CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Kosmologia fizyczna – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"086ecad9-a625-4eab-acb1-ed25450358a1","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Kosmologia_fizyczna","wgTitle":"Kosmologia fizyczna","wgCurRevisionId":74967919,"wgRevisionId":74967919,"wgArticleId":3605024,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Szablon odn bez numeru strony","Szablon cytowania bez określonego trybu","Szablon cytowania używa pól opisowych","Kosmologia fizyczna"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Kosmologia_fizyczna","wgRelevantArticleId":3605024,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject": "wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":74967919,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":20000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q18346","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false, "wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.math.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=[ "ext.cite.ux-enhancements","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints", "ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.math.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Kosmologia fizyczna – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Kosmologia_fizyczna"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Kosmologia_fizyczna"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Kosmologia_fizyczna rootpage-Kosmologia_fizyczna skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Kosmologia+fizyczna" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Kosmologia+fizyczna" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Kosmologia+fizyczna" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Kosmologia+fizyczna" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Historia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Historia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Historia</span> </div> </a> <ul id="toc-Historia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przedmiot_badań" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Przedmiot_badań"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Przedmiot badań</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Przedmiot_badań-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Przedmiot badań</span> </button> <ul id="toc-Przedmiot_badań-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Założenia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Założenia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Założenia</span> </div> </a> <ul id="toc-Założenia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Model_standardowy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Model_standardowy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Model standardowy</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Model_standardowy-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Model standardowy</span> </button> <ul id="toc-Model_standardowy-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Ekspansja_Wszechświata" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ekspansja_Wszechświata"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Ekspansja Wszechświata</span> </div> </a> <ul id="toc-Ekspansja_Wszechświata-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Geometria" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Geometria"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Geometria</span> </div> </a> <ul id="toc-Geometria-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Wiek_Wszechświata" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Wiek_Wszechświata"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Wiek Wszechświata</span> </div> </a> <ul id="toc-Wiek_Wszechświata-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przyszłość" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Przyszłość"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Przyszłość</span> </div> </a> <ul id="toc-Przyszłość-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Skład" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Skład"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5</span> <span>Skład</span> </div> </a> <ul id="toc-Skład-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Odległości_w_dużych_skalach" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Odległości_w_dużych_skalach"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Odległości w dużych skalach</span> </div> </a> <ul id="toc-Odległości_w_dużych_skalach-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zobacz_też" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Zobacz_też"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Zobacz też</span> </div> </a> <ul id="toc-Zobacz_też-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Uwagi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Uwagi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Uwagi</span> </div> </a> <ul id="toc-Uwagi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Linki_zewnętrzne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Linki_zewnętrzne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Linki zewnętrzne</span> </div> </a> <ul id="toc-Linki_zewnętrzne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Kosmologia fizyczna</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 46 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-46" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">46 języków</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Fisiese_kosmologie" title="Fisiese kosmologie – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Fisiese kosmologie" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%88%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%8A%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%A6%D9%8A" title="علم الكون الفيزيائي – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="علم الكون الفيزيائي" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Cosmolox%C3%ADa_f%C3%ADsica" title="Cosmoloxía física – asturyjski" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Cosmoloxía física" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AD%E0%A7%8C%E0%A6%A4_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A4%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AC" title="ভৌত বিশ্বতত্ত্ব – bengalski" lang="bn" hreflang="bn" data-title="ভৌত বিশ্বতত্ত্ব" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalski" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AD%E0%A5%8C%E0%A4%A4%E0%A4%BF%E0%A4%95_%E0%A4%AC%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%B9%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%A1_%E0%A4%AC%E0%A4%BF%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%9E%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="भौतिक ब्रह्मांड बिज्ञान – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="भौतिक ब्रह्मांड बिज्ञान" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Cosmologia_f%C3%ADsica" title="Cosmologia física – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Cosmologia física" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/F%C3%BC%C3%BCsikaline_kosmoloogia" title="Füüsikaline kosmoloogia – estoński" lang="et" hreflang="et" data-title="Füüsikaline kosmoloogia" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoński" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CF%85%CF%83%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%BA%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1" title="Φυσική κοσμολογία – grecki" lang="el" hreflang="el" data-title="Φυσική κοσμολογία" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grecki" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Physical_cosmology" title="Physical cosmology – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Physical cosmology" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Cosmolog%C3%ADa_f%C3%ADsica" title="Cosmología física – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="Cosmología física" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Kosmologia_fisiko" title="Kosmologia fisiko – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Kosmologia fisiko" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="کیهان‌شناسی فیزیکی – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="کیهان‌شناسی فیزیکی" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Cosmolox%C3%ADa_f%C3%ADsica" title="Cosmoloxía física – galicyjski" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Cosmoloxía física" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%AC%BC%EB%A6%AC_%EC%9A%B0%EC%A3%BC%EB%A1%A0" title="물리 우주론 – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="물리 우주론" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/%E1%BB%8Cm%E1%BB%A5m%E1%BB%A5_mbara_igwe" title="Ọmụmụ mbara igwe – igbo" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Ọmụmụ mbara igwe" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="igbo" class="interlanguage-link-target"><span>Igbo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%91%D7%A0%D7%94_%D7%94%D7%99%D7%A7%D7%95%D7%9D" title="מבנה היקום – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="מבנה היקום" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A4%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%A1%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%90" title="ფიზიკური კოსმოლოგია – gruziński" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ფიზიკური კოსმოლოგია" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gruziński" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%9B_%D0%BA%D0%BE%D1%81%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%8F" title="Физикалық космология – kazachski" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Физикалық космология" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazachski" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Kosmoloji_fyzik" title="Kosmoloji fyzik – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Kosmoloji fyzik" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Visatos_evoliucija" title="Visatos evoliucija – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Visatos evoliucija" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B0_%D0%BA%D0%BE%D1%81%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%98%D0%B0" title="Физичка космологија – macedoński" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Физичка космологија" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedoński" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AD%E0%B5%97%E0%B4%A4%E0%B4%BF%E0%B4%95_%E0%B4%AA%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%AA%E0%B4%9E%E0%B5%8D%E0%B4%9A%E0%B4%B6%E0%B4%BE%E0%B4%B8%E0%B5%8D%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%82" title="ഭൗതിക പ്രപഞ്ചശാസ്ത്രം – malajalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ഭൗതിക പ്രപഞ്ചശാസ്ത്രം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malajalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A4%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%A1%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%98%E1%83%90" title="ფიზიკური კოსმოლოგია – megrelski" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ფიზიკური კოსმოლოგია" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="megrelski" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%83%D9%88%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%8A%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%A6%D9%89" title="علم الكون الفيزيائى – egipski arabski" lang="arz" hreflang="arz" data-title="علم الكون الفيزيائى" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="egipski arabski" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Fizik_kosmologi" title="Fizik kosmologi – malajski" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Fizik kosmologi" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malajski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA_%D0%BA%D0%BE%D1%81%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8" title="Физик космологи – mongolski" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Физик космологи" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongolski" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9B%E1%80%B0%E1%80%95%E1%80%85%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%9D%E1%80%A0%E1%80%AC%E1%80%97%E1%80%B1%E1%80%92" title="ရူပစကြဝဠာဗေဒ – birmański" lang="my" hreflang="my" data-title="ရူပစကြဝဠာဗေဒ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birmański" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Fysische_kosmologie" title="Fysische kosmologie – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Fysische kosmologie" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E7%8F%BE%E4%BB%A3%E5%AE%87%E5%AE%99%E8%AB%96" title="現代宇宙論 – japoński" lang="ja" hreflang="ja" data-title="現代宇宙論" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoński" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AD%E0%A9%8C%E0%A8%A4%E0%A8%BF%E0%A8%95%E0%A9%80_%E0%A8%AC%E0%A9%8D%E0%A8%B0%E0%A8%B9%E0%A8%BF%E0%A8%AE%E0%A9%B0%E0%A8%A1_%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%97%E0%A8%BF%E0%A8%86%E0%A8%A8" title="ਭੌਤਿਕੀ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ – pendżabski" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਭੌਤਿਕੀ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendżabski" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%B2%D9%8A%DA%A9%D9%8A_%DA%A9%DB%8C%D9%87%D8%A7%D9%86_%D9%BE%DB%90%DA%98%D9%86%D8%AF%D9%86%D9%87" title="فزيکي کیهان پېژندنه – paszto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="فزيکي کیهان پېژندنه" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="paszto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Fizikal_kazmalaji" title="Fizikal kazmalaji – jamajski" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Fizikal kazmalaji" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="jamajski" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Cosmologia_f%C3%ADsica" title="Cosmologia física – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Cosmologia física" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Kozmologjia_fizike" title="Kozmologjia fizike – albański" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Kozmologjia fizike" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albański" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Physical_cosmology" title="Physical cosmology – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Physical cosmology" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%DB%95%D8%B1%D8%AF%D9%88%D9%88%D9%86%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="گەردوونناسان – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="گەردوونناسان" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/Fizi%C4%8Dka_kosmologija" title="Fizička kosmologija – serbski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Fizička kosmologija" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbski" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Fysikalisk_kosmologi" title="Fysikalisk kosmologi – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Fysikalisk kosmologi" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%88%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A5%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%97%E0%B8%A2%E0%B8%B2%E0%B9%80%E0%B8%8A%E0%B8%B4%E0%B8%87%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%9E" title="จักรวาลวิทยาเชิงกายภาพ – tajski" lang="th" hreflang="th" data-title="จักรวาลวิทยาเชิงกายภาพ" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tajski" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Fiziksel_kozmoloji" title="Fiziksel kozmoloji – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Fiziksel