin/printarticle.pl?l%3Dfr%26y%3D2003%26m%3D03%26d%3D03%26a%3D2">lire en ligne</a>]</small></span></li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-25">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Mandel1978"><span class="ouvrage" id="Ernest_Mandel1978"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Ernest Mandel, <cite class="italique" lang="en">From Stalinism to Eurocommunism: The Bitter Fruits of 'Socialism in One Country'</cite>, New York City, Verso Books, <time>1978</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-8609-1010-7?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-8609-1010-7"><span class="nowrap">978-0-8609-1010-7</span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.versobooks.com/books/1207-from-stalinism-to-eurocommunism">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=From+Stalinism+to+Eurocommunism%3A+The+Bitter+Fruits+of+%27Socialism+in+One+Country%27&rft.place=New+York+City&rft.pub=Verso+Books&rft.aulast=Mandel&rft.aufirst=Ernest&rft.date=1978&rft.isbn=978-0-8609-1010-7&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-26">↑</a> </span><span class="reference-text">Rush Fischer & John Leggett, <abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> « Socialism in one country », in <i>Stalin and German Communism: A Study in the Origins of the State Party</i>, Social Science Classics, Transaction Publishers 2006, <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/0-87855-822-5?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/0-87855-822-5"><span class="nowrap">0-87855-822-5</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">471–496</span>, <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.taylorfrancis.com/books/9781315130200">[2]</a></span></li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-27">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="BollotenOliveraDiscepoloRioux2014"><span class="ouvrage" id="Burnett_BollotenPhilippe_OliveraThierry_DiscepoloClaude_Rioux2014">Burnett <span class="nom_auteur">Bolloten</span>, Philippe Olivera, Thierry Discepolo et Claude Rioux (<abbr class="abbr" title="traduction">trad.</abbr> de l'anglais par Étienne Dobenesque), <cite class="italique">La guerre d'Espagne : révolution et contre-révolution, 1934-1939</cite>, Montréal, Québec, Rue Dorion, <time>2014</time>, 1276 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-981-35272-9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-981-35272-9"><span class="nowrap">978-2-981-35272-9</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=La+guerre+d%27Espagne+%3A+r%C3%A9volution+et+contre-r%C3%A9volution%2C+1934-1939&rft.place=Montr%C3%A9al%2C+Qu%C3%A9bec&rft.pub=Rue+Dorion&rft.aulast=Bolloten&rft.aufirst=Burnett&rft.au=Philippe+Olivera&rft.au=Thierry+Discepolo&rft.au=Claude+Rioux&rft.date=2014&rft.tpages=1276&rft.isbn=978-2-981-35272-9&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-29">↑</a> </span><span class="reference-text">Viktor Tchernov, <i>Tche-Ka</i>, ed. E. Pierremont, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 20.</span></li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-30">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sergue%C3%AF_Melgounov?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Sergueï Melgounov">Sergueï Melgounov</a>, <i>La Terreur rouge en Russie, 1918-1924</i>, éditions des Syrtes, 2004, <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-84545-100-8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-84545-100-8"><span class="nowrap">2-84545-100-8</span></a>)</small>.</span></li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-31">↑</a> </span><span class="reference-text"><a class="external autonumber" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Holodomor_World_recognition.png">[3]</a></span></li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-32">↑</a> </span><span class="reference-text">Nicolas Werth, <i>Les Grandes Famines soviétiques</i>, PUF, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Que_sais-je_%3F?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Que sais-je ?">Que sais-je ?</a> », 2020.</span></li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-33">↑</a> </span><span class="reference-text">Nicolas Werth, « Les crimes de masse sous Staline (1930-1953) », in : <i>SciencesPo</i> du <time class="nowrap" datetime="2009-12-28" data-sort-value="2009-12-28">28 décembre 2009</time> et « Goulag les vrais chiffres », in : <i>L'Histoire</i> <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 169, septembre 1993, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 50.</span></li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-34">↑</a> </span><span class="reference-text">Texte adopté le <time class="nowrap" datetime="2008-04-02" data-sort-value="2008-04-02">2 avril 2008</time> par la Douma d'État russe : <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://cfo.allbusiness.ru/BPravo/DocumShow.asp?DocumID%3D136745">À la mémoire de la famine des années 1930 sur le territoire de l'URSS</a>.</span></li> <li id="cite_note-Khlevniouk1996-35"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Khlevniouk1996_35-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Khlevniouk1996_35-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Khlevniouk1996">Khlevniouk 1996</a>. </span></li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-36">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Robert_Service?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Robert Service">Robert Service</a>, <i>Comrades: Communism, a World History</i>, Pan Books, 2007.</span></li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-38">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Bazili1938"><span class="ouvrage" id="Nikolaï_Bazili1938">Nikolaï <span class="nom_auteur">Bazili</span> (<abbr class="abbr" title="traduction">trad.</abbr> du russe par Denis Roche et Victor Mayer), <cite class="italique">La Russie sous les Soviets : vingt ans d'expérience bolchévique</cite>, Paris, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Plon?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Plon">Plon</a>, <time>1938</time>, <abbr class="abbr" title="6"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">VI</span></abbr>-521 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Online_Computer_Library_Center?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://worldcat.org/fr/title/174257730">174257730</a></span>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb317794562.public">31779456</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=La+Russie+sous+les+Soviets&rft.place=Paris&rft.pub=Plon&rft.stitle=vingt+ans+d%27exp%C3%A9rience+bolch%C3%A9vique&rft.aulast=Bazili&rft.aufirst=Nikola%C3%AF&rft.date=1938&rft.tpages=%3Cabbr+class%3D%22abbr+%22+title%3D%226%22+%3E%3Cspan+class%3D%22romain%22+style%3D%22text-transform%3Auppercase%22%3EVI%3C%2Fspan%3E%3C%2Fabbr%3E-521&rft_id=info%3Aoclcnum%2F174257730&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-39">↑</a> </span><span class="reference-text">Cf. <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nicolas_Werth?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nicolas Werth">Nicolas Werth</a>, voir <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://histgeo.free.fr/Beriastaline.html"><i>L'URSS de Staline</i></a> et <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://aphgcaen.free.fr/werth.htm"><i>Histoire de l'URSS</i></a>.</span></li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-40">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.temp.eu/union_des_rpubliques_socialistes_sovitiques_fr.html"><i>Union des républiques socialistes soviétiques : opération Barbarossa</i></a>.</span></li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-41">↑</a> </span><span class="reference-text">C'est l'URSS elle-même qui se considère en état de guerre contre la Pologne, donc contre les Alliés, lorsqu'elle définit le sous-marin polonais <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/ORP_Orze%C5%82_(1939)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="ORP Orzeł (1939)">Orzeł</a> </i>comme un <span class="citation">« navire ennemi »</span> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Incident_de_l%27Orze%C5%82?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Incident de l'Orzeł">tente de l'empêche de rallier le Royaume-Uni</a>, puis profite de l'incident pour occuper l'Estonie, pays neutre ; cf. l'article <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,762664,00.html">Moscow's Week</a> dans <i>Time</i> du <time class="nowrap" datetime="1939-10-09" data-sort-value="1939-10-09">9 octobre 1939</time>, et Tarvel Tannberg, <i>Documents on the Soviet Military Occupation of Estonia</i>, éd. Trames 2006.</span></li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-42">↑</a> </span><span class="reference-text">Hans-Erich Stier (dir.), <abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : allemand">(de)</abbr> <i>Atlas zur Weltgeschichte</i>, Westermann, Braunschweig 1985.</span></li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-43">↑</a> </span><span class="reference-text">Entre 1941 et 1945, Washington a fourni 376 000 camions, 14 700 avions, 7 000 tanks, 52 000 jeeps et 11 000 wagons de marchandises à l'URSS : d'après Russell Buhite, <i>Decision at Yalta</i>, Wilmington Delaware, Scholary Resources Inc., 1986, cité dans <span class="ouvrage" id="Kaspi1988"><span class="ouvrage" id="André_Kaspi1988"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Andr%C3%A9_Kaspi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="André Kaspi">André Kaspi</a>, <cite class="italique">Franklin D. Roosevelt</cite>, Paris, A. Fayard, <time>1988</time>, 647 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-213-02203-8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-213-02203-8"><span class="nowrap">2-213-02203-8</span></a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 554<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Franklin+D.+Roosevelt&rft.place=Paris&rft.pub=A.+Fayard&rft.aulast=Kaspi&rft.aufirst=Andr%C3%A9&rft.date=1988&rft.pages=554&rft.tpages=647&rft.isbn=2-213-02203-8&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-44">↑</a> </span><span class="reference-text">Cioroianu, p. 68.</span></li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-45">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Organisation_des_Nations_unies1975">Organisation des Nations unies (<abbr class="abbr" title="traduction">trad.</abbr> du russe), « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://treaties.un.org/doc/Publication/UNTS/Volume%25201020/volume-1020-I-14985-French.pdf"><cite style="font-style:normal;">Accord relatif à des livraisons de céréales. Signé à Moscou le <time class="nowrap" datetime="1975-10-20" data-sort-value="1975-10-20">20 octobre 1975</time></cite></a> » <abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF) d'Adobe">[PDF]</abbr>, sur <span class="italique">treaties.un.org</span>, <time class="nowrap" datetime="1975-10-20" data-sort-value="1975-10-20">20 octobre 1975</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-06-29" data-sort-value="2020-06-29">29 juin 2020</time>)</small></span>.</span></li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-46">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="1977">« <cite style="font-style:normal">Les autorités refusent de fournir des détails sur l'explosion de Moscou Des informations officieuses mettent déjà en cause des " milieux dissidents "</cite> », <i>Le Monde.fr</i>, <time class="nowrap" datetime="1977-01-12" data-sort-value="1977-01-12">12 janvier 1977</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.lemonde.fr/archives/article/1977/01/12/les-autorites-refusent-de-fournir-des-details-sur-l-explosion-de-moscou-des-informations-officieuses-mettent-deja-en-cause-des-milieux-dissidents_3081280_1819218.html">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2022-09-04" data-sort-value="2022-09-04">4 septembre 2022</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Les+autorit%C3%A9s+refusent+de+fournir+des+d%C3%A9tails+sur+l%27explosion+de+Moscou+Des+informations+officieuses+mettent+d%C3%A9j%C3%A0+en+cause+des+%22+milieux+dissidents+%22&rft.jtitle=Le+Monde.fr&rft.date=1977-01-12&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span></li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-47">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="de_renseignement_français"><span class="ouvrage" id="Services_de_renseignement_français">Services de renseignement français, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.archives-nationales.culture.gouv.fr/"><cite style="font-style:normal;">Intérieur ; Direction générale de la Police nationale ; Direction centrale des renseignements généraux ; Sous-direction de la recherche ; Section étrangers et minorités (1945-2001) FRAN_IR_010194 Répertoire (20030072/1-20030072/14)</cite></a> », sur <span class="italique">www.siv.archives-nationales.culture.gouv.fr</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2022-09-04" data-sort-value="2022-09-04">4 septembre 2022</time>)</small></span></span></span></li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-48">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://articles.baltimoresun.com/1991-03-09/news/1991068098_1_soviet-union-union-treaty-15-republics">New version of Soviet Union Treaty expands republics'rights</a>.</span></li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-49">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="de_Meaux2016"><span class="ouvrage" id="Lorraine_de_Meaux2016">Lorraine de Meaux, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.cairn.info/la-fin-des-empires--9782262051600-page-429.htm"><cite style="font-style:normal;">19. La fin de l’URSS ou la seconde mort de l’Empire russe (1989-1991)</cite></a> » <span typeof="mw:File"><span title="Accès limité au document"> <noscript> <img alt="Accès limité" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png" decoding="async" width="9" height="14" class="mw-file-element" data-file-width="512" data-file-height="813"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 9px;height: 14px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png" data-alt="Accès limité" data-width="9" data-height="14" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/14px-Lock-gray-alt-2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/18px-Lock-gray-alt-2.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></span></span>, sur <span class="italique">cairn.info</span>, <time>2016</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2022-04-26" data-sort-value="2022-04-26">26 avril 2022</time>)</small></span></span></span></li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-50">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Amalrik1970"><span class="ouvrage" id="Andreï_Amalrik1970">Andreï <span class="nom_auteur">Amalrik</span> (<abbr class="abbr" title="traduction">trad.</abbr> du russe, <abbr class="abbr" title="préface">préf.</abbr> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Alain_Besan%C3%A7on?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Alain Besançon">Alain Besançon</a>), <cite class="italique">L'Union soviétique survivra-t-elle en 1984 ?</cite>, Paris, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Librairie_Arth%C3%A8me_Fayard?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Librairie Arthème Fayard">Fayard</a>, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « Monde sans frontières » (<abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 16), <time>1970</time>, 118 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Online_Computer_Library_Center?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://worldcat.org/fr/title/683387753">683387753</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=L%27Union+sovi%C3%A9tique+survivra-t-elle+en+1984+%3F&rft.place=Paris&rft.pub=Fayard&rft.aulast=Amalrik&rft.aufirst=Andre%C3%AF&rft.date=1970&rft.tpages=118&rft_id=info%3Aoclcnum%2F683387753&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-51">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2011">« <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.lefigaro.fr/mon-figaro/2011/07/29/10001-20110729ARTFIG00512-helene-carrered-encausse-quand-l-urss-s-ecroulera.php"><cite style="font-style:normal;">Hélène Carrère d'Encausse, quand l'URSS s'écroulera</cite></a> », sur <span class="italique">Le Figaro</span>, <time class="nowrap" datetime="2011-07-29" data-sort-value="2011-07-29">29 juillet 2011</time></span>.</span></li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-52">↑</a> </span><span class="reference-text">Stéphane Courtois, <i>Sortir du communisme, changer d'époque</i>.</span></li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-53">↑</a> </span><span class="reference-text">D'après M. Gorbatchev, dans le documentaire de Stéphane Paoli, « Gorbatchev / Védrine : une histoire inédite du Mur », <span class="nowrap">France 2</span>, <time class="nowrap" datetime="2009-11-05" data-sort-value="2009-11-05">5 novembre 2009</time>.</span></li> <li id="cite_note-Coeuré-54"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Coeur%C3%A9_54-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Coeur%C3%A9_54-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sophie_C%C5%93ur%C3%A9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Sophie Cœuré">Sophie Cœuré</a>, « Le périple de Kapuscinscki », dans <i>L'Histoire</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 485-486, juillet-août 2021, page 98.</span></li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-55">↑</a> </span><span class="reference-text">Benoît Falaize, <i>L'URSS et la CEI depuis 1945</i>.</span></li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-56">↑</a> </span><span class="reference-text">Nargiz Asadova. <i>An interview with Prime Minister of Kazakhstan Karim Masimov</i>. Imprimé à l'origine dans Kommersant, <time class="nowrap" datetime="2007-06-04" data-sort-value="2007-06-04">4 juin 2007</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 2. (traduction anglaise par Ferghana.ru) <abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://enews.ferghana.ru/article.php?id%3D1994">[4]</a>.</span></li> <li id="cite_note-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-57">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Rouaud2013"><span class="ouvrage" id="Pierre-Olivier_Rouaud2013">Pierre-Olivier Rouaud, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.usinenouvelle.com/article/poutine-la-bataille-de-l-eurasie.N204612"><cite style="font-style:normal;">Poutine, la bataille de l'Eurasie</cite></a> », <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/L%27Usine_nouvelle?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="L'Usine nouvelle">L'Usine nouvelle</a></i>, <time class="nowrap" datetime="2013-09-15" data-sort-value="2013-09-15">15 septembre 2013</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2022-03-02" data-sort-value="2022-03-02">2 mars 2022</time>)</small></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-58">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Sahuquillo2018"><span class="ouvrage" id="María_R._Sahuquillo2018"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : espagnol">(es)</abbr> María R. Sahuquillo, « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://elpais.com/internacional/2018/12/19/actualidad/1545228653_659406.html"><cite style="font-style:normal;" lang="es">Aumentan en Rusia los nostálgicos hacia la Unión Soviética</cite></a> », <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/El_Pa%C3%ADs?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="El País">El País</a></i>, <time class="nowrap" datetime="2018-12-19" data-sort-value="2018-12-19">19 décembre 2018</time></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-59">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Sabine2021"><span class="ouvrage" id="DULLIN_Sabine2021">DULLIN Sabine, <cite class="italique">DULLIN Sabine, L'ironie du destin : une histoire des russes et de leur rempire (1853-1991)</cite>, Paris, Pavot Histoire, <time>2021</time>, 299 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=DULLIN+Sabine%2C+L%27ironie+du+destin+%3A+une+histoire+des+russes+et+de+leur+rempire+%281853-1991%29&rft.place=Paris&rft.pub=Pavot+Histoire&rft.aulast=Sabine&rft.aufirst=DULLIN&rft.date=2021&rft.tpages=299&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span></span></li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-60">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Eltchaninoff2022"><span class="ouvrage" id="Michel_Eltchaninoff2022">Michel Eltchaninoff, <cite class="italique">Dans la tête de Vladimir Poutine</cite>, Paris, Acte Sud, <time class="nowrap" datetime="2022-03" data-sort-value="2022-03">mars 2022</time>, 126 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-330-16772-1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-330-16772-1"><span class="nowrap">978-2-330-16772-1</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Dans+la+t%C3%AAte+de+Vladimir+Poutine&rft.place=Paris&rft.pub=Acte+Sud&rft.aulast=Eltchaninoff&rft.aufirst=Michel&rft.date=2022-03&rft.tpages=126&rft.isbn=978-2-330-16772-1&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span></span></li> <li id="cite_note-:2-61"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-:2_61-0">a</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-:2_61-1">b</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-:2_61-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Francois_Mongrenier,_Francoise_Thom2022"><span class="ouvrage" id="Jean_Francois_Mongrenier,_Francoise_Thom2022">Jean Francois Mongrenier, Francoise Thom, <cite class="italique">Geopolitique de la Russie</cite>, Paris, Presses Universitaires de France - coll "Que sais je?", <time class="nowrap" datetime="2022-03" data-sort-value="2022-03">mars 2022</time>, 124 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-13-080158-0?