CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="gu" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>હોકાયંત્ર - વિકિપીડિયા</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )guwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":["",""],"wgDigitTransformTable":["0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9", "૦\t૧\t૨\t૩\t૪\t૫\t૬\t૭\t૮\t૯"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","જાન્યુઆરી","ફેબ્રુઆરી","માર્ચ","એપ્રિલ","મે","જૂન","જુલાઇ","ઓગસ્ટ","સપ્ટેમ્બર","ઓક્ટોબર","નવેમ્બર","ડિસેમ્બર"],"wgRequestId":"f148cb7f-cbab-470c-9e8c-ca0705cb48f9","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"હોકાયંત્ર","wgTitle":"હોકાયંત્ર","wgCurRevisionId":863676,"wgRevisionId":863676,"wgArticleId":23672,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["CS1 errors: unsupported parameter","Webarchive template wayback links","Pages using ISBN magic links","Articles with hatnote templates targeting a nonexistent page","Articles with invalid date parameter in template", "Wikipedia references cleanup from September 2009","All articles needing references cleanup","Articles covered by WikiProject Wikify from September 2009","All articles covered by WikiProject Wikify","નૌકાનયનું સાધન","સાધન વધારો","ઓરિએન્ટરીંગ","દિશામાન","ટ્રાવેલ ગિયર","પરંપરાગત ચાઇનીઝ પદાર્થો"],"wgPageViewLanguage":"gu","wgPageContentLanguage":"gu","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"હોકાયંત્ર","wgRelevantArticleId":23672,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"gu","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"gu"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{ "search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q34735","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgSiteNoticeId":"2.0"};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.math.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready", "skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready","ext.dismissableSiteNotice.styles":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.AjaxQuickDelete","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession", "wikibase.sidebar.tracking","ext.dismissableSiteNotice"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=gu&modules=ext.cite.styles%7Cext.dismissableSiteNotice.styles%7Cext.math.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=gu&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=gu&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Kompas_Sofia.JPG/1200px-Kompas_Sofia.JPG"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="900"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Kompas_Sofia.JPG/800px-Kompas_Sofia.JPG"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="600"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Kompas_Sofia.JPG/640px-Kompas_Sofia.JPG"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="480"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="હોકાયંત્ર - વિકિપીડિયા"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//gu.m.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="ફેરફાર કરો" href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="વિકિપીડિયા (gu)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//gu.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.gu"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="વિકિપીડિયા એટમ ફીડ" href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%A4%E0%AA%BE%E0%AA%9C%E0%AA%BE%E0%AA%AB%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AA%AB%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%8B&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-હોકાયંત્ર rootpage-હોકાયંત્ર skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">લખાણ પર જાઓ</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="મુખ્ય મેનુ" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">મુખ્ય મેનુ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">મુખ્ય મેનુ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">બાજુમાં ખસેડો</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">છુપાવો</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> ભ્રમણ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%96%E0%AA%AA%E0%AB%83%E0%AA%B7%E0%AB%8D%E0%AA%A0" title="મુખ્ય પાના પર જાઓ [z]" accesskey="z"><span>મુખપૃષ્ઠ</span></a></li><li id="n-village-pump" class="mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/વિકિપીડિયા:ચોતરો"><span>ચોતરો</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%A4%E0%AA%BE%E0%AA%9C%E0%AA%BE%E0%AA%AB%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AA%AB%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%8B" title="વિકિમાં હાલમાં થયેલ ફેરફારોની સૂચિ [r]" accesskey="r"><span>તાજા ફેરફારો</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AF%E0%AA%BE%E0%AA%A6%E0%AA%9A%E0%AB%8D%E0%AA%9B" title="કોઇ પણ એક લેખ બતાવો [x]" accesskey="x"><span>કોઈ પણ એક પાનું</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Help:Contents" title="શોધવા માટેની જગ્યા"><span>મદદ</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%96%E0%AA%AA%E0%AB%83%E0%AA%B7%E0%AB%8D%E0%AA%A0" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="વિકિપીડિયા" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-gu.svg" style="width: 7.5em; height: 1.3125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-gu.svg" width="120" height="19" style="width: 7.5em; height: 1.1875em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%B6%E0%AB%8B%E0%AA%A7" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="વિકિપીડિયા શોધો [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>શોધો</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="વિકિપીડિયા શોધો" aria-label="વિકિપીડિયા શોધો" autocapitalize="sentences" title="વિકિપીડિયા શોધો [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="વિશેષ:શોધ"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">શોધો</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="વ્યક્તિગત સાધનો"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Appearance"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Appearance" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Appearance</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_gu.wikipedia.org&uselang=gu" class=""><span>દાન આપો</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%96%E0%AA%BE%E0%AA%A4%E0%AB%81%E0%AA%82_%E0%AA%96%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AB%8B&returnto=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0" title="તમને ખાતું બનાવીને પ્રવેશ કરવા માટે આમંત્રણ છે; તેમ કરવું જોકે, આવશ્યક નથી" class=""><span>ખાતું બનાવો</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%B8%E0%AA%AD%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%B6&returnto=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0" title="આપને પ્રવેશ કરવા ભલામણ કરવામાં આવે છે, જોકે તે આવશ્યક નથી [o]" accesskey="o" class=""><span>પ્રવેશ</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="વધુ વિકલ્પો" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="વ્યક્તિગત સાધનો" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">વ્યક્તિગત સાધનો</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="User menu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_gu.wikipedia.org&uselang=gu"><span>દાન આપો</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%96%E0%AA%BE%E0%AA%A4%E0%AB%81%E0%AA%82_%E0%AA%96%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AB%8B&returnto=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0" title="તમને ખાતું બનાવીને પ્રવેશ કરવા માટે આમંત્રણ છે; તેમ કરવું જોકે, આવશ્યક નથી"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ખાતું બનાવો</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%B8%E0%AA%AD%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%B6&returnto=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0" title="આપને પ્રવેશ કરવા ભલામણ કરવામાં આવે છે, જોકે તે આવશ્યક નથી [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>પ્રવેશ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages for logged out editors <a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AA%A6%E0%AA%A6:Introduction" aria-label="Learn more about editing"><span>વધુ જાણો</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%82%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%A6%E0%AA%BE%E0%AA%A8" title="A list of edits made from this IP address [y]" accesskey="y"><span>યોગદાનો</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%9A%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9A%E0%AA%BE" title="આ IP સરનામા દ્વારા થયેલ ફેરફારની ચર્ચા [n]" accesskey="n"><span>ચર્ચા</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><div id="mw-dismissablenotice-anonplace"></div><script>(function(){var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node){node.outerHTML="\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice\"\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-close\"\u003E[\u003Ca tabindex=\"0\" role=\"button\"\u003Eવિસર્જન\u003C/a\u003E]\u003C/div\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-body\"\u003E\u003C!-- CentralNotice --\u003E\u003Cdiv id=\"localNotice\" data-nosnippet=\"\"\u003E\u003Cdiv class=\"sitenotice\" lang=\"gu\" dir=\"ltr\"\u003E\u003Cdiv style=\"background:#f5faff; border:1px solid #a7d7f9; margin:1em auto 1em auto; width:100%; font-size: 85%; padding: 0.5ex; text-align: center;\"\u003Eગુજરાતીમાં ટાઈપ કરવા માટે ડાબી બાજુના હાંસિયામાં (કે લેખની ઉપર) \u003Cb\u003Eભાષાઓ\u003C/b\u003E કે \u003Cb\u003ELanguages\u003C/b\u003E પર (કે તેની બાજુમાં રહેલા \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Cog-ULS-gear-latest.png\" class=\"mw-file-description\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b1/Cog-ULS-gear-latest.png\" decoding=\"async\" width=\"20\" height=\"14\" class=\"mw-file-element\" data-file-width=\"20\" data-file-height=\"14\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E પર) ક્લિક કરી Inputમાં ગુજરાતી હેઠળ તમને અનુકૂળ કીબોર્ડ પસંદ કરો.\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E";}}());</script></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="વિગતો" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">વિગતો</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">બાજુમાં ખસેડો</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">છુપાવો</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">શરૂઆત</div> </a> </li> <li id="toc-ઇતિહાસ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ઇતિહાસ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૧</span> <span>ઇતિહાસ</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-ઇતિહાસ-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle ઇતિહાસ subsection</span> </button> <ul id="toc-ઇતિહાસ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-હોકાયંત્ર_પહેલા_નેવિગેશન_(દિશાઓ_નક્કી_કરવી)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#હોકાયંત્ર_પહેલા_નેવિગેશન_(દિશાઓ_નક્કી_કરવી)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૧.૧</span> <span>હોકાયંત્ર પહેલા નેવિગેશન (દિશાઓ નક્કી કરવી)</span> </div> </a> <ul id="toc-હોકાયંત્ર_પહેલા_નેવિગેશન_(દિશાઓ_નક્કી_કરવી)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ઓલમેક_આર્ટિફેક્ટ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ઓલમેક_આર્ટિફેક્ટ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૧.૨</span> <span>ઓલમેક આર્ટિફેક્ટ</span> </div> </a> <ul id="toc-ઓલમેક_આર્ટિફેક્ટ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ચીન" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ચીન"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૧.૩</span> <span>ચીન</span> </div> </a> <ul id="toc-ચીન-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-વિસ્તારનો_પ્રશ્ન" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#વિસ્તારનો_પ્રશ્ન"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૧.૩.૧</span> <span>વિસ્તારનો પ્રશ્ન</span> </div> </a> <ul id="toc-વિસ્તારનો_પ્રશ્ન-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-મધ્યયુગીન_યુરોપ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#મધ્યયુગીન_યુરોપ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૧.૪</span> <span>મધ્યયુગીન યુરોપ</span> </div> </a> <ul id="toc-મધ્યયુગીન_યુરોપ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-સ્વતંત્ર_યુરોપીયન_શોધનો_પ્રશ્ન" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#સ્વતંત્ર_યુરોપીયન_શોધનો_પ્રશ્ન"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૧.૪.૧</span> <span>સ્વતંત્ર યુરોપીયન શોધનો પ્રશ્ન</span> </div> </a> <ul id="toc-સ્વતંત્ર_યુરોપીયન_શોધનો_પ્રશ્ન-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-ઇસ્લામિક_દુનિયા" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ઇસ્લામિક_દુનિયા"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૧.૫</span> <span>ઇસ્લામિક દુનિયા</span> </div> </a> <ul id="toc-ઇસ્લામિક_દુનિયા-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ભારત" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ભારત"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૧.૬</span> <span>ભારત</span> </div> </a> <ul id="toc-ભારત-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-પાછળની_પ્રગતિઓ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#પાછળની_પ્રગતિઓ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૨</span> <span>પાછળની પ્રગતિઓ</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-પાછળની_પ્રગતિઓ-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle પાછળની પ્રગતિઓ subsection</span> </button> <ul id="toc-પાછળની_પ્રગતિઓ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-ડ્રાય_હોકાયંત્ર" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ડ્રાય_હોકાયંત્ર"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૨.૧</span> <span>ડ્રાય હોકાયંત્ર</span> </div> </a> <ul id="toc-ડ્રાય_હોકાયંત્ર-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-બેરિંગ_હોકાયંત્ર" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#બેરિંગ_હોકાયંત્ર"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૨.૨</span> <span>બેરિંગ હોકાયંત્ર</span> </div> </a> <ul id="toc-બેરિંગ_હોકાયંત્ર-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-પ્રવાહી_(લિક્વિડ)_હોકાયંત્ર" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#પ્રવાહી_(લિક્વિડ)_હોકાયંત્ર"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૨.૩</span> <span>પ્રવાહી (લિક્વિડ) હોકાયંત્ર</span> </div> </a> <ul id="toc-પ્રવાહી_(લિક્વિડ)_હોકાયંત્ર-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ઇમારત_દિશામાન" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ઇમારત_દિશામાન"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૨.૪</span> <span>ઇમારત દિશામાન</span> </div> </a> <ul id="toc-ઇમારત_દિશામાન-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ખાણકામ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ખાણકામ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૨.૫</span> <span>ખાણકામ</span> </div> </a> <ul id="toc-ખાણકામ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ખગોળશાસ્ત્ર" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ખગોળશાસ્ત્ર"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૨.૬</span> <span>ખગોળશાસ્ત્ર</span> </div> </a> <ul id="toc-ખગોળશાસ્ત્ર-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-આધુનિક_હોકાયંત્રો" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#આધુનિક_હોકાયંત્રો"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૩</span> <span>આધુનિક હોકાયંત્રો</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-આધુનિક_હોકાયંત્રો-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle આધુનિક હોકાયંત્રો subsection</span> </button> <ul id="toc-આધુનિક_હોકાયંત્રો-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-થંબ_હોકાયંત્ર" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#થંબ_હોકાયંત્ર"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૩.૧</span> <span>થંબ હોકાયંત્ર</span> </div> </a> <ul id="toc-થંબ_હોકાયંત્ર-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ગિરોકંપાસ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ગિરોકંપાસ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૩.૨</span> <span>ગિરોકંપાસ</span> </div> </a> <ul id="toc-ગિરોકંપાસ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-સોલિડ_સ્ટેટ_(નક્કર)_હોકાયંત્રો" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#સોલિડ_સ્ટેટ_(નક્કર)_હોકાયંત્રો"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૩.૩</span> <span>સોલિડ સ્ટેટ (નક્કર) હોકાયંત્રો</span> </div> </a> <ul id="toc-સોલિડ_સ્ટેટ_(નક્કર)_હોકાયંત્રો-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ખાસ_પ્રકારના_હોકાયંત્રો" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ખાસ_પ્રકારના_હોકાયંત્રો"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૩.૪</span> <span>ખાસ પ્રકારના હોકાયંત્રો</span> </div> </a> <ul id="toc-ખાસ_પ્રકારના_હોકાયંત્રો-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-હોકાયંત્ર_કેવી_રીતે_કામ_કરે_છે" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#હોકાયંત્ર_કેવી_રીતે_કામ_કરે_છે"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૩.૫</span> <span>હોકાયંત્ર કેવી રીતે કામ કરે છે</span> </div> </a> <ul id="toc-હોકાયંત્ર_કેવી_રીતે_કામ_કરે_છે-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-હોકાયંત્રની_મર્યાદાઓ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#હોકાયંત્રની_મર્યાદાઓ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૩.૫.૧</span> <span>હોકાયંત્રની મર્યાદાઓ</span> </div> </a> <ul id="toc-હોકાયંત્રની_મર્યાદાઓ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-હોકાયંત્રનું_બંધારણ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#હોકાયંત્રનું_બંધારણ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૪</span> <span>હોકાયંત્રનું બંધારણ</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-હોકાયંત્રનું_બંધારણ-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle હોકાયંત્રનું બંધારણ subsection</span> </button> <ul id="toc-હોકાયંત્રનું_બંધારણ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-ચુંબકીય_સોય" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ચુંબકીય_સોય"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૪.૧</span> <span>ચુંબકીય સોય</span> </div> </a> <ul id="toc-ચુંબકીય_સોય-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-સોય_અને_બાઉલ_ઘટક" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#સોય_અને_બાઉલ_ઘટક"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૪.૨</span> <span>સોય અને બાઉલ ઘટક</span> </div> </a> <ul id="toc-સોય_અને_બાઉલ_ઘટક-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-હોકાયંત્રના_બિંદુઓ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#હોકાયંત્રના_બિંદુઓ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૪.૩</span> <span>હોકાયંત્રના બિંદુઓ</span> </div> </a> <ul id="toc-હોકાયંત્રના_બિંદુઓ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-હોકાયંત્ર_સંતુલન" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#હોકાયંત્ર_સંતુલન"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૪.૪</span> <span>હોકાયંત્ર સંતુલન</span> </div> </a> <ul id="toc-હોકાયંત્ર_સંતુલન-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-હોકાયંત્ર_સુધારણા" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#હોકાયંત્ર_સુધારણા"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૪.૫</span> <span>હોકાયંત્ર સુધારણા</span> </div> </a> <ul id="toc-હોકાયંત્ર_સુધારણા-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-હોકાયંત્રનો_વપરાશ_કરવો" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#હોકાયંત્રનો_વપરાશ_કરવો"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૫</span> <span>હોકાયંત્રનો વપરાશ કરવો</span> </div> </a> <ul id="toc-હોકાયંત્રનો_વપરાશ_કરવો-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-આ_પણ_જોશો" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#આ_પણ_જોશો"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૬</span> <span>આ પણ જોશો</span> </div> </a> <ul id="toc-આ_પણ_જોશો-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-નોંધો" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#નોંધો"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૭</span> <span>નોંધો</span> </div> </a> <ul id="toc-નોંધો-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-સંદર્ભો" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#સંદર્ભો"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૮</span> <span>સંદર્ભો</span> </div> </a> <ul id="toc-સંદર્ભો-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-બાહ્ય_લિન્ક્સ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#બાહ્ય_લિન્ક્સ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">૯</span> <span>બાહ્ય લિન્ક્સ</span> </div> </a> <ul id="toc-બાહ્ય_લિન્ક્સ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="વિગતો" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toggle the table of contents" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toggle the table of contents</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">હોકાયંત્ર</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="બીજી ભાષાના લેખ પર જાઓ. આમાં પ્રાપ્ત છે: ૧૨૧ ભાષાઓ" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-121" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">૧૨૧ ભાષાઓ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Kompas" title="Kompas – આફ્રિકન્સ" lang="af" hreflang="af" data-title="Kompas" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="આફ્રિકન્સ" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Bruixula" title="Bruixula – અર્ગોનીઝ" lang="an" hreflang="an" data-title="Bruixula" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="અર્ગોનીઝ" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/F%C3%A6ranf%C3%A6%C3%BEm" title="Færanfæþm – જુની અંગ્રેજી" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Færanfæþm" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="જુની અંગ્રેજી" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%B5%D9%84%D8%A9" title="بوصلة – અરબી" lang="ar" hreflang="ar" data-title="بوصلة" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="અરબી" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Br%C3%BAxula" title="Brúxula – અસ્તુરિયન" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Brúxula" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="અસ્તુરિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Kompas" title="Kompas – અઝરબૈજાની" lang="az" hreflang="az" data-title="Kompas" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="અઝરબૈજાની" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D9%88%D8%B7%D8%A8%E2%80%8C%DA%AF%D8%A4%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%86" title="قوطب‌گؤسترن – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="قوطب‌گؤسترن" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D1%81" title="Компас – બશ્કીર" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Компас" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="બશ્કીર" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D1%81" title="Компас – બેલારુશિયન" lang="be" hreflang="be" data-title="Компас" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="બેલારુશિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D1%81" title="Компас – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Компас" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D1%81" title="Компас – બલ્ગેરિયન" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Компас" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="બલ્ગેરિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%81%E0%A4%AC%E0%A4%A8%E0%A5%81%E0%A4%AE%E0%A4%BE" title="कुतुबनुमा – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="कुतुबनुमा" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B8" title="কম্পাস – બાંગ્લા" lang="bn" hreflang="bn" data-title="কম্পাস" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="બાંગ્લા" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Nadoz-vor" title="Nadoz-vor – બ્રેટોન" lang="br" hreflang="br" data-title="Nadoz-vor" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="બ્રેટોન" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Kompas" title="Kompas – બોસ્નિયન" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Kompas" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="બોસ્નિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%83%D1%83%D0%B6%D0%B8%D0%BD" title="Луужин – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Луужин" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Br%C3%BAixola" title="Brúixola – કતલાન" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Brúixola" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="કતલાન" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/L%C3%B2%CC%A4-bu%C3%A0ng" title="Lò̤-buàng – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Lò̤-buàng" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%82%DB%8C%D8%A8%D9%84%DB%95%D9%86%D9%85%D8%A7" title="قیبلەنما – સેન્ટ્રલ કુર્દિશ" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="قیبلەنما" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="સેન્ટ્રલ કુર્દિશ" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Kompas" title="Kompas – ચેક" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Kompas" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="ચેક" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D1%81" title="Компас – ચૂવાશ" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Компас" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="ચૂવાશ" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Cwmpawd" title="Cwmpawd – વેલ્શ" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Cwmpawd" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="વેલ્શ" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Kompas" title="Kompas – ડેનિશ" lang="da" hreflang="da" data-title="Kompas" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="ડેનિશ" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Kompass" title="Kompass – જર્મન" lang="de" hreflang="de" data-title="Kompass" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="જર્મન" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%85%CE%BE%CE%AF%CE%B4%CE%B1" title="Πυξίδα – ગ્રીક" lang="el" hreflang="el" data-title="Πυξίδα" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="ગ્રીક" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Compass" title="Compass – અંગ્રેજી" lang="en" hreflang="en" data-title="Compass" data-language-autonym="English" data-language-local-name="અંગ્રેજી" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Kompaso" title="Kompaso – એસ્પેરાન્ટો" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Kompaso" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="એસ્પેરાન્ટો" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="good article badge"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Br%C3%BAjula" title="Brújula – સ્પેનિશ" lang="es" hreflang="es" data-title="Brújula" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="સ્પેનિશ" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Kompass" title="Kompass – એસ્ટોનિયન" lang="et" hreflang="et" data-title="Kompass" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="એસ્ટોનિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Iparrorratz" title="Iparrorratz – બાસ્ક" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Iparrorratz" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="બાસ્ક" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D9%85%D8%A7" title="قطب‌نما – ફારસી" lang="fa" hreflang="fa" data-title="قطب‌نما" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="ફારસી" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Kompassi" title="Kompassi – ફિનિશ" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Kompassi" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="ફિનિશ" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Kumpass" title="Kumpass – ફોરિસ્ત" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Kumpass" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="ફોરિસ્ત" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Boussole" title="Boussole – ફ્રેન્ચ" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Boussole" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="ફ્રેન્ચ" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Kompaas" title="Kompaas – ઉત્તરી ફ્રિશિયન" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Kompaas" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="ઉત્તરી ફ્રિશિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Kompas" title="Kompas – પશ્ચિમિ ફ્રિશિયન" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Kompas" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="પશ્ચિમિ ફ્રિશિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Comp%C3%A1s" title="Compás – આઇરિશ" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Compás" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="આઇરિશ" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E7%BE%85%E7%9B%A4" title="羅盤 – gan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="羅盤" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="gan" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Konpa_(navigasyon)" title="Konpa (navigasyon) – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Konpa (navigasyon)" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Combaist" title="Combaist – સ્કોટીસ ગેલિક" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Combaist" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="સ્કોટીસ ગેલિક" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Comp%C3%A1s_(navegaci%C3%B3n)" title="Compás (navegación) – ગેલિશિયન" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Compás (navegación)" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="ગેલિશિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Kamfas" title="Kamfas – હૌસા" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Kamfas" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="હૌસા" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%A6%D7%A4%D7%9F" title="מצפן – હીબ્રુ" lang="he" hreflang="he" data-title="מצפן" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="હીબ્રુ" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A6%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%9A%E0%A4%95" title="दिक्सूचक – હિન્દી" lang="hi" hreflang="hi" data-title="दिक्सूचक" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="હિન્દી" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Kompas" title="Kompas – ક્રોએશિયન" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Kompas" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="ક્રોએશિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Ir%C3%A1nyt%C5%B1" title="Iránytű – હંગેરિયન" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Iránytű" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="હંગેરિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B2%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%B5%D6%81" title="Կողմնացույց – આર્મેનિયન" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Կողմնացույց" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="આર્મેનિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Bussola" title="Bussola – ઇંટરલિંગુઆ" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Bussola" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="ઇંટરલિંગુઆ" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Kompas" title="Kompas – ઇન્ડોનેશિયન" lang="id" hreflang="id" data-title="Kompas" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="ઇન્ડોનેશિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Busolo" title="Busolo – ઈડો" lang="io" hreflang="io" data-title="Busolo" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ઈડો" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/%C3%81ttaviti" title="Áttaviti – આઇસલેન્ડિક" lang="is" hreflang="is" data-title="Áttaviti" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="આઇસલેન્ડિક" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Bussola" title="Bussola – ઇટાલિયન" lang="it" hreflang="it" data-title="Bussola" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ઇટાલિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E6%96%B9%E4%BD%8D%E7%A3%81%E9%87%9D" title="方位磁針 – જાપાનીઝ" lang="ja" hreflang="ja" data-title="方位磁針" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="જાપાનીઝ" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Kompas" title="Kompas – Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Kompas" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/makfartci" title="makfartci – લોજ્બાન" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="makfartci" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="લોજ્બાન" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Pandom" title="Pandom – જાવાનીસ" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Pandom" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="જાવાનીસ" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%98" title="კომპასი – જ્યોર્જિયન" lang="ka" hreflang="ka" data-title="კომპასი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="જ્યોર્જિયન" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Kompas" title="Kompas – કારા-કલ્પક" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Kompas" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="કારા-કલ્પક" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kg mw-list-item"><a href="https://kg.wikipedia.org/wiki/Busula" title="Busula – કોંગો" lang="kg" hreflang="kg" data-title="Busula" data-language-autonym="Kongo" data-language-local-name="કોંગો" class="interlanguage-link-target"><span>Kongo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D1%81" title="Компас – કઝાખ" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Компас" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="કઝાખ" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B8%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9F%90%E1%9E%99" title="ត្រីវិស័យ – ખ્મેર" lang="km" hreflang="km" data-title="ត្រីវិស័យ" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="ખ્મેર" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%A6%E0%B2%BF%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%B8%E0%B3%82%E0%B2%9A%E0%B2%BF" title="ದಿಕ್ಸೂಚಿ – કન્નડ" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ದಿಕ್ಸೂಚಿ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="કન્નડ" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%82%98%EC%B9%A8%EB%B0%98" title="나침반 – કોરિયન" lang="ko" hreflang="ko" data-title="나침반" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="કોરિયન" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D1%81" title="Компас – કિર્ગીઝ" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Компас" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="કિર્ગીઝ" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Pyxis_nautica" title="Pyxis nautica – લેટિન" lang="la" hreflang="la" data-title="Pyxis nautica" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="લેટિન" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BB%80%E0%BA%82%E0%BA%B1%E0%BA%A1%E0%BA%97%E0%BA%B4%E0%BA%94" title="ເຂັມທິດ – લાઓ" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ເຂັມທິດ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="લાઓ" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Kompasas" title="Kompasas – લિથુઆનિયન" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Kompasas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="લિથુઆનિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Kompass" title="Kompass – લાતવિયન" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Kompass" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="લાતવિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Tondroavaratra" title="Tondroavaratra – મલાગસી" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Tondroavaratra" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="મલાગસી" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D1%81" title="Компас – મેસેડોનિયન" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Компас" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="મેસેડોનિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B5%E0%B4%9F%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%95%E0%B5%81%E0%B4%A8%E0%B5%8B%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%95%E0%B4%BF%E0%B4%AF%E0%B4%A8%E0%B5%8D%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%82" title="വടക്കുനോക്കിയന്ത്രം – મલયાલમ" lang="ml" hreflang="ml" data-title="വടക്കുനോക്കിയന്ത്രം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="મલયાલમ" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%83%D1%83%D0%B6%D0%B8%D0%BD" title="Луужин – મોંગોલિયન" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Луужин" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="મોંગોલિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A5%8B%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%82%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0" title="होकायंत्र – મરાઠી" lang="mr" hreflang="mr" data-title="होकायंत्र" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="મરાઠી" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Kompas" title="Kompas – મલય" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Kompas" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="મલય" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/B%C3%BAssola" title="Bússola – મિરાંડી" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Bússola" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="મિરાંડી" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9E%E1%80%B6%E1%80%9C%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%A1%E1%80%AD%E1%80%99%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%BC%E1%80%BE%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%BA" title="သံလိုက်အိမ်မြှောင် – બર્મીઝ" lang="my" hreflang="my" data-title="သံလိုက်အိမ်မြှောင်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="બર્મીઝ" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%B8" title="कम्पास – નેપાળી" lang="ne" hreflang="ne" data-title="कम्पास" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="નેપાળી" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Kompas" title="Kompas – ડચ" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Kompas" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="ડચ" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Kompass" title="Kompass – નોર્વેજિયન નાયનૉર્સ્ક" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Kompass" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="નોર્વેજિયન નાયનૉર્સ્ક" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Kompass" title="Kompass – નોર્વેજિયન બોકમાલ" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Kompass" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="નોર્વેજિયન બોકમાલ" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Compas" title="Compas – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Compas" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Boss%C3%B2la" title="Bossòla – ઓક્સિટન" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Bossòla" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="ઓક્સિટન" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Koompaasii" title="Koompaasii – ઓરોમો" lang="om" hreflang="om" data-title="Koompaasii" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="ઓરોમો" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%95%E0%AC%AE%E0%AD%8D%E0%AC%AA%E0%AC%BE%E0%AC%B8" title="କମ୍ପାସ – ઉડિયા" lang="or" hreflang="or" data-title="କମ୍ପାସ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="ઉડિયા" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%A6%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BC%E0%A8%BE_%E0%A8%B8%E0%A9%82%E0%A8%9A%E0%A8%95" title="ਦਿਸ਼ਾ ਸੂਚਕ – પંજાબી" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਦਿਸ਼ਾ ਸੂਚਕ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="પંજાબી" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Paraluman" title="Paraluman – પમ્પાન્ગા" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Paraluman" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="પમ્પાન્ગા" class="interlanguage-link-target"><span>Kapampangan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Compas" title="Compas – પાપિયામેન્ટો" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Compas" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="પાપિયામેન્ટો" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Kompas_magnetyczny" title="Kompas magnetyczny – પોલીશ" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Kompas magnetyczny" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="પોલીશ" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%A8_%D9%86%D9%85%D8%A7" title="قطب نما – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="قطب نما" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%A8_%D9%86%D9%85%D8%A7" title="قطب نما – પશ્તો" lang="ps" hreflang="ps" data-title="قطب نما" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="પશ્તો" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/B%C3%BAssola" title="Bússola – પોર્ટુગીઝ" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Bússola" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="પોર્ટુગીઝ" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Suyu_rikuchiq" title="Suyu rikuchiq – ક્વેચુઆ" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Suyu rikuchiq" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="ક્વેચુઆ" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Busol%C4%83" title="Busolă – રોમાનિયન" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Busolă" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="રોમાનિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D1%81" title="Компас – રશિયન" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Компас" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="રશિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%A8_%D9%86%D9%85%D8%A7" title="قطب نما – સિંધી" lang="sd" hreflang="sd" data-title="قطب نما" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="સિંધી" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Kompas" title="Kompas – સર્બો-ક્રોએશિયન" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Kompas" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="સર્બો-ક્રોએશિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B8%E0%B7%8F%E0%B6%BD%E0%B7%92%E0%B6%B8%E0%B7%8F%E0%B7%80" title="මාලිමාව – સિંહાલી" lang="si" hreflang="si" data-title="මාලිමාව" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="સિંહાલી" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Compass" title="Compass – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Compass" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Kompas" title="Kompas – સ્લોવૅક" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Kompas" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="સ્લોવૅક" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Kompas" title="Kompas – સ્લોવેનિયન" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Kompas" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="સ્લોવેનિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Busulla" title="Busulla – અલ્બેનિયન" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Busulla" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="અલ્બેનિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D1%81" title="Компас – સર્બિયન" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Компас" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="સર્બિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Kompas" title="Kompas – સંડેનીઝ" lang="su" hreflang="su" data-title="Kompas" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="સંડેનીઝ" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Kompass" title="Kompass – સ્વીડિશ" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Kompass" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="સ્વીડિશ" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Dira" title="Dira – સ્વાહિલી" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Dira" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="સ્વાહિલી" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%A4%E0%AE%BF%E0%AE%9A%E0%AF%88%E0%AE%95%E0%AE%BE%E0%AE%9F%E0%AF%8D%E0%AE%9F%E0%AE%BF" title="திசைகாட்டி – તમિલ" lang="ta" hreflang="ta" data-title="திசைகாட்டி" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="તમિલ" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A6%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%B8%E0%B1%82%E0%B0%9A%E0%B0%BF" title="దిక్సూచి – તેલુગુ" lang="te" hreflang="te" data-title="దిక్సూచి" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="તેલુગુ" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D1%81" title="Компас – તાજીક" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Компас" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="તાજીક" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%80%E0%B8%82%E0%B9%87%E0%B8%A1%E0%B8%97%E0%B8%B4%E0%B8%A8" title="เข็มทิศ – થાઈ" lang="th" hreflang="th" data-title="เข็มทิศ" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="થાઈ" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Aguhon_(panturo)" title="Aguhon (panturo) – ટાગાલોગ" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Aguhon (panturo)" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="ટાગાલોગ" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Pusula" title="Pusula – ટર્કિશ" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Pusula" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="ટર્કિશ" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D1%81" title="Компас – તતાર" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Компас" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="તતાર" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D1%81" title="Компас – યુક્રેનિયન" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Компас" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="યુક્રેનિયન" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%A8_%D9%86%D9%85%D8%A7" title="قطب نما – ઉર્દૂ" lang="ur" hreflang="ur" data-title="قطب نما" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ઉર્દૂ" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Kompas" title="Kompas – ઉઝ્બેક" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Kompas" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ઉઝ્બેક" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/La_b%C3%A0n" title="La bàn – વિયેતનામીસ" lang="vi" hreflang="vi" data-title="La bàn" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="વિયેતનામીસ" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Kompas" title="Kompas – વારેય" lang="war" hreflang="war" data-title="Kompas" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="વારેય" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E6%8C%87%E5%8D%97%E9%92%88" title="指南针 – વુ ચાઈનીઝ" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="指南针" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="વુ ચાઈનીઝ" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A7%D7%90%D7%9E%D7%A4%D7%90%D7%A1" title="קאמפאס – યિદ્દિશ" lang="yi" hreflang="yi" data-title="קאמפאס" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="યિદ્દિશ" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%8C%87%E5%8D%97%E9%92%88" title="指南针 – ચાઇનીઝ" lang="zh" hreflang="zh" data-title="指南针" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="ચાઇનીઝ" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%BE%85%E7%B6%93" title="羅經 – કેંટોનીઝ" lang="yue" hreflang="yue" data-title="羅經" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="કેંટોનીઝ" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q34735#sitelinks-wikipedia" title="આંતરવિકિભાષા કડીમાં ફેરફાર કરો" class="wbc-editpage">કડીઓમાં ફેરફાર કરો</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="નામાવકાશો"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0" title="સૂચિ વાળું પાનુ જુઓ [c]" accesskey="c"><span>લેખ</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9A%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9A%E0%AA%BE:%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="અનુક્રમણિકાનાં પાના વિષે ચર્ચા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી) [t]" accesskey="t"><span>ચર્ચા</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Change language variant" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ગુજરાતી</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="દેખાવ"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0"><span>વાંચો</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit" title="આ પાનાંના સ્રોત કોડમાં ફેરફાર કરો [e]" accesskey="e"><span>ફેરફાર કરો</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=history" title="આ પાનાની અગાઉની આવૃત્તિઓ [h]" accesskey="h"><span>ઇતિહાસ જુઓ</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="સાધનો" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">સાધનો</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">સાધનો</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">બાજુમાં ખસેડો</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">છુપાવો</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="More options" > <div class="vector-menu-heading"> ક્રિયાઓ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0"><span>વાંચો</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit" title="આ પાનાંના સ્રોત કોડમાં ફેરફાર કરો [e]" accesskey="e"><span>ફેરફાર કરો</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=history"><span>ઇતિહાસ જુઓ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> સામાન્ય </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%85%E0%AA%B9%E0%AB%80%E0%AA%82_%E0%AA%B6%E0%AB%81%E0%AA%82_%E0%AA%9C%E0%AB%8B%E0%AA%A1%E0%AA%BE%E0%AA%AF_%E0%AA%9B%E0%AB%87%3F/%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0" title="અહીં જોડાતા બધાં વિકિ પાનાઓની યાદી [j]" accesskey="j"><span>અહિયાં શું જોડાય છે</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%A4%E0%AA%BE%E0%AA%9C%E0%AB%87%E0%AA%A4%E0%AA%B0%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%82_%E0%AA%AB%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AA%AB%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%8B/%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0" rel="nofollow" title="આ પાના પરની કડીઓ વાળા લેખોમાં તાજેતરમાં થયેલા ફેરફારો [k]" accesskey="k"><span>સંબંધિત ફેરફારો</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%96%E0%AA%BE%E0%AA%B8%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%82" title="બધા ખાસ પાનાંઓની યાદી [q]" accesskey="q"><span>ખાસ પાનાં</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&oldid=863676" title="પાનાનાં આ પુનરાવર્તનની સ્થાયી કડી"><span>સ્થાયી કડી</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=info" title="આ પાના વિષે વધુ માહિતી"><span>પાનાંની માહિતી</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:CiteThisPage&page=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&id=863676&wpFormIdentifier=titleform" title="આ પાનાનો સંદર્ભ કઈ રીતે ટાંકવો તેની માહિતી"><span>આ પાનું ટાંકો</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fgu.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25E0%25AA%25B9%25E0%25AB%258B%25E0%25AA%2595%25E0%25AA%25BE%25E0%25AA%25AF%25E0%25AA%2582%25E0%25AA%25A4%25E0%25AB%258D%25E0%25AA%25B0"><span>ટૂંકું URL મેળવો</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:QrCode&url=https%3A%2F%2Fgu.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25E0%25AA%25B9%25E0%25AB%258B%25E0%25AA%2595%25E0%25AA%25BE%25E0%25AA%25AF%25E0%25AA%2582%25E0%25AA%25A4%25E0%25AB%258D%25E0%25AA%25B0"><span>Download QR code</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> છાપો/નિકાસ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95&bookcmd=book_creator&referer=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0"><span>પુસ્તક બનાવો</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:DownloadAsPdf&page=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=show-download-screen"><span>PDF તરીકે ડાઉનલોડ કરો</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&printable=yes" title="આ પાનાની છાપવા માટેની આવૃત્તિ [p]" accesskey="p"><span>પાનું છાપો</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> અન્ય પ્રકલ્પોમાં </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Compass" hreflang="en"><span>વિકિમીડિયા કોમન્સ</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q34735" title="ડેટા રીપોઝીટરીમાંની વસ્તુને સંકળતી કડી [g]" accesskey="g"><span>વિકિડેટા વસ્તુ</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Appearance"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Appearance</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">બાજુમાં ખસેડો</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">છુપાવો</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">વિકિપીડિયામાંથી</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="gu" dir="ltr"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r790067">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-left:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">This article is about the direction finding instrument used in navigation. For other uses, see <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0_(disambiguation)&action=edit&redlink=1" class="new" title="હોકાયંત્ર (disambiguation) (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">હોકાયંત્ર (disambiguation)</a>.</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r825851">.mw-parser-output .ambox{border:1px solid #a2a9b1;border-left:10px solid #36c;background-color:#fbfbfb;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .ambox+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+link+.ambox{margin-top:-1px}html body.mediawiki .mw-parser-output .ambox.mbox-small-left{margin:4px 1em 4px 0;overflow:hidden;width:238px;border-collapse:collapse;font-size:88%;line-height:1.25em}.mw-parser-output .ambox-speedy{border-left:10px solid #b32424;background-color:#fee7e6}.mw-parser-output .ambox-delete{border-left:10px solid #b32424}.mw-parser-output .ambox-content{border-left:10px solid #f28500}.mw-parser-output .ambox-style{border-left:10px solid #fc3}.mw-parser-output .ambox-move{border-left:10px solid #9932cc}.mw-parser-output .ambox-protection{border-left:10px solid #a2a9b1}.mw-parser-output .ambox .mbox-text{border:none;padding:0.25em 0.5em;width:100%}.mw-parser-output .ambox .mbox-image{border:none;padding:2px 0 2px 0.5em;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-imageright{border:none;padding:2px 0.5em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-empty-cell{border:none;padding:0;width:1px}.mw-parser-output .ambox .mbox-image-div{width:52px}html.client-js body.skin-minerva .mw-parser-output .mbox-text-span{margin-left:23px!important}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .ambox{margin:0 10%}}</style><table class="box-Citation_style plainlinks metadata ambox ambox-style ambox-citation_style" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><div class="mbox-image-div"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Edit-clear.svg/40px-Edit-clear.svg.png" decoding="async" width="40" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Edit-clear.svg/60px-Edit-clear.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Edit-clear.svg/80px-Edit-clear.svg.png 2x" data-file-width="48" data-file-height="48" /></span></span></div></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span">This article <b>has an unclear citation style</b>.<span class="hide-when-compact"> The references used may be made clearer with a different or consistent style of <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE:Citing_sources&action=edit&redlink=1" class="new" title="વિકિપીડિયા:Citing sources (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">citation</a> and <a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AA%A6%E0%AA%A6:Footnotes" title="મદદ:Footnotes">footnoting</a>.</span> <span class="date-container"><i>(<span class="date">September 2009</span>)</i></span><span class="hide-when-compact"><i> (<small><a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AA%A6%E0%AA%A6:Maintenance_template_removal" title="મદદ:Maintenance template removal">Learn how and when to remove this message</a></small>)</i></span></div></td></tr></tbody></table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Kompas_Sofia.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Kompas_Sofia.JPG/220px-Kompas_Sofia.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Kompas_Sofia.JPG/330px-Kompas_Sofia.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Kompas_Sofia.JPG/440px-Kompas_Sofia.JPG 2x" data-file-width="2560" data-file-height="1920" /></a><figcaption>સરળ ચુંબકીય ખિસ્સાનું હોકાયંત્ર</figcaption></figure> <p><b>હોકાયંત્ર</b> એ પૃથ્વીના <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9A%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%95%E0%AB%80%E0%AA%AF_%E0%AA%A7%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%81%E0%AA%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="ચુંબકીય ધ્રુવ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ચુંબકીય ધ્રુવને</a> સંબંધિત દિશા નક્કી કરતું નૌકાનયન યંત્ર છે. તેમાં ચુંબકીય પોઇન્ટર (સામાન્ય રીતે ઉત્તરીય છેડે દર્શાવેલ)નો સમાવેશ થાય છે, જે તેની સાથે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AA%E0%AB%83%E0%AA%A5%E0%AB%8D%E0%AA%B5%E0%AB%80%E0%AA%A8%E0%AA%BE_%E0%AA%9A%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%95%E0%AB%80%E0%AA%AF_%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B7%E0%AB%87%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="પૃથ્વીના ચુંબકીય ક્ષેત્ર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">પૃથ્વીના ચુંબકીય ક્ષેત્ર</a> સાથે ગોઠવવા મુક્ત હોય છે. હોકાયંત્રએ મુસાફરી, ખાસ કરીને સમુદ્રી મુસાફરીની સલામતી અને કાર્યક્ષમતામાં મોટે પાયે સુધારો કર્યો છે. હોકાયંત્રનો ઉપયોગ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%87%E0%AA%A1%E0%AB%80%E0%AA%82%E0%AA%97&action=edit&redlink=1" class="new" title="હેડીંગ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">હેડીંગ</a> (ક્યાં જવાનું છે) તેની ગણતરી કરવા માટે, <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AB%87%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AA%9F%E0%AA%82%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="સેક્સટંટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સેક્સટંટ</a> (વહાણવટામાં ખૂણા માપવાનું સાધન) સાથે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%85%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B7%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="અક્ષાંશ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">અક્ષાંશની</a> ગણતરી કરવા માટે અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%96%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="રેખાંશ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">રેખાંશની</a> ગણતરી માટે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%A6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%80_%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A8%E0%AB%8B%E0%AA%AE%E0%AB%80%E0%AA%9F%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="સમુદ્રી ક્રોનોમીટર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સમુદ્રી ક્રોનોમીટર</a> સાથે થાય છે. આમ તે વધુ સારી રીતે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%97%E0%AB%87%E0%AA%B6%E0%AA%A8%E0%AA%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="નેવિગેશનલ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">નેવિગેશનલ</a> ક્ષમતા પૂરી પાડે છે, જેનું સ્થાન તાજેતરમાં આધુનિક <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%98%E0%AA%9F%E0%AA%95&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઘટક (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઘટક</a> જેમ કે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AB%8B%E0%AA%AC%E0%AA%B2_%E0%AA%AA%E0%AB%8B%E0%AA%9D%E0%AB%80%E0%AA%B6%E0%AA%A8%E0%AB%80%E0%AA%82%E0%AA%97_%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="ગ્લોબલ પોઝીશનીંગ સિસ્ટમ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ગ્લોબલ પોઝીશનીંગ સિસ્ટમ</a> (જીપીએસ) દ્વારા લેવામાં આવ્યું છે. હોકાયંત્રએ ચુંબકીય રીતે સંવેદનશીલ ઘટક છે, જે પૃથ્વીના <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9A%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%95%E0%AB%80%E0%AA%AF%E0%AA%A4%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="ચુંબકીયતત્વ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ચુંબકીયતત્વની</a> ચુંબકીય ઉત્તર દિશાનો સંકેત આપવા સક્ષમ છે. હોકાયંત્રનું મુખ સામાન્ય રીતે ઉત્તર, દક્ષિણ, પૂર્વ અને પશ્ચિમના <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%95%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A6%E0%AB%8D%E0%AA%B0_%E0%AA%AC%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AB%81%E0%AA%93&action=edit&redlink=1" class="new" title="કેન્દ્ર બિંદુઓ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">કેન્દ્ર બિંદુઓ</a> પર પ્રકાશ ફેંકે છે. ઘણી વખત હોકાયંત્રને એકજ મહોરબંધ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%A7%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="સાધન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સાધનમાં</a> ચુંબકીય બાર અથવા સોય કે જે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AA%E0%AA%BF%E0%AA%B5%E0%AB%8B%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="પિવોટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">પિવોટ</a> (ધરી પર) ફરે છે અથવા પ્રવાહીમાં ફરે છે, તેની પર બાંધવામાં આવે છે, આમ તે ઉત્તરીય કે દક્ષિણીય દિશા નક્કી કરવા કાર્યક્ષમ હોય છે. હોકાયંત્રની શોધ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%9A%E0%AB%80%E0%AA%A8_%E0%AA%9A%E0%AB%80%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="પ્રાચીન ચીન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">પ્રાચીન ચીનમાં</a> બીજી સદી પહેલા થઇ હતી અને 11મી સદી સુધી તેનો ઉપયોગ નેવિગેશન માટે થતો હતો. ડ્રાય હોકાયંત્રની શોધ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AA%A7%E0%AB%8D%E0%AA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="મધ્ય (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મધ્ય</a> યૂરોપમાં 1300ની આસપાસ થઇ હતી. <sup id="cite_ref-Lane,_p._615_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-Lane,_p._615-1"><span class="cite-bracket">[</span>૧<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> તેનું સ્થાન 20મી સદીના પ્રારંભમાં પ્રવાહીયુક્ત ચુંબકીય હોકાયંત્રએ લીધુ હતું.