CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Wojna trzydziestoletnia – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"0e24e9c0-d4a5-45c9-9128-655baa4e249f","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Wojna_trzydziestoletnia","wgTitle":"Wojna trzydziestoletnia","wgCurRevisionId":74331587,"wgRevisionId":74331587,"wgArticleId":25817,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Szablony lokalizacyjne – brak współrzędnych – Wojna infobox","Artykuły z brakującymi przypisami od 2023-09","Artykuły z propozycjami tłumaczeń","Artykuły z wyrażeniami zwodniczymi od 2021-03","Artykuły z brakującymi przypisami od 2018-05","Artykuły z brakującymi przypisami od 2019-12","Wojna trzydziestoletnia","Historia Kościoła katolickiego w Niemczech","Historia protestantyzmu w Niemczech", "Wojny religijne","Wojny w Europie","Wojny w historii Austrii","Wojny w historii Danii","Wojny w historii Francji","Wojny w historii Hiszpanii","Wojny w historii Niemiec","Wojny w historii Szwecji"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Wojna_trzydziestoletnia","wgRelevantArticleId":25817,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":74331587,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":40000,"wgRelatedArticlesCompat":[] ,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q2487","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles": "ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns", "ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Battle_of_Lutzen.jpg/1200px-Battle_of_Lutzen.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="796"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Battle_of_Lutzen.jpg/800px-Battle_of_Lutzen.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="530"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Battle_of_Lutzen.jpg/640px-Battle_of_Lutzen.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="424"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Wojna trzydziestoletnia – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Wojna_trzydziestoletnia"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Wojna_trzydziestoletnia"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Wojna_trzydziestoletnia rootpage-Wojna_trzydziestoletnia skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Wojna+trzydziestoletnia" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Wojna+trzydziestoletnia" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Wojna+trzydziestoletnia" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Wojna+trzydziestoletnia" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Geneza_wojny" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Geneza_wojny"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Geneza wojny</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Geneza_wojny-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Geneza wojny</span> </button> <ul id="toc-Geneza_wojny-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Tło_historyczne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Tło_historyczne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Tło historyczne</span> </div> </a> <ul id="toc-Tło_historyczne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Przebieg_działań_wojennych" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Przebieg_działań_wojennych"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Przebieg działań wojennych</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Przebieg_działań_wojennych-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Przebieg działań wojennych</span> </button> <ul id="toc-Przebieg_działań_wojennych-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Okres_czesko-palatynacki_1618–1624" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Okres_czesko-palatynacki_1618–1624"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Okres czesko-palatynacki 1618–1624</span> </div> </a> <ul id="toc-Okres_czesko-palatynacki_1618–1624-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Okres_duński_1625–1629" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Okres_duński_1625–1629"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Okres duński 1625–1629</span> </div> </a> <ul id="toc-Okres_duński_1625–1629-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Okres_szwedzki_1630–1634" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Okres_szwedzki_1630–1634"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Okres szwedzki 1630–1634</span> </div> </a> <ul id="toc-Okres_szwedzki_1630–1634-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Okres_francuski_(francusko-szwedzki)_1635–1648" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Okres_francuski_(francusko-szwedzki)_1635–1648"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>Okres francuski (francusko-szwedzki) 1635–1648</span> </div> </a> <ul id="toc-Okres_francuski_(francusko-szwedzki)_1635–1648-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Europa_po_wojnie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Europa_po_wojnie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Europa po wojnie</span> </div> </a> <ul id="toc-Europa_po_wojnie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Chronologia_militarna_wojny_trzydziestoletniej" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Chronologia_militarna_wojny_trzydziestoletniej"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Chronologia militarna wojny trzydziestoletniej</span> </div> </a> <ul id="toc-Chronologia_militarna_wojny_trzydziestoletniej-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-W_kulturze" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#W_kulturze"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>W kulturze</span> </div> </a> <ul id="toc-W_kulturze-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zobacz_też" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Zobacz_też"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Zobacz też</span> </div> </a> <ul id="toc-Zobacz_też-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Linki_zewnętrzne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Linki_zewnętrzne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Linki zewnętrzne</span> </div> </a> <ul id="toc-Linki_zewnętrzne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Wojna trzydziestoletnia</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 122 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-122" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">122 języki</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Dertigjarige_Oorlog" title="Dertigjarige Oorlog – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Dertigjarige Oorlog" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Drei%C3%9Figj%C3%A4hriger_Krieg" title="Dreißigjähriger Krieg – szwajcarski niemiecki" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Dreißigjähriger Krieg" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="szwajcarski niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/%C3%9Erittigg%C4%93ara_Orlege" title="Þrittiggēara Orlege – staroangielski" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Þrittiggēara Orlege" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="staroangielski" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D8%B1%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%AB%D9%84%D8%A7%D8%AB%D9%8A%D9%86_%D8%B9%D8%A7%D9%85%D8%A7" title="حرب الثلاثين عاما – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="حرب الثلاثين عاما" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Guerra_d%27as_Trenta_Anyadas" title="Guerra d'as Trenta Anyadas – aragoński" lang="an" hreflang="an" data-title="Guerra d'as Trenta Anyadas" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragoński" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Guerra_de_los_Trenta_A%C3%B1os" title="Guerra de los Trenta Años – asturyjski" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Guerra de los Trenta Años" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Otuzillik_m%C3%BCharib%C9%99" title="Otuzillik müharibə – azerbejdżański" lang="az" hreflang="az" data-title="Otuzillik müharibə" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbejdżański" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%AA%D9%88%D8%B2_%D8%A7%DB%8C%D9%84%D9%84%DB%8C%DA%A9_%D8%B3%D8%A7%D9%88%D8%A7%D8%B4" title="اوتوز ایللیک ساواش – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="اوتوز ایللیک ساواش" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%B6_%E0%A6%AC%E0%A6%9B%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7" title="ত্রিশ বছরের যুদ্ধ – bengalski" lang="bn" hreflang="bn" data-title="ত্রিশ বছরের যুদ্ধ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalski" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Sa%E2%81%BF-cha%CC%8Dp-tang_Chi%C3%A0n-cheng" title="Saⁿ-cha̍p-tang Chiàn-cheng – minnański" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Saⁿ-cha̍p-tang Chiàn-cheng" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnański" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D1%82%D1%8B%D2%99_%D0%B9%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D1%8B%D2%A1_%D2%BB%D1%83%D2%93%D1%8B%D1%88" title="Утыҙ йыллыҡ һуғыш – baszkirski" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Утыҙ йыллыҡ һуғыш" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="baszkirski" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%80%D1%8B%D1%86%D1%86%D0%B0%D1%86%D1%96%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Трыццацігадовая вайна – białoruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Трыццацігадовая