CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Czerwony karzeł – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"cd9ca29f-84b6-45e6-b470-6c4cfa9fcc74","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Czerwony_karzeł","wgTitle":"Czerwony karzeł","wgCurRevisionId":64316036,"wgRevisionId":64316036,"wgArticleId":21906,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Czerwone karły"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Czerwony_karzeł","wgRelevantArticleId":21906,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":64316036, "wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":20000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q5893","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready", "ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced", "ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/HR-diag-no-text-2.svg/1200px-HR-diag-no-text-2.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1371"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/HR-diag-no-text-2.svg/800px-HR-diag-no-text-2.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="914"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/HR-diag-no-text-2.svg/640px-HR-diag-no-text-2.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="731"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Czerwony karzeł – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Czerwony_karze%C5%82"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Czerwony_karze%C5%82"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Czerwony_karzeł rootpage-Czerwony_karzeł skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Czerwony+karze%C5%82" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Czerwony+karze%C5%82" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Czerwony+karze%C5%82" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Czerwony+karze%C5%82" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Klasyfikacja" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Klasyfikacja"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Klasyfikacja</span> </div> </a> <ul id="toc-Klasyfikacja-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Charakterystyka_obserwacyjna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Charakterystyka_obserwacyjna"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Charakterystyka obserwacyjna</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Charakterystyka_obserwacyjna-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Charakterystyka obserwacyjna</span> </button> <ul id="toc-Charakterystyka_obserwacyjna-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Aktywność" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Aktywność"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Aktywność</span> </div> </a> <ul id="toc-Aktywność-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Występowanie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Występowanie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Występowanie</span> </div> </a> <ul id="toc-Występowanie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Ewolucja" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ewolucja"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Ewolucja</span> </div> </a> <ul id="toc-Ewolucja-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Układy_planetarne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Układy_planetarne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Układy planetarne</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Układy_planetarne-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Układy planetarne</span> </button> <ul id="toc-Układy_planetarne-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Możliwości_powstania_życia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Możliwości_powstania_życia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Możliwości powstania życia</span> </div> </a> <ul id="toc-Możliwości_powstania_życia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Zobacz_też" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Zobacz_też"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Zobacz też</span> </div> </a> <ul id="toc-Zobacz_też-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Uwagi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Uwagi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Uwagi</span> </div> </a> <ul id="toc-Uwagi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Czerwony karzeł</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 72 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-72" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">72 języki</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Rooidwerg" title="Rooidwerg – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Rooidwerg" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%B2%D9%85_%D8%A3%D8%AD%D9%85%D8%B1" title="قزم أحمر – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="قزم أحمر" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Nana_roya" title="Nana roya – aragoński" lang="an" hreflang="an" data-title="Nana roya" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragoński" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Nana_colorada" title="Nana colorada – asturyjski" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Nana colorada" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D1%8B%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%96%D0%BA" title="Чырвоны карлік – białoruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Чырвоны карлік" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="białoruski" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BE_%D0%B4%D0%B6%D1%83%D0%B4%D0%B6%D0%B5" title="Червено джудже – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Червено джудже" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Crveni_patuljak_(zvijezda)" title="Crveni patuljak (zvijezda) – bośniacki" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Crveni patuljak (zvijezda)" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bośniacki" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Korrez_ruz" title="Korrez ruz – bretoński" lang="br" hreflang="br" data-title="Korrez ruz" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretoński" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Nana_roja" title="Nana roja – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Nana roja" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%A5%C4%95%D1%80%D0%BB%C4%95_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B8%D0%BA" title="Хĕрлĕ карлик – czuwaski" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Хĕрлĕ карлик" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="czuwaski" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/%C4%8Cerven%C3%BD_trpasl%C3%ADk" title="Červený trpaslík – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Červený trpaslík" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/R%C3%B8d_dv%C3%A6rg" title="Rød dværg – duński" lang="da" hreflang="da" data-title="Rød dværg" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="duński" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Roter_Zwerg" title="Roter Zwerg – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Roter Zwerg" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Punane_k%C3%A4%C3%A4bus" title="Punane kääbus – estoński" lang="et" hreflang="et" data-title="Punane kääbus" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoński" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%81%CF%85%CE%B8%CF%81%CF%8C%CF%82_%CE%BD%CE%AC%CE%BD%CE%BF%CF%82" title="Ερυθρός νάνος – grecki" lang="el" hreflang="el" data-title="Ερυθρός νάνος" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grecki" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Red_dwarf" title="Red dwarf – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Red dwarf" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Enana_roja" title="Enana roja – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="Enana roja" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Ru%C4%9Da_nano" title="Ruĝa nano – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Ruĝa nano" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Nano_gorri" title="Nano gorri – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Nano gorri" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%84%D9%87_%D8%B3%D8%B1%D8%AE" title="کوتوله سرخ – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="کوتوله سرخ" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Naine_rouge" title="Naine rouge – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Naine rouge" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Anana_vermella" title="Anana vermella – galicyjski" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Anana vermella" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%A0%81%EC%83%89%EC%99%9C%EC%84%B1" title="적색왜성 – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="적색왜성" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%A9%D5%A6%D5%B8%D6%82%D5%AF" title="Կարմիր թզուկ – ormiański" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Կարմիր թզուկ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ormiański" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%B2_%E0%A4%AC%E0%A5%8C%E0%A4%A8%E0%A4%BE" title="लाल बौना – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="लाल बौना" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Crveni_patuljak" title="Crveni patuljak – chorwacki" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Crveni patuljak" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Katai_merah" title="Katai merah – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Katai merah" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Nana_rubie" title="Nana rubie – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Nana rubie" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Rau%C3%B0ur_dvergur" title="Rauður dvergur – islandzki" lang="is" hreflang="is" data-title="Rauður dvergur" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Nana_rossa" title="Nana rossa – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Nana rossa" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A0%D7%A0%D7%A1_%D7%90%D7%93%D7%95%D7%9D" title="ננס אדום – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="ננס אדום" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%AC%E1%83%98%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%AF%E1%83%A3%E1%83%AF%E1%83%90" title="წითელი ჯუჯა – gruziński" lang="ka" hreflang="ka" data-title="წითელი ჯუჯა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gruziński" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Pumilio_rubra" title="Pumilio rubra – łaciński" lang="la" hreflang="la" data-title="Pumilio rubra" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="łaciński" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Sarkanais_punduris" title="Sarkanais punduris – łotewski" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Sarkanais punduris" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="łotewski" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Rouden_Zwerg" title="Rouden Zwerg – luksemburski" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Rouden Zwerg" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luksemburski" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Raudonoji_nyk%C5%A1tuk%C4%97" title="Raudonoji nykštukė – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Raudonoji nykštukė" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/V%C3%B6r%C3%B6s_t%C3%B6rpe" title="Vörös törpe – węgierski" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Vörös törpe" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="węgierski" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D1%80%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BE_%D1%9F%D1%83%D1%9F%D0%B5" title="Црвено џуџе – macedoński" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Црвено џуџе" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedoński" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%9A%E0%B5%81%E0%B4%B5%E0%B4%AA%E0%B5%8D%E0%B4%AA%E0%B5%81%E0%B4%95%E0%B5%81%E0%B4%B3%E0%B5%8D%E0%B4%B3%E0%B5%BB" title="ചുവപ്പുകുള്ളൻ – malajalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ചുവപ്പുകുള്ളൻ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malajalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Kerdil_merah" title="Kerdil merah – malajski" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Kerdil merah" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malajski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%9A%E1%80%BA%E1%80%95%E1%80%AF%E1%80%94%E1%80%AE" title="ကြယ်ပုနီ – birmański" lang="my" hreflang="my" data-title="ကြယ်ပုနီ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birmański" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fj mw-list-item"><a href="https://fj.wikipedia.org/wiki/Damudamu_leka" title="Damudamu leka – fidżijski" lang="fj" hreflang="fj" data-title="Damudamu leka" data-language-autonym="Na Vosa Vakaviti" data-language-local-name="fidżijski" class="interlanguage-link-target"><span>Na Vosa Vakaviti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Rode_dwerg" title="Rode dwerg – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Rode dwerg" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E8%B5%A4%E8%89%B2%E7%9F%AE%E6%98%9F" title="赤色矮星 – japoński" lang="ja" hreflang="ja" data-title="赤色矮星" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoński" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/R%C3%B8d_dverg" title="Rød dverg – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Rød dverg" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Raud_dverg" title="Raud dverg – norweski (nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Raud dverg" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norweski (nynorsk)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Nana_roja" title="Nana roja – oksytański" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Nana roja" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="oksytański" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/An%C3%A3_vermelha" title="Anã vermelha – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Anã vermelha" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Pitic%C4%83_ro%C8%99ie" title="Pitică roșie – rumuński" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Pitică roșie" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumuński" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B8%D0%BA" title="Красный карлик – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Красный карлик" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Xhuxhi_i_kuq%C3%AB" title="Xhuxhi i kuqë – albański" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Xhuxhi i kuqë" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albański" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%BB%E0%B6%AD%E0%B7%94_%E0%B7%80%E0%B7%8F%E0%B6%B8%E0%B6%B1_%E0%B6%AD%E0%B6%BB%E0%B7%94" title="රතු වාමන තරු – syngaleski" lang="si" hreflang="si" data-title="රතු වාමන තරු" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="syngaleski" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Red_dwarf" title="Red dwarf – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Red dwarf" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/%C4%8Cerven%C3%BD_trpasl%C3%ADk" title="Červený trpaslík – słowacki" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Červený trpaslík" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="słowacki" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Rde%C4%8Da_pritlikavka" title="Rdeča pritlikavka – słoweński" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Rdeča pritlikavka" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="słoweński" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Ciirsi_cas_(xiddig)" title="Ciirsi cas (xiddig) – somalijski" lang="so" hreflang="so" data-title="Ciirsi cas (xiddig)" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="somalijski" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%D8%B1%DA%AF%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D9%88%D8%B1" title="گرگنی سوور – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="گرگنی سوور" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D1%80%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%B8_%D0%BF%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%99%D0%B0%D0%BA" title="Црвени патуљак – serbski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Црвени патуљак" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbski" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Crveni_patuljak" title="Crveni patuljak – serbsko-chorwacki" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Crveni patuljak" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbsko-chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Punainen_k%C3%A4%C3%A4pi%C3%B6" title="Punainen kääpiö – fiński" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Punainen kääpiö" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fiński" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/R%C3%B6d_dv%C3%A4rg" title="Röd dvärg – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Röd dvärg" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%9A%E0%AF%86%E0%AE%99%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AF%81%E0%AE%B1%E0%AF%81%E0%AE%AE%E0%AF%80%E0%AE%A9%E0%AF%8D" title="செங்குறுமீன் – tamilski" lang="ta" hreflang="ta" data-title="செங்குறுமீன்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamilski" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Agezlan_azegga%C9%A3" title="Agezlan azeggaɣ – kabylski" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Agezlan azeggaɣ" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="kabylski" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%8B%D0%B7%D1%8B%D0%BB_%D0%BA%D3%99%D1%80%D0%BB%D3%99" title="Кызыл