<sup id="cite_ref-W._H._Creak_238-239_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-W._H._Creak_238-239-2"><span class="cite-bracket">[</span>૨<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>અન્યમાં, વધુ યોગ્ય રીતે, ઉત્તર દિશા નક્કી કરવા માટે ઘટકોની શોધ કરવામાં આવી છે, જે કામગીરી માટે પૃથ્વીના <a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%95%E0%AB%80%E0%AA%AF_%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B7%E0%AB%87%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0" title="ચુંબકીય ક્ષેત્ર">ચુંબકીય ક્ષેત્ર</a> પર નિર્ભર રહેતું નથી (કેટલાક કિસ્સાઓમાં તે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%9A%E0%AB%80_%E0%AA%89%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="સાચી ઉત્તર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સાચી ઉત્તર</a> તરીકે ઓળખાય છે, <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9A%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%95%E0%AB%80%E0%AA%AF_%E0%AA%89%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="ચુંબકીય ઉત્તર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ચુંબકીય ઉત્તરના</a> વિરોધી તરીકે). છૂટાછવાયા ક્ષેત્રો, નજીકના ઇલેક્ટ્રીકલ પાવર સરકીટ અથવા નજીકના લોહ ધાતુઓના જથ્થાથી સ્વતંત્ર રહીને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%97%E0%AA%BF%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%82%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ગિરોકંપાસ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ગિરોકંપાસ</a> અથવા <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%8F%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%82%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="એસ્ટ્રોકંપાસ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">એસ્ટ્રોકંપાસનો</a> ઉપયોગ સાચી ઉત્તર શોધવા માટે થઇ શકે છે. તાજેતરની પ્રગતિ એ ઇલેક્ટ્રોનીક હોકાયંત્ર અથવા <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AB%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%AC%E0%AA%B0_%E0%AA%93%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%BF%E0%AA%95_%E0%AA%97%E0%AA%BF%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%82%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ફાયબર ઓપ્ટિક ગિરોકંપાસ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ફાયબર ઓપ્ટિક ગિરોકંપાસ</a> છે, જે શક્ય રીતે પડી જતા ફરતા ભાગો વિના ચુંબકીય દિશાઓ નક્કી કરી શકે છે. આ ઘટક સતત રીતે જીપીએસ રિસીવર્સમાં બંધાયેલ વૈકલ્પિક પેટાપદ્ધતિ તરીકે દેખાય છે. જોકે, ચુંબકીય હોકાયંત્રો સસ્તા, ટકાઉ અને તેમાં ઇલેક્ટ્રીકલ વીજ પુરવઠાની જરૂર નહી હોવાથી ખાસ કરીને નિર્જન સ્થળોમાં લોકપ્રિય રહ્યા છે. <sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>૩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ઇતિહાસ"><span id=".E0.AA.87.E0.AA.A4.E0.AA.BF.E0.AA.B9.E0.AA.BE.E0.AA.B8"></span>ઇતિહાસ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=1" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: ઇતિહાસ"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="હોકાયંત્ર_પહેલા_નેવિગેશન_(દિશાઓ_નક્કી_કરવી)"><span id=".E0.AA.B9.E0.AB.8B.E0.AA.95.E0.AA.BE.E0.AA.AF.E0.AA.82.E0.AA.A4.E0.AB.8D.E0.AA.B0_.E0.AA.AA.E0.AA.B9.E0.AB.87.E0.AA.B2.E0.AA.BE_.E0.AA.A8.E0.AB.87.E0.AA.B5.E0.AA.BF.E0.AA.97.E0.AB.87.E0.AA.B6.E0.AA.A8_.28.E0.AA.A6.E0.AA.BF.E0.AA.B6.E0.AA.BE.E0.AA.93_.E0.AA.A8.E0.AA.95.E0.AB.8D.E0.AA.95.E0.AB.80_.E0.AA.95.E0.AA.B0.E0.AA.B5.E0.AB.80.29"></span>હોકાયંત્ર પહેલા નેવિગેશન (દિશાઓ નક્કી કરવી)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=2" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: હોકાયંત્ર પહેલા નેવિગેશન (દિશાઓ નક્કી કરવી)"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r790067"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">આ પણ જુઓ: <a href="/w/index.php?title=Polynesian_navigation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polynesian navigation (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">Polynesian navigation</a></div> <p>હોકાયંત્રની રજૂઆત પહેલા દરિયામાં સ્થિતિ, સ્થળ અને દિશાઓ મુખ્યત્વે સીમાચિહ્નો જોઇને નક્કી કરવામાં આવતી હતી, જેમાં આકાશી પદાર્થોની સ્થિતિના નિરીક્ષણનો વધારો થયો હતો. પ્રાચીન નાવિકો ઘણી વાર જમીનથી ઘણે દૂર રહેતા હતા. જ્યારે આકાશ વાદળછાયુ અથવા ધુમ્મસવાળુ હોય ત્યારે હોકાયંત્રની શોધે આકાશ ક્યા સ્થળે જવાનું તેના નિર્ધારણમાં સહાય કરી છે. અને, જ્યારે સૂર્ય કે અન્ય કોઇ આકાશી પદાર્થો દેખાય ત્યારે તે અક્ષાંશની ગણતરી કરવા સક્ષમ બનતા હતા. આ બાબતે નાવિકોને જમીનથી દૂર દિશા નક્કી કરવા માટે સહાય કરી હતી, જેના લીધે દરિયાઇ વેપારમાં વધારો થયો હતો અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%8F%E0%AA%9C_%E0%AA%93%E0%AA%AB_%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%95%E0%AA%B5%E0%AA%B0%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="એજ ઓફ ડિસ્કવરી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">એજ ઓફ ડિસ્કવરીમાં</a> ફાળો આપ્યો હતો. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ઓલમેક_આર્ટિફેક્ટ"><span id=".E0.AA.93.E0.AA.B2.E0.AA.AE.E0.AB.87.E0.AA.95_.E0.AA.86.E0.AA.B0.E0.AB.8D.E0.AA.9F.E0.AA.BF.E0.AA.AB.E0.AB.87.E0.AA.95.E0.AB.8D.E0.AA.9F"></span>ઓલમેક આર્ટિફેક્ટ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=3" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: ઓલમેક આર્ટિફેક્ટ"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%B8%E0%AB%8B%E0%AA%85%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="મેસોઅમેરિકા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મેસોઅમેરિકા</a> <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A1%E0%AB%80%E0%AA%AF%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AC%E0%AA%A8_%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%97&action=edit&redlink=1" class="new" title="રેડીયોકાર્બન યુગ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">રેડીયોકાર્બન યુગમાં</a> 1400-1000 બીસીમાં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%93%E0%AA%B2%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%95&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઓલમેક (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઓલમેક</a> <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%87%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%9F%E0%AA%BE%E0%AA%87%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="હેમેટાઇટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">હેમેટાઇટ</a> આર્ટિફેક્ટની પોતાની શોધ પર જ્યોતિષ જોહ્ન કાર્લસને એવું સુચન કર્યું હતું કે ઓલમેકે કદાચ 1000 બીસી પહેલા જિયોમેગ્નેટિક લોડસ્ટોન હોકાયંત્રની શોધ કરી હોત અને ઉપયોગ કર્યો હોત. જો તે સાચુ હોત તો આ "સહસ્ત્રાબ્દી પહેલાના સમય કરતા જિયોમેગ્નેટિક લોડસ્ટોનની ચાઇનીઝ શોધ દર્શાવે છે".<sup id="cite_ref-John_B._Carlson_753_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-John_B._Carlson_753-4"><span class="cite-bracket">[</span>૪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> કાર્લસન એવી અટકળ કરે છે કે ઓલમેક્સે સમાન આર્ટિફેક્ટનો જ્યોતિષીય અથવા <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9C%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AB%8B%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%9F%E0%AA%BF%E0%AA%95&action=edit&redlink=1" class="new" title="જિયોમેગ્નેટિક (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">જિયોમેગ્નેટિક</a> હેતુ માટે દિશાયુક્ત ઘટક તરીકે સમાન આર્ટિફેક્ટનો ઉપયોગ કર્યો હતો. આર્ટિફેક્ટ એ એક તરફે પ્રણાલિ સાથે પોલીશ્ડ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B2%E0%AB%8B%E0%AA%A1%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8B%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="લોડસ્ટોન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">લોડસ્ટોનનો</a> એક ભાગ છે. (શક્યતઃ જોવા માટે). આર્ટિફેક્ટ હાલમાં સતત ઉત્તરની 35.5 ડિગ્રી પશ્ચિમે ફરે છે, પરંતુ જ્યારે તે પૂર્ણ હોવાની સ્થિતિમાં ઉત્તર-દક્ષિણ બિંદુએ હોત. અન્ય સંશોધકોએ સુચવ્યું છે કે આર્ટિફેક્ટ ખરેખર શણગારાત્મક ઘરેણાના એક ટુકડાનો સમાવેશ કરે છે. <sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>૫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> અન્ય કોઇ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%87%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%9F%E0%AA%BE%E0%AA%87%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="હેમેટાઇટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">હેમેટાઇટ</a> આર્ટિફેક્ટસ મળી આવ્યુ નથી. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ચીન"><span id=".E0.AA.9A.E0.AB.80.E0.AA.A8"></span>ચીન</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=4" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: ચીન"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Model_Si_Nan_of_Han_Dynasty.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Model_Si_Nan_of_Han_Dynasty.jpg/220px-Model_Si_Nan_of_Han_Dynasty.jpg" decoding="async" width="220" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Model_Si_Nan_of_Han_Dynasty.jpg/330px-Model_Si_Nan_of_Han_Dynasty.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Model_Si_Nan_of_Han_Dynasty.jpg/440px-Model_Si_Nan_of_Han_Dynasty.jpg 2x" data-file-width="839" data-file-height="573" /></a><figcaption>હેન ડાયનેસ્ટી(206 BC–220 AD)નું મોડેલ, દક્ષિણમાં લેડલ (કડછી) કે સિનામનો સંકેત કરે છે. (ઐતિહાસિક અસ્તિત્વ વિવાદાસ્પદ છે.)<સંદર્ભ નામ="લિ શુ-હૂઆ 180">લિ શુ-હૂઆ, પૃષ્ઠ 180</ref></figcaption></figure> <p>અગાઉના ચાઇનીઝ હોકાયંત્રોની શક્યતઃ નેવિગેશન માટે રચના કરાઇ ન હતી, પરંતુ તેમના પર્યાવરણ અને ઇમારતોને <i><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AB%E0%AB%87%E0%AA%82%E0%AA%97%E0%AA%B6%E0%AB%81%E0%AA%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="ફેંગશુઇ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ફેંગશુઇ</a></i> ના સિદ્ધાંતો અનુસાર ક્રમમાં લાવવા અને એકરૂપતા લાવવા માટે કરાઇ હતી. આ અગાઉના હોકાયંત્રો <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B2%E0%AB%8B%E0%AA%A1%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8B%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="લોડસ્ટોન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">લોડસ્ટોનનો</a> ઉપયોગ કરીને બનાવવામાં આવ્યા હતા, જે ખનિજ મેગ્નેટાઇટનું એક ખાસ સ્વરૂપ છે, અને તે પૃથ્વીના <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9A%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%95%E0%AB%80%E0%AA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="ચુંબકીય (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ચુંબકીય</a> ક્ષેત્ર સાથે પોતાની જાતને ગોઠવે છે. <sup id="cite_ref-NHMFL_Early_Chinese_Compass_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-NHMFL_Early_Chinese_Compass-6"><span class="cite-bracket">[</span>૬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>હોકાયંત્રની ચોક્કસ રીતે શોધ ક્યારે થઇ હતી તે અંગે મતમતાંતરો પ્રવર્તે છે. તેના પ્રાચીન અવશેષો માટે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9A%E0%AA%BE%E0%AA%87%E0%AA%A8%E0%AB%80%E0%AA%9D&action=edit&redlink=1" class="new" title="ચાઇનીઝ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ચાઇનીઝ</a> સાહિત્ય સંદર્ભ ધ્યાનમાં રાખવા જેવા છે: </p> <ul><li>અગાઉનુ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9A%E0%AA%BE%E0%AA%87%E0%AA%A8%E0%AB%80%E0%AA%9D_%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%B9%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="ચાઇનીઝ સાહિત્ય (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ચાઇનીઝ સાહિત્ય</a> <b>મેગ્નેટિઝમ</b> નો ઉલ્લેક કરે છે અને તે 4થી સદી બીસીના પુસ્તક <i>બુક ઓફ ધ ડેવિલ વેલી માસ્ટર</i> (鬼谷子)માં આવેલું છે: "લોડસ્ટોન આયર્નઓર બનાવે છે અથવા તેને આકર્ષે છે." તેના લેખક એ પણ નોંધે છે કે તેના મુખ્ય જિયોમેન્ટિક હેતુમાં, હોકાયંત્ર અથવા “સાઉથ પોઇન્ટર” જેમ કે ચાઇનીઝો કહેતા હતા, તેને થાકેલા શિકારીઓ મુસાફરી દરમિયાન પોતે ખોવાઇ ન જાય તે માટે સાથે લઇ ગયા હશે.<sup id="cite_ref-NHMFL_Early_Chinese_Compass_6-1" class="reference"><a href="#cite_note-NHMFL_Early_Chinese_Compass-6"><span class="cite-bracket">[</span>૬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>૭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li><b>ચુંબક દ્વારા સોયનું આકર્ષણ</b> નો પ્રથમ ઉલ્લેખ એ ચાઇનઝ કાર્ય છે અને તેની રચના 70 અને 80 એડીની વચ્ચે કરાઇ હતી. (<i><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B2%E0%AB%81%E0%AA%A8%E0%AA%B9%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%97&action=edit&redlink=1" class="new" title="લુનહેન્ગ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">લુનહેન્ગ</a></i> ચ. 47): "લોડસ્ટોન સોયને આકર્ષે છે." "આ લૌએન હેંગનું પસાર થવું એ <b>ચુંબક</b> દ્વારા સોયના આકર્ષને લાગે વળગે છે તેવા ચાઇનીઝ લખાણને લાગેવળગે છે". <sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>૮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> 1948માં, વિદ્વાન વાંગ ચેન-ટુઓએ આ લખાણને આધારે દક્ષિણનો સંકેત આપતા ચમચાના સ્વરૂપમાં "હોકાયંત્ર"ની રચના કરી હતી. જોકે, "<i>લૌએન-હેન્ગ</i> માં ચુંબકનો સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો નથી" અને "ચેતવણીરૂપે તેને આ પ્રકારના અંત સમક્ષ આવવા માટે કેટલીક કલ્પનાઓ ધારવાની જરૂર છે." <sup id="cite_ref-Li_Shu-hua_180_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-Li_Shu-hua_180-9"><span class="cite-bracket">[</span>૯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>ચોક્કસ ચુંબકીય <b>દિશા શોધક</b> ઘટકને 1040-44ની તારીખોમાં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AB%8B%E0%AA%82%E0%AA%97_%E0%AA%A1%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="સોંગ ડાયનેસ્ટી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સોંગ ડાયનેસ્ટી</a> પુસ્તકમાં રેકોર્ડ કરવામાં આવ્યું છે. લોખંડ "સાઉથ પોઇન્ટીંગ ફિશ" કે જે પાણીના બાઉલમાં તરબોળ છે, અને પોતાની જાતે દક્ષિણમાં ગોઠવે છે તેનું વર્ણન છે. આ ઘટકની "રાત્રિના ઝાંખા પ્રકાશ"માં દિશામાનના હેતુ તરીકે ભલામણ કરવામાં આવી છે. <i><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AB%81%E0%AA%9C%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%97_%E0%AA%9D%E0%AB%8B%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AB%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="વુજિંગ ઝોન્ગ્યાયો (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">વુજિંગ ઝોન્ગ્યાયો</a></i> (武经总要, "અત્યંત અગત્યની લશ્કરી તરકીબો") દર્શાવે છે કે: "જ્યારે ટુકડીઓ વાદળછાયા વાતાવરણ અથવા અંધકારમાં ફસાઇ ગઇ હતી અને અવકાશની દિશાઓ ઓળખી શકાઇ ન હતી ત્યારે...તેઓએ [મિકેનિકલ] <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%89%E0%AA%A5_%E0%AA%AA%E0%AB%8B%E0%AA%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%80%E0%AA%82%E0%AA%97_%E0%AA%95%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%9C&action=edit&redlink=1" class="new" title="સાઉથ પોઇન્ટીંગ કેરેજ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સાઉથ પોઇન્ટીંગ કેરેજ</a>, અથવા સાઉથ પોઇન્ટીંગ ફિશનો ઉપયોગ કર્યો હતો."<sup id="cite_ref-needham_volume_4_part_1_252_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-needham_volume_4_part_1_252-10"><span class="cite-bracket">[</span>૧૦<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> આ બાબત ધાતુ (ખાસ કરીને સ્ટીલ)ના ગરમ થવાથી હાંસલ કરવામા આવી હતી, જે આજે <b>થર્મો-રેમાનેન્સ</b> તરીકે ઓળખાય છે, અને તે કદાચ ચુંબકીયકરણના નરમ સ્થિતિનું સર્જન કરવામાં સક્ષમ હોત.<sup id="cite_ref-needham_volume_4_part_1_252_10-1" class="reference"><a href="#cite_note-needham_volume_4_part_1_252-10"><span class="cite-bracket">[</span>૧૦<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ચીની લોકોએ આ સમયમાં ચુંબકીય રેમાનેન્સ અને આકર્ષણ પ્રાપ્ત કર્યું હતું ત્યારે, સમાન પ્રકારની શોધ યુરોપમાં 1600 સદી થઇ ન હતી અલબત્ત જ્યારે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B2%E0%AB%80%E0%AA%AF%E0%AA%AE_%E0%AA%97%E0%AA%BF%E0%AA%B2%E0%AA%AC%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="વિલીયમ ગિલબર્ટે (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">વિલીયમ ગિલબર્ટે</a> તેમનું <i><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A1%E0%AB%80_%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="ડી મેગ્નેટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ડી મેગ્નેટ</a></i> પ્રકાશિત કર્યું હતું. <sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>૧૧<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>ચાઇનીઝ સાહિત્યમાં 1088માં <b>ચુંબકીય સોય</b> નો સૌપ્રથમ નિર્વિવાદ સંદર્ભ દેખાય છે.<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>૧૨<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <i><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A1%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%AE_%E0%AA%AA%E0%AB%82%E0%AA%B2_%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%AC%E0%AA%82%E0%AA%A7%E0%AB%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="ડ્રીમ પૂલ નિબંધો (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ડ્રીમ પૂલ નિબંધો</a></i> , જે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AB%8B%E0%AA%82%E0%AA%97_%E0%AA%A1%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="સોંગ ડાયનેસ્ટી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સોંગ ડાયનેસ્ટી</a> <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AA%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AB%80%E0%AA%AE%E0%AA%A5&action=edit&redlink=1" class="new" title="પોલીમથ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">પોલીમથ</a> વૈજ્ઞાનિક <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%A8_%E0%AA%95%E0%AB%81%E0%AA%93&action=edit&redlink=1" class="new" title="શેન કુઓ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">શેન કુઓ</a> દ્વારા લખાયેલા હતા, તેમાં લોડસ્ટોન સાથે તેની અમી ઘસતા <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AB%8B%E0%AA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="સોય (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સોયને</a> <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9C%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AB%8B%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AB%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="જિયોમેન્સર્સે (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">જિયોમેન્સર્સે</a> કેવી આકર્ષિત કરી હતી તેનું વર્ણન આપવામાં આવ્યું છે અને ચુંબકીય સોયને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%95&action=edit&redlink=1" class="new" title="સિલ્ક (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સિલ્કના</a> પાતળા રેસા વડે સોયની મધ્યમાં લગાવેલા મીણની સાથે લટકાવી હતી. શેન કુઓએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે સોયે કેટલીકવાર દક્ષિણ દિશા તરફ, કેટલીક વાર ઉત્તરમાં બિંદુ રાખીને સોયે આ તૈયાર કર્યું હતું.</li> <li><b>નેવિગેશનલ હેતુઓ માટે ચુંબકીય સોય</b> નો રેકોર્ડ કરવામાં આવેલો અગાઉનો ખરેખર ઉપયોગ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9D%E0%AB%8D%E0%AA%B9%E0%AB%81_%E0%AA%AF%E0%AB%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઝ્હુ યૂ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઝ્હુ યૂના</a> 1119ના પુસ્તક <i>પિગ્સહૌ ટેબલ ટોક્સ</i> (萍洲可談; પિંગ્સહૌ કેતન) (1111 થી 1117 સુધી લખાયેલ)માં મળી આવ્યો હતો: <i>નૌકાનયન કરનાર ભૂગોળ જાણે છે, તે રાત્રે તારા જુએ છે, દિવસે સૂર્ય જુએ છે; જ્યારે અંધકાર અને વાદળછાયું હોય ત્યારે તે હોકાયંત્ર જુએ છે.</i></li></ul> <p>આમ, દિશા શોધક તરીકે ચુબકીય હોકાયંત્રનો ઉપયોગ 1044 પહેલા થયો હતો, પરંતુ નેવિગેશનલ ઘટક તરીકે હોકાયંત્રનો ઉપયોગ 1119 પહેલા થયો હોય તેવો નિર્વિવાદ પૂરાવો નથી. </p><p>ખાસ પ્રકારનું ચાઇનીઝ નેવિગેશનલ હોકાયંત્ર પાણીથી ભરેલા બાઉલમાં ડૂબેલા ચુંબકીય સોયના સ્વરૂપમાં હતું.<sup id="cite_ref-Kreutz,_p._373_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-Kreutz,_p._373-13"><span class="cite-bracket">[</span>૧૩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> નિધામના અનુસાર, <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AB%8B%E0%AA%82%E0%AA%97_%E0%AA%A1%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="સોંગ ડાયનેસ્ટી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સોંગ ડાયનેસ્ટી</a> અને સતત <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AF%E0%AB%82%E0%AA%86%E0%AA%A8_%E0%AA%A1%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="યૂઆન ડાયનેસ્ટી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">યૂઆન ડાયનેસ્ટી</a> સુધી ચીનીઓએ ડ્રાય હોકાયંત્રનો ઉપયોગ કર્યો હતો, જોકે આ પ્રકારનો વેટ હોકાયંત્ર તરીકે કદી પણ બહોળા પ્રમાણમાં ઉપયોગ થયો ન હતો.<sup id="cite_ref-needham_volume_4_part_1_255_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-needham_volume_4_part_1_255-14"><span class="cite-bracket">[</span>૧૪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> તેના પૂરાવા 1325માં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9A%E0%AB%87%E0%AA%A8_%E0%AA%AF%E0%AB%82%E0%AA%86%E0%AA%A8%E0%AA%9C%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%97&action=edit&redlink=1" class="new" title="ચેન યૂઆનજિંગ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ચેન યૂઆનજિંગ</a> દ્વારા પ્રકાશિત કરવામાં આવેલા <i>શિલીન ગૂઆંગજી</i> ("ફોરેસ્ટ ઓફ અફેર્સ દ્વારાની માર્ગદર્શિકા")માં મળી આવે છે, જોકે તેનું એકત્રીકરણ 1100 અને 1250ની મધ્યમાં કરાયું હતું.<sup id="cite_ref-needham_volume_4_part_1_255_14-1" class="reference"><a href="#cite_note-needham_volume_4_part_1_255-14"><span class="cite-bracket">[</span>૧૪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ચીનમાં ડ્રાય હોકાયંત્ર ડ્રાય સસ્પેન્શન હોકાયંત્ર હતું, જેની આસપાસ ઉપરથી નીચે તરફ લટકતા કાચબાના આકારની લાકડાની ફ્રેમ કરવામાં આવી હતી, તેમજ તેની સાથે મીણ દ્વારા લોડસ્ટોનની મહાર લગાવવામાં આવી હતી અને જો પૂછડીના ભાગથી સોયને ફેરવવામાં આવે તો તે હંમેશા ઉત્તરીય મધ્ય દિશામાં બિંદુ દર્શાવતી હતી.<sup id="cite_ref-needham_volume_4_part_1_255_14-2" class="reference"><a href="#cite_note-needham_volume_4_part_1_255-14"><span class="cite-bracket">[</span>૧૪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> બોક્સ ફ્રેમમાં યુરોપીયન હોકાયંત્ર કાર્ડ અને ઉપર ફરતી ડ્રાય સોય 16મી સદીમાં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9C%E0%AA%BE%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AB%80%E0%AA%9D&action=edit&redlink=1" class="new" title="જાપાનીઝ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">જાપાનીઝ</a> દરિયાઇ લૂંટારાઓ (જેઓ તે યુરોપીયનો પાસેથી શીખ્યા હતા) દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાયા બાદ સ્વીકારવામાં આવી હોવા છતાં,<sup id="cite_ref-needham_volume_4_part_1_289_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-needham_volume_4_part_1_289-15"><span class="cite-bracket">[</span>૧૫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> રદ કરાયેલ ડ્રાય હોકાયંત્રની ચાઇનીઝ ડિઝાઇન 18મી સદીમાં સતત વપરાશમાં રહી હતી.<sup id="cite_ref-needham_volume_4_part_1_290_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-needham_volume_4_part_1_290-16"><span class="cite-bracket">[</span>૧૬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>જોકે, ક્રેઉત્ઝના અનુસાર ડ્રાય-માઉન્ટેડ સોય (ઊભા લાકડાના કાચવામાં રચાયેલ) નો એક માત્ર ચાઇનીઝ સંદર્ભ છે, જેની તારીખો 1150 અને 1250ની મધ્યમાં છે, પરંતુ ચાઇનીઝ નાવિકો અન્યનો વપરાશ કરતા હતા તેવા કોઇ સંકેતો નથી પરંતુ, બાઉલમાં ડૂબેલી સોય 16મી સદી સુધી યુરોપીયન ઉપયોગમાં રહી હતી.<sup id="cite_ref-Kreutz,_p._373_13-1" class="reference"><a href="#cite_note-Kreutz,_p._373-13"><span class="cite-bracket">[</span>૧૩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> વધુમાં, એ વાત ભાર મૂકાવો જોઇએ કે નિધાન સિવાય અન્ય નિષ્ણાતોએ હોકાયંત્રના ઇતિહાસ પર ચીનમાં સ્થાનિક ડ્રાય હોકાયંત્રનો કોઇ ઉલ્લેખ કર્યો ન હતો અને યુરોપીયનો માટે શબ્દ જાળવી રાખ્યો હતો જે બાદમાં સમગ્ર વિશ્વ માટે આદર્શ બન્યો હતો.<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>૧૭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>૧૮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>૧૯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Ming-marine-compass.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Ming-marine-compass.jpg/220px-Ming-marine-compass.jpg" decoding="async" width="220" height="237" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Ming-marine-compass.jpg/330px-Ming-marine-compass.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Ming-marine-compass.jpg/440px-Ming-marine-compass.jpg 2x" data-file-width="456" data-file-height="491" /></a><figcaption>નિંગ ડાયનેસ્ટી મરીનરના હોકાયંત્રનો ડાયાગ્રામ</figcaption></figure> <p>દરિયાઇ નેવિગેશન માટે 48 પોઝીશનો વાળા નાવિકોના હોકાયંત્રનો સૌપ્રથમ ઉપયોગ યૂઆન ડાયનેસ્ટી રાજદ્વારી <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9D%E0%AB%8C_%E0%AA%A6%E0%AA%BE%E0%AA%97%E0%AB%81%E0%AA%86%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઝૌ દાગુઆન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઝૌ દાગુઆનના</a> "ધી કસ્ટમ્સ ઓફ કંબોડીયા" શિર્ષકવાળા પુસ્તકમાં નોંધવામાં આવ્યો હતો, તેમણે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9D%E0%AA%B9%E0%AB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="વેન્ઝહૌ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">વેન્ઝહૌથી</a> <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%85%E0%AA%82%E0%AA%97%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B0_%E0%AA%A5%E0%AB%8B%E0%AA%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="અંગકોર થોમ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">અંગકોર થોમ</a> સુધીની તેમની 1296 દરિયાઇ સફરનું વિગતવાર વર્ણન કર્યું હતું; જ્યારે તેમના વહાણે વેન્ઝહૌથી સફરનો પ્રારંભ કરવા સજ્જ હતું ત્યારે, નાવિકોએ "ડીંગ વેઇ" પોઝીશનની સોયની દિશા લીધી હતી, જે 22.5 ડિગ્રી એસડબ્લ્યુ સમાન હતી. તેઓ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%AF%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="બારીયા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બારીયા</a> પહોંચ્યા બાદ, નાવિકે "કૂન શેન સોય" અથવા 52.5 ડિગ્રી એસડબ્લ્યુ લીધી હતી.<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>૨૦<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%97_%E0%AA%B9%E0%AB%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="હેન્ગ હે (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">હેન્ગ હેનો</a> નેવિગેશન નકશો કે જે "ધી માઓ કૂન મેપ" તરીકે પણ ઓળખાય છે, તેમાં હેન્ગ હિની મુસાફરીના "સોયના રેકોર્ડઝ"ની મોટી સંખ્યામાં વિગતોનો સમાવેશ થાય છે.<sup id="cite_ref-Ma,_Appendix_2_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ma,_Appendix_2-21"><span class="cite-bracket">[</span>૨૧<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="વિસ્તારનો_પ્રશ્ન"><span id=".E0.AA.B5.E0.AA.BF.E0.AA.B8.E0.AB.8D.E0.AA.A4.E0.AA.BE.E0.AA.B0.E0.AA.A8.E0.AB.8B_.E0.AA.AA.E0.AB.8D.E0.AA.B0.E0.AA.B6.E0.AB.8D.E0.AA.A8"></span>વિસ્તારનો પ્રશ્ન</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=5" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: વિસ્તારનો પ્રશ્ન"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ચાઇનીઝો પાસે તેના પ્રથમ દેખાવ બાદ હોકાયંત્રને શું થયું તે અંગે ચર્ચા છે. તેની થિયરીમાં નીચેનાનો સમાવેશ થાય છે: </p> <ul><li>હોકાયંત્રની <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%95_%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="સિલ્ક રોડ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સિલ્ક રોડ</a> વાયા ચીનથી <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AA%A7%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AA%AA%E0%AB%82%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="મધ્યપૂર્વ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મધ્યપૂર્વ</a> સુધીની અને ત્યાર બાદ <a href="/wiki/%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%AA" title="યુરોપ">યુરોપની</a> સફર.</li> <li>હોકાયંત્રની <a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AB%80%E0%AA%A8" title="ચીન">ચીનથી</a> યુરોપમાં અને ત્યાર બાદ ચીનથી અથવા યુરોપથી મધ્ય પૂર્વ સુધી સીધી તબદિલી.</li> <li>ચીન અને યુરોપમાં હોકાયંત્રની સ્વતંત્ર શોધ અને ત્યાર બાદ ચીન અથવા યુરોપથી મધ્ય પૂર્વ સુધીની તબદિલી.</li></ul> <p>બાદના બંનેને અરેબિકને બદલે યુરોપીયનમાં હોકાયંત્રના અગાઉના ઉલ્લેખના પૂરાવાઓ દ્વારા ટેકો મળે છે. ચુબકીય સોય અને નાવિકોમાં શક્યતઃ 1190માં <a href="/wiki/%E0%AA%AA%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%B8" title="પેરિસ">પેરિસમાં</a> લખાયેલ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%8F%E0%AA%B2%E0%AB%87%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%9D%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A1%E0%AA%B0_%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="એલેક્ઝાન્ડર નિકમ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">એલેક્ઝાન્ડર નિકમના</a> <i>ડી નેચરિસ રેરમ</i> (ચીજોના સ્વભાવ પર)માં નાવિકો દ્વારા થયેલા વપરાશનો સૌપ્રથમ યુરોપીયન ઉલ્લેખ. <sup id="cite_ref-Barbara_M._Kreutz_368_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-Barbara_M._Kreutz_368-22"><span class="cite-bracket">[</span>૨૨<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> તેના અન્ય પૂરાવામાં "હોકાયંત્ર" માટેના <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%85%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%AC%E0%AA%BF%E0%AA%95&action=edit&redlink=1" class="new" title="અરેબિક (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">અરેબિક</a> શબ્દ (<i>અલ-કોનબાસ</i> ), જે કદાચ હોકાયંત્ર માટેના જૂના <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%87%E0%AA%9F%E0%AA%BE%E0%AA%B2%E0%AB%80%E0%AA%AF%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઇટાલીયન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઇટાલીયન</a> શબ્દની પેટાપેદાશ હતી. </p><p>આરબ વિશ્વમાં, સૌપ્રથમ ઉલ્લેખ <i>ધી બુક ઓફ ધ મર્ચંન્ટસ ટ્રેઝર</i> માં આવે છે, જે કેઇરેમાં આશરે 1282માં એક બાયલાક અલ કિબજાકી દ્વારા લખાયેલો હતો. <sup id="cite_ref-Barbara_M._Kreutz_369_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-Barbara_M._Kreutz_369-23"><span class="cite-bracket">[</span>૨૩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> આશરે 40 વર્ષો પહેલા વહાણ પણ હોકાયંત્રના ઉપયોગ વિશે સાક્ષી હોવાનું લેખક વર્ણવે છે, ત્યારે કેટલાક વિદ્વાનો તેનો પ્રથમ દેખાવ પહેલાની તારીખોમાં થયો હોવાનું વલણ ધરાવે છે. તેમાં 1232થી પર્શિયન વાર્તાપુસ્તકમાં હોકાયંત્ર જેવી લોખંડની માછલી જેવો અગાઉનો બિન-મેડીટેરેનિયન મુસ્લિમ ઉલ્લેખ પણ છે. <sup id="cite_ref-Barbara_M._Kreutz_370_24-0" class="reference"><a href="#cite_note-Barbara_M._Kreutz_370-24"><span class="cite-bracket">[</span>૨૪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="મધ્યયુગીન_યુરોપ"><span id=".E0.AA.AE.E0.AA.A7.E0.AB.8D.E0.AA.AF.E0.AA.AF.E0.AB.81.E0.AA.97.E0.AB.80.E0.AA.A8_.E0.AA.AF.E0.AB.81.E0.AA.B0.E0.AB.8B.E0.AA.AA"></span>મધ્યયુગીન યુરોપ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=6" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: મધ્યયુગીન યુરોપ"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Epistola-de-magnete.