вайна" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="białoruski" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%80%D1%8B%D1%86%D1%86%D0%B0%D1%86%D1%96%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Трыццацігадовая вайна – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Трыццацігадовая вайна" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D1%81%D0%B5%D1%82%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%88%D0%BD%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Тридесетгодишна война – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Тридесетгодишна война" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Drei%C3%9Fgjaariga_Kriag" title="Dreißgjaariga Kriag – bawarski" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Dreißgjaariga Kriag" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="bawarski" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Tridesetogodi%C5%A1nji_rat" title="Tridesetogodišnji rat – bośniacki" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Tridesetogodišnji rat" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bośniacki" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Brezel_Tregont_Vloaz" title="Brezel Tregont Vloaz – bretoński" lang="br" hreflang="br" data-title="Brezel Tregont Vloaz" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretoński" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%83%D1%88%D0%B0%D0%BD_%D0%B6%D1%8D%D0%BB%D1%8D%D0%B9_%D0%B4%D0%B0%D0%B9%D0%BD" title="Гушан жэлэй дайн – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Гушан жэлэй дайн" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Guerra_dels_Trenta_Anys" title="Guerra dels Trenta Anys – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Guerra dels Trenta Anys" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/T%C5%99icetilet%C3%A1_v%C3%A1lka" title="Třicetiletá válka – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Třicetiletá válka" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Rhyfel_Deng_Mlynedd_ar_Hugain" title="Rhyfel Deng Mlynedd ar Hugain – walijski" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Rhyfel Deng Mlynedd ar Hugain" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="walijski" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Tredive%C3%A5rskrigen" title="Trediveårskrigen – duński" lang="da" hreflang="da" data-title="Trediveårskrigen" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="duński" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Drei%C3%9Figj%C3%A4hriger_Krieg" title="Dreißigjähriger Krieg – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Dreißigjähriger Krieg" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/T%C5%9Bi%C5%BAas%C4%87al%C4%9Btna_w%C3%B3jna" title="Tśiźasćalětna wójna – dolnołużycki" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Tśiźasćalětna wójna" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="dolnołużycki" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Kolmek%C3%BCmneaastane_s%C3%B5da" title="Kolmekümneaastane sõda – estoński" lang="et" hreflang="et" data-title="Kolmekümneaastane sõda" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoński" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CF%81%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%B1%CE%B5%CF%84%CE%AE%CF%82_%CE%A0%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82" title="Τριακονταετής Πόλεμος – grecki" lang="el" hreflang="el" data-title="Τριακονταετής Πόλεμος" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grecki" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Thirty_Years%27_War" title="Thirty Years' War – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Thirty Years' War" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Guerra_de_los_Treinta_A%C3%B1os" title="Guerra de los Treinta Años – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="Guerra de los Treinta Años" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Tridekjara_Milito" title="Tridekjara Milito – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Tridekjara Milito" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Hogeita_Hamar_Urteko_Gerra" title="Hogeita Hamar Urteko Gerra – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Hogeita Hamar Urteko Gerra" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87" title="جنگ سی‌ساله – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="جنگ سی‌ساله" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Thirty_Years_War" title="Thirty Years War – hindi fidżyjskie" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Thirty Years War" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="hindi fidżyjskie" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Tretivu%C3%A1rakr%C3%ADggi%C3%B0" title="Tretivuárakríggið – farerski" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Tretivuárakríggið" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="farerski" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Guerre_de_Trente_Ans" title="Guerre de Trente Ans – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Guerre de Trente Ans" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Tritichjierrige_Oarloch" title="Tritichjierrige Oarloch – zachodniofryzyjski" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Tritichjierrige Oarloch" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="zachodniofryzyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Vuere_dai_trente_agns" title="Vuere dai trente agns – friulski" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Vuere dai trente agns" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="friulski" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Cogadh_Tr%C3%ADocha_Bliain" title="Cogadh Tríocha Bliain – irlandzki" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Cogadh Tríocha Bliain" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Guerra_dos_Trinta_Anos" title="Guerra dos Trinta Anos – galicyjski" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Guerra dos Trinta Anos" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/30%EB%85%84_%EC%A0%84%EC%9F%81" title="30년 전쟁 – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="30년 전쟁" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%A5%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%B4%D5%B5%D5%A1_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4" title="Երեսնամյա պատերազմ – ormiański" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Երեսնամյա պատերազմ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ormiański" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A5%80%E0%A4%B8%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A5%80%E0%A4%AF_%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7" title="तीसवर्षीय युद्ध – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="तीसवर्षीय युद्ध" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/T%C5%99ice%C4%87il%C4%9Btna_w%C3%B3jna" title="Třicećilětna wójna – górnołużycki" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Třicećilětna wójna" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="górnołużycki" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Tridesetogodi%C5%A1nji_rat" title="Tridesetogodišnji rat – chorwacki" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Tridesetogodišnji rat" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Milito_di_Triadek_Yari" title="Milito di Triadek Yari – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Milito di Triadek Yari" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Gubat_ti_Tallopulo_a_Tawen" title="Gubat ti Tallopulo a Tawen – ilokano" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Gubat ti Tallopulo a Tawen" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ilokano" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Perang_Tiga_Puluh_Tahun" title="Perang Tiga Puluh Tahun – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Perang Tiga Puluh Tahun" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Guerra_de_Trenta_Annos" title="Guerra de Trenta Annos – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Guerra de Trenta Annos" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/%C3%9Erj%C3%A1t%C3%ADu_%C3%A1ra_str%C3%AD%C3%B0i%C3%B0" title="Þrjátíu ára stríðið – islandzki" lang="is" hreflang="is" data-title="Þrjátíu ára stríðið" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Guerra_dei_trent%27anni" title="Guerra dei trent'anni – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Guerra dei trent'anni" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%9C%D7%97%D7%9E%D7%AA_%D7%A9%D7%9C%D7%95%D7%A9%D7%99%D7%9D_%D7%94%D7%A9%D7%A0%D7%99%D7%9D" title="מלחמת שלושים השנים – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="מלחמת שלושים השנים" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/P%C9%A9nz%C9%A9_hi%C5%8B_niitozo_you" title="Pɩnzɩ hiŋ niitozo you – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Pɩnzɩ hiŋ niitozo you" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9D%E1%83%AA%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%AC%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98_%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98" title="ოცდაათწლიანი ომი – gruziński" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ოცდაათწლიანი ომი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gruziński" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D1%82%D1%8B%D0%B7_%D0%B6%D1%8B%D0%BB%D0%B4%D1%8B%D2%9B_%D1%81%D0%BE%D2%93%D1%8B%D1%81" title="Отыз жылдық соғыс – kazachski" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Отыз жылдық соғыс" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazachski" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Bresel_Deg_Bledhen_warn_Ugens" title="Bresel