kozmoloji" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D1%96%D0%B7%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%B0_%D0%BA%D0%BE%D1%81%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D1%96%D1%8F" title="Фізична космологія – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Фізична космологія" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C_%DA%A9%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="طبیعی کونیات – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="طبیعی کونیات" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/V%C5%A9_tr%E1%BB%A5_h%E1%BB%8Dc_v%E1%BA%ADt_l%C3%BD" title="Vũ trụ học vật lý – wietnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Vũ trụ học vật lý" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="wietnamski" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%89%A9%E7%90%86%E5%AE%87%E5%AE%99%E5%AD%A6" title="物理宇宙学 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="物理宇宙学" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%89%A9%E7%90%86%E5%AE%87%E5%AE%99%E5%AD%B8" title="物理宇宙學 – kantoński" lang="yue" hreflang="yue" data-title="物理宇宙學" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantoński" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%89%A9%E7%90%86%E5%AE%87%E5%AE%99%E5%AD%A6" title="物理宇宙学 – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="物理宇宙学" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q18346#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Kosmologia_fizyczna" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Kosmologia_fizyczna" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Kosmologia_fizyczna"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Kosmologia_fizyczna"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Kosmologia_fizyczna" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Kosmologia_fizyczna" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne" title="Lista wszystkich stron specjalnych [q]" accesskey="q"><span>Strony specjalne</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&oldid=74967919" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Kosmologia_fizyczna&id=74967919&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FKosmologia_fizyczna"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FKosmologia_fizyczna"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Kosmologia+fizyczna"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=Kosmologia_fizyczna&action=show-download-screen"><span>Pobierz jako PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Physical_cosmology" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q18346" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><p><b>Kosmologia fizyczna</b> (kosmologia relatywistyczna<sup id="cite_ref-CITEREFHeller2011183_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFHeller2011183-1">[1]</a></sup>, kosmologia przyrodnicza<sup id="cite_ref-Urania0487_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-Urania0487-2">[2]</a></sup>, <a href="/wiki/Fizyka" title="Fizyka">fizyka</a> Wszechświata<sup id="cite_ref-CITEREFHeller2011115_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFHeller2011115-3">[3]</a></sup>) – dziedzina <a href="/wiki/Nauki_fizyczne" title="Nauki fizyczne">nauk fizycznych</a>, zajmująca się badaniem i opisywaniem <a href="/wiki/Wszech%C5%9Bwiat" title="Wszechświat">Wszechświata</a> w wielkich skalach<sup id="cite_ref-Theuns_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-Theuns-4">[4]</a></sup><sup id="cite_ref-CITEREFHeller20029_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFHeller20029-5">[5]</a></sup><sup id="cite_ref-CITEREFAldrovandiPereira20051_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFAldrovandiPereira20051-6">[6]</a></sup>, jego powstania, ewolucji do stanu obecnego<sup id="cite_ref-Politowicz_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-Politowicz-7">[7]</a></sup> oraz przyszłości<sup id="cite_ref-CITEREFVerde20081_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFVerde20081-8">[8]</a></sup>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historia">Historia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Historia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Historia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="thumb tmulti tright"><div class="thumbinner" style="width:192px;max-width:192px"><div class="tsingle" style="float:left;margin:1px;width:96px;max-width:96px"><div class="thumbimage" style="height:114px;overflow:hidden"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Albert_Einstein_Photography.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Albert_Einstein_Photography.jpg/94px-Albert_Einstein_Photography.jpg" decoding="async" width="94" height="115" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/64/Albert_Einstein_Photography.jpg/141px-Albert_Einstein_Photography.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/64/Albert_Einstein_Photography.jpg 2x" data-file-width="150" data-file-height="183" /></a></span></div></div><div class="tsingle" style="float:left;margin:1px;width:92px;max-width:92px"><div class="thumbimage" style="height:114px;overflow:hidden"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Studio_portrait_photograph_of_Edwin_Powell_Hubble_(cropped).JPG" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Studio_portrait_photograph_of_Edwin_Powell_Hubble_%28cropped%29.JPG/90px-Studio_portrait_photograph_of_Edwin_Powell_Hubble_%28cropped%29.JPG" decoding="async" width="90" height="114" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Studio_portrait_photograph_of_Edwin_Powell_Hubble_%28cropped%29.JPG/135px-Studio_portrait_photograph_of_Edwin_Powell_Hubble_%28cropped%29.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Studio_portrait_photograph_of_Edwin_Powell_Hubble_%28cropped%29.JPG/180px-Studio_portrait_photograph_of_Edwin_Powell_Hubble_%28cropped%29.JPG 2x" data-file-width="846" data-file-height="1068" /></a></span></div></div><div style="clear:left"></div><div class="tsingle" style="float:left;margin:1px;width:93px;max-width:93px"><div class="thumbimage" style="height:115px;overflow:hidden"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WillemDeSitter2.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/WillemDeSitter2.jpg/91px-WillemDeSitter2.jpg" decoding="async" width="91" height="115" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/WillemDeSitter2.jpg/137px-WillemDeSitter2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/WillemDeSitter2.jpg/182px-WillemDeSitter2.jpg 2x" data-file-width="713" data-file-height="900" /></a></span></div></div><div class="tsingle" style="float:left;margin:1px;width:95px;max-width:95px"><div class="thumbimage" style="height:115px;overflow:hidden"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Aleksandr_Fridman_cropped.png" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Aleksandr_Fridman_cropped.png/93px-Aleksandr_Fridman_cropped.png" decoding="async" width="93" height="115" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Aleksandr_Fridman_cropped.png/140px-Aleksandr_Fridman_cropped.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Aleksandr_Fridman_cropped.png/186px-Aleksandr_Fridman_cropped.png 2x" data-file-width="403" data-file-height="500" /></a></span></div></div><div style="clear:left"></div><div class="tsingle" style="float:left;margin:1px;width:103px;max-width:103px"><div class="thumbimage" style="height:110px;overflow:hidden"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Lemaitre.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Lemaitre.jpg/101px-Lemaitre.jpg" decoding="async" width="101" height="110" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Lemaitre.jpg/152px-Lemaitre.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Lemaitre.jpg/202px-Lemaitre.jpg 2x" data-file-width="497" data-file-height="540" /></a></span></div></div><div class="tsingle" style="float:left;margin:1px;width:85px;max-width:85px"><div class="thumbimage" style="height:110px;overflow:hidden"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Institute_of_Astronomy,_Statue_of_Sir_Fred_Hoyle.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Institute_of_Astronomy%2C_Statue_of_Sir_Fred_Hoyle.jpg/83px-Institute_of_Astronomy%2C_Statue_of_Sir_Fred_Hoyle.jpg" decoding="async" width="83" height="111" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Institute_of_Astronomy%2C_Statue_of_Sir_Fred_Hoyle.jpg/125px-Institute_of_Astronomy%2C_Statue_of_Sir_Fred_Hoyle.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Institute_of_Astronomy%2C_Statue_of_Sir_Fred_Hoyle.jpg/166px-Institute_of_Astronomy%2C_Statue_of_Sir_Fred_Hoyle.jpg 2x" data-file-width="3024" data-file-height="4032" /></a></span></div></div><div style="clear:left"></div><div class="tsingle" style="float:left;margin:1px;width:93px;max-width:93px"><div class="thumbimage" style="height:136px;overflow:hidden"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Roger_Penrose_9529.JPG" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Roger_Penrose_9529.JPG/91px-Roger_Penrose_9529.JPG" decoding="async" width="91" height="137" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Roger_Penrose_9529.JPG/137px-Roger_Penrose_9529.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Roger_Penrose_9529.JPG/182px-Roger_Penrose_9529.JPG 2x" data-file-width="2848" data-file-height="4288" /></a></span></div></div><div class="tsingle" style="float:left;margin:1px;width:95px;max-width:95px"><div class="thumbimage" style="height:136px;overflow:hidden"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Stephen_Hawking_2013.png" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Stephen_Hawking_2013.png/93px-Stephen_Hawking_2013.png" decoding="async" width="93" height="136" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Stephen_Hawking_2013.png/140px-Stephen_Hawking_2013.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Stephen_Hawking_2013.png/186px-Stephen_Hawking_2013.png 2x" data-file-width="322" data-file-height="471" /></a></span></div></div><div style="clear:left"></div><div class="thumbcaption" style="clear:left;text-align:left">Znaczący kosmologowie fizyczni – w kolejnych wierszach: <a href="/wiki/Albert_Einstein" title="Albert Einstein">Albert Einstein</a>, <a href="/wiki/Edwin_Hubble" title="Edwin Hubble">Edwin Hubble</a>, <a href="/wiki/Willem_de_Sitter" title="Willem de Sitter">Willem de Sitter</a>, <a href="/wiki/Aleksandr_Friedman" title="Aleksandr Friedman">Aleksandr Friedman</a>, <a href="/wiki/Georges_Lema%C3%AEtre" title="Georges Lemaître">Georges Lemaître</a>, <a href="/wiki/Fred_Hoyle" title="Fred Hoyle">Fred Hoyle</a>, <a href="/wiki/Roger_Penrose" title="Roger Penrose">Roger Penrose</a> i <a href="/wiki/Stephen_Hawking" title="Stephen Hawking">Stephen Hawking</a>.</div></div></div> <p>Za początki kosmologii fizycznej uważane są postulaty <a href="/wiki/Albert_Einstein" title="Albert Einstein">Alberta Einsteina</a> z 1917, dotyczące <a href="/wiki/Statyczny_model_Wszech%C5%9Bwiata" title="Statyczny model Wszechświata">statyczności Wszechświata</a><sup id="cite_ref-CITEREFHeller199445_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFHeller199445-9">[9]</a></sup><sup id="cite_ref-Urania0389_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-Urania0389-10">[10]</a></sup><sup id="cite_ref-Ellis_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ellis-11">[11]</a></sup>, zrewidowane odkryciem w 1929 powiązań odległości do galaktyk z <a href="/wiki/Przesuni%C4%99cie_ku_czerwieni" title="Przesunięcie ku czerwieni">przesunięciem ku czerwieni</a> ich światła (<a href="/wiki/Prawo_Hubble%E2%80%99a-Lema%C3%AEtre%E2%80%99a" title="Prawo Hubble’a-Lemaître’a">prawo Hubble’a</a>)<sup id="cite_ref-CITEREFTrautman1969586_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrautman1969586-12">[12]</a></sup>. Późniejsze połączenie niestatycznych modeli Wszechświata <a href="/wiki/Aleksandr_Friedman" title="Aleksandr Friedman">Friedmana</a>-<a href="/wiki/Georges_Lema%C3%AEtre" title="Georges Lemaître">Lemaître’a</a> z geometrią <a href="/w/index.php?title=Howard_P._Robertson&action=edit&redlink=1" class="new" title="Howard P. Robertson (strona nie istnieje)">Robertsona</a>-<a href="/w/index.php?title=Arthur_Geoffrey_Walker&action=edit&redlink=1" class="new" title="Arthur Geoffrey Walker (strona nie istnieje)">Walkera</a> zaowocowało powstaniem <a href="/wiki/Model_kosmologiczny" title="Model kosmologiczny">modelu kosmologicznego</a> <a href="/wiki/Metryka_Friedmana-Lema%C3%AEtre%E2%80%99a-Robertsona-Walkera" title="Metryka Friedmana-Lemaître’a-Robertsona-Walkera">FLRW</a><sup id="cite_ref-Ellis_11-1" class="reference"><a href="#cite_note-Ellis-11">[11]</a></sup>. </p><p>W 1933 roku <a href="/wiki/Fritz_Zwicky" title="Fritz Zwicky">Fritz Zwicky</a> (na podstawie obserwacji <a href="/wiki/Abell_1656" title="Abell 1656">gromady Coma</a>) oraz <a href="/wiki/Sinclair_Smith" title="Sinclair Smith">Sinclair Smith</a> (obserwując <a href="/wiki/Gromada_w_Pannie" title="Gromada w Pannie">gromadę w Pannie</a>) postulują istnienie <a href="/wiki/Ciemna_materia" title="Ciemna materia">ciemnej materii</a><sup id="cite_ref-greene294_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-greene294-13">[13]</a></sup>. </p><p>W 1948 <a href="/wiki/Fred_Hoyle" title="Fred Hoyle">Hoyle</a>, <a href="/wiki/Thomas_Gold" title="Thomas Gold">Gold</a> oraz <a href="/wiki/Hermann_Bondi" title="Hermann Bondi">Bondi</a> opracowują <a href="/wiki/Teoria_stanu_stacjonarnego_(kosmologia)" title="Teoria stanu stacjonarnego (kosmologia)">teorię stanu stacjonarnego</a><sup id="cite_ref-CITEREFHeller200864–74_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFHeller200864–74-14">[14]</a></sup>. W 1965 <a href="/wiki/Arno_Penzias" title="Arno Penzias">Penzias</a> i <a href="/wiki/Robert_Woodrow_Wilson" title="Robert Woodrow Wilson">Wilson</a> odkrywają, a <a href="/wiki/James_Peebles" title="James Peebles">Peebles</a> i <a href="/w/index.php?title=Robert_H._Dicke&action=edit&redlink=1" class="new" title="Robert H. Dicke (strona nie istnieje)">Dicke</a> poprawnie interpretują <a href="/wiki/Mikrofalowe_promieniowanie_t%C5%82a" title="Mikrofalowe promieniowanie tła">mikrofalowe promieniowanie tła</a><sup id="cite_ref-Urania0389_10-1" class="reference"><a href="#cite_note-Urania0389-10">[10]</a></sup>. Odkrycie tego promieniowania wraz z obserwacjami szybko rozwijającej się <a href="/wiki/Radioastronomia" title="Radioastronomia">radioastronomii</a> dezaktualizują teorię stanu stacjonarnego<sup id="cite_ref-CITEREFHeller200864–74_14-1" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFHeller200864–74-14">[14]</a></sup>. </p><p>W latach 70. XX wieku powstała <a href="/wiki/Kosmologia_obserwacyjna" title="Kosmologia obserwacyjna">kosmologia obserwacyjna</a><sup id="cite_ref-Uweb_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-Uweb-15">[15]</a></sup>. W 1971 ukazała się jedna z pierwszych książek, zawierających nazwę nauki w tytule: <i>Physical Cosmology</i> Jima Peeblesa<sup id="cite_ref-CITEREFHalvorsonKragh2017_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFHalvorsonKragh2017-16">[16]</a></sup><span class="problemy problemy-w-odn" aria-hidden="true" data-nosnippet="" data-problemy="ODN: brak numeru strony"> </span>. W 1981 <a href="/wiki/Alan_Guth" title="Alan Guth">Alan Guth</a> formułuje hipotezę <a href="/wiki/Inflacja_kosmologiczna" title="Inflacja kosmologiczna">inflacji kosmologicznej</a> (z poprawkami <a href="/wiki/Andrei_Linde" title="Andrei Linde">Lindego</a> i <a href="/w/index.php?title=Paul_Steinhardt&action=edit&redlink=1" class="new" title="Paul Steinhardt (strona nie istnieje)">Steinhardta</a>)<sup id="cite_ref-CITEREFHeller200880_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFHeller200880-17">[17]</a></sup>. </p><p>18 