CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="vi" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Cộng hòa La Mã – Wikipedia tiếng Việt</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )viwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"vi normal","wgMonthNames":["","tháng 1","tháng 2","tháng 3","tháng 4","tháng 5","tháng 6","tháng 7","tháng 8","tháng 9","tháng 10","tháng 11","tháng 12"],"wgRequestId":"8efebb51-5a07-49ba-8468-69e540fb93bd","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Cộng_hòa_La_Mã","wgTitle":"Cộng hòa La Mã","wgCurRevisionId":71837747,"wgRevisionId":71837747,"wgArticleId":78402,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Trang có các đối số formatnum không phải số","Bài dịch có chất lượng kém","Bài viết có văn bản tiếng Latinh","Trang sử dụng hộp thông tin quốc gia có các tham số không rõ","Lỗi CS1: ngày tháng","Bản mẫu cổng thông tin có liên kết đỏ đến cổng thông tin","Khởi đầu năm 509 TCN","Chấm dứt năm 27 TCN","Cộng hòa La Mã","Cộng hòa", "Cựu quốc gia châu Á","Cựu quốc gia châu Âu","Cựu quốc gia châu Phi","Năm 509 TCN","Cựu quốc gia trên bán đảo Ý","La Mã cổ đại"],"wgPageViewLanguage":"vi","wgPageContentLanguage":"vi","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Cộng_hòa_La_Mã","wgRelevantArticleId":78402,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"vi","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"vi"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":60000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage", "wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q17167","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.charinsert-styles":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges": "ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.did_you_mean","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.AVIM","ext.gadget.AVIM_portlet","ext.gadget.charinsert","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.purgetab","ext.gadget.switcher","ext.gadget.AdvancedSiteNotices","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=vi&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=vi&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=vi&modules=ext.gadget.charinsert-styles&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=vi&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e6/Consul_et_lictores.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1140"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e6/Consul_et_lictores.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="760"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="608"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Cộng hòa La Mã – Wikipedia tiếng Việt"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//vi.m.wikipedia.org/wiki/C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Sửa đổi" href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (vi)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//vi.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://vi.wikipedia.org/wiki/C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.vi"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Nguồn cấp Atom của Wikipedia" href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Thay_%C4%91%E1%BB%95i_g%E1%BA%A7n_%C4%91%C3%A2y&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Cộng_hòa_La_Mã rootpage-Cộng_hòa_La_Mã skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Bước tới nội dung</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Trang Web"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Trình đơn chính" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Trình đơn chính</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Trình đơn chính</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ẩn</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Điều hướng </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Trang_Ch%C3%ADnh" title="Xem trang chính [z]" accesskey="z"><span>Trang Chính</span></a></li><li id="n-wikipedia-featuredcontent" class="mw-list-item"><a href="/wiki/C%E1%BB%95ng_th%C3%B4ng_tin:N%E1%BB%99i_dung_ch%E1%BB%8Dn_l%E1%BB%8Dc"><span>Nội dung chọn lọc</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ng%E1%BA%ABu_nhi%C3%AAn" title="Xem trang ngẫu nhiên [x]" accesskey="x"><span>Bài viết ngẫu nhiên</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Thay_%C4%91%E1%BB%95i_g%E1%BA%A7n_%C4%91%C3%A2y" title="Danh sách thay đổi gần đây trong wiki [r]" accesskey="r"><span>Thay đổi gần đây</span></a></li><li id="n-bug_in_article" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:B%C3%A1o_l%E1%BB%97i_b%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt"><span>Báo lỗi nội dung</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikipedia-interaction" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikipedia-interaction" > <div class="vector-menu-heading"> Tương tác </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-wikipedia-helppage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:S%C3%A1ch_h%C6%B0%E1%BB%9Bng_d%E1%BA%ABn"><span>Hướng dẫn</span></a></li><li id="n-aboutsite" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Gi%E1%BB%9Bi_thi%E1%BB%87u"><span>Giới thiệu Wikipedia</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:C%E1%BB%99ng_%C4%91%E1%BB%93ng" title="Giới thiệu dự án, cách sử dụng và tìm kiếm thông tin ở đây"><span>Cộng đồng</span></a></li><li id="n-wikipedia-villagepump" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn"><span>Thảo luận chung</span></a></li><li id="n-wikipedia-helpdesk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Gi%C3%BAp_s%E1%BB%AD_d%E1%BB%A5ng_Wikipedia"><span>Giúp sử dụng</span></a></li><li id="n-contactpage" class="mw-list-item"><a href="//vi.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Liên_lạc"><span>Liên lạc</span></a></li><li id="n-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tr%C3%ACnh_t%E1%BA%A3i_l%C3%AAn_t%E1%BA%ADp_tin"><span>Tải lên tập tin</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Trang_Ch%C3%ADnh" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Bách khoa toàn thư mở" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-vi.svg" width="120" height="10" style="width: 7.5em; height: 0.625em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:T%C3%ACm_ki%E1%BA%BFm" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Tìm kiếm Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Tìm kiếm</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Tìm kiếm trên Wikipedia" aria-label="Tìm kiếm trên Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Tìm kiếm Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Đặc_biệt:Tìm_kiếm"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Tìm kiếm</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Công cụ cá nhân"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Giao diện"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Giao diện" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Giao diện</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_vi.wikipedia.org&uselang=vi" class=""><span>Quyên góp</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:M%E1%BB%9F_t%C3%A0i_kho%E1%BA%A3n&returnto=C%E1%BB%99ng+h%C3%B2a+La+M%C3%A3" title="Bạn được khuyến khích mở tài khoản và đăng nhập; tuy nhiên, không bắt buộc phải có tài khoản" class=""><span>Tạo tài khoản</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:%C4%90%C4%83ng_nh%E1%BA%ADp&returnto=C%E1%BB%99ng+h%C3%B2a+La+M%C3%A3" title="Đăng nhập sẽ có lợi hơn, tuy nhiên không bắt buộc. [o]" accesskey="o" class=""><span>Đăng nhập</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Thêm tùy chọn" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Công cụ cá nhân" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Công cụ cá nhân</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Bảng chọn thành viên" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_vi.wikipedia.org&uselang=vi"><span>Quyên góp</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:M%E1%BB%9F_t%C3%A0i_kho%E1%BA%A3n&returnto=C%E1%BB%99ng+h%C3%B2a+La+M%C3%A3" title="Bạn được khuyến khích mở tài khoản và đăng nhập; tuy nhiên, không bắt buộc phải có tài khoản"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Tạo tài khoản</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:%C4%90%C4%83ng_nh%E1%BA%ADp&returnto=C%E1%BB%99ng+h%C3%B2a+La+M%C3%A3" title="Đăng nhập sẽ có lợi hơn, tuy nhiên không bắt buộc. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Đăng nhập</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Trang dành cho người dùng chưa đăng nhập <a href="/wiki/Tr%E1%BB%A3_gi%C3%BAp:Gi%E1%BB%9Bi_thi%E1%BB%87u" aria-label="Tìm hiểu thêm về sửa đổi"><span>tìm hiểu thêm</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:%C4%90%C3%B3ng_g%C3%B3p_c%E1%BB%A7a_t%C3%B4i" title="Danh sách các sửa đổi được thực hiện qua địa chỉ IP này [y]" accesskey="y"><span>Đóng góp</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn_t%C3%B4i" title="Thảo luận với địa chỉ IP này [n]" accesskey="n"><span>Thảo luận cho địa chỉ IP này</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Trang Web"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Nội dung" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Nội dung</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ẩn</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Đầu</div> </a> </li> <li id="toc-Hiến_pháp" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Hiến_pháp"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Hiến pháp</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Hiến_pháp-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Hiện/ẩn mục Hiến pháp</span> </button> <ul id="toc-Hiến_pháp-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Viện_nguyên_lão" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Viện_nguyên_lão"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Viện nguyên lão</span> </div> </a> <ul id="toc-Viện_nguyên_lão-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Hội_đồng_lập_pháp" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Hội_đồng_lập_pháp"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Hội đồng lập pháp</span> </div> </a> <ul id="toc-Hội_đồng_lập_pháp-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Hội_đồng_Centuriata" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Hội_đồng_Centuriata"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Hội đồng Centuriata</span> </div> </a> <ul id="toc-Hội_đồng_Centuriata-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Hội_đồng_Tributa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Hội_đồng_Tributa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>Hội đồng Tributa</span> </div> </a> <ul id="toc-Hội_đồng_Tributa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Hội_đồng_Pleb" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Hội_đồng_Pleb"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5</span> <span>Hội đồng Pleb</span> </div> </a> <ul id="toc-Hội_đồng_Pleb-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Lịch_sử" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Lịch_sử"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Lịch sử</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Lịch_sử-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Hiện/ẩn mục Lịch sử</span> </button> <ul id="toc-Lịch_sử-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Chinh_phục_Bán_đảo_Italia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Chinh_phục_Bán_đảo_Italia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Chinh phục Bán đảo Italia</span> </div> </a> <ul id="toc-Chinh_phục_Bán_đảo_Italia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Chiến_tranh_Punic" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Chiến_tranh_Punic"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Chiến tranh Punic</span> </div> </a> <ul id="toc-Chiến_tranh_Punic-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Chiến_tranh_Punic_lần_thứ_nhất" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Chiến_tranh_Punic_lần_thứ_nhất"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.1</span> <span>Chiến tranh Punic lần thứ nhất</span> </div> </a> <ul id="toc-Chiến_tranh_Punic_lần_thứ_nhất-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Chiến_tranh_Punic_lần_thứ_hai" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Chiến_tranh_Punic_lần_thứ_hai"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.2</span> <span>Chiến tranh Punic lần thứ hai</span> </div> </a> <ul id="toc-Chiến_tranh_Punic_lần_thứ_hai-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Chiến_tranh_Punic_lần_3" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Chiến_tranh_Punic_lần_3"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.3</span> <span>Chiến tranh Punic lần 3</span> </div> </a> <ul id="toc-Chiến_tranh_Punic_lần_3-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Chinh_phục_Hy_Lạp" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Chinh_phục_Hy_Lạp"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Chinh phục Hy Lạp</span> </div> </a> <ul id="toc-Chinh_phục_Hy_Lạp-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Cuộc_khủng_hoảng_của_nền_Cộng_hòa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Cuộc_khủng_hoảng_của_nền_Cộng_hòa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>Cuộc khủng hoảng của nền Cộng hòa</span> </div> </a> <ul id="toc-Cuộc_khủng_hoảng_của_nền_Cộng_hòa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Gracchi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Gracchi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5</span> <span>Gracchi</span> </div> </a> <ul id="toc-Gracchi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Suy_tàn" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Suy_tàn"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.6</span> <span>Suy tàn</span> </div> </a> <ul id="toc-Suy_tàn-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Ngôn_ngữ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ngôn_ngữ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Ngôn ngữ</span> </div> </a> <ul id="toc-Ngôn_ngữ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tham_khảo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Tham_khảo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Tham khảo</span> </div> </a> <ul id="toc-Tham_khảo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tham_khảo_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Tham_khảo_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Tham khảo</span> </div> </a> <ul id="toc-Tham_khảo_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Nội dung" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Đóng mở mục lục" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Đóng mở mục lục</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Cộng hòa La Mã</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Xem bài viết trong ngôn ngữ khác. Bài có sẵn trong 114 ngôn ngữ" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-114" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">114 ngôn ngữ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Romeinse_Republiek" title="Romeinse Republiek – Tiếng Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Romeinse Republiek" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Tiếng Afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/R%C3%B6mische_Republik" title="Römische Republik – Tiếng Đức (Thụy Sĩ)" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Römische Republik" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="Tiếng Đức (Thụy Sĩ)" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Romanisc_Cynewise" title="Romanisc Cynewise – Tiếng Anh cổ" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Romanisc Cynewise" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="Tiếng Anh cổ" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="الجمهورية الرومانية – Tiếng Ả Rập" lang="ar" hreflang="ar" data-title="الجمهورية الرومانية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Tiếng Ả Rập" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Republica_Romana" title="Republica Romana – Tiếng Aragon" lang="an" hreflang="an" data-title="Republica Romana" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Tiếng Aragon" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Rep%C3%BAblica_Romana" title="República Romana – Tiếng Asturias" lang="ast" hreflang="ast" data-title="República Romana" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Tiếng Asturias" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Rr%C3%B3ma_Tavakuairet%C3%A3" title="Rróma Tavakuairetã – Tiếng Guarani" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Rróma Tavakuairetã" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="Tiếng Guarani" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Roma_Respublikas%C4%B1" title="Roma Respublikası – Tiếng Azerbaijan" lang="az" hreflang="az" data-title="Roma Respublikası" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Tiếng Azerbaijan" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%AC%D9%88%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%DB%8C" title="روم جومهوریتی – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="روم جومهوریتی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Republik_Romawi" title="Republik Romawi – Tiếng Indonesia" lang="id" hreflang="id" data-title="Republik Romawi" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Tiếng Indonesia" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Republik_Rom" title="Republik Rom – Tiếng Mã Lai" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Republik Rom" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Tiếng Mã Lai" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="রোমান প্রজাতন্ত্র – Tiếng Bangla" lang="bn" hreflang="bn" data-title="রোমান প্রজাতন্ত্র" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Tiếng Bangla" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/L%C3%B4-m%C3%A1_Ki%C5%8Dng-h%C3%B4-kok" title="Lô-má Kiōng-hô-kok – Tiếng Mân Nam" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Lô-má Kiōng-hô-kok" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Tiếng Mân Nam" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D1%8B%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Рымская рэспубліка – Tiếng Belarus" lang="be" hreflang="be" data-title="Рымская рэспубліка" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Tiếng Belarus" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D1%8B%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Рымская рэспубліка – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Рымская рэспубліка" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AE%E0%A4%A8_%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%82%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0" title="रोमन प्रजातंत्र – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="रोमन प्रजातंत्र" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Remische_Republik_(Begriffsklearung)" title="Remische Republik (Begriffsklearung) – Tiếng Bavaria" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Remische Republik (Begriffsklearung)" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Tiếng Bavaria" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Rimska_Republika" title="Rimska Republika – Tiếng Bosnia" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Rimska Republika" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Tiếng Bosnia" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Republik_Roma" title="Republik Roma – Tiếng Breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Republik Roma" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Tiếng Breton" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D1%80%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Римска република – Tiếng Bulgaria" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Римска република" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Tiếng Bulgaria" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Rep%C3%BAblica_Romana" title="República Romana – Tiếng Catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="República Romana" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Tiếng Catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Republikang_Romano" title="Republikang Romano – Tiếng Cebuano" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Republikang Romano" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="Tiếng Cebuano" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/%C5%98%C3%ADmsk%C3%A1_republika" title="Římská republika – Tiếng Séc" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Římská republika" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tiếng Séc" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Gweriniaeth_Rhufain" title="Gweriniaeth Rhufain – Tiếng Wales" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Gweriniaeth Rhufain" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Tiếng Wales" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Romerske_Republik" title="Romerske Republik – Tiếng Đan Mạch" lang="da" hreflang="da" data-title="Romerske Republik" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Tiếng Đan Mạch" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pdc mw-list-item"><a href="https://pdc.wikipedia.org/wiki/R%C3%B6mische_Republic" title="Römische Republic – Pennsylvania German" lang="pdc" hreflang="pdc" data-title="Römische Republic" data-language-autonym="Deitsch" data-language-local-name="Pennsylvania German" class="interlanguage-link-target"><span>Deitsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/R%C3%B6mische_Republik" title="Römische Republik – Tiếng Đức" lang="de" hreflang="de" data-title="Römische Republik" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Tiếng Đức" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Rooma_vabariik" title="Rooma vabariik – Tiếng Estonia" lang="et" hreflang="et" data-title="Rooma vabariik" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Tiếng Estonia" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A1%CF%89%CE%BC%CE%B1%CF%8A%CE%BA%CE%AE_%CE%94%CE%B7%CE%BC%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%AF%CE%B1" title="Ρωμαϊκή Δημοκρατία – Tiếng Hy Lạp" lang="el" hreflang="el" data-title="Ρωμαϊκή Δημοκρατία" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Tiếng Hy Lạp" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Roman_Republic" title="Roman Republic – Tiếng Anh" lang="en" hreflang="en" data-title="Roman Republic" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Tiếng Anh" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Rep%C3%BAblica_romana" title="República romana – Tiếng Tây Ban Nha" lang="es" hreflang="es" data-title="República romana" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Tiếng Tây Ban Nha" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Romia_Respubliko" title="Romia Respubliko – Tiếng Quốc Tế Ngữ" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Romia Respubliko" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Tiếng Quốc Tế Ngữ" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Erromatar_Errepublika" title="Erromatar Errepublika – Tiếng Basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Erromatar Errepublika" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Tiếng Basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="جمهوری روم – Tiếng Ba Tư" lang="fa" hreflang="fa" data-title="جمهوری روم" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Tiếng Ba Tư" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9publique_romaine" title="République romaine – Tiếng Pháp" lang="fr" hreflang="fr" data-title="République romaine" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Tiếng Pháp" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Romeinske_Republyk" title="Romeinske Republyk – Tiếng Frisia" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Romeinske Republyk" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Tiếng Frisia" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Poblacht_R%C3%B3mh%C3%A1nach" title="Poblacht Rómhánach – Tiếng Ireland" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Poblacht Rómhánach" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Tiếng Ireland" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Rep%C3%BAblica_Romana" title="República Romana – Tiếng Galician" lang="gl" hreflang="gl" data-title="República Romana" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Tiếng Galician" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E7%BE%85%E9%A6%AC%E5%85%B1%E5%92%8C%E5%9C%8B" title="羅馬共和國 – Tiếng Cám" lang="gan" hreflang="gan" data-title="羅馬共和國" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="Tiếng Cám" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%A1%9C%EB%A7%88_%EA%B3%B5%ED%99%94%EA%B5%AD" title="로마 공화국 – Tiếng Hàn" lang="ko" hreflang="ko" data-title="로마 공화국" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Tiếng Hàn" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%80%D5%BC%D5%B8%D5%B4%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հռոմեական հանրապետություն – Tiếng Armenia" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Հռոմեական հանրապետություն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Tiếng Armenia" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AE_%E0%A4%97%E0%A4%A3%E0%A4%A4%E0%A4%82%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0" title="रोम गणतंत्र – Tiếng Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="रोम गणतंत्र" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Tiếng Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Rimska_Republika" title="Rimska Republika – Tiếng Croatia" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Rimska Republika" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Tiếng Croatia" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Romana_republiko" title="Romana republiko – Tiếng Ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Romana republiko" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="Tiếng Ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Republica_Roman" title="Republica Roman – Tiếng Khoa Học Quốc Tế" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Republica Roman" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="Tiếng Khoa Học Quốc Tế" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%BE%D0%BC%D1%8B_%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%C3%A6" title="Ромы республикæ – Tiếng Ossetic" lang="os" hreflang="os" data-title="Ромы республикæ" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="Tiếng Ossetic" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/R%C3%B3mverska_l%C3%BD%C3%B0veldi%C3%B0" title="Rómverska lýðveldið – Tiếng Iceland" lang="is" hreflang="is" data-title="Rómverska lýðveldið" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="Tiếng Iceland" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Repubblica_romana" title="Repubblica romana – Tiếng Italy" lang="it" hreflang="it" data-title="Repubblica romana" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Tiếng Italy" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%94%D7%A8%D7%A4%D7%95%D7%91%D7%9C%D7%99%D7%A7%D7%94_%D7%94%D7%A8%D7%95%D7%9E%D7%99%D7%AA" title="הרפובליקה הרומית – Tiếng Do Thái" lang="he" hreflang="he" data-title="הרפובליקה הרומית" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Tiếng Do Thái" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="huy hiệu bài viết chọn lọc"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%A3%E1%83%91%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90" title="რომის რესპუბლიკა – Tiếng Georgia" lang="ka" hreflang="ka" data-title="რომის რესპუბლიკა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Tiếng Georgia" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D0%BC_%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B" title="Рим республикасы – Tiếng Kazakh" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Рим республикасы" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Tiếng Kazakh" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Jamhuri_ya_Roma" title="Jamhuri ya Roma – Tiếng Swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Jamhuri ya Roma" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Tiếng Swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kv mw-list-item"><a href="https://kv.