Deg Bledhen warn Ugens – kornijski" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Bresel Deg Bledhen warn Ugens" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="kornijski" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Vita_ya_miaka_30" title="Vita ya miaka 30 – suahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Vita ya miaka 30" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="suahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eer%C3%AA_S%C3%AEh_Salan" title="Şerê Sîh Salan – kurdyjski" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Şerê Sîh Salan" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurdyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D1%82%D1%83%D0%B7_%D0%B6%D1%8B%D0%BB%D0%B4%D1%8B%D0%BA_%D1%81%D0%BE%D0%B3%D1%83%D1%88" title="Отуз жылдык согуш – kirgiski" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Отуз жылдык согуш" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirgiski" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Bellum_triginta_annorum" title="Bellum triginta annorum – łaciński" lang="la" hreflang="la" data-title="Bellum triginta annorum" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="łaciński" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Tr%C4%ABsdesmitgadu_kar%C5%A1" title="Trīsdesmitgadu karš – łotewski" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Trīsdesmitgadu karš" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="łotewski" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Dr%C3%ABssegj%C3%A4rege_Krich" title="Drëssegjärege Krich – luksemburski" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Drëssegjärege Krich" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luksemburski" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%8A%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B8%D1%86%D3%80%D1%83%D0%B4_%D0%B9%D0%B8%D1%81%D0%B0%D0%BD_%D0%B4%D1%8F%D0%B2%D0%B5" title="КъанницӀуд йисан дяве – lezgijski" lang="lez" hreflang="lez" data-title="КъанницӀуд йисан дяве" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="lezgijski" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Trisde%C5%A1imtmetis_karas" title="Trisdešimtmetis karas – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Trisdešimtmetis karas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Go%C3%A6ra_di_trent%27agni" title="Goæra di trent'agni – liguryjski" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Goæra di trent'agni" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="liguryjski" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Dertigj%C3%A4%C3%B6rige_Krieg" title="Dertigjäörige Krieg – limburski" lang="li" hreflang="li" data-title="Dertigjäörige Krieg" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="limburski" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Guerra_di_Trent%27Agn" title="Guerra di Trent'Agn – lombardzki" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Guerra di Trent'Agn" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="lombardzki" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Harminc%C3%A9ves_h%C3%A1bor%C3%BA" title="Harmincéves háború – węgierski" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Harmincéves háború" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="węgierski" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B8%D0%B5%D1%81%D0%B5%D1%82%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%88%D0%BD%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D1%98%D0%BD%D0%B0" title="Триесетгодишна војна – macedoński" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Триесетгодишна војна" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedoński" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AE%E0%B5%81%E0%B4%AA%E0%B5%8D%E0%B4%AA%E0%B4%A4%E0%B5%81%E0%B4%B5%E0%B5%BC%E0%B4%B7_%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82" title="മുപ്പതുവർഷ യുദ്ധം – malajalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="മുപ്പതുവർഷ യുദ്ധം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malajalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A5%80%E0%A4%B8_%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A5%87_%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7" title="तीस वर्षांचे युद्ध – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="तीस वर्षांचे युद्ध" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%94%E1%83%A9%E1%83%93%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%97%E1%83%AC%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98_%E1%83%9A%E1%83%B7%E1%83%9B%E1%83%90" title="ეჩდოვითწანიანი ლჷმა – megrelski" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ეჩდოვითწანიანი ლჷმა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="megrelski" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D8%B1%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%84%D8%A7%D8%AA%D9%8A%D9%86_%D8%B3%D9%86%D9%87" title="حرب التلاتين سنه – egipski arabski" lang="arz" hreflang="arz" data-title="حرب التلاتين سنه" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="egipski arabski" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Perang_Tiga_Puluh_Tahun" title="Perang Tiga Puluh Tahun – malajski" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Perang Tiga Puluh Tahun" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malajski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%83%D1%87%D0%B8%D0%BD_%D0%B6%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D0%B4%D0%B0%D0%B9%D0%BD" title="Гучин жилийн дайн – mongolski" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Гучин жилийн дайн" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongolski" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%94%E1%80%BE%E1%80%85%E1%80%BA%E1%80%9E%E1%80%AF%E1%80%B6%E1%80%B8%E1%80%86%E1%80%9A%E1%80%BA%E1%80%85%E1%80%85%E1%80%BA" title="နှစ်သုံးဆယ်စစ် – birmański" lang="my" hreflang="my" data-title="နှစ်သုံးဆယ်စစ်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birmański" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Dertigjarige_Oorlog" title="Dertigjarige Oorlog – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Dertigjarige Oorlog" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Dartigj%C3%B6%C3%A4rigen_Oorlog" title="Dartigjöärigen Oorlog – dolnosaksoński" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Dartigjöärigen Oorlog" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="dolnosaksoński" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A5%A9%E0%A5%A6_%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A5%87_%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7" title="३० वर्षे युद्ध – nepalski" lang="ne" hreflang="ne" data-title="३० वर्षे युद्ध" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="nepalski" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%89%E5%8D%81%E5%B9%B4%E6%88%A6%E4%BA%89" title="三十年戦争 – japoński" lang="ja" hreflang="ja" data-title="三十年戦争" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoński" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/D%C3%B6rtigjuarig_Krich" title="Dörtigjuarig Krich – północnofryzyjski" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Dörtigjuarig Krich" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="północnofryzyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Tredve%C3%A5rskrigen" title="Tredveårskrigen – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Tredveårskrigen" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Tretti%C3%A5rskrigen" title="Trettiårskrigen – norweski (nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Trettiårskrigen" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norweski (nynorsk)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Gu%C3%A8rra_de_Trenta_Ans" title="Guèrra de Trenta Ans – oksytański" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Guèrra de Trenta Ans" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="oksytański" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/O%CA%BBttiz_yillik_urush" title="Oʻttiz yillik urush – uzbecki" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Oʻttiz yillik urush" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbecki" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%A4%E0%A9%80%E0%A8%B9-%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%B2%E0%A8%BE_%E0%A8%9C%E0%A9%B0%E0%A8%97" title="ਤੀਹ-ਸਾਲਾ ਜੰਗ – pendżabski" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਤੀਹ-ਸਾਲਾ ਜੰਗ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendżabski" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%DB%8C%DB%81%DB%81_%D8%B3%D8%A7%D9%84%DB%81_%D8%AC%D9%86%DA%AF" title="تیہہ سالہ جنگ – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="تیہہ سالہ جنگ" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%DB%90%D9%80%D8%B1%D8%B4_%DA%A9%D9%84%D9%86%D9%87_%D8%AC%DA%AB%DA%93%D9%87" title="دېـرش کلنه جګړه – paszto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="دېـرش کلنه جګړه" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="paszto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Dg%C3%A8re_ed_Trinte_Ains" title="Dgère ed Trinte Ains – pikardyjski" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Dgère ed Trinte Ains" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="pikardyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Dartigj%C3%B6hrigen_Krieg" title="Dartigjöhrigen Krieg – dolnoniemiecki" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Dartigjöhrigen Krieg" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="dolnoniemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Guerra_dos_Trinta_Anos" title="Guerra dos Trinta Anos – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Guerra dos