listopada 1989 <a href="/wiki/NASA" title="NASA">NASA</a> wynosi w <a href="/wiki/Przestrze%C5%84_kosmiczna" title="Przestrzeń kosmiczna">przestrzeń kosmiczną</a> jednego z pierwszych <a href="/wiki/Sztuczny_satelita" title="Sztuczny satelita">satelitów</a> dedykowanych badaniom kosmologicznym – <a href="/wiki/COBE" title="COBE">COBE</a>, badającego nieregularności mikrofalowego promieniowania tła<sup id="cite_ref-astronautica_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-astronautica-18">[18]</a></sup>. Wyniki jego badań zostają doprecyzowane w 1999 przez <a href="/wiki/Eksperyment_BOOMERanG" title="Eksperyment BOOMERanG">eksperyment BOOMERanG</a><sup id="cite_ref-Crill_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-Crill-19">[19]</a></sup>. Wystrzelona w 2001 <a href="/wiki/Sonda_kosmiczna" title="Sonda kosmiczna">sonda</a> <a href="/wiki/Wilkinson_Microwave_Anisotropy_Probe" title="Wilkinson Microwave Anisotropy Probe">WMAP</a> tworzy mapę rozkładu temperatur mikrofalowego promieniowania tła<sup id="cite_ref-nature2010_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-nature2010-20">[20]</a></sup>, skorygowaną przez wystrzelonego w 2009 satelitę <a href="/wiki/Planck_(misja_kosmiczna)" title="Planck (misja kosmiczna)">Planck</a><sup id="cite_ref-esaPlanck_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-esaPlanck-21">[21]</a></sup>. </p><p>Uruchomiony w 2006 eksperyment <a href="/wiki/WiggleZ_Dark_Energy_Survey" title="WiggleZ Dark Energy Survey">WiggleZ Dark Energy Survey</a> uprawdopodobnia istnienie <a href="/wiki/Ciemna_energia" title="Ciemna energia">ciemnej energii</a><sup id="cite_ref-spaceinfo_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-spaceinfo-22">[22]</a></sup>, a seria eksperymentów <a href="/wiki/BICEP" title="BICEP">BICEP</a> – <a href="/wiki/Fala_grawitacyjna" title="Fala grawitacyjna">fal grawitacyjnych</a><sup id="cite_ref-Hanson_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-Hanson-23">[23]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przedmiot_badań"><span id="Przedmiot_bada.C5.84"></span>Przedmiot badań</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Przedmiot badań" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przedmiot badań"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Przedmiotem badań kosmologii fizycznej jest opis Wszechświata w dużych skalach: <a href="/wiki/Pomiary_odleg%C5%82o%C5%9Bci_(kosmologia)" title="Pomiary odległości (kosmologia)">odległości kosmologiczne</a> są najczęściej mierzone w <a href="/wiki/Parsek" title="Parsek">parsekach</a>, a <a href="/wiki/Masa_(fizyka)" title="Masa (fizyka)">masy</a> w <a href="/wiki/Masa_S%C5%82o%C5%84ca" title="Masa Słońca">masach Słońca</a><sup id="cite_ref-CITEREFVerde20081_8-1" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFVerde20081-8">[8]</a></sup>. Koncepcja ta zakłada, że nic poza Wszechświatem nie istnieje, jest on izolowanym <a href="/wiki/Uk%C5%82ad_fizyczny" title="Układ fizyczny">układem fizycznym</a>, którego ewolucja jest uzależniona od wzajemnego <a href="/w/index.php?title=Oddzia%C5%82ywanie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oddziaływanie (strona nie istnieje)">oddziaływania</a> jego składników. Spośród czterech znanych <a href="/wiki/Oddzia%C5%82ywania_podstawowe" title="Oddziaływania podstawowe">podstawowych oddziaływań</a> fizycznych tylko <a href="/wiki/Grawitacja" title="Grawitacja">grawitacja</a> działa na dużych odległościach<sup id="cite_ref-oel_25-0" class="reference"><a href="#cite_note-oel-25">[a]</a></sup>. Dlatego ewolucja Wszechświata w wielkich skalach jest uzależniona jedynie od oddziaływania grawitacyjnego. </p><p>Grawitacja została opisana w <a href="/wiki/Og%C3%B3lna_teoria_wzgl%C4%99dno%C5%9Bci" title="Ogólna teoria względności">ogólnej teorii względności</a> <a href="/wiki/R%C3%B3wnanie_pola" title="Równanie pola">równaniem pola</a> <a href="/wiki/Pole_grawitacyjne" title="Pole grawitacyjne">grawitacyjnego</a> (<a href="/wiki/R%C3%B3wnanie_Einsteina" title="Równanie Einsteina">równanie Einsteina</a>): </p> <dl><dd><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle R_{\mu \nu }-{\frac {1}{2}}g_{\mu \nu }R+\Lambda g_{\mu \nu }=-{\frac {8\pi }{c^{4}}}GT_{\mu \nu }.}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>R</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>μ</mi> <mi>ν</mi> </mrow> </msub> <mo>−</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mfrac> <mn>1</mn> <mn>2</mn> </mfrac> </mrow> <msub> <mi>g</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>μ</mi> <mi>ν</mi> </mrow> </msub> <mi>R</mi> <mo>+</mo> <mi mathvariant="normal">Λ</mi> <msub> <mi>g</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>μ</mi> <mi>ν</mi> </mrow> </msub> <mo>=</mo> <mo>−</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mfrac> <mrow> <mn>8</mn> <mi>π</mi> </mrow> <msup> <mi>c</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>4</mn> </mrow> </msup> </mfrac> </mrow> <mi>G</mi> <msub> <mi>T</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>μ</mi> <mi>ν</mi> </mrow> </msub> <mo>.</mo> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle R_{\mu \nu }-{\frac {1}{2}}g_{\mu \nu }R+\Lambda g_{\mu \nu }=-{\frac {8\pi }{c^{4}}}GT_{\mu \nu }.}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/b0ea0095e26f3e84e1de9056b902621c17b148ff" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -2.171ex; width:35.485ex; height:5.509ex;" alt="{\displaystyle R_{\mu \nu }-{\frac {1}{2}}g_{\mu \nu }R+\Lambda g_{\mu \nu }=-{\frac {8\pi }{c^{4}}}GT_{\mu \nu }.}"></span></dd></dl> <p>zawierającego <a href="/wiki/Sta%C5%82a_kosmologiczna" title="Stała kosmologiczna">stałą kosmologiczną</a> Λ<sup id="cite_ref-CITEREFAldrovandiPereira20051_6-1" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFAldrovandiPereira20051-6">[6]</a></sup>. Od wartości tej stałej (a konkretnie od jej wpływu na <a href="/wiki/G%C4%99sto%C5%9B%C4%87_krytyczna_(kosmologia)" title="Gęstość krytyczna (kosmologia)">gęstość krytyczną</a>) zależy <a href="/wiki/Kszta%C5%82t_Wszech%C5%9Bwiata" title="Kształt Wszechświata">topologia Wszechświata</a> i tym samym (najprawdopodobniej) jego <a href="/wiki/Wszech%C5%9Bwiat_Friedmana#Przyszłość_Wszechświata" title="Wszechświat Friedmana">przyszłość</a><sup id="cite_ref-CITEREFLiddle201556_24-1" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFLiddle201556-24">[24]</a></sup>. </p><p>Obserwacje kosmologiczne są kluczowe do badania podstawowych właściwości czterech obszarów fizyki: <a href="/wiki/Ciemna_energia" title="Ciemna energia">ciemnej energii</a>, <a href="/wiki/Ciemna_materia" title="Ciemna materia">ciemnej materii</a>, <a href="/wiki/Neutrino" title="Neutrino">neutrin</a> oraz <a href="/wiki/Inflacja_kosmologiczna" title="Inflacja kosmologiczna">inflacji</a><sup id="cite_ref-CITEREFVerde20081_8-2" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFVerde20081-8">[8]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Założenia"><span id="Za.C5.82o.C5.BCenia"></span>Założenia</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Założenia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Założenia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Badania kosmologii fizycznej są oparte na pewnych założeniach<sup id="cite_ref-CITEREFVerde20081–2_26-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFVerde20081–2-26">[25]</a></sup>: </p> <ul><li><a href="/wiki/Zasada_kosmologiczna" title="Zasada kosmologiczna">zasada kosmologiczna</a> – Wszechświat w wielkich skalach jest <a href="/wiki/Jednorodno%C5%9B%C4%87_(kosmologia)" title="Jednorodność (kosmologia)">jednorodny</a> i <a href="/wiki/Izotropowo%C5%9B%C4%87#W_kosmologii" title="Izotropowość">izotropowy</a>. Właściwości (rozkład mas, promieniowanie itp.) Wszechświata nie zależą od położenia obserwatora<sup id="cite_ref-Urania0487_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-Urania0487-2">[2]</a></sup></li> <li>zasada ekstrapolacji<sup id="cite_ref-Urania0487_2-2" class="reference"><a href="#cite_note-Urania0487-2">[2]</a></sup> – znana nam fizyka opisuje całość Wszechświata, tzn. jest taka sama w każdym z jego regionów</li> <li>główną siłą jest grawitacja, a efekty fizyki <a href="/wiki/Bariony" title="Bariony">barionów</a> mogą być pominięte<sup id="cite_ref-skala_27-0" class="reference"><a href="#cite_note-skala-27">[b]</a></sup></li> <li>grawitacja jest opisana przez ogólną teorię względności (choć w wielu aspektach sprawdza się również <a href="/wiki/Mechanika_klasyczna" title="Mechanika klasyczna">mechanika klasyczna</a> <a href="/wiki/Isaac_Newton" title="Isaac Newton">Newtona</a>)</li> <li>globalną <a href="/wiki/Przestrze%C5%84_metryczna" title="Przestrzeń metryczna">metryką</a> jest metryka FLRW<sup id="cite_ref-skala_27-1" class="reference"><a href="#cite_note-skala-27">[b]</a></sup></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Model_standardowy">Model standardowy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Model standardowy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Model standardowy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Główny artykuł: <a href="/wiki/Model_Lambda-CDM" title="Model Lambda-CDM">model Lambda-CDM</a>.</i></div> <p>Nie istnieje jedyny, całkowicie słuszny opis ewolucji Wszechświata, żaden z modeli kosmologicznych nie został całkowicie potwierdzony<sup id="cite_ref-Urania0487_2-3" class="reference"><a href="#cite_note-Urania0487-2">[2]</a></sup>. Tym niemniej na początku XXI w. ogromna ilość danych, zebranych nowymi instrumentami pomiarowymi, pozwoliła opracować standardowy model kosmologiczny (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_angielski" title="Język angielski">ang.</a> <em lang="en">standard cosmological model</em>), opisujący pochodzenie, skład i ewolucję Wszechświata w wielkich skalach<sup id="cite_ref-CITEREFVerde20081_8-3" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFVerde20081-8">[8]</a></sup>. W modelu<i> Lambda-CDM</i> <a href="/wiki/Lambda" title="Lambda">lambda</a> oznacza <a href="/wiki/Sta%C5%82a_kosmologiczna" title="Stała kosmologiczna">stałą kosmologiczną</a> Λ, odpowiadającą ciemnej energii, odpowiedzialnej za ekspansję Wszechświata, a <i>CDM</i> jest angielskim <a href="/wiki/Skr%C3%B3towiec" title="Skrótowiec">akronimem</a> wyrażenia <i>zimna ciemna materia</i> (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_angielski" title="Język angielski">ang.</a> <em lang="en">Cold Dark Matter</em>). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ekspansja_Wszechświata"><span id="Ekspansja_Wszech.C5.9Bwiata"></span>Ekspansja Wszechświata</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Ekspansja Wszechświata" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ekspansja Wszechświata"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Rozszerzanie się Wszechświata oznacza rozszerzanie się <a href="/wiki/Czasoprzestrze%C5%84" title="Czasoprzestrzeń">czasoprzestrzeni</a>. Każda <a href="/wiki/Wsp%C3%B3%C5%82rz%C4%99dne_wsp%C3%B3%C5%82poruszaj%C4%85ce_si%C4%99" title="Współrzędne współporuszające się">współporuszająca się</a> część Wszechświata powiększa swoją objętość (powiększając jednocześnie <a href="/wiki/Pr%C3%B3%C5%BCnia" title="Próżnia">próżnię</a>). <a href="/wiki/Cia%C5%82o_(fizyka)" title="Ciało (fizyka)">Obiekty fizyczne</a> (<a href="/wiki/Cz%C4%85stka_elementarna" title="Cząstka elementarna">cząstki elementarne</a>, <a href="/wiki/Gwiazda" title="Gwiazda">gwiazdy</a>, <a href="/wiki/Galaktyka" title="Galaktyka">galaktyki</a> itp.) nie rozszerzają się<sup id="cite_ref-CITEREFBaryshev20084_28-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFBaryshev20084-28">[26]</a></sup>. Ekspansja Wszechświata jest potwierdzonym faktem, podobnie jest z jej przyśpieszaniem<sup id="cite_ref-CITEREFLiddle2015117–118_29-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFLiddle2015117–118-29">[27]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Geometria">Geometria</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Geometria" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Geometria"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Kszta%C5%82t_Wszech%C5%9Bwiata" title="Kształt Wszechświata">kształt Wszechświata</a>.</i></div> <p>Kształt Wszechświata jest uzależniony od związku pomiędzy <a href="/wiki/G%C4%99sto%C5%9B%C4%87" title="Gęstość">gęstością</a> <a href="/wiki/Materia_(fizyka)" title="Materia (fizyka)">materii</a> Wszechświata a <a href="/wiki/G%C4%99sto%C5%9B%C4%87_krytyczna_(kosmologia)" title="Gęstość krytyczna (kosmologia)">gęstością krytyczną</a>. Obecnie na podstawie obserwacji nie można rozstrzygnąć, czy Wszechświat jest otwarty, zamknięty czy płaski<sup id="cite_ref-Urania0487_2-4" class="reference"><a href="#cite_note-Urania0487-2">[2]</a></sup><sup id="cite_ref-CITEREFLiddle2015118_30-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFLiddle2015118-30">[28]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Wiek_Wszechświata"><span id="Wiek_Wszech.C5.9Bwiata"></span>Wiek Wszechświata</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Wiek Wszechświata" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Wiek Wszechświata"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Wiek_Wszech%C5%9Bwiata" title="Wiek Wszechświata">wiek Wszechświata</a>.</i></div> <p><a href="/wiki/Wiek_Wszech%C5%9Bwiata" title="Wiek Wszechświata">Wiek Wszechświata</a> został oszacowany na około 13,7 miliarda lat. Wielkość ta jest uśrednioną wartością, uzyskaną z pomiarów za pomocą czterech niezależnych metod<sup id="cite_ref-CITEREFWeintraub2012400–401_31-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWeintraub2012400–401-31">[29]</a></sup>: </p> <table class="wikitable"> <caption>Pomiary wieku Wszechświata </caption> <tbody><tr> <th>Metoda </th> <th>Otrzymana wartość </th></tr> <tr> <td>Analiza stygnięcia i obecności <a href="/wiki/Bia%C5%82y_karze%C5%82" title="Biały karzeł">białych karłów</a> w <a href="/wiki/Droga_Mleczna" title="Droga Mleczna">Drodze Mlecznej</a> </td> <td align="center">> 11–13 mld lat, ale < 15 mld lat </td></tr> <tr> <td>Punkt odgięcia gwiazd w <a href="/wiki/Gromada_kulista" title="Gromada kulista">gromadach kulistych</a> </td> <td align="center">13–14 mld lat </td></tr> <tr> <td>Tempo ekspansji Wszechświata </td> <td align="center">13,5–14 mld lat </td></tr> <tr> <td>Analiza widma mikrofalowego promieniowania tła </td> <td align="center">13,5–14 mld lat </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Przyszłość"><span id="Przysz.C5.82o.C5.9B.C4.87"></span>Przyszłość</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Przyszłość" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przyszłość"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Zobacz więcej w artykule <a href="/wiki/Wszech%C5%9Bwiat_Friedmana" title="Wszechświat Friedmana">Wszechświat Friedmana</a>, w sekcji <a href="/wiki/Wszech%C5%9Bwiat_Friedmana#Przyszłość_Wszechświata" title="Wszechświat Friedmana">Przyszłość Wszechświata</a>.</i></div> <p>Podobnie jak kształt Wszechświata, jego przyszłość jest uzależniona od związku pomiędzy gęstością materii a gęstością krytyczną. Jeżeli gęstość materii jest mniejsza niż krytyczna, to Wszechświat będzie się rozszerzał bez końca, co odpowiada scenariuszowi <a href="/w/index.php?title=Wielkie_Zamarzanie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wielkie Zamarzanie (strona nie istnieje)">Wielkiego Zamarzania</a> (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_angielski" title="Język angielski">ang.</a> <em lang="en">Big Freeze</em>). Rozszerzający się w nieskończoność Wszechświat będzie stopniowo obniżał średnią temperaturę swoich składowych. </p><p>Jeżeli gęstość materii jest większa niż krytyczna, to siła grawitacji przeważy nad siłami ekspansji i Wszechświat czeka <a href="/wiki/Wielki_Kolaps" title="Wielki Kolaps">Wielki Kolaps</a> (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_angielski" title="Język angielski">ang.