кәрлә – tatarski" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Кызыл кәрлә" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatarski" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%94%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B9%81%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%81%E0%B8%94%E0%B8%87" title="ดาวแคระแดง – tajski" lang="th" hreflang="th" data-title="ดาวแคระแดง" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tajski" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/K%C4%B1rm%C4%B1z%C4%B1_c%C3%BCce" title="Kırmızı cüce – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Kırmızı cüce" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B8%D0%BA" title="Червоний карлик – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Червоний карлик" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Sao_l%C3%B9n_%C4%91%E1%BB%8F" title="Sao lùn đỏ – wietnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Sao lùn đỏ" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="wietnamski" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Rodje_ninte" title="Rodje ninte – waloński" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Rodje ninte" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="waloński" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%BA%A2%E7%9F%AE%E6%98%9F" title="红矮星 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="红矮星" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%B4%85%E7%9F%AE%E6%98%9F" title="紅矮星 – kantoński" lang="yue" hreflang="yue" data-title="紅矮星" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantoński" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%B4%85%E7%9F%AE%E6%98%9F" title="紅矮星 – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="紅矮星" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q5893#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Czerwony_karze%C5%82" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Czerwony_karze%C5%82" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Czerwony_karze%C5%82"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Czerwony_karze%C5%82"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Czerwony_karze%C5%82" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Czerwony_karze%C5%82" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne" title="Lista wszystkich stron specjalnych [q]" accesskey="q"><span>Strony specjalne</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&oldid=64316036" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Czerwony_karze%C5%82&id=64316036&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FCzerwony_karze%25C5%2582"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FCzerwony_karze%25C5%2582"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Czerwony+karze%C5%82"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=Czerwony_karze%C5%82&action=show-download-screen"><span>Pobierz jako PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Red_dwarfs" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q5893" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><div style="width: 400px; float: right; margin: none; padding: none; border: none; clear: right; background-color: #ffffff; color:#000; position: relative; max-width:100%" class="ilustracja-z-etykietami"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:HR-diag-no-text-2.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/HR-diag-no-text-2.svg/400px-HR-diag-no-text-2.svg.png" decoding="async" width="400" height="457" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/HR-diag-no-text-2.svg/600px-HR-diag-no-text-2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/HR-diag-no-text-2.svg/800px-HR-diag-no-text-2.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="585" /></a></span> <div style="position: absolute; left:74px; top: 392px; text-align: left;"><a href="/wiki/Diagram_Hertzsprunga-Russella" title="Diagram Hertzsprunga-Russella"><span style="color: #000080; font-size: 110%">Diagram Hertzsprunga-Russella</span></a></div> <div style="position: absolute; left:182px; top: 432px; text-align: left;"><a href="/wiki/Typ_widmowy" title="Typ widmowy"><span style="color: #000080; font-size: 120%">typ widmowy</span></a></div> <div style="position: absolute; left:330px; top: 364px; text-align: left;"><a href="/wiki/Br%C4%85zowy_karze%C5%82" title="Brązowy karzeł"><span style="color: white; font-size: 100%">brązowe karły</span></a></div> <div style="position: absolute; left:154px; top: 316px; text-align: left;"><a href="/wiki/Bia%C5%82y_karze%C5%82" title="Biały karzeł"><span style="color: black; font-size: 100%">białe karły</span></a></div> <div style="position: absolute; left:322px; top: 300px; text-align: left;"><a class="mw-selflink selflink"><span style="color: white; font-size: 100%">czerwone karły</span></a></div> <div style="position: absolute; left:202px; top: 268px; text-align: left;"><a href="/wiki/Podkarze%C5%82" title="Podkarzeł"><span style="color: black; font-size: 100%">podkarły</span></a></div> <div style="position: absolute; left:114px; top: 222px; text-align: left;"><a href="/wiki/Ci%C4%85g_g%C5%82%C3%B3wny" title="Ciąg główny"><span style="color: black; font-size: 100%">ciąg główny<br />(„karły”)</span></a></div> <div style="position: absolute; left:262px; top: 184px; text-align: left;"><a href="/wiki/Podolbrzym" title="Podolbrzym"><span style="color: black; font-size: 100%">podolbrzymy</span></a></div> <div style="position: absolute; left:174px; top: 164px; text-align: left;"><a href="/wiki/Olbrzym_(gwiazda)" title="Olbrzym (gwiazda)"><span style="color: black; font-size: 100%">olbrzymy</span></a></div> <div style="position: absolute; left:194px; top: 132px; text-align: left;"><a href="/wiki/Jasny_olbrzym" title="Jasny olbrzym"><span style="color: black; font-size: 100%">jasne olbrzymy</span></a></div> <div style="position: absolute; left:174px; top: 104px; text-align: left;"><a href="/wiki/Nadolbrzym" title="Nadolbrzym"><span style="color: black; font-size: 100%">nadolbrzymy</span></a></div> <div style="position: absolute; left:174px; top: 71.2px; text-align: left;"><a href="/wiki/Hiperolbrzym" title="Hiperolbrzym"><span style="color: black; font-size: 100%">hiperolbrzymy</span></a></div> <div style="position: absolute; left:2px; top: 212px; text-align: left;"><a href="/wiki/Absolutna_wielko%C5%9B%C4%87_gwiazdowa" title="Absolutna wielkość gwiazdowa"><span style="color: #000080; font-size: 100%">absolutna<br />wielk.<br />gwiazdowa<br />(M<sub>V</sub>)</span></a></div> <div style="position: absolute; left:82.8px; top: 414px; text-align: left;"><a href="/wiki/Gwiazdy_typu_widmowego_O" title="Gwiazdy typu widmowego O"><span style="color: transparent; font-size: 115%">O</span></a></div> <div style="position: absolute; left:120.4px; top: 414px; text-align: left;"><a href="/wiki/Gwiazdy_typu_widmowego_B" title="Gwiazdy typu widmowego B"><span style="color: transparent; font-size: 115%">B</span></a></div> <div style="position: absolute; left:156.8px; top: 414px; text-align: left;"><a href="/wiki/Gwiazdy_typu_widmowego_A" title="Gwiazdy typu widmowego A"><span style="color: transparent; font-size: 115%">A</span></a></div> <div style="position: absolute; left:194px; top: 414px; text-align: left;"><a href="/wiki/Gwiazdy_typu_widmowego_F" title="Gwiazdy typu widmowego F"><span style="color: transparent; font-size: 115%">F</span></a></div> <div style="position: absolute; left:230.4px; top: 414px; text-align: left;"><a href="/wiki/Gwiazdy_typu_widmowego_G" title="Gwiazdy typu widmowego G"><span style="color: transparent; font-size: 115%">G</span></a></div> <div style="position: absolute; left:267.6px; top: 414px; text-align: left;"><a href="/wiki/Gwiazdy_typu_widmowego_K" title="Gwiazdy typu widmowego K"><span style="color: transparent; font-size: 115%">K</span></a></div> <div style="position: absolute; left:303.2px; top: 414px; text-align: left;"><a href="/wiki/Typ_widmowy_M" title="Typ widmowy M"><span style="color: transparent; font-size: 115%">M</span></a></div> <div style="position: absolute; left:342.8px; top: 414px; text-align: left;"><a href="/wiki/Typ_widmowy_L" title="Typ widmowy L"><span style="color: transparent; font-size: 115%">L</span></a></div> <div style="position: absolute; left:379.2px; top: 414px; text-align: left;"><a href="/wiki/Typ_widmowy_T" title="Typ widmowy T"><span style="color: transparent; font-size: 115%">T</span></a></div> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:New_shot_of_Proxima_Centauri,_our_nearest_neighbour.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/New_shot_of_Proxima_Centauri%2C_our_nearest_neighbour.jpg/220px-New_shot_of_Proxima_Centauri%2C_our_nearest_neighbour.jpg" decoding="async" width="220" height="216" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/New_shot_of_Proxima_Centauri%2C_our_nearest_neighbour.jpg/330px-New_shot_of_Proxima_Centauri%2C_our_nearest_neighbour.