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/Epistola-de-magnete.jpg/220px-Epistola-de-magnete.jpg" decoding="async" width="220" height="230" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/Epistola-de-magnete.jpg/330px-Epistola-de-magnete.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/Epistola-de-magnete.jpg/440px-Epistola-de-magnete.jpg 2x" data-file-width="1055" data-file-height="1101" /></a><figcaption>14મી સદીમાં હોકાયંત્રની સોય બેસાડવી, પીટર પેરેગ્રીનસની એપિસ્ટોલા ડિ મેગ્નેટની નકલ (1269)</figcaption></figure> <p>1187માં એલેક્ઝાન્ડર નેકમે ઇંગ્લીશ ખાડીમાં ચુંબકીય હોકાયંત્રનો ઉપયોગ કર્યો હોવાના અહેવાલ છે. <sup id="cite_ref-Schmidl_25-0" class="reference"><a href="#cite_note-Schmidl-25"><span class="cite-bracket">[</span>૨૫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> 1269માં મેરિકોર્ટના પેટ્રુસ પેરેગ્રીનુસે ખગોળશાસ્ત્રના હેતુ માટે ડૂબેલા (ફ્લોટિંગ) હોકાયંત્ર તેમજ જળમુસાફરી માટે ડ્રાય હોકાયંત્રનું તેમના અત્યંત જાણીતા એપિસ્ટોલા ડી મેગ્નેટમાં વર્ણન કર્યું છે. <sup id="cite_ref-Schmidl_25-1" class="reference"><a href="#cite_note-Schmidl-25"><span class="cite-bracket">[</span>૨૫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ભૂમધ્યમાં હોકાયંત્રની રજૂઆત સૌપ્રથમ રીતે પાણીના બાઉલમાં ડૂબેલું ચુંબકીય પોઇન્ટર તરીકે ઓળખાતું હતું,<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>૨૬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> જે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A1%E0%AB%87%E0%AA%A1_%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%95%E0%AA%A8%E0%AB%80%E0%AA%82%E0%AA%97&action=edit&redlink=1" class="new" title="ડેડ રેકનીંગ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ડેડ રેકનીંગ</a> (આકાશી પદાર્થોની સહાય વિનાનુ નેવિગેશન) પદ્ધતિઓમાં સુધારાઓ મારફતે એક પછી એક હાથમાં ગયું હતું અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AA%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%A8_%E0%AA%9A%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="પોર્ટોલાન ચાર્ટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">પોર્ટોલાન ચાર્ટના</a> વિકાસના કારણે અર્ધ 13મી સદીના બીજા ભાગમાં શિયાળુ મહિનાઓમાં વધુ નેવિગેશનમાં પરિણમ્યુ હતુ. <sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>૨૭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> પ્રાચીન સમયથી ઓક્ટોબર અને એપ્રિલની મધ્યમાં દરિયાઇ મુસાફરી ઘટાડવાના પ્રયત્નો ભૂમધ્ય શિયાળામાં નિર્ભર ચોખ્ખા આકાશના અભાવને કારણે નૌકાનયન ઋતુનું વિસ્તરણ ઘટાડામાં પરિણમ્યુ હતું, પરંતુ શિપીંગ હલચલમાં વધારામાં ટક્યું હતું; 1290ની આસપાસ નૌકાનયન ઋતુ જાન્યુઆરી અથવા ફેબ્રુઆરીમાં શરૂ થતી હતી અને ડિસેમ્બરમાં પૂરી થતી હતી.<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>૨૮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> વધારાના થોડા મહિનાઓ નોધપાત્ર આર્થિક અગત્યના હતા. ઉદાહરણ તરીકે, તેના કારણે સાથે જતા <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%9F%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="વેનેટિયન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">વેનેટિયન</a> વહાણોના કાફલાઓને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AA%E0%AB%82%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B5_%E0%AA%AD%E0%AB%82%E0%AA%AE%E0%AA%A7%E0%AB%8D%E0%AA%AF_%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%A6%E0%AB%87%E0%AA%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="પૂર્વ ભૂમધ્ય પ્રદેશ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">પૂર્વ ભૂમધ્ય પ્રદેશ</a> સુધી વર્ષમાં એકને બદલે બે પ્રવાસ કરવામાં સહાય પ્રાપ્ત થતી હતી. <sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>૨૯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>તેજ સમયે, ભૂમધ્ય પ્રદેશ અને ઉત્તરીય યુરોપ વચ્ચેના ટ્રાફિકમાં પણ વધારો થયો હતો, જેમાં ભૂમધ્ય પ્રદેશથી ઇંગ્લીશ ખાડીમાં સીધી વ્યાપારી દરિયાઇ સફરનો પ્રથમ પૂરાવો હતો, જે 13મી સદીના ગાઢ દાયકાઓમાં થતી હતી અને એક પરિબળ કદાચ એવું હોઇ શકે કે હોકાયંત્ર આધારિત બિસ્કાયના અખાતના એક છેડાથી બીજા છેડા સુધીની મુસાફરી સલામત અને સરળ થતી હતી. <sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>૩૦<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> જોકે, ક્રેઉત્ઝ જેવા ટીકાકારો એવું માને છે કે 1410ના ઉત્તરાર્ધમાં કોઇકે તો હોકાયંત્ર મારફતે સફર કરવાનું શરૂ કર્યું હશે. <sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>૩૧<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="સ્વતંત્ર_યુરોપીયન_શોધનો_પ્રશ્ન"><span id=".E0.AA.B8.E0.AB.8D.E0.AA.B5.E0.AA.A4.E0.AA.82.E0.AA.A4.E0.AB.8D.E0.AA.B0_.E0.AA.AF.E0.AB.81.E0.AA.B0.E0.AB.8B.E0.AA.AA.E0.AB.80.E0.AA.AF.E0.AA.A8_.E0.AA.B6.E0.AB.8B.E0.AA.A7.E0.AA.A8.E0.AB.8B_.E0.AA.AA.E0.AB.8D.E0.AA.B0.E0.AA.B6.E0.AB.8D.E0.AA.A8"></span>સ્વતંત્ર યુરોપીયન શોધનો પ્રશ્ન</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=7" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: સ્વતંત્ર યુરોપીયન શોધનો પ્રશ્ન"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Compass_thumbnail.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/Compass_thumbnail.jpg/220px-Compass_thumbnail.jpg" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/Compass_thumbnail.jpg/330px-Compass_thumbnail.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/Compass_thumbnail.jpg/440px-Compass_thumbnail.jpg 2x" data-file-width="475" data-file-height="475" /></a><figcaption>નેવિગેશનલ નાવિકના હોકાયંત્રનો ઉદભવ.</figcaption></figure> <p>યુરોપીયન હોકાયંત્ર એક સ્વતંત્ર શોધ હતી કે કેમ તે અંગે વિવિધ દલીલો આગળ ધરવામાં આવી છે. </p><p>સ્વતંત્ર શોધ માટેની દલીલો:<sup id="cite_ref-Frederic_C._Lane_615ff._32-0" class="reference"><a href="#cite_note-Frederic_C._Lane_615ff.-32"><span class="cite-bracket">[</span>૩૨<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ul><li>મુસ્લિમ વિશ્વ (1232, 1242, and 1282)ની તુલનામાં યુરોપ (1190)<sup id="cite_ref-Barbara_M._Kreutz_368_22-1" class="reference"><a href="#cite_note-Barbara_M._Kreutz_368-22"><span class="cite-bracket">[</span>૨૨<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>માં હોકાયંત્રની અગાઉ રજૂઆત નોંધાઇ હતી તેના કારણે પૂર્વ અને પશ્ચિમ વચ્ચે શક્ય મધ્યસ્થી તરીકે કામગીરી કરવાની દેખીતી નિષ્ફળતા. <sup id="cite_ref-Barbara_M._Kreutz_369_23-1" class="reference"><a href="#cite_note-Barbara_M._Kreutz_369-23"><span class="cite-bracket">[</span>૨૩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Barbara_M._Kreutz_370_24-1" class="reference"><a href="#cite_note-Barbara_M._Kreutz_370-24"><span class="cite-bracket">[</span>૨૪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <p>સ્વતંત્ર શોધ વિરુદ્ધની દલીલો: </p> <ul><li>યુરોપ(1190)માં તેની પ્રથમ રજૂઆત સામે ચાઇનીઝ નેવિગેશનલ હોકાયંત્ર (1117)ની સમયદર્શક નિકટતા.</li> <li>પાણીના બાઉલમાં ડૂબેલી ચુંબકીય સોય જેવો અગાઉના હોકાયંત્રનો સામાન્ય આકાર. <sup id="cite_ref-Barbara_M._Kreutz_368_22-2" class="reference"><a href="#cite_note-Barbara_M._Kreutz_368-22"><span class="cite-bracket">[</span>૨૨<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ઇસ્લામિક_દુનિયા"><span id=".E0.AA.87.E0.AA.B8.E0.AB.8D.E0.AA.B2.E0.AA.BE.E0.AA.AE.E0.AA.BF.E0.AA.95_.E0.AA.A6.E0.AB.81.E0.AA.A8.E0.AA.BF.E0.AA.AF.E0.AA.BE"></span>ઇસ્લામિક દુનિયા</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=8" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: ઇસ્લામિક દુનિયા"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AA%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="પર્શિયન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">પર્શિયન</a> વાર્તાપુસ્તકમાં 1232થી બન્યુ હતું તેમ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%87%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%AE%E0%AA%BF%E0%AA%95_%E0%AA%A6%E0%AB%81%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઇસ્લામિક દુનિયા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઇસ્લામિક દુનિયામાં</a> લોખંડની માછલી જેવા હોકાયંત્રનો અગાઉનો ઉલ્લેખ. <sup id="cite_ref-Barbara_M._Kreutz_370_24-2" class="reference"><a href="#cite_note-Barbara_M._Kreutz_370-24"><span class="cite-bracket">[</span>૨૪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> પાણીના બાઉલમાં ડૂબેલી ચુંબકીય સોયના સ્વરૂપમાં હોકાયંત્રનો અગાઉનો <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%85%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%AC%E0%AA%BF%E0%AA%95&action=edit&redlink=1" class="new" title="અરેબિક (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">અરેબિક</a> ઉલ્લેખ - <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AF%E0%AB%87%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="યેમેની (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">યેમેની</a> સુલતાન અને 1282માં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%96%E0%AA%97%E0%AB%8B%E0%AA%B3%E0%AA%B6%E0%AA%BE%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="ખગોળશાસ્ત્રી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ખગોળશાસ્ત્રી</a> અલ-<a href="/w/index.php?title=%E0%AA%85%E0%AA%B6%E0%AA%B0%E0%AA%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="અશરફ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">અશરફ</a> પાસેથી આવ્યો હતો. <sup id="cite_ref-Barbara_M._Kreutz_369_23-2" class="reference"><a href="#cite_note-Barbara_M._Kreutz_369-23"><span class="cite-bracket">[</span>૨૩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> આ ઉપરાંત તેઓ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%96%E0%AA%97%E0%AB%8B%E0%AA%B3%E0%AA%B6%E0%AA%BE%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%A8%E0%AA%BE_%E0%AA%B9%E0%AB%87%E0%AA%A4%E0%AB%81%E0%AA%93&action=edit&redlink=1" class="new" title="ખગોળશાસ્ત્રના હેતુઓ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ખગોળશાસ્ત્રના હેતુઓ</a> માટે સૌપ્રથમ હોકાયંત્રનો ઉપયોગ કરનાર તરીકે ઉભરી આવ્યા હતા. <sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>૩૩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> આશરે ચાલીસ વર્ષો પહેલા વહાણની સફરમાં હોકાયંત્રનો ઉપયોગ થયા હોવાની સાક્ષીનું લેખક વર્ણન કરે છે, ત્યારે કેટલાક વિદ્વાનો જૂના જમાનામાં તે પ્રથમ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%86%E0%AA%B0%E0%AA%AC_%E0%AA%A6%E0%AB%81%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="આરબ દુનિયા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">આરબ દુનિયામાં</a> દેખાયુ હોવાનું વલણ દર્શાવે છે.<sup id="cite_ref-Barbara_M._Kreutz_370_24-3" class="reference"><a href="#cite_note-Barbara_M._Kreutz_370-24"><span class="cite-bracket">[</span>૨૪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>1300માં, <a href="/wiki/%E0%AA%87%E0%AA%9C%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%A4" title="ઇજિપ્ત">ઇજિપ્તના</a> ખગોળશાસ્ત્રી અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%86%E0%AA%9C%E0%AA%BF%E0%AA%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="મુઆજિમ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મુઆજિમ</a> આઇબીએન સિમુન દ્વારા લખાયેલો અન્ય એક અરેબિક ગ્રંથમાં ડ્રાય હોકાયંત્રનો ઉપયોગ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%95%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="મેક્કા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મેક્કાની</a> દિશા શોધવા માટે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%AC%E0%AA%B2%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="ક્વિબલા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ક્વિબલા</a> ઇન્ડીકેટર તરીકે ઉપયોગ થતો હોવાનું વર્ણન છે. પેરેગ્રીનસ હોકાયંત્રની જેમ જોકે આઇબીએન સિમુન્સનું હોકાયંત્ર હોકાયંત્ર કાર્ડ ધરાવતું નથી.<sup id="cite_ref-Schmidl_25-2" class="reference"><a href="#cite_note-Schmidl-25"><span class="cite-bracket">[</span>૨૫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> 14મી સદીમાં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%AF%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="સિરીયા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સિરીયાના</a> ખગોળશાસ્ત્રી અને ટાઇમકીપર <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%86%E0%AA%87%E0%AA%AC%E0%AB%80%E0%AA%8F%E0%AA%A8_%E0%AA%85%E0%AA%B2-%E0%AA%B6%E0%AA%BE%E0%AA%A4%E0%AB%80%E0%AA%B0%E0%AB%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="આઇબીએન અલ-શાતીરે (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">આઇબીએન અલ-શાતીરે</a> (1304–1375) હોકાયંત્રના મુખની શોધ કરી હતી, જે એક <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%AE%E0%AA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="સમય (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સમય</a> જાળવતું ઘટક છે, જેમાં સાર્વત્રિક <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%A8%E0%AA%A1%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="સનડાયલ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સનડાયલ</a> અને ચુબકીય હોકાયંત્ર એમ બંનેનો સમાવેશ થાય છે. તેમણે મેક્કાની દિશા શોધવા માટે અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%89%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%A6_%E0%AA%AE%E0%AB%8B%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%95&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઉમાયદ મોસ્ક (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઉમાયદ મોસ્ક</a> ખાતે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="સાલાહ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સાલાહ</a> પ્રાર્થના કરવાના સમય શોધવાના હેતુ માટે તેની શોધ કરી હતી. <sup id="cite_ref-King-1983_34-0" class="reference"><a href="#cite_note-King-1983-34"><span class="cite-bracket">[</span>૩૪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%86%E0%AA%B0%E0%AA%AC_%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%97%E0%AB%87%E0%AA%9F%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AB%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="આરબ નેવિગેટર્સે (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">આરબ નેવિગેટર્સે</a> પણ આ સમય દરમિયાનમાં 32 પોઇન્ટ વાળા <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%95%E0%AA%82%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%B8_%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%9D&action=edit&redlink=1" class="new" title="કંપાસ રોઝ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">કંપાસ રોઝને</a> રજૂ કર્યું હતું. <sup id="cite_ref-Tibbetts_35-0" class="reference"><a href="#cite_note-Tibbetts-35"><span class="cite-bracket">[</span>૩૫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ભારત"><span id=".E0.AA.AD.E0.AA.BE.E0.AA.B0.E0.AA.A4"></span>ભારત</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=9" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: ભારત"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ભારતમાં હોકાયંત્રનો ઉપયોગ નૌકાનયન હેતુ માટે થતો હતો અને તેલના કપમાં મેટાલિક માછલી મૂકવાને કારણે મત્સ્ય યંત્ર તરીકે પણ જાણીતુ હતું.<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>૩૬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> તે કદાચ મધ્ય પૂર્વથી અથવા ભારત અને ચીન વચ્ચેના દરિયાઇ વેપાર માર્ગને કારણે રજૂ કરાયું હશે. સમુદ્રી પ્રવૃત્તિ, વ્યાપાર, સંસ્કૃતિ અને આખરે ભારત અને દક્ષિણ પૂર્વ એશિયા વચ્ચે રાજકીય કડીની સ્થાપનામાં તેનું ભારે મહત્વ છે. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="પાછળની_પ્રગતિઓ"><span id=".E0.AA.AA.E0.AA.BE.E0.AA.9B.E0.AA.B3.E0.AA.A8.E0.AB.80_.E0.AA.AA.E0.AB.8D.E0.AA.B0.E0.AA.97.E0.AA.A4.E0.AA.BF.E0.AA.93"></span>પાછળની પ્રગતિઓ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=10" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: પાછળની પ્રગતિઓ"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ડ્રાય_હોકાયંત્ર"><span id=".E0.AA.A1.E0.AB.8D.E0.AA.B0.E0.AA.BE.E0.AA.AF_.E0.AA.B9.E0.AB.8B.E0.AA.95.E0.AA.BE.E0.AA.AF.E0.AA.82.E0.AA.A4.E0.AB.8D.E0.AA.B0"></span>ડ્રાય હોકાયંત્ર</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=11" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: ડ્રાય હોકાયંત્ર"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Kardanischer-Kompass.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Kardanischer-Kompass.jpg/220px-Kardanischer-Kompass.jpg" decoding="async" width="220" height="191" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Kardanischer-Kompass.jpg/330px-Kardanischer-Kompass.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Kardanischer-Kompass.jpg/440px-Kardanischer-Kompass.jpg 2x" data-file-width="585" data-file-height="508" /></a><figcaption>અગાઉનું આધુનિક ડ્રાય હોકાયંત્ર જેને ગિમ્બલ દ્વારા રદ કરવામાં આવ્યું હતું (1570)</figcaption></figure> <p>નાવિકના ડ્રાય હોકાયંત્રની શોધ યુરોપમાં 1300ની આસપાસ થઇ હતી. નાવિકના ડ્રાય હોકાયંત્રમાં ત્રણ સાધનોનો સમાવેશ થાય છેઃ કાચના આવરણ અને વિન્ડ રોઝ સાથે નાના બોક્સમાં બીડેલ પીન પર મુક્ત રીતે ફરતી (પિવોટ) સોય, જેમાં "વિન્ડ રોઝ અથવા હોકાયંત્ર કાર્ડ ચુંબકીય સોય સાથે એવી રીતે જોડાયેલું હોય છે કે જ્યારે તેને બોક્સમાં રહેલા પિવોટ પર વહાણના કીલની સાથે જોરથી મૂકવામાં આવે ત્યારે વહાણ દિશા બદલાવે કે કાર્ડ ફરી જાય છે, જે વહાણ કઇ તરફ જઇ રહ્યું છે તેનો હંમેશા સંકેત આપે છે".<sup id="cite_ref-Lane,_p._615_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-Lane,_p._615-1"><span class="cite-bracket">[</span>૧<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> બાદમાં, વહાણના પિચીંગ અને રોલીંગ ડેક પર ઉપયોગમાં લેવામાં આવે ત્યારે હોકાયંત્રોને ઘણી વખત સોય અથવા કાર્ડના ગ્રાઉન્ડીંગમાં ઘટાડો કરવા માટે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%97%E0%AA%BF%E0%AA%AE%E0%AB%8D%E0%AA%AC%E0%AA%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="ગિમ્બલ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ગિમ્બલ</a> (દરિયામાં વહાણ પર વસ્તુઓને બરાબર આડી અને સ્થિર રાખવાનું સાધન) માઉન્ટીંગમાં ફીટ કરવામાં આવે છે. </p><p>ફ્રેન્ચ વિદ્વાન <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%9F%E0%AA%B0_%E0%AA%AA%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%A8%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="પીટર પેરેગ્રીનુસે (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">પીટર પેરેગ્રીનુસે</a> 1269<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>૩૭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>માં અને ઇજીપ્તીયન વિદ્વાન આઇબીએન સિમુ દ્વારા 1300<sup id="cite_ref-Schmidl_25-3" class="reference"><a href="#cite_note-Schmidl-25"><span class="cite-bracket">[</span>૨૫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>માં, કાચની પેટીમાં ફરતી સોયનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે ત્યારે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%85%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%AB%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="અમાલ્ફી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">અમાલ્ફી</a> ના ઇટાલીયન <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A6%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE%E0%AA%87_%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%B2%E0%AB%8B%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="દરિયાઇ પાયલોટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">દરિયાઇ પાયલોટ</a> <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AB%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%B5%E0%AB%80%E0%AA%AF%E0%AB%8B_%E0%AA%97%E0%AA%BF%E0%AA%93%E0%AA%9C%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="ફ્લાવીયો ગિઓજા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ફ્લાવીયો ગિઓજા</a> ની (એફએલ.1302) પરંપરા અને પ્રતિષ્ઠાનું બહુમાન કરવા તરફનું વલણ ધરાવે છે, જેમાં હોકાયંત્રના કાર્ડ પરથી સોયને દૂર કરીને હોકાયંત્રને તેનો પરિચિત દેખાવ આપે છે.<sup id="cite_ref-Frederic_C._Lane_616_38-0" class="reference"><a href="#cite_note-Frederic_C._Lane_616-38"><span class="cite-bracket">[</span>૩૮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ફરતા કાર્ડની સાથે જોડાયેલી સોય સાથેના હોકાયંત્રનો <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A1%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="ડાન્ટે (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ડાન્ટેની</a> 1380ની <i><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%87%E0%AA%A8_%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%A1%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="ડિવાઇન કોમેડી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ડિવાઇન કોમેડી</a></i> વૃત્તાંતમાં વર્ણન કરાયું છે, જ્યારે અગાઉનો સ્ત્રોત પેટીમાં નાના હોકાયંત્ર(1318),<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>૩૯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>નો ઉલ્લેખ કરે છે, જે ડ્રાય હોકાયંત્ર ત્યારથી યુરોપમાં જાણીતુ હતું તેવી પ્રણાલિને ટેકો આપે છે.<sup id="cite_ref-Kreutz,_p._373_13-2" class="reference"><a href="#cite_note-Kreutz,_p._373-13"><span class="cite-bracket">[</span>૧૩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="બેરિંગ_હોકાયંત્ર"><span id=".E0.AA.AC.E0.AB.87.E0.AA.B0.E0.AA.BF.E0.AA.82.E0.AA.97_.E0.AA.B9.E0.AB.8B.E0.AA.95.E0.AA.BE.E0.AA.AF.E0.AA.82.E0.AA.A4.E0.AB.8D.E0.AA.B0"></span>બેરિંગ હોકાયંત્ર</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=12" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: બેરિંગ હોકાયંત્ર"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Bearing_compass.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Bearing_compass.jpg/170px-Bearing_compass.jpg" decoding="async" width="170" height="216" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Bearing_compass.jpg/255px-Bearing_compass.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Bearing_compass.jpg/340px-Bearing_compass.jpg 2x" data-file-width="1825" data-file-height="2320" /></a><figcaption>બેરીંગ કંપાસ (18મી સદી).</figcaption></figure> <p><i>બેરિંગ હોકાયંત્ર</i> એ ચુંબકીય હોકાયંત્ર છે, જે એવી રીતે ઉપર ગોઠવાયેલું હોય છે કે તે હોકાયંત્રની બરછટ લાઇનની સાથે ગોઠવીને પદાર્થોની <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%97&action=edit&redlink=1" class="new" title="બેરિંગ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બેરિંગને</a> લેવાની સવલત પૂરી પાડે છે. <sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>૪૦<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <i><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%AF%E0%AA%B0%E0%AA%A8%E0%AB%81%E0%AA%82_%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="સર્વેયરનું હોકાયંત્ર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સર્વેયરનું હોકાયંત્ર</a></i> એ ખાસ પ્રકારનું હોકાયંત્ર છે, જે સીમાચિહ્નના મુખના યોગ્ય માપનું હોય છે અને આડા ખૂણાઓનું <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A8%E0%AA%95%E0%AA%B6%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AB%80_%E0%AA%AC%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%B5%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="નકશાની બનાવટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">નકશાની બનાવટની</a> સહાયથી માપ લે છે. 18મી સદીના પ્રારંભમાં આનો સર્વસામાન્ય ઉપયોગ થતો હતો અને તેનું વર્ણન 1728ના <a href="/wiki/%E0%AA%9C%E0%AB%8D%E0%AA%9E%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%B6" title="જ્ઞાનકોશ">જ્ઞાનકોશમાં</a> આપવામાં આવ્યું છે. નાજુકાઇમાં વધારો કરવા માટે બેરિંગ હોકાયંત્રના કદ અને વજનમાં ઘટાડો કરવામાં આવ્યો હતો, જે એક જ વ્યક્તિ દ્વારા હાથ ધરી શકાય અને સંચાલન કરી શકાય તેવા મોડેલમાં પરિણમ્યુ હતું. 1885માં, દેખાતા પ્રિઝમ અને લેન્સમાં ફીટ થયેલા <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4_%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="હસ્ત હોકાયંત્ર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">હસ્ત હોકાયંત્ર</a> માટેની પેટન્ટની 1885માં મંજૂરી આપવામાં આવી હતી જેના લીધે વપરાશકર્તાને યોગ્ય રીતે ભૌગોલિક સીમાચિહ્નોનું મુખ જોવામાં સહાય મળી હતી, આમ <i><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%9D%E0%AB%8D%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%9F%E0%AA%BF%E0%AA%95_%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="પ્રિઝ્મેટિક હોકાયંત્ર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">પ્રિઝ્મેટિક હોકાયંત્ર</a></i> નું નિર્માણ થયું હતું. <sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>૪૧<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> જોવાની અન્ય એક પદ્ધતિ પ્રતિબિબિત અરીસાના પ્રકારોની હતી. 1902માં સૌપ્રથમ પેટન્ટ અપાઇ હતી તેલા <i>બિઝાર્ડ હોકાયંત્ર</i> માં ફિલ્ડ હોકાયંત્રની લગાવેલા અરીસાઓનો સમાવેશ થતો હતો. <sup id="cite_ref-Article_42-0" class="reference"><a href="#cite_note-Article-42"><span class="cite-bracket">[</span>૪૨<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">[</span>૪૩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> આ ગોઠવણીએ વપરાશકર્તાને અરીસામાં તેની બેરિંગને એકી સાથે જોવામાં પદાર્થની સાથે હોકાયંત્રને ગોઠવવામાં સહાય કરી હતી. <sup id="cite_ref-Article_42-1" class="reference"><a href="#cite_note-Article-42"><span class="cite-bracket">[</span>૪૨<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite-bracket">[</span>૪૪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>1928માં, સ્વીડનના બેરોજગાર સાધન બનાવનાર અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%93%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%8F%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%82%E0%AA%97&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઓરિએન્ટરીંગ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઓરિએન્ટરીંગ</a> રમતમાં ભાગ લેવા આતુર એવા ગૂનર ટિલાન્ડરે બેરિંગ હોકાયંત્રની નવી શૈલીની શોધ કરી હતી. જેમાં નકશામાંથી બેરિંગ લેવા માટે અલગ પ્રોટેક્ટોરની જરૂર પડે છે તેવા પ્રવર્તમાન ફિલ્ડ હોકાયંત્રથી નાખુશ ટિલાન્ડરે બંને સાધનોને એક જ સાધનમાં સમાવી લેવાનું નક્કી કર્યું હતું. તેમની ડિઝાઇન મેટલ હોકાયંત્ર કેપ્સ્યૂલ કે જેમાં તેની નીચેના ભાગમાં ઓરિએન્ટીંગ ચિહ્નો સાથે ચુંબકીય સોયનો સમાવેશ થાય છે તેને લુબર લાઇન સાથે અંકિત થયેલી બેઝપ્લેટમાં ફીટ કરવામાં આવ્યા હતા (બાદમાં તેને <i>મુસાફરીની દિશા</i> દર્શાવનાર તરીકે ઓળખવામાં આવ્યા હતા). ઓરિએન્ટીંગ ચિહ્નો સાથે સોયને ગોઠવવા માટે કેપ્સ્યૂલને ફેરવતા લુબર લાઇનમાં કોર્સ બેરિંગને વાંચી શકાય છે. વધુમાં, નકશા પર પથરાયેલા કોર્સની સાથે બેઝપ્લેટને ગોઠવતા અને સોયને ધ્યાનમાં ન લેતા કેપ્સ્યૂલ પણ પ્રોટ્રેક્ટર તરીકે કામ કરી શકે છે. ટિલાન્ડરે તેના અનુગામી અને મૂળ હોકાયંત્રનું વેચાણ કરતા ઓરિએન્ટરીયર્સ જોર્ન અને અલવાર જેલ્સ્ટ્રોમને તેમની ડિઝાઇન તેમજ ત્રણ સુધારેલી ટિલાન્ડરની ડિઝાઇન બતાવી હતી. ડિસેમ્બર 1932માં, સિલ્વા કંપનીની રચના કરવામાં આવી હતી અને ત્રણ વ્યક્તિઓએ ઉત્પાદન કરવાનું અને તેનું સ્વીડીશ ઓરિએન્ટીયર્સ, આઉટડોરમેન અને લશ્કરી અધિકારીઓને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%B5%E0%AA%BE_%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="સિલ્વા હોકાયંત્ર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સિલ્વા હોકાયંત્રનું</a> વેચાણ કરવાનું શરૂ કર્યું હતું. <sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite-bracket">[</span>૪૫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite-bracket">[</span>૪૬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">[</span>૪૭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="પ્રવાહી_(લિક્વિડ)_હોકાયંત્ર"><span id=".E0.AA.AA.E0.AB.8D.E0.AA.B0.E0.AA.B5.E0.AA.BE.E0.AA.B9.E0.AB.80_.28.E0.AA.B2.E0.AA.BF.E0.AA.95.E0.AB.8D.E0.AA.B5.E0.AA.BF.E0.AA.A1.29_.E0.AA.B9.E0.AB.8B.E0.AA.95.E0.AA.BE.E0.AA.AF.E0.AA.82.E0.AA.A4.E0.AB.8D.E0.AA.B0"></span>પ્રવાહી (લિક્વિડ) હોકાયંત્ર</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=13" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: પ્રવાહી (લિક્વિડ) હોકાયંત્ર"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Flush_mount_compass.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flush_mount_compass.jpg/220px-Flush_mount_compass.jpg" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flush_mount_compass.jpg/330px-Flush_mount_compass.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flush_mount_compass.jpg/440px-Flush_mount_compass.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="800" /></a><figcaption>બોટ પર ફ્લશ માઉન્ટ હોકાયંત્ર</figcaption></figure> <p>લિક્વિડ હોકાયંત્ર એક એવી ડિઝાઇન છે જેમાં ચુંબકીય સોય અથવા કાર્ડ પાણીમાં ડૂબેલા હોય છે જેથી વધુ પડતા પવન અથવા ધ્રુજારી સામે રક્ષણ થઇ શકે, જે ઘટેલા આવરણ સાથે વાંચનક્ષમતામાં સુધારો થાય છે. લિક્વિડ હોકાયંત્રનું પ્રારંભનું કાર્યરતમ મોડેલ 1690માં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%AF%E0%AA%B2_%E0%AA%B8%E0%AB%8B%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%9F%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="રોયલ સોસાયટી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">રોયલ સોસાયટી</a> ખાતે સર <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%8F%E0%AA%A1%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A1_%E0%AA%B9%E0%AB%87%E0%AA%B2%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="એડમુન્ડ હેલી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">એડમુન્ડ હેલી</a> દ્વારા રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું.<sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite-bracket">[</span>૪૮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> જોકે, અગાઉના લિક્વિડ હોકાયંત્રો અતિ મોટા અને ભારે હતા, અને તેને નુકસાન થઇ શકે તેવું હતું, તેનો મુખ્ય ફાયદો તે વહાણ પર હતા. <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%A8%E0%AB%80_%E0%AA%AA%E0%AB%87%E0%AA%9F%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="હોકાયંત્રની પેટી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">હોકાયંત્રની પેટી</a> અને સાધારણ રીતે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%86%E0%AA%A1%E0%AB%80_%E0%AA%85%E0%AA%A8%E0%AB%87_%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A5%E0%AA%BF%E0%AA%B0_%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%96%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AB%81%E0%AA%82_%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%A7%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="આડી અને સ્થિર રાખવાનું સાધન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">આડી અને સ્થિર રાખવાનું સાધન</a>-તેની પર હોવાથી, હોકાયંત્રની અંદરનું પ્રવાહી અસરકારક રીતે આંચકાઓ અને આંચકાઓ આપે છે, જ્યારે વહાણના સૂકાન અને રોલને કારણે વધુ પડતા પવન અને કાર્ડને પડી જતુ રોકે છે. પ્રથમ લિક્વિડ નાવિકનું હોકાયંત્ર મર્યાદિત વપરાશ માટે જ વ્યવહારુ હોવાનું મનાતુ હતું, જેની પ્રથમ પેટન્ટ અંગ્રેજ ફ્રાંન્સિસ ક્રો દ્વારા 1813માં કરવામાં આવી હતી.<sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite-bracket">[</span>૪૯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite-bracket">[</span>૫૦<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> વહાણો અને નાની બોટ માટેનું લિક્વિડ-ભીનાશવાળું દરિયાઇ હોકાયંત્રનો ઉપયોગ પ્રસંગોપાત 1830થી 1860 સુધી <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%9F%E0%AB%80%E0%AA%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="બ્રિટીશ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બ્રિટીશ</a> <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%AF%E0%AA%B2_%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%B5%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="રોયલ નેવી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">રોયલ નેવી</a> દ્વારા કરવામાં આવતો હતો, પરંતુ સ્ટાન્ડર્ડ નૌકાસેનાના હોકાયંત્ર ડ્રાય માઉન્ટ તરીકે રહ્યું હતું.<sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite-bracket">[</span>૫૧<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> પાછળના વર્ષમાં અમેરિકન ભૌતિક વિજ્ઞાન વિહ અને શોધક <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%8F%E0%AA%A1%E0%AA%B5%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%A1_%E0%AA%B8%E0%AB%87%E0%AA%AE%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%85%E0%AA%B2_%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%9A%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="એડવર્ડ સેમ્યુઅલ રિચી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">એડવર્ડ સેમ્યુઅલ રિચી</a> તદ્દન સુધારેલા દરિયાઇ હોકાયંત્રની પેટન્ટ કરી હતી, જેને સુધારેલા સ્વરૂપમાં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AF%E0%AB%81.%E0%AA%8F%E0%AA%B8._%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%B5%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="યુ.એસ. નેવી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">યુ.એસ. નેવી</a> દ્વારા અપનાવવામાં આવ્યું હતું અને પાછળથી તેની ખરીદી રોયલ નેવી દ્વારા પણ કરવામાં આવી હતી.<sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52"><span class="cite-bracket">[</span>૫૨<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>આ તમામ પ્રગતિઓ હોવા છતા, લિક્વિડ હોકાયંત્રને સામાન્ય રીતે 1908 સુધી રોયલ નેવીમાં રજૂ કરવામાં આવ્યું ન હતું. આરએન કેપ્ટન ક્રિક દ્વારા વિકસાવવામાં આવેલું પ્રારંભનું સ્વરૂપ ભારે ગોળીબારો અને દરિયામાં કાર્યરત હોવાનું સાબિત થયું હતું, પરંતુ લોર્ડ કેલ્વિનની ડિઝાઇનની તુલનામાં તેમાં નેવગેશનલ ચોકસાઇનો અભાવ હોવાનું અનુભવાયું હતું: </p> <blockquote><p>કેપ્ટન ક્રિકનું લિક્વિડ હોકાયંત્રનો વિકાસ કરવામાં પ્રથમ પગલુ એ હતું કે "પ્રવાહીમાં કાર્ડ તરતું રહે જે, પાતળી અને સંબંધિત રીતે ટૂંકી સોય, કે જે વૈજ્ઞાનિક રીતે સાચા કોણીય અંતર પર તેમના પોલ સાથે ફીટ હોય અને ગુરુત્વાકર્ષણ અને તરતું રહેવાના મધ્યબિંદુ અને સસ્પેન્શનું બિંદુ જે એકબીજાને સંબધિત હોય...આમ આ હોકાયંત્રની ડિઝાઇન કરવામાં આવી હતી, જેમાં નૌકાસેનાના પ્રમાણભૂત હોકાયંત્રની ક્ષતિઓને સુધારવામાં આવી હતી...તેમજ તેમાં ભારે ગોળીબારો અને દરિયાઇ માર્ગ હેઠળ નોંધપાત્ર સ્થિરતા હતી... 1892 સુધી વિકસાવવામાં આવેલા હોકાયંત્રમાં એક ક્ષતિ એ હતી કે "મુસાફરીની દિશા નક્કી કરવાના હેતુઓ કેલ્વિના હોકાયંત્રની તુલનામાં ઉતરતી કક્ષાના હતા, જેની પાછળ કાર્ડને જે પ્રવાહીમાં ડૂબાડવામાં આવ્યું હતું તેમાં કાણા પડી જતા દિશામાં મોટો ફેરફાર થઇ જતો હતો તેવી તુલનાત્મક નિષ્ક્રિયતા જવાબદાર હતી. ...<sup id="cite_ref-W._H._Creak_238-239_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-W._H._Creak_238-239-2"><span class="cite-bracket">[</span>૨<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53"><span class="cite-bracket">[</span>૫૩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p></blockquote> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Aero_Magnetic_Compass.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/98/Aero_Magnetic_Compass.jpg/220px-Aero_Magnetic_Compass.jpg" decoding="async" width="220" height="227" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/98/Aero_Magnetic_Compass.jpg 1.5x" data-file-width="323" data-file-height="334" /></a><figcaption>ખાસ પ્રકારનું એરક્રાફ્ટ-લગાવેલ ચુંબકીય હોકાયંત્ર</figcaption></figure> <p>જોકે, વહાણ અને બંદૂકના કદમાં સતત વધારો થતાં, કેલ્વિનના હોકાયંત્રની તુલનમામાં લિક્વિડ હોકાયંત્રના ફાયદાઓ નૌકાસેના માટે નિર્વિવાદપણે સાબિત થયા હતા અને અન્ય નેવીઓ દ્વારા તેને બહોળા પ્રમાણમાં સ્વીકારવામાં આવ્યા બાદ લિક્વિડ હોકાયંત્રને સામાન્ય રીતે રોયલ નેવી દ્વારા પણ અપનાવવામાં આવ્યું હતું. <sup id="cite_ref-W._H._Creak_238-239_2-2" class="reference"><a href="#cite_note-W._H._Creak_238-239-2"><span class="cite-bracket">[</span>૨<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>લિક્વિડ હોકાયંત્રોને બાદમાં એરક્રાફ્ટ દ્વારા સ્વીકારવામાં આવ્યા હતા. 1909માં કેપ્ટન <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%8F%E0%AA%AB.%E0%AA%93._%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%98-%E0%AA%93%E0%AA%B8%E0%AA%AC%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="એફ.ઓ. ક્રેઘ-ઓસબોર્ન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">એફ.ઓ. ક્રેઘ-ઓસબોર્ન</a>, બ્રિટીશ નૌકાસેનાની કચેરીના હોકાયંત્રના સુપ્રીનટેન્ડન્ટે, તેમનું <i>ક્રેઘ-ઓસબોર્ન</i> એરક્રાફ્ટ હોકાયંત્રની રજૂઆત કરી હતી, જેમાં હોકાયંત્ર કાર્ડને ભીનુ રાખવા માટે આલ્કોહોલ અને ડિસ્ટીલ્ડ પાણીના મિશ્રણનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. <sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite-bracket">[</span>૫૪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55"><span class="cite-bracket">[</span>૫૫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> તેમની શોધની સફળતા બાદ, કેપ્ટન ક્રેઘ-ઓસબોર્નની ડિઝાઇન વ્યક્તિગત ઉપયોગ<sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56"><span class="cite-bracket">[</span>૫૬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> માટે વધુ નાના ખિસ્સાના મોડેલ<sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57"><span class="cite-bracket">[</span>૫૭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> તરીકે તોપખાના અને પાયદળના અધિકારીઓ દ્વારા સ્વીકૃત્ત બન્યુ હતુ, જેને 1915માં પેટન્ટ પ્રાપ્ત થઇ હતી.<sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite-bracket">[</span>૫૮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>1933માં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%AE%E0%AB%8B%E0%AA%B8_%E0%AA%B5%E0%AB%8B%E0%AA%B9%E0%AA%B2%E0%AB%8B%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ટ્યુમોસ વોહલોનેન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ટ્યુમોસ વોહલોનેન</a>, કે જેઓ વ્યવસાયની રીતે એક સર્વેયર હતા તેમણે વજનમાં હળવા સેલ્યુલોઇડ હોકાયંત્રને ભરવા અને સીલ કરવાની વિશિષ્ટ પદ્ધતિની પેટન્ટ માટે અરજી કરી હતી, જેમાં સોયને ભીની કરવા અને વધુ પડતી હલચલને કારણે તેને આંચકા અને વાળવા સામે રક્ષણ આપવા માટે પેટ્રોલીયન ડિસ્ટીલેટ સાથે હોકાયંત્રના હાઉસીંગ અને કેપ્સ્યૂલનો સમાવેશ થતો હતો.<sup id="cite_ref-december2001_59-0" class="reference"><a href="#cite_note-december2001-59"><span class="cite-bracket">[</span>૫૯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AB%81%E0%AA%89%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="સુઉન્ટો (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સુઉન્ટો</a> ઓય <i>મોડેલ એમ-311</i> તરીકે કાંડા-મોડેલમાં રજૂ કરતા નવી કેપ્સ્યૂલ ડિઝાઇનથી આજના વજનમાં હળવા લિક્વિડ ફિલ્ડ હોકાયંત્રો પરિણમ્યા હતા.<sup id="cite_ref-december2001_59-1" class="reference"><a href="#cite_note-december2001-59"><span class="cite-bracket">[</span>૫૯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>×== બિન-નેવિગેશનલ વપરાશોનો ઇતિહાસ == </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ઇમારત_દિશામાન"><span id=".E0.AA.87.E0.AA.AE.E0.AA.BE.E0.AA.B0.E0.AA.A4_.E0.AA.A6.E0.AA.BF.E0.AA.B6.E0.AA.BE.E0.AA.AE.E0.AA.BE.E0.AA.A8"></span>ઇમારત દિશામાન</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=14" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: ઇમારત દિશામાન"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ચુંબકીય હોકાયંત્રના હેતુ મારફતે ઇમારતોના દિશામાનના પૂરાવાવ 12મી સદીના <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A1%E0%AB%87%E0%AA%AE%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%95&action=edit&redlink=1" class="new" title="ડેમનાર્ક (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ડેમનાર્કમાં</a> મળી આવે છે : તેના 570 <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A5%E0%AA%BE%E0%AA%AA%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AA%A8%E0%AB%80_%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%B7%E0%AB%8D%E0%AA%9F_%E0%AA%B6%E0%AB%88%E0%AA%B2%E0%AB%80%E0%AA%A8%E0%AA%BE_%E0%AA%A6%E0%AB%87%E0%AA%B5%E0%AA%B3%E0%AB%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="સ્થાપત્યની વિશિષ્ટ શૈલીના દેવળો (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સ્થાપત્યની વિશિષ્ટ શૈલીના દેવળોમાંથી</a> એક ચતુર્થાંશ જેટલા સાચી પૂર્વ-પશ્ચિમમાંથી 5-15 ડિગ્રી ક્લોકવાઇઝ રોટેટ થયેલા છે, આમ તે તેમના બાંધકામના આગવા ચુબકીય ઘટાડાને અનુરૂપ છે.<sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="#cite_note-60"><span class="cite-bracket">[</span>૬૦<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> આમાંના મોટા ભાગના દેવળો 12મી સદીમાં બંધાયા હતા, જે તે સમયમાં <a href="/wiki/%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%AA" title="યુરોપ">યુરોપમાં</a> ચુંબકીય હોકાયંત્રનો સર્વસામાન્ય રીતે ઉપયોગ થતો હોવાનો સંકેત આપે છે.<sup id="cite_ref-61" class="reference"><a href="#cite_note-61"><span class="cite-bracket">[</span>૬૧<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ખાણકામ"><span id=".E0.AA.96.E0.AA.BE.E0.AA.A3.E0.AA.95.E0.AA.BE.E0.AA.AE"></span>ખાણકામ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=15" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: ખાણકામ"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>જમીનની નીચે દિશાઓ શોધવા માટે હોકાયંત્રના ઉપયોગમાં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%95%E0%AB%87%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ટ્યુસ્કેન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ટ્યુસ્કેન</a> ખાણકામ શહેર <a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%B8%E0%AA%BE" title="માસા">માસા</a> અગ્રણી રહ્યું હતું, જ્યાં ટનલીંગ નક્કી કરવા માટે ભીની ચુંબકીય સોયોને કામે લગાડવામાં આવી હતી અને 13મી સદીના પ્રારંભમાં વિવિધ ખાણકામ કંપનીઓના દાવાઓને સ્પષ્ટ કરતા હતા.<sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62"><span class="cite-bracket">[</span>૬૨<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> 15મી સદીના બીજા તબક્કામાં હોકાયંત્ર <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9F%E0%AB%80%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AB%80%E0%AA%AF%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ટીરોલીયન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ટીરોલીયન</a> માઇનર્સ માટે પ્રમાણભૂત સાધન પૂરવાર થયું હતું. તેના થોડા સમય બાદ હોકાયંત્રના જમીનની અંદરના ઉપયોગ અંગેનો સૌપ્રથમ વિગતવાર ગ્રંથ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9C%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AE%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="જર્મન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">જર્મન</a> માઇનર <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B0%E0%AB%81%E0%AA%B2%E0%AB%87%E0%AA%A8_%E0%AA%B5%E0%AB%8B%E0%AA%A8_%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="રુલેન વોન કાલ્વ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">રુલેન વોન કાલ્વ</a> (1463–1525) દ્વારા પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યો હતો. <sup id="cite_ref-63" class="reference"><a href="#cite_note-63"><span class="cite-bracket">[</span>૬૩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ખગોળશાસ્ત્ર"><span id=".E0.AA.96.E0.AA.97.E0.AB.8B.E0.AA.B3.E0.AA.B6.E0.AA.BE.E0.AA.B8.E0.AB.8D.E0.AA.A4.E0.AB.8D.E0.AA.B0"></span>ખગોળશાસ્ત્ર</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=16" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: ખગોળશાસ્ત્ર"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%A1%E0%AB%80%E0%AA%AF%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="મેરિડીયન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મેરિડીયન</a> (સૂર્ય કે તારાની આકાશમાં ઊંચામાં ઊંચી સ્થિતિ) સ્થાપિત કરવા માટેના જ્યોતિષીય હોકાયંત્રોનું 1269માં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%9F%E0%AA%B0_%E0%AA%AA%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%A8%E0%AA%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="પીટર પેરેગ્રીનસ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">પીટર પેરેગ્રીનસ</a> દ્વારા વર્ણન કરવામાં આવ્યું હતું (જે 1248 પહેલા કરાયેલા પ્રયોગનો ઉલ્લેખ કરે છે)<sup id="cite_ref-64" class="reference"><a href="#cite_note-64"><span class="cite-bracket">[</span>૬૪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> 1300માં <a href="/wiki/%E0%AA%87%E0%AA%9C%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%A4" title="ઇજિપ્ત">ઇજિપ્તના</a> ખગોળશાસ્ત્રી અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%9D%E0%AB%87%E0%AA%87%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="મુઝેઇન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મુઝેઇન</a> આઇબીએન સિમુન દ્વારા લખાયેલા ગ્રંથમાં ડ્રાય હોકાયંત્રનો <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%95%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="મેક્કા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મેક્કાની</a> દિશા શોધવા માટે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AC%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="કિબ્લા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">કિબ્લા</a> સંકેત આપનાર તરીકેના ઉપયોગનું વર્ણન છે. આઇબીએન સિમુનના હોકાયંત્રમાં જોકે હોકાયંત્ર કાર્ડ કે જાણીતી કાચની પેટી દર્શાવવામાં આવી ન હતી. <sup id="cite_ref-Schmidl_25-4" class="reference"><a href="#cite_note-Schmidl-25"><span class="cite-bracket">[</span>૨૫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> 14મી સદીમાં, <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%AF%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="સિરીયા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સિરીયાના</a> ખગોળશાસ્ત્રી અને ટાઇમકીપર <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%86%E0%AA%87%E0%AA%AC%E0%AB%80%E0%AA%8F%E0%AA%A8_%E0%AA%85%E0%AA%B2-%E0%AA%B6%E0%AA%BE%E0%AA%A4%E0%AB%80%E0%AA%B0%E0%AB%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="આઇબીએન અલ-શાતીરે (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">આઇબીએન અલ-શાતીરે</a> (1304–1375) હોકાયંત્રનું મુખ શોધ્યું હતું, જે એક <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%AE%E0%AA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="સમય (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સમયનો</a> ખ્યાલ રાખતું ઘટક હતું અને તેમાં સાર્વત્રિક <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%A8%E0%AA%A1%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="સનડાયલ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સનડાયલ</a> અને ચુંબકીય હોકાયંત્ર એમ બંનેનો સમાવેશ થતો હતો. તેમણે મેક્કાની દિશા શોધવા માટે અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%89%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%AF%E0%AA%BE%E0%AA%A6_%E0%AA%AE%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9C%E0%AA%BF%E0%AA%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઉમેયાદ મસ્જિદ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઉમેયાદ મસ્જિદ</a> ખાતે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%B2%E0%AA%BE%E0%AA%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="સાલાહ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સાલાહ</a> પ્રાર્થનાઓનો સમય શોધવાના હેતુંથી તેની શોધ કરી હતી. <sup id="cite_ref-King-1983_34-1" class="reference"><a href="#cite_note-King-1983-34"><span class="cite-bracket">[</span>૩૪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%86%E0%AA%B0%E0%AA%AC_%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%97%E0%AB%87%E0%AA%9F%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AB%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="આરબ નેવેગેટર્સે (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">આરબ નેવેગેટર્સે</a> પણ આ સમયમાં 32 પોઇન્ટ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%95%E0%AA%82%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%B8_%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%9D&action=edit&redlink=1" class="new" title="કંપાસ રોઝ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">કંપાસ રોઝ</a> ની શોધ કરી હતી. <sup id="cite_ref-Tibbetts_35-1" class="reference"><a href="#cite_note-Tibbetts-35"><span class="cite-bracket">[</span>૩૫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="આધુનિક_હોકાયંત્રો"><span id=".E0.AA.86.E0.AA.A7.E0.AB.81.E0.AA.A8.E0.AA.BF.E0.AA.95_.E0.AA.B9.E0.AB.8B.E0.AA.95.E0.AA.BE.E0.AA.AF.E0.AA.82.E0.AA.A4.E0.AB.8D.E0.AA.B0.E0.AB.8B"></span>આધુનિક હોકાયંત્રો</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=17" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: આધુનિક હોકાયંત્રો"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Walkers_compass_arp.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Walkers_compass_arp.jpg/170px-Walkers_compass_arp.jpg" decoding="async" width="170" height="245" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Walkers_compass_arp.jpg/255px-Walkers_compass_arp.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Walkers_compass_arp.jpg/340px-Walkers_compass_arp.jpg 2x" data-file-width="1238" data-file-height="1785" /></a><figcaption>ગળામાં ભરાવવાની દોરીવાળું વોકર્સનું પ્રવાહી ભરેલું હોકાયંત્ર</figcaption></figure> <p>આધુનિક હોકાયંત્રો સામાન્ય રીતે કેપ્સ્યૂલમાં ચુંબકીય સોય અથવા ડાયલનો ઉપયોગ કરે છે જે સંપૂર્ણપણે પ્રવાહી(ઓઇલ, કેરોસીન અથવા આલ્કોહોલ સામાન્ય છે)થી ભરેલા હોય છે. જૂની ડિઝાઇનોમાં દરિયાના તાપમાન અને ઊંચાઇને કારણે વોલ્યુમોમાં થતા ફેરફારો જાળવી રાખવા માટે કેપ્સ્યૂલની અંદર સામાન્ય રીતે અનુકૂળ ડાયફ્રેમ (યંત્રની અંદરનો પડદો) અને એરસ્પેસ (વાતાવરણનો ઉપરનો ભાગ) સામાન્ય રીતે સમાવેશ થતો હતો ત્યારે, આધુનિક લિક્વિડ હોકાયંત્રો નાના બંધારણ અને/અથવા સાનુકૂળ સામગ્રીઓનો સમાન પરિણામ પ્રાપ્ત કરવા માટે ઉપયોગ કરે છે. પ્રવાહી સોયની હલચલને ભીની કરે છે અને સોયને ફરીથી ઝોલા ખાવા અને ચુંબકીય ઉત્તરની આસપાસ ફરવાને બદલે ઝડપથી સ્થિર કરે છે. સોય અથવા ડાયલની ઉત્તર તેમજ અન્ય મહત્વના બિંદુઓને ઘણી વાર <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AB%E0%AB%8B%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%AB%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%B8%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="ફોસ્ફોરેસન્ટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ફોસ્ફોરેસન્ટ</a>, <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AB%E0%AB%8B%E0%AA%9F%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%B8%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="ફોટોલ્યુનેસન્ટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ફોટોલ્યુનેસન્ટ</a>, અથવા સ્વ-લ્યુમિનિયસ સામગ્રીઓ<sup id="cite_ref-65" class="reference"><a href="#cite_note-65"><span class="cite-bracket">[</span>૬૫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> દ્વારા અંકિત કરવામા આવે છે, જેથી હોકાયંત્રને રાત્રે અથવા ઝાંખા પ્રકાશમાં વાંચી શકાય છે. </p><p>ઘણા <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%86%E0%AA%A7%E0%AB%81%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%95_%E0%AA%AE%E0%AA%A8%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AA%82%E0%AA%9C%E0%AA%95&action=edit&redlink=1" class="new" title="આધુનિક મનોરંજક (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">આધુનિક મનોરંજક</a> અને લશ્કરી હોકાયંત્રો, હોકાયંત્રની સાથે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="પ્રોટેક્ટર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">પ્રોટેક્ટરને</a> અલગ ચુબકીય સોયનો ઉપયોગ કરીને સંકલિત કરે છે. આ ડિઝાઇનમાં ધરીની આસપાસ ફરતી કેપ્સ્યૂલ કે જેમાં સોયનો સમાવેશ થાય છે, તે પારદર્શક પાયો ધરાવે છે, જેમાં નકશા દિશામાન રેખાઓ તેમજ દિશામાન 'પેટી' અથવા સોયની બહારની રેખાનો સમાવેશ થાય છે.<sup id="cite_ref-des_66-0" class="reference"><a href="#cite_note-des-66"><span class="cite-bracket">[</span>૬૬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ત્યાર બાદ કેપ્સ્યૂલને સીધી નકશામાંથી જ બેરિંગ્સ લેવા માટેના ઉપયોગ તરીકે <i>મુસાફરીની દિશા</i> (ડીઓટી) ઇન્ડિકેટરનો સમાવેશ કરતી પારદર્શક બેઝપ્લેટમાં લગાવવામાં આવે છે. <sup id="cite_ref-des_66-1" class="reference"><a href="#cite_note-des-66"><span class="cite-bracket">[</span>૬૬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:2016_Busola.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/2016_Busola.JPG/220px-2016_Busola.JPG" decoding="async" width="220" height="198" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/2016_Busola.JPG/330px-2016_Busola.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/2016_Busola.JPG/440px-2016_Busola.JPG 2x" data-file-width="2513" data-file-height="2262" /></a><figcaption>પ્રવાહી ભરેલું લેનાસેટિક હોકાયંત્ર</figcaption></figure> <p>કેટલાક આધુનિક હોકાયંત્રોમાં અન્ય લક્ષણોનો સમાવેશ થાય છે તેમાં નકશાઓ પર અંતરો અને પ્લોટીંગ સ્થિતિઓને માપવા માટે નકશા અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%AE%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="રોમર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">રોમર</a> સ્કેલ્સ, વધુ પડતી ચોકસાઇ સાથે અંતરે આવેલા પદાર્થોની બેરિંગ લેવા માટે વિવિધ દેખાતી પદ્ધતિઓ (અરીસો, પ્રિઝમ વગેરે), વિવિધ ગોળાર્ધમાં ઉપયોગમાં લેવાતી "વૈશ્વિક" સોય તેમજ અંકગણિત અને ઘટકો જેમ કે માર્ગો, નહેરની માત્રા માપવા માટેના ઇન્કિલનોમીટર્સનો આશરો લીધા સિવાય તાકીદની સાચી બેરિંગો માટેના એડજસ્ટેબલ ડિક્લાઇનેશનનો સમાવેશ થાય છે. <sup id="cite_ref-des_66-2" class="reference"><a href="#cite_note-des-66"><span class="cite-bracket">[</span>૬૬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>થોડા રાષ્ટ્રોના લશ્કરી દળો જેમાં ખાસ કરીને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ લશ્કરે સોયને બદલે ચુબકીય ડાયલ્સ અથવા કાર્ડ સાથેના લેન્સેટિક ફિલ્ડ હોકાયંત્રોનો ઉપયોગ કરવાનું ચાલુ રાખ્યું હતું. લેન્સેટિક કાર્ડ હોકાયંત્ર સ્થળથી ફક્ત થોડી જ નીચી દ્રષ્ટિએ બેરિંગ વિના વાંચવાની તક પૂરી પાડે છે (જુઓ ફોટો), પરંતુ તેમાં નકશા સાથે ઉપયોગ કરવા માટે અલગ પ્રોટેક્ટરની જરૂર પડે છે.<sup id="cite_ref-des_66-3" class="reference"><a href="#cite_note-des-66"><span class="cite-bracket">[</span>૬૬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-67" class="reference"><a href="#cite_note-67"><span class="cite-bracket">[</span>૬૭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> માન્ય યુ.એસ. લશ્કરી લેન્સેટિક હોકાયંત્ર ભીની સોયને ફરવા માટે પ્રવાહીનો ઉપયોગ કરતું નથી, પરંતુ સોયને ભીની કરવા માટે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%87%E0%AA%B2%E0%AB%87%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%9F%E0%AA%BF%E0%AA%95_%E0%AA%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A1%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B6%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક ઇન્ડક્શન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક ઇન્ડક્શનનો</a> ઉપયોગ કરે છે. નમતા ઢાળવાળા હોકાયંત્ર ડાયલને કારણે આવતી ઓછી ચોકસાઇ અથવા અસરવિહીનતા સાથે વૈશ્વિક સ્તરે ઉપયોગમાં લેવાતા હોકાયંત્રને મંજૂરી આપવા "ડીપ-વેલ" ડિઝાઇનનો ઉપયોગ થાય છે. આકર્ષ દળો પ્રવાહીથી પૂર્ણ ડિઝાઇનોની તુલનામાં ઓછી ભીનાશ પૂરી પાડે છે, વળાંકમાં ઘટાડો કરવા માટે હોકાયંત્રમાં નીડલ લોક ફીટ કરવામાં આવ્યું હોય છે, જેનું સંચાલન આગાળના સાઇટ/લેન્સ હોલ્ડરની અલગ ક્રિયા દ્વારા સંચાલન કરવામાં આવે છે. હવાથી ભરેલા ઇન્ડક્શન હોકાયંત્રનો ઉપયોગ વર્ષો વીતતા ઘટી ગયો છે, કેમ તે કદાચ તાપમાન અથવા વસ્તીવાળા પર્યાવરણને ઠંડુ રાખવામાં બિનકાર્યરત અથવા બિનચોકસાઇભર્યા બન્યા હોવા જોઇએ.<sup id="cite_ref-68" class="reference"><a href="#cite_note-68"><span class="cite-bracket">[</span>૬૮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>કેટલાક લશ્કરી હોકાયંત્રો જેમ કે યુ.એસ. એસવાય-183 ('સેન્ડી-183') લશ્કરી લેન્સેટિક હોકાયંત્ર, <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%B5%E0%AA%BE_4%E0%AA%AC%E0%AB%80_%E0%AA%AE%E0%AA%BF%E0%AA%B2%E0%AB%80%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%87%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="સિલ્વા 4બી મિલીટેઇર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સિલ્વા 4બી <i>મિલીટેઇર</i></a> , અને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AB%81%E0%AA%89%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8B_%E0%AA%8F%E0%AA%AE-%E0%AA%8F%E0%AA%B8%E0%AA%8F%E0%AA%A8(T)&action=edit&redlink=1" class="new" title="સુઉન્ટો એમ-એસએન(T) (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સુઉન્ટો એમ-એસએન(T)</a> રેડિયોક્ટિવ સમાગ્રી <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%9F%E0%AB%80%E0%AA%AF%E0%AA%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="ટ્રિટીયમ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ટ્રિટીયમ</a> (<small>3</small>એચ) અને ફોસ્ફોર્સના મિશ્રણનો સમાવેશ કરે છે.<sup id="cite_ref-69" class="reference"><a href="#cite_note-69"><span class="cite-bracket">[</span>૬૯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> સ્ટોકર અને યેલ (બાદમાં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%97%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="કામેન્ગા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">કામેન્ગા</a>) દ્વારા બનાવવામાં આવેલા યુ.એસ. લશ્કરી હોકાયંત્રમાં ટ્રીટીયમના 120 એમસીઆઇ (મિલીક્યુરીસ)નો સમાવેશ થાય છે. ટ્રીટીયમ અને ફોસ્ફોર્સનો હેતુ હોકાયંત્રને પ્રકાશ પૂરો પાડવાનો છે. આ પ્રકાશ એ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AB%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AB%81%E0%AA%85%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%B8%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ફ્લુઅરેસન્સ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ફ્લુઅરેસન્સનું</a> સ્વરૂપ છે, તેમાં હોકાયંત્રને સૂર્યપ્રકાશ અથવા કત્રિમ લાઇટથી "પુનઃચાર્જ" કરવાની જરૂર પડતી નથી.<sup id="cite_ref-70" class="reference"><a href="#cite_note-70"><span class="cite-bracket">[</span>૭૦<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>નાવિકોના હોકાયંત્રોમાં બે અથવા તેથી વધુ ચુબકીય સોય હોઇ શકે છે જે હોકાયંત્ર કાર્ડ સાથે કાયમી ધોરણે જોડાયેલી હોય તે જરૂરી નથી. તે ધરી પર મુક્ત રીતે ફરે છે. <i>લ્યુબર લાઇન</i> , જેનુ પ્રતીક હોકાયંત્રના બાઉલ અથવા નાની સ્થિત સોય પર કરી શકાય છે તે દર્શાવે છે કે વહાણ હાકાયંત્ર કાર્ડ પર આગળ ધપે છે. પરંપરાગત રીતે, કાર્ડ 32 બિંદુઓમાં વહેંચાયેલું છે (જે <i>હમ્બ</i> તરીકે જાણીતુ છે), જોકે, આધુનિક હોકાયંત્રમાં કાર્ડીનલ બિંદુઓને બદલે ડીગ્રીમાં અંકિત કરવામાં આવે છે. કાચછી ઢંકાયેલ પેટી (અથવા બાઉલ)માં <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AA%BF%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%95%E0%AA%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="બિનેકલ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બિનેકલમાં</a> રદ થયેલા <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%97%E0%AA%BF%E0%AA%AE%E0%AB%8D%E0%AA%AC%E0%AA%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="ગિમ્બલ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ગિમ્બલનો</a> સમાવેશ થાય છે. આ આડી સ્થિતિ ધરાવે છે. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="થંબ_હોકાયંત્ર"><span id=".E0.AA.A5.E0.AA.82.E0.AA.AC_.E0.AA.B9.E0.AB.8B.E0.AA.95.E0.AA.BE.E0.AA.AF.E0.AA.82.E0.AA.A4.E0.AB.8D.E0.AA.B0"></span>થંબ હોકાયંત્ર</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=18" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: થંબ હોકાયંત્ર"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r790067"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">મુખ્ય લેખ: <a href="/w/index.php?title=Thumb_compass&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thumb compass (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">Thumb compass</a></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:Compasses_orienteering.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Compasses_orienteering.jpg/220px-Compasses_orienteering.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Compasses_orienteering.jpg/330px-Compasses_orienteering.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Compasses_orienteering.jpg/440px-Compasses_orienteering.jpg 2x" data-file-width="2592" data-file-height="1944" /></a><figcaption>ડાબી બાજુએ અંગૂઠાવાળું હોકાયંત્ર</figcaption></figure> <p><b>થંબ હોકાયંત્ર</b> એ હોકાયંત્રનો એક એવો પ્રકાર છે, જેનો સામાન્ય રીતે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%93%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%8F%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%82%E0%AA%97&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઓરિએન્ટરીંગ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઓરિએન્ટરીંગમાં</a> ઉપયોગ થાય છે, આ એવી રમત છે કે જેમાં નકશાવાંચન અને ભૂપ્રદેશ ટોચમાં હોય છે. પરિણામે, મોટા ભાગના થંબ હોકાયંત્રોમાં ઓછામાં ઓછા અથવા શૂન્ય ડિગ્રી નિશાનીઓ હોય છે અને સામાન્ય રીતે તેનો ઉપયોગ નકશાને ચુબકીય ઉત્તર તરફ વાળવા માટે થાય છે. થંબ હોકાયંત્રો ઘણી વખત <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AA%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A6%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B6%E0%AA%95&action=edit&redlink=1" class="new" title="પારદર્શક (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">પારદર્શક</a> હોય છે, જેથી દિશા નક્કી કરનાર હોકાયંત્રની સાથે <a href="/wiki/%E0%AA%A8%E0%AA%95%E0%AA%B6%E0%AB%8B" title="નકશો">નકશો</a> પકડી રાખી શકે છે અને હોકાયંત્ર દ્વારા નકશો જોઇ શકે છે. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ગિરોકંપાસ"><span id=".E0.AA.97.E0.AA.BF.E0.AA.B0.E0.AB.8B.E0.AA.95.E0.AA.82.E0.AA.AA.E0.AA.BE.E0.AA.B8"></span>ગિરોકંપાસ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=19" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: ગિરોકંપાસ"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r790067"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">મુખ્ય લેખ: <a href="/w/index.php?title=Gyrocompass&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gyrocompass (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">Gyrocompass</a></div> <p><i>ગિરોકંપાસ</i> ગિરોસ્કોપ જેવું જ સમાન હોય છે. આ બિન-ચુંબકીય હોકાયંત્ર છે જે પૃથ્વીના રોટેશનનો ઉપયોગ કરવા માટે (ઇલેક્ટ્રીકલી સજ્જ) ફાસ્ટ સ્પિનીગ વ્હીલ અને ઘર્ષણ દળોનો ઉપયોગ કરીને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%9A%E0%AB%80_%E0%AA%89%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="સાચી ઉત્તર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સાચી ઉત્તર</a> શોધે છે. ગિરોકંપાસનો <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="વહાણ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">વહાણ</a> પર મોટા પાયે ઉપયોગ થાય છે. ચુંબકીય હોકાયંત્રોની તુલનામાં તેના મુખ્ય બે લાભો છે: </p> <ul><li>તે <i>સાચી ઉત્તર</i> શોધે છે, એટલે કે, <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9A%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%95%E0%AB%80%E0%AA%AF_%E0%AA%89%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="ચુંબકીય ઉત્તર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ચુંબકીય ઉત્તરની</a> વિરુદ્ધમાં <a href="/wiki/%E0%AA%AA%E0%AB%83%E0%AA%A5%E0%AB%8D%E0%AA%B5%E0%AB%80" title="પૃથ્વી">પૃથ્વીના</a> ફરતા ખૂણાઓની દિશા,</li> <li>વહાણના ખોખામાં રહેલા લોહ ધાતુઓની તેની પર અસર થતી નથી. (કોઇ પણ હોકાયંત્રને બિન-લોહ ધાતુઓની અસર થતી નથી, જોકે ચુંબકીય હોકાયંત્રને તેમનામાંથી પસાર થતા <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%95%E0%AA%B0%E0%AA%82%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="કરંટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">કરંટ</a> સાથે બિન લોહ ધાતુની અસર થશે.)