Trinta Anos" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/R%C4%83zboiul_de_Treizeci_de_Ani" title="Războiul de Treizeci de Ani – rumuński" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Războiul de Treizeci de Ani" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumuński" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Guerra_da_trent%27onns" title="Guerra da trent'onns – retoromański" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Guerra da trent'onns" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="retoromański" class="interlanguage-link-target"><span>Rumantsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B8%D0%B4%D1%86%D1%8F%D1%82%D0%B8%D1%80%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Тридцятирочна война – rusiński" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Тридцятирочна война" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="rusiński" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B8%D0%B4%D1%86%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%BD%D1%8F%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Тридцатилетняя война – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Тридцатилетняя война" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D1%82%D1%83%D1%82_%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%B0%D1%85_%D1%81%D1%8D%D1%80%D0%B8%D0%B8" title="Отут сыллаах сэрии – jakucki" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Отут сыллаах сэрии" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="jakucki" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Gherra_de_sos_Trinta_Annos" title="Gherra de sos Trinta Annos – sardyński" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Gherra de sos Trinta Annos" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sardyński" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Tr%C3%BC%C3%BCtichjierigen_Kriech" title="Trüütichjierigen Kriech – fryzyjski saterlandzki" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Trüütichjierigen Kriech" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="fryzyjski saterlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Lufta_Tridhjet%C3%ABvje%C3%A7are" title="Lufta Tridhjetëvjeçare – albański" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Lufta Tridhjetëvjeçare" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albański" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Thirty_Years%27_War" title="Thirty Years' War – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Thirty Years' War" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Tridsa%C5%A5ro%C4%8Dn%C3%A1_vojna" title="Tridsaťročná vojna – słowacki" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Tridsaťročná vojna" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="słowacki" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Tridesetletna_vojna" title="Tridesetletna vojna – słoweński" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Tridesetletna vojna" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="słoweński" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%DB%95%DA%95%DB%8C_%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%DA%B5%DB%95" title="شەڕی سی ساڵە – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="شەڕی سی ساڵە" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D1%81%D0%B5%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D1%88%D1%9A%D0%B8_%D1%80%D0%B0%D1%82" title="Тридесетогодишњи рат – serbski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Тридесетогодишњи рат" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbski" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Tridesetogodi%C5%A1nji_rat" title="Tridesetogodišnji rat – serbsko-chorwacki" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Tridesetogodišnji rat" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbsko-chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Kolmikymmenvuotinen_sota" title="Kolmikymmenvuotinen sota – fiński" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Kolmikymmenvuotinen sota" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fiński" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Trettio%C3%A5riga_kriget" title="Trettioåriga kriget – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Trettioåriga kriget" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Tatlumpung_Taong_Digmaan" title="Tatlumpung Taong Digmaan – tagalski" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Tatlumpung Taong Digmaan" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalski" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AE%E0%AF%81%E0%AE%AA%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AE%A4%E0%AE%BE%E0%AE%A3%E0%AF%8D%E0%AE%9F%E0%AF%81%E0%AE%AA%E0%AF%8D_%E0%AE%AA%E0%AF%8B%E0%AE%B0%E0%AF%8D" title="முப்பதாண்டுப் போர் – tamilski" lang="ta" hreflang="ta" data-title="முப்பதாண்டுப் போர்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamilski" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D1%82%D1%8B%D0%B7_%D0%B5%D0%BB%D0%BB%D1%8B%D0%BA_%D1%81%D1%83%D0%B3%D1%8B%D1%88" title="Утыз еллык сугыш – tatarski" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Утыз еллык сугыш" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatarski" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AA%E0%B8%87%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B8%AA%E0%B8%B4%E0%B8%9A%E0%B8%9B%E0%B8%B5" title="สงครามสามสิบปี – tajski" lang="th" hreflang="th" data-title="สงครามสามสิบปี" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tajski" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Otuz_Y%C4%B1l_Sava%C5%9F%C4%B1" title="Otuz Yıl Savaşı – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Otuz Yıl Savaşı" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Otuz%C3%BDyllyk_uru%C5%9F" title="Otuzýyllyk uruş – turkmeński" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Otuzýyllyk uruş" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="turkmeński" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%B8%D0%B4%D1%86%D1%8F%D1%82%D0%B8%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%BD%D1%8F_%D0%B2%D1%96%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Тридцятилітня війна – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Тридцятилітня війна" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AA%DB%8C%D8%B3_%D8%B3%D8%A7%D9%84%DB%81" title="جنگ تیس سالہ – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="جنگ تیس سالہ" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_Ba_M%C6%B0%C6%A1i_N%C4%83m" title="Chiến tranh Ba Mươi Năm – wietnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Chiến tranh Ba Mươi Năm" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="wietnamski" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Guere_di_trinte_ans" title="Guere di trinte ans – waloński" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Guere di trinte ans" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="waloński" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%89%E5%8D%81%E5%B9%B4%E6%88%B0%E7%88%AD" title="三十年戰爭 – chiński klasyczny" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="三十年戰爭" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="chiński klasyczny" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Katloan_ka_tuig_nga_gyera" title="Katloan ka tuig nga gyera – waraj" lang="war" hreflang="war" data-title="Katloan ka tuig nga gyera" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waraj" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%89%E5%8D%81%E5%B9%B4%E6%88%98%E4%BA%89" title="三十年战争 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="三十年战争" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%93%D7%A8%D7%99%D7%99%D7%A1%D7%99%D7%92_%D7%99%D7%A2%D7%A8%D7%99%D7%92%D7%A2%D7%A8_%D7%A7%D7%A8%D7%99%D7%92" title="דרייסיג יעריגער קריג – jidysz" lang="yi" hreflang="yi" data-title="דרייסיג יעריגער קריג" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="jidysz" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%89%E5%8D%81%E5%B9%B4%E6%88%B0%E7%88%AD" title="三十年戰爭 – kantoński" lang="yue" hreflang="yue" data-title="三十年戰爭" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantoński" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Tr%C4%97sde%C5%A1immet%C4%97_vaina" title="Trėsdešimmetė vaina – żmudzki" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Trėsdešimmetė vaina" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="żmudzki" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%89%E5%8D%81%E5%B9%B4%E6%88%B0%E7%88%AD" title="三十年戰爭 – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="三十年戰爭" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q2487#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Wojna_trzydziestoletnia" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Wojna_trzydziestoletnia" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Wojna_trzydziestoletnia"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Wojna_trzydziestoletnia"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Wojna_trzydziestoletnia" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Wojna_trzydziestoletnia" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne" title="Lista wszystkich stron specjalnych [q]" accesskey="q"><span>Strony specjalne</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&oldid=74331587" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Wojna_trzydziestoletnia&id=74331587&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FWojna_trzydziestoletnia"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FWojna_trzydziestoletnia"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Wojna+trzydziestoletnia"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=Wojna_trzydziestoletnia&action=show-download-screen"><span>Pobierz jako PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Thirty_Years_War" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Wojna_trzydziestoletnia" hreflang="pl"><span>Wikicytaty</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q2487" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r71424948">.mw-parser-output .infobox.wojna .naglowek{background:#ddd;text-align:center;border:1px solid #aaa}.mw-parser-output .infobox.wojna-najnowsze .naglowek{background:LightSteelBlue}.mw-parser-output .infobox.wojna-nowozytnosc .naglowek{background:LightGreen}.mw-parser-output .infobox.wojna-starozytnosc .naglowek{background:DarkSalmon}.mw-parser-output .infobox.wojna-sredniowiecze .naglowek{background:LightGray}.mw-parser-output .infobox.wojna-fikcyjna .naglowek{background:#ccccff}</style> <table class="infobox wojna wojna-nowozytnosc"> <caption class="naglowek"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r65781301">.