</a> <em lang="en">Big Crunch</em>). Ekspansja Wszechświata zatrzyma się, ewentualnie wystartuje od nowa. Najnowsze obserwacje wskazują, że rozszerzanie się Wszechświata przyśpiesza dzięki ciemnej energii, co wskazywałoby na scenariusz Wielkiego Zamarzania<sup id="cite_ref-NASAUni_32-0" class="reference"><a href="#cite_note-NASAUni-32">[30]</a></sup>. Poza tymi modelami jest wiele hipotez dotyczących przyszłości Wszechświata, niemożliwych do zweryfikowania zgodnie z obecną wiedzą. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Skład"><span id="Sk.C5.82ad"></span>Skład</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Skład" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Skład"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W skład Wszechświata wchodzi kilkanaście różnych <a href="/wiki/Substancja_(fizyka)" title="Substancja (fizyka)">substancji</a> i <a href="/wiki/Fala" title="Fala">fal</a><sup id="cite_ref-CITEREFLiddle2015118–119_33-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFLiddle2015118–119-33">[31]</a></sup>: </p> <ul><li><b>promieniowanie</b> – ilość promieniowania jest określona przez temperaturę mikrofalowego promieniowania, wynoszącą 2,7249–2,7252 K</li> <li><b><a href="/wiki/Neutrino" title="Neutrino">neutrina</a></b> – ilość promieniowania jest określona przez <a href="/wiki/Neutrinowe_promieniowanie_t%C5%82a" title="Neutrinowe promieniowanie tła">neutrinowe promieniowanie tła</a></li> <li><b><a href="/wiki/Bariony" title="Bariony">bariony</a></b> – <a href="/wiki/Nukleosynteza" title="Nukleosynteza">nukleosynteza</a> wskazuje, że bariony tworzą ok. 5% krytycznej gęstości Wszechświata</li> <li><b><a href="/wiki/Ciemna_materia" title="Ciemna materia">ciemna materia</a></b> – stanowi ok. 90% materii we Wszechświecie<sup id="cite_ref-Rubin_34-0" class="reference"><a href="#cite_note-Rubin-34">[32]</a></sup>. <a href="/wiki/Gor%C4%85ca_ciemna_materia" title="Gorąca ciemna materia">Gorąca ciemna materia</a> jest bardzo trudna do zaobserwowania<sup id="cite_ref-Griest_35-0" class="reference"><a href="#cite_note-Griest-35">[33]</a></sup>. Całkowity udział ciemnej materii w składzie Wszechświata szacowany jest na 22%<sup id="cite_ref-Rincon_36-0" class="reference"><a href="#cite_note-Rincon-36">[34]</a></sup></li> <li><b><a href="/wiki/Ciemna_energia" title="Ciemna energia">ciemna energia</a></b> – <a href="/wiki/Energia_(fizyka)" class="mw-redirect" title="Energia (fizyka)">energia</a> napędzająca ekspansję Wszechświata. Jej udział w składowych Wszechświata jest największy, szacowany na 74%<sup id="cite_ref-Rincon_36-1" class="reference"><a href="#cite_note-Rincon-36">[34]</a></sup></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Odległości_w_dużych_skalach"><span id="Odleg.C5.82o.C5.9Bci_w_du.C5.BCych_skalach"></span>Odległości w dużych skalach</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Odległości w dużych skalach" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Odległości w dużych skalach"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/Drabina_odleg%C5%82o%C5%9Bci_kosmicznych" title="Drabina odległości kosmicznych">Drabina odległości kosmicznych</a> i <a href="/wiki/Pomiary_odleg%C5%82o%C5%9Bci_(kosmologia)" title="Pomiary odległości (kosmologia)">Pomiary odległości (kosmologia)</a>.</i></div> <p>Prawdziwy bezpośredni pomiar odległości do <a href="/wiki/Cia%C5%82o_niebieskie" title="Ciało niebieskie">ciała niebieskiego</a> jest możliwy tylko dla tych obiektów, które są wystarczająco blisko (do około tysiąca parseków) od Ziemi. Techniki określania odległości do bardziej oddalonych obiektów opierają się na różnych korelacjach pomiędzy metodami poprawnymi dla mniejszych odległości a metodami, które działają dla dalszych. Odległości do obiektów poza naszą Galaktyką określane są serią technik, wykorzystujących właściwości <a href="/wiki/Gwiazda" title="Gwiazda">gwiazd</a>, gromad kulistych, <a href="/wiki/Mg%C5%82awica" title="Mgławica">mgławic</a> i całych galaktyk lub też mają charakter statystyczno-probabilistyczny<sup id="cite_ref-JacobyAdopted_37-0" class="reference"><a href="#cite_note-JacobyAdopted-37">[35]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zobacz_też"><span id="Zobacz_te.C5.BC"></span>Zobacz też</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Zobacz też" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zobacz też"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Cosmology?uselang=pl"><strong>Zobacz multimedia</strong> związane z tematem: <em>Kosmologia fizyczna</em></a> </td></tr></tbody></table> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/28px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png" decoding="async" width="28" height="27" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/42px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/56px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 2x" data-file-width="122" data-file-height="117" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;"><a href="https://pl.wiktionary.org/wiki/kosmologia_fizyczna" class="extiw" title="wikt:kosmologia fizyczna"><strong>Zobacz hasło</strong> <em>kosmologia fizyczna</em> w Wikisłowniku</a> </td></tr></tbody></table> <ul><li><a href="/wiki/O%C5%9B_czasu_dalekiej_przysz%C5%82o%C5%9Bci" title="Oś czasu dalekiej przyszłości">oś czasu dalekiej przyszłości</a></li> <li><a href="/wiki/Zasady_antropiczne" title="Zasady antropiczne">zasada antropiczna</a></li> <li><a href="/wiki/Zasada_kopernika%C5%84ska" title="Zasada kopernikańska">zasada kopernikańska</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Uwagi">Uwagi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Uwagi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Uwagi"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection refsection-uwagi ll-script ll-script-uwagi"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-oel-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-oel_25-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Oddzia%C5%82ywanie_elektromagnetyczne" title="Oddziaływanie elektromagnetyczne">Oddziaływanie elektromagnetyczne</a> działa na dużych odległościach, ale <a href="/wiki/%C5%81adunek_elektryczny" title="Ładunek elektryczny">ładunki</a> o przeciwnych znakach w jego źródłach kompensują się wzajemnie<sup id="cite_ref-CITEREFLiddle201556_24-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFLiddle201556-24">[24]</a></sup>.</span> </li> <li id="cite_note-skala-27"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-skala_27-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-skala_27-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">W dużych skalach, badanych przez kosmologię.</span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&veaction=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&action=edit&section=13" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-CITEREFHeller2011183-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFHeller2011183_1-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFHeller2011">Heller 2011 ↓</a></span>, s. 183.</span> </li> <li id="cite_note-Urania0487-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Urania0487_2-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Urania0487_2-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Urania0487_2-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Urania0487_2-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Urania0487_2-4">e</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Teresa Grabińska. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.urania.edu.pl/pliki/archiwum/urania_1987_04.pdf"><em>Elementy współczesnej kosmologii</em></a>. „<a href="/wiki/Urania_%E2%80%93_Post%C4%99py_Astronomii" title="Urania – Postępy Astronomii">Urania</a>”. 4/1987, s. 103–111. <a href="/wiki/Polskie_Towarzystwo_Mi%C5%82o%C5%9Bnik%C3%B3w_Astronomii" title="Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii">PTMA</a>. <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/0042-0794">0042-0794</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Elementy+wsp%C3%B3%C5%82czesnej+kosmologii&rft.jtitle=%5B%5BUrania+%E2%80%93+Post%C4%99py+Astronomii%7CUrania%5D%5D&rft.volume=4%2F1987&rft.aulast=Grabi%C5%84ska&rft.aufirst=Teresa&rft.pages=103%E2%80%93111&rft.issn=0042-0794&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.urania.edu.pl%2Fpliki%2Farchiwum%2Furania_1987_04.pdf"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-CITEREFHeller2011115-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFHeller2011115_3-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFHeller2011">Heller 2011 ↓</a></span>, s. 115.</span> </li> <li id="cite_note-Theuns-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Theuns_4-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Tom</span><span class="cite-name-initials" title="Tom" style="display:none">T.</span> </span><span class="cite-lastname">Theuns</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Tom</span><span class="cite-name-initials" title="Tom">T.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://icc.dur.ac.uk/~tt/Lectures/UA/L4/cosmology.pdf"><i>Physical Cosmology</i></a> [online], s. 3<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Tom&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Physical+Cosmology&rft.aulast=Theuns&rft_id=http%3A%2F%2Ficc.dur.ac.uk%2F~tt%2FLectures%2FUA%2FL4%2Fcosmology.pdf" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-CITEREFHeller20029-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFHeller20029_5-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFHeller2002">Heller 2002 ↓</a></span>, s. 9.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFAldrovandiPereira20051-6"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-CITEREFAldrovandiPereira20051_6-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFAldrovandiPereira20051_6-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFAldrovandiPereira2005">Aldrovandi i Pereira 2005 ↓</a></span>, s. 1.</span> </li> <li id="cite_note-Politowicz-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Politowicz_7-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Andrzej Politowicz. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20120817130048/http://www.uz.zgora.pl/wydawnictwo/miesiecznik10-2001/B17.pdf"><em>Zagadka promieniowania pulsarów</em></a>. „Informator uniwersytecki”, s. 29, 2001-10. <a href="/wiki/Uniwersytet_Zielonog%C3%B3rski" title="Uniwersytet Zielonogórski">Uniwersytet Zielonogórski</a>. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.uz.zgora.pl/wydawnictwo/miesiecznik10-2001/B17.pdf">adresu</a>].</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Zagadka+promieniowania+pulsar%C3%B3w&rft.jtitle=Informator+uniwersytecki&rft.date=2001-10&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.aulast=Politowicz&rft.aufirst=Andrzej&rft.pages=29&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.uz.zgora.pl%2Fwydawnictwo%2Fmiesiecznik10-2001%2FB17.pdf"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-CITEREFVerde20081-8"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-CITEREFVerde20081_8-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFVerde20081_8-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFVerde20081_8-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFVerde20081_8-3">d</a></sup></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFVerde2008">Verde 2008 ↓</a></span>, s. 1.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFHeller199445-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFHeller199445_9-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFHeller1994">Heller 1994 ↓</a></span>, s. 45.</span> </li> <li id="cite_note-Urania0389-10"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Urania0389_10-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Urania0389_10-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Krzysztof Maślanka. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.urania.edu.pl/pliki/archiwum/urania_1989_03.pdf"><em>Refleksje o kosmologii współczesnej: kosmologia wczesnego Wszechświata (I)</em></a>. „<a href="/wiki/Urania_%E2%80%93_Post%C4%99py_Astronomii" title="Urania – Postępy Astronomii">Urania</a>”. 3/1989, s. 77–80. <a href="/wiki/Polskie_Towarzystwo_Mi%C5%82o%C5%9Bnik%C3%B3w_Astronomii" title="Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii">PTMA</a>. <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/0042-0794">0042-0794</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Refleksje+o+kosmologii+wsp%C3%B3%C5%82czesnej%3A+kosmologia+wczesnego+Wszech%C5%9Bwiata+%28I%29&rft.jtitle=%5B%5BUrania+%E2%80%93+Post%C4%99py+Astronomii%7CUrania%5D%5D&rft.volume=3%2F1989&rft.aulast=Ma%C5%9Blanka&rft.aufirst=Krzysztof&rft.pages=77%E2%80%9380&rft.issn=0042-0794&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.urania.edu.pl%2Fpliki%2Farchiwum%2Furania_1989_03.pdf"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Ellis-11"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Ellis_11-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Ellis_11-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal open-access nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">George F.R.</span><span class="cite-name-initials" title="George F.R." style="display:none">G.F.R.</span> </span><span class="cite-lastname">Ellis</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">George F.R.</span><span class="cite-name-initials" title="George F.R.">G.F.R.</span></span>, <i>Issues in the Philosophy of Cosmology</i>, „<a href="/wiki/ArXiv" title="ArXiv">arXiv</a>”, 29 marca 2006, <a href="/wiki/ArXiv" title="ArXiv">arXiv</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="//arxiv.org/abs/astro-ph/0602280v2">astro-ph/0602280v2</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=preprint&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.date=2006-03-29&rft.jtitle=arXiv&rft.atitle=Issues+in+the+Philosophy+of+Cosmology" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrautman1969586-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrautman1969586_12-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrautman1969">Trautman 1969 ↓</a></span>, s. 586.</span> </li> <li id="cite_note-greene294-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-greene294_13-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Brian_Greene" title="Brian Greene">Brian Greene</a>: <i>The Fabric of the Cosmos</i>. Australia: Penguin Group, 2008, s. 294–295. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780141037622" title="Specjalna:Książki/9780141037622">ISBN <span class="isbn isbn-do-sprawdzenia">978-0141-03762-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Fabric+of+the+Cosmos&rft.au=%5B%5BBrian+Greene%5D%5D&rft.pub=Penguin+Group&rft.place=Australia&rft.pages=294%E2%80%93295&rft.isbn=978-0141-03762-2"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-CITEREFHeller200864–74-14"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-CITEREFHeller200864–74_14-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFHeller200864–74_14-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFHeller2008">Heller 2008 ↓</a></span>, s. 64–74.</span> </li> <li id="cite_note-Uweb-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Uweb_15-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Marek Biesiada: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.urania.edu.pl/zasoby/soczewki-grawitacyjne-narzedziem-kosmologii.html">Soczewki grawitacyjne narzędziem kosmologii</a>. urania.edu.pl. [dostęp 2015-12-06].