</li></ul> <p>મોટા વહાણો વિશિષ્ટ રીતે ગિરોકંપાસ પર આધારિત હોય છે, જે ફક્ત બેકઅપ તરીકે ચુંબકીય હોકાયંત્રનો ઉપયોગ કરે છે. ઇલેક્ટ્રોનીક <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AB%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AA%97%E0%AB%87%E0%AA%9F_%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="ફ્લક્સગેટ હોકાયંત્રો (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ફ્લક્સગેટ હોકાયંત્રો</a> નાના જહાજો પર વધુને વધુ ઉપયોગ થાય છે. જોકે, હોકાયંત્રો નાના હોવાથી, સરળ વિશ્વાસપાત્ર ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરતા હોવાથી, તુલનાત્મક રીતે સસ્તા હોવાથી, <a href="/wiki/%E0%AA%9C%E0%AB%80%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%8F%E0%AA%B8" class="mw-redirect" title="જીપીએસ">જીપીએસ</a> કરતા વપરાશમાં વધુ સરળ હોવાથી મોટે ભાગે તેનો ઉપયોગ થાય છે, તેમાં વીજ પુરવઠાની જરૂર પડતી નથી અને જીપીએસની વિરુદ્ધમાં પદાર્થો જેમ કે ઝાડ કે જે ઇલેક્ટ્રોનીક સંકેતો આવતા રોકે છે તેની અસર થતી નથી. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="સોલિડ_સ્ટેટ_(નક્કર)_હોકાયંત્રો"><span id=".E0.AA.B8.E0.AB.8B.E0.AA.B2.E0.AA.BF.E0.AA.A1_.E0.AA.B8.E0.AB.8D.E0.AA.9F.E0.AB.87.E0.AA.9F_.28.E0.AA.A8.E0.AA.95.E0.AB.8D.E0.AA.95.E0.AA.B0.29_.E0.AA.B9.E0.AB.8B.E0.AA.95.E0.AA.BE.E0.AA.AF.E0.AA.82.E0.AA.A4.E0.AB.8D.E0.AA.B0.E0.AB.8B"></span>સોલિડ સ્ટેટ (નક્કર) હોકાયંત્રો</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=20" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: સોલિડ સ્ટેટ (નક્કર) હોકાયંત્રો"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>નાના હોકાયંત્રો ઘડિયાળો, મોબાઇલ ફોન અને અન્ય ઇલેક્ટ્રોનીક ઘટકોમાં મળી આવે છે તે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AA%BF%E0%AA%A1_%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="સોલિડ સ્ટેટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સોલિડ સ્ટેટ</a> હોકાયંત્રો છે, સામાન્ય રીતે, તેની રચના બે કે ત્રણ ચુંબકીય ફિલ્ડ સેન્સરથી થયેલી હોય છે, જે માઇક્રોપ્રોસેસર માટે ડેટા પૂરો પાડે છે. હોકાયંત્રને સંબંધિત સાચા સ્થળની ગણતરી <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AB%8B%E0%AA%A3%E0%AA%AE%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="ત્રિકોણમિતી (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ત્રિકોણમિતીનો</a> ઉપયોગ કરીને કરી શકાય છે. </p><p>ઘણી વખત, ઘટક એક સ્વતંત્ર પૂર્જા હોય છે, જે તેની દિશામાનમાં ક્યાં તો ડિજીટલ અથવા એનાલોગ સિગ્નલ પ્રપોર્શનલ બહાર કાઢે છે. આ સંકેતને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%95%E0%AA%82%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%B2%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="કંટ્રોલર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">કંટ્રોલર</a> અથવા <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%87%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%B8%E0%AB%87%E0%AA%B8%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="માઇક્રોપ્રોસેસર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">માઇક્રોપ્રોસેસર</a> દ્વારા અવરોધવામાં આવે છે અથવા ડિસ્પલે યુનિટમાં મોકલવામાં આવે છે. ભાગોની યાદી અને સરકીટ સ્કીમેટિક્સ સહિતના <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.robotics.com/arobot/compass.html">ઉદાહરણ અમલીકરણ</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20060713042307/http://www.robotics.com/arobot/compass.html">સંગ્રહિત</a> ૨૦૦૬-૦૭-૧૩ ના રોજ <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%95_%E0%AA%AE%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%A8" title="વેબેક મશિન">વેબેક મશિન</a> આ પ્રકારના ઇલેક્ટ્રોનીક્સની ડિઝાઇન દર્શાવે છે. સેન્સર પૃથ્વીની <a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%95%E0%AB%80%E0%AA%AF%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B7%E0%AB%87%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0" class="mw-redirect" title="ચુંબકીયક્ષેત્ર">ચુબકીય ક્ષેત્રમાં</a> ઘટકની પ્રતિક્રિયાને માપવા માટે ઉચ્ચ કક્ષાએ માપેલા આંતરિક ઇલેક્ટ્રોનીક્સનો ઉપયોગ કરે છે. </p><p>જીપીએસ પ્રાપ્તિકર્તા બે અથવા તેનાથી વધુ એન્ટેનાનો ઉપયોગ કરે છે જે હવે ખરા સ્થળ માટે 0.5° મેળવી શકે છે (ઉદાહરણ <sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71"><span class="cite-bracket">[</span>૭૧<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>) અને ગિરોકોંપાસ પદ્ધતિમાં શરૂ થવા માટે કલાકો લાગે છે તેની તુલનામાં ફક્ત અમુક સેકંડનો સમય લાગે છે. મુખ્યત્વે દરિયાઇ ઉપયોગિતાઓ માટે ઉત્પાદિત તે વહાણની પીચ અને રોલ પણ ગ્રણ કરી શકે છે. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ખાસ_પ્રકારના_હોકાયંત્રો"><span id=".E0.AA.96.E0.AA.BE.E0.AA.B8_.E0.AA.AA.E0.AB.8D.E0.AA.B0.E0.AA.95.E0.AA.BE.E0.AA.B0.E0.AA.A8.E0.AA.BE_.E0.AA.B9.E0.AB.8B.E0.AA.95.E0.AA.BE.E0.AA.AF.E0.AA.82.E0.AA.A4.E0.AB.8D.E0.AA.B0.E0.AB.8B"></span>ખાસ પ્રકારના હોકાયંત્રો</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=21" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: ખાસ પ્રકારના હોકાયંત્રો"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>નેવિગેશનલ હોકાયંત્રો સિવાય, અન્ય ખાસ પ્રકારના હોકાયંત્રોની ચોક્કસ વપરાશો માટે ડિઝાઇન કરવામાં આવી છે. તેમાં સમાવેશ થાય છે: </p> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AC%E0%AA%B2%E0%AA%BE_%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="કિબલા હોકાયંત્ર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">કિબલા હોકાયંત્ર</a>, જેનો ઉપયોગ પ્રાર્થના માટે મેક્કાની દિશા દર્શાવવા માટે મુસ્લિમો દ્વારા કરવામાં આવે છે.</li> <li>ઓપ્ટિકલ અથવા <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%9D%E0%AB%8D%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%9F%E0%AA%BF%E0%AA%95&action=edit&redlink=1" class="new" title="પ્રિઝ્મેટિક (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">પ્રિઝ્મેટિક</a> <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A1-%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%97_%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="હેન્ડ-બેરિંગ હોકાયંત્ર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">હેન્ડ-બેરિંગ હોકાયંત્ર</a>, જેનો મોટે ભાગે સર્વેયરો દ્વારા વપરાશ કરવામાં આવતો હતો એટલું જ નહી, સંશોધકો, જંગલ અધિકારીઓ અને ભૂસ્તરશાસ્ત્રીઓ દ્વારા પણ તેનો વપરાશ કરવામાં આવતો હતો. આ હોકાયંત્ર સામાન્ય રીતે પ્રવાહીથી ભીના થયેલા કેપ્સ્યૂલ<sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72"><span class="cite-bracket">[</span>૭૨<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> અને ચુબકીય ડૂબેલા હોકાયંત્ર ડાયલનો ઇન્ટેગ્રલ ઓપ્ટિકલ (સાધી અથવા લેન્સેટિક) અથવા પ્રિઝ્મેટિક દ્રશ્ય સાથે ઉપયોગ કરે છે, ઘણીવાર તે ફોટોલ્યુમિનેસન્ટ અથવા બેટરીની શક્તિના પ્રકાશમાં ફીટ થયેલા હોય છે.<sup id="cite_ref-des_66-4" class="reference"><a href="#cite_note-des-66"><span class="cite-bracket">[</span>૬૬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ઓપ્ટિકલ અથવા પ્રિઝમ દ્રશ્યનો ઉપયોગ કરતા, આ પ્રકારના હોકાયંત્રો ભારે ખરાઇ સાથે વાંચી શકાય છે, જેમાં ઘણીવાર અલગ અલગ ડિગ્રીમાં બેરિગંને પદાર્થ તરીકે લેવામાં આવે છે. આમાંના મોટા ભાગના હોકાયંત્રોની ડિઝાઇન હેવી ડ્યૂટી વપરાશ માટે ડિઝાઇન કરવામાં આવી હોય છે, જેની સાથે ઉચ્ચ ગુણવત્તાવાળી સોય અને ઘરેણાયુક્ત બેરિંગો હોય છે અને ઘણા વધુ પડતી ખરાઇ માટે ત્રિપાઇ માઉન્ટીંગ માટે ફીટ હોય છે. <sup id="cite_ref-des_66-5" class="reference"><a href="#cite_note-des-66"><span class="cite-bracket">[</span>૬૬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>હોકાયંત્રો ઘણી વખત એવી સમચોરસ પેટીમાં લગાવવામાં આવ્યા હોય છે તેની લંબાઇ ઘણી વાર તેની પહોંળાઇ કરતા વિવિધ ગણી મોટી હોય છે, અને અસંખ્ય સદીઓ જૂની હોય છે. તેનો આપયોગ લેન્ડ સર્વે, ખાસ કરીને પ્લેન ટેબલેટ્સ સાથે થતો હતો.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="હોકાયંત્ર_કેવી_રીતે_કામ_કરે_છે"><span id=".E0.AA.B9.E0.AB.8B.E0.AA.95.E0.AA.BE.E0.AA.AF.E0.AA.82.E0.AA.A4.E0.AB.8D.E0.AA.B0_.E0.AA.95.E0.AB.87.E0.AA.B5.E0.AB.80_.E0.AA.B0.E0.AB.80.E0.AA.A4.E0.AB.87_.E0.AA.95.E0.AA.BE.E0.AA.AE_.E0.AA.95.E0.AA.B0.E0.AB.87_.E0.AA.9B.E0.AB.87"></span>હોકાયંત્ર કેવી રીતે કામ કરે છે</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=22" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: હોકાયંત્ર કેવી રીતે કામ કરે છે"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>હોકાયંત્ર "ચુંબકીય ઉત્તર"ના સંકેતકર્તા તરીકે કામ કરે છે, કારણ કે હોકાયંત્રના હૃદયમાં રહેલો ચુંબકીય બાર પોતાની જાતે પૃથ્વીના ચુંબકીય ફિલ્ડની અનેક રેખાઓમાંની એક સાથે ગોઠવાય છે. પૃથ્વીની સપાટી પર હોકાયંત્ર ક્યા સ્થળે આવેલું છે તેના આધારે ભૌગોલિક ઉત્તર અથવા "સાચી ઉત્તર" વચ્ચેની વિસંગતિ ઘણા દૂર સુધી, અલબત્ત પૃથ્વીના ચુંબકીય ફિલ્ડના મુખ્ય મેરિડીયન સુધી ફેલાશે. એ નોંધવું જોઇએ કે ભૌગોલિક ઉત્તર ધ્રુવ અને ચુંબકરીય ઉત્તર ધ્રુવ પૃથ્વીની સપાટી પર આકસ્મિક નથી. ચુંબકીય ઉત્તર ધ્રુવ, ભૌગોલિક ઉત્તરની દક્ષિણે આશરે 1600 કિમીની ત્રિજ્યા સાથે ગોળાર્ધણાં ઘસડાય છે. તેને ચુંબકીય ધ્રુવ માટે આર્કટિક સમુદ્રની આરપાર જવાનું એક ચક્ર પૂર્ણ કરતા આશરે 960 વર્ષોનો સમય લાગે છે. એવું મનાય છે કે પૃથ્વીના અંદરના ભાગમાં પૃથ્વીના સ્તર પર પીગળેલા ખડગના ભ્રમણને લીધે આ ચુંબકીય ધ્રુવ ઢસડાય છે. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="હોકાયંત્રની_મર્યાદાઓ"><span id=".E0.AA.B9.E0.AB.8B.E0.AA.95.E0.AA.BE.E0.AA.AF.E0.AA.82.E0.AA.A4.E0.AB.8D.E0.AA.B0.E0.AA.A8.E0.AB.80_.E0.AA.AE.E0.AA.B0.E0.AB.8D.E0.AA.AF.E0.AA.BE.E0.AA.A6.E0.AA.BE.E0.AA.93"></span>હોકાયંત્રની મર્યાદાઓ</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=23" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: હોકાયંત્રની મર્યાદાઓ"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>હોકાયંત્ર વિષુવવૃત્તની નજીકના વિસ્તારોમાં અત્યંત સ્થિર હોય છે, જે "ચુંબકીય ઉત્તર"થી દૂર હોય છે. જ્યારે હોકાયંત્ર પૃથ્વીના અનેક ચુંબકીય ધ્રુવોમાંના એકની નજીક સરકે છે ત્યારે હોકાયંત્ર પૃથ્વીની ચુંબકીય ફિલ્ડ રેખાઓને ઓળંગવામાં વધુ સંવેદનશીલ બની જાય છે. ચુંબકીય ધ્રુવની નજીકના કેટલાક બિંદુઓ પાસે હોકાયંત્ર કોઇ ચોક્કસ દિશા દર્શાવશે નહી, પરંતુ જે દિશા દર્શાવેલ નથી તેમાં ઢસડાવવાનું શરૂ કરશે. વધુમાં, સોય ધ્રુવની નજીક જાય છે ત્યારે બહુચર્ચીત <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9A%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%95%E0%AB%80%E0%AA%AF_%E0%AA%9D%E0%AB%8B%E0%AA%95&action=edit&redlink=1" class="new" title="ચુંબકીય ઝોક (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ચુંબકીય ઝોકને</a> કારણે ઉપર અથવા નીચે ફરવાનું શરૂ કરે છે. <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%96%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%AC_%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%97%E0%AB%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="ખરાબ બેરિંગો (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ખરાબ બેરિંગો</a> સાથે સસ્તા હોકાયંત્રો તેના કારણે સ્થિર થઇ જાય છે અને તેથી ખોટી દિશા દર્શાવે છે. </p><p>જ્યારે હોકાયંત્ર એરપ્લેન અથવા ઓટોમોબાઇલમાં ઝડપ કરે છે કે ધીમા પડે છે ત્યારે ભૂલ કરે તેવી શક્યતાઓ રહેલી છે. જ્યાં હોકાયંત્ર સ્થિત હોય છે તેવા પૃથ્વીના ગોળાર્ધના આધારે અને પરિબળો ઝડપી હોય કે ધીમા હોય ત્યારે હોકાયંત્ર સ્થળનો સંકેત દર્શાવવાની ઝડપ કરે છે અથવા સ્થળ દર્શવવાનું ઘટાડે છે. </p><p>હોકાયંત્રની અન્ય ભૂલમાં વળાંકની ભૂલનો સમાવેશ થાય છે. જ્યારે કોઇ પૂર્વ કે પશ્ચિમ તરફ જતા વળાંક લે છે ત્યારે હોકંયંત્ર વળાંકની પાછળ રહેશે અથવા વળાંકની આગળ ચાલશે. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="હોકાયંત્રનું_બંધારણ"><span id=".E0.AA.B9.E0.AB.8B.E0.AA.95.E0.AA.BE.E0.AA.AF.E0.AA.82.E0.AA.A4.E0.AB.8D.E0.AA.B0.E0.AA.A8.E0.AB.81.E0.AA.82_.E0.AA.AC.E0.AA.82.E0.AA.A7.E0.AA.BE.E0.AA.B0.E0.AA.A3"></span>હોકાયંત્રનું બંધારણ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=24" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: હોકાયંત્રનું બંધારણ"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ચુંબકીય_સોય"><span id=".E0.AA.9A.E0.AB.81.E0.AA.82.E0.AA.AC.E0.AA.95.E0.AB.80.E0.AA.AF_.E0.AA.B8.E0.AB.8B.E0.AA.AF"></span>ચુંબકીય સોય</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=25" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: ચુંબકીય સોય"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>હોકાયંત્રની રચના કરતી વખતે ચુંબકીય સળીયાની જરૂર પડે છે. તેની રચના પૃથ્વીના ચુંબકીય ફિલ્ડ અને ત્યાર બાદ તેમાં મિશ્રણ કરીને અથવા મારીને લોખંડ કે સ્ટીલના સળિયાને વ્યવસ્થિત કરીને કરી શકાય છે. જોકે, આ પદ્ધતિ ફક્ત નરમ ચુંબક ઉત્પન્ન કરે છે તેથી અન્ય પદ્ધતિની પસંદગી કરવામાં આવે છે. ઉદાહરણ તરીકે, ચુંબકત્વ વાળા સળીયાનું સર્જન ચુંબકીય <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B2%E0%AB%8B%E0%AA%A1%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8B%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="લોડસ્ટોન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">લોડસ્ટોનને</a> લોખંડના સળીયાથી વારંવાર ઘસવાથી કરી શકાય છે. આ ચુંબકત્વ વાળા સળીયા (અથવા ચુંબકીય સોય)ને ત્યાર બાદ ઓછા ઘર્ષણવાળી સપાટી પર મૂકવામાં આવે છે, જેથી તે મુક્ત પણે ધરી પર ફરી શકે છે અને ચુંબકીય ફિલ્ડ સાથે ગોઠવાય શકે છે. ત્યાર બાદ તેની પર લેબલ લગાવવામાં આવે છે જેથી વપરાશકર્તા દક્ષિણ બિંદુ અંતથી ઉત્તર બિંદુ વચ્ચે તફાવત પાડી શકે છે; આધુનિક સમયમાં ઉત્તરીય અંતને વિશિષ્ટ રીતે, ઘણી વખત લાલ કલર કરીને નિશાની કરવામાં આવે છે. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="સોય_અને_બાઉલ_ઘટક"><span id=".E0.AA.B8.E0.AB.8B.E0.AA.AF_.E0.AA.85.E0.AA.A8.E0.AB.87_.E0.AA.AC.E0.AA.BE.E0.AA.89.E0.AA.B2_.E0.AA.98.E0.AA.9F.E0.AA.95"></span>સોય અને બાઉલ ઘટક</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=26" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: સોય અને બાઉલ ઘટક"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>જો સોયને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B2%E0%AB%8B%E0%AA%A1%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8B%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="લોડસ્ટોન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">લોડસ્ટોન</a> અથવા અન્ય ચુંબક પર ઘસવામાં આવે તો સોય ચુંબકત્વ વાળી બની જાય છે. જ્યારે તેને બૂચના ઝાડ કે લાકડામાં નાખવામાં આવે અને પાણી ભરેલા બાઉલમાં મૂકવામાં આવે ત્યારે તે હોકાયંત્ર બને છે. આ પ્રકારના ઘટકોનો 1300ની આસપાસમાં ડ્રાય ધરી પરની સોય સાથે પેટી જેવા હોકાયંત્રની શોધ થઇ ન હતી ત્યાં સુધી સાર્વત્રિક રીતે ઉપયોગ કરવામા આવતો હતો. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="હોકાયંત્રના_બિંદુઓ"><span id=".E0.AA.B9.E0.AB.8B.E0.AA.95.E0.AA.BE.E0.AA.AF.E0.AA.82.E0.AA.A4.E0.AB.8D.E0.AA.B0.E0.AA.A8.E0.AA.BE_.E0.AA.AC.E0.AA.BF.E0.AA.82.E0.AA.A6.E0.AB.81.E0.AA.93"></span>હોકાયંત્રના બિંદુઓ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=27" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: હોકાયંત્રના બિંદુઓ"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r790067"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">મુખ્ય લેખ: <a href="/w/index.php?title=Boxing_the_compass&action=edit&redlink=1" class="new" title="Boxing the compass (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">Boxing the compass</a></div> <p>મૂળભૂત રીતે, ઘણા હોકાયંત્રોને ચુંબકીય ઉત્તરની દિશા તરીકે અથવા ચાર કાર્ડીનલ બિંદુઓ (ઉત્તર, દક્ષિણ, પૂર્વ, પશ્ચિમ) તરીકે જ ગણવામાં આવે છે. પાછળથી, ચીનમાં તેના 24 અને યુરોપમાં 32 ભાગ પાડવામાં આવ્યા હતા, જેમાં હોકાયંત્ર કાર્ડની આસપાસ સમાન જગ્યા હતી. 32 બિંદુઓના કોષ્ટ માટે જુઓ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0_%E0%AA%AC%E0%AA%BF%E0%AA%82%E0%AA%A6%E0%AB%81%E0%AA%93&action=edit&redlink=1" class="new" title="હોકાયંત્ર બિંદુઓ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">હોકાયંત્ર બિંદુઓ</a>. </p><p>આધુનિક યુગમાં, 360 ડિગ્રી પદ્ધતિ જળવાઇ છે. સિવીલીયન નેવિગેટરો માટે આ પદ્ધતિ આજે પણ વપરાશમાં છે. ડિગ્રી પદ્ધતિ 360 સમાનાંતર જગ્યાએ ક્લોકવાઇસ હોકાયંત્ર ડાયલની આસપાસ છે. 19મી સદીમાં કેટલાક યુરોપીયન રાષ્ટ્રોએ "<a href="/w/index.php?title=%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="ગ્રાડ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ગ્રાડ</a>" (જેને ગ્રેડ અથવા ગોન પણ કહેવાય છે) પદ્ધતિ અપનાવી હતી, જ્યાં જમણો ખૂણો 400 ગ્રાડ આપવા માટે 100 ગ્રેડ છે. 4000 ડેસીગ્રેડ્સ આપવા માટે ગ્રેડને દશમા ભાગમાં વહેંચવાની પદ્ધતિ પણ લશ્કરમાં વપરાશમાં હતી. </p><p>મોટા ભાગના લશ્કરી દળોએ ફ્રેન્ચ "મિલીમી" પદ્ધતિ અપનાવી હતી. આ મિલી-રેડીયન (સર્કલ દીઠ 6283)નો અઁદાજ છે, જેમાં હોકાયંત્રનું ડાયલમાં 6400 યુનિટો (સ્વીડન 6300નો વપરાશ કરે છે)ની જગ્યા છે અથવા "મિલ્સ" ખૂણાઓની માપણી વખતે વધારાની ચોકસાઇ, તોપખાની સ્થાપના વગેરે. લશ્કરને એ મૂલ્ય પ્રાપ્ત થાય છે કે એક મિલ એક કિલોમીટરના અંતરે આશરે એક મીટર સાથે જોડે છે. ત્રિજ્યામાં સમાન લંબાઇના ચાપકર્ણમાં વર્તુળના પરિઘનું વિભાજન કરતા જે પદ્ધતિ આવી હતી તેનો રશિયાના સમ્રાટે ઉપયોગ કર્યો હતો. તેમાંના દરેકને 100 જગ્યાઓમાં વિભાજિત કરવામાં આવ્યા હતા જે 600નું સર્કલ આપતા હતા. <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AB%8B%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AB%87%E0%AA%A4_%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%98%E0%AB%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="સોવિયેત સંઘે (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સોવિયેત સંઘે</a> 6000 યુનિટનું સર્કલ આપવા માટે તેને દશમાં ભાગમાં વહેંચ્યા હતા, સામાન્ય રીતે ભાષાંતરીત કરેલી "મિલ્સ" કહેવામાં આવે છે. આ પદ્ધતિ ભૂતપૂર્વ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B6%E0%AB%8B_%E0%AA%95%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="વોર્શો કરાર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">વોર્શો કરાર</a> દેશો (<a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AB%8B%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AB%87%E0%AA%A4_%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%98&action=edit&redlink=1" class="new" title="સોવિયેત સંઘ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સોવિયેત સંઘ</a>, <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9C%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AB%80%E0%AA%86%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="જીડીઆર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">જીડીઆર</a> વગેરે), ઘણી વખત ઊંધી ક્લોકવાઇસ (જુઓ કાંડા હોકાયંત્રનું ચિત્ર) અપનાવવામાં આવી હતી. આ પદ્ધતિ હજુ પણ રશીયામાં વપરાશમાં છે. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="હોકાયંત્ર_સંતુલન"><span id=".E0.AA.B9.E0.AB.8B.E0.AA.95.E0.AA.BE.E0.AA.AF.E0.AA.82.E0.AA.A4.E0.AB.8D.E0.AA.B0_.E0.AA.B8.E0.AA.82.E0.AA.A4.E0.AB.81.E0.AA.B2.E0.AA.A8"></span>હોકાયંત્ર સંતુલન</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=28" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: હોકાયંત્ર સંતુલન"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>પૃથ્વીના ચુંબકીય ફિલ્ડના ઝોક અને વિવિધ અક્ષાંશ પર ઉગ્રતા અલગ અલગ હોવાથી હોકાયંત્રો ઘણી વખત ઉત્પાદન સમયે સંતુલીત થઇ જાય છે. મોટા ભાગના ઉત્પાદકો તેમના હોકાયંત્રની સોયને પાંચમાના એક ઝોનને અનુરૂપ સંતુલીત કરતા હોય છે, જેમાં ઝોન 1, જે મોટા ભાગના <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%89%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%AF_%E0%AA%97%E0%AB%8B%E0%AA%B3%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઉત્તરીય ગોળાર્ધ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઉત્તરીય ગોળાર્ધને</a> આવરી લે છે ત્યાંથી લઇને ઝોન 5 જે <a href="/wiki/%E0%AA%93%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%B2%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE" class="mw-redirect" title="ઓસ્ટ્રેલિયા">ઓસ્ટ્રેલિયા</a> અને દક્ષિણ સમુદ્રોને આવરી લે છે તેનો સમાવેશ થાય છે. આ સંતુલનની પ્રક્રિયા સોયના એક છેડાને વધુ પડતો ડૂબતો અટકાવે છે, જે હોકાયંત્રના કાર્ડને ચોટી રહેવા માટે અને ખોટું વાંચન આપવામાં કારણભૂત બને છે. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="હોકાયંત્ર_સુધારણા"><span id=".E0.AA.B9.E0.AB.8B.E0.AA.95.E0.AA.BE.E0.AA.AF.E0.AA.82.E0.AA.A4.E0.AB.8D.E0.AA.B0_.E0.AA.B8.E0.AB.81.E0.AA.A7.E0.AA.BE.E0.AA.B0.E0.AA.A3.E0.AA.BE"></span>હોકાયંત્ર સુધારણા</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=29" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: હોકાયંત્ર સુધારણા"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r790067"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">મુખ્ય લેખ: <a href="/w/index.php?title=Magnetic_deviation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Magnetic deviation (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">Magnetic deviation</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:MuseeMarine-compas-p1000468.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/MuseeMarine-compas-p1000468.jpg/170px-MuseeMarine-compas-p1000468.jpg" decoding="async" width="170" height="227" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/MuseeMarine-compas-p1000468.jpg/255px-MuseeMarine-compas-p1000468.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/MuseeMarine-compas-p1000468.jpg/340px-MuseeMarine-compas-p1000468.jpg 2x" data-file-width="1920" data-file-height="2560" /></a><figcaption>વહાણના તૂતક પરની હોકાયંત્રની પેટી કે જેમાં વહાણના આગળના ભાગના હોકાયંત્રનો સમાવેશ થાય છે, જેની સાથે બે લોખંડના બોલ હોય છે જે ફેરોમેગ્નેટિક અસરોને યોગ્ય બનાવે છે. </figcaption></figure> <p>કોઇ પણ ચુંબકીય ઘટકની જેમ, હોકાયંત્રો તેની આસપાસના લોહ ધાતુઓ તેમજ સ્થાનિક મજબૂત ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક પરિબળોથી અસર પામેલા હોય છે. જંગલી વિસ્તારની જમીનમાં નેવિગેશન માટે ઉપયોગી હોકાયંત્રો લોહ પદાર્થોની આસપાસ અથવા ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક ફિલ્ડની આસપાસ વાપરવા જોઇએ નહી (જેમ કે કાર ઇલેક્ટ્રીકલ સિસ્ટમ, ઓટોમોબાઇલ એન્જિન, સ્ટીલ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="મેખ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મેખ</a>, વગેરે) કેમકે તેનાથી તેની ખરાઇ પર અસર થાય છે. <sup id="cite_ref-des_66-6" class="reference"><a href="#cite_note-des-66"><span class="cite-bracket">[</span>૬૬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ટ્રક, કાર અથવા અન્ય વ્યાપારી વાહનોની આસપાસ હોકાયંત્રોને વાપરવા મુશ્કેલ હોય છે, ચાહે બિલ્ટ ઇન ચુંબકો અથવા અન્ય ઘટકોના ઉપયોગથી આડા માર્ગે ન જાય તેની ખાતરી રાખવામાં આવી હોય છતાંયે. ચાલુ અને બંધ ઇલેક્ટ્રીકલ ફિલ્ડઝ સાથે લોહ ધાતુઓની મોટી માત્રા કે જેમાં વાહનના ઇગ્નીશન અને ચાર્જીંગ સિસ્ટમ જવાબદાર હોય છે તે નોંધપાત્ર હોકાયંત્ર ભૂલમાં પરિણમે છે. </p><p>દરિયામાં, વહાણનું હોકાયંત્ર પણ ભૂલો માટે સુધારેલું હોવું જોઇએ જેને <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A1%E0%AB%87%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AB%87%E0%AA%B6%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ડેવિયેશન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ડેવિયેશન</a> (આડા રસ્તે ફંટાવુ) કહેવાય છે, અને તેની પાછળ તેના બંધારણ અને સાધનમાં લોખંડ અને સ્ટીલ જવાબદાર હોય છે. જ્યારે વહાણની ગોઠવણી દરિયાકિનારાના નિશ્ચિત બિન્દુઓ સાથે નોંધવામાં આવે ત્યારે નિશ્ચિત બિંદુઓ સુધી ફરી ગયું હોય છે તેને વહાણ <i>સ્વંગ</i> છે તેમ કહેવાય છે. હોકાયંત્ર વિચલન કાર્ડ તૈયાર કરવામાં આવ્યું છે જેથી નેવિગેટર હોકાયંત્ર અને ચુંકબીય સ્થળો વચ્ચે રૂપાંતરી કરી શકે છે. હોકાયંત્રને ત્રણ રીતે સુધારી શકાય છે. પ્રથમ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%AC%E0%AA%B0_%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%96%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="લ્યુબર રેખા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">લ્યુબર રેખાને</a> ગોઠવી શકાય છે, જેથી વહાણ જે દિશામાં મુસાફરી કરતું તેની સાથે ગોઠવી શકાય, ત્યાર બાદ કાયમી ચુંબકોની અસર હોકાયંત્રની પેટીમાં ફીટ કરેલા નાના ચુંબકો દ્વારા સુધારી શકાય છે. <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B2%E0%AB%8B%E0%AA%B9%E0%AA%9A%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%95%E0%AB%80%E0%AA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="લોહચુંબકીય (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">લોહચુંબકીય</a> સામગ્રીઓની હોકાયંત્રના પર્યાવરણ પરની અસર બે લોખંડી ગોળાઓ કે જે હોકાયંત્ર બિનેકલની બીજી બાજુએ હોય છે તેના દ્વ્રારા સુધારી શકાય છે. માપક ગુણક <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle a_{0}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>a</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>0</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle a_{0}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/693ad9f934775838bd72406b41ada4a59785d7ba" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.284ex; height:2.009ex;" alt="{\displaystyle a_{0}}"></span> લ્યુબર રેખામાં ભૂલ હોવાનું, જ્યારે <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle a_{1},b_{1}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>a</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> </msub> <mo>,</mo> <msub> <mi>b</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle a_{1},b_{1}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/dc92525da669f3a8623cc5a1a24f56e27f022764" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:5.37ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle a_{1},b_{1}}"></span>લોહચુંબકીય અસરો<span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle a_{2},b_{2}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>a</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msub> <mo>,</mo> <msub> <mi>b</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle a_{2},b_{2}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/3a1346057c82a4b0cb73ff0ca95c05fcaa8ffd54" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:5.37ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle a_{2},b_{2}}"></span> અને બિન લોહચુંબકીય પૂર્જાઓ છતા કરે છે. </p><p>હળવા સામાન્ય ઉડ્ડયન એરક્રાફ્ટમાં હોકાયંત્રનું માપ કાઢવા માટે સમાન પ્રકારની પ્રક્રિયા વપરાશમાં લેવાય છે, જેમાં હોકાયંત્ર વિચલન કાર્ડ ઘણીવાર સાધનની પેનલ પરના ચુબકીય હોકાયંત્રની તરત ઉપર અથવા નીચે લાગેલું હોય છે. ફ્લક્સગેટ હોકાયંત્રનું આપઆપ જ માપ કાઢી શકાય છે અને સાચા સ્થળો દર્શાવી શકાય તે માટે સાચા સ્થાનિક હોકાયંત્ર ફેરફારો સાથે તેમાં પ્રોગ્રામ કરી શકાય છે. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="હોકાયંત્રનો_વપરાશ_કરવો"><span id=".E0.AA.B9.E0.AB.8B.E0.AA.95.E0.AA.BE.E0.AA.AF.E0.AA.82.E0.AA.A4.E0.AB.8D.E0.AA.B0.E0.AA.A8.E0.AB.8B_.E0.AA.B5.E0.AA.AA.E0.AA.B0.E0.AA.BE.E0.AA.B6_.E0.AA.95.E0.AA.B0.E0.AA.B5.E0.AB.8B"></span>હોકાયંત્રનો વપરાશ કરવો</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=30" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: હોકાયંત્રનો વપરાશ કરવો"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:CompassUseMapMarked.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/CompassUseMapMarked.jpg/220px-CompassUseMapMarked.jpg" decoding="async" width="220" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/CompassUseMapMarked.jpg/330px-CompassUseMapMarked.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/CompassUseMapMarked.jpg/440px-CompassUseMapMarked.jpg 2x" data-file-width="2412" data-file-height="1600" /></a><figcaption>નકશા પર હોકાયંત્રનો સ્કેલ ફેરવતા (ડી-સ્થાનિક ચુંબકીય ઘટાડો)</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%AA%9A%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0:CompassUseTargetMarked.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/CompassUseTargetMarked.jpg/220px-CompassUseTargetMarked.jpg" decoding="async" width="220" height="212" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/CompassUseTargetMarked.jpg/330px-CompassUseTargetMarked.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/CompassUseTargetMarked.jpg/440px-CompassUseTargetMarked.jpg 2x" data-file-width="2140" data-file-height="2060" /></a><figcaption>જ્યારે કેપ્સુલના નીચેના ભાગ પર બહાર આવેલા સામેલ એરો પર સોયને ગોઠવવામાં આવે અને સારી રીતે લાદવામાં આવે ત્યારે, ડાયરેક્શન ઓફ ટ્રાવેલ (ડીઓટી) ઇન્ડીકેટર પર હોકાયંત્રની રીંગ પરનો ડીગ્રી આંક લક્ષ્યાંક (પર્વત) સામે ચુંબકીય બેરીંગ આપે છે.