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex{display:flex;justify-content:flex-start;align-items:center;gap:4px}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-ikona{flex-grow:0;flex-shrink:0;font-size:7px;max-width:40px;overflow:hidden}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-tekst{flex-grow:1}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-1{font-weight:bold}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-2{font-style:italic}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-3{font-style:italic;font-size:90%}</style><div class="iboxt-1">Wojna trzydziestoletnia</div> </caption> <tbody><tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Battle_of_Lutzen.jpg" class="mw-file-description" title="Epizod bitwy pod Lützen – śmierć Gustawa II Adolfa"><img alt="Ilustracja" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Battle_of_Lutzen.jpg/240px-Battle_of_Lutzen.jpg" decoding="async" width="240" height="159" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Battle_of_Lutzen.jpg/360px-Battle_of_Lutzen.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Battle_of_Lutzen.jpg/480px-Battle_of_Lutzen.jpg 2x" data-file-width="2143" data-file-height="1421" /></a></span><br />Epizod <a href="/wiki/Bitwa_pod_L%C3%BCtzen_(1632)" title="Bitwa pod Lützen (1632)">bitwy pod Lützen</a> – śmierć Gustawa II Adolfa </td></tr> <tr> <th>Czas </th> <td> <p>1618–1648 </p> </td></tr> <tr> <th>Miejsce </th> <td> <p>Europa (głównie terytoria dzisiejszych Niemiec) </p> </td></tr> <tr> <th>Przyczyna </th> <td> <p>rywalizacja Habsburgów i państw katolickich z protestantami o przywództwo w Cesarstwie </p> </td></tr> <tr> <th>Wynik </th> <td> <p><a href="/wiki/Pok%C3%B3j_westfalski" title="Pokój westfalski">pokój westfalski</a> </p> </td></tr> <tr> <th colspan="2" class="naglowek" style="font-weight:bold;">Strony konfliktu </th></tr> <tr> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table class="iboxtab fixed"> <tbody><tr class="ibox2x1"> <td><a href="/wiki/Unia_Ewangelicka" title="Unia Ewangelicka">Unia Protestancka</a>: <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Czech" title="Królestwo Czech">Czechy</a><br /><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Danii_i_Norwegii" title="Królestwo Danii i Norwegii">Dania-Norwegia</a><br /><a href="/wiki/Szwecja" title="Szwecja">Szwecja</a><br /><a href="/wiki/Republika_Zjednoczonych_Prowincji" title="Republika Zjednoczonych Prowincji">Niderlandy</a><br /><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Francji_(987%E2%80%931791)" title="Królestwo Francji (987–1791)">Francja</a><br /><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Szkocji" title="Królestwo Szkocji">Szkocja</a><br /><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Anglii" title="Królestwo Anglii">Anglia</a><br /><a href="/wiki/Elektorat_Saksonii" title="Elektorat Saksonii">Elektorat Saksonii</a> (1631–1635)<br /><a href="/wiki/Brandenburgia-Prusy" title="Brandenburgia-Prusy">Prusy</a> (1631–1635)<br /><a href="/w/index.php?title=Elektorat_Wirtembergii&action=edit&redlink=1" class="new" title="Elektorat Wirtembergii (strona nie istnieje)">Elektorat Wirtembergii</a> </td> <td><a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99te_Cesarstwo_Rzymskie" title="Święte Cesarstwo Rzymskie">Święte Cesarstwo Rzymskie</a> <ul><li><a href="/wiki/Liga_Katolicka_(Niemcy)" title="Liga Katolicka (Niemcy)">Liga Katolicka</a></li> <li><a href="/wiki/Monarchia_Habsburg%C3%B3w" title="Monarchia Habsburgów">Austria</a></li> <li><a href="/wiki/Elektorat_Bawarii" title="Elektorat Bawarii">Elektorat Bawarii</a></li></ul> <p><a href="/wiki/Hiszpania_Habsburg%C3%B3w" title="Hiszpania Habsburgów">Hiszpania</a><br /><a href="/wiki/Elektorat_Saksonii" title="Elektorat Saksonii">Elektorat Saksonii</a> (1635–1645)<br /><a href="/wiki/Brandenburgia-Prusy" title="Brandenburgia-Prusy">Prusy</a> (1635–1641) </p> </td></tr> </tbody></table> </td></tr> <tr> <th colspan="2" class="naglowek" style="font-weight:bold;">Dowódcy </th></tr> <tr> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table class="iboxtab fixed"> <tbody><tr class="ibox2x1"> <td><a href="/wiki/Fryderyk_V_(palatyn_re%C5%84ski)" title="Fryderyk V (palatyn reński)">Fryderyk V Wittelsbach</a><br /><a href="/wiki/George_Villiers_(1._ksi%C4%85%C5%BC%C4%99_Buckingham)" title="George Villiers (1. książę Buckingham)">George Villiers</a><br /><a href="/w/index.php?title=Alexander_Leslie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alexander Leslie (strona nie istnieje)">Alexander Leslie</a><br /><a href="/wiki/Gustaw_II_Adolf" title="Gustaw II Adolf">Gustaw II Adolf</a> †<br /><a href="/wiki/Johan_Ban%C3%A9r" title="Johan Banér">Johan Baner</a><br /><a href="/wiki/Armand_Jean_Richelieu" title="Armand Jean Richelieu">Armand Jean Richelieu</a><br /><a href="/wiki/Ludwik_II_de_Bourbon-Cond%C3%A9" title="Ludwik II de Bourbon-Condé">Ludwik II Burbon-Condé</a><br /><a href="/wiki/Henri_de_Turenne" title="Henri de Turenne">Henri de Turenne</a><br /><a href="/wiki/Chrystian_IV_Oldenburg" title="Chrystian IV Oldenburg">Chrystian IV Oldenburg</a><br /><a href="/wiki/Bernard_(ksi%C4%85%C5%BC%C4%99_Saksonii-Weimaru)" title="Bernard (książę Saksonii-Weimaru)">Bernard Weimarski</a><br /><a href="/wiki/Jan_Jerzy_I_Wettyn" title="Jan Jerzy I Wettyn">Jan Jerzy I Wettyn</a> </td> <td><a href="/wiki/Johan_von_Tilly" title="Johan von Tilly">Johan von Tilly</a> †<br /><a href="/wiki/Albrecht_von_Wallenstein" title="Albrecht von Wallenstein">Albrecht von Wallenstein</a><br /><a href="/wiki/Gottfried_Heinrich_zu_Pappenheim" title="Gottfried Heinrich zu Pappenheim">Gottfried Heinrich zu Pappenheim</a> †<br /><a href="/wiki/Ferdynand_II_Habsburg" title="Ferdynand II Habsburg">Ferdynand II</a><br /><a href="/wiki/Ferdynand_III_Habsburg" title="Ferdynand III Habsburg">Ferdynand III</a><br /><a href="/wiki/Gaspar_Olivares" title="Gaspar Olivares">Gaspar de Guzmán</a><br /><a href="/wiki/Ferdynand_Habsburg_(1609%E2%80%931641)" title="Ferdynand Habsburg (1609–1641)">Ferdynand Habsburg (1609–1641)</a><br /><a href="/wiki/Maksymilian_I_Bawarski" title="Maksymilian I Bawarski">Maksymilian I Bawarski</a> </td></tr> </tbody></table> </td></tr> <tr> <th colspan="2" class="naglowek" style="font-weight:bold;">Siły </th></tr> <tr> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table class="iboxtab fixed"> <tbody><tr class="ibox2x1"> <td>ok. <b>500 tysięcy</b> żołnierzy, w tym:<br />150 tys. Szwedów<br />20 tys. Duńczyków<br />75 tys. Niderlandczyków<br />100 tys. Niemców<br />150 tys. Francuzów </td> <td>ok. <b>450 tysięcy</b> żołnierzy, w tym:<br />300 tys. Hiszpanów<br />100–200 tys. Niemców </td></tr> </tbody></table> </td></tr> <tr> <th colspan="2" class="naglowek" style="font-weight:bold;">Straty </th></tr> <tr> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table class="iboxtab fixed"> <tbody><tr class="ibox2x1"> <td>ok. 300 tys. </td> <td>ok. 400 tys. </td></tr> </tbody></table> </td></tr> <tr style="display:none;"> <th colspan="2">brak współrzędnych </th></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Thirty_Years_War" title="Commons"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Thirty_Years_War" class="extiw" title="commons:Category:Thirty Years War">Multimedia w Wikimedia Commons</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><span typeof="mw:File"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Wojna_trzydziestoletnia" title="Wikicytaty"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/24px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/35px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/47px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></a></span> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Wojna_trzydziestoletnia" class="extiw" title="q:Wojna trzydziestoletnia">Cytaty w Wikicytatach</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> </tbody></table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Defenestration-prague-1618.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Defenestration-prague-1618.jpg/220px-Defenestration-prague-1618.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Defenestration-prague-1618.jpg/330px-Defenestration-prague-1618.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Defenestration-prague-1618.jpg/440px-Defenestration-prague-1618.jpg 2x" data-file-width="648" data-file-height="485" /></a><figcaption><a href="/wiki/Defenestracja_praska" title="Defenestracja praska">Defenestracja praska</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Map_Thirty_Years_War-pl.