</cite></span> </li> <li id="cite_note-CITEREFHalvorsonKragh2017-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFHalvorsonKragh2017_16-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFHalvorsonKragh2017">Halvorson i Kragh 2017 ↓</a></span>.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFHeller200880-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFHeller200880_17-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFHeller2008">Heller 2008 ↓</a></span>, s. 80.</span> </li> <li id="cite_note-astronautica-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-astronautica_18-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Mark Wade: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.astronautix.com/c/cobe.html">COBE</a>. Encyclopedia Astronautica. [dostęp 2013-09-21]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Crill-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Crill_19-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">B.P. Crill. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://iopscience.iop.org/article/10.1086/376894/pdf"><em>BOOMERANG: A Balloon-borne Millimeter Wave Telescope and Total Power Receiver for Mapping Anisotropy in the Cosmic Microwave Background</em></a>. „<a href="/w/index.php?title=The_Astrophysical_Journal_Supplement_Series&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Astrophysical Journal Supplement Series (strona nie istnieje)">ApJS</a>”. 148, s. 527–541, 2003-10. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1086/376894">10.1086/376894</a>. <a href="/wiki/ArXiv" title="ArXiv">arXiv</a>:<a href="https://arxiv.org/abs/astro-ph/0206254v2" class="extiw" title="arxiv:astro-ph/0206254v2">astro-ph/0206254v2</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/2003ApJS..148..527C">2003ApJS..148..527C</a>. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=BOOMERANG%3A+A+Balloon-borne+Millimeter+Wave+Telescope+and+Total+Power+Receiver+for+Mapping+Anisotropy+in+the+Cosmic+Microwave+Background&rft.jtitle=%5B%5BThe+Astrophysical+Journal+Supplement+Series%7CApJS%5D%5D&rft.date=2003-10&rft.volume=148&rft.aulast=Crill&rft.aufirst=B.P.&rft.pages=527%E2%80%93541&rft_id=info:doi/10.1086%2F376894&rft_id=http%3A%2F%2Fiopscience.iop.org%2Farticle%2F10.1086%2F376894%2Fpdf"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-nature2010-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-nature2010_20-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nature.com/nature/journal/v467/n7317/full/467752b.html">Probe retires to a place in the Sun</a>. Nature, 2010-10-13. [dostęp 2013-03-22]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-esaPlanck-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-esaPlanck_21-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.esa.int/Our_Activities/Space_Science/Planck/Planck_reveals_an_almost_perfect_Universe">Planck reveals an almost perfect Universe</a>. European Space Agency, 2013-03-21. [dostęp 2013-03-21]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-spaceinfo-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-spaceinfo_22-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Jonathan Nally: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://spaceinfo.com.au/2011/05/19/its-official-%E2%80%93-dark-energy-is-real/">It’s official – dark energy is real!</a>. spaceinfo.com.au, 2011-05-19. [dostęp 2015-12-25]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Hanson-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Hanson_23-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">D. Hanson et al. <em>Detection of B-mode Polarization in the Cosmic Microwave Background with Data from the South Pole Telescope</em>. „Physical Review Letters”. 111 (141301), 2013-09-30. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1103/PhysRevLett.111.141301">10.1103/PhysRevLett.111.141301</a>. <a href="/wiki/ArXiv" title="ArXiv">arXiv</a>:<a href="https://arxiv.org/abs/1307.5830" class="extiw" title="arxiv:1307.5830">1307.5830</a>. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Detection+of+B-mode+Polarization+in+the+Cosmic+Microwave+Background+with+Data+from+the+South+Pole+Telescope&rft.jtitle=Physical+Review+Letters&rft.date=2013-09-30&rft.volume=111&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=D.+Hanson+et+al&rft_id=info:doi/10.1103%2FPhysRevLett.111.141301"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-CITEREFLiddle201556-24"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-CITEREFLiddle201556_24-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFLiddle201556_24-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFLiddle2015">Liddle 2015 ↓</a></span>, s. 56.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFVerde20081–2-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFVerde20081–2_26-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFVerde2008">Verde 2008 ↓</a></span>, s. 1–2.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFBaryshev20084-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFBaryshev20084_28-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFBaryshev2008">Baryshev 2008 ↓</a></span>, s. 4.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFLiddle2015117–118-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFLiddle2015117–118_29-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFLiddle2015">Liddle 2015 ↓</a></span>, s. 117–118.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFLiddle2015118-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFLiddle2015118_30-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFLiddle2015">Liddle 2015 ↓</a></span>, s. 118.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWeintraub2012400–401-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFWeintraub2012400–401_31-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWeintraub2012">Weintraub 2012 ↓</a></span>, s. 400–401.</span> </li> <li id="cite_note-NASAUni-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-NASAUni_32-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://map.gsfc.nasa.gov/universe/uni_fate.html">What is the Ultimate Fate of the Universe?</a>. nasa.gov, 2015-06-29. [dostęp 2015-12-26]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-CITEREFLiddle2015118–119-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFLiddle2015118–119_33-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFLiddle2015">Liddle 2015 ↓</a></span>, s. 118–119.</span> </li> <li id="cite_note-Rubin-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Rubin_34-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Vera Rubin: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160531155635/https://mukto-mona.com/science/physics/DarkMatter-Rubin1998.pdf">Dark Matter in the Universe</a>. Scientific American, Inc, 1998. s. 106. [dostęp 2015-12-26]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="https://mukto-mona.com/science/physics/DarkMatter-Rubin1998.pdf">tego adresu</a> (2016-05-31)]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Griest-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Griest_35-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal open-access nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Kim</span><span class="cite-name-initials" title="Kim" style="display:none">K.</span> </span><span class="cite-lastname">Griest</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Kim</span><span class="cite-name-initials" title="Kim">K.</span></span>, <i>The nature of dark matter</i>, „<a href="/wiki/ArXiv" title="ArXiv">arXiv</a>”, s. 28, <a href="/wiki/ArXiv" title="ArXiv">arXiv</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="//arxiv.org/abs/astro-ph/9510089">astro-ph/9510089</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=preprint&rft.atitle=The+nature+of+dark+matter&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.jtitle=arXiv" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Rincon-36"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Rincon_36-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Rincon_36-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Paul Rincon: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.com/news/science-environment-13462926">New method ‘confirms dark energy’</a>. bbc.com, 2011-05-11. [dostęp 2015-12-26]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-JacobyAdopted-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-JacobyAdopted_37-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Jacoby i inni. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://articles.adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-iarticle_query?1992PASP..104..599J&data_type=PDF_HIGH&whole_paper=YES&type=PRINTER&filetype=.pdf"><em>A critical review of selected techniques for measuring extragalactic distances</em></a>. „Publications”. 104, s. 599–662, 1992-08. <a href="/wiki/Astronomical_Society_of_the_Pacific" title="Astronomical Society of the Pacific">ASoP</a>. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1086/133035">10.1086/133035</a>. <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/0004-6280">0004-6280</a></span>. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=A+critical+review+of+selected+techniques+for+measuring+extragalactic+distances&rft.jtitle=Publications&rft.date=1992-08&rft.volume=104&rft.au=Jacoby+i+inni&rft.pages=599%E2%80%93662&rft.issn=0004-6280&rft_id=info:doi/10.1086%2F133035&rft_id=https%3A%2F%2Farticles.adsabs.harvard.edu%2Fcgi-bin%2Fnph-iarticle_query%3F1992PASP..104..599J%26amp%3Bdata_type%3DPDF_HIGH%26amp%3Bwhole_paper%3DYES%26amp%3Btype%3DPRINTER%26amp%3Bfiletype%3D.pdf"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&veaction=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&action=edit&section=14" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><cite class="citation" id="CITEREFHalvorsonKragh2017"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Hans</span><span class="cite-name-initials" title="Hans" style="display:none">H.</span> </span><span class="cite-lastname">Halvorson</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Hans</span><span class="cite-name-initials" title="Hans">H.</span></span>, <span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Helge</span><span class="cite-name-initials" title="Helge" style="display:none">H.</span> </span><span class="cite-lastname">Kragh</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Helge</span><span class="cite-name-initials" title="Helge">H.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://plato.stanford.edu/archives/win2017/entries/cosmology-theology/"><i>Cosmology and Theology</i></a>, <span class="cite-name-full">Edward N.</span><span class="cite-name-initials" title="Edward N." style="display:none">E.N.</span> <span class="cite-lastname">Zalta</span> (red.), [w:] <a href="/wiki/Stanford_Encyclopedia_of_Philosophy" title="Stanford Encyclopedia of Philosophy">Stanford Encyclopedia of Philosophy</a>, Winter 2017 Edition, Metaphysics Research Lab, <a href="/wiki/Uniwersytet_Stanforda" title="Uniwersytet Stanforda">Stanford University</a>, 5 kwietnia 2017<span class="issn">, <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/1095-5054">1095-5054</a></span><span class="accessdate"> [dostęp 2018-02-01]</span> [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://plato.stanford.edu/entries/cosmology-theology/">adresu</a> 2017-12-21]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=bookitem&rft.atitle=Cosmology+and+Theology&rft.aufirst=Hans&rft.aulast=Halvorson&rft.date=2017-04-05&rft.issn=1095-5054&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=%5B%5BStanford+Encyclopedia+of+Philosophy%5D%5D&rft.pub=Metaphysics+Research+Lab%2C+%5B%5BUniwersytet+Stanforda%7CStanford+University%5D%5D&rft_id=http%3A%2F%2Fplato.stanford.edu%2Fentries%2Fcosmology-theology%2F" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.<span class="problemy problemy-w-cytuj" aria-hidden="true" data-nosnippet="">???</span></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFHeller1994"><a href="/wiki/Micha%C5%82_Heller" title="Michał Heller">Michał Heller</a>: <i>Wszechświat u schyłku stulecia</i>. Kraków: Znak, 1994. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8370063489" title="Specjalna:Książki/8370063489">ISBN <span class="isbn">83-7006-348-9</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Wszech%C5%9Bwiat+u+schy%C5%82ku+stulecia&rft.aulast=Heller&rft.aufirst=Micha%C5%82&rft.date=1994&rft.pub=Znak&rft.place=Krak%C3%B3w&rft.isbn=83-7006-348-9"></span></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFHeller2002"><a href="/wiki/Micha%C5%82_Heller" title="Michał Heller">Michał Heller</a>: <i>Początek jest wszędzie. Nowa hipoteza pochodzenia Wszechświata</i>. Warszawa: <a href="/wiki/Pr%C3%B3szy%C5%84ski_i_S-ka" title="Prószyński i S-ka">Prószyński i S-ka</a>, 2002. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8372551278" title="Specjalna:Książki/8372551278">ISBN <span class="isbn">83-7255-127-8</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Pocz%C4%85tek+jest+wsz%C4%99dzie.+Nowa+hipoteza+pochodzenia+Wszech%C5%9Bwiata&rft.aulast=Heller&rft.aufirst=Micha%C5%82&rft.date=2002&rft.pub=%5B%5BPr%C3%B3szy%C5%84ski+i+S-ka%5D%5D&rft.place=Warszawa&rft.isbn=83-7255-127-8"></span></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFHeller2011"><a href="/wiki/Micha%C5%82_Heller" title="Michał Heller">Michał Heller</a>: <i><a href="/wiki/Podgl%C4%85danie_wszech%C5%9Bwiata" title="Podglądanie wszechświata">Podglądanie wszechświata</a></i>. Kraków: <a href="/wiki/Spo%C5%82eczny_Instytut_Wydawniczy_%E2%80%9EZnak%E2%80%9D" title="Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”">Znak</a>, 2011. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788324018543" title="Specjalna:Książki/9788324018543">ISBN <span class="isbn">978-83-240-1854-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%5B%5BPodgl%C4%85danie+wszech%C5%9Bwiata%5D%5D&rft.aulast=Heller&rft.aufirst=Micha%C5%82&rft.date=2011&rft.pub=%5B%5BSpo%C5%82eczny+Instytut+Wydawniczy+%E2%80%9EZnak%E2%80%9D%7CZnak%5D%5D&rft.place=Krak%C3%B3w&rft.isbn=978-83-240-1854-3"></span></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFHeller2008"><a href="/wiki/Micha%C5%82_Heller" title="Michał Heller">Michał Heller</a>: <i>Ostateczne wyjaśnienia Wszechświata</i>. Kraków: <a href="/wiki/Towarzystwo_Autor%C3%B3w_i_Wydawc%C3%B3w_Prac_Naukowych_%E2%80%9EUniversitas%E2%80%9D" title="Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”">Universitas</a>, 2008. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788324209132" title="Specjalna:Książki/9788324209132">ISBN <span class="isbn">978-83-242-0913-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ostateczne+wyja%C5%9Bnienia+Wszech%C5%9Bwiata&rft.aulast=Heller&rft.aufirst=Micha%C5%82&rft.date=2008&rft.pub=%5B%5BTowarzystwo+Autor%C3%B3w+i+Wydawc%C3%B3w+Prac+Naukowych+%E2%80%9EUniversitas%E2%80%9D%7CUniversitas%5D%5D&rft.place=Krak%C3%B3w&rft.isbn=978-83-242-0913-2"></span></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFAldrovandiPereira2005"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">R.</span><span class="cite-name-initials" style="display:none">R.</span> </span><span class="cite-lastname">Aldrovandi</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">R.</span><span class="cite-name-initials">R.</span></span>, <span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">J.G.</span><span class="cite-name-initials" style="display:none">J.G.</span> </span><span class="cite-lastname">Pereira</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">J.G.</span><span class="cite-name-initials">J.G.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ift.unesp.br/users/jpereira/cosmonotes.pdf"><i>An introductory course of physical cosmology</i></a>, Universidade Estadual Paulista/Instituto de Fısica Teorica, 2005, iii<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=R.