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/New_shot_of_Proxima_Centauri%2C_our_nearest_neighbour.jpg/440px-New_shot_of_Proxima_Centauri%2C_our_nearest_neighbour.jpg 2x" data-file-width="604" data-file-height="592" /></a><figcaption><a href="/wiki/Proxima_Centauri" title="Proxima Centauri">Proxima Centauri</a>, najbliższy czerwony karzeł, sfotografowany przez <a href="/wiki/Kosmiczny_Teleskop_Hubble%E2%80%99a" title="Kosmiczny Teleskop Hubble’a">Kosmiczny Teleskop Hubble’a</a></figcaption></figure> <div class="noprint noexcerpt disambig navigation-not-searchable" style="line-height:1.5em; padding: 3px 6px; background-color: var(--background-color-interactive-subtle, #f8f9fa); color: inherit; border-bottom: 1px solid var(--border-color-subtle, #c8ccd1); font-size: 95%; margin-bottom: 1em; display: flex; gap: 4px; align-items: center;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_ujednoznaczniaj%C4%85ca" title="Inne znaczenia"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/25px-Disambig.svg.png" decoding="async" width="25" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/38px-Disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/50px-Disambig.svg.png 2x" data-file-width="230" data-file-height="183" /></a></span><span>Ten artykuł dotyczy gwiazd. Zobacz też: serial pt. <a href="/wiki/Czerwony_karze%C5%82_(serial_telewizyjny)" title="Czerwony karzeł (serial telewizyjny)">Czerwony karzeł</a>.</span></div> <p><b>Czerwony karzeł</b> – gwiazda <a href="/wiki/Ci%C4%85g_g%C5%82%C3%B3wny" title="Ciąg główny">ciągu głównego</a> późnego <a href="/wiki/Typ_widmowy" title="Typ widmowy">typu widmowego</a> (K, M, rzadko L). Gwiazdy te mają <a href="/wiki/Masa_(fizyka)" title="Masa (fizyka)">masę</a>, rozmiary i jasność mniejsze niż <a href="/wiki/S%C5%82o%C5%84ce" title="Słońce">Słońce</a>, a temperatury ich powierzchni są niższe niż 4000 <a href="/wiki/Kelwin" title="Kelwin">K</a><sup id="cite_ref-darling_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-darling-1">[1]</a></sup>. Czerwone karły stanowią najliczniejszy typ gwiazd we Wszechświecie<sup id="cite_ref-single_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-single-2">[2]</a></sup><sup id="cite_ref-universetoday_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-universetoday-3">[3]</a></sup>, jednak z powodu małej jasności żadna z tych gwiazd nie jest widoczna <a href="/wiki/Go%C5%82e_oko" title="Gołe oko">gołym okiem</a> na ziemskim niebie<sup id="cite_ref-brightest_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-brightest-4">[4]</a></sup>. W Drodze Mlecznej około 80% gwiazd jest czerwonymi karłami<sup id="cite_ref-billions_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-billions-5">[5]</a></sup>, w <a href="/wiki/Galaktyka_eliptyczna" title="Galaktyka eliptyczna">galaktykach eliptycznych</a> ich liczba w stosunku do jaśniejszych gwiazd jest nawet 20 razy większa<sup id="cite_ref-elliptical_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-elliptical-6">[6]</a></sup><sup id="cite_ref-changes_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-changes-7">[7]</a></sup>. Z powodu wolnego tempa <a href="/wiki/Reakcja_termoj%C4%85drowa" title="Reakcja termojądrowa">syntezy</a> <a href="/wiki/Wod%C3%B3r" title="Wodór">wodoru</a> w <a href="/wiki/Hel_(pierwiastek)" title="Hel (pierwiastek)">hel</a> świecą one długo i ewoluują powoli; szacowany czas życia czerwonych karłów sięga 10 bilionów (10<sup>13</sup>) lat<sup id="cite_ref-universetoday_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-universetoday-3">[3]</a></sup>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Klasyfikacja">Klasyfikacja</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Klasyfikacja" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Klasyfikacja"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:RedDwarfNASA-hue-shifted.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/RedDwarfNASA-hue-shifted.jpg/220px-RedDwarfNASA-hue-shifted.jpg" decoding="async" width="220" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/RedDwarfNASA-hue-shifted.jpg/330px-RedDwarfNASA-hue-shifted.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/RedDwarfNASA-hue-shifted.jpg/440px-RedDwarfNASA-hue-shifted.jpg 2x" data-file-width="2184" data-file-height="1687" /></a><figcaption>Wizja artystyczna czerwonego karła typu widmowego M4, o temperaturze 3200 K</figcaption></figure> <p>Zdecydowana większość czerwonych karłów należy do <a href="/wiki/Typ_widmowy_M" title="Typ widmowy M">typu widmowego M</a>, ale zalicza się do nich także wiele gwiazd późnych podtypów <a href="/wiki/Gwiazdy_typu_widmowego_K" title="Gwiazdy typu widmowego K">typu widmowego K</a> oraz rzadko występujące, najsłabsze gwiazdy <a href="/wiki/Typ_widmowy_L" title="Typ widmowy L">typu L</a>. Maksimum intensywności emitowanego światła przypada w zakresie światła czerwonego lub nawet bliskiej <a href="/wiki/Podczerwie%C5%84" title="Podczerwień">podczerwieni</a>. W <a href="/wiki/Widmo_(spektroskopia)" title="Widmo (spektroskopia)">widmie</a> czerwonych karłów charakterystyczne są <a href="/wiki/Linie_spektralne" title="Linie spektralne">linie spektralne</a> tlenków metali, zwłaszcza <a href="/wiki/Tlenek_tytanu(II)" title="Tlenek tytanu(II)">tlenku tytanu (TiO)</a>, widoczne już dla typu K7, dominujące dla typu M oraz <a href="/wiki/Tlenek_wanadu(II)" title="Tlenek wanadu(II)">tlenku wanadu (VO)</a>, stanowiące podstawę podziału późniejszych typów. W widmie występują także linie <a href="/wiki/Wodorki" title="Wodorki">wodorków</a> metali, w tym CaH, MgH i FeH<sup id="cite_ref-CITEREFReidHawley200546–66_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFReidHawley200546–66-8">[8]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Charakterystyka_obserwacyjna">Charakterystyka obserwacyjna</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Charakterystyka obserwacyjna" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Charakterystyka obserwacyjna"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Masy czerwonych karłów zawierają się w przybliżonych granicach od 0,08 do około 0,6 <a href="/wiki/Masa_S%C5%82o%C5%84ca" title="Masa Słońca">M<sub>☉</sub></a><sup id="cite_ref-CITEREFReidHawley200586–88_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFReidHawley200586–88-9">[9]</a></sup>. <a href="/wiki/Jasno%C5%9B%C4%87_(astronomia)" title="Jasność (astronomia)">Jasność</a> tych gwiazd zawiera się między 0,0001 a 0,1 <a href="/wiki/Jasno%C5%9B%C4%87_S%C5%82o%C5%84ca" title="Jasność Słońca">jasności Słońca</a>. Ich promienie są mniejsze niż <a href="/wiki/Promie%C5%84_S%C5%82o%C5%84ca" title="Promień Słońca">promień Słońca</a>, a większe niż <a href="/wiki/Promie%C5%84_Jowisza" title="Promień Jowisza">promień Jowisza</a> wynoszący 0,10045 promienia Słońca (lub porównywalne: najmniejsza znana gwiazda <a href="/wiki/EBLM_J0555-57" title="EBLM J0555-57">EBLM J0555-57</a> Ab ma promień 0,084 <a href="/wiki/Promie%C5%84_S%C5%82o%C5%84ca" title="Promień Słońca">R<sub>☉</sub></a><sup id="cite_ref-EBLM_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-EBLM-10">[10]</a></sup>, a czerwony karzeł <a href="/w/index.php?title=Gliese_205&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gliese 205 (strona nie istnieje)">Gliese 205</a>: 0,702 R<sub>☉</sub>)<sup id="cite_ref-CITEREFReidHawley200566–74_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFReidHawley200566–74-11">[11]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Aktywność"><span id="Aktywno.C5.9B.C4.87"></span>Aktywność</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Aktywność" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Aktywność"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Gliese752-1.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/Gliese752-1.gif/220px-Gliese752-1.gif" decoding="async" width="220" height="160" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/Gliese752-1.gif/330px-Gliese752-1.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/Gliese752-1.gif/440px-Gliese752-1.gif 2x" data-file-width="660" data-file-height="480" /></a><figcaption>Budowa wewnętrzna czerwonych karłów o różnych rozmiarach: <a href="/wiki/Gliese_752" title="Gliese 752">Gliese 752</a> A i B. Wstawka ilustruje mechanizm dynama wewnątrz większego z karłów.