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-13-080158-0"><span class="nowrap">978-2-13-080158-0</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Geopolitique+de+la+Russie&rft.place=Paris&rft.pub=Presses+Universitaires+de+France+-+coll+%22Que+sais+je%3F%22&rft.au=Jean+Francois+Mongrenier%2C+Francoise+Thom&rft.date=2022-03&rft.tpages=124&rft.isbn=978-2-13-080158-0&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span></span></li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-62">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Ackerman2019"><span class="ouvrage" id="Galia_Ackerman2019">Galia Ackerman, <cite class="italique">Le Régiment Immortel : la guerre sacrée de Poutine</cite>, Paris, Premier Parallèle, <time class="nowrap" datetime="2019-05" data-sort-value="2019-05">mai 2019</time>, 285 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/1094841986?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/1094841986"><span class="nowrap">1094841986</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Le+R%C3%A9giment+Immortel+%3A+la+guerre+sacr%C3%A9e+de+Poutine&rft.place=Paris&rft.pub=Premier+Parall%C3%A8le&rft.aulast=Ackerman&rft.aufirst=Galia&rft.date=2019-05&rft.tpages=285&rft.isbn=1094841986&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span></span></li> <li id="cite_note-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-63">↑</a> </span><span class="reference-text">Andrea Graziosi, <i>Histoire de l'URSS</i>, 2010.</span></li> <li id="cite_note-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-64">↑</a> </span><span class="reference-text"><i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nomenklatura?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nomenklatura">Nomenklatura</a></i> est un terme révélé en Occident par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mikha%C3%AFl_Voslenski?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mikhaïl Voslenski">Mikhaïl Voslenski</a>, et qui remonte à l'expression <span class="lang-ru" lang="ru">социального номенклатурный</span> (« nomenclature sociale »), barème permettant à l'état-civil soviétique (et des États satellites) de classer les citoyens en fonction des origines ethniques et sociales de leurs familles, et de leur attitude par rapport au pouvoir.</span></li> <li id="cite_note-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-66">↑</a> </span><span class="reference-text">Viktor Pavlovitch Mokhov, <abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : russe">(ru)</abbr> Советская номенклатура как политический институт, номенклатура в истории советского общества (« La nomenklatura soviétique comme institution politique : classification et histoire de la société soviétique »), Perm 2004.</span></li> <li id="cite_note-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-67">↑</a> </span><span class="reference-text">Alexandre Zinoviev, <i>Le Communisme comme réalité</i>, Julliard, 1981.</span></li> <li id="cite_note-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-68">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Ferro1967"><span class="ouvrage" id="Marc_Ferro1967">Marc Ferro, <cite class="italique">La Révolution de 1917</cite>, <time>1967</time>, p.36<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=La+R%C3%A9volution+de+1917&rft.aulast=Ferro&rft.aufirst=Marc&rft.date=1967&rft.pages=p.36&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-69">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ren%C3%A9_Girault?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="René Girault">René Girault</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Marc_Ferro?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Marc Ferro">Marc Ferro</a>, <i>De la Russie à l'<b>URSS</b></i>, 1989.</span></li> <li id="cite_note-Ferro196739-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-Ferro196739_70-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Ferro1967">Ferro 1967</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 39. </span></li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-72">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Seurot1996"><span class="ouvrage" id="François_Seurot1996">François <span class="nom_auteur">Seurot</span>, <cite class="italique">Les causes économiques de la fin de l'Empire soviétique</cite>, Paris, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Presses_universitaires_de_France?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Presses universitaires de France">Presses universitaires de France</a>, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « Connaissance de l'Est », <time>1996</time>, <abbr class="abbr" title="7"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">VII</span></abbr>-228 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-13-047395-4?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-13-047395-4"><span class="nowrap">978-2-13-047395-4</span></a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Online_Computer_Library_Center?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://worldcat.org/fr/title/797563048">797563048</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Les+causes+%C3%A9conomiques+de+la+fin+de+l%27Empire+sovi%C3%A9tique&rft.place=Paris&rft.pub=Presses+universitaires+de+France&rft.aulast=Seurot&rft.aufirst=Fran%C3%A7ois&rft.date=1996&rft.tpages=%3Cabbr+class%3D%22abbr+%22+title%3D%227%22+%3E%3Cspan+class%3D%22romain%22+style%3D%22text-transform%3Auppercase%22%3EVII%3C%2Fspan%3E%3C%2Fabbr%3E-228&rft.isbn=978-2-13-047395-4&rft_id=info%3Aoclcnum%2F797563048&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-:0-73"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-:0_73-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-:0_73-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Wood2014"><span class="ouvrage" id="Tony_Wood2014">Tony <span class="nom_auteur">Wood</span>, « <cite style="font-style:normal">Russie, une société sans chasser l'autre</cite> », <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Le_Monde_diplomatique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Le Monde diplomatique">Le Monde diplomatique</a></i>, <time class="nowrap" datetime="2014-12-01" data-sort-value="2014-12-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> décembre 2014</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Serial_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://portal.issn.org/resource/issn/0026-9395">0026-9395</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.monde-diplomatique.fr/mav/138/WOOD/51096">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2018-04-04" data-sort-value="2018-04-04">4 avril 2018</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Russie%2C+une+soci%C3%A9t%C3%A9+sans+chasser+l%27autre&rft.jtitle=Le+Monde+diplomatique&rft.aulast=Wood&rft.aufirst=Tony&rft.date=2014-12-01&rft.issn=0026-9395&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-74"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-74">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.country-data.com/cgi-bin/query/r-11445.html">Russia : Inflation</a>.</span></li> <li id="cite_note-75"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-75">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Bergson1997"><span class="ouvrage" id="Abram_Bergson1997"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Abram <span class="nom_auteur">Bergson</span>, « <cite style="font-style:normal" lang="en">How Big was the Soviet GDP?</cite> », <i><span class="lang-en" lang="en">Comparative Economic Studies</span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 39, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 1, <time>1997</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">1–14</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Serial_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://portal.issn.org/resource/issn/0888-7233">0888-7233</a></span>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Digital_Object_Identifier?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://dx.doi.org/10.1057/ces.1997.1">10.1057/ces.1997.1</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=How+Big+was+the+Soviet+GDP%3F&rft.jtitle=Comparative+Economic+Studies&rft.issue=1&rft.aulast=Bergson&rft.aufirst=Abram&rft.date=1997&rft.volume=39&rft.pages=1%E2%80%9314&rft.issn=0888-7233&rft_id=info%3Adoi%2F10.1057%2Fces.1997.1&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-76">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Harrison,_Mark1993"><span class="ouvrage" id="Mark_Harrison,_Mark1993"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Mark <span class="nom_auteur">Harrison, Mark</span>, « <cite style="font-style:normal" lang="en">Soviet Economic Growth Since 1928: The Alternative Statistics of G. I. Khanin</cite> », <i><span class="lang-en" lang="en">Europe-Asia Studies</span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 45, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 1, <time>1993</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">141–167</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Digital_Object_Identifier?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://dx.doi.org/10.1080/09668139308412080">10.1080/09668139308412080</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Soviet+Economic+Growth+Since+1928%3A+The+Alternative+Statistics+of+G.+I.+Khanin&rft.jtitle=Europe-Asia+Studies&rft.issue=1&rft.aulast=Harrison%2C+Mark&rft.aufirst=Mark&rft.date=1993&rft.volume=45&rft.pages=141%E2%80%93167&rft_id=info%3Adoi%2F10.1080%2F09668139308412080&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-77"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-77">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Jean_Radvanyi2004">Jean Radvanyi 2004</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 46.</span></li> <li id="cite_note-radvanyi-51-78"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-radvanyi-51_78-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-radvanyi-51_78-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#Jean_Radvanyi2004">Jean Radvanyi 2004</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 51.</span></li> <li id="cite_note-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-79">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Albertini1976"><span class="ouvrage" id="Jean-Marie_Albertini1976"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Jean-Marie_Albertini?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Jean-Marie Albertini">Jean-Marie Albertini</a>, <cite class="italique">Capitalismes et socialismes à l'épreuve</cite>, Paris, Les Éditions Ouvrières, <time>1976</time>, 304 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 117<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Capitalismes+et+socialismes+%C3%A0+l%27%C3%A9preuve&rft.place=Paris&rft.pub=Les+%C3%89ditions+Ouvri%C3%A8res&rft.aulast=Albertini&rft.aufirst=Jean-Marie&rft.date=1976&rft.pages=117&rft.tpages=304&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-80">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Jean-Marie_Albertini?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Jean-Marie Albertini">Jean-Marie Albertini</a>, 1976, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 118.</span></li> <li id="cite_note-carrere-81"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-carrere_81-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-carrere_81-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Carrère_d'Encausse2015"><span class="ouvrage" id="Hélène_Carrère_d'Encausse2015"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/H%C3%A9l%C3%A8ne_Carr%C3%A8re_d%27Encausse?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Hélène Carrère d'Encausse">Hélène Carrère d'Encausse</a>, <cite class="italique">Six années qui ont changé le monde 1985-1991</cite>, Paris, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Librairie_Arth%C3%A8me_Fayard?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Librairie Arthème Fayard">Fayard</a>, <time>2015</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Six+ann%C3%A9es+qui+ont+chang%C3%A9+le+monde+1985-1991&rft.place=Paris&rft.pub=Fayard&rft.au=H%C3%A9l%C3%A8ne+Carr%C3%A8re+d%27Encausse&rft.date=2015&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-:1-82"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-:1_82-0">a</a> et <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-:1_82-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Levresse2020"><span class="ouvrage" id="Estelle_Levresse2020">Estelle <span class="nom_auteur">Levresse</span>, « <cite style="font-style:normal">En Russie, réaction rapide et infrastructures obsolètes</cite> », <i>Le Monde diplomatique</i>, <time class="nowrap" datetime="2020-06-01" data-sort-value="2020-06-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> juin 2020</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.monde-diplomatique.fr/2020/06/LEVRESSE/61907">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=En+Russie%2C+r%C3%A9action+rapide+et+infrastructures+obsol%C3%A8tes&rft.jtitle=Le+Monde+diplomatique&rft.aulast=Levresse&rft.aufirst=Estelle&rft.date=2020-06-01&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.monde-diplomatique.fr%2F2020%2F06%2FLEVRESSE%2F61907&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-83">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="GubinJacquesRochefortStuder2004"><span class="ouvrage" id="Eliane_GubinCatherine_JacquesFlorence_RochefortBrigitte_Studer2004">Eliane <span class="nom_auteur">Gubin</span>, Catherine <span class="nom_auteur">Jacques</span>, Florence <span class="nom_auteur">Rochefort</span>, Brigitte <span class="nom_auteur">Studer</span>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Fran%C3%A7oise_Th%C3%A9baud?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Françoise Thébaud">Françoise <span class="nom_auteur">Thébaud</span></a> et Michelle <span class="nom_auteur">Zancarini-Fournel</span> (<abbr class="abbr" title="préface">préf.</abbr> Michelle Perrot), <cite class="italique">Le Siècle des féminismes</cite>, Paris, Éditions de l'Atelier / Éditions Ouvrières, <time>2004</time>, 463 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-7082-3729-2?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-7082-3729-2"><span class="nowrap">978-2-7082-3729-2</span></a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Online_Computer_Library_Center?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://worldcat.org/fr/title/55130320">55130320</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://books.google.com/books?id%3Dq7Lvk6DniBYC%26printsec%3Dfrontcover">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 181<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Le+Si%C3%A8cle+des+f%C3%A9minismes&rft.place=Paris&rft.pub=%C3%89ditions+de+l%27Atelier+%2F+%C3%89ditions+Ouvri%C3%A8res&rft.aulast=Gubin&rft.aufirst=Eliane&rft.au=Jacques%2C+Catherine&rft.au=Rochefort%2C+Florence&rft.au=Studer%2C+Brigitte&rft.au=Th%C3%A9baud%2C+Fran%C3%A7oise&rft.au=Zancarini-Fournel%2C+Michelle&rft.date=2004&rft.pages=181&rft.tpages=463&rft.isbn=978-2-7082-3729-2&rft_id=info%3Aoclcnum%2F55130320&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-84"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-84">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Yvert-Jalu1984"><span class="ouvrage" id="Hélène_Yvert-Jalu1984">Hélène <span class="nom_auteur">Yvert-Jalu</span>, « <cite style="font-style:normal">Les femmes et l'emploi en Union soviétique</cite> », <i>Revue d'études comparatives Est-Ouest</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 15, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 4, <time>1984</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">31-51</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Digital_Object_Identifier?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://dx.doi.org/10.3406/receo.1984.2524">10.3406/receo.1984.2524</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.persee.fr/doc/receo_0338-0599_1984_num_15_4_2524">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-06-26" data-sort-value="2020-06-26">26 juin 2020</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Les+femmes+et+l%27emploi+en+Union+sovi%C3%A9tique&rft.jtitle=Revue+d%27%C3%A9tudes+comparatives+Est-Ouest&rft.issue=4&rft.aulast=Yvert-Jalu&rft.aufirst=H%C3%A9l%C3%A8ne&rft.date=1984&rft.volume=15&rft.pages=31-51&rft_id=info%3Adoi%2F10.3406%2Freceo.1984.2524&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-plume-de-loin-85"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-plume-de-loin_85-0">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://plume-de-loin.over-blog.com/article-anniversaire-d-une-grande-dame-sovietique-105453231.html">Anniversaire d'une grande dame soviétique</a></span></li> <li id="cite_note-86"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-86">↑</a> </span><span class="reference-text">Fernando P. de Cambra, <abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : espagnol">(es)</abbr>, <i>Homo sovieticus, la vida actual en Rusia</i>, éd. Petronio, Barcelone, 1975.</span></li> <li id="cite_note-87"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-87">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : russe">(ru)</abbr> « <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://rg.ru/2014/02/08/scout-site.html"><cite style="font-style:normal;" lang="ru">Идеология и еще 5 отличий пионеров от скаутов</cite></a> », Российская газета <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-05-19" data-sort-value="2019-05-19">19 mai 2019</time>)</small></span></span></li> <li id="cite_note-88"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-88">↑</a> </span><span class="reference-text">Patrick Sériot, « Nationalité et citoyenneté : la situation en Europe orientale » Université de Lausanne <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://crecleco.seriot.ch/cours/a08-09/B1/SERIOT/nat-cit.pdf">[5]</a>.</span></li> <li id="cite_note-89"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-89">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="AK2010">Andreï <span class="nom_auteur">Kozovoï</span>, <cite class="italique">Les Services secrets russes : des tsars à Poutine</cite>, Paris, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89ditions_Tallandier?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Éditions Tallandier">Tallandier</a>, <time>2010</time>, 425 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-84734-602-2?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-84734-602-2"><span class="nowrap">978-2-84734-602-2</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Les+Services+secrets+russes&rft.place=Paris&rft.pub=Tallandier&rft.stitle=des+tsars+%C3%A0+Poutine&rft.aulast=Kozovo%C3%AF&rft.aufirst=Andre%C3%AF&rft.date=2010&rft.tpages=425&rft.isbn=978-2-84734-602-2&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span>.</span></li> <li id="cite_note-91"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-91">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Svetlana_Aleksievitch?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Svetlana Aleksievitch">Svetlana Aleksievitch</a>, <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/La_Fin_de_l%27homme_rouge?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="La Fin de l'homme rouge">La Fin de l'homme rouge</a></i>, Actes Sud, 2013.</span></li> <li id="cite_note-92"><span class="mw-cite-backlink"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB#cite_ref-92">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.statoids.com/w3166his.html">Statoids.com</a>.