&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=An+introductory+course+of+physical+cosmology&rft.pub=Universidade+Estadual+Paulista%2FInstituto+de+F%C4%B1sica+Teorica&rft.date=2005&rft.aulast=Aldrovandi&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ift.unesp.br%2Fusers%2Fjpereira%2Fcosmonotes.pdf" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFPeebles1993"><a href="/wiki/James_Peebles" title="James Peebles">Phillip James Edwin Peebles</a>: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.pl/books?id=AmlEt6TJ6jAC">Principles of Physical Cosmology</a></i>. Princeton: Princeton University Press, 1993, seria: Princeton series in physics. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780691019338" title="Specjalna:Książki/9780691019338">ISBN <span class="isbn isbn-do-sprawdzenia">978-06-9101933-8</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Principles+of+Physical+Cosmology&rft.aulast=Peebles&rft.aufirst=Phillip+James+Edwin&rft.date=1993&rft.pub=Princeton+University+Press&rft.place=Princeton&rft.series=Princeton+series+in+physics&rft.isbn=978-06-9101933-8&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.pl%2Fbooks%3Fid%3DAmlEt6TJ6jAC"></span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></li> <li><cite class="citation journal open-access nourl" id="CITEREFVerde2008"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">L.</span><span class="cite-name-initials" style="display:none">L.</span> </span><span class="cite-lastname">Verde</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">L.</span><span class="cite-name-initials">L.</span></span>, <i>A Taste of Cosmology</i>, „<a href="/wiki/ArXiv" title="ArXiv">arXiv</a>”, 2008, <a href="/wiki/ArXiv" title="ArXiv">arXiv</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="//arxiv.org/abs/1504.05945">1504.05945</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=preprint&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.date=2008&rft.jtitle=arXiv&rft.atitle=A+Taste+of+Cosmology" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFLiddle2015">Andrew Liddle: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.pl/books?id=6n64CAAAQBAJ">An Introduction to Modern Cosmology</a></i>. John Wiley & Sons, 2015. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1118690257" title="Specjalna:Książki/1118690257">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">1-118-69025-7</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=An+Introduction+to+Modern+Cosmology&rft.aulast=Liddle&rft.aufirst=Andrew&rft.date=2015&rft.pub=John+Wiley+%26+Sons&rft.isbn=1118690257&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.pl%2Fbooks%3Fid%3D6n64CAAAQBAJ"></span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFWeintraub2012">Zgodna odpowiedź. W: David A. Weintraub: <i>Ile lat ma Wszechświat</i>. Warszawa: <a href="/wiki/Pr%C3%B3szy%C5%84ski_i_S-ka" title="Prószyński i S-ka">Prószyński i S-ka</a>, 2012, seria: Na ścieżkach nauki. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788378392859" title="Specjalna:Książki/9788378392859">ISBN <span class="isbn">978-83-7839-285-9</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ile+lat+ma+Wszech%C5%9Bwiat&rft.atitle=Zgodna+odpowied%C5%BA&rft.aulast=Weintraub&rft.aufirst=David+A.&rft.date=2012&rft.pub=%5B%5BPr%C3%B3szy%C5%84ski+i+S-ka%5D%5D&rft.place=Warszawa&rft.series=Na+%C5%9Bcie%C5%BCkach+nauki&rft.isbn=978-83-7839-285-9"></span></cite></li> <li><cite class="citation journal open-access nourl" id="CITEREFBaryshev2008"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Yu.</span><span class="cite-name-initials" title="Yu." style="display:none">Y.</span> </span><span class="cite-lastname">Baryshev</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Yu.</span><span class="cite-name-initials" title="Yu.">Y.</span></span>, <i>Expanding Space: The Root of Conceptual Problems of the Cosmological Physics</i>, „<a href="/wiki/ArXiv" title="ArXiv">arXiv</a>”, 2008, <a href="/wiki/ArXiv" title="ArXiv">arXiv</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="//arxiv.org/abs/0810.0153">0810.0153</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=preprint&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.date=2008&rft.jtitle=arXiv&rft.atitle=Expanding+Space%3A+The+Root+of+Conceptual+Problems+of+the+Cosmological+Physics" style="display:none"> </span>.</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFTrautman1969"><a href="/wiki/Andrzej_Trautman" title="Andrzej Trautman">Andrzej Trautman</a>: Względności teoria. W: <i><a href="/wiki/Wielka_encyklopedia_powszechna_PWN" title="Wielka encyklopedia powszechna PWN">Wielka encyklopedia powszechna PWN</a></i>. Wyd. I. T. 12. Warszawa: <a href="/wiki/Wydawnictwo_Naukowe_PWN" title="Wydawnictwo Naukowe PWN">Państwowe Wydawnictwo Naukowe</a>, 1969, s. 585–586.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%5B%5BWielka+encyklopedia+powszechna+PWN%5D%5D&rft.atitle=Wzgl%C4%99dno%C5%9Bci+teoria&rft.aulast=Trautman&rft.aufirst=Andrzej&rft.edition=I&rft.pub=%5B%5BWydawnictwo+Naukowe+PWN%7CPa%C5%84stwowe+Wydawnictwo+Naukowe%5D%5D&rft.place=Warszawa&rft.pages=585%E2%80%93586"></span></cite></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Linki_zewnętrzne"><span id="Linki_zewn.C4.99trzne"></span>Linki zewnętrzne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&veaction=edit&section=15" title="Edytuj sekcję: Linki zewnętrzne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&action=edit&section=15" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Linki zewnętrzne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Otwarty_dost%C4%99p" title="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać"><img alt="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/8px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png" decoding="async" width="8" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/12px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/16px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="1000" /></a></span> <a href="/wiki/Micha%C5%82_Heller" title="Michał Heller">Michał Heller</a>, nagrania na <a href="/wiki/YouTube" title="YouTube">YouTube</a>, kanał „Copernicus”, <a href="/wiki/Centrum_Kopernika_Bada%C5%84_Interdyscyplinarnych" title="Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych">Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych</a> – <a href="/wiki/Uniwersytet_Jagiello%C5%84ski" title="Uniwersytet Jagielloński">Uniwersytet Jagielloński</a> (CKBI UJ), 3 sierpnia 2011 [dostęp 2023-04-14]: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=97m8R1VkQ3g">Kosmologia #1 – Z dziejów kosmologii</a>;</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=DzzlytS5gY4">Kosmologia #2 – Problem początku</a>.</li></ul></li> <li>Michał Heller i <a href="/wiki/Marek_Demia%C5%84ski" title="Marek Demiański">Marek Demiański</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=iYsyR6vT32E">Kosmologia wczoraj i dziś – dyskusja</a>, kanał CKBI na YouTube, 25 kwietnia 2014 [dostęp 2023-04-14].</li> <li><cite class="citation open-access"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Christopher</span><span class="cite-name-initials" title="Christopher" style="display:none">Ch.</span> </span><span class="cite-lastname">Smeenk</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Christopher</span><span class="cite-name-initials" title="Christopher">Ch.</span></span>, <a href="/wiki/George_Ellis" title="George Ellis"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">George</span><span class="cite-name-initials" title="George" style="display:none">G.</span> </span><span class="cite-lastname">Ellis</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">George</span><span class="cite-name-initials" title="George">G.</span></span></a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://plato.stanford.edu/entries/cosmology/"><i>Philosophy of Cosmology</i></a>, [w:] <a href="/wiki/Stanford_Encyclopedia_of_Philosophy" title="Stanford Encyclopedia of Philosophy">Stanford Encyclopedia of Philosophy</a>, CSLI, <a href="/wiki/Uniwersytet_Stanforda" title="Uniwersytet Stanforda">Stanford University</a>, 26 września 2017<span class="issn">, <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/1095-5054">1095-5054</a></span><span class="accessdate"> [dostęp 2018-01-17]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=bookitem&rft.aufirst=Christopher&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=%5B%5BStanford+Encyclopedia+of+Philosophy%5D%5D&rft.issn=1095-5054&rft.atitle=Philosophy+of+Cosmology&rft.date=2017-09-26&rft.aulast=Smeenk&rft_id=https%3A%2F%2Fplato.stanford.edu%2Fentries%2Fcosmology%2F" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></li></ul> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74983602">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin:auto;text-align:center;padding:3px;margin-top:1em;clear:both}.mw-parser-output table.navbox:not(.pionowy){width:100%}.mw-parser-output .navbox+.navbox{border-top:0;margin-top:0}.mw-parser-output .navbox.pionowy{width:250px;float:right;clear:right;margin:0 0 0.4em 1.4em}.mw-parser-output .navbox.pionowy .before,.mw-parser-output .navbox.pionowy .after{padding:0.5em 0;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.caption,.mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background:#ccf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox .tnavbar{font-weight:normal;font-size:xx-small;white-space:nowrap;padding:0}.mw-parser-output .navbox>.tnavbar{margin-left:1em;float:left}.mw-parser-output .navbox .below>hr+.tnavbar{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox .below>.tnavbar:before{content:"Ten szablon: "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:after{content:" · "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:last-child:after{content:none}.mw-parser-output .navbox hr{margin:0.2em 1em}.mw-parser-output .navbox .title{background:#ddf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content:not(.grupa-szablonów-nawigacyjnych){margin-top:2px;padding:0;font-size:smaller;overflow:auto}.mw-parser-output .navbox .above+div,.mw-parser-output .navbox .above+.navbox-main-content,.mw-parser-output .navbox .below,.mw-parser-output .navbox .title+.grid{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below{background:#ddf;text-align:center;margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .navbox .flex>.before,.mw-parser-output .navbox .flex>.after{align-self:center;text-align:center}.mw-parser-output .navbox .flex>.navbox-main-content{flex-grow:1}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .before{margin-right:0.5em}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .after{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox .inner-columns,.mw-parser-output .navbox .inner-group,.mw-parser-output .navbox .inner-standard{border-spacing:0;border-collapse:collapse;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis{text-align:right;vertical-align:middle}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis+.spis{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td{padding:0;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td:first-child{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .inner-standard .inner-standard>tbody>tr>td{text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-odd,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-even{padding:0 0.3em}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>th+td{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns{table-layout:fixed}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{padding:0;border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);border-right:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{vertical-align:top}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:first-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:first-child{border-left:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:last-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:last-child{border-right:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ul,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ol,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>dl{text-align:left;column-width:24em}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+table{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.opis,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.spis{padding:0.1em 1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-toggle,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.mw-collapsible-toggle{width:4em;text-align:right;margin-right:0.4em}.mw-parser-output .navbox>.fakebar,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.fakebar{float:left;width:4em;height:1em}.mw-parser-output .navbox .opis{background:#ddf;padding:0 1em;white-space:nowrap;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox.pionowy .opis{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-even,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-odd{background:transparent}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-odd,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-even{background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div{background:transparent}.mw-parser-output .navbox p{margin:0;padding:0.3em 0}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:gold}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:silver}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#c96}.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ul,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>dl,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ol{column-width:24em;text-align:left}.mw-parser-output .navbox ul{list-style:none}.mw-parser-output .navbox .references{background:transparent}.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dd,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dt,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist li{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox .rok{display:inline-block;width:4em;padding-right:0.5em;text-align:right}.mw-parser-output .navbox .navbox-statistics{margin-top:2px;border-top:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:small}.mw-parser-output .navbox-summary>.title{font-weight:bold;font-size:larger}.mw-parser-output .navbox:not(.grupa-szablonów) .navbox{margin:0;border:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox.grupa-szablonów>.grupa-szablonów-nawigacyjnych>.navbox:first-child{margin-top:2px}@media(max-width:800px){.