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Map_Thirty_Years_War-pl.svg/290px-Map_Thirty_Years_War-pl.svg.png" decoding="async" width="290" height="376" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Map_Thirty_Years_War-pl.svg/435px-Map_Thirty_Years_War-pl.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Map_Thirty_Years_War-pl.svg/580px-Map_Thirty_Years_War-pl.svg.png 2x" data-file-width="715" data-file-height="927" /></a><figcaption>Mapa działań wojny trzydziestoletniej</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Bautzen-nach1620-Merian.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Bautzen-nach1620-Merian.jpg/220px-Bautzen-nach1620-Merian.jpg" decoding="async" width="220" height="151" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Bautzen-nach1620-Merian.jpg/330px-Bautzen-nach1620-Merian.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Bautzen-nach1620-Merian.jpg/440px-Bautzen-nach1620-Merian.jpg 2x" data-file-width="2560" data-file-height="1761" /></a><figcaption>Oblężenie Budziszyna w 1620</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Kurf%C3%BCrst_Friedrich_V._von_der_Pfalz_als_K%C3%B6nig_von_B%C3%B6hmen.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Kurf%C3%BCrst_Friedrich_V._von_der_Pfalz_als_K%C3%B6nig_von_B%C3%B6hmen.jpg/220px-Kurf%C3%BCrst_Friedrich_V._von_der_Pfalz_als_K%C3%B6nig_von_B%C3%B6hmen.jpg" decoding="async" width="220" height="319" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Kurf%C3%BCrst_Friedrich_V._von_der_Pfalz_als_K%C3%B6nig_von_B%C3%B6hmen.jpg/330px-Kurf%C3%BCrst_Friedrich_V._von_der_Pfalz_als_K%C3%B6nig_von_B%C3%B6hmen.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Kurf%C3%BCrst_Friedrich_V._von_der_Pfalz_als_K%C3%B6nig_von_B%C3%B6hmen.jpg/440px-Kurf%C3%BCrst_Friedrich_V._von_der_Pfalz_als_K%C3%B6nig_von_B%C3%B6hmen.jpg 2x" data-file-width="689" data-file-height="1000" /></a><figcaption><a href="/wiki/Fryderyk_V_(palatyn_re%C5%84ski)" title="Fryderyk V (palatyn reński)">Fryderyk V Wittelsbach</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Gabor_Bethlen-Hungary_National_Musem.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Gabor_Bethlen-Hungary_National_Musem.jpg/220px-Gabor_Bethlen-Hungary_National_Musem.jpg" decoding="async" width="220" height="256" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Gabor_Bethlen-Hungary_National_Musem.jpg/330px-Gabor_Bethlen-Hungary_National_Musem.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Gabor_Bethlen-Hungary_National_Musem.jpg/440px-Gabor_Bethlen-Hungary_National_Musem.jpg 2x" data-file-width="515" data-file-height="599" /></a><figcaption><a href="/wiki/G%C3%A1bor_Bethlen" title="Gábor Bethlen">Gábor Bethlen</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Albrecht_z_Vald%C5%A1tejna_OOP.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Albrecht_z_Vald%C5%A1tejna_OOP.jpg/220px-Albrecht_z_Vald%C5%A1tejna_OOP.jpg" decoding="async" width="220" height="268" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Albrecht_z_Vald%C5%A1tejna_OOP.jpg/330px-Albrecht_z_Vald%C5%A1tejna_OOP.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Albrecht_z_Vald%C5%A1tejna_OOP.jpg/440px-Albrecht_z_Vald%C5%A1tejna_OOP.jpg 2x" data-file-width="450" data-file-height="548" /></a><figcaption><a href="/wiki/Albrecht_von_Wallenstein" title="Albrecht von Wallenstein">Albrecht von Wallenstein</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Gustav_II_of_Sweden.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Gustav_II_of_Sweden.jpg/220px-Gustav_II_of_Sweden.jpg" decoding="async" width="220" height="302" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Gustav_II_of_Sweden.jpg/330px-Gustav_II_of_Sweden.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Gustav_II_of_Sweden.jpg/440px-Gustav_II_of_Sweden.jpg 2x" data-file-width="843" data-file-height="1157" /></a><figcaption><a href="/wiki/Gustaw_II_Adolf" title="Gustaw II Adolf">Gustaw II Adolf</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Graf_ernst_von_mansfeld.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Graf_ernst_von_mansfeld.jpg/220px-Graf_ernst_von_mansfeld.jpg" decoding="async" width="220" height="302" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Graf_ernst_von_mansfeld.jpg/330px-Graf_ernst_von_mansfeld.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Graf_ernst_von_mansfeld.jpg/440px-Graf_ernst_von_mansfeld.jpg 2x" data-file-width="466" data-file-height="640" /></a><figcaption><a href="/wiki/Ernst_von_Mansfeld" title="Ernst von Mansfeld">Ernst von Mansfeld</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Pappenheim_Curassiers.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Pappenheim_Curassiers.PNG/220px-Pappenheim_Curassiers.PNG" decoding="async" width="220" height="184" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Pappenheim_Curassiers.PNG/330px-Pappenheim_Curassiers.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Pappenheim_Curassiers.PNG/440px-Pappenheim_Curassiers.PNG 2x" data-file-width="2215" data-file-height="1849" /></a><figcaption><a href="/wiki/Kirasjerzy" title="Kirasjerzy">Kirasjerzy</a> <a href="/wiki/Gottfried_Heinrich_zu_Pappenheim" title="Gottfried Heinrich zu Pappenheim">Pappenheima</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Westfaelischer_Friede_in_Muenster_(Gerard_Terborch_1648).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Westfaelischer_Friede_in_Muenster_%28Gerard_Terborch_1648%29.jpg/220px-Westfaelischer_Friede_in_Muenster_%28Gerard_Terborch_1648%29.jpg" decoding="async" width="220" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Westfaelischer_Friede_in_Muenster_%28Gerard_Terborch_1648%29.jpg/330px-Westfaelischer_Friede_in_Muenster_%28Gerard_Terborch_1648%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Westfaelischer_Friede_in_Muenster_%28Gerard_Terborch_1648%29.jpg/440px-Westfaelischer_Friede_in_Muenster_%28Gerard_Terborch_1648%29.jpg 2x" data-file-width="6000" data-file-height="4649" /></a><figcaption><a href="/wiki/Pok%C3%B3j_westfalski" title="Pokój westfalski">Pokój westfalski</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Straty_ludno%C5%9Bciowe_po_wojnie_30letniej.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Straty_ludno%C5%9Bciowe_po_wojnie_30letniej.PNG/220px-Straty_ludno%C5%9Bciowe_po_wojnie_30letniej.PNG" decoding="async" width="220" height="217" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Straty_ludno%C5%9Bciowe_po_wojnie_30letniej.PNG/330px-Straty_ludno%C5%9Bciowe_po_wojnie_30letniej.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Straty_ludno%C5%9Bciowe_po_wojnie_30letniej.PNG/440px-Straty_ludno%C5%9Bciowe_po_wojnie_30letniej.PNG 2x" data-file-width="690" data-file-height="681" /></a><figcaption>Straty ludnościowe w <a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99te_Cesarstwo_Rzymskie" title="Święte Cesarstwo Rzymskie">Rzeszy</a> na skutek wojny</figcaption></figure> <p><b>Wojna trzydziestoletnia</b> (<a href="/wiki/%C5%81acina" title="Łacina">łac.</a> <em lang="la">Bellum tricennale</em>) – europejski konflikt trwający od 23 maja 1618 do 24 października 1648 pomiędzy <a href="/wiki/Protestantyzm" title="Protestantyzm">protestanckimi</a> państwami <a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99te_Cesarstwo_Rzymskie" title="Święte Cesarstwo Rzymskie">Świętego Cesarstwa Rzymskiego</a> (I Rzeszy) wspieranymi przez inne państwa europejskie (takie jak <a href="/wiki/Szwecja" title="Szwecja">Szwecja</a>, <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Danii_i_Norwegii" title="Królestwo Danii i Norwegii">Dania</a>, <a href="/wiki/Republika_Zjednoczonych_Prowincji" title="Republika Zjednoczonych Prowincji">Republika Zjednoczonych Prowincji</a>, <a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Francji_(987%E2%80%931791)" title="Królestwo Francji (987–1791)">Francja</a>), a <a href="/wiki/Katolicyzm" title="Katolicyzm">katolicką</a> dynastią <a href="/wiki/Habsburgowie" title="Habsburgowie">Habsburgów</a>. Mimo że wojnę zainicjowały przyczyny natury religijnej, na jej długotrwałość wpłynęło m.in. dążenie mocarstw europejskich (nie tylko protestanckich) do osłabienia potęgi <a href="/wiki/Monarchia_Habsburg%C3%B3w" title="Monarchia Habsburgów">Habsburgów</a><sup class="noprint" title="Te informacje wymagają podania przypisów bibliograficznych od 2023-09">[<a href="/wiki/Pomoc:Przypisy" title="Pomoc:Przypisy">potrzebny przypis</a>]</sup>. </p><p>W historiografii konflikt ten dzielony jest na cztery fazy (okresy): </p> <ul><li>1618–1623 – okres wojny czesko-palatynackiej,</li> <li>1623–1630 – duński okres wojny,</li> <li>1630–1636 – szwedzki okres wojny,</li> <li>1636–1648 – francusko-szwedzki okres wojny<sup id="cite_ref-autonazwa1_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa1-1">[1]</a></sup>.