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D0%BC_%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Рим республика – Tiếng Komi" lang="kv" hreflang="kv" data-title="Рим республика" data-language-autonym="Коми" data-language-local-name="Tiếng Komi" class="interlanguage-link-target"><span>Коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-avk mw-list-item"><a href="https://avk.wikipedia.org/wiki/Romafe_Sokasane" title="Romafe Sokasane – Kotava" lang="avk" hreflang="avk" data-title="Romafe Sokasane" data-language-autonym="Kotava" data-language-local-name="Kotava" class="interlanguage-link-target"><span>Kotava</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Repuvlika_Romana" title="Repuvlika Romana – Tiếng Ladino" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Repuvlika Romana" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="Tiếng Ladino" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Libera_res_publica_Romana" title="Libera res publica Romana – Tiếng La-tinh" lang="la" hreflang="la" data-title="Libera res publica Romana" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Tiếng La-tinh" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Romas_Republika" title="Romas Republika – Tiếng Latvia" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Romas Republika" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Tiếng Latvia" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Romos_respublika" title="Romos respublika – Tiếng Litva" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Romos respublika" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Tiếng Litva" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Republica_Roman" title="Republica Roman – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Republica Roman" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/R%C3%B3mai_K%C3%B6zt%C3%A1rsas%C3%A1g" title="Római Köztársaság – Tiếng Hungary" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Római Köztársaság" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Tiếng Hungary" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%A0%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Римска Република – Tiếng Macedonia" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Римска Република" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Tiếng Macedonia" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Repoblika_R%C3%B4mana" title="Repoblika Rômana – Tiếng Malagasy" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Repoblika Rômana" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="Tiếng Malagasy" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="huy hiệu bài viết chọn lọc"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B1%E0%B5%8B%E0%B4%AE%E0%B5%BB_%E0%B4%B1%E0%B4%BF%E0%B4%AA%E0%B5%8D%E0%B4%AA%E0%B4%AC%E0%B5%8D%E0%B4%B2%E0%B4%BF%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%95%E0%B5%8D" title="റോമൻ റിപ്പബ്ലിക്ക് – Tiếng Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="റോമൻ റിപ്പബ്ലിക്ക്" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Tiếng Malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Repubblika_Rumana" title="Repubblika Rumana – Tiếng Malta" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Repubblika Rumana" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="Tiếng Malta" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AE%E0%A4%A8_%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%95" title="रोमन प्रजासत्ताक – Tiếng Marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="रोमन प्रजासत्ताक" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Tiếng Marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A8_%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%A3%E1%83%91%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90" title="რომიშ რესპუბლიკა – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="რომიშ რესპუბლიკა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%D9%8A%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%8A%D9%87" title="الجمهوريه الرومانيه – Tiếng Ả Rập Ai Cập" lang="arz" hreflang="arz" data-title="الجمهوريه الرومانيه" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Tiếng Ả Rập Ai Cập" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="روم جمهوری – Tiếng Mazanderani" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="روم جمهوری" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="Tiếng Mazanderani" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/L%C3%B2%CC%A4-m%C4%81_G%C3%AA%CC%A4%E1%B9%B3ng-hu%C3%B2-gu%C3%B3k" title="Lò̤-mā Gê̤ṳng-huò-guók – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Lò̤-mā Gê̤ṳng-huò-guók" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%BE%D0%BC%D1%8B%D0%BD_%D0%91%D2%AF%D0%B3%D0%B4_%D0%9D%D0%B0%D0%B9%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B4%D0%B0%D1%85_%D0%A3%D0%BB%D1%81" title="Ромын Бүгд Найрамдах Улс – Tiếng Mông Cổ" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Ромын Бүгд Найрамдах Улс" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="Tiếng Mông Cổ" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Romeinse_Republiek" title="Romeinse Republiek – Tiếng Hà Lan" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Romeinse Republiek" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="Tiếng Hà Lan" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%AE%E0%A4%A8_%E0%A4%97%E0%A4%A3%E0%A4%A4%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0" title="रोमन गणतन्त्र – Tiếng Nepal" lang="ne" hreflang="ne" data-title="रोमन गणतन्त्र" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="Tiếng Nepal" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E5%85%B1%E5%92%8C%E6%94%BF%E3%83%AD%E3%83%BC%E3%83%9E" title="共和政ローマ – Tiếng Nhật" lang="ja" hreflang="ja" data-title="共和政ローマ" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Tiếng Nhật" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Den_romerske_republikk" title="Den romerske republikk – Tiếng Na Uy (Bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Den romerske republikk" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Tiếng Na Uy (Bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Den_romerske_republikken" title="Den romerske republikken – Tiếng Na Uy (Nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Den romerske republikken" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Tiếng Na Uy (Nynorsk)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Republica_Romana" title="Republica Romana – Tiếng Occitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Republica Romana" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Tiếng Occitan" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Rim_Respublikasi" title="Rim Respublikasi – Tiếng Uzbek" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Rim Respublikasi" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Tiếng Uzbek" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B0%E0%A9%8B%E0%A8%AE%E0%A8%A8_%E0%A8%97%E0%A8%A3%E0%A8%A4%E0%A9%B0%E0%A8%A4%E0%A8%B0" title="ਰੋਮਨ ਗਣਤੰਤਰ – Tiếng Punjab" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਰੋਮਨ ਗਣਤੰਤਰ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Tiếng Punjab" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C_%D9%84%D9%88%DA%A9_%D8%B1%D8%A7%D8%AC" title="رومی لوک راج – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="رومی لوک راج" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Rep%C3%BAblika_romano" title="Repúblika romano – Tiếng Papiamento" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Repúblika romano" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="Tiếng Papiamento" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%AA" title="روم جمهوريت – Tiếng Pashto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="روم جمهوريت" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="Tiếng Pashto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Ruoman_Ripoblik" title="Ruoman Ripoblik – Tiếng Anh Jamaica Creole" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Ruoman Ripoblik" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Tiếng Anh Jamaica Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Rep%C3%B9blica_Roman-a_(antichit%C3%A0)" title="Repùblica Roman-a (antichità) – Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Repùblica Roman-a (antichità)" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/R%C3%B6%C3%B6msche_Republiek" title="Röömsche Republiek – Tiếng Hạ Giéc-man" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Röömsche Republiek" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="Tiếng Hạ Giéc-man" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Republika_rzymska" title="Republika rzymska – Tiếng Ba Lan" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Republika rzymska" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Tiếng Ba Lan" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="bài viết tốt"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Rep%C3%BAblica_Romana" title="República Romana – Tiếng Bồ Đào Nha" lang="pt" hreflang="pt" data-title="República Romana" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Tiếng Bồ Đào Nha" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Republica_Roman%C4%83" title="Republica Romană – Tiếng Romania" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Republica Romană" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Tiếng Romania" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D1%80%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Римска република – Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Римска република" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Римская республика – Tiếng Nga" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Римская республика" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Tiếng Nga" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Roomske_Republik" title="Roomske Republik – Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Roomske Republik" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Republika_Romake" title="Republika Romake – Tiếng Albania" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Republika Romake" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Tiếng Albania" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Rip%C3%B9bbrica_rumana" title="Ripùbbrica rumana – Tiếng Sicilia" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Ripùbbrica rumana" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="Tiếng Sicilia" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%BB%E0%B7%9D%E0%B6%B8%E0%B7%8F%E0%B6%B1%E0%B7%94_%E0%B6%A2%E0%B6%B1%E0%B6%BB%E0%B6%A2%E0%B6%BA" title="රෝමානු ජනරජය – Tiếng Sinhala" lang="si" hreflang="si" data-title="රෝමානු ජනරජය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="Tiếng Sinhala" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Roman_Republic" title="Roman Republic – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Roman Republic" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/R%C3%ADmska_republika_(starovek%C3%BD_R%C3%ADm)" title="Rímska republika (staroveký Rím) – Tiếng Slovak" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Rímska republika (staroveký Rím)" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Tiếng Slovak" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Rimska_republika" title="Rimska republika – Tiếng Slovenia" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Rimska republika" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Tiếng Slovenia" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%DB%86%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DA%95%DB%86%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="کۆماری ڕۆمانی – Tiếng Kurd Miền Trung" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="کۆماری ڕۆمانی" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Tiếng Kurd Miền Trung" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D1%80%D0%B5%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Римска република – Tiếng Serbia" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Римска република" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Tiếng Serbia" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Rimska_Republika" title="Rimska Republika – Tiếng Serbo-Croatia" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Rimska Republika" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Tiếng Serbo-Croatia" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Rooman_tasavalta" title="Rooman tasavalta – Tiếng Phần Lan" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Rooman tasavalta" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Tiếng Phần Lan" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Romerska_republiken" title="Romerska republiken – Tiếng Thụy Điển" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Romerska republiken" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Tiếng Thụy Điển" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Republikang_Romano" title="Republikang Romano – Tiếng Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Republikang Romano" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tiếng Tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%89%E0%AE%B0%E0%AF%8B%E0%AE%AE%E0%AF%88%E0%AE%95%E0%AF%8D_%E0%AE%95%E0%AF%81%E0%AE%9F%E0%AE%BF%E0%AE%AF%E0%AE%B0%E0%AE%9A%E0%AF%81" title="உரோமைக் குடியரசு – Tiếng Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="உரோமைக் குடியரசு" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tiếng Tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/Rim_Respublikas%C4%B1" title="Rim Respublikası – Tiếng Tatar" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Rim Respublikası" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="Tiếng Tatar" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%98%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%93%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%90%E0%B9%82%E0%B8%A3%E0%B8%A1%E0%B8%B1%E0%B8%99" title="สาธารณรัฐโรมัน – Tiếng Thái" lang="th" hreflang="th" data-title="สาธารณรัฐโรมัน" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Tiếng Thái" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Roma_Cumhuriyeti" title="Roma Cumhuriyeti – Tiếng Thổ Nhĩ Kỳ" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Roma Cumhuriyeti" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Tiếng Thổ Nhĩ Kỳ" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B8%D0%BC%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0_%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Римська республіка – Tiếng Ukraina" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Римська республіка" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Tiếng Ukraina" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C_%D8%AC%D9%85%DB%81%D9%88%D8%B1%DB%8C%DB%81" title="رومی جمہوریہ – Tiếng Urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="رومی جمہوریہ" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Tiếng Urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Republika_Romano" title="Republika Romano – Tiếng Waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Republika Romano" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Tiếng Waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%BD%97%E9%A9%AC%E5%85%B1%E5%92%8C%E5%9B%BD" title="罗马共和国 – Tiếng Ngô" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="罗马共和国" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Tiếng Ngô" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/R%C3%B3m%C3%B9_Ol%C3%B3m%C3%ACnira" title="Rómù Olómìnira – Tiếng Yoruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Rómù Olómìnira" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="Tiếng Yoruba" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%BE%85%E9%A6%AC%E5%85%B1%E5%92%8C%E5%9C%8B" title="羅馬共和國 – Tiếng Quảng Đông" lang="yue" hreflang="yue" data-title="羅馬共和國" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Tiếng Quảng Đông" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Cumhuriyet%C3%AA_Roma" title="Cumhuriyetê Roma – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Cumhuriyetê Roma" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%BD%97%E9%A9%AC%E5%85%B1%E5%92%8C%E5%9B%BD" title="罗马共和国 – Tiếng Trung" lang="zh" hreflang="zh" data-title="罗马共和国" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Tiếng Trung" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q17167#sitelinks-wikipedia" title="Sửa liên kết giữa ngôn ngữ" class="wbc-editpage">Sửa liên kết</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Không gian tên"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3" title="Xem bài viết [c]" accesskey="c"><span>Bài viết</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn:C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3" rel="discussion" title="Thảo luận về trang này [t]" accesskey="t"><span>Thảo luận</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Thay đổi biến thể ngôn ngữ" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Tiếng Việt</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Giao diện"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3"><span>Đọc</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&veaction=edit" title="Sửa đổi trang này [v]" accesskey="v"><span>Sửa đổi</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=edit" title="Sửa đổi mã nguồn của trang này [e]" accesskey="e"><span>Sửa mã nguồn</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=history" title="Các phiên bản cũ của trang này [h]" accesskey="h"><span>Xem lịch sử</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Công cụ trang"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Công cụ" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Công cụ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Công cụ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ẩn</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Thêm tùy chọn" > <div class="vector-menu-heading"> Tác vụ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3"><span>Đọc</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&veaction=edit" title="Sửa đổi trang này [v]" accesskey="v"><span>Sửa đổi</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=edit" title="Sửa đổi mã nguồn của trang này [e]" accesskey="e"><span>Sửa mã nguồn</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=history"><span>Xem lịch sử</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Chung </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Li%C3%AAn_k%E1%BA%BFt_%C4%91%E1%BA%BFn_%C4%91%C3%A2y/C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3" title="Các trang liên kết đến đây [j]" accesskey="j"><span>Các liên kết đến đây</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Thay_%C4%91%E1%BB%95i_li%C3%AAn_quan/C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3" rel="nofollow" title="Thay đổi gần đây của các trang liên kết đến đây [k]" accesskey="k"><span>Thay đổi liên quan</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Trang_%C4%91%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t" title="Một danh sách chứa tất cả trang đặc biệt [q]" accesskey="q"><span>Trang đặc biệt</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&oldid=71837747" title="Liên kết thường trực đến phiên bản này của trang"><span>Liên kết thường trực</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=info" title="Thêm chi tiết về trang này"><span>Thông tin trang</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Tr%C3%ADch_d%E1%BA%ABn&page=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&id=71837747&wpFormIdentifier=titleform" title="Hướng dẫn cách trích dẫn trang này"><span>Trích dẫn trang này</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fvi.wikipedia.org%2Fwiki%2FC%25E1%25BB%2599ng_h%25C3%25B2a_La_M%25C3%25A3"><span>Lấy URL ngắn gọn</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:QrCode&url=https%3A%2F%2Fvi.wikipedia.org%2Fwiki%2FC%25E1%25BB%2599ng_h%25C3%25B2a_La_M%25C3%25A3"><span>Tải mã QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> In và xuất </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:S%C3%A1ch&bookcmd=book_creator&referer=C%E1%BB%99ng+h%C3%B2a+La+M%C3%A3"><span>Tạo một quyển sách</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:DownloadAsPdf&page=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=show-download-screen"><span>Tải dưới dạng PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&printable=yes" title="Bản để in ra của trang [p]" accesskey="p"><span>Bản để in ra</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Tại dự án khác </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Roman_Republic" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q17167" title="Liên kết đến khoản mục kết nối trong kho dữ liệu [g]" accesskey="g"><span>Khoản mục Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Công cụ trang"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Giao diện"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Giao diện</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">chuyển sang thanh bên</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ẩn</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Bách khoa toàn thư mở Wikipedia</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="vi" dir="ltr"><table class="box-Chất_lượng_dịch plainlinks metadata ambox ambox-style ambox-rough_translation" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><div style="width:52px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Translation_to_english_arrow.svg" class="mw-file-description" title="Translation arrow icon"><img alt="Translation arrow icon" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Translation_to_english_arrow.svg/50px-Translation_to_english_arrow.svg.png" decoding="async" width="50" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Translation_to_english_arrow.svg/75px-Translation_to_english_arrow.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Translation_to_english_arrow.svg/100px-Translation_to_english_arrow.svg.png 2x" data-file-width="60" data-file-height="20" /></a></span></div></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span">Bài viết này <b>là một bản <a href="/wiki/Wikipedia:C%E1%BA%A9m_nang_bi%C3%AAn_so%E1%BA%A1n/D%E1%BB%8Bch_thu%E1%BA%ADt" title="Wikipedia:Cẩm nang biên soạn/Dịch thuật">dịch thô</a> từ ngôn ngữ khác</b>. Đây có thể là kết quả của máy tính hoặc của người chưa thông thạo dịch thuật.<span class="hide-when-compact"> Xin hãy giúp <a class="external text" href="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=edit">cải thiện bài viết</a> hoặc viết lại để hành văn tiếng Việt được tự nhiên hơn và đúng ngữ pháp. <hr /> <b>Chú ý</b>: Những bản dịch <b>rõ ràng là dịch máy hoặc có chất lượng kém</b>, <b>KHÔNG dùng bản mẫu này</b>, vui lòng đặt <code>{{<a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Clk" class="mw-redirect" title="Bản mẫu:Clk">thế:clk</a>|dịch máy chất lượng kém}}</code> hoặc <code>{{<a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:Cld5" class="mw-redirect" title="Bản mẫu:Cld5">thế:cld5</a>}}</code> để xóa bản dịch kém.</span> <small class="date-container"><i>(<span class="date">tháng 10/2023</span>)</i></small></div></td></tr></tbody></table> <table class="infobox" style="width:22em;font-size:88%;"><caption></caption> <tbody><tr> <th colspan="2" style="text-align:center;font-weight:bold;position: relative; padding: 12px; line-height: 1.1em; font-size: 135%; background-color:#E5E5E5; color:#000000;"> <div><span style="display:inline" class="fn org country-name">Cộng hòa La Mã</span></div> </th> </tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center"><div class="collapsible-list mw-collapsible mw-collapsed" style="text-align: left;"> <div style="line-height: 1.6em; font-weight: bold; text-align:center; font-weight:bold; background-color:#E5E5E5;"><div style="margin: 0 4em">Tên bản ngữ</div></div> <ul class="mw-collapsible-content" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0; line-height: inherit; list-style: none; margin-left: 0; padding-top:0.25em; font-weight:normal; word-break:break-all; text-align:center;"><li style="line-height: inherit; margin: 0">RES•PVBLICA•ROMANA<br /><i><span lang="la" title="Văn bản tiếng Latinh"><span style="font-variant:small-caps;">Senatus Populus Que Romanus</span></span></i> <span class="languageicon" style="font-size:81%;font-weight:normal;">(<a href="/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Latinh" title="Tiếng Latinh">tiếng Latinh</a>)</span> (<a href="/wiki/SPQR" title="SPQR">SPQR</a>)<br /><small>("Viện nguyên lão và nhân dân La Mã")</small></li></ul> </div></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center">509 TCN–27 TCN</td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;text-align:center;padding:0.5em 0;"><div style="padding:0 5px;"> <div style="padding-bottom:3px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Consul_et_lictores.png" class="mw-file-description" title="Một đồng tiền khắc hình một vị quan chấp chính đi cùng hai vệ sĩ (lictor) La Mã"><img alt="Một đồng tiền khắc hình một vị quan chấp chính đi cùng hai vệ sĩ (lictor) La Mã" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Consul_et_lictores.png/170px-Consul_et_lictores.png" decoding="async" width="170" height="162" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Consul_et_lictores.png/255px-Consul_et_lictores.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Consul_et_lictores.png/340px-Consul_et_lictores.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="380" /></a></span></div> <div>Một đồng tiền khắc hình một vị <a href="/wiki/Danh_s%C3%A1ch_ch%E1%BA%A5p_ch%C3%ADnh_quan_La_M%C3%A3" title="Danh sách chấp chính quan La Mã">quan chấp chính</a> đi cùng hai vệ sĩ (<a href="/w/index.php?title=Lictor&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lictor (trang không tồn tại)">lictor</a>)</div> </div></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Roman_Republic-44BC.png" class="mw-file-description" title="Các tỉnh La Mã vào thời điểm xảy ra vụ ám sát Julius Caesar, 44 TCN"><img alt="Các tỉnh La Mã vào thời điểm xảy ra vụ ám sát Julius Caesar, 44 TCN" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Roman_Republic-44BC.png/250px-Roman_Republic-44BC.png" decoding="async" width="250" height="153" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Roman_Republic-44BC.png/375px-Roman_Republic-44BC.