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.before,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.after{display:none}}.mw-parser-output .navbox .opis img,.mw-parser-output .navbox .opis .flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.image{display:none}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}</style><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Kosmologia_fizyczna" title="Szablon:Kosmologia fizyczna"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Kosmologia_fizyczna&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Kosmologia fizyczna (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Kosmologia_fizyczna&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a class="mw-selflink selflink">Kosmologia fizyczna</a></div><div class="mw-collapsible-content"><div class="hlist navbox-above above"> <ul><li><a href="/wiki/Wszech%C5%9Bwiat" title="Wszechświat">Wszechświat</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Chronologia_Wszech%C5%9Bwiata&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chronologia Wszechświata (strona nie istnieje)">chronologia</a></li> <li><a href="/wiki/Kszta%C5%82t_Wszech%C5%9Bwiata" title="Kształt Wszechświata">kształt</a></li> <li><a href="/wiki/Widzialny_Wszech%C5%9Bwiat" title="Widzialny Wszechświat">rozmiar</a></li> <li><a href="/wiki/Wiek_Wszech%C5%9Bwiata" title="Wiek Wszechświata">wiek</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Wielki_Wybuch" title="Wielki Wybuch">Wielki Wybuch</a></li></ul> </div><div class="flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Wczesny Wszechświat</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Inflacja_kosmologiczna" title="Inflacja kosmologiczna">Inflacja</a></li> <li><a href="/wiki/Pierwotna_nukleosynteza" title="Pierwotna nukleosynteza">Nukleosynteza</a></li></ul> <dl><dt>Promieniowania tła</dt> <dd><a href="/w/index.php?title=Grawitacyjne_promieniowanie_t%C5%82a&action=edit&redlink=1" class="new" title="Grawitacyjne promieniowanie tła (strona nie istnieje)">grawitacyjne</a></dd> <dd><a href="/wiki/Mikrofalowe_promieniowanie_t%C5%82a" title="Mikrofalowe promieniowanie tła">mikrofalowe</a></dd> <dd><a href="/wiki/Neutrinowe_promieniowanie_t%C5%82a" title="Neutrinowe promieniowanie tła">neutrinowe</a></dd></dl> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Rozszerzający się Wszechświat</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Ekspansja_przestrzeni&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ekspansja przestrzeni (strona nie istnieje)">ekspansja przestrzeni</a></li> <li><a href="/wiki/Metryka_Friedmana-Lema%C3%AEtre%E2%80%99a-Robertsona-Walkera" title="Metryka Friedmana-Lemaître’a-Robertsona-Walkera">metryka FLRW</a></li> <li><a href="/wiki/Przesuni%C4%99cie_ku_czerwieni" title="Przesunięcie ku czerwieni">poczerwienienie</a></li> <li><a href="/wiki/Prawo_Hubble%E2%80%99a-Lema%C3%AEtre%E2%80%99a" title="Prawo Hubble’a-Lemaître’a">prawo Hubble’a-Lemaître’a</a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%B3wnania_Friedmana" title="Równania Friedmana">równania Friedmana</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row">Powstawanie struktur</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Wielka_grupa_kwazar%C3%B3w&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wielka grupa kwazarów (strona nie istnieje)">wielka grupa kwazarów</a></li> <li><a href="/wiki/Kszta%C5%82t_Wszech%C5%9Bwiata" title="Kształt Wszechświata">kształt Wszechświata</a></li> <li><a href="/wiki/Powstawanie_galaktyk" title="Powstawanie galaktyk">powstawanie galaktyk</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Powstawanie_struktur_we_Wszech%C5%9Bwiecie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Powstawanie struktur we Wszechświecie (strona nie istnieje)">powstawanie struktur</a></li> <li><a href="/wiki/Era_rejonizacji" title="Era rejonizacji">rejonizacja</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Wielkoskalowe_struktury_Wszech%C5%9Bwiata&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wielkoskalowe struktury Wszechświata (strona nie istnieje)">struktury wielkoskalowe</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row">Przyszłość Wszechświata</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Ostateczny_los_Wszech%C5%9Bwiata&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ostateczny los Wszechświata (strona nie istnieje)">ostateczny los Wszechświata</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Amier%C4%87_cieplna_Wszech%C5%9Bwiata" title="Śmierć cieplna Wszechświata">śmierć cieplna Wszechświata</a></li> <li><a href="/wiki/Wielki_Kolaps" title="Wielki Kolaps">Wielki Kolaps</a></li> <li><a href="/wiki/Wielkie_Rozdarcie" title="Wielkie Rozdarcie">Wielkie Rozdarcie</a></li> <li><a href="/wiki/Wszech%C5%9Bwiat_Friedmana" title="Wszechświat Friedmana">Wszechświat Friedmana</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row">Składowe</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Ciemna_energia" title="Ciemna energia">ciemna energia</a></li> <li><a href="/wiki/Ciemna_materia" title="Ciemna materia">ciemna materia</a></li> <li><a href="/wiki/Model_Lambda-CDM" title="Model Lambda-CDM">model Λ-CDM</a></li></ul> </td></tr><tr class="a6"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Kosmologia_obserwacyjna" title="Kosmologia obserwacyjna">Eksperymenty</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=2dF&action=edit&redlink=1" class="new" title="2dF (strona nie istnieje)">2dF</a></li> <li><a href="/wiki/Eksperyment_BOOMERanG" title="Eksperyment BOOMERanG">BOOMERanG</a></li> <li><a href="/wiki/COBE" title="COBE">COBE</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Projekt_Illustris&action=edit&redlink=1" class="new" title="Projekt Illustris (strona nie istnieje)">Illustris</a></li> <li><a href="/wiki/Planck_(misja_kosmiczna)" title="Planck (misja kosmiczna)">Planck</a></li> <li><a href="/wiki/Sloan_Digital_Sky_Survey" title="Sloan Digital Sky Survey">SDSS</a></li> <li><a href="/wiki/WiggleZ_Dark_Energy_Survey" title="WiggleZ Dark Energy Survey">WiggleZ</a></li> <li><a href="/wiki/Wilkinson_Microwave_Anisotropy_Probe" title="Wilkinson Microwave Anisotropy Probe">WMAP</a></li></ul> </td></tr><tr class="a7"><th class="navbox-group opis" scope="row">Znani uczeni</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Marc_Aaronson" title="Marc Aaronson">Aaronson</a></li> <li><a href="/wiki/Hannes_Alfv%C3%A9n" title="Hannes Alfvén">Alfvén</a></li> <li><a href="/wiki/Ralph_Alpher" title="Ralph Alpher">Alpher</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Somnath_Bharadwaj&action=edit&redlink=1" class="new" title="Somnath Bharadwaj (strona nie istnieje)">Bharadwaj</a></li> <li><a href="/wiki/Willem_de_Sitter" title="Willem de Sitter">de Sitter</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Robert_H._Dicke&action=edit&redlink=1" class="new" title="Robert H. Dicke (strona nie istnieje)">Dicke</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=J%C3%BCrgen_Ehlers&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jürgen Ehlers (strona nie istnieje)">Ehlers</a></li> <li><a href="/wiki/Albert_Einstein" title="Albert Einstein">Einstein</a></li> <li><a href="/wiki/George_Ellis" title="George Ellis">Ellis</a></li> <li><a href="/wiki/Aleksandr_Friedman" title="Aleksandr Friedman">Friedman</a></li> <li><a href="/wiki/George_Gamow" title="George Gamow">Gamow</a></li> <li><a href="/wiki/Alan_Guth" title="Alan Guth">Guth</a></li> <li><a href="/wiki/Stephen_Hawking" title="Stephen Hawking">Hawking</a></li> <li><a href="/wiki/Edwin_Hubble" title="Edwin Hubble">Hubble</a></li> <li><a href="/wiki/Georges_Lema%C3%AEtre" title="Georges Lemaître">Lemaître</a></li> <li><a href="/wiki/John_C._Mather" title="John C. Mather">Mather</a></li> <li><a href="/wiki/Roger_Penrose" title="Roger Penrose">Penrose</a></li> <li><a href="/wiki/Arno_Penzias" title="Arno Penzias">Penzias</a></li> <li><a href="/wiki/Vera_Rubin" title="Vera Rubin">Rubin</a></li> <li><a href="/wiki/Brian_Schmidt" title="Brian Schmidt">Schmidt</a></li> <li><a href="/wiki/George_F._Smoot" title="George F. Smoot">Smoot</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nicholas_B._Suntzeff&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nicholas B. Suntzeff (strona nie istnieje)">Suntzeff</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Raszid_Suniajew&action=edit&redlink=1" class="new" title="Raszid Suniajew (strona nie istnieje)">Suniajew</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Richard_C._Tolman&action=edit&redlink=1" class="new" title="Richard C. Tolman (strona nie istnieje)">Tolman</a></li> <li><a href="/wiki/Robert_Woodrow_Wilson" title="Robert Woodrow Wilson">Wilson</a></li> <li><a href="/wiki/Jakow_Zeldowicz" title="Jakow Zeldowicz">Zeldowicz</a></li> <li><a href="/wiki/Kategoria:Kosmolodzy" title="Kategoria:Kosmolodzy"><i>i inni...</i></a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WMAP_2012.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/WMAP_2012.png/120px-WMAP_2012.png" decoding="async" width="120" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/WMAP_2012.png/180px-WMAP_2012.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/WMAP_2012.png/240px-WMAP_2012.png 2x" data-file-width="4096" data-file-height="2048" /></a></span> </p> </div></div></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74983602"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Dzia%C5%82y_fizyki" title="Szablon:Działy fizyki"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/wiki/Dyskusja_szablonu:Dzia%C5%82y_fizyki" title="Dyskusja szablonu:Działy fizyki"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Dzia%C5%82y_fizyki&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Nauki_fizyczne" title="Nauki fizyczne">Nauki fizyczne</a></div><div class="mw-collapsible-content"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">główne<br />działy <a href="/wiki/Fizyka" title="Fizyka">fizyki</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Fizyka_do%C5%9Bwiadczalna" title="Fizyka doświadczalna">doświadczalna</a></li> <li><a href="/wiki/Fizyka_matematyczna" title="Fizyka matematyczna">matematyczna</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Fizyka_stosowana&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fizyka stosowana (strona nie istnieje)">stosowana</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Fizyka_in%C5%BCynierska&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fizyka inżynierska (strona nie istnieje)">inżynierska</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Fizyka_teoretyczna" title="Fizyka teoretyczna">teoretyczna</a> <ul><li><a href="/wiki/Fizyka_klasyczna" title="Fizyka klasyczna">fizyka klasyczna</a></li> <li><a href="/wiki/Teoria_wzgl%C4%99dno%C5%9Bci" title="Teoria względności">teoria względności</a></li> <li><a href="/wiki/Mechanika_kwantowa" title="Mechanika kwantowa">fizyka kwantowa</a></li></ul></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">według<br />zjawisk</th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a2_1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Mechanika" title="Mechanika">mechanika</a> ogólna</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Dynamika_(fizyka)" title="Dynamika (fizyka)">dynamika</a></li> <li><a href="/wiki/Kinematyka" title="Kinematyka">kinematyka</a></li> <li><a href="/wiki/Kinetyka" title="Kinetyka">kinetyka</a></li> <li><a href="/wiki/Statyka" title="Statyka">statyka</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mechanika_bry%C5%82y_sztywnej&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mechanika bryły sztywnej (strona nie istnieje)">mechanika bryły sztywnej</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Mechanika_o%C5%9Brodk%C3%B3w_ci%C4%85g%C5%82ych" title="Mechanika ośrodków ciągłych">mechanika<br />ośrodków ciągłych</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Stereomechanika&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stereomechanika (strona nie istnieje)">stereomechanika</a> <ul><li><a href="/wiki/Teoria_spr%C4%99%C5%BCysto%C5%9Bci" title="Teoria sprężystości">elastomechanika</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Plastomechanika&action=edit&redlink=1" class="new" title="Plastomechanika (strona nie istnieje)">plastomechanika</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Reologia" title="Reologia">reologia</a></li> <li><a href="/wiki/Mechanika_p%C5%82yn%C3%B3w" title="Mechanika płynów">mechanika płynów</a> <ul><li><a href="/wiki/Statyka_p%C5%82yn%C3%B3w" title="Statyka płynów">statyka płynów</a></li> <li><a href="/wiki/Dynamika_p%C5%82yn%C3%B3w" title="Dynamika płynów">dynamika płynów</a></li> <li><a href="/wiki/Dynamika_p%C5%82yn%C3%B3w" title="Dynamika płynów">hydromechanika</a></li> <li><a href="/wiki/Hydrostatyka" title="Hydrostatyka">hydrostatyka</a></li> <li><a href="/wiki/Dynamika_p%C5%82yn%C3%B3w" title="Dynamika płynów">hydrodynamika</a></li> <li><a href="/wiki/Magnetohydrodynamika" title="Magnetohydrodynamika">magnetohydrodynamika</a></li> <li><a href="/wiki/Aeromechanika" title="Aeromechanika">aeromechanika</a></li> <li><a href="/wiki/Aerostatyka" title="Aerostatyka">aerostatyka</a></li> <li><a href="/wiki/Aerodynamika" title="Aerodynamika">aerodynamika</a></li> <li><a href="/wiki/Aerotermodynamika" title="Aerotermodynamika">aerotermodynamika</a></li> <li><a href="/wiki/Obliczeniowa_mechanika_p%C5%82yn%C3%B3w" title="Obliczeniowa mechanika płynów">obliczeniowa mechanika płynów</a></li></ul></li></ul> </td></tr><tr class="a2_3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Termodynamika" title="Termodynamika">termodynamika</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Termodynamika_klasyczna" title="Termodynamika klasyczna">klasyczna</a>, in. termostatyka</li> <li><a href="/wiki/Kalorymetria" title="Kalorymetria">kalorymetria</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Termodynamika_czarnych_dziur&action=edit&redlink=1" class="new" title="Termodynamika czarnych dziur (strona nie istnieje)">termodynamika czarnych dziur</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Termomechanika&action=edit&redlink=1" class="new" title="Termomechanika (strona nie istnieje)">termomechanika</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2_4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Akustyka" title="Akustyka">akustyka</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Cymatyka" title="Cymatyka">cymatyka</a></li> <li><a href="/wiki/Aeroakustyka" title="Aeroakustyka">aeroakustyka</a></li> <li><a href="/wiki/Akustyka_kwantowa" title="Akustyka kwantowa">akustyka kwantowa</a></li> <li><a href="/wiki/Termoakustyka" title="Termoakustyka">termoakustyka</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2_5"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Elektrodynamika" title="Elektrodynamika">elektrodynamika</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Elektrostatyka" title="Elektrostatyka">elektrostatyka</a></li> <li><a href="/wiki/Magnetostatyka" title="Magnetostatyka">magnetostatyka</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2_6"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Optyka" title="Optyka">optyka</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Akustooptyka&action=edit&redlink=1" class="new" title="Akustooptyka (strona nie istnieje)">akustooptyka</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Elektrooptyka&action=edit&redlink=1" class="new" title="Elektrooptyka (strona nie istnieje)">elektrooptyka</a></li> <li><a href="/wiki/Fotometria" title="Fotometria">fotometria</a></li> <li><a href="/wiki/Fotonika" title="Fotonika">fotonika</a> <ul><li><a href="/wiki/Nanofotonika" title="Nanofotonika">nanofotonika</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Krystalooptyka&action=edit&redlink=1" class="new" title="Krystalooptyka (strona nie istnieje)">krystalooptyka</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Magnetooptyka&action=edit&redlink=1" class="new" title="Magnetooptyka (strona nie istnieje)">magnetooptyka</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Optyka_atmosferyczna&action=edit&redlink=1" class="new" title="Optyka atmosferyczna (strona nie istnieje)">optyka atmosferyczna</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Optyka_elektronowa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Optyka elektronowa (strona nie istnieje)">optyka elektronowa</a></li> <li><a href="/wiki/Optyka_geometryczna" title="Optyka geometryczna">optyka geometryczna</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Katoptryka&action=edit&redlink=1" class="new" title="Katoptryka (strona nie istnieje)">katoptryka</a></li> <li><a href="/wiki/Dioptryka" title="Dioptryka">dioptryka</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Falowa_teoria_%C5%9Bwiat%C5%82a" title="Falowa teoria światła">optyka falowa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Optyka_instrumentalna&action=edit&redlink=1" class="new" title="Optyka instrumentalna (strona nie istnieje)">optyka instrumentalna</a></li> <li><a