</figcaption></figure> <p>ચુંબકીય હોકાયંત્ર ચુંબકીય ઉત્તર ધ્રુવ દર્શાવે છે, જે સાચા ભૌગોલિક ઉત્તર ધ્રુવથી આશરે 1,000 માઇલ્સ છે. ચુંબકીય હોકાયંત્રનો વપરાશકાર ચુંબકીય ઉત્તર અને ત્યાર બાદ ફેરફારો અને વિચલનો સુધારીને સાતી ઉત્તર નક્કી કરી શકે છે. સાચા (ભોગોલિક) ઉત્તર અને ચુંબકીય ધ્રુવની વચ્ચેના <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%A1%E0%AB%80%E0%AA%AF%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="મેરિડીયન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મેરિડીયનની</a> દિશા વચ્ચેના ખૂણાઓ તરીકે <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AB%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AA%AB%E0%AA%BE%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="ફેરફાર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ફેરફાર</a> સ્પષ્ટ કરાયા છે. મોટા ભાગના સમુદ્રો માટે ફેરફાર મૂલ્યોની ગણતરી કરવામાં આવી છે અને 11914માં પ્રકાશિત કરાયા હતા. <sup id="cite_ref-73" class="reference"><a href="#cite_note-73"><span class="cite-bracket">[</span>૭૩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> લોખંડ અને ઇલેક્ટ્રીક કરંટની હાજરીને કારણે સ્થાનિક ચુંબકીય ફિલ્ડ તરફ હોકાયંત્રની પ્રતિક્રિયાનો <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%9A%E0%AA%B2%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="વિચલન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">વિચલન</a> ઉલ્લેખ કરે છે; જે તે વ્યક્તિ હોકાયંત્રના સંભાળપૂર્વકના સ્થળ અને હોકાયંત્ર હેઠળના સરભર ચુંબકોની ફાળવણી દ્વારા થોડા ઘણા અંશે સરભર કરી શકે છે. નાવિકો લાંબા સમયથી જાણે છે કે આ માપદંડો સંપૂર્ણ રીતે વિચલનો રદ કરતા નથી; તેથી, તેમણે એક વધારાનું પગલું ભર્યું હતું, જેમાં તેમણે જાણીતી ચુંબકીય બેરિંગ સાથે સીમાચિહ્નો ધરાવતા હોકાયંત્રનું માપ કાઢ્યું હતું. ત્યાર બાદ તેઓએ તેમના વહાણને તે પછીના બિન્દુ તરફ મૂક્યું હતું અને ફરીથી માપણી કરી હતી, અને તેના પરિણામોને ગ્રાફમાં ઉતાર્યા હતા. આ રીતે, સુધારેલા કોષ્ટકોનું સર્જન કરી શકાયું હોત, જેથી તે સ્થળોએ મુસાફરી કરતી વખતે વપરાયેલા હોકાયંત્રો તેમનો સંપર્ક કરી શક્યા હોત. </p><p>નાવિકો અત્યંત સાચા માપ અઁગે ચિંતીત છે; જોકે, રોજબરોજના વપરાશકારોને ચુંબકીય અને સાચા ઉત્તર વચ્ચેના તફાવતની ચિંતા કરવાની જરૂર નથી. ભારે ચુંબકીય ઘટાડા વિચલન (20 ડિગ્રી કે તેનાથી વધુ)ની બાબત સિવાય, ભૂપ્રદેશ સંપૂર્ણપણે સીધો હોય અને દાર્શનિકતા અવરોધાતી ન હોય તો ધારેલા વધુ પડતા ટૂંકા અંતર કરતા નોંધપાત્ર રીતે વિવિધ દિશામાં ચાલવા સામે રક્ષણ કરવા પૂરતું છે. સંભાળપૂર્વક અંતર (સમય અથવા પેસ) અને મુસાફરી કરેલ ચુંબકીય બેરિંગોનું સંભાળપૂર્વક રેકોર્ડીંગ કરતા જે તે વ્યક્તિ કોર્સ પ્લોટ કરી શકે છે અને ફક્ત હોકાયંત્રનો ઉપયોગ કરીને જે તે વ્યક્તિના પ્રારંભિક બિન્દુ તરફ પરત વાળી શકે છે. <sup id="cite_ref-des_66-7" class="reference"><a href="#cite_note-des-66"><span class="cite-bracket">[</span>૬૬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>નકશા (<i>ભૂપ્રદેશ સાથે</i> ) સાથે હોકાયંત્ર નેવિગેશનમાં અલગ પદ્ધતિની જરૂર પડે છે. નકશા બેરિંગ અથવા <i>સાચી બેરિંગ</i> (સાચા, ચુંબકીય નહી તેવા ઉત્તરના સંદર્ભમાં લીધેલા બેરિંગ)થી <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8B%E0%AA%B0_%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="પ્રોટેક્ટોર હોકાયંત્ર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">પ્રોટેક્ટોર હોકાયંત્ર</a> સાથેના સ્થળ સુધી, હોકાયંત્રનો છેડો નકશા પર મૂકેલો હોય છે, કેમ કે તે ઇચછીત સ્થળો સાથે પ્રવર્તમાન સ્થળોને જોડે છે (કેટલાક સ્ત્રોતો હાથથી રેખા દોરવાની ભલામણ કરે છે) હોકાયંત્ર ડાયલના પાયામાં દિશમાન રેખાઓને ત્યાર બાદ ખરેખર અથવા સાચા ઉત્તરને નિશાની કરેલ રેખાંશ (અથવા નકશાનો વર્ટિકલ માર્જિન)ની રેખાઓ સાથે ગોઠવણી કરીને ફેરવવામાં આવે છે, જે હોકાયંત્રની સોયને સંપૂર્ણપણે અવગણે છે. <sup id="cite_ref-des_66-8" class="reference"><a href="#cite_note-des-66"><span class="cite-bracket">[</span>૬૬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> પરિણમતી <i>સાચી બેરિંગ</i> અથવા નકશા બેરિંગને કદાચ ડિગ્રી ઇન્ડીકેટર સમક્ષ અછવા મુસાફરીની દિશા (ડીઓટી) રેખા સમક્ષ વાંચી શકાશે, જેને સ્થળ સુધીના <i><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%8F%E0%AA%9D%E0%AB%80%E0%AA%AE%E0%AB%81%E0%AA%A5&action=edit&redlink=1" class="new" title="એઝીમુથ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">એઝીમુથ</a></i> (કોર્સ) તરીકે અનુસરી શકાય. જો <i>ચુંબકીય</i> ઉત્તર બેરિંગ અથવા <i>હોકાયંત્ર બેરિંગ</i> સ્વીકૃત્ત હોય તો, હોકાયંત્રને બેરિંગનો ઉપયોગ કરતા પહેલા ચુંબકીય ઘટાડાની માત્રા દ્વારા ગોઠવી શકાય, જેથી નકશો અને હોકાયંત્ર બંને એક સાથે રહે. <sup id="cite_ref-des_66-9" class="reference"><a href="#cite_note-des-66"><span class="cite-bracket">[</span>૬૬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> આપેલા ઉદાહરણોમાં, બીજા ફોટોમાં મહાકાય પર્વતની પસંદગી નકશા પર લક્ષ્યાંકિત સ્થળ તરીકે કરવામાં આવી હતી. </p><p>હાથમાં આવે તેવું આધુનિક <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8B%E0%AA%B0_%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="પ્રોટ્રેક્ટોર હોકાયંત્ર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">પ્રોટ્રેક્ટોર હોકાયંત્ર</a> હંમેશા વધારાની મુસાફરીની દિશા (ડીઓટી) એરો અથવા ઇન્ડિકેટર ધરાવે છે જે બેઝપ્લેટ પર અંકિત થયેલી હોય છે. કોર્સ અથવા એઝીમુથ દરમિયાન જે તે વ્યકત્તિની પ્રગતિની તપાસ કરવા માટે અથવા દ્રષ્ટિમાં પહેલી કૃતિ ખરેખર સ્થળ છે, તો તે દેખાય ત્યારે નવા હોકાયંત્રને લક્ષ્યાંક સમક્ષ લઇ જવાય છે (અહીં, મોટા પર્વતો). ડીઓટી એરોને લક્ષ્યાંકની બેઝપ્લેટ પર દર્શાવ્યા બાદ હોકાયંત્ર તે પ્રમાણે ગોઠવેલું હોય છે જેથી કેપ્સ્યૂલમાં આપેલા એરો પર સોયને ખોડી શકાય. દર્શાવેલ પરિણમતી બેરિંગ એ લક્ષ્યાંક સામેની ચુંબકીય બેરિંગ છે. ફરીથી, જો કોઇ "સાચુ" અથવા નકાશા બેરિંગનો ઉપયોગ કરતું હોય તો અને હોકાયંત્રમાં પ્રિસેટ ન હોય, અને ઘટાડો અગાઉથી ગોઠવ્યો હોય તો જે તે વ્યક્તિએ <i>ચુંબકીય બેરિંગ</i> ને <i>સાચી બેરિંગ</i> માં રૂપાંતર કરવા માટે વધારાના <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9A%E0%AB%81%E0%AA%82%E0%AA%AC%E0%AA%95%E0%AB%80%E0%AA%AF_%E0%AA%98%E0%AA%9F%E0%AA%BE%E0%AA%A1%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="ચુંબકીય ઘટાડા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ચુંબકીય ઘટાડાઓ</a> ઉમેરવા જોઇએ કે ઘટાડવા જોઇએ. ઘટાડો સતત નકશા પર આપેલો હોવાથી અથવા વિવિધ સાઇટો પરથી ઓન-લાઇન પ્રાપ્ત કરી શકાય તેમ હોવાથી ચુંબકીય ઘટાડો સ્થળ આધારિત અને સમયાંતરે બદલાતો જાય છે. જો વધારાઓ સાચા પાથ આધારિત હોય તો, હોકાયંત્રએ સુધારેલા (સાચા)દર્શાવેલા બેરિંગે અગાઉ નકશા પરથી મેળવેલી સાચી બેરિંગો પરત્વે ગાઢ રીતે પ્રતિક્રિયા આપવી જોઇએ. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="આ_પણ_જોશો"><span id=".E0.AA.86_.E0.AA.AA.E0.AA.A3_.E0.AA.9C.E0.AB.8B.E0.AA.B6.E0.AB.8B"></span>આ પણ જોશો</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=31" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: આ પણ જોશો"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%AA%E0%AB%82%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%A3_%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%82%E0%AA%97&action=edit&redlink=1" class="new" title="સંપૂર્ણ બેરીંગ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સંપૂર્ણ બેરીંગ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AB%80%E0%AA%AE_%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="બીમ હોકાયંત્ર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બીમ હોકાયંત્ર</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%A8%E0%AB%87_%E0%AA%AC%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%82_%E0%AA%AE%E0%AB%82%E0%AA%95%E0%AA%A4%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="હોકાયંત્રને બોક્સમાં મૂકતા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">હોકાયંત્રને બોક્સમાં મૂકતા</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AC%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%81%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8B%E0%AA%A8_%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="બ્રુન્ટોન હોકાયંત્ર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">બ્રુન્ટોન હોકાયંત્ર</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%82%E0%AA%95%E0%AA%B2%E0%AA%BF%E0%AA%A4%E0%AA%A4%E0%AA%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="સંકલિતતા (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સંકલિતતા</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AA%E0%AB%83%E0%AA%A5%E0%AB%8D%E0%AA%B5%E0%AB%80_%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AA%95_%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="પૃથ્વી પ્રેરક હોકાયંત્ર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">પૃથ્વી પ્રેરક હોકાયંત્ર</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AB%E0%AB%8D%E0%AA%B2%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B8%E0%AA%97%E0%AB%87%E0%AA%9F_%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="ફ્લક્સગેટ હોકાયંત્ર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ફ્લક્સગેટ હોકાયંત્ર</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4_%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="હસ્ત હોકાયંત્ર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">હસ્ત હોકાયંત્ર</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%B7%E0%AB%8D%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%AF_%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%97%E0%AB%87%E0%AA%B6%E0%AA%A8(%E0%AA%B5%E0%AA%B9%E0%AA%BE%E0%AA%A3_%E0%AA%95%E0%AB%87_%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%A8_%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AA%BE%E0%AA%82_%E0%AA%9B%E0%AB%87_%E0%AA%85%E0%AA%A8%E0%AB%87_%E0%AA%95%E0%AA%88_%E0%AA%A4%E0%AA%B0%E0%AA%AB_%E0%AA%9C%E0%AA%88_%E0%AA%B0%E0%AA%B9%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%82_%E0%AA%9B%E0%AB%87_%E0%AA%A4%E0%AB%87_%E0%AA%A8%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%95%E0%AB%80_%E0%AA%95%E0%AA%B0%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AB%80_%E0%AA%AA%E0%AA%A6%E0%AB%8D%E0%AA%A7%E0%AA%A4%E0%AA%BF%E0%AA%93)%E0%AA%AA%E0%AA%A6%E0%AB%8D%E0%AA%A7%E0%AA%A4%E0%AA%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="નિષ્ક્રીય નેવિગેશન(વહાણ કે વિમાન ક્યાં છે અને કઈ તરફ જઈ રહ્યું છે તે નક્કી કરવાની પદ્ધતિઓ)પદ્ધતિ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">નિષ્ક્રીય નેવિગેશન(વહાણ કે વિમાન ક્યાં છે અને કઈ તરફ જઈ રહ્યું છે તે નક્કી કરવાની પદ્ધતિઓ)પદ્ધતિ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%9F%E0%AA%BF%E0%AA%95_%E0%AA%8A%E0%AA%82%E0%AA%A1%E0%AA%BE%E0%AA%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="મેગ્નેટિક ઊંડાઇ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">મેગ્નેટિક ઊંડાઇ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AB%80%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%95%E0%AA%A8_%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%96%E0%AA%BE%E0%AA%AB%E0%AB%8D%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%AC%E0%AB%8D%E0%AA%AB%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AB%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%AB%E0%AB%8D%E0%AA%9C%E0%AB%8D%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%97%E0%AB%8D%E0%AA%B5%E0%AB%81%E0%AA%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="સીમાંકન રેખાફ્ગ્બ્ફ્ત્ર્ફ્ત્ફ્જ્ગ્યુગ્વુસ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સીમાંકન રેખાફ્ગ્બ્ફ્ત્ર્ફ્ત્ફ્જ્ગ્યુગ્વુસબજ્સ્</a> બદુ äર્ એન્ નૂબ્</li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AA%E0%AB%87%E0%AA%B2%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AA%B8_(%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%A7%E0%AA%A8)&action=edit&redlink=1" class="new" title="પેલોરસ (સાધન) (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">પેલોરસ (સાધન)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AB%8B_%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="રેડિયો હોકાયંત્ર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">રેડિયો હોકાયંત્ર</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AB%8B_%E0%AA%A6%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AA%BE_%E0%AA%B6%E0%AB%8B%E0%AA%A7%E0%AA%95&action=edit&redlink=1" class="new" title="રેડિયો દિશા શોધક (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">રેડિયો દિશા શોધક</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AA%AC%E0%AA%82%E0%AA%A7%E0%AA%BF%E0%AA%A4_%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%82%E0%AA%97&action=edit&redlink=1" class="new" title="સબંધિત બેરીંગ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સબંધિત બેરીંગ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%A1%E0%AA%BE_%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="કાંડા હોકાયંત્ર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">કાંડા હોકાયંત્ર</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="નોંધો"><span id=".E0.AA.A8.E0.AB.8B.E0.AA.82.E0.AA.A7.E0.AB.8B"></span>નોંધો</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=32" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: નોંધો"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r759898">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width" style="column-width: 30em;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-Lane,_p._615-1"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Lane,_p._615_1-0">૧.૦</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Lane,_p._615_1-1">૧.૧</a></sup></span> <span class="reference-text">લેન, પૃષ્ઠ 615</span> </li> <li id="cite_note-W._H._Creak_238-239-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-W._H._Creak_238-239_2-0">૨.૦</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-W._H._Creak_238-239_2-1">૨.૧</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-W._H._Creak_238-239_2-2">૨.૨</a></sup></span> <span class="reference-text">ડબ્લ્યુ.એચ. ક્રીક: "ધી હિસ્ટ્રી ઓફ ધ લિક્વિડ કંપાસ", <i>ધી જિયોગ્રાફિકલ જર્નલ</i> , વોલ્યુમ 56, નં. 3 (1920), પૃષ્ઠ 238-239</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text">સેઇડમેન, ડેવીડ અને ર્લેવરલેન્ડસ, પાઉલ, <i>ધી ઇસેન્શિયલ વાઇલ્ડરનેસ નેવિગેટર</i> , રેગ્ડ માઉન્ટેઇન પ્રેસ (2001), <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/0071361103" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-07-136110-3</a>, પૃષ્ઠ 147: ચુંબકીય હોકાયંત્ર સરળ, ટકાઉ હોવાથી અને તેને અલગથી વીજ પુરવઠાની જરૂર નહી પડતી હોવાથી તે પ્રાથમિક અથવા ગૌણ નેવિગેશનલ સાધન તરીકે ખાસ કરીને નિર્જન વિસ્તારો અથવા જ્યાં વીજળી ઉપલબ્ધ નથી ત્યાં લોકપ્રિય રહ્યું છે. </span> </li> <li id="cite_note-John_B._Carlson_753-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-John_B._Carlson_753_4-0">↑</a></span> <span class="reference-text">જોહ્ન બી. કાર્લસન, "લોડસ્ટોન કંપાસ: ચાઇનીઝ કે ઓલમેસ પ્રાઇમસી? સાન લોરેન્ઝો, વર્નાક્રૂઝ, મેક્સિકો" દ્વારા ઓલમેક હેમેટિક આર્ટિફેક્ટનું અનેક રીતે પૃથ્થકરણ, <i>વિજ્ઞાન</i> , ન્યૂ સિરીઝ, વોલ્યુમ 189, 4205 (5 સપ્ટેમ્બર 1975), પૃષ્ઠો. 753-760 (753)</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r821257">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:#d33}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:#d33}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREFNeedham1985" class="citation book cs1">Needham, Joseph (1985). <i>Trans-Pacific Echoes and Resonances: Listening Once Again</i>. World Scientific. પૃષ્ઠ 21.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Trans-Pacific+Echoes+and+Resonances%3A+Listening+Once+Again&rft.pages=21&rft.pub=World+Scientific&rft.date=1985&rft.aulast=Needham&rft.aufirst=Joseph&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error error citation-comment">Unknown parameter <code class="cs1-code">|coauthors=</code> ignored (<code class="cs1-code">|author=</code> suggested) (<a href="/wiki/%E0%AA%AE%E0%AA%A6%E0%AA%A6:CS1_errors#parameter_ignored_suggest" class="mw-redirect" title="મદદ:CS1 errors">મદદ</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-NHMFL_Early_Chinese_Compass-6"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-NHMFL_Early_Chinese_Compass_6-0">૬.૦</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-NHMFL_Early_Chinese_Compass_6-1">૬.૧</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/617Ufawh1?url=http://www.magnet.fsu.edu/education/tutorials/museum/chinesecompass.html">"National High Magnetic Field Laboratory: Early Chinese Compass"</a>. Florida State University. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.magnet.fsu.edu/education/tutorials/museum/chinesecompass.html">મૂળ</a> માંથી 2011-08-22 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2009-02-05</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=National+High+Magnetic+Field+Laboratory%3A+Early+Chinese+Compass&rft.pub=Florida+State+University&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.magnet.fsu.edu%2Feducation%2Ftutorials%2Fmuseum%2Fchinesecompass.html&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text">લિ શુ-હૂઆ, પૃષ્ઠ 175</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text">લિ શુ-હૂઆ, પૃષ્ઠ 176</span> </li> <li id="cite_note-Li_Shu-hua_180-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Li_Shu-hua_180_9-0">↑</a></span> <span class="reference-text">લિ શુ હૂઆ, પૃષ્ઠ. 180</span> </li> <li id="cite_note-needham_volume_4_part_1_252-10"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-needham_volume_4_part_1_252_10-0">૧૦.૦</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-needham_volume_4_part_1_252_10-1">૧૦.૧</a></sup></span> <span class="reference-text">નિધામ, પૃષ્ઠ. 252</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text">ટેમ્પલ, પૃષ્ઠ. 156.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text">લિ શુ હૂઆ, પૃષ્ઠ 182f.</span> </li> <li id="cite_note-Kreutz,_p._373-13"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Kreutz,_p._373_13-0">૧૩.૦</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Kreutz,_p._373_13-1">૧૩.૧</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Kreutz,_p._373_13-2">૧૩.૨</a></sup></span> <span class="reference-text">ક્રેઉત્ઝ, પૃષ્ઠ 373</span> </li> <li id="cite_note-needham_volume_4_part_1_255-14"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-needham_volume_4_part_1_255_14-0">૧૪.૦</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-needham_volume_4_part_1_255_14-1">૧૪.૧</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-needham_volume_4_part_1_255_14-2">૧૪.૨</a></sup></span> <span class="reference-text">નિધામ પૃષ્ઠ 255</span> </li> <li id="cite_note-needham_volume_4_part_1_289-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-needham_volume_4_part_1_289_15-0">↑</a></span> <span class="reference-text">નિધામ, પૃષ્ઠ 289.</span> </li> <li id="cite_note-needham_volume_4_part_1_290-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-needham_volume_4_part_1_290_16-0">↑</a></span> <span class="reference-text">નિધામ, પૃષ્ઠ 290</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text">ક્રેઉત્ઝ, પૃષ્ઠ 367–383</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text">લેન</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text">લિ શૂ-હૂઆ, પૃષ્ઠ 175-196</span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text">ઝૌ</span> </li> <li id="cite_note-Ma,_Appendix_2-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Ma,_Appendix_2_21-0">↑</a></span> <span class="reference-text">મા, એપેન્ડિક્સ 2</span> </li> <li id="cite_note-Barbara_M._Kreutz_368-22"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Barbara_M._Kreutz_368_22-0">૨૨.૦</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Barbara_M._Kreutz_368_22-1">૨૨.૧</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Barbara_M._Kreutz_368_22-2">૨૨.૨</a></sup></span> <span class="reference-text">ક્રેઇત્ઝ, પૃષ્ઠ 368</span> </li> <li id="cite_note-Barbara_M._Kreutz_369-23"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Barbara_M._Kreutz_369_23-0">૨૩.૦</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Barbara_M._Kreutz_369_23-1">૨૩.૧</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Barbara_M._Kreutz_369_23-2">૨૩.૨</a></sup></span> <span class="reference-text">ક્રેઉત્ઝ પૃષ્ઠ 369</span> </li> <li id="cite_note-Barbara_M._Kreutz_370-24"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Barbara_M._Kreutz_370_24-0">૨૪.૦</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Barbara_M._Kreutz_370_24-1">૨૪.૧</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Barbara_M._Kreutz_370_24-2">૨૪.૨</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Barbara_M._Kreutz_370_24-3">૨૪.૩</a></sup></span> <span class="reference-text">ક્રેઉત્ઝ પૃષ્ઠ 370</span> </li> <li id="cite_note-Schmidl-25"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Schmidl_25-0">૨૫.૦</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Schmidl_25-1">૨૫.૧</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Schmidl_25-2">૨૫.૨</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Schmidl_25-3">૨૫.૩</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Schmidl_25-4">૨૫.૪</a></sup></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="CITEREFSchmidl1996-1997">Schmidl, Petra G. (1996-1997), "Two Early Arabic Sources On The Magnetic Compass", <i>Journal of Arabic and Islamic Studies</i> <b>1</b>: 81–132</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Two+Early+Arabic+Sources+On+The+Magnetic+Compass&rft.jtitle=Journal+of+Arabic+and+Islamic+Studies&rft.aulast=Schmidl&rft.aufirst=Petra+G.&rft.au=Schmidl%2C%26%2332%3BPetra+G.&rft.date=1996-1997&rft.volume=1&rft.pages=81%E2%80%93132&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0"><span style="display: none;"> </span></span> <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.uib.no/jais/v001ht/01-081-132schmidl1.htm#_ftn4">http://www.uib.no/jais/v001ht/01-081-132schmidl1.htm#_ftn4</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140902060243/http://www.uib.no/jais/v001ht/01-081-132schmidl1.htm#_ftn4">સંગ્રહિત</a> ૨૦૧૪-૦૯-૦૨ ના રોજ <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%95_%E0%AA%AE%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%A8" title="વેબેક મશિન">વેબેક મશિન</a></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text">ક્રેઉત્ઝ પૃષ્ઠ 368–369</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text">લેન પૃષ્ઠ 606f.</span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text">લેન પૃષ્ઠ 608</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text">લેન પૃષ્ઠ 608 & 610</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text">લેન પૃષ્ઠ 608 & 613</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text">ક્રેઉત્ઝ પૃષ્ઠ 372–373</span> </li> <li id="cite_note-Frederic_C._Lane_615ff.-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Frederic_C._Lane_615ff._32-0">↑</a></span> <span class="reference-text">ફ્રેડ્રિક સી. લેન, “હોકાયંત્રની શોધનો આર્થિક અર્થ,” <i>ધી અમેરિકન હિસ્ટોરિકલ રિવ્યૂ</i> , વોલ્યુમ 68, નં. 3. (એપ્રિલ, 1963), પૃષ્ઠ 615એફએફ.</span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text">એમિલી સેવેજ સ્મિથ (1988), "એરાબિસ્ટના વર્કશોપના અવશેષો: મધ્યયુગીન ઇસ્લામિક વિજ્ઞાન અને ઔષધના અભ્યાસમાં પ્રવર્તમાન પ્રવાહ", <i><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%87%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઇસિસ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઇસિસ</a></i> <b>79</b> (2): 246-266 [263]</span> </li> <li id="cite_note-King-1983-34"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-King-1983_34-0">૩૪.૦</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-King-1983_34-1">૩૪.૧</a></sup></span> <span class="reference-text">(<a href="#CITEREFKing1983">King 1983</a>, pp. 547-8)</span> </li> <li id="cite_note-Tibbetts-35"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Tibbetts_35-0">૩૫.૦</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Tibbetts_35-1">૩૫.૧</a></sup></span> <span class="reference-text">જી.આર.તિબેટ્સ (1973), "આરબ અને ચાઇનીઝ નેવિગેશનલ ટેકનિક વચ્ચેની તુલના", <i>સ્કુલ ઓફ ઓરિયેન્ટલ એન્ડ અમેરિકન સ્ટડીઝનો સત્તાવાર અહેવાલ</i> <b>36</b> (1): 97-108 [105-6]</span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation book cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?ei=FbWSSeOjApvukQSHl_2wCg&id=HUAPAAAAIAAJ&dq=%22matsya+yantra%22+%2B+compass&q=%22matsya+yantra%22&pgis=1#search_anchor"><i>The American journal of science - Google Books</i></a>. Books.google.com<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2009-06-30</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+American+journal+of+science+-+Google+Books&rft.pub=Books.google.com&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fei%3DFbWSSeOjApvukQSHl_2wCg%26id%3DHUAPAAAAIAAJ%26dq%3D%2522matsya%2Byantra%2522%2B%252B%2Bcompass%26q%3D%2522matsya%2Byantra%2522%26pgis%3D1%23search_anchor&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text">ટેયલર</span> </li> <li id="cite_note-Frederic_C._Lane_616-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Frederic_C._Lane_616_38-0">↑</a></span> <span class="reference-text">લેન, પૃષ્ઠ 616</span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text">ક્રેઉત્ઝ, પૃષ્ઠ 374</span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200416004728/https://www.westmarine.com/webapp/wcs/stores/servlet/WestAdvisorDisplayView?storeId=30003&langId=-1&catalogId=10001&advisor=bearing.htm">"Hand Bearing Compass"</a>. West Marine. 2004. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.westmarine.com/webapp/wcs/stores/servlet/WestAdvisorDisplayView?storeId=30003&langId=-1&catalogId=10001&advisor=bearing.htm">મૂળ</a> માંથી 2020-04-16 પર સંગ્રહિત<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2007-12-28</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Hand+Bearing+Compass&rft.pub=West+Marine&rft.date=2004&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.westmarine.com%2Fwebapp%2Fwcs%2Fstores%2Fservlet%2FWestAdvisorDisplayView%3FstoreId%3D30003%26langId%3D-1%26catalogId%3D10001%26advisor%3Dbearing.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text">ફ્રેઝર, પર્સિફોર, <i>હસ્ત હોકાયંત્રમાં ઉપયોગમાં લેવાતું સરળ ગટક</i> , અમેરિકન ફિલોસોફિકલ સોસાયટીની કાર્યવાહી, વોલ્યુમ 22, નં. 118 (માર્ચ, 1885), પૃષ્ઠ 216</span> </li> <li id="cite_note-Article-42"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Article_42-0">૪૨.૦</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Article_42-1">૪૨.૧</a></sup></span> <span class="reference-text">ધી કંપાસ મ્યુઝિયમ, <i>ધી બેઝાર્ડ કંપાસ</i> , <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.compassmuseum.com/hand/bezard.htm">આર્ટિકલ</a></span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a></span> <span class="reference-text">બાર્નેસ, ચર્ચીલ, જેમ્સ અને જેકોબસન, ક્લિફ, <i>વાઇલ્ડરનેસ નેવિગેશનના અંતિમ માર્ગદર્શકો</i> , ગ્લોબ પ્યુજોટ પ્રેસ (2002), <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/1585744905" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 1-58574-490-5</a>, 9781585744909, પૃષ્ઠ 27</span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a></span> <span class="reference-text">બાર્નેસ, પૃષ્ઠ 27</span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a></span> <span class="reference-text">સેઇડમેન, પૃષ્ઠ 68</span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a></span> <span class="reference-text">જેલ્સસ્ટ્રોમ, જોર્ન, <i>19થ હોલ: ધી રીડર્સ ટેક ઓવરઃ ઓરિએન્ટરીંગ</i> , સ્પોર્ટસ ઇલસ્ટ્રેટેડ, 3 માર્ચ 1969</span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span class="reference-text">સિલ્વા સ્વીડન એબી, <i>સિલ્વા સ્વીડન એબી અને સિલ્વા પ્રોડક્શન એબી એક કંપની બની ગઇ હતીઃ ઇતિહાસ</i> , અખબારી યાદી 28 એપ્રિલ 2000</span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text">ગુબિન્સ, ડેવીડ, <i>જિયોમેગ્નેટિઝમ અને પાલિયોમેગ્નેટિઝમનો જ્ઞાનકોશ</i> , સ્પ્રિન્ગર પ્રેસ (2007), <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/1402039921" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 1-4020-3992-1</a>, 9781402039928, પૃષ્ઠ 67</span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a></span> <span class="reference-text">ફેનીંગ, એ.ઇ., <i>સ્ટેડી એઝ શી ગોઝ: કંપાસ ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ ધ એડમાયરલ્ટીનો ઇતિહાસ</i> , એચએમએસઓ, ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ એડમાયરલ્ટી (1986), પૃષ્ઠ 1-10</span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a></span> <span class="reference-text">ગુબિન્સ, પૃષ્ઠ 67</span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a></span> <span class="reference-text">ફેનીંગ, એ.ઇ., પૃષ્ઠ 1-10</span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a></span> <span class="reference-text">વોર્નર, દોબોરાહ, <i>કંપાસ એન્ડ કોઇલ્સ: એડવર્ડ એસ. રિચીનો ઇન્સ્ટ્રુમેન્ટ વ્યવસાય</i> , રિટ્ટેનહાઉસ, વોલ્યુમ. 9, નં. 1 (1994), પૃષ્ઠ. 1-24</span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a></span> <span class="reference-text">ગુબિન્સ, પૃષ્ઠ 67: સમાંતર અથવા અસંખ્ય સોયનો નવા વિકાસમાં કોઇ ઉપયોગ નથી; તેમનો ડ્રાય માઉન્ટ મરિન હોકાયંત્રમાં ઉપયોગ સૌપ્રથમ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A1%E0%AA%9A_%E0%AA%87%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F_%E0%AA%87%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE_%E0%AA%95%E0%AA%82%E0%AA%AA%E0%AA%A8%E0%AB%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="ડચ ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપની (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ડચ ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપનીના</a> નેવિગેશન અધિકારીઓ દ્વારા 1649ના પ્રારંભમાં કરવામાં આવ્યો હતો.</span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a></span> <span class="reference-text">ડેવિસ, સોફિયા, <i>વીસમી સદીના પ્રારંભમાં બ્રિટનમાં એરોકંપાસનો ઉદ્ભવ</i> , વિજ્ઞાનના ઇતિહાસ માટેનો બ્રિટીશ જર્નલ, કેન્બ્રિજ યુનિવર્સિટી પ્રેસ દ્વારા ઓનલાઇન પ્રકાશિત કરાયેલ, 15 જુલાઇ 2008, પૃષ્ઠ 1-22</span> </li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a></span> <span class="reference-text">કોલ્વિન, ફ્રેડ એચ., <i>એરક્રાફ્ટ મિકેનિક્સ હેન્ડબુક: આધુનિક એરક્રાફ્ટ માટેની સંભાળમાં ફેક્ટરી અને ફ્લાયીંગ સુધીની હકીકતો અને સુચનો </i> , મેકગ્રો-હીલ બુક કું. ઇન્ક.(1918), પૃષ્ઠ 347-348</span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a></span> <span class="reference-text">હચીઝ, હેનરી એ., <i>ક્રીઘ-ઓસબોર્ન પેટન્ટ વાળા હોકાયંત્રમાં ખાસ ઉલ્લેખો સાથે ત્રિપાશ્ચ હોકાયંત્રમાં કરાયેલા સુધારાઓ</i> , ઓપ્ટિકલ સોસાયટી 16ના વ્યવહારો, લંડન: ધી ઓપ્ટિકલ સોસાયટી (1915), પૃષ્ઠ 17-43: <i>ક્રીઘ-ઓસ્બોર્ન</i> પ્રથમ પ્રવાહીયુક્ત હોકાયંત્ર ખિસ્સા અથવા પાઉચમાં રાખી શકાય તેવા છે, જેની પેટન્ટ ગ્રેટ બ્રિટનમાં 1915માં કરવામાં આવી હતી. </span> </li> <li id="cite_note-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-57">↑</a></span> <span class="reference-text">ધી કંપાસ મ્યુઝિયમ, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.compassmuseum.com/wrist/wrist.htm">આર્ટિકલ (લેખ)</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081221014838/http://www.compassmuseum.com/wrist/wrist.htm">સંગ્રહિત</a> ૨૦૦૮-૧૨-૨૧ ના રોજ <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%95_%E0%AA%AE%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%A8" title="વેબેક મશિન">વેબેક મશિન</a>: <i>ક્રીઘ-ઓસબોર્ન</i> ને રિસ્ટ-માઉન્ટ મોડેલમાં ઓફર કરવામાં આવ્યું હોવાથી, તે આ સ્વરૂપમાં ભારે વિશાળ અને ભારે હોવાનું સાબિત થયું છે.</span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a></span> <span class="reference-text">હચીસ, હેનરી એ., પૃષ્ઠ 17-43</span> </li> <li id="cite_note-december2001-59"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-december2001_59-0">૫૯.૦</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-december2001_59-1">૫૯.૧</a></sup></span> <span class="reference-text">સુન્ટો ઓય, <i>સુન્ટો કંપની ઇતિહાસ</i> , ડિસેમ્બર 2001 <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.suunto.com/suunto/Worlds/outdoor/main/outdoor_article_normal.jsp?">લેખ</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160206191458/http://www.suunto.com/suunto/Worlds/outdoor/main/outdoor_article_normal.jsp">સંગ્રહિત</a> ૨૦૧૬-૦૨-૦૬ ના રોજ <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%95_%E0%AA%AE%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%A8" title="વેબેક મશિન">વેબેક મશિન</a></span> </li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-60">↑</a></span> <span class="reference-text">એન.અબ્રાહેમસેન: "12મી સદીના ડેનમાર્કમાં ચુંબકીય હોકાયંત્ર દ્વારા ચર્ચ સામેલગીરી માટેના પૂરાવા", <i>આર્કિયોમેટ્રી</i> , વોલ્યુમ 32, નં. 2 (1992), પૃષ્ઠ 293-303 (293)</span> </li> <li id="cite_note-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-61">↑</a></span> <span class="reference-text">એન. અબ્રાહેમસેન: "12મી સદીના ડેનમાર્કમાં ચુંબકીય હોકાયંત્ર દ્વારા ચર્ચ સામેલગીરી માટેના પૂરાવા", આર્કિયોમેટ્રી, વોલ્યુમ 32, નં 2 (1992), પૃષ્ઠ 293-303 (303)</span> </li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-62">↑</a></span> <span class="reference-text">લૂડવિગ અને શમિડચેન, પૃષ્ઠ 62–64</span> </li> <li id="cite_note-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-63">↑</a></span> <span class="reference-text">લૂડવિગ અને શમિડચેન, પૃષ્ઠ 64</span> </li> <li id="cite_note-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-64">↑</a></span> <span class="reference-text">ટેયલર, પૃષ્ઠ 1એફ.