</li></ul> <p>W wojnie tej, pośrednio lub bezpośrednio, uczestniczyły niemal wszystkie państwa europejskie. Stronę <a href="/wiki/Katolicyzm" title="Katolicyzm">katolicką</a> reprezentowały państwa podległe <a href="/wiki/Habsburgowie" title="Habsburgowie">Habsburgom</a> (<a href="/wiki/Arcyksi%C4%99stwo_Austriackie" title="Arcyksięstwo Austriackie">Austria</a> i <a href="/wiki/Hiszpania" title="Hiszpania">Hiszpania</a>), niektóre księstwa <a href="/wiki/Rzesza" title="Rzesza">I Rzeszy</a> (m.in. <a href="/wiki/Elektorat_Bawarii" title="Elektorat Bawarii">Bawaria</a>, niemieckie księstwa biskupie, m.in.: <a href="/wiki/Elektorat_Kolonii" title="Elektorat Kolonii">arcybiskupstwo Kolonii</a>, <a href="/wiki/Arcybiskupstwo_Moguncji" title="Arcybiskupstwo Moguncji">arcybiskupstwo Moguncji</a> oraz <a href="/wiki/Elektorat_Trewiru" title="Elektorat Trewiru">arcybiskupstwo Trewiru</a>). Oficjalnie swojego wsparcia katolikom nie udzieliła <a href="/wiki/Rzeczpospolita_Obojga_Narod%C3%B3w" title="Rzeczpospolita Obojga Narodów">Rzeczpospolita Obojga Narodów</a>, jednak polskie <a href="/wiki/Wojsko_najemne" title="Wojsko najemne">oddziały</a> <a href="/wiki/Lisowczycy" title="Lisowczycy">lisowczyków</a> (8–10 tys. żołnierzy) uczestniczyły w konflikcie<sup id="cite_ref-CITEREFWereszycki198687_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWereszycki198687-2">[2]</a></sup>, za zgodą króla <a href="/wiki/Zygmunt_III_Waza" title="Zygmunt III Waza">Zygmunta III Wazy</a><sup id="cite_ref-autonazwa1_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa1-1">[1]</a></sup>. </p><p>Po stronie <a href="/wiki/Protestantyzm" title="Protestantyzm">protestanckich</a> państw Rzeszy (m.in. <a href="/wiki/Czechy" title="Czechy">Czech</a> – w tym <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk" title="Śląsk">Śląska</a>, <a href="/wiki/Palatynat" title="Palatynat">Palatynatu</a>, <a href="/wiki/Brandenburgia" title="Brandenburgia">Brandenburgii</a>, <a href="/wiki/Saksonia" title="Saksonia">Saksonii</a>, księstw meklemburskich) stanęła <a href="/wiki/Dania" title="Dania">Dania</a> (do 1629 roku), <a href="/wiki/Siedmiogr%C3%B3d" title="Siedmiogród">Siedmiogród</a>, <a href="/wiki/Szwecja" title="Szwecja">Szwecja</a> i katolicka <a href="/wiki/Francja" title="Francja">Francja</a>. </p><p>Wojna nie zakończyła się zupełnym zwycięstwem strony protestanckiej. Jej głównymi skutkami, oprócz zapewnienia częściowej <a href="/wiki/Wolno%C5%9B%C4%87_religijna" title="Wolność religijna">wolności wyznania</a> na terenie Rzeszy, było osłabienie dynastii Habsburgów, wzmocnienie pozycji Francji i Szwecji oraz uznanie niepodległości <a href="/wiki/Zjednoczone_Prowincje_Niderland%C3%B3w" title="Zjednoczone Prowincje Niderlandów">Zjednoczonych Prowincji Niderlandów</a>. Z drugiej strony Habsburgowie przeprowadzili <a href="/wiki/Rekatolicyzacja" title="Rekatolicyzacja">rekatolicyzację</a> Czech i umocnili swoją pozycję w tym państwie. Wojnę zakończył <a href="/wiki/Pok%C3%B3j_westfalski" title="Pokój westfalski">pokój westfalski</a> podpisany w 1648 roku<sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002377–378_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002377–378-3">[3]</a></sup>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Geneza_wojny">Geneza wojny</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Geneza wojny" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Geneza wojny"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Mimo <a href="/wiki/Pok%C3%B3j_augsburski" title="Pokój augsburski">pokoju w Augsburgu</a> zawartego w 1555 katoliccy Habsburgowie dążyli do powstrzymania postępów reformacji w Niemczech, jak również do umocnienia władzy cesarskiej i politycznej jedności Rzeszy oraz wspierali wysiłki kontrreformacyjne Kościoła i swych katolickich wasali. Protestanci, w odpowiedzi na akty naruszania prawa, jakich kilkakrotnie dopuścili się cesarze, powołali w 1608 roku tzw. <a href="/wiki/Unia_Ewangelicka" title="Unia Ewangelicka">Unię Protestancką</a> (zwaną też <a href="/wiki/Unia_Ewangelicka" title="Unia Ewangelicka">Unią Ewangelicką</a>), która miała reprezentować ich interesy w sejmie Rzeszy. Pretekstem do jej zawiązania były wydarzenia związane ze sprawą miasta <a href="/wiki/Donauw%C3%B6rth" title="Donauwörth">Donauwörth</a>. Unii przewodził <a href="/wiki/Palatyn_(tytu%C5%82)" title="Palatyn (tytuł)">palatyn</a> <a href="/wiki/Palatynat" title="Palatynat">reński</a>, <a href="/wiki/Fryderyk_V_(palatyn_re%C5%84ski)" title="Fryderyk V (palatyn reński)">Fryderyk V</a>. Protestanci zaczęli szukać sprzymierzeńców w państwach wrogo nastawionych do potężnego rodu Habsburgów. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Tło_historyczne"><span id="T.C5.82o_historyczne"></span>Tło historyczne</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Tło historyczne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Tło historyczne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99te_Cesarstwo_Rzymskie" title="Święte Cesarstwo Rzymskie">Święte Cesarstwo Rzymskie</a> w XVII wieku stanowiło konglomerat kilkuset księstw, hrabstw, biskupstw i miast. Było także zróżnicowane pod względem religijnym oraz etnicznym. W Królestwie <a href="/wiki/Czechy" title="Czechy">Czeskim</a>, <a href="/wiki/Saksonia" title="Saksonia">Saksonii</a>, na <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk" title="Śląsk">Śląsku</a> i księstwach północnych dominowały wyznania protestanckie, zaś <a href="/wiki/Bawaria" title="Bawaria">Bawaria</a>, <a href="/wiki/Austria" title="Austria">Austria</a> i liczne inne (zwłaszcza południowe) księstwa były katolickie. Księstwa protestanckie zrzeszone były w <a href="/wiki/Unia_Ewangelicka" title="Unia Ewangelicka">Unii Ewangelickiej</a>, którą kierował elektor-hrabia <a href="/wiki/Palatynat" title="Palatynat">Palatynatu</a>, a państwa katolickie stworzyły w 1609 roku <a href="/wiki/Liga_Katolicka_(Niemcy)" title="Liga Katolicka (Niemcy)">Ligę Katolicką</a>, pod przewodnictwem <a href="/wiki/Maksymilian_I_Bawarski" title="Maksymilian I Bawarski">Maksymiliana I</a>, księcia <a href="/wiki/Bawaria" title="Bawaria">Bawarii</a><sup id="cite_ref-CITEREFKersten198788–89_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFKersten198788–89-4">[4]</a></sup>. </p><p>Panujący w Rzeszy cesarze z dynastii Habsburgów wierni byli ortodoksji katolickiej i w ramach polityki <a href="/wiki/Kontrreformacja" title="Kontrreformacja">kontrreformacji</a> prześladowali protestantów. Z kolei w państwach protestanckich dochodziło do prześladowania katolików. Tymczasem obrona wolności religijnej stała się dla ich poddanych, podobnie jak dla książąt Rzeszy, pretekstem do poszerzania zakresu swobód i ograniczania cesarskiej kontroli. Na tym tle doszło w 1609 do potwierdzenia zupełnej wolności religijnej w Czechach przez cesarza <a href="/wiki/Rudolf_II_Habsburg" title="Rudolf II Habsburg">Rudolfa II</a> (tzw. <a href="/wiki/List_majestatyczny" title="List majestatyczny">List majestatyczny</a>)<sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002315_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002315-5">[5]</a></sup>. Nowy cesarz <a href="/wiki/Maciej_Habsburg" title="Maciej Habsburg">Maciej</a> nie dotrzymywał wolności i dlatego w <a href="/wiki/Praga" title="Praga">Pradze</a> 23 maja 1618 doszło do sporu i ostrego konfliktu w <a href="/wiki/Zamek_Praski" title="Zamek Praski">zamku królewskim na Hradczanach</a>, w wyniku którego protestanccy delegaci czescy wyrzucili przez okno katolickich przedstawicieli cesarskich (<a href="/wiki/Defenestracja_praska" title="Defenestracja praska">defenestracja praska</a>)<sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002357_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002357-6">[6]</a></sup>. Stało się to bezpośrednią przyczyną wojny pomiędzy stanami czeskimi a nowo wybranym królem Ferdynandem II, która następnie rozprzestrzeniła się na całą Rzeszę i stała się wojną między Unią Protestancką a Ligą Katolicką. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przebieg_działań_wojennych"><span id="Przebieg_dzia.C5.82a.C5.84_wojennych"></span>Przebieg działań wojennych</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Przebieg działań wojennych" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przebieg działań wojennych"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Okres_czesko-palatynacki_1618–1624"><span id="Okres_czesko-palatynacki_1618.E2.80.931624"></span>Okres czesko-palatynacki 1618–1624</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Okres czesko-palatynacki 1618–1624" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Okres czesko-palatynacki 1618–1624"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Po zerwaniu z Cesarstwem (<a href="/w/index.php?title=Czeskie_powstanie_stanowe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Czeskie powstanie stanowe (strona nie istnieje)">Czeskie powstanie stanowe</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1785022#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q1785022">(inne języki)</a></span>), w Czechach utworzono dyrektoriat – powstańczy rząd czeski, składający się z 30 dyrektorów. Na jego czele stanął <a href="/wiki/Wac%C5%82aw_Wilhelm_z_Roupova" title="Wacław Wilhelm z Roupova">Vaclav Vilem z Roupova</a>, a dowódcą sił zbrojnych został hr. <a href="/wiki/Jind%C5%99ich_Maty%C3%A1%C5%A1_Thurn" title="Jindřich Matyáš Thurn">Heinrich Thurn</a><sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002357_6-1" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002357-6">[6]</a></sup>. Powstańcy, realnie oceniając swoje możliwości, oczekiwali pomocy ze strony dwóch silnych ośrodków <a href="/wiki/Protestantyzm" title="Protestantyzm">protestantyzmu</a> w <a href="/wiki/Europa" title="Europa">Europie</a>: <a href="/wiki/Anglia" title="Anglia">Anglii</a> i <a href="/wiki/Niderlandy_(region_historyczny)" class="mw-redirect" title="Niderlandy (region historyczny)">Niderlandów</a>, licząc także na wsparcie protestanckich sąsiadów. W odpowiedzi na te oczekiwania w 1619 Stany Generalne Niderlandów sfinansowały zaciąg wojskowy; powstały oddziały pod wodzą <a href="/wiki/Kondotier" title="Kondotier">kondotiera</a> hr. <a href="/wiki/Ernst_von_Mansfeld" title="Ernst von Mansfeld">Mansfelda</a>. Wsparcia udzielił też <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk" title="Śląsk">Śląsk</a>, którego mieszkańcy zobowiązali się do zabezpieczenia granicy z <a href="/wiki/Rzeczpospolita_Obojga_Narod%C3%B3w" title="Rzeczpospolita Obojga Narodów">I Rzecząpospolitą</a>, ze strony której spodziewano się prohabsburskiej interwencji. Anglia, z