</figcaption></figure> <p>Gwiazdy tego rodzaju cechują się dużą <a href="/wiki/Aktywno%C5%9B%C4%87_s%C5%82oneczna" title="Aktywność słoneczna">aktywnością</a>. Rozbłyski czerwonych karłów (w czasie których gwiazda zwiększa wielokrotnie swoją jasność) obserwuje się częściej niż rozbłyski np. Słońca<sup id="cite_ref-late_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-late-12">[12]</a></sup>. Odsetek aktywnych gwiazd rośnie <a href="/wiki/Funkcja_monotoniczna" title="Funkcja monotoniczna">monotonicznie</a> od podtypu M0 do M8, dla którego osiąga 70%<sup id="cite_ref-CITEREFReidHawley2005229,_230_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFReidHawley2005229,_230-13">[13]</a></sup>, po czym znacznie opada dla najpóźniejszych typów M9 i L<sup id="cite_ref-CITEREFReidHawley2005228,_229_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFReidHawley2005228,_229-14">[14]</a></sup>. Nie obserwuje się cyklicznych zmian aktywności, jak dla Słońca, co wiąże się zapewne innym charakterem <a href="/wiki/Dynamo_magnetohydrodynamiczne" title="Dynamo magnetohydrodynamiczne">dynama magnetohydrodynamicznego</a> w tych gwiazdach. W gwiazdach typu Słońca, <a href="/wiki/Pomara%C5%84czowy_karze%C5%82" title="Pomarańczowy karzeł">pomarańczowych karłach</a> i czerwonych karłach wczesnych typów (M0–M3) dużą rolę gra <a href="/wiki/Konwekcja" title="Konwekcja">konwekcja</a> w <a href="/w/index.php?title=Pow%C5%82oka_sferyczna&action=edit&redlink=1" class="new" title="Powłoka sferyczna (strona nie istnieje)">sferycznej warstwie</a> <a href="/wiki/Plazma" title="Plazma">plazmy</a>, generująca <a href="/wiki/Pole_magnetyczne" title="Pole magnetyczne">pole magnetyczne</a> o dominującej składowej <a href="/wiki/Dipol" title="Dipol">dipolowej</a>. Dla późniejszych podtypów cały czerwony karzeł staje się konwektywny i dominację zyskuje dynamo turbulentne, w związku z czym nie obserwuje się cykliczności. <a href="/wiki/Plama_s%C5%82oneczna" title="Plama słoneczna">Plamy</a> obserwuje się stosunkowo rzadko i występują one w różnych obszarach powierzchni gwiazdy, inaczej niż na Słońcu<sup id="cite_ref-CITEREFReidHawley2005228,_229_14-1" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFReidHawley2005228,_229-14">[14]</a></sup>. Powolne, ale wydajne „spalanie” wodoru powoduje, że czerwone karły mogą świecić przez biliony lat i gdy wygasną wszystkie jaśniejsze gwiazdy, pozostaną one ostatnimi gwiazdami świecącymi w Kosmosie<sup id="cite_ref-CITEREFReidHawley2005139–142_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFReidHawley2005139–142-15">[15]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Występowanie"><span id="Wyst.C4.99powanie"></span>Występowanie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Występowanie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Występowanie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Czerwone karły występują przeważnie samotnie, zaledwie 25% czerwonych karłów występuje w <a href="/wiki/Gwiazda_podw%C3%B3jna" title="Gwiazda podwójna">układach podwójnych</a> lub <a href="/wiki/Gwiazda_wielokrotna" title="Gwiazda wielokrotna">wielokrotnych</a><sup id="cite_ref-single_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-single-2">[2]</a></sup>. Gwiazdy o małej masie rzadko towarzyszą masywniejszym gwiazdom podobnym do Słońca, choć nieco częściej niż <a href="/wiki/Br%C4%85zowy_karze%C5%82" title="Brązowy karzeł">brązowe karły</a><sup id="cite_ref-CITEREFReidHawley2005516–528_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFReidHawley2005516–528-16">[16]</a></sup>. </p><p>Najbliższa Słońcu gwiazda, <a href="/wiki/Proxima_Centauri" title="Proxima Centauri">Proxima Centauri</a> jest czerwonym karłem, podobnie jak 3/4 <a href="/wiki/Gwiazdy_po%C5%82o%C5%BCone_najbli%C5%BCej_Ziemi" title="Gwiazdy położone najbliżej Ziemi">najbliższych gwiazd</a><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17">[a]</a></sup>. Należą do nich także m.in. <a href="/wiki/Gwiazda_Barnarda" title="Gwiazda Barnarda">Gwiazda Barnarda</a>, trzecia gwiazda najbliższa Słońcu i <a href="/wiki/Lacaille_8760" title="Lacaille 8760">Lacaille 8760</a>, najjaśniejszy czerwony karzeł widoczny na ziemskim niebie (<a href="/wiki/Obserwowana_wielko%C5%9B%C4%87_gwiazdowa" title="Obserwowana wielkość gwiazdowa">obserwowana wielkość gwiazdowa</a> 6,67<sup><a href="/wiki/Wielko%C5%9B%C4%87_gwiazdowa" title="Wielkość gwiazdowa">m</a></sup>, niewidoczny gołym okiem)<sup id="cite_ref-brightest_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-brightest-4">[4]</a></sup>. Proxima Centauri, Gwiazda Barnarda i inne bliskie czerwone karły, w tym: <a href="/wiki/Ross_128" title="Ross 128">Ross 128</a>, <a href="/wiki/Gwiazda_Luytena" title="Gwiazda Luytena">Gwiazda Luytena</a>, <a href="/wiki/Gwiazda_Teegardena" title="Gwiazda Teegardena">Gwiazda Teegardena</a> i <a href="/wiki/GJ_1061" title="GJ 1061">GJ 1061</a> są okrążane przez <a href="/wiki/Planeta_pozas%C5%82oneczna" title="Planeta pozasłoneczna">planety</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ewolucja">Ewolucja</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Ewolucja" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ewolucja"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W czasie życia czerwone karły przetwarzają znajdujący się w nich <a href="/wiki/Wod%C3%B3r" title="Wodór">wodór</a> na <a href="/wiki/Hel_(pierwiastek)" title="Hel (pierwiastek)">hel</a> w procesie <a href="/wiki/Reakcja_termoj%C4%85drowa" title="Reakcja termojądrowa">syntezy jądrowej</a>, w <a href="/wiki/Cykl_protonowy" title="Cykl protonowy">cyklu protonowym</a><sup id="cite_ref-late_12-1" class="reference"><a href="#cite_note-late-12">[12]</a></sup>. W odróżnieniu od większych gwiazd, które wypalają tylko wodór zawarty w ich jądrze, czerwone karły o małej masie „spalają” cały składający się na nie wodór. Ocenia się, że w przypadku karła o masie mniejszej niż 0,4 <a href="/wiki/Masa_S%C5%82o%C5%84ca" title="Masa Słońca">M<sub>☉</sub></a> <a href="/wiki/Strefa_konwektywna" title="Strefa konwektywna">strefa konwektywna</a> obejmuje całe wnętrze gwiazdy, bez wydzielonego jądra<sup id="cite_ref-late_12-2" class="reference"><a href="#cite_note-late-12">[12]</a></sup>. Dzięki <a href="/wiki/Konwekcja" title="Konwekcja">prądom konwekcyjnym</a> materia gwiazdy podlega mieszaniu, hel jest usuwany z najgorętszego obszaru centralnego, a wodór jest tam dostarczany, przez co czerwone karły zużywają „paliwo” wydajniej i mogą świecić znacznie dłużej niż większe gwiazdy. Powolna ewolucja jest przyczyną tego, że jeszcze żaden czerwony karzeł od czasu <a href="/wiki/Wielki_Wybuch" title="Wielki Wybuch">Wielkiego Wybuchu</a> nie zdążył opuścić ciągu głównego na <a href="/wiki/Diagram_Hertzsprunga-Russella" title="Diagram Hertzsprunga-Russella">diagramie Hertzsprunga-Russella</a><sup id="cite_ref-universetoday_3-2" class="reference"><a href="#cite_note-universetoday-3">[3]</a></sup>. </p><p>Gwiazdy takie nie przekształcają się w <a href="/wiki/Czerwony_olbrzym" title="Czerwony olbrzym">czerwone olbrzymy</a>, nigdy nie osiągając temperatury jądra potrzebnej do syntezy helu w <a href="/wiki/W%C4%99giel_(pierwiastek)" title="Węgiel (pierwiastek)">węgiel</a>. Całkowicie konwektywny czerwony karzeł o małej masie (~0,10 <a href="/wiki/Masa_S%C5%82o%C5%84ca" title="Masa Słońca">M<sub>☉</sub></a>) wypali praktycznie cały zapas wodoru, stając się helowym <a href="/wiki/Bia%C5%82y_karze%C5%82" title="Biały karzeł">białym karłem</a><sup id="cite_ref-CITEREFReidHawley2005139–142_15-1" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFReidHawley2005139–142-15">[15]</a></sup>. Czerwony karzeł o masie ~0,15 M<sub>☉</sub> osiągnie na kilka miliardów lat bardzo wysoką temperaturę i jasność ~0,1-0,3 <a href="/wiki/Jasno%C5%9B%C4%87_S%C5%82o%C5%84ca" title="Jasność Słońca">L<sub>☉</sub></a><sup id="cite_ref-CITEREFReidHawley2005139–142_15-2" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFReidHawley2005139–142-15">[15]</a></sup>, przekształcając się w (hipotetycznego) <a href="/wiki/B%C5%82%C4%99kitny_karze%C5%82" title="Błękitny karzeł">błękitnego karła</a>, zanim stanie się białym karłem<sup id="cite_ref-evilution_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-evilution-18">[17]</a></sup>. Ostatecznie biały karzeł, pozbawiony wewnętrznego źródła energii (oprócz <a href="/wiki/Krystalizacja" title="Krystalizacja">krystalizacji</a> materii<sup id="cite_ref-crystal_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-crystal-19">[18]</a></sup>) ostygnie stając się <a href="/wiki/Czarny_karze%C5%82" title="Czarny karzeł">czarnym karłem</a>. </p><p>Czerwone karły o masach ~0,2–0,25 M<sub>☉</sub> podążą według modeli jeszcze inną ścieżką ewolucyjną. Dzięki intensywniejszemu spalaniu wodoru w powłoce wokół jądra, jego temperatura nie przestanie wzrastać po pojawieniu się <a href="/wiki/Materia_zdegenerowana" title="Materia zdegenerowana">degeneracji materii</a>. Dodatkowa energia pozwoli tym gwiazdom zwiększyć promień do ponad 1 <a href="/wiki/Promie%C5%84_S%C5%82o%C5%84ca" title="Promień Słońca">R<sub>☉</sub></a> i stać się <a href="/wiki/Olbrzym_(gwiazda)" title="Olbrzym (gwiazda)">olbrzymami</a> (przypuszczalnie żółtymi)<sup id="cite_ref-CITEREFReidHawley2005139–142_15-3" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFReidHawley2005139–142-15">[15]</a></sup>. <a href="/wiki/Wszech%C5%9Bwiat" title="Wszechświat">Wszechświat</a> jest jeszcze zbyt młody, aby takie gwiazdy mogły zostać zaobserwowane. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Układy_planetarne"><span id="Uk.C5.82ady_planetarne"></span>Układy planetarne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Układy planetarne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Układy planetarne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:PIA21424_-_The_TRAPPIST-1_Habitable_Zone.