</span></li> </ol> </div> </div> </section> <div class="mw-heading mw-heading2 section-heading" onclick="mfTempOpenSection(12)"> <span class="indicator mf-icon mf-icon-expand mf-icon--small"></span> <h2 id="Voir_aussi">Voir aussi</h2> </div> <section class="mf-section-12 collapsible-block" id="mf-section-12"> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r194021218">.mw-parser-output .autres-projets>.titre{text-align:center;margin:0.2em 0}.mw-parser-output .autres-projets>ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li{list-style:none;margin:0.2em 0;text-indent:0;padding-left:24px;min-height:20px;text-align:left;display:block}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li>a{font-style:italic}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .autres-projets{float:none}}</style> <div class="autres-projets boite-grise boite-a-droite noprint js-interprojets"> <p class="titre">Sur les autres projets Wikimedia :</p> <ul class="noarchive plainlinks"> <li class="commons"><a class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Soviet_Union?uselang%3Dfr">L'Union soviétique</a>, sur <span class="project">Wikimedia Commons</span></li> <li class="wiktionary"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fr.wiktionary.org/wiki/Union_des_r%25C3%25A9publiques_socialistes_sovi%25C3%25A9tiques" class="extiw" title="wikt:Union des républiques socialistes soviétiques">Union des républiques socialistes soviétiques</a>, <span class="nowrap">sur le <span class="project">Wiktionnaire</span></span></li> <li class="wikiversity"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fr.wikiversity.org/wiki/Union_des_r%25C3%25A9publiques_socialistes_sovi%25C3%25A9tiques" class="extiw" title="v:Union des républiques socialistes soviétiques">Union des républiques socialistes soviétiques</a>, <span class="nowrap">sur <span class="project">Wikiversity</span></span></li> <li class="wikiquote"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fr.wikiquote.org/wiki/Union_des_r%25C3%25A9publiques_socialistes_sovi%25C3%25A9tiques" class="extiw" title="q:Union des républiques socialistes soviétiques">Union des républiques socialistes soviétiques</a>, <span class="nowrap">sur <span class="project">Wikiquote</span></span></li> </ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Articles_connexes">Articles connexes</h3> </div> <div style="column-count:3;column-gap:1em;" class="colonnes"> <ul> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9volution_russe?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Révolution russe">Révolution russe</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/R%C3%A9volution_d%27Octobre?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Révolution d'Octobre">Révolution d'Octobre</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Chronologie_de_l%27Union_des_r%C3%A9publiques_socialistes_sovi%C3%A9tiques?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Chronologie de l'Union des républiques socialistes soviétiques">Chronologie de l'Union des républiques socialistes soviétiques</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Arm%C3%A9e_rouge?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Armée rouge">Armée rouge</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Parti_communiste_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Parti communiste de l'Union soviétique">Parti communiste de l'Union soviétique</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Calendrier_r%C3%A9volutionnaire_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Calendrier révolutionnaire soviétique">Calendrier révolutionnaire soviétique</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Socialisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Socialisme">Socialisme</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Marxisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Marxisme">Marxisme</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Karl_Marx?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Karl Marx">Karl Marx</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Communisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Communisme">Communisme</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Histoire_du_communisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Histoire du communisme">Histoire du communisme</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Internationale_communiste?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Internationale communiste">Internationale communiste</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Groupes_ethniques_d%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Groupes ethniques d'Union soviétique">Nationalités en URSS</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Subdivisions_territoriales_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Subdivisions territoriales de l'Union soviétique">Républiques soviétiques</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Liste_des_dirigeants_de_l%27URSS?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Liste des dirigeants de l'URSS">Dirigeants de l'URSS</a> : <ul> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Vladimir_Ilitch_L%C3%A9nine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Vladimir Ilitch Lénine">Vladimir Ilitch Lénine</a> > <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/L%C3%A9ninisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Léninisme">Léninisme</a> > <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Marxisme-l%C3%A9ninisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Marxisme-léninisme">Marxisme-léninisme</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Joseph_Staline?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Joseph Staline">Joseph Staline</a> > <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Stalinisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Stalinisme">Stalinisme</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nikita_Khrouchtchev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nikita Khrouchtchev">Nikita Khrouchtchev</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/L%C3%A9onid_Brejnev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Léonid Brejnev">Léonid Brejnev</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Mikha%C3%AFl_Gorbatchev?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Mikhaïl Gorbatchev">Mikhaïl Gorbatchev</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/L%C3%A9on_Trotski?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Léon Trotski">Léon Trotsky</a> > <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Opposition_de_gauche?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Opposition de gauche">Opposition de gauche</a> > <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Trotskisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Trotskisme">Trotskisme</a></li> </ul></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cin%C3%A9ma_russe_et_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Cinéma russe et soviétique">Cinéma soviétique</a> <ul> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cin%C3%A9ma_g%C3%A9orgien?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Cinéma géorgien">cinéma géorgien</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cin%C3%A9ma_russe_et_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Cinéma russe et soviétique">cinéma russe</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Cin%C3%A9ma_ukrainien?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Cinéma ukrainien">cinéma ukrainien</a></li> </ul></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Religions_en_Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Religions en Union soviétique">Religions en Union soviétique</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Politique_anti-religieuse_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Politique anti-religieuse soviétique">Politique anti-religieuse soviétique</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Conseil_d%27assistance_%C3%A9conomique_mutuelle?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Conseil d'assistance économique mutuelle">Conseil d'assistance économique mutuelle</a> (CAEM)</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Premi%C3%A8re_Guerre_mondiale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Première Guerre mondiale">Première Guerre mondiale</a> > <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Seconde_Guerre_mondiale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Seconde Guerre mondiale">Seconde Guerre mondiale</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Histoire_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique_pendant_la_Seconde_Guerre_mondiale?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Histoire de l'Union soviétique pendant la Seconde Guerre mondiale">Histoire de l'Union soviétique pendant la Seconde Guerre mondiale</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Histoire_de_l%27URSS_sous_Staline?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Histoire de l'URSS sous Staline">Histoire de l'URSS sous Staline</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Guerre_froide?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Guerre froide">Guerre froide</a> > <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89quilibre_de_la_terreur?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Équilibre de la terreur">Équilibre de la terreur</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Noms_officiels_de_l%27Union_sovi%C3%A9tique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Noms officiels de l'Union soviétique">Noms officiels de l'URSS</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Putsch_de_Moscou?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Putsch de Moscou">Putsch de Moscou</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89v%C3%A9nements_de_janvier?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Événements de janvier">Événements de janvier</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Communaut%C3%A9_des_%C3%89tats_ind%C3%A9pendants?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Communauté des États indépendants">Communauté des États indépendants</a> (CEI)</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nostalgie_de_l%27URSS?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Nostalgie de l'URSS">Nostalgie de l'URSS</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Russie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Russie">Russie</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Soviet?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Soviet">Soviet</a></li> <li>Soviétique</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sovi%C3%A9tologie?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Soviétologie">Soviétologie</a></li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Conflits_post-sovi%C3%A9tiques?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Conflits post-soviétiques">Conflits post-soviétiques</a></li> </ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Bibliographie">Bibliographie</h3> </div> <ul> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/H%C3%A9l%C3%A8ne_Carr%C3%A8re_d%27Encausse?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Hélène Carrère d'Encausse">Hélène Carrère d'Encausse</a>, <i>L'Union soviétique de Lénine à Staline</i>, Éditions Richelieu, 1972.</li> <li><span class="ouvrage" id="Rizzi1976"><span class="ouvrage" id="Bruno_Rizzi1976"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bruno_Rizzi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bruno Rizzi">Bruno Rizzi</a>, <cite class="italique">L'U.R.S.S., collectivisme bureaucratique : la propriété de classe</cite>, Paris, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Champ_libre?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Champ libre">Éditions Champ libre</a>, <time>1976</time>, 107 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-85184-069-X?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-85184-069-X"><span class="nowrap">2-85184-069-X</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=L%27U.R.S.S.%2C+collectivisme+bureaucratique&rft.place=Paris&rft.pub=%C3%89ditions+Champ+libre&rft.stitle=la+propri%C3%A9t%C3%A9+de+classe&rft.aulast=Rizzi&rft.aufirst=Bruno&rft.date=1976&rft.tpages=107&rft.isbn=2-85184-069-X&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span>.</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Ante_Ciliga?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Ante Ciliga">Ante Ciliga</a>, <i>Dix ans au pays du mensonge déconcertant</i> (1938), Paris, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Champ_Libre?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Champ Libre">Champ Libre</a>, 1977 <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2851840800?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/2851840800"><span class="nowrap">2851840800</span></a>)</small>.</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Jean_Bruhat?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Jean Bruhat">Jean Bruhat</a>, <i>Histoire de l'URSS</i>, Paris, PUF, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Que_sais-je_%3F?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Que sais-je ?">Que sais-je ?</a> », 1945, douzième édition 1980, 126 p.</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Michel_Heller?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Michel Heller">Michel Heller</a> et Aleksandr Nekrich, <i>L'Utopie au pouvoir. Histoire de l'URSS de 1917 à nos jours</i>, Paris, Calmann-Lévy, 1982.</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/H%C3%A9l%C3%A8ne_Carr%C3%A8re_d%27Encausse?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Hélène Carrère d'Encausse">Hélène Carrère d'Encausse</a>, <i>L'URSS de la Révolution à la mort de Staline, 1917-1953</i>, Seuil, 1993.</li> <li><span class="ouvrage" id="Malia1995"><span class="ouvrage" id="Martin_Malia1995"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Martin_Malia?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Martin Malia">Martin Malia</a>, <cite class="italique">La tragédie soviétique : histoire du socialisme en Russie, 1917-1991</cite>, Paris, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89ditions_du_Seuil?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Éditions du Seuil">Éd. du Seuil</a>, <time>1995</time>, 633 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-02-012904-6?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-02-012904-6"><span class="nowrap">978-2-02-012904-6</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=La+trag%C3%A9die+sovi%C3%A9tique&rft.place=Paris&rft.pub=%C3%89d.+du+Seuil&rft.stitle=histoire+du+socialisme+en+Russie%2C+1917-1991&rft.aulast=Malia&rft.aufirst=Martin&rft.date=1995&rft.tpages=633&rft.isbn=978-2-02-012904-6&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span> ;</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/St%C3%A9phane_Courtois?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Stéphane Courtois">Stéphane Courtois</a> (dir.), <i><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Le_Livre_noir_du_communisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Le Livre noir du communisme">Le Livre noir du communisme</a>, crimes, terreur, répression</i>, 1997, Paris, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Robert_Laffont?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Robert Laffont">Robert Laffont</a>, 846 pages, <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-221-08204-4?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-221-08204-4"><span class="nowrap">2-221-08204-4</span></a>)</small> ;</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Boris_Souvarine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Boris Souvarine">Boris Souvarine</a>, <i>L'U.R.S.S. en 1930</i>, présenté par Charles Jacquier, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Champ_libre?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Champ libre">éditions Ivrea</a>, 1997 <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-85184-257-9?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-85184-257-9"><span class="nowrap">2-85184-257-9</span></a>)</small>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Souvarine2001"><span class="ouvrage" id="Boris_Souvarine2001">Boris <span class="nom_auteur">Souvarine</span>, <cite class="italique">Cauchemar en URSS : suivi de L'ouvrier & le paysan soviétiques</cite>, Marseille/Montréal (Québec), <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/%C3%89ditions_Agone?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Éditions Agone">Agone Comeau & Nadeau</a>, <time>2001</time>, 105 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-910846-35-0?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-910846-35-0"><span class="nowrap">2-910846-35-0</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Cauchemar+en+URSS&rft.place=Marseille%2FMontr%C3%A9al+%28Qu%C3%A9bec%29&rft.pub=Agone+Comeau+%26+Nadeau&rft.stitle=suivi+de+L%27ouvrier+%26+le+paysan+sovi%C3%A9tiques&rft.aulast=Souvarine&rft.aufirst=Boris&rft.date=2001&rft.tpages=105&rft.isbn=2-910846-35-0&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span>.</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nicolas_Werth?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nicolas Werth">Nicolas Werth</a>, <i>Histoire de l'Union soviétique</i>, Paris, PUF, 1990, cinquième édition, 2001.</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nicolas_Werth?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nicolas Werth">Nicolas Werth</a>, <i>Histoire de l'Union soviétique de Lénine à Staline (1917-1953)</i>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Presses_universitaires_de_France?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Presses universitaires de France">Presses universitaires de France</a>, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Que_sais-je_%3F?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Que sais-je ?">Que sais-je ?</a> », 2012.</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Nicolas_Werth?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Nicolas Werth">Nicolas Werth</a>, <i>Histoire de l'Union soviétique de Khrouchtchev à Gorbatchev (1953-1991)</i>, Presses universitaires de France, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Que_sais-je_%3F?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Que sais-je ?">Que sais-je ?</a> », 2013.</li> <li><span class="ouvrage" id="Dullin2003"><span class="ouvrage" id="Sabine_Dullin2003"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sabine_Dullin?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Sabine Dullin">Sabine Dullin</a>, <cite class="italique">Histoire de l'URSS</cite>, Paris, Découverte, <time>2003</time>, 123 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-7071-4128-3?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-7071-4128-3"><span class="nowrap">2-7071-4128-3</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Histoire+de+l%27URSS&rft.place=Paris&rft.pub=D%C3%A9couverte&rft.aulast=Dullin&rft.aufirst=Sabine&rft.date=2003&rft.tpages=123&rft.isbn=2-7071-4128-3&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Lewin2003"><span class="ouvrage" id="Moshe_Lewin2003"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Moshe_Lewin?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Moshe Lewin">Moshe Lewin</a> (<abbr class="abbr" title="traduction">trad.</abbr> de l'anglais), <cite class="italique">Le siècle soviétique</cite>, Paris, Fayard/Le Monde diplomatique, <time>2003</time>, 526 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-213-61107-6?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-213-61107-6"><span class="nowrap">2-213-61107-6</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Le+si%C3%A8cle+sovi%C3%A9tique&rft.place=Paris&rft.pub=Fayard%2FLe+Monde+diplomatique&rft.aulast=Lewin&rft.aufirst=Moshe&rft.date=2003&rft.tpages=526&rft.isbn=2-213-61107-6&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Jean_Radvanyi2004"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Jean_Radvanyi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Jean Radvanyi">Jean Radvanyi</a>, <cite class="italique">La nouvelle Russie</cite>, Paris, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Armand_Colin?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Armand Colin">Armand Colin</a>, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « U », <time>2004</time>, <abbr class="abbr" title="troisième">3<sup>e</sup></abbr> <abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr>, 418 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-200-26687-1?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-200-26687-1"><span class="nowrap">2-200-26687-1</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=La+nouvelle+Russie&rft.place=Paris&rft.pub=Armand+Colin&rft.edition=3&rft.au=Jean+Radvanyi&rft.date=2004&rft.tpages=418&rft.isbn=2-200-26687-1&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span>.</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Robert_Service?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Robert Service">Robert Service</a>, <i>A History of Modern Russia: From Tsarism to the Twenty-first Century</i>, Harvard University Press, Cambridge, Massachussets, 2009 <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-0-674-03493-8?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-0-674-03493-8"><span class="nowrap">978-0-674-03493-8</span></a>)</small>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Graziosi2010"><span class="ouvrage" id="Andrea_Graziosi2010"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Andrea_Graziosi?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Andrea Graziosi">Andrea Graziosi</a> (<abbr class="abbr" title="traduction">trad.</abbr> de l'italien), <cite class="italique">Histoire de l'URSS</cite>, Paris, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Presses_universitaires_de_France?