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Roman_Republic-44BC.png/500px-Roman_Republic-44BC.png 2x" data-file-width="1020" data-file-height="624" /></a></span><div style="position:relative;top:0.3em;">Các tỉnh La Mã vào thời điểm xảy ra vụ ám sát <a href="/wiki/Julius_Caesar" title="Julius Caesar">Julius Caesar</a>, 44 TCN</div></td></tr><tr><th colspan="2" style="text-align:center;padding:5px;text-align:center;background-color:#E5E5E5;">Tổng quan</th></tr><tr><th scope="row"><a href="/wiki/Th%E1%BB%A7_%C4%91%C3%B4" title="Thủ đô">Thủ đô</a></th><td><a href="/wiki/Roma" title="Roma">Roma</a></td></tr><tr><th scope="row">Ngôn ngữ thông dụng</th><td><a href="/wiki/Latinh" class="mw-redirect" title="Latinh">Latin</a> (chính thức),<br />các ngôn ngữ bản địa bao gồm <a href="/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Hy_L%E1%BA%A1p_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i" title="Tiếng Hy Lạp cổ đại">Hy Lạp</a>, <a href="/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Hebrew" title="Tiếng Hebrew">Hebrew</a>, Syriac, Tiếng Gallic, Tiếng Berber</td></tr><tr><th scope="row"><a href="/wiki/T%C3%B4n_gi%C3%A1o" title="Tôn giáo">Tôn giáo chính</a><div style="font-weight:normal;display:inline;"></div></th><td><a href="/w/index.php?title=T%C3%B4n_gi%C3%A1o_%E1%BB%9F_La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tôn giáo ở La Mã cổ đại (trang không tồn tại)">Đa thần giáo La Mã</a></td></tr><tr><th colspan="2" style="text-align:center;padding:5px;text-align:center;background-color:#E5E5E5;">Chính trị</th></tr><tr><th scope="row"><a href="/wiki/Ch%C3%ADnh_ph%E1%BB%A7" title="Chính phủ">Chính phủ</a></th><td><a href="/wiki/C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a" title="Cộng hòa">Cộng hòa</a> <a href="/wiki/Ch%C3%ADnh_tr%E1%BB%8B_%C4%91%E1%BA%A7u_s%E1%BB%8F" class="mw-redirect" title="Chính trị đầu sỏ">đầu sỏ</a></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row">Quan chấp chính</th><td> </td></tr><tr class="mergedrow"><td colspan="2" style="text-align:center"></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><div style="text-indent:-0.9em;margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• 509–508 TCN </div></th><td><a href="/wiki/Lucius_Junius_Brutus" title="Lucius Junius Brutus">Lucius Brutus</a>,<br /><a href="/w/index.php?title=Lucius_Tarquinius_Collatinus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lucius Tarquinius Collatinus (trang không tồn tại)">Lucius Collatinus</a></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><div style="text-indent:-0.9em;margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• 27 TCN </div></th><td><a href="/wiki/Augustus" title="Augustus">Gaius Octavianus</a>,<br /><a href="/wiki/Marcus_Vipsanius_Agrippa" title="Marcus Vipsanius Agrippa">Marcus Agrippa</a></td></tr><tr style="display:none"><td colspan="2"> </td></tr><tr><th scope="row"><a href="/wiki/L%E1%BA%ADp_ph%C3%A1p" class="mw-redirect" title="Lập pháp">Lập pháp</a></th><td>Hội động lập pháp</td></tr><tr><th colspan="2" style="text-align:center;padding:5px;text-align:center;background-color:#E5E5E5;">Lịch sử</th></tr><tr><th scope="row">Thời kỳ</th><td><a href="/wiki/C%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i" class="mw-redirect" title="Cổ đại">Cổ đại</a></td></tr><tr class="mergedrow"><td colspan="2" style="text-align:center"></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><div style="text-indent:-0.9em;margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <a href="/wiki/Lucretia" class="mw-disambig" title="Lucretia">Lucretia</a> bị cưỡng hiếp </div></th><td>509 TCN</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><div style="text-indent:-0.9em;margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <a href="/wiki/Julius_Caesar" title="Julius Caesar">Caesar</a> bị ám sát </div></th><td>44 TCN</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><div style="text-indent:-0.9em;margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <a href="/wiki/Tr%E1%BA%ADn_Actium" title="Trận Actium">Trận Actium</a> </div></th><td>2 tháng 10 năm 31 TCN</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><div style="text-indent:-0.9em;margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <a href="/wiki/Augustus" title="Augustus">Octavian</a> được tôn làm <a href="/wiki/Augustus_(danh_hi%E1%BB%87u)" title="Augustus (danh hiệu)">Augustus</a> </div></th><td>16 tháng 1 27 TCN</td></tr><tr style="display:none"><td colspan="2"> </td></tr><tr><th colspan="2" style="text-align:center;padding:5px;text-align:center;background-color:#E5E5E5;">Địa lý</th></tr><tr class="mergedtoprow"><th scope="row">Diện tích</th><td> </td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><div style="text-indent:-0.9em;margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• 326 TCN<sup id="cite_ref-size_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-size-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></div></th><td>10.000 <a href="/wiki/Kil%C3%B4m%C3%A9t_vu%C3%B4ng" title="Kilômét vuông">km<sup><small>2</small></sup></a><br />(3.861 <a href="/wiki/D%E1%BA%B7m_vu%C3%B4ng" class="mw-redirect" title="Dặm vuông">mi<sup><small>2</small></sup></a>)</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><div style="text-indent:-0.9em;margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• 200 TCN<sup id="cite_ref-size_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-size-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></div></th><td>360.000 <a href="/wiki/Kil%C3%B4m%C3%A9t_vu%C3%B4ng" title="Kilômét vuông">km<sup><small>2</small></sup></a><br />(138.997 <a href="/wiki/D%E1%BA%B7m_vu%C3%B4ng" class="mw-redirect" title="Dặm vuông">mi<sup><small>2</small></sup></a>)</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><div style="text-indent:-0.9em;margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• 146 TCN<sup id="cite_ref-size_1-2" class="reference"><a href="#cite_note-size-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></div></th><td>800.000 <a href="/wiki/Kil%C3%B4m%C3%A9t_vu%C3%B4ng" title="Kilômét vuông">km<sup><small>2</small></sup></a><br />(308.882 <a href="/wiki/D%E1%BA%B7m_vu%C3%B4ng" class="mw-redirect" title="Dặm vuông">mi<sup><small>2</small></sup></a>)</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><div style="text-indent:-0.9em;margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• 100 TCN<sup id="cite_ref-size_1-3" class="reference"><a href="#cite_note-size-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></div></th><td>1.200.000 <a href="/wiki/Kil%C3%B4m%C3%A9t_vu%C3%B4ng" title="Kilômét vuông">km<sup><small>2</small></sup></a><br />(463.323 <a href="/wiki/D%E1%BA%B7m_vu%C3%B4ng" class="mw-redirect" title="Dặm vuông">mi<sup><small>2</small></sup></a>)</td></tr><tr class="mergedbottomrow"><th scope="row"><div style="text-indent:-0.9em;margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• 50 BC<sup id="cite_ref-size_1-4" class="reference"><a href="#cite_note-size-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></div></th><td>1.950.000 <a href="/wiki/Kil%C3%B4m%C3%A9t_vu%C3%B4ng" title="Kilômét vuông">km<sup><small>2</small></sup></a><br />(752.899 <a href="/wiki/D%E1%BA%B7m_vu%C3%B4ng" class="mw-redirect" title="Dặm vuông">mi<sup><small>2</small></sup></a>)</td></tr><tr class="mergedtoprow"><th colspan="2" style="text-align:center;padding:5px;text-align:center;background-color:#E5E5E5;">Kinh tế</th></tr><tr><th scope="row"><a href="/wiki/%C4%90%C6%A1n_v%E1%BB%8B_ti%E1%BB%81n_t%E1%BB%87" class="mw-redirect" title="Đơn vị tiền tệ">Đơn vị tiền tệ</a></th><td>Tiền La Mã</td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center"></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;background-color:#E5E5E5;"> <table style="width:95%; background: transparent; text-align:center; margin:0 auto; display:inline-table;"> <tbody><tr> <td style="text-align:center; border:0; padding-bottom:0"><div id="before-after"></div> <b>Tiền thân</b></td> <td style="text-align:center;border:0; padding-bottom:0;"><b>Kế tục</b> </td></tr> <tr> <td style="vertical-align:top; text-align:center; border:0;"> <table style="width:100%; background: transparent; text-align:center; margin:0 auto; border:0;"> <tbody><tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/V%C6%B0%C6%A1ng_qu%E1%BB%91c_La_M%C3%A3" title="Vương quốc La Mã"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/She-wolf_suckles_Romulus_and_Remus.jpg/25px-She-wolf_suckles_Romulus_and_Remus.jpg" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/She-wolf_suckles_Romulus_and_Remus.jpg/38px-She-wolf_suckles_Romulus_and_Remus.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/She-wolf_suckles_Romulus_and_Remus.jpg/50px-She-wolf_suckles_Romulus_and_Remus.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="480" /></a></span> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:left;"><a href="/wiki/V%C6%B0%C6%A1ng_qu%E1%BB%91c_La_M%C3%A3" title="Vương quốc La Mã">Vương quốc La Mã</a> </td></tr> </tbody></table> </td> <td style="vertical-align:top; text-align:center;border:0;"> <table style="width:92%; background:transparent; text-align:center; margin:0 auto; border:0;"> <tbody><tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:right;"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_La_M%C3%A3" title="Đế quốc La Mã">Đế quốc La Mã</a> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_La_M%C3%A3" title="Đế quốc La Mã"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Augustus_Aureus_infobox_version.png/30px-Augustus_Aureus_infobox_version.png" decoding="async" width="30" height="30" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Augustus_Aureus_infobox_version.png/45px-Augustus_Aureus_infobox_version.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Augustus_Aureus_infobox_version.png/60px-Augustus_Aureus_infobox_version.png 2x" data-file-width="358" data-file-height="353" /></a></span> </td></tr> </tbody></table> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr style="display:none"><td colspan="2"> </td></tr><tr><th scope="row">Hiện nay là một phần của</th><td><div class="collapsible-list mw-collapsible mw-collapsed" style="text-align: left;"> <div style="line-height: 1.6em; font-weight: bold; font-weight:normal; background:transparent; text-align:left;"><div>34 nước</div></div> <ul class="mw-collapsible-content" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0; line-height: inherit; list-style: none; margin-left: 0;"><li style="line-height: inherit; margin: 0"> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Flag_of_Albania.svg/21px-Flag_of_Albania.svg.png" decoding="async" width="21" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Flag_of_Albania.svg/32px-Flag_of_Albania.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Flag_of_Albania.svg/42px-Flag_of_Albania.svg.png 2x" data-file-width="700" data-file-height="500" /></span></span> </span><a href="/wiki/Albania" title="Albania">Albania</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Algeria.svg/23px-Flag_of_Algeria.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Algeria.svg/35px-Flag_of_Algeria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Algeria.svg/45px-Flag_of_Algeria.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Alg%C3%A9rie" title="Algérie">Algérie</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Flag_of_Andorra.svg/22px-Flag_of_Andorra.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Flag_of_Andorra.svg/33px-Flag_of_Andorra.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Flag_of_Andorra.svg/43px-Flag_of_Andorra.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="700" /></span></span> </span><a href="/wiki/Andorra" title="Andorra">Andorra</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Flag_of_Austria.svg/23px-Flag_of_Austria.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Flag_of_Austria.svg/35px-Flag_of_Austria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Flag_of_Austria.svg/45px-Flag_of_Austria.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%C3%81o" title="Áo">Áo</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Flag_of_Belgium.svg/17px-Flag_of_Belgium.svg.png" decoding="async" width="17" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Flag_of_Belgium.svg/27px-Flag_of_Belgium.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Flag_of_Belgium.svg/35px-Flag_of_Belgium.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="780" /></span></span> </span><a href="/wiki/B%E1%BB%89" title="Bỉ">Bỉ</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Flag_of_Bosnia_and_Herzegovina.svg/23px-Flag_of_Bosnia_and_Herzegovina.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Flag_of_Bosnia_and_Herzegovina.svg/35px-Flag_of_Bosnia_and_Herzegovina.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Flag_of_Bosnia_and_Herzegovina.svg/46px-Flag_of_Bosnia_and_Herzegovina.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="400" /></span></span> </span><a href="/wiki/Bosna_v%C3%A0_Hercegovina" title="Bosna và Hercegovina">Bosnia và Herzegovina</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Croatia.svg/23px-Flag_of_Croatia.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Croatia.svg/35px-Flag_of_Croatia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Croatia.svg/46px-Flag_of_Croatia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Croatia" title="Croatia">Croatia</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Cyprus.svg/23px-Flag_of_Cyprus.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Cyprus.svg/35px-Flag_of_Cyprus.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Cyprus.svg/45px-Flag_of_Cyprus.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></span></span> </span><a href="/wiki/C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_S%C3%ADp" title="Cộng hòa Síp">Síp</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/23px-Flag_of_France.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/35px-Flag_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/45px-Flag_of_France.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Ph%C3%A1p" title="Pháp">Pháp</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Greece.svg/23px-Flag_of_Greece.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Greece.svg/35px-Flag_of_Greece.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Greece.svg/45px-Flag_of_Greece.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></span></span> </span><a href="/wiki/Hy_L%E1%BA%A1p" title="Hy Lạp">Hy Lạp</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Israel.svg/21px-Flag_of_Israel.svg.png" decoding="async" width="21" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Israel.svg/32px-Flag_of_Israel.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Israel.svg/41px-Flag_of_Israel.svg.png 2x" data-file-width="1100" data-file-height="800" /></span></span> </span><a href="/wiki/Israel" title="Israel">Israel</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Flag_of_Italy.svg/23px-Flag_of_Italy.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Flag_of_Italy.svg/35px-Flag_of_Italy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Flag_of_Italy.svg/45px-Flag_of_Italy.svg.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1000" /></span></span> </span><a href="/wiki/%C3%9D" title="Ý">Italy</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Flag_of_Jordan.svg/23px-Flag_of_Jordan.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Flag_of_Jordan.svg/35px-Flag_of_Jordan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Flag_of_Jordan.svg/46px-Flag_of_Jordan.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Jordan" title="Jordan">Jordan</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Flag_of_Lebanon.svg/23px-Flag_of_Lebanon.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Flag_of_Lebanon.svg/35px-Flag_of_Lebanon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Flag_of_Lebanon.svg/45px-Flag_of_Lebanon.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Liban" title="Liban">Lebanon</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Flag_of_Liechtenstein.svg/23px-Flag_of_Liechtenstein.svg.png" decoding="async" width="23" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Flag_of_Liechtenstein.svg/35px-Flag_of_Liechtenstein.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Flag_of_Liechtenstein.svg/46px-Flag_of_Liechtenstein.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Liechtenstein" title="Liechtenstein">Liechtenstein</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Flag_of_Libya.svg/23px-Flag_of_Libya.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Flag_of_Libya.svg/35px-Flag_of_Libya.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Flag_of_Libya.svg/46px-Flag_of_Libya.svg.png 2x" data-file-width="960" data-file-height="480" /></span></span> </span><a href="/wiki/Libya" title="Libya">Libya</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Flag_of_Luxembourg.svg/23px-Flag_of_Luxembourg.svg.png" decoding="async" width="23" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Flag_of_Luxembourg.svg/35px-Flag_of_Luxembourg.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Flag_of_Luxembourg.svg/46px-Flag_of_Luxembourg.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="307" /></span></span> </span><a href="/wiki/Luxembourg" title="Luxembourg">Luxembourg</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Flag_of_North_Macedonia.svg/23px-Flag_of_North_Macedonia.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Flag_of_North_Macedonia.svg/35px-Flag_of_North_Macedonia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Flag_of_North_Macedonia.svg/46px-Flag_of_North_Macedonia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_Macedonia" class="mw-redirect" title="Cộng hòa Macedonia">Macedonia</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Flag_of_Monaco.svg/19px-Flag_of_Monaco.svg.png" decoding="async" width="19" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Flag_of_Monaco.svg/29px-Flag_of_Monaco.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Flag_of_Monaco.svg/38px-Flag_of_Monaco.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="800" /></span></span> </span><a href="/wiki/Monaco" title="Monaco">Monaco</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Flag_of_Montenegro.svg/23px-Flag_of_Montenegro.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Flag_of_Montenegro.svg/35px-Flag_of_Montenegro.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Flag_of_Montenegro.svg/46px-Flag_of_Montenegro.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Montenegro" title="Montenegro">Montenegro</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg/23px-Flag_of_the_Netherlands.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg/35px-Flag_of_the_Netherlands.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg/45px-Flag_of_the_Netherlands.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/H%C3%A0_Lan" title="Hà Lan">Hà Lan</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/23px-Flag_of_Portugal.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/35px-Flag_of_Portugal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/45px-Flag_of_Portugal.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></span></span> </span><a href="/wiki/B%E1%BB%93_%C4%90%C3%A0o_Nha" title="Bồ Đào Nha">Bồ Đào Nha</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Nh%C3%A0_n%C6%B0%E1%BB%9Bc_Palestine" title="Nhà nước Palestine"><img alt="Nhà nước Palestine" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Flag_of_Palestine.svg/23px-Flag_of_Palestine.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Flag_of_Palestine.svg/35px-Flag_of_Palestine.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Flag_of_Palestine.svg/46px-Flag_of_Palestine.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/Ch%C3%ADnh_quy%E1%BB%81n_D%C3%A2n_t%E1%BB%99c_Palestine" title="Chính quyền Dân tộc Palestine">Chính quyền Dân tộc Palestine</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Flag_of_San_Marino.svg/20px-Flag_of_San_Marino.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Flag_of_San_Marino.svg/31px-Flag_of_San_Marino.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Flag_of_San_Marino.svg/40px-Flag_of_San_Marino.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/San_Marino" title="San Marino">San Marino</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Saudi_Arabia.svg/23px-Flag_of_Saudi_Arabia.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Saudi_Arabia.svg/35px-Flag_of_Saudi_Arabia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Saudi_Arabia.svg/45px-Flag_of_Saudi_Arabia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%E1%BA%A2_R%E1%BA%ADp_X%C3%AA_%C3%9At" title="Ả Rập Xê Út">Ả Rập Xê Út</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Flag_of_Serbia.svg/23px-Flag_of_Serbia.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Flag_of_Serbia.svg/35px-Flag_of_Serbia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Flag_of_Serbia.svg/45px-Flag_of_Serbia.svg.png 2x" data-file-width="1350" data-file-height="900" /></span></span> </span><a href="/wiki/Serbia" title="Serbia">Serbia</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Flag_of_Slovenia.svg/23px-Flag_of_Slovenia.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Flag_of_Slovenia.svg/35px-Flag_of_Slovenia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/Flag_of_Slovenia.svg/46px-Flag_of_Slovenia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Slovenia" title="Slovenia">Slovenia</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Spain.svg/23px-Flag_of_Spain.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Spain.svg/35px-Flag_of_Spain.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Spain.svg/45px-Flag_of_Spain.svg.png 2x" data-file-width="750" data-file-height="500" /></span></span> </span><a href="/wiki/T%C3%A2y_Ban_Nha" title="Tây Ban Nha">Tây Ban Nha</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Switzerland.svg/15px-Flag_of_Switzerland.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Switzerland.svg/23px-Flag_of_Switzerland.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Switzerland.svg/30px-Flag_of_Switzerland.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></span></span> </span><a href="/wiki/Th%E1%BB%A5y_S%C4%A9" title="Thụy Sĩ">Thụy Sĩ</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Flag_of_Syria.svg/23px-Flag_of_Syria.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Flag_of_Syria.svg/35px-Flag_of_Syria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Flag_of_Syria.svg/45px-Flag_of_Syria.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Syria" title="Syria">Syria</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Flag_of_Tunisia.svg/23px-Flag_of_Tunisia.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Flag_of_Tunisia.svg/35px-Flag_of_Tunisia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Flag_of_Tunisia.svg/45px-Flag_of_Tunisia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></span></span> </span><a href="/wiki/Tunisia" title="Tunisia">Tunisia</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/23px-Flag_of_Turkey.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/35px-Flag_of_Turkey.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/45px-Flag_of_Turkey.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></span></span> </span><a href="/wiki/Th%E1%BB%95_Nh%C4%A9_K%E1%BB%B3" title="Thổ Nhĩ Kỳ">Thổ Nhĩ Kỳ</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Flag_of_England.svg/23px-Flag_of_England.svg.png" decoding="async" width="23" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Flag_of_England.svg/35px-Flag_of_England.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Flag_of_England.svg/46px-Flag_of_England.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="480" /></span></span> </span><a href="/wiki/Anh" title="Anh">Anh</a></li><li style="line-height: inherit; margin: 0"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Flag_of_Vatican_City_%282001%E2%80%932023%29.svg/16px-Flag_of_Vatican_City_%282001%E2%80%932023%29.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Flag_of_Vatican_City_%282001%E2%80%932023%29.svg/24px-Flag_of_Vatican_City_%282001%E2%80%932023%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Flag_of_Vatican_City_%282001%E2%80%932023%29.svg/32px-Flag_of_Vatican_City_%282001%E2%80%932023%29.svg.png 2x" data-file-width="500" data-file-height="500" /></span></span>  </span><a href="/wiki/Th%C3%A0nh_Vatican" title="Thành Vatican">Vatican</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Capitoline_Brutus_Musei_Capitolini_MC1183.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Capitoline_Brutus_Musei_Capitolini_MC1183.jpg/220px-Capitoline_Brutus_Musei_Capitolini_MC1183.jpg" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Capitoline_Brutus_Musei_Capitolini_MC1183.jpg/330px-Capitoline_Brutus_Musei_Capitolini_MC1183.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Capitoline_Brutus_Musei_Capitolini_MC1183.jpg/440px-Capitoline_Brutus_Musei_Capitolini_MC1183.jpg 2x" data-file-width="1930" data-file-height="2570" /></a><figcaption>"<a href="/w/index.php?title=Capitoline_Brutus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Capitoline Brutus (trang không tồn tại)">Capitoline Brutus</a>", một <a href="/wiki/T%C6%B0%E1%BB%A3ng_ch%C3%A2n_dung" title="Tượng chân dung">bức tượng chân dung</a> có thể miêu tả <a href="/wiki/Lucius_Junius_Brutus" title="Lucius Junius Brutus">Lucius Junius Brutus</a>, người đã lãnh đạo cuộc nổi dậy chống lại vị vua cuối cùng của Rome và là người sáng lập ra nước Cộng hòa</figcaption></figure> <p><b>Cộng hòa La Mã</b> hay <b>Cộng hòa Rôma</b> (<a href="/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Latinh" title="Tiếng Latinh">tiếng Latinh</a>: <i><span lang="la"><b>Res publica Romana</b></span></i>; <small>tiếng Latin cổ: </small><span title="Kí hiệu đại diện trong IPA" class="IPA"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:IPA_for_Latin" class="extiw" title="en:Wikipedia:IPA for Latin">[ˈreːs ˈpuːb.lɪ.ka roːˈmaː.na]</a></span>) là giai đoạn trong <a href="/wiki/V%C4%83n_minh_La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i" title="Văn minh La Mã cổ đại">nền văn minh La Mã cổ đại</a> được phân biệt vì có chế độ <a href="/wiki/C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a" title="Cộng hòa">cộng hòa</a>. Giai đoạn cộng hòa bắt đầu khi <a href="/wiki/V%C6%B0%C6%A1ng_qu%E1%BB%91c_La_M%C3%A3" title="Vương quốc La Mã">chế độ quân chủ</a> bị lật đổ vào khoảng năm <a href="/wiki/509_TCN" title="509 TCN">509 TCN</a> và kéo dài hơn 450 năm, đến khi bị hao mòn do loạt <a href="/wiki/C%C3%A1c_cu%E1%BB%99c_n%E1%BB%99i_chi%E1%BA%BFn_La_M%C3%A3" title="Các cuộc nội chiến La Mã">nội chiến</a> và được thay bằng <a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BA%BF_%C4%91%E1%BB%99_nguy%C3%AAn_th%E1%BB%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chế độ nguyên thủ (trang không tồn tại)">chế độ nguyên thủ</a> (<i>Principate</i>) và giai đoạn Hoàng đế. Đúng lúc mà Cộng hòa La Mã trở thành Đế chế La Mã tùy theo cách hiểu. Các nhà lịch sử đã đề nghị chọn một vài sự kiện, bao gồm khi <a href="/wiki/Julius_Caesar" title="Julius Caesar">Julius Caesar</a> được bổ nhiệm làm <a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%91ng_l%C3%A3nh_t%E1%BB%91i_cao&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thống lãnh tối cao (trang không tồn tại)">Thống lãnh tối cao</a> (độc tài suốt đời; <a href="/wiki/44_TCN" title="44 TCN">44 TCN</a>), <a href="/wiki/Tr%E1%BA%ADn_Actium" title="Trận Actium">Trận Actium</a> (<a href="/wiki/2_th%C3%A1ng_9" title="2 tháng 9">2 tháng 9</a> năm <a href="/wiki/31_TCN" title="31 TCN">31 TCN</a>), và khi <a href="/wiki/Vi%E1%BB%87n_nguy%C3%AAn_l%C3%A3o" title="Viện nguyên lão">Viện nguyên lão La Mã</a> cấp <a href="/wiki/Augustus" title="Augustus">Octavius</a> các quyền lực đặc biệt theo thỏa thuận đầu tiên giữa Viện nguyên lão và bình dân (<a href="/wiki/16_th%C3%A1ng_1" title="16 tháng 1">16 tháng 1</a> năm <a href="/wiki/27_TCN" title="27 TCN">27 TCN</a>). </p><p>Người La Mã dần dần đánh bại những dân tộc khác trên <a href="/wiki/B%C3%A1n_%C4%91%E1%BA%A3o_%C3%9D" title="Bán đảo Ý">bán đảo Ý</a>, chủ yếu liên quan đến những bộ tộc Ý khác (thuộc dòng Ấn-Âu) như người Samnite và Sabine, nhưng cũng có cả người Etrusca. Mối đe doạ cuối cùng cho đế chế La Mã đến khi <a href="/w/index.php?title=Tarentum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tarentum (trang không tồn tại)">Tarentum</a>, một thuộc địa lớn của <a href="/wiki/Hy_L%E1%BA%A1p" title="Hy Lạp">Hy Lạp</a>, nhận được sự giúp đỡ của vua xứ <a href="/wiki/Ipiros_(qu%E1%BB%91c_gia_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i)" title="Ipiros (quốc gia cổ đại)">Ipiros</a> là <a href="/wiki/Pyrros_c%E1%BB%A7a_Ipiros" title="Pyrros của Ipiros">Pyrros</a> vào năm 282 TCN. Trong nửa sau của thế kỉ thứ 3 TCN, Roma xung đột với <a href="/wiki/Carthago" class="mw-redirect" title="Carthago">Carthage</a> trong 2 cuộc <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Punic" title="Chiến tranh Punic">Chiến tranh Punic</a>, xâm chiếm <a href="/wiki/Sicilia" title="Sicilia">Sicilia</a> và <a href="/wiki/B%C3%A1n_%C4%91%E1%BA%A3o_Iberia" title="Bán đảo Iberia">Iberia</a>. Sau khi đánh bại <a href="/wiki/V%C6%B0%C6%A1ng_qu%E1%BB%91c_Macedonia" title="Vương quốc Macedonia">Vương quốc Macedonia</a> và <a href="/wiki/V%C6%B0%C6%A1ng_qu%E1%BB%91c_Seleukos" title="Vương quốc Seleukos">Đế chế Seleucid</a> vào thế kỉ thứ 2 TCN, người La Mã trở thành những người chủ không thể chối cãi của vùng Địa Trung Hải. </p><p>Xung đột nội bộ giờ đây trở thành mối đe doạ lớn nhất đối với nền Cộng hoà. Hội đồng Nguyên lão, khư khư giữ lấy quyền lực cho mình, liên tục phản đối những cải cách đất đai quan trọng. Một hậu quả không lường trước được từ cải cách quân sự của <a href="/w/index.php?title=Gaius_Marius&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gaius Marius (trang không tồn tại)">Gaius Marius</a> là quân lính thường có lòng trung thành với người chỉ huy của họ nhiều hơn đối với thành phố, và một vị tướng hùng mạnh như Marius, hay đối thủ của ông <a href="/wiki/Lucius_Cornelius_Sulla" title="Lucius Cornelius Sulla">Lucius Cornelius Sulla</a>, có đủ khả năng uy hiếp buộc thành phố và Hội đồng Nguyên lão phải nhượng bộ. </p><p>Vào giữa thế kỉ 1 TCN ba người, <a href="/wiki/Julius_Caesar" title="Julius Caesar">Julius Caesar</a>, <a href="/wiki/Pompey" title="Pompey">Gnaeus Pompeius Magnus</a> (Pompey) và <a href="/wiki/Marcus_Licinius_Crassus" title="Marcus Licinius Crassus">Marcus Licinius Crassus</a>, đã nắm quyền kiểm soát không chính thức của chính phủ cộng hoà thông qua một hiệp ước bí mật được biết đến như là Chế độ Tam hùng đầu tiên. Caesar có thể hoà hợp với những đối thủ Pompey và Crassus, cả hai đều là những người cực giàu với quân đội riêng và sự nghiệp thượng nghị sĩ, và hành động vì lợi ích của cả hai người khi bầu chọn quan chấp chính tối cao, trước khi dùng cương vị thống đốc của mình như người cầm quyền của Gaule để tự mình có được danh tiếng quân sự. Sau cái chết của Crassus và sự sụp đổ của chế độ Tam hùng, một sự tách biệt giữa Caesar và Hội đồng Nguyên lão đã dẫn tới nội chiến, với Pompey dẫn đầu lực lượng của Hội đồng. Caesar chiến thắng và được phong làm nhà độc tài suốt đời sau khi từ chối tước hiệu quốc vương. Tuy nhiên, ông nắm quá nhiều quyền lực và trở thành cái gai trong mắt các nguyên lão, và sau đó bị ám sát trong một âm mưu được tổ chức bởi <a href="/wiki/Marcus_Junius_Brutus" title="Marcus Junius Brutus">Brutus</a> và <a href="/w/index.php?title=Gaius_Cassius_Longinus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gaius Cassius Longinus (trang không tồn tại)">Cassius</a> vào ngày <a href="/wiki/15_th%C3%A1ng_3" title="15 tháng 3">15 tháng 3</a> năm <a href="/wiki/44_TCN" title="44 TCN">44 TCN</a>. </p><p>Một chế độ Tam hùng thứ hai, bao gồm người thừa kế đã được chỉ định của <a href="/wiki/Augustus" title="Augustus">Augustus</a> và những cựu trợ thần <a href="/wiki/Marcus_Antonius" title="Marcus Antonius">Marcus Antonius</a> và <a href="/wiki/Marcus_Aemilius_Lepidus" title="Marcus Aemilius Lepidus">Marcus Aemilius Lepidus</a>, lên nắm quyền, nhưng những thành viên của nó nhanh chóng rơi vào một cuộc đấu tranh giành quyền thống trị. Trong nỗ lực cuối giành chính quyền Cộng hoà, Augustus đánh bại Antonius tại trận chiến Actium vào năm 31 TCN và thôn tính những vùng lãnh thổ của <a href="/wiki/Cleopatra_VII" title="Cleopatra VII">Cleopatra</a>, người vợ phương Đông của Antonius. Augustus giữ lại <a href="/wiki/Ai_C%E1%BA%ADp" title="Ai Cập">Ai Cập</a> như là thuộc địa không chính thức của nhà vua, bảo đảm một thu nhập để lấy lòng những cư dân thủ đô. Giờ đây ông ta nắm lấy quyền lực gần như tuyệt đối với tư cách là thống soái quân sư, người bảo vệ duy nhất của quần chúng, và quyền lực tối cao trên lãnh thổ La Mã, và lấy tên Augustus. Những xác lập hiến pháp trên (đã biến <a href="/wiki/Roma" title="Roma">Roma</a> từ một nước cộng hoà thành một đế quốc). Người kế vị được chỉ định của Augustus, <a href="/wiki/Tiberius" title="Tiberius">Tiberius</a>, lên nắm quyền mà không có cuộc đổ máu nào (thậm chí còn không có nhiều sự kháng cự), và như vậy đã hoàn thành công trình của ông. </p><p>Định rõ lúc kết thúc của Cộng hòa là việc dành cho nhà lịch sử ngày nay; dân La Mã vào lúc đó không nghĩ rằng Cộng hòa không còn. Các "<a href="/wiki/Ho%C3%A0ng_%C4%91%E1%BA%BF_La_M%C3%A3" title="Hoàng đế La Mã">Hoàng đế</a>" <a href="/w/index.php?title=V%C6%B0%C6%A1ng_tri%E1%BB%81u_Julia-Claudia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vương triều Julia-Claudia (trang không tồn tại)">vương triều Julia-Claudia</a> vẫn tuyên bố rằng <i><a href="/w/index.php?title=Res_publica&action=edit&redlink=1" class="new" title="Res publica (trang không tồn tại)">res publica</a></i> (thời quần chúng) vẫn tiếp tục, cho dù hoạt động dưới sự bảo vệ của các quyền lực đặc biệt, và sẽ trở lại hình thức Cộng hòa đầy đủ. La Mã vẫn còn là Cộng hòa trên danh nghĩa ít nhất cho đến <a href="/wiki/Th%E1%BA%BF_k%E1%BB%B7_3" title="Thế kỷ 3">thế kỷ 3</a> và cuộc cải cách lập chế độ <i><a href="/w/index.php?title=Dominate&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dominate (trang không tồn tại)">Dominate</a></i> (chủ nhân). </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Hiến_pháp"><span id="Hi.E1.BA.BFn_ph.C3.A1p"></span>Hiến pháp</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&veaction=edit&section=1" title="Sửa đổi phần “Hiến pháp”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=edit&section=1" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Hiến pháp"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Bài chi tiết: <a href="/w/index.php?title=Hi%E1%BA%BFn_ph%C3%A1p_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hiến pháp La Mã (trang không tồn tại)">Hiến pháp La Mã</a> và <a href="/w/index.php?title=Hi%E1%BA%BFn_ph%C3%A1p_c%E1%BB%A7a_c%E1%BB%99ng_ho%C3%A0_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hiến pháp của cộng hoà La Mã (trang không tồn tại)">Hiến pháp của cộng hoà La Mã</a></div> <p>Hiến pháp La Mã là tập hợp những chỉ dẫn và nguyên tắc bất thành văn chủ yếu thông qua từ các tiền lệ.