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/PIA21424_-_The_TRAPPIST-1_Habitable_Zone.jpg/250px-PIA21424_-_The_TRAPPIST-1_Habitable_Zone.jpg" decoding="async" width="250" height="141" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/PIA21424_-_The_TRAPPIST-1_Habitable_Zone.jpg/375px-PIA21424_-_The_TRAPPIST-1_Habitable_Zone.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/PIA21424_-_The_TRAPPIST-1_Habitable_Zone.jpg/500px-PIA21424_-_The_TRAPPIST-1_Habitable_Zone.jpg 2x" data-file-width="5295" data-file-height="2978" /></a><figcaption>Porównanie układów: czerwonego karła <a href="/wiki/TRAPPIST-1" title="TRAPPIST-1">TRAPPIST-1</a> i <a href="/wiki/Uk%C5%82ad_S%C5%82oneczny" title="Układ Słoneczny">Słonecznego</a> z zaznaczoną ekosferą – „strefą życia”; wszystkie planety pierwszego układu krążą bliżej gwiazdy niż Merkury.</figcaption></figure> <p>Ponieważ czerwone karły są najczęściej występującym typem gwiazd w naszej <a href="/wiki/Droga_Mleczna" title="Droga Mleczna">Galaktyce</a>, wokół niektórych mogą krążyć <a href="/wiki/Planeta_pozas%C5%82oneczna" title="Planeta pozasłoneczna">planety</a> podobne do <a href="/wiki/Ziemia" title="Ziemia">Ziemi</a>, na których występuje woda w stanie ciekłym i inne warunki sprzyjające rozwojowi życia<sup id="cite_ref-rate_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-rate-20">[19]</a></sup>. Analizy z 2019 roku sugerują, że na każdego czerwonego karła przypada średnio 2,39 planety<sup id="cite_ref-Tuomi2019_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-Tuomi2019-21">[20]</a></sup>. W 2013 roku oceniano, że co najmniej 48% karłów typu M posiada <a href="/wiki/Uk%C5%82ad_planetarny" title="Układ planetarny">układ planetarny</a> z planetą o rozmiarach Ziemi w <a href="/wiki/Ekosfera" title="Ekosfera">ekosferze</a><sup id="cite_ref-Kopparapu_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-Kopparapu-22">[21]</a></sup>. Znane są układy, w których więcej niż jedna planeta krąży w ekosferze gwiazdy<sup id="cite_ref-Gliese667C_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-Gliese667C-23">[22]</a></sup><sup id="cite_ref-PHL_24-0" class="reference"><a href="#cite_note-PHL-24">[23]</a></sup>. </p><p>Poniższa tabela wymienia zidentyfikowane planety w ekosferach czerwonych karłów o najwyższym indeksie <a href="/wiki/Skala_podobie%C5%84stwa_do_Ziemi" title="Skala podobieństwa do Ziemi">ESI</a>, opisującym podobieństwo do Ziemi, które z najwyższym prawdopodobieństwem są planetami skalistymi<sup id="cite_ref-skal_25-0" class="reference"><a href="#cite_note-skal-25">[b]</a></sup>, mogącymi utrzymać ciekłą wodę na powierzchni<sup id="cite_ref-PHL_24-1" class="reference"><a href="#cite_note-PHL-24">[23]</a></sup>: </p> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th>Lp.</th> <th>Gwiazda</th> <th>Planeta</th> <th>Odległość<br />(<a href="/wiki/Rok_%C5%9Bwietlny" title="Rok świetlny">ly</a>)</th> <th>ESI </th></tr> <tr> <td>1</td> <td><a href="/wiki/Gwiazda_Teegardena" title="Gwiazda Teegardena">Gwiazda Teegardena</a></td> <td>b</td> <td>12</td> <td>0,95 </td></tr> <tr> <td>2</td> <td><a href="/w/index.php?title=TOI-700&action=edit&redlink=1" class="new" title="TOI-700 (strona nie istnieje)">TOI-700</a></td> <td>d</td> <td>101</td> <td>0,93 </td></tr> <tr> <td>3</td> <td><a href="/w/index.php?title=K2-72&action=edit&redlink=1" class="new" title="K2-72 (strona nie istnieje)">K2-72</a></td> <td>e</td> <td>217</td> <td>0,90 </td></tr> <tr> <td>4</td> <td><a href="/wiki/TRAPPIST-1" title="TRAPPIST-1">TRAPPIST-1</a></td> <td><a href="/wiki/TRAPPIST-1d" title="TRAPPIST-1d">d</a></td> <td>41</td> <td>0,90 </td></tr> <tr> <td>5</td> <td><a href="/w/index.php?title=Kepler-1649&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kepler-1649 (strona nie istnieje)">Kepler-1649</a></td> <td>c</td> <td>301</td> <td>0,90 </td></tr> <tr> <td>6</td> <td><a href="/wiki/Proxima_Centauri" title="Proxima Centauri">Proxima Centauri</a></td> <td><a href="/wiki/Proxima_Centauri_b" title="Proxima Centauri b">b</a></td> <td>4,2</td> <td>0,87 </td></tr> <tr> <td>7</td> <td><a href="/wiki/GJ_1061" title="GJ 1061">GJ 1061</a></td> <td>d</td> <td>12</td> <td>0,86 </td></tr> <tr> <td>8</td> <td>GJ 1061</td> <td>c</td> <td>12</td> <td>0,86 </td></tr> <tr> <td>9</td> <td><a href="/wiki/Ross_128" title="Ross 128">Ross 128</a></td> <td><a href="/wiki/Ross_128_b" title="Ross 128 b">b</a></td> <td>11</td> <td>0,86 </td></tr> <tr> <td>10</td> <td><a href="/wiki/Gwiazda_Luytena" title="Gwiazda Luytena">Gwiazda Luytena</a> (GJ 273)</td> <td>b</td> <td>12</td> <td>0,85 </td></tr> <tr> <td>11</td> <td>TRAPPIST-1</td> <td><a href="/wiki/TRAPPIST-1e" title="TRAPPIST-1e">e</a></td> <td>41</td> <td>0,85 </td></tr> <tr> <td>12</td> <td><a href="/wiki/Wolf_1061" title="Wolf 1061">Wolf 1061</a></td> <td>c</td> <td>14</td> <td>0,80 </td></tr> <tr> <td>13</td> <td><a href="/wiki/Gliese_667" title="Gliese 667">Gliese 667</a> C</td> <td><a href="/wiki/Gliese_667_Cc" title="Gliese 667 Cc">c</a></td> <td>24</td> <td>0,80 </td></tr></tbody></table> <p>Do czerwonych karłów mających egzoplanety w <a href="/wiki/Ekosfera" title="Ekosfera">ekosferze</a> zalicza się też <a href="/wiki/K2-18" title="K2-18">K2-18</a>, mająca prawdopodobnie skalistą <a href="/wiki/Superziemia" title="Superziemia">superziemię</a> (choć z nieco mniejszym prawdopodobieństwem<sup id="cite_ref-k218b_26-0" class="reference"><a href="#cite_note-k218b-26">[c]</a></sup>, niż planety wymienione w tabeli powyżej) oznaczaną symbolem <a href="/wiki/K2-18b" title="K2-18b">K2-18b</a>. W atmosferze tej egzoplanety wykryto cząsteczki wody, co czyni ją pierwszą, dla której udało się ten fakt potwierdzić. Indeks ESI dla K2-18b wynosi 0,71<sup id="cite_ref-PHL_24-2" class="reference"><a href="#cite_note-PHL-24">[23]</a></sup>. </p><p>Dla porównania dla <a href="/wiki/Mars" title="Mars">Marsa</a>, najbardziej podobnego do Ziemi w Układzie Słonecznym, indeks ten ma wartość 0,697<sup id="cite_ref-PHL_24-3" class="reference"><a href="#cite_note-PHL-24">[23]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Możliwości_powstania_życia"><span id="Mo.C5.BCliwo.C5.9Bci_powstania_.C5.BCycia"></span>Możliwości powstania życia</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Możliwości powstania życia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Możliwości powstania życia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Istnieją wątpliwości co do prawdopodobieństwa wystąpienia <a href="/wiki/%C5%BBycie" title="Życie">życia</a> na planecie obiegającej czerwonego karła. Pierwszą przeszkodą może być duża aktywność tych gwiazd, która stanowi zagrożenie dla życia na powierzchni planety. Drugim problemem jest to, iż czerwone karły świecą tak słabo, że planeta, aby utrzymać temperaturę pozwalającą na istnienie wody w stanie ciekłym na powierzchni, musi krążyć bardzo blisko gwiazdy. To w wielu przypadkach prowadzi do <a href="/wiki/Obr%C3%B3t_synchroniczny" title="Obrót synchroniczny">zsynchronizowania</a> okresu obrotu planety z <a href="/wiki/Okres_orbitalny" title="Okres orbitalny">okresem obiegu</a> dookoła gwiazdy (podobnie jak ma to miejsce w przypadku <a href="/wiki/Ksi%C4%99%C5%BCyc" title="Księżyc">Księżyca</a> względem Ziemi). W tym przypadku planeta miałaby jedną, bardzo gorącą półkulę zwróconą do gwiazdy, a drugą, bardzo zimną półkulę po przeciwnej, nieoświetlonej stronie. Warunki sprzyjające życiu byłyby zapewne ograniczone do wąskiego pasa przy krawędzi strony oświetlonej. </p><p>Czerwone karły żyją jednak bardzo długo, ich aktywność słabnie z wiekiem<sup id="cite_ref-CITEREFReidHawley2005213–224_27-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFReidHawley2005213–224-27">[24]</a></sup>, a jasność powoli rośnie<sup id="cite_ref-CITEREFReidHawley2005139–142_15-4" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFReidHawley2005139–142-15">[15]</a></sup>. W przyszłości odległej o biliony lat czerwone karły i gwiazdy powstałe w wyniku ich ewolucji pozostaną jedynymi obiektami świecącymi w kosmosie. Długo, stabilnie świecące karły, które opuściły już ciąg główny, mogą pozwolić rozwinąć się życiu na planetach, które w poprzednich miliardach lat były na to za zimne<sup id="cite_ref-CITEREFReidHawley2005139–142_15-5" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFReidHawley2005139–142-15">[15]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zobacz_też"><span id="Zobacz_te.C5.BC"></span>Zobacz też</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Zobacz też" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zobacz też"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Red_dwarfs?uselang=pl"><strong>Zobacz multimedia</strong> związane z tematem: <em>Czerwony karzeł</em></a> </td></tr></tbody></table> <ul><li>obiekty o zbliżonej masie: <a href="/wiki/Br%C4%85zowy_karze%C5%82" title="Brązowy karzeł">brązowy karzeł</a>, <a href="/wiki/Pomara%C5%84czowy_karze%C5%82" title="Pomarańczowy karzeł">pomarańczowy karzeł</a></li> <li>stadia ewolucji: <a href="/wiki/B%C5%82%C4%99kitny_karze%C5%82" title="Błękitny karzeł">błękitny karzeł</a>, <a href="/wiki/Bia%C5%82y_karze%C5%82" title="Biały karzeł">biały karzeł</a>, <a href="/wiki/Czarny_karze%C5%82" title="Czarny karzeł">czarny karzeł</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Uwagi">Uwagi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Uwagi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Uwagi"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection refsection-uwagi ll-script ll-script-uwagi"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text">Czerwone karły stanowią około 75% spośród gwiazd położonych w odległości do 5 parseków od Ziemi. Jest to także ok. 2/3 spośród łącznej liczby gwiazd i brązowych karłów odkrytych w tym obszarze.