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Presses universitaires de France">Presses universitaires de France</a>, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « Nouvelle Clio », <time>2010</time>, 559 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-13-051813-6?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-13-051813-6"><span class="nowrap">978-2-13-051813-6</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Histoire+de+l%27URSS&rft.place=Paris&rft.pub=Presses+universitaires+de+France&rft.aulast=Graziosi&rft.aufirst=Andrea&rft.date=2010&rft.tpages=559&rft.isbn=978-2-13-051813-6&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span>.</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Yuri_Slezkine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Yuri Slezkine">Yuri Slezkine</a>, <i>La maison éternelle: Une saga de la Révolution russe</i>, Éditions La Découverte, Paris, 2017 <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/International_Standard_Book_Number?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-7071-9431-2?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-7071-9431-2"><span class="nowrap">978-2-7071-9431-2</span></a>)</small>.</li> <li><span class="ouvrage" id="Khlevniouk1996"><span class="ouvrage" id="Oleg_Khlevniouk1996">Oleg <span class="nom_auteur">Khlevniouk</span> (<abbr class="abbr" title="traduction">trad.</abbr> du russe par Pierre Forgues et Nicolas Werth), <cite class="italique">Le Cercle du Kremlin : Staline et le Bureau politique dans les années 30 : les jeux du pouvoir</cite>, Paris, Éditions du Seuil, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « Archives du communisme », <time>1996</time>, 331 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Online_Computer_Library_Center?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://worldcat.org/fr/title/36092704">36092704</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Le+Cercle+du+Kremlin&rft.place=Paris&rft.pub=%C3%89ditions+du+Seuil&rft.stitle=Staline+et+le+Bureau+politique+dans+les+ann%C3%A9es+30+%3A+les+jeux+du+pouvoir&rft.aulast=Khlevniouk&rft.aufirst=Oleg&rft.date=1996&rft.tpages=331&rft_id=info%3Aoclcnum%2F36092704&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AUnion+des+r%C3%A9publiques+socialistes+sovi%C3%A9tiques"></span></span></span>.</li> <li><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Adrian_Cioroianu?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Adrian Cioroianu">Adrian Cioroianu</a>, <i>Pe umerii lui Marx: o introducere în istoria comunismului românesc</i>, en <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Langue_roumaine?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="mw-redirect" title="Langue roumaine">roumaine</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Bucarest?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Bucarest">Bucarest</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=%C3%89diteur_Curtea_Veche&action=edit&redlink=1&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" class="new" title="Éditeur Curtea Veche (page inexistante)">éditeur Curtea Veche</a>, <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/2007?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="2007">2007</a>.</li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading3"> <h3 id="Liens_externes">Liens externes</h3> </div> <p class="mw-empty-elt"></p> <ul> <li class="mw-empty-elt"></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative au spectacle<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.wikidata.org/wiki/Q15180?uselang%3Dfr%23identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"> <noscript> <img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 10px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" data-alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" data-width="10" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span></span></span> : <ul> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://data.performing-arts.ch/p/558cac8d-9b38-4f43-9b5a-920ffed5c069"><i>Archives suisses des arts de la scène</i></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la vie publique<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.wikidata.org/wiki/Q15180?uselang%3Dfr%23identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"> <noscript> <img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 10px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" data-alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" data-width="10" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span></span></span> : <ul> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://beta.parliament.uk/people/Z0wwDIiw">Parlement du Royaume-Uni</a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la santé<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.wikidata.org/wiki/Q15180?uselang%3Dfr%23identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"> <noscript> <img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 10px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" data-alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" data-width="10" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span></span></span> : <ul> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://meshb.nlm.nih.gov/record/ui?ui%3DD014586"><span class="lang-en" lang="en">Medical Subject Headings</span></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la bande dessinée<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.wikidata.org/wiki/Q15180?uselang%3Dfr%23identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"> <noscript> <img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 10px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" data-alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" data-width="10" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span></span></span> : <ul> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://comicvine.gamespot.com/wd/4020-57398/"><span class="lang-en" lang="en">Comic Vine</span></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative aux beaux-arts<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.wikidata.org/wiki/Q15180?uselang%3Dfr%23identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"> <noscript> <img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 10px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" data-alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" data-width="10" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span></span></span> : <ul> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://doi.org/10.1093/gao/9781884446054.article.T087081"><span class="lang-en" lang="en">Grove Art Online</span></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à l'audiovisuel<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.wikidata.org/wiki/Q15180?uselang%3Dfr%23identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"> <noscript> <img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 10px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" data-alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" data-width="10" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span></span></span> : <ul> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.france24.com/fr/tag/urss/">France 24</a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la musique<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.wikidata.org/wiki/Q15180?uselang%3Dfr%23identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"> <noscript> <img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 10px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" data-alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" data-width="10" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span></span></span> : <ul> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://musicbrainz.org/area/32f90933-b4b4-3248-b98c-e573d5329f57"><span class="lang-en" lang="en">MusicBrainz</span></a></li> </ul></span></li> <li> <div class="liste-horizontale"> <span class="wd_identifiers">Notices dans des dictionnaires ou encyclopédies généralistes<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.wikidata.org/wiki/Q15180?uselang%3Dfr%23identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"> <noscript> <img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 10px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" data-alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" data-width="10" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span></span></span> : <ul> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.britannica.com/place/Soviet-Union"><i>Britannica</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/sowjetunion"><i>Brockhaus</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://denstoredanske.lex.dk//Sovjetunionen/"><i>Den Store Danske Encyklopædi</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.treccani.it/enciclopedia/urss_(Dizionario-di-Storia)/"><i>Dizionario di Storia</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.treccani.it/enciclopedia/u-r-s-s_(Enciclopedia-Italiana)/"><i>Enciclopedia italiana</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.enciclopedia.cat/EC-GEC-0068465.xml"><i>Gran Enciclopèdia Catalana</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.enciklopedija.hr/Natuknica.aspx?ID%3D54745"><i>Hrvatska Enciklopedija</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;4002148"><i>Internetowa encyklopedia PWN</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.larousse.fr/encyclopedie/autre-region/URSS/138908"><i>Larousse</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.ne.se/uppslagsverk/encyklopedi/l%25C3%25A5ng/sovjetunionen"><i>Nationalencyklopedin</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://proleksis.lzmk.hr/907"><i>Proleksis enciklopedija</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://snl.no/Sovjetunionen"><i>Store norske leksikon</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.treccani.it/enciclopedia/urss"><i>Treccani</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.vle.lt/Straipsnis/sovietu-socialistiniu-respubliku-sajunga"><i>Visuotinė lietuvių enciklopedija</i></a></li> </ul> </div></li> <li> <div class="liste-horizontale"> <span class="wd_identifiers"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Autorit%C3%A9_(sciences_de_l%27information)?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Autorité (sciences de l'information)">Notices d'autorité</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://www.wikidata.org/wiki/Q15180?uselang%3Dfr%23identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"> <noscript> <img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 10px;height: 10px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" data-alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" data-width="10" data-height="10" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span></span></span> : <ul> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://viaf.org/viaf/134262032">VIAF</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://isni.org/isni/0000000123751518">ISNI</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11865668d">BnF</a></span> (<span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb11865668d">données</a></span>)</li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.idref.fr/026402629">IdRef</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://id.loc.gov/authorities/n80126312">LCCN</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://d-nb.info/gnd/4077548-3">GND</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00743732">Japon</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://dbn.bn.org.pl/descriptor-details/9810581124605606">Pologne</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://olduli.nli.org.il/F/?func%3Dfind-b%26local_base%3DNLX10%26find_code%3DUID%26request%3D987007559777305171">Israël</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://cantic.bnc.cat/registre/981058511964106706">Catalogne</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://nla.gov.au/anbd.aut-an36332432">Australie</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://aleph.nkp.cz/F/?func%3Dfind-c%26local_base%3Daut%26ccl_term%3Dica%3Dge128583">Tchéquie</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://urn.bn.pt/nca/unimarc-authorities/txt?id%3D304050">Portugal</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://catalogue.nlg.gr/Authority/Record?id%3Dau.103944">Grèce</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.worldcat.org/identities/lccn-n80-126312">WorldCat</a></span></li> </ul> </div></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.diploweb.com/p7walt2.htm"><i>La CIA et M. Gorbatchev</i> - comment l'URSS a perdu la Guerre Froide</a> – diploweb.com, Vernon Walters, <time class="nowrap" datetime="2000-12" data-sort-value="2000-12">décembre 2000</time>.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.diploweb.com/p4soul01.htm"><i>L'Empire stalinien. L'URSS et les pays de l'Est depuis 1945</i></a> – diploweb.com, par <a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Jean-Fran%C3%A7ois_Soulet?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Jean-François Soulet">Jean-François Soulet</a>.</li> <li><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : allemand">(de)</abbr> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.ib.hu-berlin.de/~pbruhn/russgus.htm">RussGUS</a> – grande base de données bibliographiques de la littérature allemande sur l'URSS et les républiques de la CEI.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.diploweb.com/20-ans-apres-la-chute-de-l-URSS.html"><span class="nowrap">20 ans</span> après la chute de l'URSS : quels héritages stratégiques vis-à-vis de l'UE ?</a> – vidéo de Pierre Verluise, directeur de recherche (IRIS).</li> <li><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : russe">(ru)</abbr> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=http://www.maps-world.ru/usssr.htm">l'URSS</a> – Carte de l'URSS et ses caractéristiques géographiques.</li> </ul> <div class="navbox-container" style="clear:both;"> </div> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:URSS?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Portail de l'Union soviétique"> <noscript> <img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_the_Soviet_Union.svg/44px-Flag_of_the_Soviet_Union.svg.png" decoding="async" width="44" height="22" class="mw-file-element" data-file-width="1200" data-file-height="600"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 44px;height: 22px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_the_Soviet_Union.svg/44px-Flag_of_the_Soviet_Union.svg.png" data-alt="icône décorative" data-width="44" data-height="22" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_the_Soviet_Union.svg/66px-Flag_of_the_Soviet_Union.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_the_Soviet_Union.svg/88px-Flag_of_the_Soviet_Union.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:URSS?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Portail:URSS">Portail de l'Union soviétique</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:Communisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Portail du communisme"> <noscript> <img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Red_star.svg/25px-Red_star.svg.png" decoding="async" width="25" height="24" class="mw-file-element" data-file-width="1235" data-file-height="1175"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 25px;height: 24px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Red_star.svg/25px-Red_star.svg.png" data-alt="icône décorative" data-width="25" data-height="24" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Red_star.svg/38px-Red_star.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Red_star.svg/50px-Red_star.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:Communisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Portail:Communisme">Portail du communisme</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:Guerre_froide?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Portail de la guerre froide"> <noscript> <img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Coldwar.png/35px-Coldwar.png" decoding="async" width="35" height="24" class="mw-file-element" data-file-width="1006" data-file-height="686"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 35px;height: 24px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Coldwar.png/35px-Coldwar.png" data-alt="icône décorative" data-width="35" data-height="24" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Coldwar.png/53px-Coldwar.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Coldwar.png/71px-Coldwar.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:Guerre_froide?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Portail:Guerre froide">Portail de la guerre froide</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:R%C3%A9publique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Portail de la république"> <noscript> <img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Liberty_Statue_HiRes.svg/16px-Liberty_Statue_HiRes.svg.png" decoding="async" width="16" height="24" class="mw-file-element" data-file-width="415" data-file-height="633"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 16px;height: 24px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Liberty_Statue_HiRes.svg/16px-Liberty_Statue_HiRes.svg.png" data-alt="icône décorative" data-width="16" data-height="24" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Liberty_Statue_HiRes.svg/23px-Liberty_Statue_HiRes.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0a/Liberty_Statue_HiRes.svg/31px-Liberty_Statue_HiRes.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:R%C3%A9publique?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Portail:République">Portail de la république</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:Socialisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Portail du socialisme"> <noscript> <img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Red_rose_02.svg/25px-Red_rose_02.svg.png" decoding="async" width="25" height="24" class="mw-file-element" data-file-width="611" data-file-height="579"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 25px;height: 24px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Red_rose_02.svg/25px-Red_rose_02.svg.png" data-alt="icône décorative" data-width="25" data-height="24" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Red_rose_02.svg/38px-Red_rose_02.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Red_rose_02.svg/51px-Red_rose_02.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:Socialisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Portail:Socialisme">Portail du socialisme</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:XXe_si%C3%A8cle?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Portail du XXe siècle"> <noscript> <img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Concorde_on_Bristol.jpg/22px-Concorde_on_Bristol.jpg" decoding="async" width="22" height="22" class="mw-file-element" data-file-width="535" data-file-height="535"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 22px;height: 22px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Concorde_on_Bristol.jpg/22px-Concorde_on_Bristol.jpg" data-alt="icône décorative" data-width="22" data-height="22" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Concorde_on_Bristol.jpg/33px-Concorde_on_Bristol.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Concorde_on_Bristol.jpg/44px-Concorde_on_Bristol.jpg 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:XXe_si%C3%A8cle?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Portail:XXe siècle">Portail du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:Marxisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Portail du marxisme"> <noscript> <img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Red_flag_waving-gray_pole.svg/22px-Red_flag_waving-gray_pole.svg.png" decoding="async" width="22" height="24" class="mw-file-element" data-file-width="249" data-file-height="268"> </noscript><span class="lazy-image-placeholder" style="width: 22px;height: 24px;" data-mw-src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Red_flag_waving-gray_pole.svg/22px-Red_flag_waving-gray_pole.svg.png" data-alt="icône décorative" data-width="22" data-height="24" data-srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Red_flag_waving-gray_pole.svg/33px-Red_flag_waving-gray_pole.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Red_flag_waving-gray_pole.svg/45px-Red_flag_waving-gray_pole.svg.png 2x" data-class="mw-file-element"> </span></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Portail:Marxisme?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB" title="Portail:Marxisme">Portail du marxisme</a></span> </span></li> </ul><!