href="/wiki/Optyka_kwantowa" title="Optyka kwantowa">optyka kwantowa</a></li> <li><a href="/wiki/Optyka_nieliniowa" title="Optyka nieliniowa">optyka nieliniowa</a></li> <li><a href="/wiki/Spektroskopia" title="Spektroskopia">spektroskopia</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2_7"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/w/index.php?title=Radiofizyka&action=edit&redlink=1" class="new" title="Radiofizyka (strona nie istnieje)">radiofizyka</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Radiometria" title="Radiometria">radiometria</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row">według<br />skali</th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a3_1"><th class="navbox-group opis" scope="row">fizyka subatomowa</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Fizyka_cz%C4%85stek_elementarnych" title="Fizyka cząstek elementarnych">cząstek elementarnych</a></li> <li><a href="/wiki/Fizyka_j%C4%85drowa" title="Fizyka jądrowa">jądrowa</a></li> <li><a href="/wiki/Fizyka_cz%C4%85stek_elementarnych" title="Fizyka cząstek elementarnych">wysokich energii</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Fizyka_materii_skondensowanej" title="Fizyka materii skondensowanej">fizyka materii<br />skondensowanej</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Fizyka_cia%C5%82a_sta%C5%82ego" title="Fizyka ciała stałego">ciała stałego</a></li> <li><a href="/wiki/Fizyka_p%C5%82yn%C3%B3w" title="Fizyka płynów">płynów</a> <ul><li><a href="/wiki/Fizyka_plazmy" title="Fizyka plazmy">plazmy</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Kriogenika" title="Kriogenika">kriofizyka</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3_3"><th class="navbox-group opis" scope="row">inne</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Fizyka_atomowa" title="Fizyka atomowa">atomowa</a></li> <li><a href="/wiki/Fizyka_molekularna" title="Fizyka molekularna">molekularna</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Mechanika_teoretyczna" title="Mechanika teoretyczna">mechanika<br />teoretyczna</a></th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a4_1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Mechanika_klasyczna" title="Mechanika klasyczna">klasyczna</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Szczeg%C3%B3lna_teoria_wzgl%C4%99dno%C5%9Bci" title="Szczególna teoria względności">szczególna teoria względności</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Mechanika_kwantowa" title="Mechanika kwantowa">kwantowa</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Relatywistyczna_mechanika_kwantowa" title="Relatywistyczna mechanika kwantowa">relatywistyczna mechanika kwantowa</a></li> <li><a href="/wiki/Kwantowa_mechanika_statystyczna" title="Kwantowa mechanika statystyczna">kwantowa mechanika statystyczna</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4_3"><th class="navbox-group opis" scope="row">występujące<br />w obu wersjach</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Mechanika_Lagrange%E2%80%99a" title="Mechanika Lagrange’a">Lagrange’a</a></li> <li><a href="/wiki/Mechanika_Hamiltona" title="Mechanika Hamiltona">Hamiltona</a></li> <li><a href="/wiki/Mechanika_statystyczna" title="Mechanika statystyczna">statystyczna</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Teoria_pola_(fizyka)" title="Teoria pola (fizyka)">teoria pola</a></th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a5_1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Klasyczna_teoria_pola" title="Klasyczna teoria pola">klasyczna</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Elektrodynamika_klasyczna" title="Elektrodynamika klasyczna">elektrodynamika klasyczna</a></li> <li><a href="/wiki/Og%C3%B3lna_teoria_wzgl%C4%99dno%C5%9Bci" title="Ogólna teoria względności">ogólna teoria względności</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Kwantowa_teoria_pola" title="Kwantowa teoria pola">kwantowa</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Elektrodynamika_kwantowa" title="Elektrodynamika kwantowa">elektrodynamika kwantowa</a></li> <li><a href="/wiki/Teoria_oddzia%C5%82ywa%C5%84_elektros%C5%82abych" title="Teoria oddziaływań elektrosłabych">teoria elektrosłaba</a></li> <li><a href="/wiki/Chromodynamika_kwantowa" title="Chromodynamika kwantowa">chromodynamika kwantowa</a></li> <li><a href="/wiki/Model_standardowy" title="Model standardowy">model standardowy</a></li> <li><a href="/wiki/Teorie_wielkiej_unifikacji" title="Teorie wielkiej unifikacji">teorie wielkiej unifikacji</a></li> <li><a href="/wiki/Grawitacja_kwantowa" title="Grawitacja kwantowa">grawitacja kwantowa</a></li> <li><a href="/wiki/Teoria_wszystkiego" title="Teoria wszystkiego">teoria wszystkiego</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a6"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Interdyscyplinarno%C5%9B%C4%87" title="Interdyscyplinarność">interdyscy-<br />plinarne</a></th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a6_1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Fizyka_chemiczna" title="Fizyka chemiczna">fizyka chemiczna</a><br />i <a href="/wiki/Chemia_fizyczna" title="Chemia fizyczna">chemia fizyczna</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Chemia_kwantowa" title="Chemia kwantowa">chemia kwantowa</a></li> <li><a href="/wiki/Krystalografia" title="Krystalografia">krystalografia</a></li> <li><a href="/wiki/Termodynamika_chemiczna" title="Termodynamika chemiczna">termodynamika chemiczna</a></li></ul> </td></tr><tr class="a6_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Geofizyka" title="Geofizyka">geofizyka</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Geodynamika" title="Geodynamika">geodynamika</a></li> <li><a href="/wiki/Geoelektryka" title="Geoelektryka">geoelektryka</a></li> <li><a href="/wiki/Ziemskie_pole_magnetyczne" title="Ziemskie pole magnetyczne">geomagnetyka</a> <ul><li><a href="/wiki/Magnetometria" title="Magnetometria">magnetometria</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Grawimetria" title="Grawimetria">grawimetria</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Gradiometria&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gradiometria (strona nie istnieje)">gradiometria</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Hydrofizyka" title="Hydrofizyka">hydrofizyka</a> <ul><li><a href="/wiki/Oceanografia_fizyczna" title="Oceanografia fizyczna">oceanografia fizyczna</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Fizyka_atmosfery" title="Fizyka atmosfery">fizyka atmosfery</a> <ul><li><a href="/wiki/Aeronomia" title="Aeronomia">aeronomia</a></li> <li><a href="/wiki/Mikrofizyka_chmur" title="Mikrofizyka chmur">mikrofizyka chmur</a></li> <li><a href="/wiki/Termodynamika_atmosfery" title="Termodynamika atmosfery">termodynamika atmosfery</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Fizyka_gleby" title="Fizyka gleby">fizyka gleby</a></li> <li><a href="/wiki/Petrofizyka" title="Petrofizyka">petrofizyka</a></li> <li><a href="/wiki/Sejsmologia" title="Sejsmologia">sejsmologia</a></li></ul> </td></tr><tr class="a6_3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Planetologia" title="Planetologia">planetologia</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Geologia_Ksi%C4%99%C5%BCyca" title="Geologia Księżyca">selenologia</a> <ul><li><a href="/wiki/Selenografia" title="Selenografia">selenografia</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Meteorytyka" title="Meteorytyka">meteorytyka</a></li></ul> </td></tr><tr class="a6_4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Astrofizyka" title="Astrofizyka">astrofizyka</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Mechanika_nieba" title="Mechanika nieba">mechanika nieba</a></li> <li><a href="/wiki/Asterosejsmologia" title="Asterosejsmologia">asterosejsmologia</a></li> <li><a href="/wiki/Astrodynamika" title="Astrodynamika">astrodynamika</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Astrofizyka_j%C4%85drowa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Astrofizyka jądrowa (strona nie istnieje)">astrofizyka jądrowa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Astrofizyka_cz%C4%85stek&action=edit&redlink=1" class="new" title="Astrofizyka cząstek (strona nie istnieje)">astrofizyka cząstek</a></li> <li><a href="/wiki/Heliofizyka" title="Heliofizyka">heliofizyka</a> <ul><li><a href="/wiki/Heliosejsmologia" title="Heliosejsmologia">heliosejsmologia</a></li></ul></li> <li><a class="mw-selflink selflink">kosmologia fizyczna</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Kosmologia_kwantowa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kosmologia kwantowa (strona nie istnieje)">kosmologia kwantowa</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Astrochemia" title="Astrochemia">astrochemia</a></li> <li><a href="/wiki/Kosmochemia" title="Kosmochemia">kosmochemia</a></li> <li><a href="/wiki/Kosmomineralogia" title="Kosmomineralogia">kosmomineralogia</a></li> <li><a href="/wiki/Astronomia" title="Astronomia">astronomia</a> <ul><li><a href="/wiki/Astrometria" title="Astrometria">astrometria</a></li></ul></li></ul> </td></tr><tr class="a6_5"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Biofizyka" title="Biofizyka">biofizyka</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Bioakustyka" title="Bioakustyka">bioakustyka</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Biologia_kwantowa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Biologia kwantowa (strona nie istnieje)">biologia kwantowa</a></li> <li><a href="/wiki/Biomechanika" title="Biomechanika">biomechanika</a> <ul><li><a href="/wiki/Biotribologia" title="Biotribologia">biotribologia</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Neurofizyka&action=edit&redlink=1" class="new" title="Neurofizyka (strona nie istnieje)">neurofizyka</a></li></ul> </td></tr><tr class="a6_6"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Psychofizyka" title="Psychofizyka">psychofizyka</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Psychoakustyka" title="Psychoakustyka">psychoakustyka</a></li></ul> </td></tr><tr class="a6_7"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Socjofizyka" title="Socjofizyka">socjofizyka</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Ekonofizyka" title="Ekonofizyka">ekonofizyka</a></li></ul> </td></tr><tr class="a6_8"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/In%C5%BCynieria_kwantowa" title="Inżynieria kwantowa">inżynieria<br />kwantowa</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Informatyka_kwantowa" title="Informatyka kwantowa">informatyka kwantowa</a></li> <li><a href="/wiki/Kryptologia_kwantowa" title="Kryptologia kwantowa">kryptologia kwantowa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Metrologia_kwantowa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Metrologia kwantowa (strona nie istnieje)">metrologia kwantowa</a></li></ul> </td></tr><tr class="a6_9"><th class="navbox-group opis" scope="row">inne działy<br /><a href="/wiki/Nauki_stosowane" title="Nauki stosowane">stosowane</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Agrofizyka" title="Agrofizyka">agrofizyka</a></li> <li><a href="/wiki/Fizyka_komputerowa" title="Fizyka komputerowa">fizyka komputerowa</a></li> <li><a href="/wiki/Fizyka_medyczna" title="Fizyka medyczna">fizyka medyczna</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a7"><th class="navbox-group opis" scope="row">inne<br />specjalności</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Fizyka_akcelerator%C3%B3w&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fizyka akceleratorów (strona nie istnieje)">fizyka akceleratorów</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Dydaktyka_fizyki&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dydaktyka fizyki (strona nie istnieje)">dydaktyka fizyki</a></li> <li><a href="/wiki/Filozofia_fizyki" title="Filozofia fizyki">filozofia fizyki</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_fizyki" title="Historia fizyki">historia fizyki</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></div></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74016753">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-fehlt"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<span class="description"><a href="/wiki/Dyscyplina_naukowa" title="Dyscyplina naukowa">dziedzina nauki</a></span>):</div><ul><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Republiki_Czeskiej" title="Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej">NKC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/ph260612">ph260612</a></span></li></ul></div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&oldid=74967919">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&oldid=74967919</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategoria</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Kosmologia_fizyczna" title="Kategoria:Kosmologia fizyczna">Kosmologia fizyczna</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryte kategorie: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_odn_bez_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon odn bez numeru strony">Szablon odn bez numeru strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_bez_okre%C5%9Blonego_trybu" title="Kategoria:Szablon cytowania bez określonego trybu">Szablon cytowania bez określonego trybu</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_u%C5%BCywa_p%C3%B3l_opisowych" title="Kategoria:Szablon cytowania używa pól opisowych">Szablon cytowania używa pól opisowych</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 15 paź 2024, 00:34.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Kosmologia_fizyczna&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-4fsrh","wgBackendResponseTime":245,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.708","walltime":"0.928","ppvisitednodes":{"value":18019,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":146415,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":23336,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":12,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":21,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":50357,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 773.767 1 -total"," 18.87% 146.019 7 Szablon:Szablon_nawigacyjny"," 15.85% 122.638 1 Szablon:Kosmologia_fizyczna"," 13.80% 106.764 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 12.49% 96.668 9 Szablon:Cytuj_książkę"," 10.84% 83.879 23 Szablon:Odn"," 8.73% 67.579 8 Szablon:Cytuj_stronę"," 6.96% 53.871 7 Szablon:Cytuj"," 6.90% 53.405 6 Szablon:Cytuj_pismo"," 4.14% 32.025 1 Szablon:Grafika_rozwinięta"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.332","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":4354576,"limit":52428800},"limitreport-logs":"required = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\njournalAbbr = \"[[arXiv]]\"\next = nil\next = false\next = false\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\njournalAbbr = \"[[arXiv]]\"\next = nil\next = false\next = false\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\njournalAbbr = \"[[arXiv]]\"\next = nil\next = false\next = false\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\njournalAbbr = \"[[arXiv]]\"\next = nil\next = false\next = false\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-5dc468848-h7nm9","timestamp":"20241122083951","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Kosmologia fizyczna","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Kosmologia_fizyczna","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q18346","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q18346","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2015-12-26T03:02:15Z","headline":"dziedzina astrofizyki"}</script> </body> </html>