</span> </li> <li id="cite_note-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-65">↑</a></span> <span class="reference-text">નેમોટો એન્ડ કું લિમીટેડ., <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nemoto.co.jp/en/products/luminova/luminova.html">લેખ</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081205120711/http://www.nemoto.co.jp/en/products/luminova/luminova.html">સંગ્રહિત</a> ૨૦૦૮-૧૨-૦૫ ના રોજ <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%95_%E0%AA%AE%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%A8" title="વેબેક મશિન">વેબેક મશિન</a>: સામાન્ય ફોસ્ફોરેસેન્ટ લ્યુમિનીયસ પેઇન્ટ (<a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9D%E0%AB%80%E0%AA%82%E0%AA%95_%E0%AA%B8%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%AB%E0%AA%BE%E0%AA%87%E0%AA%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઝીંક સલ્ફાઇડ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઝીંક સલ્ફાઇડ</a>)ના વધારામાં, <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AB%80%E0%AA%AF%E0%AA%AE_%E0%AA%8F%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%AE%E0%AA%BF%E0%AA%A8%E0%AB%87%E0%AA%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="સ્ટ્રોન્ટીયમ એલ્યુમિનેટ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સ્ટ્રોન્ટીયમ એલ્યુમિનેટ</a> અથવા સેલ્ફ લ્યુમિનીયસ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%9F%E0%AB%80%E0%AA%AF%E0%AA%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="ટ્રીટીયમ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ટ્રીટીયમના</a> આઇસોટોપ્સનું ચળકાટવાળું ફોટોલ્યુમિનેસન્ટ આવરણનો હાલમાં આધુનિક હોકાયંત્રો પર ઉપયોગ થાય છે.</span> </li> <li id="cite_note-des-66"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-des_66-0">૬૬.૦૦</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-des_66-1">૬૬.૦૧</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-des_66-2">૬૬.૦૨</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-des_66-3">૬૬.૦૩</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-des_66-4">૬૬.૦૪</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-des_66-5">૬૬.૦૫</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-des_66-6">૬૬.૦૬</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-des_66-7">૬૬.૦૭</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-des_66-8">૬૬.૦૮</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-des_66-9">૬૬.૦૯</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite id="CITEREFJohnson,_G._Mark2003" class="citation book cs1">Johnson, G. Mark (2003-03-26). <i>The Ultimate Desert Handbook</i>. McGraw-Hill Professional. પૃષ્ઠ 110. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/0-07-139303-X" title="વિશેષ:પુસ્તકસ્રોત/0-07-139303-X"><bdi>0-07-139303-X</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Ultimate+Desert+Handbook&rft.pages=110&rft.pub=McGraw-Hill+Professional&rft.date=2003&rft.isbn=0-07-139303-X&rft.au=Johnson%2C+G.+Mark&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-67">↑</a></span> <span class="reference-text">યુ.એસ. લશ્કર, <i>નકશા વાંચન અે જમીન નેવિગેશન</i> , એફએમ 21-26, વડામથકો, લશ્કરી વિભાગ, વોશિગ્ટોન, ડી.સી. (7 મે 1993), ચ. 11, પૃષ્ઠ 1-3: કોઇપણ 'ફ્લોટિંગ કાર્ડ' પ્રકાર હોકાયંત્ર કે જેની સાથે હસ્ત સાધન અથવા મધ્ય રેખા ખૂણાનો ઉપયોગ નકશાને ચુંબકીય ઉત્તર દ્વારાના નકશામાં દોરેલા ચુબકીય એઝીમથ (સ્વસ્તિકથી ક્ષિતિજ સુધીનો આકાશનો ચાપ) વાંચવામાં કરી શકાય છે, પરંતુ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AA%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%95%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%B0_(%E0%AA%96%E0%AB%82%E0%AA%A3%E0%AA%BE_%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%AA%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AB%81%E0%AA%82_%E0%AA%AC%E0%AA%B9%E0%AB%81%E0%AA%A7%E0%AA%BE_%E0%AA%85%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%A7%E0%AA%B5%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AB%81%E0%AA%B3%E0%AA%BE%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%B0_%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%A7%E0%AA%A8)_%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="પ્રોટેક્ટર (ખૂણા માપવાનું બહુધા અર્ધવર્તુળાકાર સાધન) હોકાયંત્ર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">પ્રોટેક્ટર (ખૂણા માપવાનું બહુધા અર્ધવર્તુળાકાર સાધન) હોકાયંત્ર</a> સાથે પ્રક્રિયા ઘણી સરળ છે.</span> </li> <li id="cite_note-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-68">↑</a></span> <span class="reference-text">કીર્ની, ક્રેસન એચ., <i>જંગલ સ્નેફુસ...</i> <i>એન્ડ રેમેડિઝ</i> , ઓરેગોન ઇન્સ્ટિટ્યુટ પ્રેસ (1996), <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/1884067107" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 1-884067-10-7</a>, પૃષ્ઠ 164-170: 1989માં એક યુ.એસ. લશ્કરી જંગલ પાયદળ સુચન આપનારે એવો અહેવાલ આપ્યો હતો કે આશરે તેની કંપનીમાં લેન્સેટિક હોકાયંત્રના આશરે 20 ટકાનો ઉપયોગ એક માત્ર <a href="/wiki/%E0%AA%AA%E0%AA%A8%E0%AA%BE%E0%AA%AE%E0%AA%BE" title="પનામા">પનામાના</a> જંગલમાં કરાયો હતો, જેમાં ત્રણ સપ્તાહો સુધી વરસાદ અને વસતી રહેતી હતી.</span> </li> <li id="cite_note-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-69">↑</a></span> <span class="reference-text">સંરક્ષણ મંત્રાલય, <i>મેન્યુઅલ ઓફ મેપ રીડીંગ એન્ડ લેન્ડ નેવિગેશન</i> , એચએમએસઓ આર્મી કોડ 70947 (1988), <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/0117726117" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-11-772611-7</a>, 9780117726116, ચ. 8, વિભાગ. 26, પૃષ્ઠ. 6-7; ચ. 12, વિભાગ. 39, પૃષ્ઠ 4</span> </li> <li id="cite_note-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-70">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.orau.org/PTP/collection/radioluminescent/armycompass.htm">"Military Compass"</a>. Orau.org<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2009-06-30</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Military+Compass&rft.pub=Orau.org&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.orau.org%2FPTP%2Fcollection%2Fradioluminescent%2Farmycompass.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r821257"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.psicompany.com/gps-satellite-compass/">"GPS Satellite Compasses"</a>. Psicompany.com. 2006-08-10<span class="reference-accessdate">. મેળવેલ <span class="nowrap">2009-06-30</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=GPS+Satellite+Compasses&rft.pub=Psicompany.com&rft.date=2006&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.psicompany.com%2Fgps-satellite-compass%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fgu.wikipedia.org%3A%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a></span> <span class="reference-text">ક્રામેર, નેલ્વિન જી., યુ.એસ. પેટન્ટ નં. 4175333, <i>ચુંબકીય હોકાયંત્ર</i> , રિવરટોન, વ્યોમિંગઃ ધી બ્રુન્ટોન કંપની, પબ્લિ. 27 નવેમ્બર 1979: <i>બ્રુન્ટોન પોકેટ ટ્રાન્સિટ</i> , જે ચુંબકીય આકર્ષણ આદ્રીકરણનો ઉપયોગ કરે છે, જે એક અપવાદ છે. </span> </li> <li id="cite_note-73"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-73">↑</a></span> <span class="reference-text">રાઇટ, મોન્ટે, મોસ્ટ પ્રોબેબલ પોઝીશન, યુનિવર્સિટી પ્રેસ ઓફ કાન્સસ, લોરેન્સ, 1972, પૃષ્ઠ 7</span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="સંદર્ભો"><span id=".E0.AA.B8.E0.AA.82.E0.AA.A6.E0.AA.B0.E0.AB.8D.E0.AA.AD.E0.AB.8B"></span>સંદર્ભો</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=33" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: સંદર્ભો"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>નેવી વિભાગ વડા, ગ્રેટ બ્રિટન (1915) <i>નેવિગેશનના વિભાગ વડાનું પુસ્તક, 1914</i> , પ્રકરણ XXV: "ધી મેગ્નેટિક કંપાસ(સતત): વિચલિતતાનું પૃથ્થકરણ અને ખરાઇ", લંડન : એચએમએસઓ, 525 p.</li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%8F%E0%AA%B8%E0%AA%9D%E0%AB%87%E0%AA%B2,_%E0%AA%86%E0%AA%AE%E0%AA%BF%E0%AA%B0_%E0%AA%A1%E0%AB%80.&action=edit&redlink=1" class="new" title="એસઝેલ, આમિર ડી. (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">એસઝેલ, આમિર ડી.</a> (2001) <i>ધી રિડલ ઓફ ધ કંપાસ: શોધ કે જેણે દુનિયા બદલી નાખી</i> , પ્રથમ આવૃત્તિ., ન્યુ યોર્ક : હારકોર્ટ, <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/0156007533" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-15-600753-3</a></li> <li>કાર્લસન, જોહ્ન બી. (1975) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/189/4205/753">"લોડસ્ટોન કંપાસ: ચાઇનીઝ કે ઓલમેક પ્રિમાસી?</a>: સામ લોરેન્ઝો, વેરાક્રૂઝ, મેક્સિકોમાંથી માનવસર્જિત ઓલમેક હેમેટાઇટનું અનેક રીતે પૃથ્થકરણ”, <i>વિજ્ઞાન</i> , <b>189</b> (4205 : 5 સપ્ટેમ્બર), પૃષ્ઠ. 753-760, <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A1%E0%AB%80%E0%AA%93%E0%AA%9F%E0%AA%86%E0%AA%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="ડીઓટઆઇ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ડીઓટઆઇ</a> 10.1126/વિજ્ઞાન.189.4205.753</li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%97%E0%AA%BE%E0%AA%87%E0%AA%B8,_%E0%AA%AB%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%B8_%E0%AA%85%E0%AB%87_%E0%AA%97%E0%AA%BE%E0%AA%87%E0%AA%B8,_%E0%AA%9C%E0%AB%8B%E0%AA%B8%E0%AB%87%E0%AA%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="ગાઇસ, ફ્રાંસિસ અે ગાઇસ, જોસેફ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ગાઇસ, ફ્રાંસિસ અે ગાઇસ, જોસેફ</a> (1994) <i>કેથેડ્રલ, ફોર્જ અે વોટરવ્હીલ: મધ્ય યુગમાં ટેકનોલોદજી અને શોધ</i> , ન્યુ યોર્ક : હાર્પરકોલિન્સ, <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/0060165901" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-06-016590-1</a></li> <li>ગુબીન્સ, ડેવિડ, <i>જિયોમેગ્નેટિઝમ અને પાલીયોમેગ્નેટિઝમનો જ્ઞાનકોશ</i> , સ્પ્રિંગર પ્રેસ (2007), <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/1402039921" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 1-4020-3992-1</a>, 9781402039928</li> <li>ગુર્ની, એલન (2004) <i>હોકાયંત્ર: સંશોધન અને શોધની વાર્તા</i> , લંડન : નોર્ટોન, <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/0393327132" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-393-32713-2</a></li> <li>જોહ્નસન, જી. માર્ક, <i>ધી અલ્ટીમેટ ડેઝર્ટ હેન્ડબુક</i> , પ્રથમ આવૃત્તિ, કેમડેન, મેઇન: મેકગ્રો-હીલ (2003), <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/007139303X" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-07-139303-X</a></li> <li><span class="citation" id="CITEREFKing1983">King, David A. (1983), "The Astronomy of the Mamluks", <i><a href="/w/index.php?title=Isis_(journal)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Isis (journal) (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">Isis</a></i> <b>74</b> (4): 531–555</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+Astronomy+of+the+Mamluks&rft.jtitle=%5B%5BIsis+%28journal%29%7CIsis%5D%5D&rft.aulast=King&rft.aufirst=David+A.&rft.au=King%2C%26%2332%3BDavid+A.&rft.date=1983&rft.volume=74&rft.issue=4&rft.pages=531%E2%80%93555&rfr_id=info:sid/en.wikipedia.org:%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0"><span style="display: none;"> </span></span></li> <li>ક્રેયુત્ઝ, બાર્બરા એમ.(1973) "મધ્યયુગીન નાવિકના હોકાયંત્રમાં મેડીટેરેનિયન ફાળો", <i>ટેકનોલોજદી અને સંસ્કૃતિ</i> , <b>14</b> (3: જુલાઇ), પૃષ્ઠ. 367–383</li> <li>લેન, ફ્રેડેરિક સી. (1963) "હોકાયંત્રની શોધનો આર્થિક અર્થ ", <i>અમેરિકન હિસ્ટોરિકલ રિવ્યૂ</i> , <b>68</b> (3: એપ્રિલ), પૃષ્ઠ. 605–617</li> <li>લિ શુ-હુઆ (1954) "ઓરિજીન ડી લા બૌસોલ 11. એઇમન્ટ એટ બૌસોલ", <i>ઇસિસ</i> , <b>45</b> (2: જુલાઇ), પૃષ્ઠ. 175–196</li> <li>લુડવિગ, કાર્લ-હેઇન્સ અને શમિડચેન, વોકર (1997) <i>મેટાલી ઉન્ડ માચટ: 1000 બીઆઇએસ 1600</i> , પ્રોપીલાન ટેકનિકગેચિશ્ટે, બર્લિન : પ્રોપીલાન-વર્લ., <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/3549056338" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 3-549-05633-8</a></li> <li>મા, હુયાન (1997) <i>યીંગ-યાલ શેંગ-લાન</i> [સમુદ્ર કિનારાઓનું એકંદર સર્વેક્ષણ (1433)], ફેંગ, ચેંગ ચુમ (ઇડી.) અને મિલ્સ, જે.વી.જી. (ટ્રાન્સિ.), બેંગકોક : વ્હાઇટ લોટસ પ્રેસ, <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/9748496783" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 974-8496-78-3</a></li> <li>નિધામ, જોસેફ (1986) <i>ચીનમાં વિજ્ઞાન અને નાગરિકત્વ</i> , વોલ્યુમ. 4: "ભૌતિકશાસ્ત્ર અને ભૌતિક ટેકનોલોજી", પીટી. 1: "ફિઝિક્સ", તાઇપેઇ: કેવ્સ બુક્સ, મૂળભૂત રીતે કેન્બ્રિજ યુનિવર્સિટી પ્રેસ (1962) દ્વારા પ્રકાશિત કરાયેલ, <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/0521058023" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-521-05802-3</a></li> <li>નિધાન, જોસેફ અને રોનાન, કોલીન એ. (1986) <i>ચીનમાં ટૂંકુ વિજ્ઞાન અને નાગરિકત્વ : જોસેફ નિધામની મૂળ રચનાનું સંક્ષિપ્તીકરણ</i> , વોલ્યુમ 3, પ્રકરણ 1: "મેગ્નેટિઝમ એન્ડ ઇલેક્ટ્રીકસિટી", કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટી પ્રેસ, <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/0521252725" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-521-25272-5</a></li> <li>સિડમેન, ડેવીડ અને ક્લેવલેન્ડ, પાઉલ, <i>ધી એસેન્શિયલ વાઇલ્ડરનેસ નેવિગેટોર</i> , રેગ્ડ માઉન્ટેઇન પ્રેસ (2001), <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/0071361103" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-07-136110-3</a></li> <li>ટેયલર, ઇ.જી.આર. (1951) "ધી સાઉથ પોઇન્ટીંગ નીડલ", <i>ઇમેગો મુન્ડી</i> , <b>8</b> , પૃષ્ઠ. 1–7</li> <li>ટેમ્પલ, રોબર્ટ. (1986). <i>ધી જિનીયસ ઓફ ચાઇના: વિજ્ઞાન, શોધ અને સંશોધનના ૩૦૦૦ વર્ષો</i> . જોસેફ નિધામની પ્રસ્તાવના સાથે. ન્યુ યોર્ક: સિમોન અને શુસ્ટર, ઇન્ક. <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/0671620282" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-671-62028-2</a>.</li> <li>વિલીયમ્સ જે.ઇ.ડી. (1992) <i>વહાણ સફરથી ઉપગ્રહ સુધી: નેવિગેશનલ વિજ્ઞાનનું મૂળ અે વિકાસ</i> , ઓક્સફોર્ડ યુનિવર્સિટી પ્રેસ, આઇએસબીન 0-19-856387-6</li> <li>રેઇટ, મોન્ટે ડુઆમ (1972) <i>મહત્તમ શક્ત સ્થિતિ : 1941 સુધી આકાશી નેવિગેશનનો ઇતિહાસ</i> , કાંસસનો યુનિવર્સિટી પ્રેસ, કોંગ્રેસ કેટેલોગ કાર્ડ નંબરનું ગ્રંથાલય 72-79318</li> <li>ઝૌ, ડાગુઆન (2007) <i>કમ્બોડીયાના રિવાજો</i> , જે. ગિલમેન ડી'આર્કી પાઉલ, ફનોમ દ્પેવારા ઝૌની ચાઇનીઝ મૂળ નકલમાંથી પાઉલ પેલિયોટ દ્વારા ફ્રેન્ચ વર્ઝનમાંથી ઇગ્લીંશમાં ભાષાંતર કરેલ : ઇન્ડોચાઇના બુક્સ, પ્રેવ પ્રકાશન. બેંગકોક : સિયામ સોસાયટી દ્વારા (1993), <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%AA%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%95%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%8B%E0%AA%A4/9748298256" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 974-8298-25-6</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="બાહ્ય_લિન્ક્સ"><span id=".E0.AA.AC.E0.AA.BE.E0.AA.B9.E0.AB.8D.E0.AA.AF_.E0.AA.B2.E0.AA.BF.E0.AA.A8.E0.AB.8D.E0.AA.95.E0.AB.8D.E0.AA.B8"></span>બાહ્ય લિન્ક્સ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&action=edit&section=34" title="પરિચ્છેદમાં ફેરફાર કરો: બાહ્ય લિન્ક્સ"><span>ફેરફાર કરો</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r865067">.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid #aaa;font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:#f9f9f9;display:flow-root}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageright{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1;min-width:0}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-right{clear:right;float:right;margin-left:1em}.mw-parser-output .side-box-left{margin-right:1em}}</style><div class="side-box side-box-right plainlinks sistersitebox"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r869997">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="30" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/45px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/59px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist"><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AE%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE_%E0%AA%95%E0%AB%89%E0%AA%AE%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%B8" title="વિકિમીડિયા કૉમન્સ">વિકિમીડિયા કૉમન્સ</a> પર <i><b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:Search/%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0" class="extiw" title="commons:Special:Search/હોકાયંત્ર">હોકાયંત્ર</a></b></i> વિષયક વધુ દ્રશ્ય-શ્રાવ્ય માધ્યમો (Media) ઉપલબ્ધ છે.</div></div> </div> <ul><li>નેશનલ હાઇ મેગ્નેટિક ફિલ્ડ લેબોરેટરીમાંથી <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.magnet.fsu.edu/mediacenter/slideshows/compass/index.html">હોકાયંત્ર ઓડીયો સ્લાઇડશો કેવી રીતે બનાવવો</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081230152722/http://www.magnet.fsu.edu/mediacenter/slideshows/compass/index.html">સંગ્રહિત</a> ૨૦૦૮-૧૨-૩૦ ના રોજ <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%95_%E0%AA%AE%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%A8" title="વેબેક મશિન">વેબેક મશિન</a></li> <li>સાયંસ ફ્રાઇડે, "<i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sciencefriday.com/pages/2002/May/hour2_053102.html">ધી રિડલ ઓફ ધ કંપાસ</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20060618153811/http://www.sciencefriday.com/pages/2002/May/hour2_053102.html">સંગ્રહિત</a> ૨૦૦૬-૦૬-૧૮ ના રોજ <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%95_%E0%AA%AE%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%A8" title="વેબેક મશિન">વેબેક મશિન</a></i> " (આમિર એસઝેલ સાથે મૂલાકાત, જેનું સૌપ્રથમ પ્રસારણ 31મે 2002ના રોજ <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%8F%E0%AA%A8%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%86%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="એનપીઆર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">એનપીઆર</a> પર થયું હતું).</li> <li>પાઉલ જે. ગેન્સ, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://scholar.chem.nyu.edu/tekpages/compass.html">ધી મેડીએવલ ટેકનોલોદી પેજીસઃ કંપાસ</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20031216131745/http://scholar.chem.nyu.edu/tekpages/compass.html">સંગ્રહિત</a> ૨૦૦૩-૧૨-૧૬ ના રોજ <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%95_%E0%AA%AE%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%A8" title="વેબેક મશિન">વેબેક મશિન</a></li> <li>સર વિલીયમ થોમ્સોન (<a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B2%E0%AB%8B%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%A1_%E0%AA%95%E0%AB%87%E0%AA%B2%E0%AB%8D%E0%AA%B5%E0%AB%80%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="લોર્ડ કેલ્વીન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">લોર્ડ કેલ્વીન</a>) દ્વારા લોકમત</li> <li>25 ઓગસ્ટ 1882, શુક્રવારના રોજ સાઉથેમ્પ્ટોન મીટીંગ ખાતે ધી બ્રિટીશ એસોસિયેશનને સાંજનું પ્રવચન <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://zapatopi.net/kelvin/papers/the_tides.html">[૧]</a>. <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%AB%E0%AB%8C%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%B0_%E0%AA%B8%E0%AA%BF%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%9D&action=edit&redlink=1" class="new" title="ફૌરિયર સિરીઝ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ફૌરિયર સિરીઝ</a> દ્વારાના હોકાયંત્રમાં સુધારાનો ઉલ્લેખ કરે છે.</li> <li>એરિક રોબોટ્સ. રોબોટિક્સ.કોમ ડિજીટલ નક્કસ વિસ્તાર હોકાયંત્રનું ઉદાહરણ આપે છે. <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.robotics.com/arobot/compass.html">રોબોટ ડિજીટલ કંપાસ એપીપી નોટ</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20060713042307/http://www.robotics.com/arobot/compass.html">સંગ્રહિત</a> ૨૦૦૬-૦૭-૧૩ ના રોજ <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%95_%E0%AA%AE%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%A8" title="વેબેક મશિન">વેબેક મશિન</a></i></li> <li>એક બાજુ નમેલું સેન્સર કેવી રીતે કામ કરે છે. ડેવીડ ફેઇફર <i><a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://www.sensorsmag.com/articles/0500/120/main.shtml">[૨]</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070110235001/http://www.sensorsmag.com/articles/0500/120/main.shtml">સંગ્રહિત</a> ૨૦૦૭-૦૧-૧૦ ના રોજ <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%95_%E0%AA%AE%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%A8" title="વેબેક મશિન">વેબેક મશિન</a></i></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://thegearjunkie.com/the-thumb-compass">ધી ગિયર જંકી</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090429221954/http://thegearjunkie.com/the-thumb-compass">સંગ્રહિત</a> ૨૦૦૯-૦૪-૨૯ ના રોજ <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%95_%E0%AA%AE%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%A8" title="વેબેક મશિન">વેબેક મશિન</a> - બે ઓરિએન્ટરીંગ (એવી રમત કે જેમાં નકશો અને હોકાયંત્રનો ઉપયોગ કરીને બે બિન્દુઓ વચ્ચે રમવામાં આવે છે) થંબ હોકાયંત્ર</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.odoo.tv/The-good-Compass.62.0.html?&L=1">ધી ગુડ કંપાસ વીડીયો</a> - હોકાયંત્રમાં અગત્યની ક્ષમતાઓ હોવી જોઇએ તે અંગેનો વિડીઓ</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.compassmuseum.com/">ધી ઇન્ટરનેટ કંપાસ મ્યુઝિયમ</a> જે તમામ પ્રકારના હોકાયંત્ર અને તેનો કેવી રીતે ઉપયોગ કરવો તેની વ્યાપક માહિતી આપે છે.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://geographyfieldwork.com/UsingCompass.htm">ભૌગોલિક ક્ષેત્રીયકામ</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.travel-island.com/travel.outdoor.gears/how.works.compass.maps.html">ટ્રાવેલ આઇલેન્ડ</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://whistlemuseum.com/2009/05/30/compass-whistles-seven-types--subgroups-a-strauss-2.aspx?ref=rss">હોકાયંત્ર સાત વખત સિસોટી વગાડે છે અને પેટાજૂથો ધરાવે છે. </a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121015145433/http://whistlemuseum.com/2009/05/30/compass-whistles-seven-types--subgroups-a-strauss-2.aspx?ref=rss">સંગ્રહિત</a> ૨૦૧૨-૧૦-૧૫ ના રોજ <a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%95_%E0%AA%AE%E0%AA%B6%E0%AA%BF%E0%AA%A8" title="વેબેક મશિન">વેબેક મશિન</a></li></ul> <p><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A2%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%9A%E0%AB%8B:Flight_instruments&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઢાંચો:Flight instruments (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઢાંચો:Flight instruments</a> <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A2%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%9A%E0%AB%8B:Aircraft_components&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઢાંચો:Aircraft components (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઢાંચો:Aircraft components</a> <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A2%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%9A%E0%AB%8B:Aviation_lists&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઢાંચો:Aviation lists (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઢાંચો:Aviation lists</a> <a href="/w/index.php?title=%E0%AA%A2%E0%AA%BE%E0%AA%82%E0%AA%9A%E0%AB%8B:Orienteering&action=edit&redlink=1" class="new" title="ઢાંચો:Orienteering (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઢાંચો:Orienteering</a> </p>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">"<a dir="ltr" href="https://gu.wikipedia.org/w/index.php?title=હોકાયંત્ર&oldid=863676">https://gu.wikipedia.org/w/index.php?title=હોકાયંત્ર&oldid=863676</a>" થી મેળવેલ</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AB%87%E0%AA%B7:%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80%E0%AA%93" title="વિશેષ:શ્રેણીઓ">શ્રેણીઓ</a>: <ul><li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:Wikipedia_references_cleanup_from_September_2009&action=edit&redlink=1" class="new" title="શ્રેણી:Wikipedia references cleanup from September 2009 (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">Wikipedia references cleanup from September 2009</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:All_articles_needing_references_cleanup&action=edit&redlink=1" class="new" title="શ્રેણી:All articles needing references cleanup (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">All articles needing references cleanup</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:Articles_covered_by_WikiProject_Wikify_from_September_2009&action=edit&redlink=1" class="new" title="શ્રેણી:Articles covered by WikiProject Wikify from September 2009 (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">Articles covered by WikiProject Wikify from September 2009</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:All_articles_covered_by_WikiProject_Wikify&action=edit&redlink=1" class="new" title="શ્રેણી:All articles covered by WikiProject Wikify (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">All articles covered by WikiProject Wikify</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:%E0%AA%A8%E0%AB%8C%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AA%AF%E0%AA%A8%E0%AB%81%E0%AA%82_%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%A7%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="શ્રેણી:નૌકાનયનું સાધન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">નૌકાનયનું સાધન</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%A7%E0%AA%A8_%E0%AA%B5%E0%AA%A7%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="શ્રેણી:સાધન વધારો (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">સાધન વધારો</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:%E0%AA%93%E0%AA%B0%E0%AA%BF%E0%AA%8F%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%B0%E0%AB%80%E0%AA%82%E0%AA%97&action=edit&redlink=1" class="new" title="શ્રેણી:ઓરિએન્ટરીંગ (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ઓરિએન્ટરીંગ</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:%E0%AA%A6%E0%AA%BF%E0%AA%B6%E0%AA%BE%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="શ્રેણી:દિશામાન (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">દિશામાન</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:%E0%AA%9F%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%B5%E0%AB%87%E0%AA%B2_%E0%AA%97%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="શ્રેણી:ટ્રાવેલ ગિયર (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">ટ્રાવેલ ગિયર</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:%E0%AA%AA%E0%AA%B0%E0%AA%82%E0%AA%AA%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%97%E0%AA%A4_%E0%AA%9A%E0%AA%BE%E0%AA%87%E0%AA%A8%E0%AB%80%E0%AA%9D_%E0%AA%AA%E0%AA%A6%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%A5%E0%AB%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="શ્રેણી:પરંપરાગત ચાઇનીઝ પદાર્થો (પાનું અસ્તિત્વમાં નથી)">પરંપરાગત ચાઇનીઝ પદાર્થો</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">છુપી શ્રેણીઓ: <ul><li><a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:CS1_errors:_unsupported_parameter" title="શ્રેણી:CS1 errors: unsupported parameter">CS1 errors: unsupported parameter</a></li><li><a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:Webarchive_template_wayback_links" title="શ્રેણી:Webarchive template wayback links">Webarchive template wayback links</a></li><li><a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:Pages_using_ISBN_magic_links" title="શ્રેણી:Pages using ISBN magic links">Pages using ISBN magic links</a></li><li><a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:Articles_with_hatnote_templates_targeting_a_nonexistent_page" title="શ્રેણી:Articles with hatnote templates targeting a nonexistent page">Articles with hatnote templates targeting a nonexistent page</a></li><li><a href="/wiki/%E0%AA%B6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AB%87%E0%AA%A3%E0%AB%80:Articles_with_invalid_date_parameter_in_template" title="શ્રેણી:Articles with invalid date parameter in template">Articles with invalid date parameter in template</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> આ પાનાંમાં છેલ્લો ફેરફાર ૨૩ માર્ચ ૨૦૨૪ના રોજ ૦૩:૫૯ વાગ્યે થયો.</li> <li id="footer-info-copyright">આ લખાણ <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.en">Creative Commons Attribution-ShareAlike License</a> હેઠળ ઉપલબ્ધ છે; વધારાની શરતો લાગુ પડી શકે છે. વધુ માહિતી માટે <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">વપરાશની શરતો</a> જુઓ.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">ગોપનિયતા નીતિ</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE:%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%B7%E0%AB%87">વિકિપીડિયા વિષે</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%E0%AA%B5%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BF%E0%AA%AA%E0%AB%80%E0%AA%A1%E0%AA%BF%E0%AA%AF%E0%AA%BE:%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%A7%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AA%A3_%E0%AA%87%E0%AA%A8%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%B0">દાવેદારી ઇનકાર</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">આચારસંહિતા</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">ડેવલપર્સ</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/gu.wikipedia.org">આંકડાકીય માહિતી</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">કૂકી માહિતી</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//gu.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">મોબાઈલ દેખાવ</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-74cc59cb9d-x24tt","wgBackendResponseTime":206,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.566","walltime":"0.982","ppvisitednodes":{"value":3252,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":36973,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":1941,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":16,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":8,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":73815,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 515.714 1 -total"," 48.88% 252.072 1 ઢાંચો:Reflist"," 21.80% 112.402 3 ઢાંચો:Cite_book"," 11.94% 61.557 1 ઢાંચો:Citation_style"," 10.17% 52.468 1 ઢાંચો:About"," 9.11% 46.969 1 ઢાંચો:Ambox"," 8.80% 45.404 1 ઢાંચો:Harv"," 5.70% 29.380 1 ઢાંચો:Commons"," 4.92% 25.355 1 ઢાંચો:Sister_project"," 4.70% 24.219 2 ઢાંચો:Citation"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.213","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":5044160,"limit":52428800},"limitreport-logs":"anchor_id_list = table#1 {\n [\"CITEREFJohnson,_G._Mark2003\"] = 1,\n [\"CITEREFKing1983\"] = 1,\n [\"CITEREFNeedham1985\"] = 1,\n [\"CITEREFSchmidl1997\"] = 1,\n}\ntemplate_list = table#1 {\n [\"About\"] = 1,\n [\"Aircraft components\"] = 1,\n [\"Aviation lists\"] = 1,\n [\"Citation\"] = 2,\n [\"Citation style\"] = 1,\n [\"Cite book\"] = 3,\n [\"Cite web\"] = 4,\n [\"Commons\"] = 1,\n [\"Flight instruments\"] = 1,\n [\"Harv\"] = 1,\n [\"Main\"] = 4,\n [\"Orienteering\"] = 1,\n [\"Reflist\"] = 1,\n [\"See also\"] = 1,\n [\"Webarchive\"] = 12,\n}\narticle_whitelist = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-75c465f4c6-ngz75","timestamp":"20241125102743","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0ab9\u0acb\u0a95\u0abe\u0aaf\u0a82\u0aa4\u0acd\u0ab0","url":"https:\/\/gu.wikipedia.org\/wiki\/%E0%AA%B9%E0%AB%8B%E0%AA%95%E0%AA%BE%E0%AA%AF%E0%AA%82%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q34735","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q34735","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2010-05-07T08:58:44Z","dateModified":"2024-03-22T22:29:09Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/9\/99\/Kompas_Sofia.JPG"}</script> </body> </html>