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐b766959bd‐kjz5s Cached time: 20250216130455 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 1.596 seconds Real time usage: 2.103 seconds Preprocessor visited node count: 25845/1000000 Post‐expand include size: 778222/2097152 bytes Template argument size: 229423/2097152 bytes Highest expansion depth: 25/100 Expensive parser function count: 9/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 98287/5000000 bytes Lua time usage: 0.436/10.000 seconds Lua memory usage: 10706162/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 1344.449 1 -total 17.13% 230.302 1 Modèle:Infobox_Ancienne_entité_territoriale 16.19% 217.683 2 Modèle:Références 13.16% 176.865 1 Modèle:Palette 11.95% 160.669 5 Modèle:Méta_palette_de_navigation 10.38% 139.520 1 Modèle:Liens 8.46% 113.736 149 Modèle:Date 7.38% 99.191 40 Modèle:Liste_horizontale 6.78% 91.106 1 Modèle:Palette_Divisions_URSS 6.37% 85.707 37 Modèle:Pays --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:3111:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250216130455 and revision id 223003698. Rendering was triggered because: page-view --> </section> </div><!-- MobileFormatter took 0.090 seconds --><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --> <noscript> <img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=mobile&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"> </noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet=""> Ce document provient de « <a dir="ltr" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title%3DUnion_des_r%C3%A9publiques_socialistes_sovi%C3%A9tiques%26oldid%3D223003698">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Union_des_républiques_socialistes_soviétiques&oldid=223003698</a> ». </div> </div> </div> <div class="post-content" id="page-secondary-actions"> </div> </main> <footer class="mw-footer minerva-footer" role="contentinfo"><a class="last-modified-bar" href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/w/index.php?title=Union_des_r%C3%A9publiques_socialistes_sovi%C3%A9tiques&action=history&_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB"> <div class="post-content last-modified-bar__content"><span class="minerva-icon minerva-icon-size-medium minerva-icon--modified-history"></span> <span class="last-modified-bar__text modified-enhancement" data-user-name="MDCCCC" data-user-gender="unknown" data-timestamp="1739535426"> <span>Dernière modification le 14 février 2025, à 13:17</span> </span> <span class="minerva-icon minerva-icon-size-small minerva-icon--expand"></span> </div></a> <div class="post-content footer-content"> <div id="mw-data-after-content"> <div class="read-more-container"></div> </div> <div id="p-lang"> <h4>Langues</h4> <section> <ul id="p-variants" class="minerva-languages"></ul> <ul class="minerva-languages"> <li class="interlanguage-link interwiki-ab mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ab.wikipedia.org/wiki/%25D0%2590%25D1%2581%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25B5%25D1%2582%25D1%2582%25D3%2599_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%2586%25D0%25B8%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D1%2581%25D1%2582%25D1%2582%25D3%2599_%25D0%25A0%25D0%25B5%25D1%2581%25D0%25BF%25D1%2583%25D0%25B1%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BA%25D0%25B0%25D2%259B%25D3%2599%25D0%25B0_%25D0%25A0%25D0%25B5%25D0%25B8%25D0%25B4%25D0%25B3%25D1%258B%25D0%25BB%25D0%25B0" title="Асоветтә Социалисттә Республикақәа Реидгыла – abkhaze" lang="ab" hreflang="ab" data-title="Асоветтә Социалисттә Республикақәа Реидгыла" data-language-autonym="Аԥсшәа" data-language-local-name="abkhaze" class="interlanguage-link-target"><span>Аԥсшәа</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ace mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ace.wikipedia.org/wiki/Uni_Soviet" title="Uni Soviet – aceh" lang="ace" hreflang="ace" data-title="Uni Soviet" data-language-autonym="Acèh" data-language-local-name="aceh" class="interlanguage-link-target"><span>Acèh</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-af badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="article de qualité"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://af.wikipedia.org/wiki/Sowjetunie" title="Sowjetunie – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Sowjetunie" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://als.wikipedia.org/wiki/Sowjetunion" title="Sowjetunion – alémanique" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Sowjetunion" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="alémanique" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://am.wikipedia.org/wiki/%25E1%2588%25B6%25E1%2589%25AA%25E1%258B%25AC%25E1%2589%25B5_%25E1%2588%2595%25E1%2589%25A5%25E1%2588%25A8%25E1%2589%25B5" title="ሶቪዬት ሕብረት – amharique" lang="am" hreflang="am" data-title="ሶቪዬት ሕብረት" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="amharique" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://an.wikipedia.org/wiki/Uni%25C3%25B3n_de_Republicas_Socialistas_Sovieticas" title="Unión de Republicas Socialistas Sovieticas – aragonais" lang="an" hreflang="an" data-title="Unión de Republicas Socialistas Sovieticas" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragonais" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ang.wikipedia.org/wiki/Sofiet_Gesamnung" title="Sofiet Gesamnung – ancien anglais" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Sofiet Gesamnung" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="ancien anglais" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ar.wikipedia.org/wiki/%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25A7%25D8%25AA%25D8%25AD%25D8%25A7%25D8%25AF_%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25B3%25D9%2588%25D9%2581%25D9%258A%25D8%25AA%25D9%258A" title="الاتحاد السوفيتي – arabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="الاتحاد السوفيتي" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ary.wikipedia.org/wiki/%25D9%2584%25D8%25A5%25D8%25AA%25D8%25AD%25D8%25A7%25D8%25AF_%25D8%25A7%25D9%2584%25D8%25B3%25D9%2588%25DA%25A4%25D9%258A%25D8%25A7%25D8%25AA%25D9%258A" title="لإتحاد السوڤياتي – arabe marocain" lang="ary" hreflang="ary" data-title="لإتحاد السوڤياتي" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="arabe marocain" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://arz.wikipedia.org/wiki/%25D8%25A7%25D8%25AA%25D8%25AD%25D8%25A7%25D8%25AF_%25D8%25B3%25D9%2588%25DA%25A4%25D9%258A%25D8%25AA%25D9%2589" title="اتحاد سوڤيتى – arabe égyptien" lang="arz" hreflang="arz" data-title="اتحاد سوڤيتى" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="arabe égyptien" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://as.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A6%259B%2527%25E0%25A6%25AD%25E0%25A6%25BF%25E0%25A6%25AF%25E0%25A6%25BC%25E0%25A7%2587%25E0%25A6%259F_%25E0%25A6%25B8%25E0%25A6%2582%25E0%25A6%2598" title="ছ'ভিয়েট সংঘ – assamais" lang="as" hreflang="as" data-title="ছ'ভিয়েট সংঘ" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="assamais" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ast.wikipedia.org/wiki/Xuni%25C3%25B3n_Sovi%25C3%25A9tica" title="Xunión Soviética – asturien" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Xunión Soviética" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturien" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://av.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25B5%25D1%2582%25D0%25B8%25D1%258F%25D0%25B1_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%258E%25D0%25B7%25D0%25B0%25D0%25BB%25D1%258A%25D1%2583%25D0%25BB_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%2586%25D0%25B8%25D1%258F%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25B7%25D0%25BC%25D0%25B0%25D1%258F%25D0%25BB%25D1%258A%25D1%2583%25D0%25BB_%25D0%25A0%25D0%25B5%25D1%2581%25D0%25BF%25D1%2583%25D0%25B1%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BA%25D0%25B0%25D0%25B1%25D0%25B8" title="Советияб Союзалъул Социялизмаялъул Республикаби – avar" lang="av" hreflang="av" data-title="Советияб Союзалъул Социялизмаялъул Республикаби" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="avar" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-avk mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://avk.wikipedia.org/wiki/TSSS" title="TSSS – kotava" lang="avk" hreflang="avk" data-title="TSSS" data-language-autonym="Kotava" data-language-local-name="kotava" class="interlanguage-link-target"><span>Kotava</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://az.wikipedia.org/wiki/SSR%25C4%25B0" title="SSRİ – azerbaïdjanais" lang="az" hreflang="az" data-title="SSRİ" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbaïdjanais" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://azb.wikipedia.org/wiki/%25D8%25B4%25D9%2588%25D8%25B1%25D9%2588%25DB%258C" title="شوروی – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="شوروی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ba.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25B5%25D1%2582_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%2586%25D0%25B8%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D1%2581%25D1%2582%25D0%25B8%25D0%25BA_%25D0%25A0%25D0%25B5%25D1%2581%25D0%25BF%25D1%2583%25D0%25B1%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BA%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B0%25D1%2580_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%258E%25D0%25B7%25D1%258B" title="Совет Социалистик Республикалар Союзы – bachkir" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Совет Социалистик Республикалар Союзы" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="bachkir" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ban.wikipedia.org/wiki/Uni_Soviet" title="Uni Soviet – balinais" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Uni Soviet" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="balinais" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bar.wikipedia.org/wiki/Sowjetunion" title="Sowjetunion – bavarois" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Sowjetunion" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="bavarois" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Tar%25C4%25ABbu_S%25C4%2581jonga" title="Tarību Sājonga – samogitien" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Tarību Sājonga" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="samogitien" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://be.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D0%25B0%25D1%258E%25D0%25B7_%25D0%25A1%25D0%25B0%25D0%25B2%25D0%25B5%25D1%2586%25D0%25BA%25D1%2596%25D1%2585_%25D0%25A1%25D0%25B0%25D1%2586%25D1%258B%25D1%258F%25D0%25BB%25D1%2596%25D1%2581%25D1%2582%25D1%258B%25D1%2587%25D0%25BD%25D1%258B%25D1%2585_%25D0%25A0%25D1%258D%25D1%2581%25D0%25BF%25D1%2583%25D0%25B1%25D0%25BB%25D1%2596%25D0%25BA" title="Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік – biélorusse" lang="be" hreflang="be" data-title="Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="biélorusse" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D0%25B0%25D1%258E%25D0%25B7_%25D0%25A1%25D0%25B0%25D0%25B2%25D0%25B5%25D1%2586%25D0%25BA%25D1%2596%25D1%2585_%25D0%25A1%25D0%25B0%25D1%2586%25D1%258B%25D1%258F%25D0%25BB%25D1%2596%25D1%2581%25D1%2582%25D1%258B%25D1%2587%25D0%25BD%25D1%258B%25D1%2585_%25D0%25A0%25D1%258D%25D1%2581%25D0%25BF%25D1%2583%25D0%25B1%25D0%25BB%25D1%2596%25D0%25BA" title="Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Саюз Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bg.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D1%258A%25D1%258E%25D0%25B7_%25D0%25BD%25D0%25B0_%25D1%2581%25D1%258A%25D0%25B2%25D0%25B5%25D1%2582%25D1%2581%25D0%25BA%25D0%25B8%25D1%2582%25D0%25B5_%25D1%2581%25D0%25BE%25D1%2586%25D0%25B8%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D1%2581%25D1%2582%25D0%25B8%25D1%2587%25D0%25B5%25D1%2581%25D0%25BA%25D0%25B8_%25D1%2580%25D0%25B5%25D0%25BF%25D1%2583%25D0%25B1%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BA%25D0%25B8" title="Съюз на съветските социалистически републики – bulgare" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Съюз на съветските социалистически републики" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgare" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bh.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%258B%25E0%25A4%25B5%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25AF%25E0%25A4%25A4_%25E0%25A4%25AF%25E0%25A5%2582%25E0%25A4%25A8%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25AF%25E0%25A4%25A8" title="सोवियत यूनियन – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="सोवियत यूनियन" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bn.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A6%25B8%25E0%25A7%258B%25E0%25A6%25AD%25E0%25A6%25BF%25E0%25A6%25AF%25E0%25A6%25BC%25E0%25A7%2587%25E0%25A6%25A4_%25E0%25A6%2587%25E0%25A6%2589%25E0%25A6%25A8%25E0%25A6%25BF%25E0%25A6%25AF%25E0%25A6%25BC%25E0%25A6%25A8" title="সোভিয়েত ইউনিয়ন – bengali" lang="bn" hreflang="bn" data-title="সোভিয়েত ইউনিয়ন" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengali" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bo.wikipedia.org/wiki/%25E0%25BD%25A6%25E0%25BD%25B4%25E0%25BD%25A0%25E0%25BD%25B4%25E0%25BC%258B%25E0%25BD%25A3%25E0%25BD%25BA%25E0%25BD%2593%25E0%25BC%258B" title="སུའུ་ལེན་ – tibétain" lang="bo" hreflang="bo" data-title="སུའུ་ལེན་" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="tibétain" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bpy mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bpy.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A6%25B8%25E0%25A7%258B%25E0%25A6%25AD%25E0%25A6%25BF%25E0%25A6%25AF%25E0%25A6%25BC%25E0%25A7%2587%25E0%25A6%25A4_%25E0%25A6%2587%25E0%25A6%2589%25E0%25A6%25A8%25E0%25A6%25BF%25E0%25A6%25AF%25E0%25A6%25BC%25E0%25A6%25A8" title="সোভিয়েত ইউনিয়ন – bishnupriya" lang="bpy" hreflang="bpy" data-title="সোভিয়েত ইউনিয়ন" data-language-autonym="বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী" data-language-local-name="bishnupriya" class="interlanguage-link-target"><span>বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://br.wikipedia.org/wiki/Unaniezh_ar_Republiko%25C3%25B9_Sokialour_Soviedel" title="Unaniezh ar Republikoù Sokialour Soviedel – breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Unaniezh ar Republikoù Sokialour Soviedel" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="breton" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bs.wikipedia.org/wiki/Sovjetski_Savez" title="Sovjetski Savez – bosniaque" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Sovjetski Savez" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosniaque" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://bxr.wikipedia.org/wiki/%25D0%2597%25D2%25AF%25D0%25B1%25D0%25BB%25D1%258D%25D0%25BB%25D1%2582%25D1%258D_%25D1%2585%25D0%25BE%25D0%25BB%25D0%25B1%25D0%25BE%25D0%25BE%25D1%2582%25D0%25BE_%25D1%2583%25D0%25BB%25D0%25B0%25D1%2581" title="Зүблэлтэ холбоото улас – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Зүблэлтэ холбоото улас" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ca.wikipedia.org/wiki/Uni%25C3%25B3_de_Rep%25C3%25BAbliques_Socialistes_Sovi%25C3%25A8tiques" title="Unió de Repúbliques Socialistes Soviètiques – catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Unió de Repúbliques Socialistes Soviètiques" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://cdo.wikipedia.org/wiki/S%25C5%25AD-li%25C3%25A8ng" title="Sŭ-lièng – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Sŭ-lièng" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ce.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25B5%25D1%2582%25D0%25B8%25D0%25B9%25D0%25BD_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%2586%25D0%25B8%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D1%2581%25D1%2582%25D0%25B8%25D0%25B9%25D0%25BD_%25D0%25A0%25D0%25B5%25D1%2581%25D0%25BF%25D1%2583%25D0%25B1%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BA%25D0%25B8%25D0%25B9%25D0%25BD_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%258E%25D0%25B7" title="Советийн Социалистийн Республикийн Союз – tchétchène" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Советийн Социалистийн Республикийн Союз" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="tchétchène" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ceb.wikipedia.org/wiki/Unyong_Sobyet" title="Unyong Sobyet – cebuano" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Unyong Sobyet" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="cebuano" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ckb.wikipedia.org/wiki/%25DB%258C%25DB%2595%25DA%25A9%25DB%258E%25D8%25AA%25DB%258C%25DB%258C_%25D8%25B3%25DB%2586%25DA%25A4%25DB%258C%25DB%2595%25D8%25AA" title="یەکێتیی سۆڤیەت – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="یەکێتیی سۆڤیەت" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://crh.wikipedia.org/wiki/%25C5%259Euralar_Sotsialistik_Cumhuriyetleri_Birligi" title="Şuralar Sotsialistik Cumhuriyetleri Birligi – tatar de Crimée" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Şuralar Sotsialistik Cumhuriyetleri Birligi" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="tatar de Crimée" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://cs.wikipedia.org/wiki/Sov%25C4%259Btsk%25C3%25BD_svaz" title="Sovětský svaz – tchèque" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Sovětský svaz" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="tchèque" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-cu mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://cu.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D1%258A%25D0%25B2%25D1%25A3%25D1%2582%25D1%258C%25D1%2581%25D0%25BA%25D1%258A_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%2586%25D0%25B8%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D1%2581%25D1%2582%25D0%25B8%25D1%2587%25D1%258C%25D1%2581%25D0%25BA%25D1%258A_%25D0%2594%25D0%25B8%25D0%25BC%25D0%25BE%25D0%25BA%25D1%2580%25D0%25B0%25D1%2582%25D1%2597%25D0%25B8_%25D0%25A1%25D1%258A%25D0%25B2%25D1%25AB%25EA%2599%2581%25D1%258A" title="Съвѣтьскъ Социалистичьскъ Димократїи Съвѫꙁъ – slavon d’église" lang="cu" hreflang="cu" data-title="Съвѣтьскъ Социалистичьскъ Димократїи Съвѫꙁъ" data-language-autonym="Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ" data-language-local-name="slavon d’église" class="interlanguage-link-target"><span>Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://cv.