<sup id="cite_ref-Byrd,_161_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-Byrd,_161-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Hiến pháp La Mã không chính quy, đa số không thành văn và thay đổi liên tục. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Viện_nguyên_lão"><span id="Vi.E1.BB.87n_nguy.C3.AAn_l.C3.A3o"></span>Viện nguyên lão</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&veaction=edit&section=2" title="Sửa đổi phần “Viện nguyên lão”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=edit&section=2" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Viện nguyên lão"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Bài chi tiết: <a href="/wiki/SPQR" title="SPQR">SPQR</a></div> <p>Nền tảng quyền lực của viện nguyên lão xuất phát từ sự quý trọng và uy tín.<sup id="cite_ref-Byrd,_96_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-Byrd,_96-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Sự quý trọng và uy tín này xuất phát từ thói quen và phong tục, cũng giống như năng lực và uy tín cao của các nghị sĩ. Viện nguyên lão thông qua các sắc lệnh được gọi là <i>senatus consultum</i>, một cách chính thức được gọi là "Lời khuyên" của viện nguyên lão đối với quan chấp chính.<sup id="cite_ref-Cicero,_239_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-Cicero,_239-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Trong thực tế thì các quan chấp chính luôn chấp hành mệnh lệnh này. Viện nguyên lão chủ yếu tập trung vào chính sách đối ngoại mặc dầu về nguyên tắc thì viện nguyên lão không hề có vai trò quản lý những xung đột quân sự, nó cũng có vai trò quản lý công dân trong các thành phố và thị trấn.<sup id="cite_ref-Byrd,_44_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-Byrd,_44-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Điều kiện để trở thành một nghị sĩ viện nguyên lão là phải sở hữu một vùng đất tương đương với 100.000 denarii, thuộc dòng dõi <i>patrician</i> (Quý tộc có dòng dõi lâu đời tại La Mã), đã từng giữ chức vụ trong chính quyền.<sup id="cite_ref-Polybius,_133_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-Polybius,_133-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Viện nguyên lão sẽ bỏ phiếu để chấp nhận một người có đủ tiêu chuẩn trên có thành nghị sĩ hay không </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Hội_đồng_lập_pháp"><span id="H.E1.BB.99i_.C4.91.E1.BB.93ng_l.E1.BA.ADp_ph.C3.A1p"></span>Hội đồng lập pháp</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&veaction=edit&section=3" title="Sửa đổi phần “Hội đồng lập pháp”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=edit&section=3" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Hội đồng lập pháp"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Bài chi tiết: <a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%99i_%C4%91%E1%BB%93ng_l%E1%BA%ADp_ph%C3%A1p_c%E1%BB%99ng_ho%C3%A0_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hội đồng lập pháp cộng hoà La Mã (trang không tồn tại)">Hội đồng lập pháp cộng hoà La Mã</a></div> <p>Các hội đồng lập pháp là những hội nghị tập trung toàn bộ công dân La Mã, quyết định cuối cùng đến bầu cử các quan chức, ban hành các đạo luật, thi hành các hình phạt, tuyên chiến và cầu hoà, giải tán hoặc lập liên minh với các quốc gia khác. Có hai loại hội đồng lập pháp. Thứ nhất là <i>comitia</i> - hội đồng của tất cả các công dân, thứ hai là <i>concilia -</i> hội đồng của một nhóm công dân nhất định. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Hội_đồng_Centuriata"><span id="H.E1.BB.99i_.C4.91.E1.BB.93ng_Centuriata"></span>Hội đồng Centuriata</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&veaction=edit&section=4" title="Sửa đổi phần “Hội đồng Centuriata”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=edit&section=4" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Hội đồng Centuriata"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Công dân La Mã được tổ chức theo các đơn vị cơ bản là Centuria và Bộ lạc. Dân chúng sẽ tập hợp theo các <i>Centuriata</i> và <i>Tributa</i>. Hội đồng <i>Centuria</i> (tên gốc là <i>Comitia Centuriata</i>) là tập hợp toàn thể nhân dân theo các đơn vị gọi là Centuria. Người chủ trì hội đồng <i>Centuriata</i> thông thường là <a href="/wiki/Quan_ch%E1%BA%A5p_ch%C3%ADnh" title="Quan chấp chính">Quan chấp chính</a>. Các đơn vị sẽ bỏ phiếu, mỗi đơn vị được một phiếu, quyết định sẽ theo đa số. Đại hội <i>Centuriata</i> sẽ bầu ra các quan có quyền chỉ huy quân đội (Pháp quan và Chấp chính quan). Nó cũng bầu ra các giám quan. Hội đồng <i>Centuriata</i> cũng có thể tuyên chiến, thông qua kết quả điều tra dân số. Và cũng là toà án tối cao. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Hội_đồng_Tributa"><span id="H.E1.BB.99i_.C4.91.E1.BB.93ng_Tributa"></span>Hội đồng Tributa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&veaction=edit&section=5" title="Sửa đổi phần “Hội đồng Tributa”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=edit&section=5" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Hội đồng Tributa"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Hội đồng Tributa hay <i>Comitia Tributa</i> chủ trì bởi chấp chính quan, được tập hợp từ 35 Tributa. Tributa không phải là nhóm người cùng một dân tộc hoặc cùng huyết thống mà là nhóm được phân chia theo địa lý. Thứ tự bầu chọn của các <i>Tributa</i> được lấy ngẫu nhiên bằng cách rút thăm. Khi được số đông ủng hộ cuộc bỏ phiếu sẽ kết thúc. Hội đồng Tributa không thông qua luật nó chỉ bầu cử Quan coi quốc khố, Quan thị chính và thống lĩnh quân đội. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Hội_đồng_Pleb"><span id="H.E1.BB.99i_.C4.91.E1.BB.93ng_Pleb"></span>Hội đồng Pleb</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&veaction=edit&section=6" title="Sửa đổi phần “Hội đồng Pleb”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=edit&section=6" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Hội đồng Pleb"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Hội đồng Pleb là quốc hội của những người Pleb, những người bình dân (không thuộc tầng lớp quý tộc) bao gồm những người nô lệ được giải phóng, nông dân nghèo, người sống dựa vào tầng lớp quý tộc và thợ thủ công. Những người bình dân bị từ chối và bị cấm nhiều quyền lợi như những người khác trong cùng tầng lớp. Nhiều hơn thế nữa là họ thường bị đối xử bất công bởi các vị quan tòa. Họ tự tổ chức thành những <i>Tributa</i> riêng, tự bầu cử lấy quan hành chính, quan toà, quan bảo dân. Thông thường quan bảo dân của người Pleb chủ trì hội đồng. Hội đồng này thông qua hầu hết các luật và cũng là toà án. Từ khi được tổ chức theo các tribe, thì luật lệ và thủ tục của nó gần giống như Hội đồng Tribe. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Lịch_sử"><span id="L.E1.BB.8Bch_s.E1.BB.AD"></span>Lịch sử</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&veaction=edit&section=7" title="Sửa đổi phần “Lịch sử”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=edit&section=7" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Lịch sử"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Phẫn nộ về việc <a href="/w/index.php?title=Sextus_Tarquinius&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sextus Tarquinius (trang không tồn tại)">Sextus Tarquinius</a>, con trai của vua <a href="/wiki/Lucius_Tarquinius_Superbus" title="Lucius Tarquinius Superbus">Lucius Tarquinius Superbus</a> cưỡng hiếp <a href="/wiki/Lucretia" class="mw-disambig" title="Lucretia">Lucretia</a>, <a href="/wiki/Lucius_Junius_Brutus" title="Lucius Junius Brutus">Lucius Junius Brutus</a> đã lãnh đạo cuộc lật đổ vương triều Tarquinius năm 509 TCN,<sup id="cite_ref-DHIV64_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-DHIV64-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> La Mã bước vào kỷ nguyên của nền cộng hòa, thể chế cai trị bởi <a href="/wiki/Vi%E1%BB%87n_nguy%C3%AAn_l%C3%A3o" title="Viện nguyên lão">Viện nguyên lão</a>. Lịch sử của Cộng hòa La Mã là lịch sử của những cuộc chiến tranh. Tất cả các câu chuyện lịch sử người La Mã sẽ dùng như là minh chứng cho các ưu điểm và giá trị La Mã đều bắt đầu từ giai đoạn dữ dội này, giai đoạn của các cuộc xâm lược và bảo vệ đất nước. Trước nay, hiến pháp của La Mã không tồn tại chính thức hay được viết ra thành văn bản mà là một loạt các giá trị và luật bất thành văn. Nó được định ra trên cơ sở của chế độ quân chủ trong quá khứ, bởi vậy dù không khôi phục nền quân chủ, người La Mã vẫn dành những quyền lực to lớn cho các quan chức. </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Sandro_Botticelli_078.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Sandro_Botticelli_078.jpg/250px-Sandro_Botticelli_078.jpg" decoding="async" width="250" height="303" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Sandro_Botticelli_078.jpg/375px-Sandro_Botticelli_078.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Sandro_Botticelli_078.jpg/500px-Sandro_Botticelli_078.jpg 2x" data-file-width="2024" data-file-height="2451" /></a><figcaption>Tác phẩm <i>Storie di Lucrezia</i> ("Câu chuyện của Lucretia") của <a href="/wiki/Sandro_Botticelli" title="Sandro Botticelli">Sandro Botticelli</a> (1445-1510). Chi tiết ở trung tâm của bức tranh, mô tả cảnh các công dân rút kiếm ra và đang nguyền rủa chế độ quân chủ.</figcaption></figure> <p>Ở vị trí cao nhất là hai quan chấp chính, được bầu cử hàng năm trong số những nhà quý tộc.<sup id="cite_ref-Abbott,_25_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-Abbott,_25-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Cũng giống với các quốc vương trong thời quân chủ, 2 quan chấp chính đưa ra luật pháp, chỉ huy quân đội và điều hành quốc gia. Phục sức của họ giống với các vị vua trong quá khứ và họ ngồi trên ghế truyền thống dành riêng cho nhà vua. Tuy nhiên, quyền lực của họ đã bị hạn chế rất nhiều. Thứ nhất, họ nắm quyền chỉ có 1 năm, sau đó có thể được bầu lại hoặc trở về đời sống riêng. Thứ hai, sau khi làm quan chấp chính một nhiệm kỳ, họ bị cấm làm lại trong 10 năm. Thứ ba, có 2 quan cùng chấp chính, và vị này có thể ngăn cản có hiệu quả bất cứ quyết định hay hành động nào của vị kia bằng quyền phủ quyết. Thứ tư, các quan chấp chính tiếp tục phải phục vụ ở Viện nguyên lão sau khi nhiệm kỳ chấm dứt, điều này khiến họ chuyên tâm hợp tác với Viện nguyên lão.<sup id="cite_ref-Abbott,_26_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-Abbott,_26-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Kết quả của những việc này là các quan chấp chính không thực sự chủ động và sáng tạo, bởi vậy chính phủ La Mã có khuynh hướng bảo thủ và thận trọng. Trong thế kỉ IV trước CN, quyền lực của quan chấp chính được chuyển cho các vị thống lĩnh quân đội, và những người này tại vị nhiều nhiệm kỳ do yêu cầu của các chiến dịch quân sự. </p><p>Dưới 2 <a href="/wiki/Quan_ch%E1%BA%A5p_ch%C3%ADnh" title="Quan chấp chính">quan chấp chính</a> là các quan coi quốc khố, quan thị chính và pháp quan. Chức pháp quan là chức danh tư pháp, đồng thời có quyền chỉ huy quân đội; các pháp quan và quan chấp chính là các vị tướng chủ chốt của La Mã. Vị trí pháp quan cũng như quan chấp chính có nhiệm kỳ 1 năm, và cũng có thể kéo dài trong thời gian chiến tranh. Việc phân loại dân chúng theo tài sản và mức đóng thuế là việc của 2 vị giám quan.<sup id="cite_ref-Abbott,_37_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-Abbott,_37-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Nhiệm vụ của họ là lên hồ sơ dân chúng và định mức thuế phải nộp. Do đó họ có rất nhiều cơ hội để ăn cắp và tham nhũng. Bởi vậy, vị trí này chỉ được giao cho các nguyên chấp chính quan, những người có đạo đức và liêm khiết nhất. Các giám quan có quyền lực lớn, họ có thể thải hồi các nghị sĩ trong Viện nguyên lão không chỉ vì các vướng mắc tài chính mà có thể vì bất cứ lý do gì. Vào giai đoạn cuối của nền cộng hòa, các giám quan nằm trong số những chính trị gia có quyền lực nhất ở La Mã.<sup id="cite_ref-Abbott,_28_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-Abbott,_28-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Với việc quyền lực hoàn toàn tập trung trong tay giới quý tộc, thể chế cộng hòa La Mã lúc bắt đầu là 1 hình thức chuyển giao quyền lực từ quốc vương sang tầng lớp giàu có nhất La Mã. Tính chất thống trị của luật pháp, hệ thống tài chính, và chính sách ngoại giao thiết lập bởi giới quý tộc ngay lập tức đưa đến sự oán giận của tầng lớp bình dân. Từ lúc bắt đầu năm 509 trước CN cho đến lúc tan rã vào năm 27 trước CN, lịch sử chính trị của Cộng hòa La Mã là 1 mớ hỗn độn, và thường xuyên xung đột giữa hai tầng lớp muốn tranh giành quyền lực chính trị.<sup id="cite_ref-Abbott,_43_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-Abbott,_43-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-link_to_perseus.com_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-link_to_perseus.com-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Năm 494 TCN, những người bình dân La Mã rời <a href="/wiki/Roma" title="Roma">Roma</a> và di cư tới một vùng núi thiêng. Tại đây, họ thành lập 1 chính phủ mới, 1 chính phủ có tổ chức bộ lạc kiểu cũ, đứng đầu là các quan bảo dân.<sup id="cite_ref-Abbott,_42-43_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-Abbott,_42-43-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Họ công khai phủ quyết các quyết định của giới quan chức La Mã và luật pháp của Viện nguyên lão. Chính phủ này do dân nghèo bầu ra và các quyết định của nó áp dụng cho mọi đối tượng là dân nghèo. Nói cách khác, dân nghèo đã tự dành cho họ quyền viết ra luật pháp cho riêng mình. Năm 450 trước CN, phong trào <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A5u_tranh_giai_c%E1%BA%A5p" title="Đấu tranh giai cấp">đấu tranh giai cấp</a> đưa ra bộ luật 12 điểm với việc chính thức hóa luật lệ và hiến pháp La Mã. Người La Mã xem đây là 1 chiến thắng của việc đấu tranh đòi quyền bình đẳng, nó là công cụ giúp họ xác định vị trí của mình trong xã hội pháp quy. Năm 445 trước CN, giới bình dân giành được quyền lập gia đình với người trong giới quý tộc, và đến năm 367 trước CN, 1 người thuộc giới bình dân được bầu làm quan chấp chính. Bộ luật <a href="/w/index.php?title=Lex_Licinia_Sextia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lex Licinia Sextia (trang không tồn tại)">Lex Licinia Sextia</a> quy định ít nhất một trong 2 quan chấp chính phải là người thuộc giới bình dân. Với việc sau khi hoàn thành nhiệm kỳ chấp chính, vị quan này trở thành thành viên của Viện nguyên lão, quyền nắm giữ Viện nguyên lão của giới quý tộc đã bị phá vỡ. Đến năm 300 trước CN, giới bình dân có quyền tham gia ở tất cả mọi cấp của giáo hội, có nghĩa là ngang hàng với giới quý tộc về tín ngưỡng. Và cuối cùng, chiến thắng quyết định về mặt quyền lực và sự ảnh hưởng đến vào năm 287 trước CN, năm mà các quyết định và luật pháp của chính phủ bình dân được áp dụng cho toàn bộ cộng đồng La Mã, bao gồm cả giới quý tộc. La Mã đã đạt được những cải cách này mà không cần bất kỳ 1 cuộc nội chiến hay đổ máu nào. Tất nhiên, cuộc <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%A5u_tranh_giai_c%E1%BA%A5p" title="Đấu tranh giai cấp">đấu tranh giai cấp</a> vẫn không thể được giải quyết nhưng rõ ràng là nội chiến giai cấp đã được ngăn chặn hoàn toàn. Như vậy, người La Mã đã cải cách thể chế của mình như 1 nhu cầu tự phát hơn là vì theo đuổi 1 kế hoạch cụ thể nào.<sup id="cite_ref-Abbott,_47_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-Abbott,_47-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Cùng thời gian này, và với tính chất tự phát tương tự, họ tiến hành mở rộng lãnh thổ của mình. Thoạt đầu, các cuộc chiến do những người cộng hòa tiến hành chủ yếu có tính chất phòng ngự vì việc lật đổ vương triều Tarquinius đã dẫn đến nhiều cuộc tấn công của người Etruscan và các đồng minh nhằm vào La Mã. Nhưng không lâu sau đó, La Mã chuyển sang việc tấn công giành quyền kiểm soát lãnh thổ của những người láng giềng nhằm triệt tiêu hiểm họa bị tấn công.<sup id="cite_ref-Abbott,_52_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-Abbott,_52-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Sự Logic của La Mã là việc kiểm soát các lãnh thổ chung quanh sẽ ngăn ngừa được bất cứ cuộc tấn công nào từ cư dân trên các lãnh thổ này đồng thời tạo ra 1 vùng đệm an toàn cho La Mã với những kẻ tấn công đến từ xa. Chính sách xâm lược của La Mã bởi vậy tiếp tục được duy trì vì lý do an toàn của bản thân họ. Kết quả cuối cùng của quá trình này là việc giành quyền kiểm soát toàn bộ <a href="/wiki/B%C3%A1n_%C4%91%E1%BA%A3o_%C3%9D" title="Bán đảo Ý">bán đảo Italia</a> năm 265 trước CN, và sau đó là cả vùng <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Ba_Trung_H%E1%BA%A3i" title="Địa Trung Hải">Địa Trung Hải</a>. Có thể nói rằng đế chế La Mã là 1 sự phát triển tự nhiên, nó được hình thành trong quá trình theo đuổi 1 chính sách có tên: sự an toàn. Chỉ đến giai đoạn cuối của quá trình này, <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_La_M%C3%A3" title="Đế quốc La Mã">Đế chế La Mã</a> mới trở thành 1 mục tiêu rõ ràng.<sup id="cite_ref-Abbott,_53_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-Abbott,_53-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Chinh_phục_Bán_đảo_Italia"><span id="Chinh_ph.E1.BB.A5c_B.C3.A1n_.C4.91.E1.BA.A3o_Italia"></span>Chinh phục Bán đảo Italia</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&veaction=edit&section=8" title="Sửa đổi phần “Chinh phục Bán đảo Italia”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=edit&section=8" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Chinh phục Bán đảo Italia"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Roman_conquest_of_Italy.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Roman_conquest_of_Italy.PNG/250px-Roman_conquest_of_Italy.PNG" decoding="async" width="250" height="273" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Roman_conquest_of_Italy.PNG/375px-Roman_conquest_of_Italy.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Roman_conquest_of_Italy.PNG/500px-Roman_conquest_of_Italy.PNG 2x" data-file-width="1100" data-file-height="1200" /></a><figcaption>Cuộc chinh phục bán đảo Ý của La Mã</figcaption></figure> <p>Cuộc chinh phục bán đảo Italia được bắt đầu ngay sau khi người La Mã trục xuất vua <a href="/wiki/Lucius_Tarquinius_Superbus" title="Lucius Tarquinius Superbus">Lucius Tarquinius Superbus</a> năm 509 trước CN với mục tiêu đầu tiên chính là lãnh thổ của người <a href="/wiki/Etruscan" class="mw-redirect" title="Etruscan">Etruscan</a>.<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Tuy nhiên, cuộc chinh phục Italia của người La Mã bất ngờ bị gián đoạn bởi cuộc xâm lược của <a href="/w/index.php?title=Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_Gaul&action=edit&redlink=1" class="new" title="Người Gaul (trang không tồn tại)">bộ tộc Gaul</a>, du cư và thiện chiến đến từ bên kia <a href="/wiki/Anp%C6%A1" title="Anpơ">dãy Alps</a>. Năm 387 trước CN, người Gaul vượt dãy Alps, nhanh chóng đánh bại quân đội và thiêu hủy La Mã. Tuy nhiên, người Gaul không có ý định định cư tại Italy, họ chỉ quan tâm đến của cải của La Mã. Họ cướp phá La Mã, yêu cầu cống nạp, và sau khi đã thu thập đủ thì quay về đất của họ ở trung tâm châu Âu. La Mã lúc này suy kiệt và nhiều cư dân họ đã chinh phục trên bán đảo Italia quay lại tấn công họ. Tuy nhiên, đến năm 350 trước CN, La Mã đã hồi phục mạnh mẽ đủ để lập lại vị thế ở các vùng đất nói trên.<sup id="cite_ref-epitomeB1C11_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-epitomeB1C11-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Dù chỉ là 1 thành viên trong liên minh các nước Latin, La Mã đã áp đặt vị thế bá chủ lên tất cả các nước trong liên minh này. Năm 340, các nước nổi dậy đòi quyền độc lập sau khi La Mã khước từ yêu sách của họ. Tuy nhiên, La Mã chỉ mất có 2 năm để dẹp tan cuộc nổi dậy này và thống nhất khối Latin năm 338 trước CN. Năm 295 trước CN, La Mã bắt đầu cuộc chiến chống lại sự nổi loạn của những <a href="/w/index.php?title=Ng%C6%B0%E1%BB%9Di_Samnites&action=edit&redlink=1" class="new" title="Người Samnites (trang không tồn tại)">người Samnites</a> sống trên <a href="/wiki/Appennini" title="Appennini">dãy núi Apennine</a>, có thêm sự tham gia của những người Etruscan,<sup id="cite_ref-historyP38_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-historyP38-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> người Gaul sót lại và một vài thành phố Italia khác. Kết quả của cuộc chiến này là đến năm 280 trước CN, La Mã giành quyền kiểm soát toàn bộ trung tâm Italia. Họ chuyển sự quan tâm của mình về phía Nam bán đảo tới các thành phố của <a href="/wiki/Hy_L%E1%BA%A1p" title="Hy Lạp">Hy Lạp</a> và nhanh chóng khuất phục nốt khu vực này.<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-enemiesP13_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-enemiesP13-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Vậy là đến giữa thế kỷ 3 trước CN, La Mã đã hoàn toàn làm chủ bán đảo Italia.<sup id="cite_ref-historyP37_24-0" class="reference"><a href="#cite_note-historyP37-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Lịch sử cổ đại cho thấy rằng việc giữ các vùng đất chinh phục được là rất khó khăn. Tuy nhiên, La Mã dường như đã tìm ra cách giải quyết vấn đề này với các chính sách vừa tự do vừa quân phiệt. Thứ nhất, <a href="/wiki/Roma" title="Roma">Roma</a> không hủy diệt các vùng đất này mà trao cho chúng những quyền lực chắc chắn. Một số nơi được chấp thuận trở thành công dân La Mã đặc biệt là các vùng gần La Mã, một số vùng khác được chấp nhận chỉ phải theo những luật nào đó của La Mã. Một số vùng được cho phép trở thành khu tự trị, một số khác được cho phép trở thành đồng minh.<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Nhưng tất cả đều phải đóng thuế và cung cấp binh lính cho La Mã. Ngoài ra, La Mã cho quân lính định cư trên các miền đất chiếm đóng như là phần thưởng cho sự phục vụ của họ. Quân lính có đất đai có thể sinh lợi, và La Mã có đội quân cố định trên các miền đất đã chiếm đóng. Để tăng cường sức mạnh cho các đội quân này, La Mã tiến hành các dự án làm đường đầy tham vọng. Họ xây các con đường thẳng tắp vượt qua các ngọn núi cho phép quân đội nhanh chóng vận động tới các vùng có nổi loạn. Sự kết hợp của việc trao quyền hành và quyền công dân với việc đảm bảo những phản ứng nhanh chóng và khắt khe đối với những kẻ nổi loạn đã cho ra đời 1 đế chế hòa bình và bền vững trên bán đảo Italia.<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-epitomeB1C12_27-0" class="reference"><a href="#cite_note-epitomeB1C12-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Chiến_tranh_Punic"><span id="Chi.E1.BA.BFn_tranh_Punic"></span>Chiến tranh Punic</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&veaction=edit&section=9" title="Sửa đổi phần “Chiến tranh Punic”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=edit&section=9" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Chiến tranh Punic"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Bài chi tiết: <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Punic" title="Chiến tranh Punic">Chiến tranh Punic</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Carthaginianempire.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Carthaginianempire.PNG/250px-Carthaginianempire.PNG" decoding="async" width="250" height="235" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Carthaginianempire.PNG/375px-Carthaginianempire.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Carthaginianempire.PNG/500px-Carthaginianempire.PNG 2x" data-file-width="2424" data-file-height="2276" /></a><figcaption>Bối cảnh ở <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Ba_Trung_H%E1%BA%A3i" title="Địa Trung Hải">Địa Trung Hải</a> trong cuộc chiến tranh Punic</figcaption></figure> <p>Lực lượng <a href="/wiki/H%E1%BA%A3i_qu%C3%A2n" title="Hải quân">hải quân</a> hùng mạnh nhất trên <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Ba_Trung_H%E1%BA%A3i" title="Địa Trung Hải">Địa Trung Hải</a> trong thế kỷ 3 trước <a href="/wiki/C%C3%B4ng_Nguy%C3%AAn" title="Công Nguyên">Công nguyên</a> là Carthage, quốc gia phía bắc <a href="/wiki/Ch%C3%A2u_Phi" title="Châu Phi">châu Phi</a> gần <a href="/wiki/Tunisia" title="Tunisia">Tunisia</a> ngày nay. Người Carthage là người gốc Phoenicia và Carthage là một <a href="/wiki/Thu%E1%BB%99c_%C4%91%E1%BB%8Ba" title="Thuộc địa">thuộc địa</a> cũ của <a href="/wiki/Phoenicia" title="Phoenicia">Phoenicia</a> từ thế kỷ 9 trước CN. Từ <i>Carthage</i> trong <a href="/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Phoenicia" title="Tiếng Phoenicia">tiếng Phoenicia</a> có nghĩa là "thành phố mới". Đến thế kỷ 6 trước CN, Phoenicia bị chinh phục bởi người <a href="/wiki/Assyria" title="Assyria">Assyria</a> (là những bộ lạc Semitic sống ở phía bắc Mesopotamia) và sau đó là người <a href="/wiki/Iran" title="Iran">Ba Tư</a>. Tuy nhiên Carthage lại không bị ảnh hưởng và trở thành một <a href="/wiki/Qu%E1%BB%91c_gia" title="Quốc gia">quốc gia</a> độc lập hoàn toàn. Song song với cuộc chinh phục bán đảo <a href="/wiki/%C3%9D" title="Ý">Ý</a> của <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_La_M%C3%A3" title="Đế quốc La Mã">La Mã</a>, Carthage cũng mở rộng lãnh thổ của mình ra khắp <a href="/wiki/B%E1%BA%AFc_Phi" title="Bắc Phi">Bắc Phi</a>. Khi La Mã hoàn tất cuộc chinh phục Ý của mình thì Carthage cũng đã kiểm soát toàn bộ bờ biển Bắc Phi từ phía Tây <a href="/wiki/Libya" title="Libya">Libya</a> đến <a href="/wiki/Eo_bi%E1%BB%83n_Gibraltar" title="Eo biển Gibraltar">eo biển Gibraltar</a> (bờ biển phía nam <a href="/wiki/T%C3%A2y_Ban_Nha" title="Tây Ban Nha">Tây Ban Nha</a>), hầu hết bờ biển phía nam <a href="/wiki/T%C3%A2y_Ban_Nha" title="Tây Ban Nha">Tây Ban Nha</a> cũng như các đảo <a href="/wiki/Corse" title="Corse">Corse</a> và <a href="/wiki/Sardegna" title="Sardegna">Sardegna</a> ở <a href="/wiki/Ch%C3%A2u_%C3%82u" title="Châu Âu">Châu Âu</a>. Carthage trở thành một cường quốc, họ kiểm soát hầu hết các hoạt động giao thương trên <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Ba_Trung_H%E1%BA%A3i" title="Địa Trung Hải">Địa Trung Hải</a>, cung cấp binh lính, nô lệ và hàng hóa, và tích trữ lượng lượng <a href="/wiki/V%C3%A0ng" title="Vàng">vàng</a> <a href="/wiki/B%E1%BA%A1c" title="Bạc">bạc</a> khổng lồ từ các mỏ khai thác ở Tây Ban Nha. </p><p>Hai đế chế hùng mạnh này bắt đầu va chạm nhau vào giữa thế kỷ 3 trước Công nguyên, khi quyền lực của La Mã đã vươn tới cực nam của Ý. Thực ra, hai bên đã có những tiếp xúc rời rạc trước đó nhưng chưa bên nào cảm thấy mối đe dọa đến từ bên kia. Người La Mã có hiểu biết kỹ lưỡng về người Carthage. Họ gọi những người này bằng cái tên gốc là người Phoenicia. Trong tiếng Latin, nó được viết là <i>Poeni</i>, đây là nguồn gốc cái tên <i>Punic</i> của cuộc chiến tranh trong bài này. Cuộc chiến bất hạnh cho Carthage này là không thể tránh được. Nằm giữa Carthage và Ý là hòn đảo lớn <a href="/wiki/Sicilia" title="Sicilia">Sicilia</a>. Carthage kiểm soát nửa phía tây của hòn đảo, nhưng với việc đã kiểm soát cực nam của bán đảo Ý thì La Mã chỉ còn cách Sicilia một tầm tay. La Mã can thiệp vào cuộc nổi dậy của người Messana chống lại Carthage, và <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Punic_l%E1%BA%A7n_th%E1%BB%A9_nh%E1%BA%A5t" title="Chiến tranh Punic lần thứ nhất">chiến tranh Punic lần thứ nhất</a> nổ ra. </p><p>Năm 264 TCN, Cộng hòa La Mã đã giành quyền kiểm soát bán đảo Ý phía nam của sông Po. Không giống như Carthage, Roma đã có quân đội thường trực lớn được tuyển dụng từ các công dân La mã. Mặt khác,khi bắt đầu của Chiến tranh Punic lần đầu tiên,người La Mã đã không có hải quân thường trực,dẫu vậy họ đã xây dựng lực lượng hải quân trong suốt cuộc chiến. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Chiến_tranh_Punic_lần_thứ_nhất"><span id="Chi.E1.BA.BFn_tranh_Punic_l.E1.BA.A7n_th.E1.BB.A9_nh.E1.BA.A5t"></span>Chiến tranh Punic lần thứ nhất</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&veaction=edit&section=10" title="Sửa đổi phần “Chiến tranh Punic lần thứ nhất”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=edit&section=10" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Chiến tranh Punic lần thứ nhất"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Bài chi tiết: <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Punic_l%E1%BA%A7n_th%E1%BB%A9_nh%E1%BA%A5t" title="Chiến tranh Punic lần thứ nhất">Chiến tranh Punic lần thứ nhất</a></div> <p>Nổ ra năm 264 <a href="/wiki/C%C3%B4ng_Nguy%C3%AAn" title="Công Nguyên">TCN</a>, chủ yếu diễn ra trên đảo Sicilia. La Mã bao vây nhiều thành phố của Carthage ở Sicilia và khi Carthage đưa <a href="/wiki/H%E1%BA%A3i_qu%C3%A2n" title="Hải quân">hải quân</a> của mình đến giải vây, La Mã hủy diệt hoàn toàn lực lượng hải quân này. Lần đầu tiên kể từ khi thành lập, Đế chế Carthage chuốc lấy thất bại trên <a href="/wiki/Bi%E1%BB%83n" title="Biển">biển</a>. Cuộc chiến chấm dứt với chiến thắng không thực sự thuộc về bên nào. Năm 241 <a href="/wiki/C%C3%B4ng_Nguy%C3%AAn" title="Công Nguyên">TCN</a>, một hiệp ước được ký năm 241 giữa 2 bên với việc Carthage phải rời bỏ Sicilia (dù chưa bị mất vào tay La Mã) và bồi thường một khoản cho <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh" title="Chiến tranh">chiến tranh</a>. Ngay sau đó, Carthage phải đối mặt với các vụ nổi loạn của lực lượng <a href="/wiki/L%C3%ADnh_%C4%91%C3%A1nh_thu%C3%AA" title="Lính đánh thuê">lính đánh thuê</a>, và La Mã hưởng lợi từ sự lộn xộn này với việc chiếm được đảo <a href="/wiki/Corse" title="Corse">Corse</a>. La Mã rất e ngại người Carthage và muốn xây dựng một vùng đệm an toàn càng lớn càng tốt giữa La Mã và Carthage. Sau Sicilia và Corse, La Mã tiếp tục muốn đẩy người Carthage ra khỏi Sardegna, hòn đảo phía tây bán đảo Ý. Carthage phản ứng bằng cách gia tăng sức mạnh ở <a href="/wiki/Ch%C3%A2u_%C3%82u" title="Châu Âu">Châu Âu</a>. Trước tiên, họ đưa tướng Hamilcar và con rể ông ta là Hasdrubal tới Tây Ban Nha thiết lập chế độ <a href="/wiki/Thu%E1%BB%99c_%C4%91%E1%BB%8Ba" title="Thuộc địa">thuộc địa</a> và xây dựng <a href="/wiki/Qu%C3%A2n_%C4%91%E1%BB%99i" title="Quân đội">quân đội</a>. Ở đây, hai cha con này lập quan hệ đồng minh với các nước vùng <a href="/wiki/B%C3%A1n_%C4%91%E1%BA%A3o_Iberia" title="Bán đảo Iberia">Iberia</a>, và quân đội Carthage chiêu mộ từ các quốc gia đồng minh lặng lẽ lớn mạnh và quyền lực cùng ảnh hưởng của Carthage vươn khắp bán đảo Iberia. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Chiến_tranh_Punic_lần_thứ_hai"><span id="Chi.E1.BA.BFn_tranh_Punic_l.E1.BA.A7n_th.E1.BB.A9_hai"></span>Chiến tranh Punic lần thứ hai</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&veaction=edit&section=11" title="Sửa đổi phần “Chiến tranh Punic lần thứ hai”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=edit&section=11" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Chiến tranh Punic lần thứ hai"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Bài chi tiết: <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Punic_l%E1%BA%A7n_th%E1%BB%A9_hai" title="Chiến tranh Punic lần thứ hai">Chiến tranh Punic lần thứ hai</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Hannibal3.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Hannibal3.jpg/250px-Hannibal3.jpg" decoding="async" width="250" height="288" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Hannibal3.jpg/375px-Hannibal3.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Hannibal3.jpg/500px-Hannibal3.jpg 2x" data-file-width="1300" data-file-height="1500" /></a><figcaption>Hannibal vượt dãy Anpơ</figcaption></figure> <p>Rất lo lắng trước tình hình này nên khi Saguntum, một thành phố nhỏ ở Tây Ban Nha yêu cầu Roma trở thành đồng minh, La Mã đã không từ chối. Vài năm sau, <a href="/wiki/Hannibal" title="Hannibal">Hannibal</a>, một tướng trẻ 25 tuổi trở thành tổng chỉ huy quân Carthage ở Tây Ban Nha. Lúc đầu, Hannibal cho phép người <a href="/w/index.php?title=Saguntum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Saguntum (trang không tồn tại)">Saguntum</a> sử dụng các bến cảng rộng lớn để tránh xung đột với La Mã. Nhưng Saguntum với giúp đỡ của người đồng minh La Mã, bắt đầu chơi trò <a href="/wiki/Ch%C3%ADnh_tr%E1%BB%8B" title="Chính trị">chính trị</a> với các thành phố Tây Ban Nha khác. Bỏ qua những đe dọa trực tiếp từ La Mã, Hannibal tấn công và chiếm giữ Saguntum. La Mã cố gắng thu xếp vấn đề này bằng con đường <a href="/wiki/Ngo%E1%BA%A1i_giao" title="Ngoại giao">ngoại giao</a>. Họ yêu cầu Carthage cách chức Hannibal và đưa ông này đến Roma. <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Punic_l%E1%BA%A7n_th%E1%BB%A9_hai" title="Chiến tranh Punic lần thứ hai">Chiến tranh Punic lần 2</a> nổ ra năm 218 trước CN khi Carthage khước từ yêu cầu này. Nhưng lần này, La Mã phải đối mặt với một địch thủ đáng sợ. Trong thời gian sau cuộc chiến lần 1, Carthage đã tạo ra một đội quân hùng mạnh. Hannibal đã đưa đội quân này đi dọc châu Âu và tháng 9 năm 218, ông đưa quân Carthage vượt dãy Alpes bắt đầu cuộc <a href="/wiki/X%C3%A2m_l%C6%B0%E1%BB%A3c" title="Xâm lược">xâm lược</a> Ý. Dù mệt mỏi vì quãng đường vận động chiến, Hannibal vẫn ngay lập tức đập tan quân La Mã ở phía bắc Ý. Chiến thắng ngoạn mục này đã khiến nhiều chiến binh du mục <a href="/wiki/Gallia" title="Gallia">Gaule</a> gia nhập đoàn quân của Hannibal nâng tổng số quân của ông lên trên 50000. Chiến thắng của Hannibal trước người La Mã được đảm bảo bằng việc thuyết phục các đồng minh của La Mã và sáp nhập nhiều thành phố vào Carthage. Người La Mã hiểu rằng họ không thể đánh bại Hannibal. Tuyệt vọng, La Mã trao quyền cho <a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BB%99c_t%C3%A0i_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Độc tài La Mã (trang không tồn tại)">nhà độc tài</a> <a href="/w/index.php?title=Quintus_Fabius_Maximus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quintus Fabius Maximus (trang không tồn tại)">Quintus Fabius Maximus</a>. Fabius ra lệnh tránh chiến tranh trực diện bằng mọi giá, chỉ đánh <a href="/wiki/Du_k%C3%ADch" class="mw-redirect" title="Du kích">du kích</a> cho tới khi quân Carthage suy yếu đủ để tấn công trực diện. Nhưng khi Hannibal hành quân tới <a href="/wiki/Cannae" title="Cannae">Cannae</a> (<a href="/wiki/Tr%E1%BA%ADn_Cannae" title="Trận Cannae">trận Cannae</a>) năm 216 trước CN, Fabius đưa 1 đội quân 80000 người ra chống lại. Đội quân này ngay lập tức bị Hannibal tiêu diệt hoàn toàn, đây là thất bại lớn nhất Roma từng trải qua. Các đồng minh phía Nam Ý của La Mã chạy sang phía Hannibal, toàn bộ Sicilia trở thành đồng minh của Carthage. Thêm vào đó, vua <a href="/wiki/Philippos_V_c%E1%BB%A7a_Macedonia" title="Philippos V của Macedonia">Philippos V của Macedonia</a>, người kiểm soát hầu hết lãnh địa Hy Lạp cũng ngả theo Hannibal và bắt đầu cuộc chiến tranh chống lại La Mã năm 215 trước CN. Tình hình gần như tuyệt vọng đối với La Mã. Fabius không còn dũng khí đối đầu với Hannibal. Hannibal đưa quân đội vòng quanh Ý mà không còn bất cứ sự chống cự nào. Tuy nhiên, Hannibal không có đủ lực lượng và trang bị để bao vây hay tấn công ồ ạt các thành phố như Roma. Tất cả những gì ông có thể làm là đi khắp các miền nông thôn Ý và tàn phá. </p><p>La Mã quyết định tấn công hậu phương của Hannibal. Biết rằng Hannibal phụ thuộc vào nguồn cung cấp nhân lực và vật lực từ Tây Ban Nha, La Mã trao cho Publius Cornelius Scipio (237-183 TCN), một thiên tài về chiến lược chức Thống đốc Tây Ban Nha, một hành động không hợp hiến vì vị tướng trẻ này chưa bao giờ là quan chấp chính. Scipio, sau này được gọi bằng cái tên Scipio Africanus vì chiến thắng của ông trước người Carthage trên đất <a href="/wiki/Ch%C3%A2u_Phi" title="Châu Phi">Châu Phi</a>, đã nhanh chóng chinh phục toàn bộ Tây Ban Nha. Đến lúc này, Hannibal bị mắc cạn trên đất Ý. Sau đó, Scipio đưa quân vào châu Phi và buộc người Carthage phải đề nghị Roma một hiệp ước hòa bình. Một phần của hiệp ước này là Hannibal phải rời khỏi bán đảo Ý. Hannibal là một trong những danh tướng vĩ đại nhất trong lịch sử thế giới. Trong suốt cuộc chiến tranh với La Mã, ông không hề thua một trận nào. Dù vậy ông vẫn buộc phải rút lui. Và dù thắng trong tất cả các trận đánh, Hannibal đã thua trong cuộc chiến tranh này. Khi Hannibal quay trở lại, người Carthage lấy lại tinh thần và thêm một lần nữa nổi dậy chống lại La Mã. Năm 202 TCN, Hannibal và Scipio giao chiến ở Zama phía bắc châu Phi và tại đây Hannibal nếm chiến bại đầu tiên. Carthage bị đẩy xuống thành một bang độc lập. La Mã lúc này kiểm soát toàn bộ miền tây <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Ba_Trung_H%E1%BA%A3i" title="Địa Trung Hải">Địa Trung Hải</a> bao gồm cả khu vực Bắc Phi. </p><p>Cuộc chiến này mang đến cho La Mã những kinh nghiệm lịch sử. Họ đã phải đối mặt với những thất bại hiển nhiên trước một địch thủ hùng mạnh và cuối cùng đã chiến thắng những kẻ thù vượt trội này. Tính cách La Mã được nhìn nhận từ cuộc chiến tuyệt vọng này đã xuyên suốt phần còn lại của lịch sử đế chế. Chiến tranh Punic lần 2 đưa La Mã từ một quyền lực có tính khu vực trở thành một đế chế trên toàn thế giới. Với việc Philip V của Macedonia bắt tay với Hannibal tiến hành chiến tranh chống lại Roma, La Mã chuyển hướng chiến tranh về phía đông trước tiên xâm chiếm Macedonia và sau đó là các vương quốc Hi Lạp khác. Kết quả cuối cùng của chiến tranh Punic lần thứ hai là sự thống trị thế giới của La Mã. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Chiến_tranh_Punic_lần_3"><span id="Chi.E1.BA.BFn_tranh_Punic_l.E1.BA.A7n_3"></span>Chiến tranh Punic lần 3</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&veaction=edit&section=12" title="Sửa đổi phần “Chiến tranh Punic lần 3”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=edit&section=12" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Chiến tranh Punic lần 3"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Bài chi tiết: <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Punic_l%E1%BA%A7n_th%E1%BB%A9_ba" title="Chiến tranh Punic lần thứ ba">Chiến tranh Punic lần thứ ba</a></div> <p>Trong những năm tiếp theo, La Mã tiếp tục chinh phục các quốc gia Hy Lạp ở phía đông. Ở phía tây, họ đàn áp tàn bạo người Iberia và trút thịnh nộ lên đầu người Carthage. Các nhà sử học đã ghi lại lời của một lãnh tụ hàng đầu của La Mã là Cato rằng khi kết thúc một bài phát biểu về bất cứ vấn đề gì, ông này cũng có câu: "tôi cho rằng phải hủy diệt Carthage". Trong nửa đầu thế kỷ thứ 2 trước CN, dù không giành lại được nhiều quyền lực nhưng với các hoạt động thương mại, Carthage cũng đã khôi phục lại nhiều phần sự thịnh vượng trước kia. La Mã càng ngày càng nghi ngờ sự hồi sinh của Carthage và yêu cầu người Carthage từ bỏ thành phố của họ để lùi sâu vào trong lục địa Bắc Phi. Carthage, xứ sở buôn bán phụ thuộc vào giao thương trên biển khước từ yêu cầu này. Viện nguyên lão La Mã tuyên bố chiến tranh. Sau một thời gian bao vây, người La Mã chiếm được thành phố, binh lính La Mã đi từng nhà tàn sát dân cư Carthage. Đây có lẽ là vụ hành quyết có hệ thống đẫm máu nhất trước <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_th%E1%BA%BF_gi%E1%BB%9Bi_th%E1%BB%A9_hai" title="Chiến tranh thế giới thứ hai">Chiến tranh thế giới thứ hai</a>. Những người Carthage còn sống bị bắt và bị bán làm <a href="/wiki/N%C3%B4_l%E1%BB%87" title="Nô lệ">nô lệ</a>. Cảng biển và thành phố bị phá hủy. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Chinh_phục_Hy_Lạp"><span id="Chinh_ph.E1.BB.A5c_Hy_L.E1.BA.A1p"></span>Chinh phục Hy Lạp</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&veaction=edit&section=13" title="Sửa đổi phần “Chinh phục Hy Lạp”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=edit&section=13" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Chinh phục Hy Lạp"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/T%E1%BA%ADp_tin:Mediterranean_at_218_BC-en.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Mediterranean_at_218_BC-en.svg/250px-Mediterranean_at_218_BC-en.svg.png" decoding="async" width="250" height="148" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Mediterranean_at_218_BC-en.svg/375px-Mediterranean_at_218_BC-en.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Mediterranean_at_218_BC-en.svg/500px-Mediterranean_at_218_BC-en.svg.png 2x" data-file-width="2058" data-file-height="1221" /></a><figcaption>Địa Trung Hải năm 250 TCN</figcaption></figure> <p>Trong thời gian La Mã đang bận rộn với những tranh chấp chính trị nội bộ và cuộc chinh phục Italia thì người Makedonia đã chinh phục hầu hết lãnh địa Hy Lạp và sau đó vươn bàn tay đế quốc ra khắp thế giới. Năm 324 trước CN, khi mà Roma vẫn chưa chinh phục hết Italia và vẫn đang sa lầy trong mối xung đột giữa giới quý tộc và dân nghèo, thì toàn bộ lãnh địa thế giới nằm phía <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_%C4%90%C3%B4ng_La_M%C3%A3" title="Đế quốc Đông La Mã">đông La Mã</a> đã thuộc về 1 người đàn ông duy nhất, <a href="/wiki/Alexandros_%C4%90%E1%BA%A1i_%C4%91%E1%BA%BF" title="Alexandros Đại đế">Alexandros Đại Đế</a>, nhà quân sự có thể coi là vĩ đại nhất trong lịch sử cổ đại. Sau khi chinh phục toàn bộ Ba Tư, Alexandros bất ngờ chết để lại đế chế mênh mông ông đã dựng lên trong sự xâu xé của các tướng lĩnh. Năm 312 trước CN, <a href="/wiki/Seleukos_I_Nikator" title="Seleukos I Nikator">Seleukos</a>, một trong các viên tướng này xưng vua tại <a href="/wiki/Babylon" title="Babylon">Babylon</a> và phần đất rộng lớn phía đông Hy Lạp, sau đó tiếp tục mở rộng lãnh thổ tới phía đông Anatolia (Thổ Nhĩ Kỳ) và phía bắc Syria thành lập <a href="/wiki/V%C6%B0%C6%A1ng_qu%E1%BB%91c_Seleukos" title="Vương quốc Seleukos">vương quốc Seleukos</a>. Nhưng La Mã dường như không quan tâm lắm đến những sự kiện chấn động này. Bị chi phối bởi những vấn đề trong nội bộ, La Mã không quan tâm lắm đến tình hình bên ngoài và chưa nhìn nhận đế quốc Hy Lạp như 1 mối đe dọa. Nhưng chiến tranh Punic lần 2 đã làm tất cả thay đổi. Roma gần như đã bị hủy diệt bởi người Carthage và <a href="/wiki/V%C6%B0%C6%A1ng_qu%E1%BB%91c_Macedonia" title="Vương quốc Macedonia">vương quốc Makedonia</a> (dưới quyền trị vì của <a href="/w/index.php?title=Philippos_V&action=edit&redlink=1" class="new" title="Philippos V (trang không tồn tại)">Philippos V</a> 221-179 trước CN) lại liên minh với <a href="/wiki/Carthago" class="mw-redirect" title="Carthago">Carthage</a>. Thế giới Hy Lạp xuất hiện trong mắt của người La Mã như là mối đe doạ lớn nhất đến từ bên ngoài. </p><p>Philippos V là một vị vua nhiều tham vọng, muốn mở rộng lãnh thổ và biến Makedonia thành 1 đế chế. Không may cho ông ta, Antiochus III (223-187 trước CN), vị vua của đế chế Seleucid cũng có cùng tham vọng này. <a href="/wiki/Antiochos_III_%C4%90%E1%BA%A1i_%C4%91%E1%BA%BF" title="Antiochos III Đại đế">Antiochus III</a> bắt đầu chiếm đoạt lãnh thổ Palestina, tranh giành quyền kiểm soát với <a href="/wiki/Nh%C3%A0_Ptolemaios" title="Nhà Ptolemaios">nhà Ptolemaios</a> ở Ai Cập. Đồng thời, Philippos V cũng bắt đầu vươn tay tới <a href="/wiki/Bi%E1%BB%83n_Aegean" class="mw-redirect" title="Biển Aegean">biển Aegean</a> (nằm giữa <a href="/w/index.php?title=B%C3%A1n_%C4%91%E1%BA%A3o_Hy_L%E1%BA%A1p&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bán đảo Hy Lạp (trang không tồn tại)">bán đảo Hy Lạp</a> và vùng <a href="/wiki/Ti%E1%BB%83u_%C3%81" title="Tiểu Á">tiểu Á</a> thuộc Thổ Nhĩ Kỳ) và vùng tiểu Á. Hsi vị vua này thấy giải pháp tốt nhất là bắt tay nhau cùng chinh phục Ai Cập sau đó mới tính đến chuyện chia chác. </p><p>Tuy nhiên sau đó Philippos V lại giải hòa với La Mã. Kết quả hiệp ước hòa bình giữa Philippos V và La Mã rất hạn chế. Philippos V hầu như bị quản chế trong khu vực của Macedonia và phải bồi thường ngay lập tức 1000 talent vàng, phải giao nộp hầu hết chiến thuyền và vài con tin, trong đó có con trai của ông, Demetrios. Sau sự kiện này, Philippos V hợp tác với người La Mã trong cuộc chiến của họ chống lại vua xứ Sparta là <a href="/wiki/Nabis" title="Nabis">Nabis</a> vào năm 195 TCN và Antiochos III trong các năm 192 TCN - 189 TCN. </p><p>Đổi lại cho sự giúp đỡ của ông khi quân đội La Mã dưới quyền <a href="/wiki/Scipio_Africanus" title="Scipio Africanus">Publius Cornelius Scipio Africanus</a> và em trai <a href="/w/index.php?title=Lucius_Cornelius_Scipio_Asiaticus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lucius Cornelius Scipio Asiaticus (trang không tồn tại)">Lucius Cornelius Scipio Asiaticus</a> hành quân qua Macedonia và <a href="/wiki/Thracia" title="Thracia">Thrace</a> năm 190 TCN. Người La Mã miễn những khoản bồi thường mà ông phải trả và con trai ông Demetrios đã được phóng thích. Philippos sau đó tập trung vào việc củng cố quyền lực tại Macedonia. Ông tập trung cải tổ lại nền <a href="/wiki/T%C3%A0i_ch%C3%ADnh" title="Tài chính">tài chính</a> của đất nước, các mỏ được khai thác và một loại tiền tệ mới đã được phát hành. Sau đó Antiochus III này đưa quân lên đất Hy Lạp tấn công người La Mã nhưng nhanh chóng bị đánh bật khỏi Hy Lạp rồi bị thảm bại trong <a href="/wiki/Tr%E1%BA%ADn_Magnesia" title="Trận Magnesia">trận Magnesia</a> ở Tiểu Á năm 189 trước CN. Trong cuộc chiến này, người La Mã không chiếm đoạt đất đai mà chỉ buộc Antiochus nộp 1 khoản tiền phạt lớn. Nói chung, La Mã coi các thành phố Hy Lạp như những thành phố tự do ít tiềm lực, và La Mã coi mình là người bảo vệ Hy Lạp, và bằng cách này ngăn chặn sự phát triển của bất kỳ quyền lực tập trung nào có khả năng đe dọa Roma. Năm 179 trước CN, Philippos V chết, người kế vị là <a href="/wiki/Perseus_c%E1%BB%A7a_Macedonia" title="Perseus của Macedonia">Perseus</a> khuấy động phong trào dân chủ và tinh thần cách mạng ở Hy Lạp. Và La Mã lại xâm lược Hy Lạp. Cuộc <a href="/w/index.php?title=Chi%E1%BA%BFn_tranh_Macedonia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chiến tranh Macedonia (trang không tồn tại)">chiến tranh Macedonia</a> lần thứ ba nổ ra (172-168 trước CN). Không giống với lần trước, khi cuộc chiến này kết thúc, dù vẫn không chiếm đất đai nhưng Roma áp đặt luật lệ bá chủ rất cứng rắn đối với các đồng minh cũng như các thành phố phụ thuộc nhằm ngăn chặn mọi ngọn lửa cách mạng. La Mã đã học được từ việc kiểm soát các thành phố ở Italia rằng có thể kéo dài sự thần phục của các thành phố này nếu duy trì được sự đàn áp dứt khoát, nhanh chóng và tàn bạo. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Cuộc_khủng_hoảng_của_nền_Cộng_hòa"><span id="Cu.E1.BB.99c_kh.E1.BB.A7ng_ho.E1.BA.A3ng_c.E1.BB.A7a_n.E1.BB.81n_C.E1.BB.99ng_h.C3.B2a"></span>Cuộc khủng hoảng của nền Cộng hòa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&veaction=edit&section=14" title="Sửa đổi phần “Cuộc khủng hoảng của nền Cộng hòa”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=edit&section=14" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Cuộc khủng hoảng của nền Cộng hòa"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Giới bình dân La Mã bao gồm những nông dân, thợ thủ công và những lao động chân tay khác. một phần nông dân làm việc trong những trang trại nhỏ của riêng mình, phần còn lại cùng với các thợ thủ công và các loại lao động khác đi làm thuê cho giới quý tộc với mức lương không tồi.<sup id="cite_ref-Abbott,_43_13-1" class="reference"><a href="#cite_note-Abbott,_43-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-link_to_perseus.com_14-1" class="reference"><a href="#cite_note-link_to_perseus.com-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Chiến tranh Punic lần thứ hai đã thay đổi tận gốc rễ sự sở hữu tài sản trong xã hội. Hannibal đã san bằng các miền nông thôn khi vận động chiến quanh La Mã, toàn bộ của cải của quốc gia được tập trung sau những bức tường thành Roma để bảo vệ. Bên ngoài, nhà cửa và ruộng đất của hàng vạn nông dân bị phá hủy. Sau chiến tranh, giới quý tộc càng giàu thêm vì chiến lợi phẩm chiến tranh mua sạch đất đai trồng trọt. Đến giữa thế kỷ II TCN, nền nông nghiệp La Mã hoàn toàn bị chi phối bởi các đồn điền mênh mông thuộc sở hữu của những chủ đất giàu có đến mức không tưởng. Những nông dân khánh kiệt tràn vào các thành phố kiếm việc làm. Đây mới chỉ là phần chìm của tảng băng xung đột.<sup id="cite_ref-Abbott,_42_28-0" class="reference"><a href="#cite_note-Abbott,_42-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Trong khi đó các cuộc chiến Punic và Macedonia đã cung cấp cho La Mã rất nhiều nô lệ. Trước đây, La Mã đã có những lao động là nô lệ, nhưng phải đến giữa thế kỷ 2 TCN, sự chuyển đổi từ nền kinh tế lao động làm công sang lao động nô lệ mới thực sự diễn ra. Đến cuối thế kỷ 2 trước CN, phần lớn dân số La Mã thuộc tầng lớp nô lệ. Tình trạng này làm giảm đi các cơ hội việc làm và thu nhập tốt cho người lao động gốc La Mã. Nếu muốn có công việc, họ buộc phải chấp nhận mức thu nhập thậm chí thấp hơn những người nô lệ, mức đã không thể đủ sống. Tình trạng này tạo ra một làn sóng di trú khổng lồ của những người lao động từ thành phố này sang thành phố khác ở La Mã với nỗi oán giận ngày càng tăng. Thùng thuốc súng khủng hoảng đã được châm ngòi. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Gracchi">Gracchi</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&veaction=edit&section=15" title="Sửa đổi phần “Gracchi”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=edit&section=15" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Gracchi"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Năm 133 TCN, tranh chấp đưa La Mã vào nội chiến. <a href="/w/index.php?title=Tiberius_Gracchus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tiberius Gracchus (trang không tồn tại)">Tiberius Gracchus</a>, vị quan hộ dân đại diện cho dân chúng đề nghị giới hạn quyền sở hữu đất đai dưới 640 acre (1 acre ~ 0.4 ha), và như vậy lấy đi phần lớn đất đai của giới quý tộc. Những người có trên 640 acre đất phải trả lại phần dôi để Nhà nước chia cho dân nghèo. Tất nhiên, giới thượng lưu và viện nguyên lão La Mã tìm mọi cách có thể để phản đối dự luật này. Họ nắm được vị quan hộ dân thứ hai là Octavius và thuyết phục ông này phủ quyết cải cách ruộng đất của Gracchus. Khó chịu vì bị phản đối, Gracchus cách chức Octavius, một hành động vi hiến rõ ràng. Khi nhiệm kỳ kết thúc, Gracchus tiếp tục có thêm hành động vi hiến thứ 2 là tham gia kỳ bầu cử cho nhiệm kỳ tiếp theo. Bạo loạn nổ ra trong lần bầu cử này và Gracchus bị 1 nhóm các nghị sĩ ám sát, lần đầu tiên trong lịch sử tồn tại, người La Mã chém giết lẫn nhau. </p><p>Nhiều người đã không đánh giá đúng vai trò của Tiberius Gracchus đối với <a href="/w/index.php?title=L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lịch sử La Mã (trang không tồn tại)">lịch sử La Mã</a>. Dù cuộc cải cách của ông thất bại, nhưng Gracchus đã tạo ra một phong cách chính trị mới: phục vụ đa số. Trước Gracchus, những thay đổi chính trị được thực hiện chủ yếu do những yêu cầu của, và để phục vụ 1 thiểu số là giới quý tộc. Tuy nhiên, Tiberius lại tìm kiếm những thay đổi vì lợi ích của số đông dân chúng và hoàn toàn không đếm xỉa đến giới quý tộc. Điều đó đã tạo ra 1 lớp chính trị gia mới ở La Mã, những người được gọi là chính trị gia mị dân do những cố gắng giành quyền lực của họ bằng cách thu hút sự ủng hộ trong dân chúng. Đối lập với những chính trị gia kiểu này, giới quý tộc tiếp tục nỗ lực duy trì cơ cấu chính trị truyền thống: phục vụ tầng lớp giàu có. </p><p>Tiberius chết nhưng nhà Gracchi chưa dừng lại ở đó. Liên tiếp hai năm 123 và 122 TCN, <a href="/w/index.php?title=Gaius_Gracchus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gaius Gracchus (trang không tồn tại)">Gaius Gracchus</a> (em trai Tiberius) được bầu là <a href="/w/index.php?title=Quan_h%E1%BB%99_d%C3%A2n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quan hộ dân (trang không tồn tại)">quan hộ dân</a>. Có nguồn ủng hộ khổng lồ từ dân chúng, Gaius tìm cách thông qua rất nhiều bộ luật tại quốc hội. Đầu tiên, ông ra luật bình ổn giá cả ngũ cốc bằng việc cho xây dựng các nhà kho chứa ngũ cốc thừa từ mùa trước. Dự luật thứ hai sẽ mang lại cho ông rất nhiều sự chống đối là trao quyền công dân cho tất cả người Italia (nhằm làm tăng quyền lực của bản thân Gaius). Năm 121 TCN, Viện nguyên lão thông qua 1 luật định yêu cầu các quan chấp chính bảo vệ nền cộng hòa và tuyên bố Gaius Gracchus là kẻ thù của nhà nước. Gaius bị săn đuổi và tự sát, hàng ngàn người ủng hộ ông bị giết và treo cổ. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Suy_tàn"><span id="Suy_t.C3.A0n"></span>Suy tàn</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&veaction=edit&section=16" title="Sửa đổi phần “Suy tàn”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=edit&section=16" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Suy tàn"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Cuộc cải cách của <a href="/wiki/Sulla" class="mw-redirect" title="Sulla">Sulla</a> mang lại sự phản kháng dữ dội. Sau khi Sulla chết, viện nguyên lão phải đối mặt với các cuộc nổi loạn có vũ trang. Năm 70 TCN, hai chính trị gia nhiều tham vọng là <a href="/wiki/Marcus_Licinius_Crassus" title="Marcus Licinius Crassus">Crassus</a> và Pompey lên làm quan chấp chính và ngay lập tức bãi bỏ hiến pháp của Sulla. 1 trào lưu chính trị mới xuất hiện. Crassus và Pompey liên minh với các quan hộ dân và quốc hội chống lại viện nguyên lão cùng giới quý tộc. </p><p>Năm 67 TCN, <a href="/wiki/Pompey" title="Pompey">Pompey</a> được trao quyền lãnh đạo toàn bộ vùng Địa Trung Hải trong 3 năm, và quyền lực này được kéo dài trong nhiều năm tiếp theo để ông có thể tiếp tục cuộc chiến ở vùng Tiểu Á. Đến cuối giai đoạn này, Pompey đã trở thành nhà lãnh đạo nổi tiếng nhất ở La Mã. Việc này khiến Crassus lo sợ vì ông ta không có vị trí quan trọng như Pompey trong cả viện nguyên lão lẫn Quốc hội. Và Crassus quyết định liên minh với các chính trị gia tiếng tăm khác, trong đó nổi bật nhất là <a href="/wiki/Julius_Caesar" title="Julius Caesar">Gaius Julius Caesar</a> (100-44 TCN). Caesar xuất thân từ một gia đính quý tộc lâu đời, và là vị tướng thiên tài chỉ huy quân La Mã ở <a href="/wiki/T%C3%A2y_Ban_Nha" title="Tây Ban Nha">Tây Ban Nha</a> và <a href="/wiki/Gallia" title="Gallia">Gaul</a>. </p><p>Khi Caesar trở về từ Tây Ban Nha, ông yêu cầu 1 cuộc diễu binh chiến thắng vòng quanh Roma. Viện nguyên lão từ chối cuộc diễu binh này vì sợ ảnh hưởng của ông tới đám đông dân chúng. Caesar thuyết phục Pompey và Crassus hòa giải và thể chế tam hùng đầu tiên được thành lập bao gồm ba chính trị gia nói trên. Chính phủ tam hùng đầu tiên bao gồm Caesar, Crassus và Pompey bắt đầu nắm quyền lực năm 59 trước CN sau khi Caesar được bầu làm quan chấp chính. Chương trình cải cách của chính phủ mới được ban hành và Caesar trở thành thống đốc của 2 tỉnh Gaul (phía bắc Italia) và <a href="/w/index.php?title=Illycrium&action=edit&redlink=1" class="new" title="Illycrium (trang không tồn tại)">Illycrium</a> (ven <a href="/w/index.php?title=Bi%E1%BB%83n_Adria&action=edit&redlink=1" class="new" title="Biển Adria (trang không tồn tại)">biển Adria</a> của Nam Tư). Các chiến dịch chinh phục bằng quân sự là con đường để vươn tới quyền lực ở La Mã, bằng cách đó tạo cho các tướng lãnh 1 đội quân trung thành, sự giàu có, sự ủng hộ và uy tín ở Roma. Chức thống đốc ở 2 tỉnh nói trên cho phép Caesar thực hiện ước mơ chinh phục của mình. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ngôn_ngữ"><span id="Ng.C3.B4n_ng.E1.BB.AF"></span>Ngôn ngữ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&veaction=edit&section=17" title="Sửa đổi phần “Ngôn ngữ”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=edit&section=17" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Ngôn ngữ"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Bài chi tiết: <a href="/w/index.php?title=L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_c%E1%BB%A7a_ti%E1%BA%BFng_Latin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lịch sử của tiếng Latin (trang không tồn tại)">Lịch sử của tiếng Latin</a> và <a href="/w/index.php?title=L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_c%E1%BB%A7a_ti%E1%BA%BFng_Hy_L%E1%BA%A1p&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lịch sử của tiếng Hy Lạp (trang không tồn tại)">Lịch sử của tiếng Hy Lạp</a></div> <p>Ngôn ngữ của người La Mã là tiếng Latin, nó đã được <a href="/wiki/Vergilius" title="Vergilius">Virgil</a> nhấn mạnh như một nguồn gốc của sự thống nhất và truyền thống của người La Mã.<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Cho đến tận thời hoàng đế <a href="/wiki/Alexander_Severus" title="Alexander Severus">Alexander Severus</a> (trị vì từ năm 222-235) thời đế chế, Giấy khai sinh và chúc thư của công dân La Mã đều phải được viết bằng tiếng Latin.<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Tiếng Latin cũng còn là ngôn ngữ của các tòa án ở phía Tây và của quân đội trên khắp Đế quốc<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, nhưng lại không được áp dụng chính thức đối với những cư dân nằm dưới sự cai trị của người La Mã.