</span> </li> <li id="cite_note-skal-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-skal_25-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Planety w tym zestawieniu spełniają co najmniej jeden z dwóch warunków: mają promień pomiędzy 0,5 a 1,5 promienia Ziemi lub mają masę od 0,1 do 5 mas Ziemi</span> </li> <li id="cite_note-k218b-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-k218b_26-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Planeta K2-18b nie spełnia żadnego z warunków zaliczenia jej do "najbardziej prawdopodobnych", bo ma masę ponad 5 mas Ziemi (szacuje się ją na ok. 8 <a href="/wiki/Masa_Ziemi" title="Masa Ziemi">M<sub>⊕</sub></a>) i promień powyżej 1,5 promienia Ziemi (szacowany na prawie 2,4 r<sub>⊕</sub>)<sup id="cite_ref-NASA_28-0" class="reference"><a href="#cite_note-NASA-28">[25]</a></sup>.</span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-darling-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-darling_1-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.daviddarling.info/encyclopedia/R/reddwarf.html">Red Dwarf</a>. [dostęp 2010-12-01].</cite></span> </li> <li id="cite_note-single-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-single_2-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-single_2-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Charles J. Lada. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://iopscience.iop.org/article/10.1086/503158/pdf"><em>Stellar Multiplicity and the IMF: Most Stars Are Single</em></a>. „Astrophysical Journal Letters”, 2006-02-13. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1086/503158">10.1086/503158</a>. <a href="/wiki/ArXiv" title="ArXiv">arXiv</a>:<a href="https://arxiv.org/abs/astro-ph/0601375" class="extiw" title="arxiv:astro-ph/0601375">astro-ph/0601375</a>. [dostęp 2014-04-20].</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Stellar+Multiplicity+and+the+IMF%3A+Most+Stars+Are+Single&rft.jtitle=Astrophysical+Journal+Letters&rft.date=2006-02-13&rft.aulast=Lada&rft.aufirst=Charles+J.&rft_id=info:doi/10.1086%2F503158&rft_id=http%3A%2F%2Fiopscience.iop.org%2Farticle%2F10.1086%2F503158%2Fpdf"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-universetoday-3"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-universetoday_3-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-universetoday_3-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-universetoday_3-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.universetoday.com/24670/red-dwarf-stars/">Red Dwarf Stars</a>. [dostęp 2010-12-01].</cite></span> </li> <li id="cite_note-brightest-4"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-brightest_4-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-brightest_4-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://kencroswell.com/thebrightestreddwarf.html">The Brightest Red Dwarf</a>. [dostęp 2010-12-05].</cite></span> </li> <li id="cite_note-billions-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-billions_5-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.newsmax.com/SciTech/planets-life-Milky-Way/2012/03/29/id/434275"><i>Billions of Planets Might Support Life, Astronomers Say</i></a> [online], www.newsmax.com<span class="accessdate"> [dostęp 2017-11-22]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Billions+of+Planets+Might+Support+Life%2C+Astronomers+Say&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.newsmax.com%2FSciTech%2Fplanets-life-Milky-Way%2F2012%2F03%2F29%2Fid%2F434275" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-elliptical-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-elliptical_6-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://spaceinfo.com.au/2010/12/02/discovery-triples-the-number-of-stars/">Discovery triples the number of stars</a>. [dostęp 2010-12-01].</cite></span> </li> <li id="cite_note-changes-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-changes_7-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.universetoday.com/80955/red-dwarf-discovery-changes-everything/">Red Dwarf Discovery Changes Everything!</a>. [dostęp 2010-12-01].</cite></span> </li> <li id="cite_note-CITEREFReidHawley200546–66-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFReidHawley200546–66_8-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFReidHawley2005">Reid i Hawley 2005 ↓</a></span>, s. 46–66.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFReidHawley200586–88-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFReidHawley200586–88_9-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFReidHawley2005">Reid i Hawley 2005 ↓</a></span>, s. 86–88.</span> </li> <li id="cite_note-EBLM-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-EBLM_10-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Alexander von Boetticher, Amaury H.M.J. Triaud, Didier Queloz, Sam Gill i inni. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://research-repository.st-andrews.ac.uk/handle/10023/11943"><em>The EBLM project</em></a>. „Astronomy & Astrophysics”. 604, s. L6, 2017-08. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1051/0004-6361/201731107">10.1051/0004-6361/201731107</a>. <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/0004-6361">0004-6361</a></span>. [dostęp 2018-08-31]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+EBLM+project&rft.jtitle=Astronomy+%26+Astrophysics&rft.date=2017-08&rft.volume=604&rft.aulast=von+Boetticher&rft.aufirst=Alexander&rft.pages=L6&rft.issn=0004-6361&rft_id=info:doi/10.1051%2F0004-6361%2F201731107&rft_id=https%3A%2F%2Fresearch-repository.st-andrews.ac.uk%2Fhandle%2F10023%2F11943"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-CITEREFReidHawley200566–74-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFReidHawley200566–74_11-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFReidHawley2005">Reid i Hawley 2005 ↓</a></span>, s. 66–74.</span> </li> <li id="cite_note-late-12"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-late_12-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-late_12-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-late_12-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Michael Richmond: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://spiff.rit.edu/classes/phys230/lectures/planneb/planneb.html">Late stages of evolution for low-mass stars</a>. [dostęp 2010-12-05].</cite></span> </li> <li id="cite_note-CITEREFReidHawley2005229,_230-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFReidHawley2005229,_230_13-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFReidHawley2005">Reid i Hawley 2005 ↓</a></span>, s. 229, 230.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFReidHawley2005228,_229-14"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-CITEREFReidHawley2005228,_229_14-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFReidHawley2005228,_229_14-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFReidHawley2005">Reid i Hawley 2005 ↓</a></span>, s. 228, 229.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFReidHawley2005139–142-15"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-CITEREFReidHawley2005139–142_15-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFReidHawley2005139–142_15-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFReidHawley2005139–142_15-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFReidHawley2005139–142_15-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFReidHawley2005139–142_15-4">e</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFReidHawley2005139–142_15-5">f</a></sup></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFReidHawley2005">Reid i Hawley 2005 ↓</a></span>, s. 139–142.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFReidHawley2005516–528-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFReidHawley2005516–528_16-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFReidHawley2005">Reid i Hawley 2005 ↓</a></span>, s. 516–528.</span> </li> <li id="cite_note-evilution-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-evilution_18-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/asna.200510440/abstract">M dwarfs: planet formation and long term evolution</a>. [dostęp 2010-12-01].