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25B5%25D1%2582_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%2586%25D0%25B8%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25B7%25D0%25BC_%25D0%25A0%25D0%25B5%25D1%2581%25D0%25BF%25D1%2583%25D0%25B1%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BA%25D0%25B8%25D1%2581%25D0%25B5%25D0%25BD_%25D0%259F%25C4%2595%25D1%2580%25D0%25BB%25D0%25B5%25D1%2588%25C4%2595%25D0%25B2%25C4%2595" title="Совет Социализм Республикисен Пĕрлешĕвĕ – tchouvache" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Совет Социализм Республикисен Пĕрлешĕвĕ" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="tchouvache" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://cy.wikipedia.org/wiki/Yr_Undeb_Sofietaidd" title="Yr Undeb Sofietaidd – gallois" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Yr Undeb Sofietaidd" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="gallois" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-da badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="article recommandé"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://da.wikipedia.org/wiki/Sovjetunionen" title="Sovjetunionen – danois" lang="da" hreflang="da" data-title="Sovjetunionen" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danois" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://de.wikipedia.org/wiki/Sowjetunion" title="Sowjetunion – allemand" lang="de" hreflang="de" data-title="Sowjetunion" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://diq.wikipedia.org/wiki/Yewiya_Sovyetan" title="Yewiya Sovyetan – Dimli" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Yewiya Sovyetan" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Dimli" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://dsb.wikipedia.org/wiki/Sowjetski_zw%25C4%259Bzk" title="Sowjetski zwězk – bas-sorabe" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Sowjetski zwězk" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="bas-sorabe" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-dtp mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://dtp.wikipedia.org/wiki/Koisaan_Soviet" title="Koisaan Soviet – dusun central" lang="dtp" hreflang="dtp" data-title="Koisaan Soviet" data-language-autonym="Kadazandusun" data-language-local-name="dusun central" class="interlanguage-link-target"><span>Kadazandusun</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-dv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://dv.wikipedia.org/wiki/%25DE%2590%25DE%25AF%25DE%2588%25DE%25A8%25DE%2587%25DE%25AC%25DE%2593%25DE%25B0_%25DE%2587%25DE%25A8%25DE%2587%25DE%25B0%25DE%258C%25DE%25A8%25DE%2580%25DE%25A7%25DE%258B%25DE%25AA" title="ސޯވިއެޓް އިއްތިހާދު – maldivien" lang="dv" hreflang="dv" data-title="ސޯވިއެޓް އިއްތިހާދު" data-language-autonym="ދިވެހިބަސް" data-language-local-name="maldivien" class="interlanguage-link-target"><span>ދިވެހިބަސް</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://el.wikipedia.org/wiki/%25CE%2588%25CE%25BD%25CF%2589%25CF%2583%25CE%25B7_%25CE%25A3%25CE%25BF%25CE%25B2%25CE%25B9%25CE%25B5%25CF%2584%25CE%25B9%25CE%25BA%25CF%258E%25CE%25BD_%25CE%25A3%25CE%25BF%25CF%2583%25CE%25B9%25CE%25B1%25CE%25BB%25CE%25B9%25CF%2583%25CF%2584%25CE%25B9%25CE%25BA%25CF%258E%25CE%25BD_%25CE%2594%25CE%25B7%25CE%25BC%25CE%25BF%25CE%25BA%25CF%2581%25CE%25B1%25CF%2584%25CE%25B9%25CF%258E%25CE%25BD" title="Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών – grec" lang="el" hreflang="el" data-title="Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grec" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://en.wikipedia.org/wiki/Soviet_Union" title="Soviet Union – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="Soviet Union" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://eo.wikipedia.org/wiki/Sovetunio" title="Sovetunio – espéranto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Sovetunio" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="espéranto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://es.wikipedia.org/wiki/Uni%25C3%25B3n_Sovi%25C3%25A9tica" title="Unión Soviética – espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="Unión Soviética" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://et.wikipedia.org/wiki/N%25C3%25B5ukogude_Liit" title="Nõukogude Liit – estonien" lang="et" hreflang="et" data-title="Nõukogude Liit" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estonien" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://eu.wikipedia.org/wiki/Sobietar_Errepublika_Sozialisten_Batasuna" title="Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna – basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ext.wikipedia.org/wiki/Uni%25C3%25B3n_Sovi%25C3%25A9tica" title="Unión Soviética – estrémègne" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Unión Soviética" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="estrémègne" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fa.wikipedia.org/wiki/%25D8%25A7%25D8%25AA%25D8%25AD%25D8%25A7%25D8%25AF_%25D8%25AC%25D9%2585%25D8%25A7%25D9%2587%25DB%258C%25D8%25B1_%25D8%25B4%25D9%2588%25D8%25B1%25D9%2588%25DB%258C" title="اتحاد جماهیر شوروی – persan" lang="fa" hreflang="fa" data-title="اتحاد جماهیر شوروی" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persan" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fi.wikipedia.org/wiki/Neuvostoliitto" title="Neuvostoliitto – finnois" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Neuvostoliitto" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finnois" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/N%25C3%25B5vvokogoliit" title="Nõvvokogoliit – võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Nõvvokogoliit" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fo.wikipedia.org/wiki/Sovjetsamveldi%25C3%25B0" title="Sovjetsamveldið – féroïen" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Sovjetsamveldið" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="féroïen" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://frr.wikipedia.org/wiki/Sowjetunioon" title="Sowjetunioon – frison septentrional" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Sowjetunioon" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="frison septentrional" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fur.wikipedia.org/wiki/Union_Sovietiche" title="Union Sovietiche – frioulan" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Union Sovietiche" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="frioulan" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fy.wikipedia.org/wiki/Sovjet-Uny" title="Sovjet-Uny – frison occidental" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Sovjet-Uny" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="frison occidental" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ga.wikipedia.org/wiki/An_tAontas_S%25C3%25B3iv%25C3%25A9adach" title="An tAontas Sóivéadach – irlandais" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An tAontas Sóivéadach" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://gan.wikipedia.org/wiki/%25E8%2598%2587%25E8%2581%25AF" title="蘇聯 – gan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="蘇聯" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="gan" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://gcr.wikipedia.org/wiki/Inyon_di_s%25C3%25A9_r%25C3%25A9piblik_sosyalis_sovy%25C3%25A9tik" title="Inyon di sé répiblik sosyalis sovyétik – créole guyanais" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Inyon di sé répiblik sosyalis sovyétik" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="créole guyanais" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://gd.wikipedia.org/wiki/An_t-Aonadh_Sobhiatach" title="An t-Aonadh Sobhiatach – gaélique écossais" lang="gd" hreflang="gd" data-title="An t-Aonadh Sobhiatach" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="gaélique écossais" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://gl.wikipedia.org/wiki/Uni%25C3%25B3n_Sovi%25C3%25A9tica" title="Unión Soviética – galicien" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Unión Soviética" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicien" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-glk mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://glk.wikipedia.org/wiki/%25D8%25B4%25D8%25A4%25D8%25B1%25D9%2588%25D9%258A" title="شؤروي – gilaki" lang="glk" hreflang="glk" data-title="شؤروي" data-language-autonym="گیلکی" data-language-local-name="gilaki" class="interlanguage-link-target"><span>گیلکی</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://gn.wikipedia.org/wiki/Joaty_Sovi%25C3%25A9tiko" title="Joaty Soviétiko – guarani" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Joaty Soviétiko" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="guarani" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-got mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://got.wikipedia.org/wiki/%25F0%2590%258C%25B2%25F0%2590%258C%25B2%25F0%2590%258C%25B2%25F0%2590%258C%25B8" title="𐌲𐌲𐌲𐌸 – gotique" lang="got" hreflang="got" data-title="𐌲𐌲𐌲𐌸" data-language-autonym="𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺" data-language-local-name="gotique" class="interlanguage-link-target"><span>𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://gu.wikipedia.org/wiki/%25E0%25AA%25B8%25E0%25AB%258B%25E0%25AA%25B5%25E0%25AA%25BF%25E0%25AA%25AF%25E0%25AB%2587%25E0%25AA%25A4_%25E0%25AA%25AF%25E0%25AB%2581%25E0%25AA%25A8%25E0%25AA%25BF%25E0%25AA%25AF%25E0%25AA%25A8" title="સોવિયેત યુનિયન – goudjarati" lang="gu" hreflang="gu" data-title="સોવિયેત યુનિયન" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="goudjarati" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://gv.wikipedia.org/wiki/Unnaneys_ny_Pobblaghtyn_Soveidjagh_Soshiallagh" title="Unnaneys ny Pobblaghtyn Soveidjagh Soshiallagh – mannois" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Unnaneys ny Pobblaghtyn Soveidjagh Soshiallagh" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="mannois" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ha.wikipedia.org/wiki/Tarayyar_Sobiyet" title="Tarayyar Sobiyet – haoussa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Tarayyar Sobiyet" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="haoussa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://hak.wikipedia.org/wiki/S%25C3%25BB-li%25C3%25A8n" title="Sû-lièn – hakka" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Sû-lièn" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="hakka" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://he.wikipedia.org/wiki/%25D7%2591%25D7%25A8%25D7%2599%25D7%25AA_%25D7%2594%25D7%259E%25D7%2595%25D7%25A2%25D7%25A6%25D7%2595%25D7%25AA" title="ברית המועצות – hébreu" lang="he" hreflang="he" data-title="ברית המועצות" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hébreu" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://hi.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%258B%25E0%25A4%25B5%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25AF%25E0%25A4%25A4_%25E0%25A4%25B8%25E0%25A4%2582%25E0%25A4%2598" title="सोवियत संघ – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="सोवियत संघ" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://hif.wikipedia.org/wiki/Soviet_Union" title="Soviet Union – hindi fidjien" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Soviet Union" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="hindi fidjien" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://hr.wikipedia.org/wiki/Sovjetski_Savez" title="Sovjetski Savez – croate" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Sovjetski Savez" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croate" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://hsb.wikipedia.org/wiki/Sowjetski_zwjazk" title="Sowjetski zwjazk – haut-sorabe" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Sowjetski zwjazk" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="haut-sorabe" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ht.wikipedia.org/wiki/Inyon_Repiblik_Sosyalis_Sovyetik" title="Inyon Repiblik Sosyalis Sovyetik – créole haïtien" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Inyon Repiblik Sosyalis Sovyetik" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="créole haïtien" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://hu.wikipedia.org/wiki/Szovjetuni%25C3%25B3" title="Szovjetunió – hongrois" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Szovjetunió" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="hongrois" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://hy.wikipedia.org/wiki/%25D4%25BD%25D5%25B8%25D6%2580%25D5%25B0%25D6%2580%25D5%25A4%25D5%25A1%25D5%25B5%25D5%25AB%25D5%25B6_%25D5%258D%25D5%25B8%25D6%2581%25D5%25AB%25D5%25A1%25D5%25AC%25D5%25AB%25D5%25BD%25D5%25BF%25D5%25A1%25D5%25AF%25D5%25A1%25D5%25B6_%25D5%2580%25D5%25A1%25D5%25B6%25D6%2580%25D5%25A1%25D5%25BA%25D5%25A5%25D5%25BF%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25A9%25D5%25B5%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25B6%25D5%25B6%25D5%25A5%25D6%2580%25D5%25AB_%25D5%2584%25D5%25AB%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25A9%25D5%25B5%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25B6" title="Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն – arménien" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="arménien" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://hyw.wikipedia.org/wiki/%25D4%25BD%25D5%25B8%25D6%2580%25D5%25B0%25D6%2580%25D5%25A4%25D5%25A1%25D5%25B5%25D5%25AB%25D5%25B6_%25D5%2584%25D5%25AB%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25A9%25D5%25AB%25D6%2582%25D5%25B6" title="Խորհրդային Միութիւն – arménien occidental" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Խորհրդային Միութիւն" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="arménien occidental" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ia.wikipedia.org/wiki/Union_Sovietic" title="Union Sovietic – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Union Sovietic" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://id.wikipedia.org/wiki/Uni_Soviet" title="Uni Soviet – indonésien" lang="id" hreflang="id" data-title="Uni Soviet" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonésien" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ie.wikipedia.org/wiki/Soviet-Union" title="Soviet-Union – interlingue" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Soviet-Union" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="interlingue" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ik mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ik.wikipedia.org/wiki/Suviatam_Nunaa" title="Suviatam Nunaa – inupiaq" lang="ik" hreflang="ik" data-title="Suviatam Nunaa" data-language-autonym="Iñupiatun" data-language-local-name="inupiaq" class="interlanguage-link-target"><span>Iñupiatun</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ilo.wikipedia.org/wiki/Kappon_ti_Sobiet" title="Kappon ti Sobiet – ilocano" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Kappon ti Sobiet" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ilocano" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://inh.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25B5%25D1%2582%25D0%25B8%25D0%25B9_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%2586%25D0%25B8%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25B7%25D0%25BC%25D0%25B0_%25D0%25A0%25D0%25B5%25D1%2581%25D0%25BF%25D1%2583%25D0%25B1%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BA%25D0%25B0%25D0%25B9_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%258E%25D0%25B7" title="Советий Социализма Республикай Союз – ingouche" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Советий Социализма Республикай Союз" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="ingouche" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://io.wikipedia.org/wiki/Soviet-Uniono" title="Soviet-Uniono – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Soviet-Uniono" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://is.wikipedia.org/wiki/Sov%25C3%25A9tr%25C3%25ADkin" title="Sovétríkin – islandais" lang="is" hreflang="is" data-title="Sovétríkin" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandais" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://it.wikipedia.org/wiki/Unione_Sovietica" title="Unione Sovietica – italien" lang="it" hreflang="it" data-title="Unione Sovietica" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italien" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ja.wikipedia.org/wiki/%25E3%2582%25BD%25E3%2583%2593%25E3%2582%25A8%25E3%2583%2588%25E9%2580%25A3%25E9%2582%25A6" title="ソビエト連邦 – japonais" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ソビエト連邦" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonais" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://jam.wikipedia.org/wiki/Suoviet_Yuunian" title="Suoviet Yuunian – créole jamaïcain" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Suoviet Yuunian" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="créole jamaïcain" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://jbo.wikipedia.org/wiki/sofygu%2527e" title="sofygu'e – lojban" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="sofygu'e" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="lojban" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://jv.wikipedia.org/wiki/Uni_Sovy%25C3%25A8t" title="Uni Sovyèt – javanais" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Uni Sovyèt" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="javanais" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ka.wikipedia.org/wiki/%25E1%2583%25A1%25E1%2583%2590%25E1%2583%2591%25E1%2583%25AD%25E1%2583%259D%25E1%2583%2597%25E1%2583%2590_%25E1%2583%25A1%25E1%2583%259D%25E1%2583%25AA%25E1%2583%2598%25E1%2583%2590%25E1%2583%259A%25E1%2583%2598%25E1%2583%25A1%25E1%2583%25A2%25E1%2583%25A3%25E1%2583%25A0%25E1%2583%2598_%25E1%2583%25A0%25E1%2583%2594%25E1%2583%25A1%25E1%2583%259E%25E1%2583%25A3%25E1%2583%2591%25E1%2583%259A%25E1%2583%2598%25E1%2583%2599%25E1%2583%2594%25E1%2583%2591%25E1%2583%2598%25E1%2583%25A1_%25E1%2583%2599%25E1%2583%2590%25E1%2583%2595%25E1%2583%25A8%25E1%2583%2598%25E1%2583%25A0%25E1%2583%2598" title="საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი – géorgien" lang="ka" hreflang="ka" data-title="საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკების კავშირი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="géorgien" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://kab.wikipedia.org/wiki/Tadukli_n_Tegdudiwin_Tinemlayin_Tisuvyitiyin" title="Tadukli n Tegdudiwin Tinemlayin Tisuvyitiyin – kabyle" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Tadukli n Tegdudiwin Tinemlayin Tisuvyitiyin" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="kabyle" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kbd mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://kbd.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A0%25D0%25B5%25D1%2581%25D0%25BF%25D1%2583%25D0%25B1%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BA%25D1%258D_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25B5%25D1%2582_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%2586%25D0%25B8%25D0%25B0%25D0%25BB_%25D0%2597%25D1%258D%25D0%25B3%25D1%2583%25D1%258D%25D1%2582%25D1%2585%25D1%258D%25D1%2580" title="Республикэ Совет Социал Зэгуэтхэр – kabarde" lang="kbd" hreflang="kbd" data-title="Республикэ Совет Социал Зэгуэтхэр" data-language-autonym="Адыгэбзэ" data-language-local-name="kabarde" class="interlanguage-link-target"><span>Адыгэбзэ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://kcg.wikipedia.org/wiki/Muna%25CC%25B1pyia%25CC%25B1_Soviyet" title="Muna̱pyia̱ Soviyet – tyap" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="Muna̱pyia̱ Soviyet" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="tyap" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://kk.wikipedia.org/wiki/%25D0%259A%25D0%25B5%25D2%25A3%25D0%25B5%25D1%2581%25D1%2582%25D1%2596%25D0%25BA_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%2586%25D0%25B8%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D1%2581%25D1%2582%25D1%2596%25D0%25BA_%25D0%25A0%25D0%25B5%25D1%2581%25D0%25BF%25D1%2583%25D0%25B1%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BA%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B0%25D1%2580_%25D0%259E%25D0%25B4%25D0%25B0%25D2%2593%25D1%258B" title="Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы – kazakh" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Кеңестік Социалистік Республикалар Одағы" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazakh" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://km.wikipedia.org/wiki/%25E1%259E%259F%25E1%259E%25A0%25E1%259E%2597%25E1%259E%25B6%25E1%259E%2596%25E1%259E%259F%25E1%259E%25BC%25E1%259E%259C%25E1%259F%2580%25E1%259E%258F" title="សហភាពសូវៀត – khmer" lang="km" hreflang="km" data-title="សហភាពសូវៀត" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="khmer" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://kn.wikipedia.org/wiki/%25E0%25B2%25B8%25E0%25B3%258A%25E0%25B2%25B5%25E0%25B2%25BF%25E0%25B2%25AF%25E0%25B3%2586%25E0%25B2%259F%25E0%25B3%258D_%25E0%25B2%2592%25E0%25B2%2595%25E0%25B3%258D%25E0%25B2%2595%25E0%25B3%2582%25E0%25B2%259F" title="ಸೊವಿಯೆಟ್ ಒಕ್ಕೂಟ – kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಸೊವಿಯೆಟ್ ಒಕ್ಕೂಟ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ko.wikipedia.org/wiki/%25EC%2586%258C%25EB%25A0%25A8" title="소련 – coréen" lang="ko" hreflang="ko" data-title="소련" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coréen" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://krc.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25B5%25D1%2582_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%2586%25D0%25B8%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D1%2581%25D1%2582_%25D0%25A0%25D0%25B5%25D1%2581%25D0%25BF%25D1%2583%25D0%25B1%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BA%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B0%25D0%25BD%25D1%258B_%25D0%2591%25D0%25B8%25D1%2580%25D0%25BB%25D0%25B5%25D1%2588%25D0%25B8%25D1%2583" title="Совет Социалист Республикаланы Бирлешиу – karatchaï balkar" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Совет Социалист Республикаланы Бирлешиу" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="karatchaï balkar" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ks.wikipedia.org/wiki/%25D8%25B5%25D8%25A4%25D9%2588%25D9%2590%25D8%25AA_%25D8%25A7%25D9%2590%25D8%25AA%25D9%2590%25D9%2581%25D8%25A7%25D9%2582" title="صؤوِت اِتِفاق – cachemiri" lang="ks" hreflang="ks" data-title="صؤوِت اِتِفاق" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="cachemiri" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ku.wikipedia.org/wiki/Yek%25C3%25AEtiya_Komar%25C3%25AAn_Sovyet_%25C3%25AAn_Sosyal%25C3%25AEst" title="Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst – kurde" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Yekîtiya Komarên Sovyet ên Sosyalîst" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurde" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://kv.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D3%25A7%25D0%25B2%25D0%25B5%25D1%2582%25D1%2581%25D0%25BA%25D3%25A7%25D0%25B9_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%2586%25D0%25B8%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D1%2581%25D1%2582%25D0%25B8%25D1%2587%25D0%25B5%25D1%2581%25D0%25BA%25D3%25A7%25D0%25B9_%25D0%25A0%25D0%25B5%25D1%2581%25D0%25BF%25D1%2583%25D0%25B1%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BA%25D0%25B0%25D1%258F%25D1%2581%25D0%25BB%25D3%25A7%25D0%25BD_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%258E%25D0%25B7" title="Сӧветскӧй Социалистическӧй Республикаяслӧн Союз – komi" lang="kv" hreflang="kv" data-title="Сӧветскӧй Социалистическӧй Республикаяслӧн Союз" data-language-autonym="Коми" data-language-local-name="komi" class="interlanguage-link-target"><span>Коми</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://kw.wikipedia.org/wiki/URSS" title="URSS – cornique" lang="kw" hreflang="kw" data-title="URSS" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="cornique" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ky.wikipedia.org/wiki/%25D0%259A%25D0%25B5%25D2%25A3%25D0%25B5%25D1%2588%25D1%2582%25D0%25B5%25D1%2580_%25D0%2591%25D0%25B8%25D1%2580%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25B3%25D0%25B8" title="Кеңештер Бирлиги – kirghize" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Кеңештер Бирлиги" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirghize" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://la.wikipedia.org/wiki/Unio_Rerum_Publicarum_Sovieticarum_Socialisticarum" title="Unio Rerum Publicarum Sovieticarum Socialisticarum – latin" lang="la" hreflang="la" data-title="Unio Rerum Publicarum Sovieticarum Socialisticarum" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latin" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lad.wikipedia.org/wiki/Union_Sovyetika" title="Union Sovyetika – ladino" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Union Sovyetika" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="ladino" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lb.wikipedia.org/wiki/Sowjetunioun" title="Sowjetunioun – luxembourgeois" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Sowjetunioun" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luxembourgeois" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lez.