<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Thánh <a href="/wiki/Augustine_c%E1%BB%A7a_Hippo" class="mw-redirect" title="Augustine của Hippo">Augustinô</a> nhận xét rằng người La Mã ưa thích tiếng Latinh đến mức đã chấp nhận và thực hiện <i>per societatis pacem</i>, thông qua một <a href="/w/index.php?title=Hi%E1%BB%87p_%C6%B0%E1%BB%9Bc_x%C3%A3_h%E1%BB%99i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hiệp ước xã hội (trang không tồn tại)">hiệp ước xã hội</a>.<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Chính sách này tương phản với của <a href="/wiki/Alexandros_%C4%90%E1%BA%A1i_%C4%91%E1%BA%BF" title="Alexandros Đại đế">Alexandros Đại đế</a>, vốn mong muốn nhằm biến tiếng Hy Lạp trở thành ngôn ngữ chính thức trên khắp đế chế của mình.<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Như là một hệ quả từ các cuộc chinh phục của Alexandros, ngôn ngữ <a href="/w/index.php?title=Koine_Hy_L%E1%BA%A1p&action=edit&redlink=1" class="new" title="Koine Hy Lạp (trang không tồn tại)">Koine Hy Lạp</a> đã trở thành ngôn ngữ chung ở khu vực quanh phía đông Địa Trung Hải và ở Tiểu Á <sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> "Biên giới ngôn ngữ họ" này đã phân chia đế quốc thành hai nửa với tiếng Latin ở Phía Tây và tiếng Hy Lạp ở Phía Đông thông qua bán đảo Balkan, tạo ra một hệ ngôn ngữ song song bên trong đế quốc La Mã.<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Những người La Mã mà được nhận một nền giáo dục ưu tú, thì lại học tiếng Hy Lạp như là một <a href="/w/index.php?title=Ng%C3%B4n_ng%E1%BB%AF_th%C6%A1_ca&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ngôn ngữ thơ ca (trang không tồn tại)">ngôn ngữ thơ ca</a>, và hầu hết những người thuộc chính quyền đều có thể nói tiếng Hy Lạp.<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Các vị hoàng đế của <a href="/w/index.php?title=Tri%E1%BB%81u_%C4%91%E1%BA%A1i_Julio-Claudius&action=edit&redlink=1" class="new" title="Triều đại Julio-Claudius (trang không tồn tại)">triều đại Julio-Claudius</a> đã khuyến khích những tiêu chuẩn cao đối với tiếng Latin chuẩn (<i>Latinitas</i>), một trào lưu ngôn ngữ được đồng nhất theo những thuật ngữ hiện đại như là tiếng <a href="/w/index.php?title=Latinh_c%E1%BB%95_%C4%91i%E1%BB%83n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Latinh cổ điển (trang không tồn tại)">Latinh cổ điển</a>, và ủng hộ việc sử dụng chính thức tiếng Latin trong các hoạt động kinh doanh.<sup id="cite_ref-Rochette_p._552_38-0" class="reference"><a href="#cite_note-Rochette_p._552-38"><span class="cite-bracket">[</span>38<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Tham_khảo"><span id="Tham_kh.E1.BA.A3o"></span>Tham khảo</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&veaction=edit&section=18" title="Sửa đổi phần “Tham khảo”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=edit&section=18" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Tham khảo"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r71728118">.mw-parser-output .reflist{margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}@media screen{.mw-parser-output .reflist{font-size:90%}}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist columns references-column-count references-column-count-3" style="-moz-column-count: 3; -webkit-column-count: 3; column-count: 3; list-style-type: decimal;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-size-1">^ <a href="#cite_ref-size_1-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-size_1-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-size_1-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-size_1-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-size_1-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67233549">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output .citation q{quotes:"“""”""‘""’"}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#33aa33;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREFTaagepera1979" class="citation journal cs1"><a href="/w/index.php?title=Rein_Taagepera&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rein Taagepera (trang không tồn tại)">Taagepera, Rein</a> (1979). “Size and Duration of Empires: Growth–Decline Curves, 600 BC to 600 AD”. <i>Social Science History</i>. Social Science History, Vol. 3, No. 3/4. <b>3</b> (3/4): 115–138 [125]. <a href="/wiki/%C4%90%E1%BB%8Bnh_danh_%C4%91%E1%BB%91i_t%C6%B0%E1%BB%A3ng_s%E1%BB%91" class="mw-redirect" title="Định danh đối tượng số">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.2307%2F1170959">10.2307/1170959</a>. <a href="/wiki/JSTOR_(%C4%91%E1%BB%8Bnh_danh)" class="mw-redirect" title="JSTOR (định danh)">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.jstor.org/stable/1170959">1170959</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Social+Science+History&rft.atitle=Size+and+Duration+of+Empires%3A+Growth%E2%80%93Decline+Curves%2C+600+BC+to+600+AD&rft.volume=3&rft.issue=3%2F4&rft.pages=115-138+125&rft.date=1979&rft_id=info%3Adoi%2F10.2307%2F1170959&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F1170959%23id-name%3DJSTOR&rft.aulast=Taagepera&rft.aufirst=Rein&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AC%E1%BB%99ng+h%C3%B2a+La+M%C3%A3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Byrd,_161-2"><b><a href="#cite_ref-Byrd,_161_2-0">^</a></b> <span class="reference-text">Byrd, 161</span> </li> <li id="cite_note-Byrd,_96-3"><b><a href="#cite_ref-Byrd,_96_3-0">^</a></b> <span class="reference-text">Byrd, 96</span> </li> <li id="cite_note-Cicero,_239-4"><b><a href="#cite_ref-Cicero,_239_4-0">^</a></b> <span class="reference-text">Cicero, 239</span> </li> <li id="cite_note-Byrd,_44-5"><b><a href="#cite_ref-Byrd,_44_5-0">^</a></b> <span class="reference-text">Byrd, 44</span> </li> <li id="cite_note-Polybius,_133-6"><b><a href="#cite_ref-Polybius,_133_6-0">^</a></b> <span class="reference-text">Polybius, 133</span> </li> <li id="cite_note-DHIV64-7"><b><a href="#cite_ref-DHIV64_7-0">^</a></b> <span class="reference-text">D.H. IV.64.</span> </li> <li id="cite_note-8"><b><a href="#cite_ref-8">^</a></b> <span class="reference-text">T.L. I.57.</span> </li> <li id="cite_note-Abbott,_25-9"><b><a href="#cite_ref-Abbott,_25_9-0">^</a></b> <span class="reference-text">Abbott, 25</span> </li> <li id="cite_note-Abbott,_26-10"><b><a href="#cite_ref-Abbott,_26_10-0">^</a></b> <span class="reference-text">Abbott, 26</span> </li> <li id="cite_note-Abbott,_37-11"><b><a href="#cite_ref-Abbott,_37_11-0">^</a></b> <span class="reference-text">Abbott, 37</span> </li> <li id="cite_note-Abbott,_28-12"><b><a href="#cite_ref-Abbott,_28_12-0">^</a></b> <span class="reference-text">Abbott, 28</span> </li> <li id="cite_note-Abbott,_43-13">^ <a href="#cite_ref-Abbott,_43_13-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Abbott,_43_13-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <span class="reference-text">Abbott, 43</span> </li> <li id="cite_note-link_to_perseus.com-14">^ <a href="#cite_ref-link_to_perseus.com_14-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-link_to_perseus.com_14-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Titus_Livius" title="Titus Livius">Livy</a>, <a href="/w/index.php?title=Ab_Urbe_Condita_(book)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ab Urbe Condita (book) (trang không tồn tại)"><i>Ab Urbe Condita</i></a>, Book 7, 42: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.02.0154%3Abook%3D7%3Achapter%3D42">link to perseus.com</a></span> </li> <li id="cite_note-Abbott,_42-43-15"><b><a href="#cite_ref-Abbott,_42-43_15-0">^</a></b> <span class="reference-text">Abbott, 42–43</span> </li> <li id="cite_note-Abbott,_47-16"><b><a href="#cite_ref-Abbott,_47_16-0">^</a></b> <span class="reference-text">Abbott, 47</span> </li> <li id="cite_note-Abbott,_52-17"><b><a href="#cite_ref-Abbott,_52_17-0">^</a></b> <span class="reference-text">Abbott, 52</span> </li> <li id="cite_note-Abbott,_53-18"><b><a href="#cite_ref-Abbott,_53_18-0">^</a></b> <span class="reference-text">Abbott, 53</span> </li> <li id="cite_note-19"><b><a href="#cite_ref-19">^</a></b> <span class="reference-text">Grant, <i>The History of Rome</i>, tr. 33</span> </li> <li id="cite_note-epitomeB1C11-20"><b><a href="#cite_ref-epitomeB1C11_20-0">^</a></b> <span class="reference-text">Florus, <i>The Epitome of Roman History</i>, Quyển 1, t. 11</span> </li> <li id="cite_note-historyP38-21"><b><a href="#cite_ref-historyP38_21-0">^</a></b> <span class="reference-text">Grant, <i>The History of Rome</i>, tr. 38</span> </li> <li id="cite_note-22"><b><a href="#cite_ref-22">^</a></b> <span class="reference-text">Cassius Dio, <i>The Roman History</i>, Quyển. 1, VII, 17</span> </li> <li id="cite_note-enemiesP13-23"><b><a href="#cite_ref-enemiesP13_23-0">^</a></b> <span class="reference-text"><i>The Enemies of Rome</i>, tr. 13</span> </li> <li id="cite_note-historyP37-24"><b><a href="#cite_ref-historyP37_24-0">^</a></b> <span class="reference-text">Grant, <i>The History of Rome</i>, tr. 37 Xem thêm: Livy, <i>The Rise of Rome</i>, tr. 89</span> </li> <li id="cite_note-25"><b><a href="#cite_ref-25">^</a></b> <span class="reference-text">Pennell, <i>Ancient Rome</i>, Ch. II</span> </li> <li id="cite_note-26"><b><a href="#cite_ref-26">^</a></b> <span class="reference-text">Grant, <i>The History of Rome</i>, tr. 41</span> </li> <li id="cite_note-epitomeB1C12-27"><b><a href="#cite_ref-epitomeB1C12_27-0">^</a></b> <span class="reference-text">Florus, <i>The Epitome of Roman History</i>, Q. 1, T. 12</span> </li> <li id="cite_note-Abbott,_42-28"><b><a href="#cite_ref-Abbott,_42_28-0">^</a></b> <span class="reference-text">Abbott, 42</span> </li> <li id="cite_note-29"><b><a href="#cite_ref-29">^</a></b> <span class="reference-text">Vergil, <i>Aeneid</i> 12.834 and 837: "they will keep the speech <i>(sermo)</i> and <i><a href="/w/index.php?title=Mos_maiorum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mos maiorum (trang không tồn tại)">mores</a></i> of their fathers … and I will make them all <a href="/w/index.php?title=Latins_(Italic_tribe)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Latins (Italic tribe) (trang không tồn tại)">Latins</a> with one mode of expression <i>(uno ore,</i> literally "with one mouth"), in a speech attributed to Rome’s supreme deity <a href="/w/index.php?title=Jupiter_(mythology)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jupiter (mythology) (trang không tồn tại)">Jupiter</a>; Bruno Rochette, "Language Policies in the Roman Republic and Empire," translated by James Clackson, in <i>A Companion to the Latin Language</i> (Blackwell, 2011), các trang 549, 563; J.N. Adams, "<i>Romanitas</i> and the Latin Language," <i>Classical Quarterly</i> 53.1 (2003), tr. 184.</span> </li> <li id="cite_note-30"><b><a href="#cite_ref-30">^</a></b> <span class="reference-text">Adams, "<i>Romanitas</i> and the Latin Language," các trang. 186–187.</span> </li> <li id="cite_note-31"><b><a href="#cite_ref-31">^</a></b> <span class="reference-text">Rochette, "Language Policies in the Roman Republic and Empire," các trang. 554, 556.</span> </li> <li id="cite_note-32"><b><a href="#cite_ref-32">^</a></b> <span class="reference-text">Rochette, "Language Policies in the Roman Republic and Empire," p. 549; Charles Freeman, <i>The Greek Achievement: The Foundation of the Western World</i> (New York: Penguin, 1999), các trang 389–433.</span> </li> <li id="cite_note-33"><b><a href="#cite_ref-33">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=Augustine_of_Hippo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Augustine of Hippo (trang không tồn tại)">Augustine of Hippo</a>, <i><a href="/w/index.php?title=De_Civitate_Dei&action=edit&redlink=1" class="new" title="De Civitate Dei (trang không tồn tại)">De Civitate Dei</a></i> 19.7.18, as cited by Rochette, "Language Policies in the Roman Republic and Empire," tr. 549.</span> </li> <li id="cite_note-34"><b><a href="#cite_ref-34">^</a></b> <span class="reference-text">Rochette, "Language Policies in the Roman Republic and Empire," tr. 549, citing <a href="/wiki/Plutarchus" title="Plutarchus">Plutarch</a>, <i>Life of Alexander</i> 47.6.</span> </li> <li id="cite_note-35"><b><a href="#cite_ref-35">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=Fergus_Millar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fergus Millar (trang không tồn tại)">Fergus Millar</a>, <i>A Greek Roman Empire: Power and Belief under Theodosius II (408–450)</i> (University of California Press, 2006), p. 279; Warren Treadgold, "A History of the Byzantine State and Society" (Stanford University Press, 1997), tr. 5.</span> </li> <li id="cite_note-36"><b><a href="#cite_ref-36">^</a></b> <span class="reference-text">Rochette, "Language Policies in the Roman Republic and Empire," tr. 553.</span> </li> <li id="cite_note-37"><b><a href="#cite_ref-37">^</a></b> <span class="reference-text">Rochette, "Language Policies in the Roman Republic and Empire," tr. 550–552.</span> </li> <li id="cite_note-Rochette_p._552-38"><b><a href="#cite_ref-Rochette_p._552_38-0">^</a></b> <span class="reference-text">Rochette, "Language Policies in the Roman Republic and Empire," tr. 552.</span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Tham_khảo_2"><span id="Tham_kh.E1.BA.A3o_2"></span>Tham khảo</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&veaction=edit&section=19" title="Sửa đổi phần “Tham khảo”" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sửa</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=edit&section=19" title="Sửa mã nguồn tại đề mục: Tham khảo"><span>sửa mã nguồn</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFDionysius_of_Halicarnassus2007" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Dionysius_of_Halicarnassus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dionysius of Halicarnassus (trang không tồn tại)">Dionysius of Halicarnassus</a> (27 tháng 11 năm 2007). “Book IV, sections 64-85”. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Dionysius_of_Halicarnassus/4D*.html"><i>Roman Antiquities</i></a>. Loeb Classical Library. Ernest Cary (Translator); William Thayer (Editor). Cambridge MA, Chicago: Harvard University, University of Chicago.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Book+IV%2C+sections+64-85&rft.btitle=Roman+Antiquities&rft.place=Cambridge+MA%2C+Chicago&rft.series=Loeb+Classical+Library&rft.pub=Harvard+University%2C+University+of+Chicago&rft.date=2007-11-27&rft.au=Dionysius+of+Halicarnassus&rft_id=http%3A%2F%2Fpenelope.uchicago.edu%2FThayer%2FE%2FRoman%2FTexts%2FDionysius_of_Halicarnassus%2F4D%2A.html&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AC%E1%BB%99ng+h%C3%B2a+La+M%C3%A3" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFLivius" class="citation book cs1"><a href="/wiki/Livy" class="mw-redirect" title="Livy">Livius, Titus</a>. “Book I, sections 57-60”. <i><a href="/wiki/Ab_urbe_condita" title="Ab urbe condita">Ab urbe condita</a></i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Book+I%2C+sections+57-60&rft.btitle=Ab+urbe+condita&rft.aulast=Livius&rft.aufirst=Titus&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AC%E1%BB%99ng+h%C3%B2a+La+M%C3%A3" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFAbbott,_Frank_Frost1901" class="citation book cs1">Abbott, Frank Frost (1901). <i>A History and Description of Roman Political Institutions</i>. Elibron Classics. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-543-92749-0" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-543-92749-0"><bdi>0-543-92749-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+History+and+Description+of+Roman+Political+Institutions&rft.pub=Elibron+Classics&rft.date=1901&rft.isbn=0-543-92749-0&rft.au=Abbott%2C+Frank+Frost&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AC%E1%BB%99ng+h%C3%B2a+La+M%C3%A3" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFByrd,_Robert1995" class="citation book cs1">Byrd, Robert (1995). <i>The Senate of the Roman Republic</i>. U.S. Government Printing Office Senate Document 103-23.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Senate+of+the+Roman+Republic&rft.pub=U.S.+Government+Printing+Office+Senate+Document+103-23&rft.date=1995&rft.au=Byrd%2C+Robert&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AC%E1%BB%99ng+h%C3%B2a+La+M%C3%A3" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFCaesar,_Julius" class="citation book cs1">Caesar, Julius (58–50 BC). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/conquestofgaul00juli"><i>The conquest of Gaul</i></a>. London: Penguin Books. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-14-044433-5" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-14-044433-5"><bdi>0-14-044433-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+conquest+of+Gaul&rft.place=London&rft.pub=Penguin+Books&rft.isbn=0-14-044433-5&rft.au=Caesar%2C+Julius&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fconquestofgaul00juli&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AC%E1%BB%99ng+h%C3%B2a+La+M%C3%A3" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error error citation-comment">Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: <code class="cs1-code">|year=</code> (<a href="/wiki/Tr%E1%BB%A3_gi%C3%BAp:L%E1%BB%97i_CS1#bad_date" title="Trợ giúp:Lỗi CS1">trợ giúp</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFCicero,_Marcus_Tullius1841" class="citation book cs1">Cicero, Marcus Tullius (1841). <i>The Political Works of Marcus Tullius Cicero: Comprising his Treatise on the Commonwealth; and his Treatise on the Laws</i>. <b>1</b> . London: Edmund Spettigue.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Political+Works+of+Marcus+Tullius+Cicero%3A+Comprising+his+Treatise+on+the+Commonwealth%3B+and+his+Treatise+on+the+Laws&rft.place=London&rft.edition=Translated+from+the+original%2C+with+Dissertations+and+Notes+in+Two+Volumes+By+Francis+Barham%2C+Esq&rft.pub=Edmund+Spettigue&rft.date=1841&rft.au=Cicero%2C+Marcus+Tullius&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AC%E1%BB%99ng+h%C3%B2a+La+M%C3%A3" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFEck,_Werner2003" class="citation book cs1">Eck, Werner (2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/ageofaugustus00wern"><i>The Age of Augustus</i></a>. Oxford: Blackwell Publishing. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-631-22957-4" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-631-22957-4"><bdi>0-631-22957-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Age+of+Augustus&rft.pub=Oxford%3A+Blackwell+Publishing&rft.date=2003&rft.isbn=0-631-22957-4&rft.au=Eck%2C+Werner&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fageofaugustus00wern&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AC%E1%BB%99ng+h%C3%B2a+La+M%C3%A3" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFFlower,_Harriet_I.2004" class="citation book cs1">Flower, Harriet I. (2004). <i>The Cambridge Companion to the Roman Republic</i>. Cambridge.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Cambridge+Companion+to+the+Roman+Republic&rft.pub=Cambridge&rft.date=2004&rft.au=Flower%2C+Harriet+I.&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AC%E1%BB%99ng+h%C3%B2a+La+M%C3%A3" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFFlower,_Harriet_I.2009" class="citation book cs1">Flower, Harriet I. (2009). <i>Roman Republics</i>. Princeton.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Roman+Republics&rft.pub=Princeton&rft.date=2009&rft.au=Flower%2C+Harriet+I.&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AC%E1%BB%99ng+h%C3%B2a+La+M%C3%A3" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFGoldsworthy,_Adrian2003" class="citation book cs1">Goldsworthy, Adrian (2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/completeromanarm0000gold"><i>The Complete Roman Army</i></a>. Thames & Hudson. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-500-05124-0" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-500-05124-0"><bdi>0-500-05124-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Complete+Roman+Army&rft.pub=Thames+%26+Hudson&rft.date=2003&rft.isbn=0-500-05124-0&rft.au=Goldsworthy%2C+Adrian&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fcompleteromanarm0000gold&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AC%E1%BB%99ng+h%C3%B2a+La+M%C3%A3" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFHart,_B._H._Liddell" class="citation book cs1">Hart, B. H. Liddell (1926, reprint 2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/scipioafricanusg0000lidd"><i>Scipio Africanus — Greater than Napoleon</i></a>. DA CAPO Press. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-306-81363-7" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-306-81363-7"><bdi>0-306-81363-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Scipio+Africanus+%E2%80%94+Greater+than+Napoleon&rft.pub=DA+CAPO+Press&rft.isbn=0-306-81363-7&rft.au=Hart%2C+B.+H.+Liddell&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fscipioafricanusg0000lidd&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AC%E1%BB%99ng+h%C3%B2a+La+M%C3%A3" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error error citation-comment">Kiểm tra giá trị ngày tháng trong: <code class="cs1-code">|year=</code> (<a href="/wiki/Tr%E1%BB%A3_gi%C3%BAp:L%E1%BB%97i_CS1#bad_date" title="Trợ giúp:Lỗi CS1">trợ giúp</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFHolland,_Tom2005" class="citation book cs1">Holland, Tom (2005). <i>Rubicon: the last years of the Roman Republic</i>. Doubleday. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-385-50313-X" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-385-50313-X"><bdi>0-385-50313-X</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Rubicon%3A+the+last+years+of+the+Roman+Republic&rft.pub=Doubleday&rft.date=2005&rft.isbn=0-385-50313-X&rft.au=Holland%2C+Tom&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AC%E1%BB%99ng+h%C3%B2a+La+M%C3%A3" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFLintott,_Andrew1999" class="citation book cs1">Lintott, Andrew (1999). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/constitutionofro0000lint"><i>The Constitution of the Roman Republic</i></a>. Oxford University Press. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-19-926108-3" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-19-926108-3"><bdi>0-19-926108-3</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Constitution+of+the+Roman+Republic&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=1999&rft.isbn=0-19-926108-3&rft.au=Lintott%2C+Andrew&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fconstitutionofro0000lint&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AC%E1%BB%99ng+h%C3%B2a+La+M%C3%A3" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFMacDonald,_W._L.1982" class="citation book cs1">MacDonald, W. L. (1982). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/architectureofro0002macd"><i>The Architecture of the Roman Empire</i></a>. Yale University Press, New Haven.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Architecture+of+the+Roman+Empire&rft.pub=Yale+University+Press%2C+New+Haven&rft.date=1982&rft.au=MacDonald%2C+W.+L.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Farchitectureofro0002macd&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AC%E1%BB%99ng+h%C3%B2a+La+M%C3%A3" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFMatyszak,_Philip2004" class="citation book cs1">Matyszak, Philip (2004). <i>The Enemies of Rome</i>. Thames & Hudson. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-500-25124-X" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-500-25124-X"><bdi>0-500-25124-X</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Enemies+of+Rome&rft.pub=Thames+%26+Hudson&rft.date=2004&rft.isbn=0-500-25124-X&rft.au=Matyszak%2C+Philip&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AC%E1%BB%99ng+h%C3%B2a+La+M%C3%A3" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFOwen,_Francis1993" class="citation book cs1">Owen, Francis (1993). <i>The Germanic people; their Origin Expansion & Culture</i>. Barnes & Noble Books. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-19-926108-3" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-19-926108-3"><bdi>0-19-926108-3</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Germanic+people%3B+their+Origin+Expansion+%26+Culture&rft.pub=Barnes+%26+Noble+Books&rft.date=1993&rft.isbn=0-19-926108-3&rft.au=Owen%2C+Francis&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AC%E1%BB%99ng+h%C3%B2a+La+M%C3%A3" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFPalmer,_L._R.1954" class="citation book cs1">Palmer, L. R. (1954). <i>The Latin Language</i>. Univ. Oklahoma. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-8061-2136-X" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-8061-2136-X"><bdi>0-8061-2136-X</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Latin+Language&rft.pub=Univ.+Oklahoma&rft.date=1954&rft.isbn=0-8061-2136-X&rft.au=Palmer%2C+L.+R.&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AC%E1%BB%99ng+h%C3%B2a+La+M%C3%A3" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFPolybius1823" class="citation book cs1">Polybius (1823). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/generalhistoryof01polyuoft"><i>The General History of Polybius: Translated from the Greek</i></a> . Oxford: Printed by W. Baxter.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+General+History+of+Polybius%3A+Translated+from+the+Greek&rft.edition=Fifth&rft.pub=Oxford%3A+Printed+by+W.+Baxter&rft.date=1823&rft.au=Polybius&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fgeneralhistoryof01polyuoft&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AC%E1%BB%99ng+h%C3%B2a+La+M%C3%A3" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67233549"><cite id="CITEREFTaylor,_Lily_Ross1966" class="citation book cs1">Taylor, Lily Ross (1966). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/romanvotingassem0000tayl"><i>Roman Voting Assemblies: From the Hannibalic War to the Dictatorship of Caesar</i></a>. The University of Michigan Press. <a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a> <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Ngu%E1%BB%93n_s%C3%A1ch/0-472-08125-X" title="Đặc biệt:Nguồn sách/0-472-08125-X"><bdi>0-472-08125-X</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Roman+Voting+Assemblies%3A+From+the+Hannibalic+War+to+the+Dictatorship+of+Caesar&rft.pub=The+University+of+Michigan+Press&rft.date=1966&rft.isbn=0-472-08125-X&rft.au=Taylor%2C+Lily+Ross&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fromanvotingassem0000tayl&rfr_id=info%3Asid%2Fvi.wikipedia.org%3AC%E1%BB%99ng+h%C3%B2a+La+M%C3%A3" class="Z3988"></span></li></ul> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r70958518">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r71573313">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}body.skin--responsive .mw-parser-output .navbox-image img{max-width:none!important}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .navbox{display:none!important}}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r68144546">.mw-parser-output .nobold{font-weight:normal}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Chủ_đề_La_Mã_cổ_đại" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-xem"><a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i" title="Bản mẫu:La Mã cổ đại"><abbr title="Xem bản mẫu này">x</abbr></a></li><li class="nv-thảo luận"><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn_B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thảo luận Bản mẫu:La Mã cổ đại (trang không tồn tại)"><abbr title="Thảo luận bản mẫu này">t</abbr></a></li><li class="nv-sửa"><a class="external text" href="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit"><abbr title="Sửa bản mẫu này">s</abbr></a></li></ul></div><div id="Chủ_đề_La_Mã_cổ_đại" style="font-size:114%;margin:0 4em">Chủ đề <a href="/wiki/La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i" title="La Mã cổ đại">La Mã cổ đại</a></div></th></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%B7c_%C4%91i%E1%BB%83m_ch%C3%ADnh_c%E1%BB%A7a_La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Đặc điểm chính của La Mã cổ đại (trang không tồn tại)">Đặc điểm chính</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%9Di_gian_bi%E1%BB%83u_c%E1%BB%A7a_La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thời gian biểu của La Mã cổ đại (trang không tồn tại)">Thời gian biểu</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_c%E1%BB%A7a_Roma" class="mw-redirect" title="Lịch sử của Roma">Lịch sử</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Th%C3%A0nh_l%E1%BA%ADp_th%C3%A0nh_Roma" class="mw-redirect" title="Thành lập thành Roma">Thành lập</a></li> <li><a href="/wiki/V%C6%B0%C6%A1ng_qu%E1%BB%91c_La_M%C3%A3" title="Vương quốc La Mã">Chế độ quân chủ</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Chế độ cộng hòa</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_La_M%C3%A3" title="Đế quốc La Mã">Đế quốc</a> <small>(<a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%9Di_gian_bi%E1%BB%83u_c%E1%BB%A7a_l%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_%C4%91%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thời gian biểu của lịch sử đế quốc La Mã (trang không tồn tại)">Thời gian biểu</a>)</small></li> <li><a href="/wiki/Nguy%C3%AAn_th%E1%BB%A7" class="mw-redirect" title="Nguyên thủ">Nguyên thủ</a></li> <li><a href="/wiki/Chuy%C3%AAn_ch%E1%BA%BF" class="mw-redirect" title="Chuyên chế">Chuyên chế</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=S%E1%BB%B1_suy_y%E1%BA%BFu_c%E1%BB%A7a_%C4%91%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sự suy yếu của đế quốc La Mã (trang không tồn tại)">Suy yếu</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=S%E1%BB%B1_s%E1%BB%A5p_%C4%91%E1%BB%95_c%E1%BB%A7a_%C4%91%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_T%C3%A2y_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sự sụp đổ của đế quốc Tây La Mã (trang không tồn tại)">Sụp đổ</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_T%C3%A2y_La_M%C3%A3" title="Đế quốc Tây La Mã">Đế quốc phía Tây</a> / <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_%C4%90%C3%B4ng_La_M%C3%A3" title="Đế quốc Đông La Mã">Đế quốc phía Đông</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Hi%E1%BA%BFn_ch%C3%ADnh_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hiến chính La Mã (trang không tồn tại)">Hiến chính</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_c%E1%BB%A7a_hi%E1%BA%BFn_ph%C3%A1p_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lịch sử của hiến pháp La Mã (trang không tồn tại)">Lịch sử</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hi%E1%BA%BFn_ph%C3%A1p_c%E1%BB%A7a_v%C6%B0%C6%A1ng_qu%E1%BB%91c_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hiến pháp của vương quốc La Mã (trang không tồn tại)">Vương quốc</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hi%E1%BA%BFn_ph%C3%A1p_c%E1%BB%A7a_c%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hiến pháp của cộng hòa La Mã (trang không tồn tại)">Cộng hòa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hi%E1%BA%BFn_ph%C3%A1p_c%E1%BB%A7a_%C4%91%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hiến pháp của đế quốc La Mã (trang không tồn tại)">Đế quốc</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hi%E1%BA%BFn_ph%C3%A1p_th%E1%BB%9Di_H%E1%BA%ADu_%C4%91%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hiến pháp thời Hậu đế quốc (trang không tồn tại)">Hậu Đế quốc</a></li> <li><a href="/wiki/Vi%E1%BB%87n_nguy%C3%AAn_l%C3%A3o_La_M%C3%A3" title="Viện nguyên lão La Mã">Viện nguyên lão</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%99i_%C4%91%E1%BB%93ng_nh%C3%A2n_d%C3%A2n_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hội đồng nhân dân La Mã (trang không tồn tại)">Hội đồng lập pháp</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%99i_%C4%91%E1%BB%93ng_Curia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hội đồng Curia (trang không tồn tại)">Curia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%99i_%C4%91%E1%BB%93ng_Centurion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hội đồng Centurion (trang không tồn tại)">Centurion</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%99i_%C4%91%E1%BB%93ng_b%E1%BB%99_l%E1%BA%A1c&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hội đồng bộ lạc (trang không tồn tại)">Bộ lạc</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%99i_%C4%91%E1%BB%93ng_b%C3%ACnh_d%C3%A2n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hội đồng bình dân (trang không tồn tại)">Plebeia</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Quan_to%C3%A0_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quan toà La Mã (trang không tồn tại)">Quan tòa hành pháp</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%83_ch%E1%BA%BF_ch%C3%ADnh_tr%E1%BB%8B_c%E1%BB%A7a_La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thể chế chính trị của La Mã cổ đại (trang không tồn tại)">Chính quyền</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Curia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Curia (trang không tồn tại)">Curia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Forum_(La_M%C3%A3)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Forum (La Mã) (trang không tồn tại)">Forum</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cursus_honorum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cursus honorum (trang không tồn tại)">Cursus honorum</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Collegiality&action=edit&redlink=1" class="new" title="Collegiality (trang không tồn tại)">Collegiality</a></li> <li><a href="/wiki/Ho%C3%A0ng_%C4%91%E1%BA%BF_La_M%C3%A3" title="Hoàng đế La Mã">Hoàng đế</a></li> <li><a href="/wiki/Legatus" class="mw-redirect" title="Legatus">Legatus</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Dux&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dux (trang không tồn tại)">Dux</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Officium_(La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Officium (La Mã cổ đại) (trang không tồn tại)">Officium</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Prefect&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prefect (trang không tồn tại)">Praefectus</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Vicarius&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vicarius (trang không tồn tại)">Vicarius</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nh%E1%BB%8B_th%E1%BA%ADp_l%E1%BB%A5c_nh%C3%A2n_%C4%91o%C3%A0n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nhị thập lục nhân đoàn (trang không tồn tại)">Nhị thập lục nhân đoàn</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=V%E1%BB%87_s%C4%A9_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vệ sĩ La Mã (trang không tồn tại)">Vệ sĩ La Mã</a></li> <li><a href="/wiki/Magister_militum" title="Magister militum">Magister militum</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%91ng_so%C3%A1i_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thống soái La Mã (trang không tồn tại)">Thống soái</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%A7_t%E1%BB%8Bch_nguy%C3%AAn_l%C3%A3o&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thủ tịch nguyên lão (trang không tồn tại)">Thủ tịch nguyên lão</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%A1i_t%C6%B0_t%E1%BA%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Đại tư tế (trang không tồn tại)">Đại tư tế</a></li> <li><a href="/wiki/Augustus_(danh_hi%E1%BB%87u)" title="Augustus (danh hiệu)">Augustus</a></li> <li><a href="/wiki/Caesar_(danh_hi%E1%BB%87u)" class="mw-redirect" title="Caesar (danh hiệu)">Caesar</a></li> <li><a href="/wiki/T%E1%BB%A9_%C4%91%E1%BA%A7u_ch%E1%BA%BF" title="Tứ đầu chế">Tứ đầu chế</a></li> <li><a href="/wiki/Qu%C3%BD_t%E1%BB%99c_(La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i)" title="Quý tộc (La Mã cổ đại)">Giai cấp quý tộc</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=B%C3%ACnh_d%C3%A2n_(La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bình dân (La Mã cổ đại) (trang không tồn tại)">Giai cấp bình dân</a></li> <li><a href="/wiki/T%E1%BB%89nh_c%E1%BB%A7a_La_M%C3%A3" title="Tỉnh của La Mã">Tỉnh</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Quan_ch%E1%BB%A9c_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quan chức La Mã (trang không tồn tại)">Quan chức</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks hlist navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;">Thông thường</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Quan_b%E1%BA%A3o_d%C3%A2n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quan bảo dân (trang không tồn tại)">Quan bảo dân</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Quan_coi_qu%E1%BB%91c_kh%E1%BB%91&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quan coi quốc khố (trang không tồn tại)">Quan coi quốc khố</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%8B_ch%C3%ADnh_quan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thị chính quan (trang không tồn tại)">Thị chính quan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ph%C3%A1p_quan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pháp quan (trang không tồn tại)">Pháp quan</a></li> <li><a href="/wiki/Ch%E1%BA%A5p_ch%C3%ADnh_quan_La_M%C3%A3" class="mw-redirect" title="Chấp chính quan La Mã">Chấp chính quan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Quan_gi%C3%A1m_s%C3%A1t_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quan giám sát La Mã (trang không tồn tại)">Giám sát</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Promagistrate&action=edit&redlink=1" class="new" title="Promagistrate (trang không tồn tại)">Promagistrate</a></li> <li><a href="/wiki/T%E1%BB%95ng_%C4%91%E1%BB%91c" title="Tổng đốc">Tổng đốc</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;">Đặc biệt</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BB%99c_t%C3%A0i_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Độc tài La Mã (trang không tồn tại)">Độc tài</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ch%E1%BB%89_huy_K%E1%BB%8B_binh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chỉ huy Kị binh (trang không tồn tại)">Magister Equitum</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Decemviri&action=edit&redlink=1" class="new" title="Decemviri (trang không tồn tại)">Decemviri</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tribuni_militum_consulari_potestate&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tribuni militum consulari potestate (trang không tồn tại)">Consular Tribune</a></li> <li><a href="/wiki/Tam_%C4%91%E1%BA%A7u_ch%E1%BA%BF" title="Tam đầu chế">Tam hùng</a></li> <li><a href="/wiki/Vua_La_M%C3%A3" title="Vua La Mã">Rex</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Interrex&action=edit&redlink=1" class="new" title="Interrex (trang không tồn tại)">Interrex</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Lu%E1%BA%ADt_ph%C3%A1p_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Luật pháp La Mã (trang không tồn tại)">Luật pháp</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=M%C6%B0%E1%BB%9Di_hai_b%E1%BA%A3ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mười hai bảng (trang không tồn tại)">Mười hai bảng</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=T%E1%BB%95_t%C3%B4ng_th%C3%A0nh_ph%C3%A1p&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tổ tông thành pháp (trang không tồn tại)">Tổ tông thành pháp</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Quy%E1%BB%81n_c%C3%B4ng_d%C3%A2n_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quyền công dân La Mã (trang không tồn tại)">Quyền công dân La Mã</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Uy_quy%E1%BB%81n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Uy quyền (trang không tồn tại)">Uy quyền</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%BF_quy%E1%BB%81n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Đế quyền (trang không tồn tại)">Đế quyền</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BB%8Ba_v%E1%BB%8B_ph%C3%A1p_l%C3%BD_trong_h%E1%BB%87_th%E1%BB%91ng_ph%C3%A1p_lu%E1%BA%ADt_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Địa vị pháp lý trong hệ thống pháp luật La Mã (trang không tồn tại)">Địa vị pháp lý</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Vi%E1%BB%87c_ki%E1%BB%87n_t%E1%BB%A5ng_%E1%BB%9F_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Việc kiện tụng ở La Mã (trang không tồn tại)">Kiện tụng</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_qu%C3%A2n_s%E1%BB%B1_c%E1%BB%A7a_La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lịch sử quân sự của La Mã cổ đại (trang không tồn tại)">Quân sự</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Bi%C3%AAn_gi%E1%BB%9Bi_c%E1%BB%A7a_%C4%91%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Biên giới của đế quốc La Mã (trang không tồn tại)">Biên giới</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=T%E1%BB%95_ch%E1%BB%A9c_qu%C3%A2n_s%E1%BB%B1_c%E1%BB%A7a_c%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tổ chức quân sự của cộng hòa La Mã (trang không tồn tại)">Tổ chức</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_c%E1%BA%A5u_tr%C3%BAc_c%E1%BB%A7a_qu%C3%A2n_%C4%91%E1%BB%99i_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lịch sử cấu trúc của quân đội La Mã (trang không tồn tại)">Cấu trúc</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Chi%E1%BA%BFn_d%E1%BB%8Bch_l%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_c%E1%BB%A7a_qu%C3%A2n_%C4%91%E1%BB%99i_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chiến dịch lịch sử của quân đội La Mã (trang không tồn tại)">Chiến dịch</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_ch%C3%ADnh_tr%E1%BB%8B_c%E1%BB%A7a_qu%C3%A2n_%C4%91%E1%BB%99i_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lịch sử chính trị của quân đội La Mã (trang không tồn tại)">Chi phối chính trị</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Chi%E1%BA%BFn_l%C6%B0%E1%BB%A3c_c%E1%BB%A7a_qu%C3%A2n_%C4%91%E1%BB%99i_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chiến lược của quân đội La Mã (trang không tồn tại)">Chiến thuật</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=K%C4%A9_thu%E1%BA%ADt_x%C3%A2y_d%E1%BB%B1ng_qu%C3%A2n_s%E1%BB%B1_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kĩ thuật xây dựng quân sự La Mã (trang không tồn tại)">Kĩ thuật xây dựng</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ph%C3%B2ng_tuy%E1%BA%BFn_v%C3%A0_th%C3%A0nh_l%C5%A9y_qu%C3%A2n_s%E1%BB%B1_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Phòng tuyến và thành lũy quân sự La Mã (trang không tồn tại)">Phòng tuyến và thành lũy</a> <ul><li><span style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Castra&action=edit&redlink=1" class="new" title="Castra (trang không tồn tại)">Castra</a></span></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_k%C4%A9_thu%E1%BA%ADt_qu%C3%A2n_s%E1%BB%B1_c%E1%BB%A7a_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lịch sử kĩ thuật quân sự của La Mã (trang không tồn tại)">Kĩ thuật</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Qu%C3%A2n_%C4%91%E1%BB%99i_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quân đội La Mã (trang không tồn tại)">Quân đội</a> <ul><li><a href="/wiki/L%C3%AA_d%C6%B0%C6%A1ng_La_M%C3%A3" class="mw-redirect" title="Lê dương La Mã">Quân đoàn</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Chi%E1%BA%BFn_thu%E1%BA%ADt_b%E1%BB%99_binh_c%E1%BB%A7a_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chiến thuật bộ binh của La Mã (trang không tồn tại)">Chiến thuật bộ binh</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Trang_b%E1%BB%8B_c%C3%A1_nh%C3%A2n_c%E1%BB%A7a_qu%C3%A2n_%C4%91%E1%BB%99i_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Trang bị cá nhân của quân đội La Mã (trang không tồn tại)">Trang bị cá nhân</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Thi%E1%BA%BFt_b%E1%BB%8B_v%C3%A2y_h%C3%A3m_c%E1%BB%A7a_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thiết bị vây hãm của La Mã (trang không tồn tại)">Thiết bị vây hãm</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/H%E1%BA%A3i_qu%C3%A2n_La_M%C3%A3" title="Hải quân La Mã">Hải quân</a> <ul><li><a href="/wiki/H%E1%BA%A3i_qu%C3%A2n_La_M%C3%A3#Hạm_đội" title="Hải quân La Mã">Hạm đội</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Qu%C3%A2n_tr%E1%BB%A3_chi%E1%BA%BFn_(La_M%C3%A3)" title="Quân trợ chiến (La Mã)">Quân trợ chiến</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Huy_ch%C6%B0%C6%A1ng_v%C3%A0_tr%E1%BB%ABng_ph%E1%BA%A1t_c%E1%BB%A7a_qu%C3%A2n_%C4%91%E1%BB%99i_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Huy chương và trừng phạt của quân đội La Mã (trang không tồn tại)">Huy chương và trừng phạt</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hippika_gymnasia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hippika gymnasia (trang không tồn tại)">Hippika gymnasia</a></li> <li><a href="/wiki/V%C3%B5_s%C4%A9_gi%C3%A1c_%C4%91%E1%BA%A5u" title="Võ sĩ giác đấu">Võ sĩ giác đấu</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Kinh_t%E1%BA%BF_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kinh tế La Mã (trang không tồn tại)">Kinh tế</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/N%C3%B4ng_nghi%E1%BB%87p_La_M%C3%A3" title="Nông nghiệp La Mã">Nông nghiệp</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ph%C3%A1_r%E1%BB%ABng_v%C3%A0o_th%E1%BB%9Di_k%C3%AC_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Phá rừng vào thời kì La Mã (trang không tồn tại)">Phá rừng</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Th%C6%B0%C6%A1ng_m%E1%BA%A1i_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thương mại La Mã (trang không tồn tại)">Thương mại</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=T%C3%A0i_ch%C3%ADnh_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tài chính La Mã (trang không tồn tại)">Tài chính</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ti%E1%BB%81n_t%E1%BB%87_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tiền tệ La Mã (trang không tồn tại)">Tiền tệ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ti%E1%BB%81n_t%E1%BB%87_th%E1%BB%9Di_c%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tiền tệ thời cộng hòa La Mã (trang không tồn tại)">Tiền tệ thời cộng hòa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ti%E1%BB%81n_t%E1%BB%87_th%E1%BB%9Di_%C4%91%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tiền tệ thời đế quốc La Mã (trang không tồn tại)">Tiền tệ thời đế quốc</a></li> <li><a href="/wiki/SPQR" title="SPQR">SPQR</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=K%E1%BB%B9_thu%E1%BA%ADt_c%E1%BB%A7a_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kỹ thuật của La Mã (trang không tồn tại)">Kỹ thuật</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=B%C3%A0n_t%C3%ADnh_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bàn tính La Mã (trang không tồn tại)">Bàn tính</a></li> <li><a href="/wiki/S%E1%BB%91_La_M%C3%A3" title="Số La Mã">Chữ số</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=K%C4%A9_thu%E1%BA%ADt_x%C3%A2y_d%E1%BB%B1ng_c%E1%BB%A7a_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kĩ thuật xây dựng của La Mã (trang không tồn tại)">Kĩ thuật xây dựng dân sự</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=K%C4%A9_thu%E1%BA%ADt_x%C3%A2y_d%E1%BB%B1ng_qu%C3%A2n_s%E1%BB%B1_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kĩ thuật xây dựng quân sự La Mã (trang không tồn tại)">Kĩ thuật xây dựng quân sự</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_k%C4%A9_thu%E1%BA%ADt_qu%C3%A2n_s%E1%BB%B1_c%E1%BB%A7a_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lịch sử kĩ thuật quân sự của La Mã (trang không tồn tại)">Kĩ thuật quân sự</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%90%C6%B0%E1%BB%9Dng_%E1%BB%91ng_d%E1%BA%ABn_n%C6%B0%E1%BB%9Bc_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Đường ống dẫn nước La Mã (trang không tồn tại)">Đường ống dẫn nước</a></li> <li><a href="/wiki/C%E1%BA%A7u_La_M%C3%A3" title="Cầu La Mã">Cầu</a> <a href="/w/index.php?title=Nh%E1%BB%AFng_chi%E1%BA%BFc_c%E1%BA%A7u_s%C3%B4ng_Rhine_c%E1%BB%A7a_Caesar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Những chiếc cầu sông Rhine của Caesar (trang không tồn tại)">Những chiếc cầu sông Rhine của Caesar</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Circus_(c%C3%B4ng_tr%C3%ACnh_x%C3%A2y_d%E1%BB%B1ng)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Circus (công trình xây dựng) (trang không tồn tại)">Circus</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=B%C3%AA_t%C3%B4ng_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bê tông La Mã (trang không tồn tại)">Bê tông</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Forum_(La_M%C3%A3)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Forum (La Mã) (trang không tồn tại)">Forum</a></li> <li><a href="/wiki/Luy%E1%BB%87n_kim" title="Luyện kim">Luyện kim</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%90%C6%B0%E1%BB%9Dng_La_M%C3%A3" title="Đường La Mã">Đường sá</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=V%E1%BB%87_sinh_%E1%BB%9F_Roma_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vệ sinh ở Roma cổ đại (trang không tồn tại)">Vệ sinh</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Thermae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thermae (trang không tồn tại)">Thermae</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=V%C4%83n_h%C3%B3a_c%E1%BB%A7a_Roma_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Văn hóa của Roma cổ đại (trang không tồn tại)">Văn hóa</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Ki%E1%BA%BFn_tr%C3%BAc_c%E1%BB%A7a_La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kiến trúc của La Mã cổ đại (trang không tồn tại)">Kiến trúc</a></li> <li><a href="/wiki/Ngh%E1%BB%87_thu%E1%BA%ADt_La_M%C3%A3" class="mw-redirect" title="Nghệ thuật La Mã">Nghệ thuật</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=T%E1%BA%AFm_r%E1%BB%ADa_c%E1%BB%A7a_ng%C6%B0%E1%BB%9Di_La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tắm rửa của người La Mã cổ đại (trang không tồn tại)">Tắm rửa</a></li> <li><a href="/wiki/L%E1%BB%8Bch_La_M%C3%A3" title="Lịch La Mã">Lịch</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Trang_ph%E1%BB%A5c_%E1%BB%9F_La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Trang phục ở La Mã cổ đại (trang không tồn tại)">Trang phục</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Trang_%C4%91i%E1%BB%83m_%E1%BB%9F_La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Trang điểm ở La Mã cổ đại (trang không tồn tại)">Trang điểm</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=N%E1%BA%A5u_n%C6%B0%E1%BB%9Bng_c%E1%BB%A7a_ng%C6%B0%E1%BB%9Di_La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nấu nướng của người La Mã cổ đại (trang không tồn tại)">Nấu nướng</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%90%E1%BA%A7u_t%C3%B3c_c%E1%BB%A7a_ng%C6%B0%E1%BB%9Di_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Đầu tóc của người La Mã (trang không tồn tại)">Đầu tóc</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Gi%C3%A1o_d%E1%BB%A5c_%E1%BB%9F_La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Giáo dục ở La Mã cổ đại (trang không tồn tại)">Giáo dục</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=V%C4%83n_h%E1%BB%8Dc_Latinh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Văn học Latinh (trang không tồn tại)">Thơ văn</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C3%82m_nh%E1%BA%A1c_c%E1%BB%A7a_La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Âm nhạc của La Mã cổ đại (trang không tồn tại)">Âm nhạc</a></li> <li><a href="/wiki/Th%E1%BA%A7n_tho%E1%BA%A1i_La_M%C3%A3" title="Thần thoại La Mã">Thần thoại</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=T%C3%B4n_gi%C3%A1o_%E1%BB%9F_La_M%C3%83_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tôn giáo ở La MÃ cổ đại (trang không tồn tại)">Tôn giáo</a></li> <li><a href="/wiki/La_M%C3%A3_h%C3%B3a_(v%C4%83n_h%C3%B3a)" title="La Mã hóa (văn hóa)">La Mã hóa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=T%C3%ACnh_d%E1%BB%A5c_%E1%BB%9F_La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tình dục ở La Mã cổ đại (trang không tồn tại)">Tình dục</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nh%C3%A0_h%C3%A1t_%E1%BB%9F_La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nhà hát ở La Mã cổ đại (trang không tồn tại)">Nhà hát</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Roma_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i_v%C3%A0_r%C6%B0%E1%BB%A3u&action=edit&redlink=1" class="new" title="Roma cổ đại và rượu (trang không tồn tại)">Rượu</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=T%E1%BA%A7ng_l%E1%BB%9Bp_x%C3%A3_h%E1%BB%99i_%E1%BB%9F_La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tầng lớp xã hội ở La Mã cổ đại (trang không tồn tại)">Xã hội</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Qu%C3%BD_t%E1%BB%99c_(La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i)" title="Quý tộc (La Mã cổ đại)">Quý tộc</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=B%C3%ACnh_d%C3%A2n_(La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bình dân (La Mã cổ đại) (trang không tồn tại)">Bình dân</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Xung_%C4%91%E1%BB%99t_giai_c%E1%BA%A5p&action=edit&redlink=1" class="new" title="Xung đột giai cấp (trang không tồn tại)">Xung đột giai cấp</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Secessio_plebis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Secessio plebis (trang không tồn tại)">Secessio plebis</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=T%E1%BA%A7ng_l%E1%BB%9Bp_k%E1%BB%B5_s%C4%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tầng lớp kỵ sĩ (trang không tồn tại)">Tầng lớp kỵ sĩ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Gens&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gens (trang không tồn tại)">Gens</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=H%E1%BB%99i_%C4%91%E1%BB%93ng_b%C3%B4_l%C3%A3o&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hội đồng bô lão (trang không tồn tại)">Bộ lạc</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=C%C3%A1ch_%C4%91%E1%BA%B7t_t%C3%AAn_c%E1%BB%A7a_ng%C6%B0%E1%BB%9Di_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cách đặt tên của người La Mã (trang không tồn tại)">Cách đặt tên</a></li> <li><a href="/wiki/Ph%E1%BB%A5_n%E1%BB%AF_%E1%BB%9F_La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i" title="Phụ nữ ở La Mã cổ đại">Phụ nữ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=H%C3%B4n_nh%C3%A2n_%E1%BB%9F_La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hôn nhân ở La Mã cổ đại (trang không tồn tại)">Hôn nhân</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=N%C3%B4_l%E1%BB%87_%E1%BB%9F_La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nô lệ ở La Mã cổ đại (trang không tồn tại)">Nô lệ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bagaudae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bagaudae (trang không tồn tại)">Bagaudae</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"><a href="/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Latinh" title="Tiếng Latinh">Ngôn ngữ<br /><span class="nobold">(Latin)</span></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks hlist navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_ti%E1%BA%BFng_Latinh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lịch sử tiếng Latinh (trang không tồn tại)">Lịch sử</a></li> <li><a href="/wiki/B%E1%BA%A3ng_ch%E1%BB%AF_c%C3%A1i_Latinh" class="mw-redirect" title="Bảng chữ cái Latinh">Bảng chữ cái</a></li> <li><a href="/wiki/Nh%C3%B3m_ng%C3%B4n_ng%E1%BB%AF_R%C3%B4man" title="Nhóm ngôn ngữ Rôman">Nhóm ngôn ngữ Rôman</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;">Phiên bản</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Latinh_c%E1%BB%95" title="Tiếng Latinh cổ">Cổ</a></li> <li><a href="/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Latinh_c%E1%BB%95_%C4%91i%E1%BB%83n" title="Tiếng Latinh cổ điển">Cổ điển</a></li> <li><a href="/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Latinh_th%C3%B4ng_t%E1%BB%A5c" title="Tiếng Latinh thông tục">Thông tục</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ti%E1%BA%BFng_Latinh_mu%E1%BB%99n&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tiếng Latinh muộn (trang không tồn tại)">Muộn</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ti%E1%BA%BFng_Latinh_Trung_C%E1%BB%95&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tiếng Latinh Trung Cổ (trang không tồn tại)">Trung Cổ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ti%E1%BA%BFng_Latinh_Ph%E1%BB%A5c_H%C6%B0ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tiếng Latinh Phục Hưng (trang không tồn tại)">Phục Hưng</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ti%E1%BA%BFng_Latin_m%E1%BB%9Bi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tiếng Latin mới (trang không tồn tại)">Mới</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ti%E1%BA%BFng_Latin_%C4%91%C6%B0%C6%A1ng_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tiếng Latin đương đại (trang không tồn tại)">Đương đại</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ti%E1%BA%BFng_Latin_Gi%C3%A1o_h%E1%BB%99i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tiếng Latin Giáo hội (trang không tồn tại)">Giáo hội</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=V%C4%83n_h%E1%BB%8Dc_Latinh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Văn học Latinh (trang không tồn tại)">Tác giả</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Apuleius&action=edit&redlink=1" class="new" title="Apuleius (trang không tồn tại)">Apuleius</a></li> <li><a href="/wiki/Julius_Caesar" title="Julius Caesar">Caesar</a></li> <li><a href="/wiki/Catullus" title="Catullus">Catullus</a></li> <li><a href="/wiki/Cicero" title="Cicero">Cicero</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ennius&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ennius (trang không tồn tại)">Ennius</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Horatius&action=edit&redlink=1" class="new" title="Horatius (trang không tồn tại)">Horatius</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Juvenalis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Juvenalis (trang không tồn tại)">Juvenalis</a></li> <li><a href="/wiki/Titus_Livius" title="Titus