</cite></span> </li> <li id="cite_note-crystal-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-crystal_19-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">H.M. van Horn. <em>Crystallization of White Dwarfs</em>. „The Astrophysical Journal”. 151, s. 227, 1968. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1086/149432">10.1086/149432</a>. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Crystallization+of+White+Dwarfs&rft.jtitle=The+Astrophysical+Journal&rft.date=1968&rft.volume=151&rft.aulast=van+Horn&rft.aufirst=H.M.&rft.pages=227&rft_id=info:doi/10.1086%2F149432"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-rate-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-rate_20-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Courtney D. Dressing, David Charbonneau: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cfa.harvard.edu/news/2013/dressing+charbonneau2013.pdf">The Occurence Rate Of Small Planets Around Small Stars</a>. Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics, 2013-01-28.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Tuomi2019-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Tuomi2019_21-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">M.</span><span class="cite-name-initials" style="display:none">M.</span> </span><span class="cite-lastname">Tuomi</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">M.</span><span class="cite-name-initials">M.</span></span><span class="cite-at-al" title="M. Tuomi, H.R.A. Jones, G. Anglada-Escudé, R.P. Butler, P. Arriagada, S.S. Vogt, J. Burt, G. Laughlin, B. Holden, J.K. Teske, S.A. Shectman, J.D. Crane, I. Thompson, S. Keiser, J.S. Jenkins, Z. Berdiñas, M. Diaz, M. Kiraga, J.R. Barnes"> i inni</span>, <i>Frequency of planets orbiting M dwarfs in the Solar neighbourhood</i>, „arXiv: [astro-ph.EP]”, 2019, <a href="/wiki/ArXiv" title="ArXiv">arXiv</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="//arxiv.org/abs/1906.04644">1906.04644</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=preprint&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.date=2019&rft.jtitle=arXiv%3A+%5Bastro-ph.EP%5D&rft.atitle=Frequency+of+planets+orbiting+M+dwarfs+in+the+Solar+neighbourhood" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Kopparapu-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Kopparapu_22-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Ravi Kumar Kopparapu. <em>A revised estimate of the occurrence rate of terrestrial planets in the habitable zones around Kepler M-dwarfs</em>. „The Astrophysical Journal Letters”. 767 (1), s. L8, 2013. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1088/2041-8205/767/1/L8">10.1088/2041-8205/767/1/L8</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=A+revised+estimate+of+the+occurrence+rate+of+terrestrial+planets+in+the+habitable+zones+around+Kepler+M-dwarfs&rft.jtitle=The+Astrophysical+Journal+Letters&rft.date=2013&rft.volume=767&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.aulast=Kopparapu&rft.aufirst=Ravi+Kumar&rft.pages=L8&rft_id=info:doi/10.1088%2F2041-8205%2F767%2F1%2FL8"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Gliese667C-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Gliese667C_23-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.eso.org/public/poland/news/eso1328/">Trzy planety w strefie zamieszkiwalnej pobliskiej gwiazdy. Układ Gliese 667C ponownie zbadany</a>. <a href="/wiki/Europejskie_Obserwatorium_Po%C5%82udniowe" title="Europejskie Obserwatorium Południowe">Europejskie Obserwatorium Południowe</a>, 2013-06-25. [dostęp 2013-06-26]. <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-PHL-24"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-PHL_24-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-PHL_24-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-PHL_24-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-PHL_24-3">d</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://phl.upr.edu/projects/habitable-exoplanets-catalog">The Habitable Exoplanets Catalog</a>. [w:] <i>Planetary Habitability Laboratory</i> [on-line]. University of <a href="/wiki/Portoryko" title="Portoryko">Puerto Rico</a> at <a href="/wiki/Arecibo" title="Arecibo">Arecibo</a>, 2020-10-05. [dostęp 2020-11-30]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-CITEREFReidHawley2005213–224-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFReidHawley2005213–224_27-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFReidHawley2005">Reid i Hawley 2005 ↓</a></span>, s. 213–224.</span> </li> <li id="cite_note-NASA-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-NASA_28-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://exoplanetarchive.ipac.caltech.edu/cgi-bin/DisplayOverview/nph-DisplayOverview?objname=K2-18&type=PLANET_HOST">K2-18</a>. [w:] <i>NASA Exoplanet Archive</i> [on-line]. <a href="/wiki/NASA" title="NASA">NASA</a> Exoplanet Science Institute. [dostęp 2019-09-12]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><cite class="citation book" id="CITEREFReidHawley2005">I. Neill Reid, Suzanne L. Hawley: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/newlightondarkst0000reid">New Light on Dark Stars</a></i>. Springer-Praxis, 2005, s. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/newlightondarkst0000reid/page/n594">594</a>. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/3540251243" title="Specjalna:Książki/3540251243">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">3-540-25124-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=New+Light+on+Dark+Stars&rft.aulast=Reid&rft.aufirst=I.+Neill&rft.pub=Springer-Praxis&rft.pages=%5Bhttps%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fnewlightondarkst0000reid%2Fpage%2Fn594+594%5D&rft.isbn=3540251243&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fnewlightondarkst0000reid"></span></cite></li></ul> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74016753">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-fehlt"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<span class="description"><a href="/wiki/Typ_widmowy" title="Typ widmowy">typ widmowy</a></span>):</div><ul><li><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4178529-0">4178529-0</a></span></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Britannica</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/red-dwarf-star">topic/red-dwarf-star</a></span></li> <li><a href="/wiki/Store_norske_leksikon" title="Store norske leksikon">SNL</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=4342&url_prefix=https://snl.no/&id=r%C3%B8d_dverg">rød_dverg</a></span></li></ul> </div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Czerwony_karzeł&oldid=64316036">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Czerwony_karzeł&oldid=64316036</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategoria</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Czerwone_kar%C5%82y" title="Kategoria:Czerwone karły">Czerwone karły</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 17 sie 2021, 09:21.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Czerwony_karze%C5%82&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6b7f745dd4-srx98","wgBackendResponseTime":213,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.391","walltime":"0.535","ppvisitednodes":{"value":10069,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":53911,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":16269,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":13,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":24348,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":3,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 465.088 1 -total"," 37.55% 174.632 1 Szablon:Przypisy"," 19.03% 88.508 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 16.60% 77.218 11 Szablon:Cytuj_stronę"," 14.34% 66.691 14 Szablon:Odn"," 9.94% 46.228 4 Szablon:Cytuj_pismo"," 8.46% 39.335 1 Szablon:Inne_znaczenia"," 6.71% 31.198 14 Szablon:Odn/tekst"," 5.97% 27.782 2 Szablon:Cytuj"," 5.33% 24.793 1 Szablon:Cytuj_książkę"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.204","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":3696718,"limit":52428800},"limitreport-logs":"required = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\njournalAbbr = \"arXiv: [astro-ph EP]\"\next = nil\next = false\next = false\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-6ff99495b7-m827m","timestamp":"20241106003642","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Czerwony karze\u0142","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Czerwony_karze%C5%82","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q5893","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q5893","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-08-12T21:47:54Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/6\/67\/HR-diag-no-text-2.svg","headline":"typ gwiazdy"}</script> </body> </html>