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25B5%25D1%2582%25D1%2580%25D0%25B8%25D0%25BD_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%2586%25D0%25B8%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25B7%25D0%25BC%25D0%25B4%25D0%25B8%25D0%25BD_%25D0%25A0%25D0%25B5%25D1%2581%25D0%25BF%25D1%2583%25D0%25B1%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BA%25D0%25B0%25D0%25B9%25D1%2580%25D0%25B8%25D0%25BD_%25D0%2593%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25BA%25D3%2580" title="Советрин Социализмдин Республикайрин ГалкӀ – lezghien" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Советрин Социализмдин Республикайрин ГалкӀ" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="lezghien" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lfn.wikipedia.org/wiki/Uni_de_Republicas_Sosialiste_Soviet" title="Uni de Republicas Sosialiste Soviet – lingua franca nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Uni de Republicas Sosialiste Soviet" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="lingua franca nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://li.wikipedia.org/wiki/Sovjet-Unie" title="Sovjet-Unie – limbourgeois" lang="li" hreflang="li" data-title="Sovjet-Unie" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="limbourgeois" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lij.wikipedia.org/wiki/Union_Sovietica" title="Union Sovietica – ligure" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Union Sovietica" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="ligure" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lld.wikipedia.org/wiki/Union_Sovietica" title="Union Sovietica – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Union Sovietica" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lmo badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="article de qualité"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lmo.wikipedia.org/wiki/Union_di_Republegh_Socialista_Sovietegh" title="Union di Republegh Socialista Sovietegh – lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Union di Republegh Socialista Sovietegh" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="lombard" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lo.wikipedia.org/wiki/%25E0%25BA%25AA%25E0%25BA%25B0%25E0%25BA%25AB%25E0%25BA%25B0%25E0%25BA%259E%25E0%25BA%25B2%25E0%25BA%259A%25E0%25BB%2582%25E0%25BA%258A%25E0%25BA%25A7%25E0%25BA%25BD%25E0%25BA%2594" title="ສະຫະພາບໂຊວຽດ – lao" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ສະຫະພາບໂຊວຽດ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="lao" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lt.wikipedia.org/wiki/Soviet%25C5%25B3_S%25C4%2585junga" title="Sovietų Sąjunga – lituanien" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Sovietų Sąjunga" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituanien" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://lv.wikipedia.org/wiki/Padomju_Savien%25C4%25ABba" title="Padomju Savienība – letton" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Padomju Savienība" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="letton" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mai.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%258B%25E0%25A4%25AD%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25AF%25E0%25A4%25A4_%25E0%25A4%25B8%25E0%25A4%2599%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%2598" title="सोभियत सङ्घ – maïthili" lang="mai" hreflang="mai" data-title="सोभियत सङ्घ" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="maïthili" class="interlanguage-link-target"><span>मैथिली</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mdf.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25B5%25D1%2582%25D0%25BE%25D0%25BD%25D1%258C_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%2582%25D0%25BA%25D1%2581" title="Советонь Соткс – mokcha" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Советонь Соткс" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="mokcha" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mg.wikipedia.org/wiki/Firaisan%2527_ny_Repoblika_S%25C3%25B4sialista_S%25C3%25B4vietika" title="Firaisan' ny Repoblika Sôsialista Sôvietika – malgache" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Firaisan' ny Repoblika Sôsialista Sôvietika" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgache" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mhr.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25B5%25D1%2582_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%2586%25D0%25B8%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25B7%25D0%25BC_%25D0%25A0%25D0%25B5%25D1%2581%25D0%25BF%25D1%2583%25D0%25B1%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BA-%25D0%25B2%25D0%25BB%25D0%25B0%25D0%25BA_%25D0%25A3%25D1%2588%25D0%25B5%25D0%25BC" title="Совет Социализм Республик-влак Ушем – Eastern Mari" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Совет Социализм Республик-влак Ушем" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="Eastern Mari" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mi.wikipedia.org/wiki/Hononga_Howete" title="Hononga Howete – maori" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Hononga Howete" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="maori" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://min.wikipedia.org/wiki/Uni_Soviet" title="Uni Soviet – minangkabau" lang="min" hreflang="min" data-title="Uni Soviet" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="minangkabau" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mk.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25B5%25D1%2582%25D1%2581%25D0%25BA%25D0%25B8_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%2598%25D1%2583%25D0%25B7" title="Советски Сојуз – macédonien" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Советски Сојуз" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macédonien" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ml.wikipedia.org/wiki/%25E0%25B4%25B8%25E0%25B5%258B%25E0%25B4%25B5%25E0%25B4%25BF%25E0%25B4%25AF%25E0%25B4%25B1%25E0%25B5%258D%25E0%25B4%25B1%25E0%25B5%258D_%25E0%25B4%25AF%25E0%25B5%2582%25E0%25B4%25A3%25E0%25B4%25BF%25E0%25B4%25AF%25E0%25B5%25BB" title="സോവിയറ്റ് യൂണിയൻ – malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="സോവിയറ്റ് യൂണിയൻ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mn badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="article de qualité"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mn.wikipedia.org/wiki/%25D0%2597%25D3%25A9%25D0%25B2%25D0%25BB%25D3%25A9%25D0%25BB%25D1%2582_%25D0%25A5%25D0%25BE%25D0%25BB%25D0%25B1%25D0%25BE%25D0%25BE%25D1%2582_%25D0%25A3%25D0%25BB%25D1%2581" title="Зөвлөлт Холбоот Улс – mongol" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Зөвлөлт Холбоот Улс" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongol" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mr.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%258B%25E0%25A4%25B5%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B9%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%258F%25E0%25A4%25A4_%25E0%25A4%25B8%25E0%25A4%2582%25E0%25A4%2598" title="सोव्हिएत संघ – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="सोव्हिएत संघ" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ms.wikipedia.org/wiki/Kesatuan_Soviet" title="Kesatuan Soviet – malais" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Kesatuan Soviet" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malais" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mt.wikipedia.org/wiki/Unjoni_Sovjetika" title="Unjoni Sovjetika – maltais" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Unjoni Sovjetika" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="maltais" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mwl.wikipedia.org/wiki/Ounion_Sobi%25C3%25A9tica" title="Ounion Sobiética – mirandais" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Ounion Sobiética" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="mirandais" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://my.wikipedia.org/wiki/%25E1%2580%2586%25E1%2580%25AD%25E1%2580%25AF%25E1%2580%2597%25E1%2580%25AE%25E1%2580%259A%25E1%2580%2580%25E1%2580%25BA%25E1%2580%2595%25E1%2580%25BC%25E1%2580%258A%25E1%2580%25BA%25E1%2580%2591%25E1%2580%25B1%25E1%2580%25AC%25E1%2580%2584%25E1%2580%25BA%25E1%2580%2585%25E1%2580%25AF_%25E1%2580%259E%25E1%2580%2599%25E1%2580%25B9%25E1%2580%2599%25E1%2580%2590%25E1%2580%2594%25E1%2580%25AD%25E1%2580%25AF%25E1%2580%2584%25E1%2580%25BA%25E1%2580%2584%25E1%2580%25B6" title="ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စု သမ္မတနိုင်ငံ – birman" lang="my" hreflang="my" data-title="ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စု သမ္မတနိုင်ငံ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birman" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://mzn.wikipedia.org/wiki/%25D8%25B4%25D9%2588%25D8%25B1%25D9%2588%25DB%258C" title="شوروی – mazandérani" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="شوروی" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazandérani" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://nap.wikipedia.org/wiki/Aunione_Sovieteca" title="Aunione Sovieteca – napolitain" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Aunione Sovieteca" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="napolitain" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://nds.wikipedia.org/wiki/Sowjetunion" title="Sowjetunion – bas-allemand" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Sowjetunion" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="bas-allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Sovjetuny" title="Sovjetuny – bas-saxon néerlandais" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Sovjetuny" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="bas-saxon néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ne.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A4%25B8%25E0%25A5%258B%25E0%25A4%25AD%25E0%25A4%25BF%25E0%25A4%25AF%25E0%25A4%25A4_%25E0%25A4%25B8%25E0%25A4%2599%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%2598" title="सोभियत सङ्घ – népalais" lang="ne" hreflang="ne" data-title="सोभियत सङ्घ" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="népalais" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://nl.wikipedia.org/wiki/Sovjet-Unie" title="Sovjet-Unie – néerlandais" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Sovjet-Unie" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://nn.wikipedia.org/wiki/Sovjetunionen" title="Sovjetunionen – norvégien nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Sovjetunionen" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norvégien nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-no badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="article de qualité"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://no.wikipedia.org/wiki/Sovjetunionen" title="Sovjetunionen – norvégien bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Sovjetunionen" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvégien bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://nrm.wikipedia.org/wiki/Unnion_Sovi%25C3%25A9tique" title="Unnion Soviétique – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Unnion Soviétique" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://oc.wikipedia.org/wiki/Union_de_las_Republicas_Socialistas_Sovieticas" title="Union de las Republicas Socialistas Sovieticas – occitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Union de las Republicas Socialistas Sovieticas" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitan" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://olo.wikipedia.org/wiki/Nevvostoliitto" title="Nevvostoliitto – Livvi-Karelian" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Nevvostoliitto" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="Livvi-Karelian" class="interlanguage-link-target"><span>Livvinkarjala</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://os.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25B5%25D1%2582%25D0%25BE%25D0%25BD_%25D0%25A6%25C3%25A6%25D0%25B4%25D0%25B8%25D1%2581" title="Советон Цæдис – ossète" lang="os" hreflang="os" data-title="Советон Цæдис" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="ossète" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://pa.wikipedia.org/wiki/%25E0%25A8%25B8%25E0%25A9%258B%25E0%25A8%25B5%25E0%25A9%2580%25E0%25A8%2585%25E0%25A8%25A4_%25E0%25A8%25AF%25E0%25A9%2582%25E0%25A8%25A8%25E0%25A9%2580%25E0%25A8%2585%25E0%25A8%25A8" title="ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ – pendjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://pap.wikipedia.org/wiki/Union_Sovietiko" title="Union Sovietiko – papiamento" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Union Sovietiko" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="papiamento" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://pcd.wikipedia.org/wiki/URSS" title="URSS – picard" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="URSS" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="picard" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pdc mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://pdc.wikipedia.org/wiki/Soviet_Union" title="Soviet Union – pennsilfaanisch" lang="pdc" hreflang="pdc" data-title="Soviet Union" data-language-autonym="Deitsch" data-language-local-name="pennsilfaanisch" class="interlanguage-link-target"><span>Deitsch</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://pl.wikipedia.org/wiki/Zwi%25C4%2585zek_Socjalistycznych_Republik_Radzieckich" title="Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich – polonais" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polonais" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://pms.wikipedia.org/wiki/Union_Sovi%25C3%25A9tica" title="Union Soviética – piémontais" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Union Soviética" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="piémontais" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://pnb.wikipedia.org/wiki/%25D8%25B3%25D9%2588%25DB%258C%25D8%25AA_%25DB%258C%25D9%2588%25D9%2586%25DB%258C%25D9%2586" title="سویت یونین – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="سویت یونین" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ps.wikipedia.org/wiki/%25D8%25B4%25D9%2588%25D8%25B1%25D9%2588%25D9%258A_%25D8%25A7%25D8%25AA%25D8%25AD%25D8%25A7%25D8%25AF" title="شوروي اتحاد – pachto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="شوروي اتحاد" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="pachto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://pt.wikipedia.org/wiki/Uni%25C3%25A3o_Sovi%25C3%25A9tica" title="União Soviética – portugais" lang="pt" hreflang="pt" data-title="União Soviética" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugais" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://qu.wikipedia.org/wiki/Susyalista_Suwit_Ripuwlikakunap_Hu%25C3%25B1un" title="Susyalista Suwit Ripuwlikakunap Huñun – quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Susyalista Suwit Ripuwlikakunap Huñun" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="quechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://rm.wikipedia.org/wiki/Uniun_sovietica" title="Uniun sovietica – romanche" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Uniun sovietica" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="romanche" class="interlanguage-link-target"><span>Rumantsch</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ro.wikipedia.org/wiki/Uniunea_Republicilor_Sovietice_Socialiste" title="Uniunea Republicilor Sovietice Socialiste – roumain" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Uniunea Republicilor Sovietice Socialiste" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="roumain" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ru.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%258E%25D0%25B7_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25B5%25D1%2582%25D1%2581%25D0%25BA%25D0%25B8%25D1%2585_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%2586%25D0%25B8%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D1%2581%25D1%2582%25D0%25B8%25D1%2587%25D0%25B5%25D1%2581%25D0%25BA%25D0%25B8%25D1%2585_%25D0%25A0%25D0%25B5%25D1%2581%25D0%25BF%25D1%2583%25D0%25B1%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BA" title="Союз Советских Социалистических Республик – russe" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Союз Советских Социалистических Республик" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russe" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://rue.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%258E%25D0%25B7_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D0%25B2%25D1%2596%25D1%2582%25D1%2581%25D0%25BA%25D1%258B%25D1%2585_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%2586%25D1%2596%25D0%25B0%25D0%25BB%25D1%2596%25D1%2581%25D1%2582%25D1%2596%25D1%2587%25D0%25BD%25D1%258B%25D1%2585_%25D0%25A0%25D0%25B5%25D0%25BF%25D1%2583%25D0%25B1%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BA" title="Союз Совітскых Соціалістічных Републик – ruthène" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Союз Совітскых Соціалістічных Републик" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="ruthène" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sah.