Livius">Livius</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lucanus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lucanus (trang không tồn tại)">Lucanus</a></li> <li><a href="/wiki/Lucretius" title="Lucretius">Lucretius</a></li> <li><a href="/wiki/Martialis" class="mw-redirect" title="Martialis">Martialis</a></li> <li><a href="/wiki/Ovidius" title="Ovidius">Ovidius</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Petronius&action=edit&redlink=1" class="new" title="Petronius (trang không tồn tại)">Petronius</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Plautus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Plautus (trang không tồn tại)">Plautus</a></li> <li><a href="/wiki/Plinius_Gi%C3%A0" class="mw-redirect" title="Plinius Già">Plinius Già</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Plinius_Tr%E1%BA%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Plinius Trẻ (trang không tồn tại)">Plinius Trẻ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sextus_Propertius&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sextus Propertius (trang không tồn tại)">Propertius</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Quintilianus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quintilianus (trang không tồn tại)">Quintilianus</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sallustius&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sallustius (trang không tồn tại)">Sallustius</a></li> <li><a href="/wiki/Seneca" title="Seneca">Seneca</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Statius&action=edit&redlink=1" class="new" title="Statius (trang không tồn tại)">Statius</a></li> <li><a href="/wiki/Suetonius" title="Suetonius">Suetonius</a></li> <li><a href="/wiki/Tacitus" title="Tacitus">Tacitus</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Terentius&action=edit&redlink=1" class="new" title="Terentius (trang không tồn tại)">Terentius</a></li> <li><a href="/wiki/Tibullus" title="Tibullus">Tibullus</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Varro&action=edit&redlink=1" class="new" title="Varro (trang không tồn tại)">Varro</a></li> <li><a href="/wiki/Vergilius" title="Vergilius">Vergilius</a></li> <li><a href="/wiki/Vitruvius" title="Vitruvius">Vitruvius</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Danh_s%C3%A1ch_La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thể loại:Danh sách La Mã cổ đại (trang không tồn tại)">Danh sách</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Danh_s%C3%A1ch_nh%E1%BB%AFng_cu%E1%BB%99c_chi%E1%BA%BFn_tranh_c%E1%BB%A7a_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Danh sách những cuộc chiến tranh của La Mã (trang không tồn tại)">Chiến tranh</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Danh_s%C3%A1ch_c%C3%A1c_tr%E1%BA%ADn_chi%E1%BA%BFn_c%E1%BB%A7a_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Danh sách các trận chiến của La Mã (trang không tồn tại)">Trận chiến</a></li> <li><a href="/wiki/Danh_s%C3%A1ch_t%C6%B0%E1%BB%9Bng_l%C4%A9nh_La_M%C3%A3" title="Danh sách tướng lĩnh La Mã">Tướng lĩnh</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Danh_s%C3%A1ch_c%C3%A1c_qu%C3%A2n_%C4%91o%C3%A0n_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Danh sách các quân đoàn La Mã (trang không tồn tại)">Quân đoàn</a></li> <li><a href="/wiki/Danh_s%C3%A1ch_c%C3%A1c_ho%C3%A0ng_%C4%91%E1%BA%BF_La_M%C3%A3" class="mw-redirect" title="Danh sách các hoàng đế La Mã">Hoàng đế</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Danh_s%C3%A1ch_c%C3%A1c_nh%C3%A0_%C4%91%E1%BB%8Ba_l%C3%BD_Hy_L%E1%BA%A1p-La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Danh sách các nhà địa lý Hy Lạp-La Mã (trang không tồn tại)">Nhà địa lý</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Danh_s%C3%A1ch_c%C3%A1c_th%E1%BB%83_ch%E1%BA%BF_ch%C3%ADnh_tr%E1%BB%8B_c%E1%BB%A7a_Roma_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Danh sách các thể chế chính trị của Roma cổ đại (trang không tồn tại)">Thể chế</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Danh_s%C3%A1ch_c%C3%A1c_b%E1%BB%99_lu%E1%BA%ADt_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Danh sách các bộ luật La Mã (trang không tồn tại)">Luật pháp</a></li> <li><a href="/wiki/Danh_s%C3%A1ch_ch%E1%BA%A5p_ch%C3%ADnh_quan_La_M%C3%A3" title="Danh sách chấp chính quan La Mã">Chấp chính quan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Danh_s%C3%A1ch_ph%E1%BB%A5_n%E1%BB%AF_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Danh sách phụ nữ La Mã (trang không tồn tại)">Những phụ nữ nổi bật</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Thành phố</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Alexandria" title="Alexandria">Alexandria</a></li> <li><a href="/wiki/Antioch" class="mw-redirect" title="Antioch">Antioch</a></li> <li><a href="/wiki/Aquileia" title="Aquileia">Aquileia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Berytus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Berytus (trang không tồn tại)">Berytus</a></li> <li><a href="/wiki/Bologna" title="Bologna">Bononia</a></li> <li><a href="/wiki/Carthage" title="Carthage">Carthage</a></li> <li><a href="/wiki/Constantinople" class="mw-redirect" title="Constantinople">Constantinopolis</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Eboracum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eboracum (trang không tồn tại)">Eboracum</a></li> <li><a href="/wiki/Leptis_Magna" title="Leptis Magna">Leptis Magna</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Londinium&action=edit&redlink=1" class="new" title="Londinium (trang không tồn tại)">Londinium</a></li> <li><a href="/wiki/Lutetia" title="Lutetia">Lutetia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mediolanum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mediolanum (trang không tồn tại)">Mediolanum</a></li> <li><a href="/wiki/Pompeii" title="Pompeii">Pompeii</a></li> <li><a href="/wiki/Ravenna" title="Ravenna">Ravenna</a></li> <li><a href="/wiki/Roma" title="Roma">Roma</a></li> <li><a href="/wiki/Smyrna" class="mw-redirect" title="Smyrna">Smyrna</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Vindobona&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vindobona (trang không tồn tại)">Vindobona</a></li> <li><a href="/wiki/Volubilis" title="Volubilis">Volubilis</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Chủ đề khác</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Ti%E1%BB%83u_thuy%E1%BA%BFt_l%E1%BA%A5y_b%E1%BB%91i_c%E1%BA%A3nh_%E1%BB%9F_La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tiểu thuyết lấy bối cảnh ở La Mã cổ đại (trang không tồn tại)">Tiểu thuyết lấy bối cảnh ở La Mã cổ đại</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Danh_s%C3%A1ch_nh%E1%BB%AFng_b%E1%BB%99_phim_l%E1%BA%A5y_b%E1%BB%91i_c%E1%BA%A3nh_%E1%BB%9F_La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Danh sách những bộ phim lấy bối cảnh ở La Mã cổ đại (trang không tồn tại)">Phim</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Danh_s%C3%A1ch_nh%E1%BB%AFng_tr%C3%B2_ch%C6%A1i_%C4%91i%E1%BB%87n_t%E1%BB%AD_v%E1%BB%81_%C4%91%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Danh sách những trò chơi điện tử về đế quốc La Mã (trang không tồn tại)">Video game</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li><b><a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%95ng_th%C3%B4ng_tin:La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cổng thông tin:La Mã cổ đại (trang không tồn tại)">Chủ đề</a></b></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r70958518"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r71573313"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Lịch_sử_châu_Âu" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-xem"><a href="/wiki/B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_ch%C3%A2u_%C3%82u" title="Bản mẫu:Lịch sử châu Âu"><abbr title="Xem bản mẫu này">x</abbr></a></li><li class="nv-thảo luận"><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BA%A3o_lu%E1%BA%ADn_B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_ch%C3%A2u_%C3%82u&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thảo luận Bản mẫu:Lịch sử châu Âu (trang không tồn tại)"><abbr title="Thảo luận bản mẫu này">t</abbr></a></li><li class="nv-sửa"><a class="external text" href="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_ch%C3%A2u_%C3%82u&action=edit"><abbr title="Sửa bản mẫu này">s</abbr></a></li></ul></div><div id="Lịch_sử_châu_Âu" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_ch%C3%A2u_%C3%82u" title="Lịch sử châu Âu">Lịch sử châu Âu</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Ch%C3%A2u_%C3%82u_th%E1%BB%9Di_ti%E1%BB%81n_s%E1%BB%AD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Châu Âu thời tiền sử (trang không tồn tại)">Tiền sử</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/w/index.php?title=Ch%C3%A2u_%C3%82u_th%E1%BB%9Di_k%E1%BB%B3_%C4%91%E1%BB%93_%C4%91%C3%A1_c%C5%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Châu Âu thời kỳ đồ đá cũ (trang không tồn tại)">Châu Âu thời kỳ đồ đá cũ</a> •  <a href="/w/index.php?title=Ch%C3%A2u_%C3%82u_th%E1%BB%9Di_k%E1%BB%B3_%C4%91%E1%BB%93_%C4%91%C3%A1_m%E1%BB%9Bi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Châu Âu thời kỳ đồ đá mới (trang không tồn tại)">Châu Âu thời kỳ đồ đá mới</a> •  <a href="/w/index.php?title=Ch%C3%A2u_%C3%82u_th%E1%BB%9Di_k%E1%BB%B3_%C4%91%E1%BB%93_%C4%91%E1%BB%93ng&action=edit&redlink=1" class="new" title="Châu Âu thời kỳ đồ đồng (trang không tồn tại)">Châu Âu thời kỳ đồ đồng</a> •  <a href="/w/index.php?title=Ch%C3%A2u_%C3%82u_th%E1%BB%9Di_k%E1%BB%B3_%C4%91%E1%BB%93_s%E1%BA%AFt&action=edit&redlink=1" class="new" title="Châu Âu thời kỳ đồ sắt (trang không tồn tại)">Châu Âu thời kỳ đồ sắt</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/C%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i_Hy-La" title="Cổ đại Hy-La">Cổ đại cổ điển</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Hy_L%E1%BA%A1p_c%E1%BB%95_%C4%91i%E1%BB%83n" title="Hy Lạp cổ điển">Hy Lạp cổ điển</a> •  <a class="mw-selflink selflink">Cộng hòa La Mã</a> •  <a href="/wiki/Th%E1%BB%9Di_k%E1%BB%B3_Hy_L%E1%BA%A1p_h%C3%B3a" title="Thời kỳ Hy Lạp hóa">Thời kỳ Hy Lạp hóa</a> •  <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_La_M%C3%A3" title="Đế quốc La Mã">Đế quốc La Mã</a> •  <a href="/wiki/Kit%C3%B4_gi%C3%A1o_s%C6%A1_khai" title="Kitô giáo sơ khai">Kitô giáo sơ khai</a> •  <a href="/wiki/Kh%E1%BB%A7ng_ho%E1%BA%A3ng_th%E1%BA%BF_k%E1%BB%B7_th%E1%BB%A9_Ba" title="Khủng hoảng thế kỷ thứ Ba">Khủng hoảng thế kỷ thứ Ba</a> •  <a href="/w/index.php?title=S%E1%BB%B1_suy_vong_c%E1%BB%A7a_%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_T%C3%A2y_La_M%C3%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sự suy vong của Đế quốc Tây La Mã (trang không tồn tại)">Sự suy vong của Đế quốc Tây La Mã</a> •  <a href="/wiki/H%E1%BA%ADu_k%E1%BB%B3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i" title="Hậu kỳ cổ đại">Hậu kỳ cổ đại</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Trung_C%E1%BB%95" title="Trung Cổ">Trung Cổ</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/S%C6%A1_k%E1%BB%B3_Trung_C%E1%BB%95" title="Sơ kỳ Trung Cổ">Sơ kỳ Trung Cổ</a> •  <a href="/wiki/Giai_%C4%91o%E1%BA%A1n_Di_c%C6%B0" title="Giai đoạn Di cư">Giai đoạn Di cư</a> •  <a href="/w/index.php?title=Kit%C3%B4_gi%C3%A1o_th%E1%BB%9Di_Trung_C%E1%BB%95&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kitô giáo thời Trung Cổ (trang không tồn tại)">Kitô giáo thời Trung Cổ</a> (<a href="/w/index.php?title=Kit%C3%B4_gi%C3%A1o_ho%C3%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kitô giáo hoá (trang không tồn tại)">Kitô giáo hoá</a>) •  <a href="/wiki/Francia" title="Francia">Vương quốc Francia</a> •  <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_%C4%90%C3%B4ng_La_M%C3%A3" title="Đế quốc Đông La Mã">Đế quốc Byzantium</a> •  <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_Bulgaria" title="Đế quốc Bulgaria">Đế quốc Bulgaria</a> •  <a href="/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_h%C3%A0ng_h%E1%BA%A3i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cộng hòa hàng hải (trang không tồn tại)">Cộng hòa hàng hải</a> •  <a href="/wiki/Th%E1%BB%9Di_%C4%91%E1%BA%A1i_Viking" title="Thời đại Viking">Thời đại Viking</a> •  <a href="/wiki/Rus%27_Kiev" class="mw-redirect" title="Rus' Kiev">Rus' Kiev</a> •  <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_La_M%C3%A3_Th%E1%BA%A7n_th%C3%A1nh" title="Đế quốc La Mã Thần thánh">Thánh chế La Mã</a> •  <a href="/wiki/Trung_k%E1%BB%B3_Trung_C%E1%BB%95" title="Trung kỳ Trung Cổ">Trung kỳ Trung Cổ</a> •  <a href="/wiki/Phong_ki%E1%BA%BFn_(ch%C3%A2u_%C3%82u)" title="Phong kiến (châu Âu)">Phong kiến</a> •  <a href="/wiki/Th%E1%BA%ADp_t%E1%BB%B1_chinh" title="Thập tự chinh">Thập tự chinh</a> •  <a href="/wiki/M%C3%B4ng_C%E1%BB%95_x%C3%A2m_l%C6%B0%E1%BB%A3c_ch%C3%A2u_%C3%82u" title="Mông Cổ xâm lược châu Âu">Mông Cổ xâm lược</a> •  <a href="/wiki/H%E1%BA%ADu_k%E1%BB%B3_Trung_C%E1%BB%95" title="Hậu kỳ Trung Cổ">Hậu kỳ Trung Cổ</a> •  <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Tr%C4%83m_N%C4%83m" title="Chiến tranh Trăm Năm">Chiến tranh Trăm Năm</a> •  <a href="/wiki/Li%C3%AAn_minh_Kalmar" title="Liên minh Kalmar">Liên minh Kalmar</a> •  <a href="/wiki/Ph%E1%BB%A5c_H%C6%B0ng" title="Phục Hưng">Phục Hưng</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Ch%C3%A2u_%C3%82u_c%E1%BA%ADn_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Châu Âu cận đại (trang không tồn tại)">Cận đại</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/C%E1%BA%A3i_c%C3%A1ch_Kh%C3%A1ng_ngh%E1%BB%8B" class="mw-redirect" title="Cải cách Kháng nghị">Cải cách tôn giáo</a> •  <a href="/wiki/Th%E1%BB%9Di_%C4%91%E1%BA%A1i_Kh%C3%A1m_ph%C3%A1" title="Thời đại Khám phá">Thời đại Khám phá</a> •  <a href="/wiki/Baroque" title="Baroque">Baroque</a> •  <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Ba_m%C6%B0%C6%A1i_N%C4%83m" class="mw-redirect" title="Chiến tranh Ba mươi Năm">Chiến tranh Ba mươi Năm</a> •  <a href="/wiki/Qu%C3%A2n_ch%E1%BB%A7_chuy%C3%AAn_ch%E1%BA%BF" title="Quân chủ chuyên chế">Quân chủ chuyên chế</a> •  <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_Ottoman" title="Đế quốc Ottoman">Đế quốc Ottoman</a> •  <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_B%E1%BB%93_%C4%90%C3%A0o_Nha" title="Đế quốc Bồ Đào Nha">Đế quốc Bồ Đào Nha</a> •  <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_T%C3%A2y_Ban_Nha" title="Đế quốc Tây Ban Nha">Đế quốc Tây Ban Nha</a> •  <a href="/w/index.php?title=Ph%C3%A1p_c%E1%BA%ADn_%C4%91%E1%BA%A1i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pháp cận đại (trang không tồn tại)">Pháp cận đại</a> •  <a href="/wiki/Li%C3%AAn_bang_Ba_Lan_v%C3%A0_Lietuva" title="Liên bang Ba Lan và Lietuva">Liên bang Ba Lan và Lietuva</a> •  <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_Th%E1%BB%A5y_%C4%90i%E1%BB%83n" title="Đế quốc Thụy Điển">Đế quốc Thụy Điển</a> •  <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_H%C3%A0_Lan" title="Đế quốc Hà Lan">Đế quốc Hà Lan</a> •  <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_Anh" title="Đế quốc Anh">Đế quốc Anh</a> •  <a href="/wiki/Qu%C3%A2n_ch%E1%BB%A7_Habsburg" title="Quân chủ Habsburg">Quân chủ Habsburg</a> •  <a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_Nga" title="Đế quốc Nga">Đế quốc Nga</a> •  <a href="/wiki/Th%E1%BB%9Di_k%E1%BB%B3_Khai_S%C3%A1ng" title="Thời kỳ Khai Sáng">Thời kỳ Khai Sáng</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Hiện đại</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/K%E1%BB%B3_t%C3%ADch_ch%C3%A2u_%C3%82u" title="Kỳ tích châu Âu">Đại Phân tầng</a> •  <a href="/wiki/C%C3%A1ch_m%E1%BA%A1ng_c%C3%B4ng_nghi%E1%BB%87p" class="mw-redirect" title="Cách mạng công nghiệp">Cách mạng công nghiệp</a> •  <a href="/wiki/C%C3%A1ch_m%E1%BA%A1ng_Ph%C3%A1p" title="Cách mạng Pháp">Cách mạng Pháp</a> •  <a href="/wiki/C%C3%A1c_cu%E1%BB%99c_chi%E1%BA%BFn_tranh_c%E1%BB%A7a_Napol%C3%A9on" title="Các cuộc chiến tranh của Napoléon">Các cuộc chiến tranh của Napoléon</a> •  <a href="/w/index.php?title=S%E1%BB%B1_tr%E1%BB%97i_d%E1%BA%ADy_c%E1%BB%A7a_ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_d%C3%A2n_t%E1%BB%99c_t%E1%BA%A1i_ch%C3%A2u_%C3%82u&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc tại châu Âu (trang không tồn tại)">Chủ nghĩa dân tộc</a> •  <a href="/w/index.php?title=C%C3%A1c_cu%E1%BB%99c_c%C3%A1ch_m%E1%BA%A1ng_n%C4%83m_1848&action=edit&redlink=1" class="new" title="Các cuộc cách mạng năm 1848 (trang không tồn tại)">Các cuộc cách mạng năm 1848</a> •  <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_th%E1%BA%BF_gi%E1%BB%9Bi_th%E1%BB%A9_nh%E1%BA%A5t" title="Chiến tranh thế giới thứ nhất">Thế chiến I</a> •  <a href="/wiki/C%C3%A1ch_m%E1%BA%A1ng_Nga_(1917)" title="Cách mạng Nga (1917)">Cách mạng Nga</a> •  <a href="/wiki/Giai_%C4%91o%E1%BA%A1n_gi%E1%BB%AFa_hai_cu%E1%BB%99c_chi%E1%BA%BFn_tranh" title="Giai đoạn giữa hai cuộc chiến tranh">Interbellum</a> •  <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_th%E1%BA%BF_gi%E1%BB%9Bi_th%E1%BB%A9_hai" title="Chiến tranh thế giới thứ hai">Thế chiến II</a> •  <a href="/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_L%E1%BA%A1nh" title="Chiến tranh Lạnh">Chiến tranh Lạnh</a> •  <a href="/wiki/H%E1%BB%99i_nh%E1%BA%ADp_ch%C3%A2u_%C3%82u" title="Hội nhập châu Âu">Hội nhập châu Âu</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Xem thêm</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/w/index.php?title=L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_di_truy%E1%BB%81n_h%E1%BB%8Dc_ch%C3%A2u_%C3%82u&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lịch sử di truyền học châu Âu (trang không tồn tại)">Lịch sử di truyền học châu Âu</a> •  <a href="/w/index.php?title=L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_ngh%E1%BB%87_thu%E1%BA%ADt_ch%C3%A2u_%C3%82u&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lịch sử nghệ thuật châu Âu (trang không tồn tại)">Lịch sử nghệ thuật châu Âu</a> •  <a href="/wiki/L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Li%C3%AAn_minh_ch%C3%A2u_%C3%82u" title="Lịch sử Liên minh châu Âu">Lịch sử Liên minh châu Âu</a> •  <a href="/w/index.php?title=L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_v%C4%83n_minh_ph%C6%B0%C6%A1ng_T%C3%A2y&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lịch sử văn minh phương Tây (trang không tồn tại)">Lịch sử văn minh phương Tây</a> •  <a href="/w/index.php?title=L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_v%C3%B9ng_%C4%90%E1%BB%8Ba_Trung_H%E1%BA%A3i&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lịch sử vùng Địa Trung Hải (trang không tồn tại)">Lịch sử vùng Địa Trung Hải</a> •  <a href="/w/index.php?title=L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_h%C3%A0ng_h%E1%BA%A3i_ch%C3%A2u_%C3%82u&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lịch sử hàng hải châu Âu (trang không tồn tại)">Lịch sử hàng hải châu Âu</a> •  <a href="/w/index.php?title=L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_qu%C3%A2n_s%E1%BB%B1_ch%C3%A2u_%C3%82u&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lịch sử quân sự châu Âu (trang không tồn tại)">Lịch sử quân sự châu Âu</a></div></td></tr></tbody></table></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r71915089">.mw-parser-output .portal-bar{font-size:88%;font-weight:bold;display:flex;justify-content:center;align-items:baseline}.mw-parser-output .portal-bar-bordered{padding:0 2em;background-color:#fdfdfd;border:1px solid #a2a9b1;clear:both;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .portal-bar-related{font-size:100%;justify-content:flex-start}.mw-parser-output .portal-bar-unbordered{padding:0 1.7em;margin-left:0}.mw-parser-output .portal-bar-header{margin:0 1em 0 0.5em;flex:0 0 auto;min-height:24px}.mw-parser-output .portal-bar-content{display:flex;flex-flow:row wrap;flex:0 1 auto;padding:0.15em 0;column-gap:1em;align-items:baseline;margin:0;list-style:none}.mw-parser-output .portal-bar-content-related{margin:0;list-style:none}.mw-parser-output .portal-bar-item{display:inline-block;margin:0.15em 0.2em;min-height:24px;line-height:24px}@media screen and (max-width:768px){.mw-parser-output .portal-bar{font-size:88%;font-weight:bold;display:flex;flex-flow:column wrap;align-items:baseline}.mw-parser-output .portal-bar-header{text-align:center;flex:0;padding-left:0.5em;margin:0 auto}.mw-parser-output .portal-bar-related{font-size:100%;align-items:flex-start}.mw-parser-output .portal-bar-content{display:flex;flex-flow:row wrap;align-items:center;flex:0;column-gap:1em;border-top:1px solid #a2a9b1;margin:0 auto;list-style:none}.mw-parser-output .portal-bar-content-related{border-top:none;margin:0;list-style:none}}.mw-parser-output .navbox+link+.portal-bar,.mw-parser-output .navbox+style+.portal-bar,.mw-parser-output .navbox+link+.portal-bar-bordered,.mw-parser-output .navbox+style+.portal-bar-bordered,.mw-parser-output .sister-bar+link+.portal-bar,.mw-parser-output .sister-bar+style+.portal-bar,.mw-parser-output .portal-bar+.navbox-styles+.navbox,.mw-parser-output .portal-bar+.navbox-styles+.sister-bar{margin-top:-1px}</style><div class="portal-bar noprint metadata noviewer portal-bar-bordered" role="navigation" aria-label="Cổng thông tin"><span class="portal-bar-header"><a href="/wiki/Wikipedia:Danh_s%C3%A1ch_c%E1%BB%95ng_th%C3%B4ng_tin" title="Wikipedia:Danh sách cổng thông tin">Cổng thông tin</a>:</span><ul class="portal-bar-content"><li class="portal-bar-item"><span class="nowrap"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Icon_History.svg/19px-Icon_History.svg.png" decoding="async" width="19" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Icon_History.svg/29px-Icon_History.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Icon_History.svg/38px-Icon_History.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></span></span> </span><a href="/wiki/C%E1%BB%95ng_th%C3%B4ng_tin:L%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD" title="Cổng thông tin:Lịch sử">Lịch sử</a></li></ul></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Lấy từ “<a dir="ltr" href="https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Cộng_hòa_La_Mã&oldid=71837747">https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Cộng_hòa_La_Mã&oldid=71837747</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%C4%90%E1%BA%B7c_bi%E1%BB%87t:Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i" title="Đặc biệt:Thể loại">Thể loại</a>: <ul><li><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Kh%E1%BB%9Fi_%C4%91%E1%BA%A7u_n%C4%83m_509_TCN&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thể loại:Khởi đầu năm 509 TCN (trang không tồn tại)">Khởi đầu năm 509 TCN</a></li><li><a href="/w/index.php?title=Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Ch%E1%BA%A5m_d%E1%BB%A9t_n%C4%83m_27_TCN&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thể loại:Chấm dứt năm 27 TCN (trang không tồn tại)">Chấm dứt năm 27 TCN</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3" title="Thể loại:Cộng hòa La Mã">Cộng hòa La Mã</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a" title="Thể loại:Cộng hòa">Cộng hòa</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:C%E1%BB%B1u_qu%E1%BB%91c_gia_ch%C3%A2u_%C3%81" title="Thể loại:Cựu quốc gia châu Á">Cựu quốc gia châu Á</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:C%E1%BB%B1u_qu%E1%BB%91c_gia_ch%C3%A2u_%C3%82u" title="Thể loại:Cựu quốc gia châu Âu">Cựu quốc gia châu Âu</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:C%E1%BB%B1u_qu%E1%BB%91c_gia_ch%C3%A2u_Phi" title="Thể loại:Cựu quốc gia châu Phi">Cựu quốc gia châu Phi</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:N%C4%83m_509_TCN" title="Thể loại:Năm 509 TCN">Năm 509 TCN</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:C%E1%BB%B1u_qu%E1%BB%91c_gia_tr%C3%AAn_b%C3%A1n_%C4%91%E1%BA%A3o_%C3%9D" title="Thể loại:Cựu quốc gia trên bán đảo Ý">Cựu quốc gia trên bán đảo Ý</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:La_M%C3%A3_c%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i" title="Thể loại:La Mã cổ đại">La Mã cổ đại</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Thể loại ẩn: <ul><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Trang_c%C3%B3_c%C3%A1c_%C4%91%E1%BB%91i_s%E1%BB%91_formatnum_kh%C3%B4ng_ph%E1%BA%A3i_s%E1%BB%91" title="Thể loại:Trang có các đối số formatnum không phải số">Trang có các đối số formatnum không phải số</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_d%E1%BB%8Bch_c%C3%B3_ch%E1%BA%A5t_l%C6%B0%E1%BB%A3ng_k%C3%A9m" title="Thể loại:Bài dịch có chất lượng kém">Bài dịch có chất lượng kém</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%C3%A0i_vi%E1%BA%BFt_c%C3%B3_v%C4%83n_b%E1%BA%A3n_ti%E1%BA%BFng_Latinh" title="Thể loại:Bài viết có văn bản tiếng Latinh">Bài viết có văn bản tiếng Latinh</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:Trang_s%E1%BB%AD_d%E1%BB%A5ng_h%E1%BB%99p_th%C3%B4ng_tin_qu%E1%BB%91c_gia_c%C3%B3_c%C3%A1c_tham_s%E1%BB%91_kh%C3%B4ng_r%C3%B5" title="Thể loại:Trang sử dụng hộp thông tin quốc gia có các tham số không rõ">Trang sử dụng hộp thông tin quốc gia có các tham số không rõ</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:L%E1%BB%97i_CS1:_ng%C3%A0y_th%C3%A1ng" title="Thể loại:Lỗi CS1: ngày tháng">Lỗi CS1: ngày tháng</a></li><li><a href="/wiki/Th%E1%BB%83_lo%E1%BA%A1i:B%E1%BA%A3n_m%E1%BA%ABu_c%E1%BB%95ng_th%C3%B4ng_tin_c%C3%B3_li%C3%AAn_k%E1%BA%BFt_%C4%91%E1%BB%8F_%C4%91%E1%BA%BFn_c%E1%BB%95ng_th%C3%B4ng_tin" title="Thể loại:Bản mẫu cổng thông tin có liên kết đỏ đến cổng thông tin">Bản mẫu cổng thông tin có liên kết đỏ đến cổng thông tin</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Trang này được sửa đổi lần cuối vào ngày 4 tháng 10 năm 2024, 06:27.</li> <li id="footer-info-copyright">Văn bản được phát hành theo <a href="/wiki/Wikipedia:Nguy%C3%AAn_v%C4%83n_Gi%E1%BA%A5y_ph%C3%A9p_Creative_Commons_Ghi_c%C3%B4ng%E2%80%93Chia_s%E1%BA%BB_t%C6%B0%C6%A1ng_t%E1%BB%B1_phi%C3%AAn_b%E1%BA%A3n_4.0_Qu%E1%BB%91c_t%E1%BA%BF" title="Wikipedia:Nguyên văn Giấy phép Creative Commons Ghi công–Chia sẻ tương tự phiên bản 4.0 Quốc tế">Giấy phép Creative Commons Ghi công–Chia sẻ tương tự</a>; có thể áp dụng điều khoản bổ sung. Với việc sử dụng trang web này, bạn chấp nhận <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/vi">Điều khoản Sử dụng</a> và <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/vi">Quy định quyền riêng tư</a>. Wikipedia® là thương hiệu đã đăng ký của <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, một tổ chức phi lợi nhuận.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Quy định quyền riêng tư</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Gi%E1%BB%9Bi_thi%E1%BB%87u">Giới thiệu Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Ph%E1%BB%A7_nh%E1%BA%ADn_chung">Lời phủ nhận</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Bộ Quy tắc Ứng xử Chung</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Lập trình viên</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/vi.wikipedia.org">Thống kê</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Tuyên bố về cookie</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//vi.m.wikipedia.org/w/index.php?title=C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Phiên bản di động</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5cd4cd96d5-5skjr","wgBackendResponseTime":144,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.985","walltime":"1.319","ppvisitednodes":{"value":7395,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":197964,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":16584,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":18,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":7,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":68084,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 968.222 1 -total"," 53.78% 520.726 4 Bản_mẫu:Hộp_thông_tin"," 53.69% 519.858 1 Bản_mẫu:Infobox_former_country"," 15.39% 149.011 1 Bản_mẫu:Hộp_thông_tin/Định_dạng_đầu"," 13.45% 130.196 1 Bản_mẫu:Native_name"," 12.90% 124.932 1 Bản_mẫu:Collapsible_list"," 12.72% 123.197 1 Bản_mẫu:Lang"," 12.71% 123.063 1 Bản_mẫu:Tham_khảo"," 10.18% 98.563 33 Bản_mẫu:Flag"," 10.07% 97.497 1 Bản_mẫu:ISO_3166_code"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.504","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":16113782,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-api-int.codfw.main-5f67bcf949-97glh","timestamp":"20241127015957","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"C\u1ed9ng h\u00f2a La M\u00e3","url":"https:\/\/vi.wikipedia.org\/wiki\/C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_La_M%C3%A3","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q17167","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q17167","author":{"@type":"Organization","name":"Nh\u1eefng ng\u01b0\u1eddi \u0111\u00f3ng g\u00f3p v\u00e0o c\u00e1c d\u1ef1 \u00e1n Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Qu\u1ef9 Wikimedia","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2007-02-21T15:13:09Z","dateModified":"2024-10-04T06:27:45Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/e\/e6\/Consul_et_lictores.png","headline":"Giai \u0111o\u1ea1n t\u1eeb n\u0103m 509 TCN - 44 TCN c\u1ee7a v\u0103n minh La M\u00e3 c\u1ed5 \u0111\u1ea1i"}</script> </body> </html>