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D1%258D%25D0%25B1%25D0%25B8%25D1%258D%25D1%2581%25D0%25BA%25D1%258D%25D0%25B9_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%2586%25D0%25B8%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D1%2581%25D1%2582%25D1%258B%25D1%258B_%25D0%25A0%25D0%25B5%25D1%2581%25D0%25BF%25D1%2583%25D0%25B1%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BA%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B0%25D1%2580_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D0%25B9%25D1%2583%25D1%2583%25D1%2581%25D1%2582%25D0%25B0%25D1%2580%25D0%25B0" title="Сэбиэскэй Социалистыы Республикалар Сойуустара – iakoute" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Сэбиэскэй Социалистыы Республикалар Сойуустара" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="iakoute" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sat.wikipedia.org/wiki/%25E1%25B1%25A5%25E1%25B1%259A%25E1%25B1%25B5%25E1%25B1%25B7%25E1%25B1%25A4%25E1%25B1%25AD%25E1%25B1%25AE%25E1%25B1%25B4_%25E1%25B1%25A5%25E1%25B1%259F%25E1%25B1%25B6%25E1%25B1%259B%25E1%25B1%259F" title="ᱥᱚᱵᱷᱤᱭᱮᱴ ᱥᱟᱶᱛᱟ – santali" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱥᱚᱵᱷᱤᱭᱮᱴ ᱥᱟᱶᱛᱟ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="santali" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sc.wikipedia.org/wiki/Unione_Sovietica" title="Unione Sovietica – sarde" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Unione Sovietica" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sarde" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://scn.wikipedia.org/wiki/Unioni_Suvi%25C3%25A8tica" title="Unioni Suviètica – sicilien" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Unioni Suviètica" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="sicilien" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sco.wikipedia.org/wiki/Soviet_Union" title="Soviet Union – écossais" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Soviet Union" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="écossais" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sd.wikipedia.org/wiki/%25D8%25B3%25D9%2588%25D9%2588%25D9%258A%25D8%25AA_%25D9%258A%25D9%2588%25D9%2586%25D9%258A%25D9%2586" title="سوويت يونين – sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="سوويت يونين" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://se.wikipedia.org/wiki/Sovjetlihttu" title="Sovjetlihttu – same du Nord" lang="se" hreflang="se" data-title="Sovjetlihttu" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="same du Nord" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sh.wikipedia.org/wiki/Sovjetski_Savez" title="Sovjetski Savez – serbo-croate" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Sovjetski Savez" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbo-croate" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-shn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://shn.wikipedia.org/wiki/%25E1%2580%2599%25E1%2580%25AD%25E1%2580%25B0%25E1%2580%2584%25E1%2580%25BA%25E1%2580%25B8%25E1%2582%2581%25E1%2580%25B0%25E1%2580%2599%25E1%2580%25BA%25E1%2582%2588%25E1%2580%2590%25E1%2580%25AF%25E1%2580%2599%25E1%2580%25BA_%25E1%2580%259E%25E1%2580%25B0%25E1%2580%259D%25E1%2580%25BA%25E1%2582%2587%25E1%2580%259D%25E1%2580%25AE%25E1%2582%2587%25E1%2580%259A%25E1%2582%2585%25E1%2580%2590%25E1%2580%25BA%25E1%2582%2589" title="မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် သူဝ်ႇဝီႇယႅတ်ႉ – shan" lang="shn" hreflang="shn" data-title="မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် သူဝ်ႇဝီႇယႅတ်ႉ" data-language-autonym="ၽႃႇသႃႇတႆး " data-language-local-name="shan" class="interlanguage-link-target"><span>ၽႃႇသႃႇတႆး </span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://si.wikipedia.org/wiki/%25E0%25B7%2583%25E0%25B7%259D%25E0%25B7%2580%25E0%25B7%2592%25E0%25B6%25BA%25E0%25B6%25A7%25E0%25B7%258A_%25E0%25B7%2583%25E0%25B6%2582%25E0%25B6%259C%25E0%25B6%25B8%25E0%25B6%25BA" title="සෝවියට් සංගමය – cingalais" lang="si" hreflang="si" data-title="සෝවියට් සංගමය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="cingalais" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://simple.wikipedia.org/wiki/Soviet_Union" title="Soviet Union – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Soviet Union" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sk.wikipedia.org/wiki/Sovietsky_zv%25C3%25A4z" title="Sovietsky zväz – slovaque" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Sovietsky zväz" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovaque" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-skr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://skr.wikipedia.org/wiki/%25D8%25B3%25D9%2588%25D9%2588%25DB%258C%25D8%25AA_%25DB%258C%25D9%2588%25D9%2586%25DB%258C%25D9%2586" title="سوویت یونین – Saraiki" lang="skr" hreflang="skr" data-title="سوویت یونین" data-language-autonym="سرائیکی" data-language-local-name="Saraiki" class="interlanguage-link-target"><span>سرائیکی</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sl.wikipedia.org/wiki/Sovjetska_zveza" title="Sovjetska zveza – slovène" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Sovjetska zveza" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="slovène" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-smn mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://smn.wikipedia.org/wiki/Sovjetlitto" title="Sovjetlitto – same d’Inari" lang="smn" hreflang="smn" data-title="Sovjetlitto" data-language-autonym="Anarâškielâ" data-language-local-name="same d’Inari" class="interlanguage-link-target"><span>Anarâškielâ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://so.wikipedia.org/wiki/Midowga_Sofiyet" title="Midowga Sofiyet – somali" lang="so" hreflang="so" data-title="Midowga Sofiyet" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="somali" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sq.wikipedia.org/wiki/Bashkimi_Sovjetik" title="Bashkimi Sovjetik – albanais" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Bashkimi Sovjetik" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albanais" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sr.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D0%25BE%25D0%25B2%25D1%2598%25D0%25B5%25D1%2582%25D1%2581%25D0%25BA%25D0%25B8_%25D0%25A1%25D0%25B0%25D0%25B2%25D0%25B5%25D0%25B7" title="Совјетски Савез – serbe" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Совјетски Савез" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbe" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://stq.wikipedia.org/wiki/Sowjetunion" title="Sowjetunion – saterlandais" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Sowjetunion" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="saterlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://su.wikipedia.org/wiki/Uni_Sovi%25C3%25A9t" title="Uni Soviét – soundanais" lang="su" hreflang="su" data-title="Uni Soviét" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="soundanais" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sv.wikipedia.org/wiki/Sovjetunionen" title="Sovjetunionen – suédois" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Sovjetunionen" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suédois" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://sw.wikipedia.org/wiki/Umoja_wa_Kisovyeti" title="Umoja wa Kisovyeti – swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Umoja wa Kisovyeti" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://szl.wikipedia.org/wiki/Sojusz_Socjalistycznych_Sowjeckich_Republik" title="Sojusz Socjalistycznych Sowjeckich Republik – silésien" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Sojusz Socjalistycznych Sowjeckich Republik" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="silésien" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ta.wikipedia.org/wiki/%25E0%25AE%259A%25E0%25AF%258B%25E0%25AE%25B5%25E0%25AE%25BF%25E0%25AE%25AF%25E0%25AE%25A4%25E0%25AF%258D_%25E0%25AE%2592%25E0%25AE%25A9%25E0%25AF%258D%25E0%25AE%25B1%25E0%25AE%25BF%25E0%25AE%25AF%25E0%25AE%25AE%25E0%25AF%258D" title="சோவியத் ஒன்றியம் – tamoul" lang="ta" hreflang="ta" data-title="சோவியத் ஒன்றியம்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamoul" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://te.wikipedia.org/wiki/%25E0%25B0%25B8%25E0%25B1%258B%25E0%25B0%25B5%25E0%25B0%25BF%25E0%25B0%25AF%25E0%25B0%259F%25E0%25B1%258D_%25E0%25B0%25AF%25E0%25B1%2582%25E0%25B0%25A8%25E0%25B0%25BF%25E0%25B0%25AF%25E0%25B0%25A8%25E0%25B1%258D" title="సోవియట్ యూనియన్ – télougou" lang="te" hreflang="te" data-title="సోవియట్ యూనియన్" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="télougou" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://tg.wikipedia.org/wiki/%25D0%2598%25D1%2582%25D1%2582%25D0%25B8%25D2%25B3%25D0%25BE%25D0%25B4%25D0%25B8_%25D0%25A8%25D1%2583%25D1%2580%25D0%25B0%25D0%25B2%25D3%25A3" title="Иттиҳоди Шуравӣ – tadjik" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Иттиҳоди Шуравӣ" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tadjik" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://th.wikipedia.org/wiki/%25E0%25B8%25AA%25E0%25B8%25AB%25E0%25B8%25A0%25E0%25B8%25B2%25E0%25B8%259E%25E0%25B9%2582%25E0%25B8%258B%25E0%25B9%2580%25E0%25B8%25A7%25E0%25B8%25B5%25E0%25B8%25A2%25E0%25B8%2595" title="สหภาพโซเวียต – thaï" lang="th" hreflang="th" data-title="สหภาพโซเวียต" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="thaï" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://tl.wikipedia.org/wiki/Unyong_Sobyetiko" title="Unyong Sobyetiko – tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Unyong Sobyetiko" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://tly.wikipedia.org/wiki/Sovet_Sosialist_Respublikon_Ibemon" title="Sovet Sosialist Respublikon Ibemon – talysh" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Sovet Sosialist Respublikon Ibemon" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="talysh" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://tr.wikipedia.org/wiki/Sovyetler_Birli%25C4%259Fi" title="Sovyetler Birliği – turc" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Sovyetler Birliği" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turc" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://tt.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25B5%25D1%2582_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%2586%25D0%25B8%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D1%2581%25D1%2582%25D0%25B8%25D0%25BA_%25D0%25A0%25D0%25B5%25D1%2581%25D0%25BF%25D1%2583%25D0%25B1%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BA%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B0%25D1%2580_%25D0%2591%25D0%25B5%25D1%2580%25D0%25BB%25D0%25B5%25D0%25B3%25D0%25B5" title="Совет Социалистик Республикалар Берлеге – tatar" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Совет Социалистик Республикалар Берлеге" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatar" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-tyv mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://tyv.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D0%25A1%25D0%25A0%25D0%25AD" title="ССРЭ – touvain" lang="tyv" hreflang="tyv" data-title="ССРЭ" data-language-autonym="Тыва дыл" data-language-local-name="touvain" class="interlanguage-link-target"><span>Тыва дыл</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-udm mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://udm.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D0%25BE%25D0%25B2%25D0%25B5%25D1%2582%25D1%2581%25D0%25BA%25D0%25BE%25D0%25B9_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%2586%25D0%25B8%25D0%25B0%25D0%25BB%25D0%25B8%25D1%2581%25D1%2582%25D0%25B8%25D1%2587%25D0%25B5%25D1%2581%25D0%25BA%25D0%25BE%25D0%25B9_%25D0%25A0%25D0%25B5%25D1%2581%25D0%25BF%25D1%2583%25D0%25B1%25D0%25BB%25D0%25B8%25D0%25BA%25D0%25B0%25D0%25BE%25D1%2581%25D0%25BB%25D1%258D%25D0%25BD_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%258E%25D0%25B7%25D0%25B7%25D1%258B" title="Советской Социалистической Республикаослэн Союззы – oudmourte" lang="udm" hreflang="udm" data-title="Советской Социалистической Республикаослэн Союззы" data-language-autonym="Удмурт" data-language-local-name="oudmourte" class="interlanguage-link-target"><span>Удмурт</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ug.wikipedia.org/wiki/%25D8%25B3%25D9%2588%25DB%258B%25DB%2590%25D8%25AA_%25D8%25B3%25D9%2588%25D8%25AA%25D8%25B3%25D9%2589%25D9%258A%25D8%25A7%25D9%2584%25D9%2589%25D8%25B3%25D8%25AA%25D9%2589%25D9%2583_%25D8%25AC%25DB%2587%25D9%2585%25DA%25BE%25DB%2587%25D8%25B1%25D9%2589%25D9%258A%25DB%2595%25D8%25AA%25D9%2584%25DB%2595%25D8%25B1_%25D8%25A6%25D9%2589%25D8%25AA%25D8%25AA%25D9%2589%25D9%25BE%25D8%25A7%25D9%2582%25D9%2589" title="سوۋېت سوتسىيالىستىك جۇمھۇرىيەتلەر ئىتتىپاقى – ouïghour" lang="ug" hreflang="ug" data-title="سوۋېت سوتسىيالىستىك جۇمھۇرىيەتلەر ئىتتىپاقى" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="ouïghour" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://uk.wikipedia.org/wiki/%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%258E%25D0%25B7_%25D0%25A0%25D0%25B0%25D0%25B4%25D1%258F%25D0%25BD%25D1%2581%25D1%258C%25D0%25BA%25D0%25B8%25D1%2585_%25D0%25A1%25D0%25BE%25D1%2586%25D1%2596%25D0%25B0%25D0%25BB%25D1%2596%25D1%2581%25D1%2582%25D0%25B8%25D1%2587%25D0%25BD%25D0%25B8%25D1%2585_%25D0%25A0%25D0%25B5%25D1%2581%25D0%25BF%25D1%2583%25D0%25B1%25D0%25BB%25D1%2596%25D0%25BA" title="Союз Радянських Соціалістичних Республік – ukrainien" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Союз Радянських Соціалістичних Республік" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainien" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://ur.wikipedia.org/wiki/%25D8%25B3%25D9%2588%25D9%2588%25DB%258C%25D8%25AA_%25D8%25A7%25D8%25AA%25D8%25AD%25D8%25A7%25D8%25AF" title="سوویت اتحاد – ourdou" lang="ur" hreflang="ur" data-title="سوویت اتحاد" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ourdou" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://uz.wikipedia.org/wiki/Sovet_Sotsialistik_Respublikalari_Ittifoqi" title="Sovet Sotsialistik Respublikalari Ittifoqi – ouzbek" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Sovet Sotsialistik Respublikalari Ittifoqi" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ouzbek" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://vec.wikipedia.org/wiki/Union_Sovi%25C3%25A8tega" title="Union Soviètega – vénitien" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Union Soviètega" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="vénitien" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://vep.wikipedia.org/wiki/Nevondkundali%25C5%25BEiden_Socialisti%25C5%25BEiden_Tazovaldkundoiden_%25C3%259Chti%25C5%25A1tuz" title="Nevondkundaližiden Socialistižiden Tazovaldkundoiden Ühtištuz – vepse" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Nevondkundaližiden Socialistižiden Tazovaldkundoiden Ühtištuz" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="vepse" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://vi.wikipedia.org/wiki/Li%25C3%25AAn_X%25C3%25B4" title="Liên Xô – vietnamien" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Liên Xô" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamien" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://vls.wikipedia.org/wiki/Sovjet-Unie" title="Sovjet-Unie – flamand occidental" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Sovjet-Unie" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="flamand occidental" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://vo.wikipedia.org/wiki/Sovy%25C3%25A4tabalatam" title="Sovyätabalatam – volapük" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Sovyätabalatam" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="volapük" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://wa.wikipedia.org/wiki/U.R.S.S." title="U.R.S.S. – wallon" lang="wa" hreflang="wa" data-title="U.R.S.S." data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="wallon" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://war.wikipedia.org/wiki/Unyon_Sovyetika" title="Unyon Sovyetika – waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Unyon Sovyetika" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-wo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://wo.wikipedia.org/wiki/Soviet_Yi_Benno" title="Soviet Yi Benno – wolof" lang="wo" hreflang="wo" data-title="Soviet Yi Benno" data-language-autonym="Wolof" data-language-local-name="wolof" class="interlanguage-link-target"><span>Wolof</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://wuu.wikipedia.org/wiki/%25E8%258B%258F%25E8%2581%2594" title="苏联 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="苏联" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-xh mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://xh.wikipedia.org/wiki/Isoviet_Union" title="Isoviet Union – xhosa" lang="xh" hreflang="xh" data-title="Isoviet Union" data-language-autonym="IsiXhosa" data-language-local-name="xhosa" class="interlanguage-link-target"><span>IsiXhosa</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://xmf.wikipedia.org/wiki/%25E1%2583%25A1%25E1%2583%25AE%25E1%2583%25A3%25E1%2583%259C%25E1%2583%25A3%25E1%2583%2594%25E1%2583%25A4%25E1%2583%2598%25E1%2583%25A8_%25E1%2583%25A1%25E1%2583%259D%25E1%2583%25AA%25E1%2583%2598%25E1%2583%2590%25E1%2583%259A%25E1%2583%2598%25E1%2583%25A1%25E1%2583%25A2%25E1%2583%25A3%25E1%2583%25A0%25E1%2583%2598_%25E1%2583%25A0%25E1%2583%2594%25E1%2583%25A1%25E1%2583%259E%25E1%2583%25A3%25E1%2583%2591%25E1%2583%259A%25E1%2583%2598%25E1%2583%2599%25E1%2583%2594%25E1%2583%25A4%25E1%2583%2598%25E1%2583%25A8_%25E1%2583%25A0%25E1%2583%25A1%25E1%2583%25AE%25E1%2583%25A3" title="სხუნუეფიშ სოციალისტური რესპუბლიკეფიშ რსხუ – mingrélien" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="სხუნუეფიშ სოციალისტური რესპუბლიკეფიშ რსხუ" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="mingrélien" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://yi.wikipedia.org/wiki/%25D7%25A1%25D7%2590%25D7%2595%25D7%2595%25D7%25A2%25D7%2598%25D7%259F_%25D7%25A4%25D7%2590%25D7%25A8%25D7%2591%25D7%2590%25D7%25A0%25D7%2593" title="סאוועטן פארבאנד – yiddish" lang="yi" hreflang="yi" data-title="סאוועטן פארבאנד" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="yiddish" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://yo.wikipedia.org/wiki/%25C3%258Cs%25E1%25BB%258D%25CC%2580kan_S%25C3%25B3f%25C3%25AC%25E1%25BA%25B9%25CC%2580t%25C3%25AC" title="Ìsọ̀kan Sófìẹ̀tì – yoruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Ìsọ̀kan Sófìẹ̀tì" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="yoruba" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://za.wikipedia.org/wiki/Suhlienz" title="Suhlienz – zhuang" lang="za" hreflang="za" data-title="Suhlienz" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="zhuang" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://zh.wikipedia.org/wiki/%25E8%258B%258F%25E8%2581%2594" title="苏联 – chinois" lang="zh" hreflang="zh" data-title="苏联" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinois" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%25E8%2598%2587%25E8%2581%25AF" title="蘇聯 – chinois littéraire" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="蘇聯" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="chinois littéraire" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/So%25CD%2598-li%25C3%25A2n" title="So͘-liân – minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="So͘-liân" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li> <li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%25E8%2598%2587%25E8%2581%25AF" title="蘇聯 – cantonais" lang="yue" hreflang="yue" data-title="蘇聯" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="cantonais" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> </section> </div> <div class="minerva-footer-logo"> <img src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" alt="Wikipédia" width="119" height="18" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> </div> <ul id="footer-info" class="footer-info hlist hlist-separated"> <li id="footer-info-lastmod">La dernière modification de cette page a été faite le 14 février 2025 à 13:17.</li> <li id="footer-info-copyright">Le contenu est disponible sous licence <a class="external" rel="nofollow" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">CC BY-SA 4.0</a> sauf mention contraire.</li> </ul> <ul id="footer-places" class="footer-places hlist hlist-separated"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="https://fr-m-wikipedia-org.translate.goog/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux?_x_tr_sl=auto&_x_tr_tl=en&_x_tr_hl=en-GB">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://stats.wikimedia.org/%23/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-terms-use"><a href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://foundation.m.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">Conditions d’utilisation</a></li> <li id="footer-places-desktop-toggle"><a id="mw-mf-display-toggle" href="https://translate.google.com/website?sl=auto&tl=en&hl=en-GB&u=https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title%3DUnion_des_r%25C3%25A9publiques_socialistes_sovi%25C3%25A9tiques%26mobileaction%3Dtoggle_view_desktop" data-event-name="switch_to_desktop">Version de bureau</a></li> </ul> </div> </footer> </div> </div> <div class="mw-notification-area" data-mw="interface"></div><!-- v:8.3.1 --> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-b766959bd-chzlq","wgBackendResponseTime":501,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.596","walltime":"2.103","ppvisitednodes":{"value":25845,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":778222,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":229423,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":25,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":9,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":98287,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1344.449 1 -total"," 17.13% 230.302 1 Modèle:Infobox_Ancienne_entité_territoriale"," 16.19% 217.683 2 Modèle:Références"," 13.16% 176.865 1 Modèle:Palette"," 11.95% 160.669 5 Modèle:Méta_palette_de_navigation"," 10.38% 139.520 1 Modèle:Liens"," 8.46% 113.736 149 Modèle:Date"," 7.38% 99.191 40 Modèle:Liste_horizontale"," 6.78% 91.106 1 Modèle:Palette_Divisions_URSS"," 6.37% 85.707 37 Modèle:Pays"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.436","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":10706162,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-b766959bd-kjz5s","timestamp":"20250216130455","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Union des r\u00e9publiques socialistes sovi\u00e9tiques","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/Union_des_r%C3%A9publiques_socialistes_sovi%C3%A9tiques","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q15180","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q15180","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2002-08-24T13:32:59Z","dateModified":"2025-02-14T12:17:06Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/7\/75\/Union_of_Soviet_Socialist_Republics_%28orthographic_projection%29.svg","headline":"ancien \u00c9tat eurasiatique de 1922 \u00e0 1991"}</script> <script>(window.NORLQ=window.NORLQ||[]).push(function(){var ns,i,p,img;ns=document.getElementsByTagName('noscript');for(i=0;i<ns.length;i++){p=ns[i].nextSibling;if(p&&p.className&&p.className.indexOf('lazy-image-placeholder')>-1){img=document.createElement('img');img.setAttribute('src',p.getAttribute('data-src'));img.setAttribute('width',p.getAttribute('data-width'));img.setAttribute('height',p.getAttribute('data-height'));img.setAttribute('alt',p.getAttribute('data-alt'));p.parentNode.replaceChild(img,p);}}});</script> <script>function gtElInit() {var lib = new google.translate.TranslateService();lib.translatePage('fr', 'en', function () {});}</script> <script src="https://translate.google.com/translate_a/element.js?cb=gtElInit&hl=en-GB&client=wt" type="text/javascript"></script> </body> </html>