polecenia <a href="/wiki/Jakub_I_Stuart" title="Jakub I Stuart">Jakuba I</a>, podjęła się mediacji pomiędzy powstańcami a cesarzem <a href="/wiki/Maciej_Habsburg" title="Maciej Habsburg">Maciejem</a> (misja <a href="/w/index.php?title=James_Hay&action=edit&redlink=1" class="new" title="James Hay (strona nie istnieje)">Jamesa Haya, Lorda Doncaster</a>). Stany <a href="/wiki/Morawy" title="Morawy">morawskie</a>, pod wodzą <a href="/w/index.php?title=Karol_%C5%BBerotin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Karol Żerotin (strona nie istnieje)">Karola Żerotina</a>, opowiedziały się natomiast za pokojowym rozwiązaniem konfliktu z Habsburgami i odmówiły protestantom pomocy wojskowej<sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002358_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002358-7">[7]</a></sup>. </p><p>Sytuacja stopniowo zaostrzała się: uwięziony został biskup Wiednia, kardynał <a href="/wiki/Melchior_Klesl" title="Melchior Klesl">Melchior Klesl</a>, a 20 marca 1619 zmarł cesarz <a href="/wiki/Maciej_Habsburg" title="Maciej Habsburg">Maciej</a><sup id="cite_ref-CITEREFBiernacki20167_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFBiernacki20167-8">[8]</a></sup>. Ostatecznie upadła idea rokowań pokojowych, czego bezpośrednią przyczyną stał się wybór królewski stanów czeskich – 26 lipca 1619 – elektora <a href="/wiki/Palatynat" title="Palatynat">Palatynatu</a> <a href="/wiki/Fryderyk_V_(palatyn_re%C5%84ski)" title="Fryderyk V (palatyn reński)">Fryderyka V</a>, zięcia <a href="/wiki/Jakub_I_Stuart" title="Jakub I Stuart">Jakuba I</a>. Równocześnie z woli elektorów niemieckich, wśród których przeważali katolicy, 28 sierpnia 1619 rzymsko-niemiecką koronę cesarską objął religijny fanatyk, styryjski arcyksiążę <a href="/wiki/Ferdynand_II_Habsburg" title="Ferdynand II Habsburg">Ferdynand II</a>, jeszcze przed wybuchem konfliktu wybrany też na króla Czech i Węgier<sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002358–359_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002358–359-9">[9]</a></sup>. Dostrzegając swą szansę w zaistniałej sytuacji, Węgry pod wodzą obdarzonego poparciem <a href="/wiki/Imperium_Osma%C5%84skie" title="Imperium Osmańskie">Turcji</a> księcia siedmiogrodzkiego <a href="/wiki/G%C3%A1bor_Bethlen" title="Gábor Bethlen">Gábora Bethlena</a> interweniowały zbrojnie, dochodząc w listopadzie 1619 pod Wiedeń. Postawionym w bardzo trudnej sytuacji Habsburgom udzielił wsparcia król Polski <a href="/wiki/Zygmunt_III_Waza" title="Zygmunt III Waza">Zygmunt III Waza</a>: jego pomoc zbrojna (<a href="/wiki/Lisowczycy" title="Lisowczycy">lisowczycy</a>) okazana procesarskiemu magnatowi węgierskiemu hr. Homonnai, pozwoliła odeprzeć atak Bethlena, który wycofał się spod Wiednia (tzw. <a href="/wiki/Bitwa_pod_Humiennem" title="Bitwa pod Humiennem">pierwsza odsiecz wiedeńska</a>)<sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002359_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002359-10">[10]</a></sup> i został zmuszony do zawarcia rozejmu, lecz już w sierpniu 1620 na nowo rozpoczął walkę z Habsburgami<sup id="cite_ref-CITEREFBiernacki20168–9_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFBiernacki20168–9-11">[11]</a></sup>. </p><p>W 1620 wojska cesarskie zostały wzmocnione przez oddziały hiszpańskie i bawarskie, które w połączeniu z siłami <a href="/wiki/Johan_von_Tilly" title="Johan von Tilly">Johanna von Tilly</a>, do przewagi w uzbrojeniu dodały również przewagę liczebną. Do decydującego starcia doszło 8 listopada 1620 podczas <a href="/wiki/Bitwa_na_Bia%C5%82ej_G%C3%B3rze" title="Bitwa na Białej Górze">bitwy na Białej Górze</a>, w której protestanci doznali zupełnej klęski, a ich wojska zostały praktycznie unicestwione. Jako jej główne przyczyny (oprócz przewagi liczebnej wojsk prokatolickich) podaje się nieudolność i skłócenie dowódców protestanckich, a także opuszczenie pola bitwy przez (zapewne przekupionego) hr. Mansfelda. „Zimowy król” <a href="/wiki/Fryderyk_V_(palatyn_re%C5%84ski)" title="Fryderyk V (palatyn reński)">Fryderyk</a> opuścił tego dnia <a href="/wiki/Zamek_Praski" title="Zamek Praski">zamek na Hradczanach</a> i uciekł do Palatynatu<sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002360_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002360-12">[12]</a></sup>. </p><p>Pierwszym następstwem wojny okazała się pacyfikacja <a href="/wiki/Czechy" title="Czechy">Czech</a>. Od 20 lutego do 29 marca 1621 cesarski trybunał osądził 30 przywódców powstania, przy czym 27 z nich skazano na śmierć. Egzekucja 27 czeskich panów odbyła się 21 czerwca 1621 na <a href="/wiki/Rynek_Staromiejski_w_Pradze" title="Rynek Staromiejski w Pradze">rynku</a> <a href="/wiki/Stare_Miasto_(Praga)" title="Stare Miasto (Praga)">staromiejskim</a> w <a href="/wiki/Praga" title="Praga">Pradze</a>. Trybunał wojskowy skazał na śmierć ponad 600 osób, głównie przedstawicieli czeskiej elity; konfiskowano majątki protestantów i rozdawano je osadnikom niemieckim, co było celowym działaniem prowadzącym do germanizacji. Skonfiskowane majątki ziemskie rozdawano przedstawicielom rodów katolickich z Austrii, Hiszpanii i Włoch. Czechy utraciły też autonomię i stały się dziedziczną posiadłością Habsburgów. W wyniku wojny i panującej w jej czasie zarazy, liczba ludności Czech zmniejszyła się z około 4 milionów na początku XVII wieku do około 1 miliona w połowie stulecia<sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002360–361_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002360–361-13">[13]</a></sup>. Ostateczne zakończenie tej fazy wojny stanowiło podpisanie przez <a href="/wiki/G%C3%A1bor_Bethlen" title="Gábor Bethlen">Gábora Bethlena</a> pokoju w Nikolsburgu z cesarzem w styczniu 1622<sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002361–362_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002361–362-14">[14]</a></sup>. </p><p>Niektórzy historycy<sup class="noprint" title="Ta informacja wymaga doprecyzowania od 2021-03">[<a href="/wiki/Wikipedia:Unikaj_wyra%C5%BCe%C5%84_zwodniczych" title="Wikipedia:Unikaj wyrażeń zwodniczych">kto?</a>]</sup> wyróżniają okres 1621–1625 jako oddzielny etap wojny, nazywając go okresem palatynackim. Po zajęciu i pacyfikacji Czech wojska skupiły się na pokonaniu protestantów w zachodniej części Niemiec, a także na okupacji Palatynatu. Nie dochodziło tam jednak do większych bitew, częściej za to podejmowano oblężenia miast i twierdz dla opanowania poszczególnych księstw. </p><p>Resztki protestanckiej armii dowodzonej przez Chrystiana Brunszwickiego usiłowały przedostać się do <a href="/wiki/Republika_Zjednoczonych_Prowincji" title="Republika Zjednoczonych Prowincji">Niderlandów</a><sup id="cite_ref-CITEREFBiernacki2010167_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFBiernacki2010167-15">[15]</a></sup>. Siły katolickie rozbiły je w <a href="/wiki/Bitwa_pod_Stadtlohn" title="Bitwa pod Stadtlohn">bitwie pod Stadtlohn</a> 6 sierpnia 1623<sup id="cite_ref-CITEREFBiernacki2010188–210_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFBiernacki2010188–210-16">[16]</a></sup>. Ocalała jedynie trzecia część 21-tysięcznej armii; pozbawiona zapasów, dowództwa i pieniędzy, przestała istnieć w 1624 roku. </p><p>Po opanowaniu Czech wojna rozszerzyła się, obejmując znacznie szersze terytoria, gdyż wmieszały się do niej (lub zostały wciągnięte) wszystkie księstwa niemieckie i prawie wszystkie kraje ościenne: Hiszpania, Francja, Szwajcaria, <a href="/wiki/Niderlandy_(region_historyczny)" class="mw-redirect" title="Niderlandy (region historyczny)">Niderlandy</a>, <a href="/wiki/I_Rzeczpospolita" class="mw-redirect" title="I Rzeczpospolita">Rzeczpospolita</a>, Dania, Szwecja, <a href="/wiki/Siedmiogr%C3%B3d" title="Siedmiogród">Siedmiogród</a>. W trosce o własne interesy, przystępowały one do wojny w różnym czasie i z różnym zaangażowaniem. Na wielką skalę uczestniczyły w działaniach wojennych różnorodne oddziały najemne, opłacane przez zwaśnione strony. Należały do nich m.in. polskie oddziały konne <a href="/wiki/Lisowczycy" title="Lisowczycy">lisowczyków</a>, walczących w latach 1619–1620 na terytorium Węgier, a potem na ziemiach Cesarstwa (Czechy) i w krajach Rzeszy (Nadrenia). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Okres_duński_1625–1629"><span id="Okres_du.C5.84ski_1625.E2.80.931629"></span>Okres duński 1625–1629</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Okres duński 1625–1629" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Okres duński 1625–1629"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W latach 1625–1629 uczestniczyła w wojnie protestancka <a href="/wiki/Dania" title="Dania">Dania</a>. Król duński <a href="/wiki/Chrystian_IV_Oldenburg" title="Chrystian IV Oldenburg">Chrystian IV</a>, z wyznania luteranin, obawiał się bowiem, że Liga Katolicka, wzmocniwszy się na północy Niemiec, zagrozi interesom jego państwa na Bałtyku (od 1621 Dania kontrolowała <a href="/wiki/Hamburg" title="Hamburg">Hamburg</a>). Za jego rządów Dania znacznie wzmocniła się, dysponując znacznymi środkami finansowymi (m.in. otrzymanymi jako reparacje wojenne od Szwecji). Udziałowi Danii w wojnie sprzyjała też katolicka <a href="/wiki/Francja" title="Francja">Francja</a> pod rządami pierwszego ministra <a href="/wiki/Armand_Jean_Richelieu" title="Armand Jean Richelieu">kardynała Richelieu</a>, obawiająca się wzrostu potęgi Habsburgów. Wszystko to umożliwiło stworzenie 20-tysięcznej inwazyjnej armii duńskiej. </p><p>Cesarz <a href="/wiki/Ferdynand_II_Habsburg" title="Ferdynand II Habsburg">Ferdynand II</a> pozyskał wówczas pomoc <a href="/wiki/Albrecht_von_Wallenstein" title="Albrecht von Wallenstein">Albrechta von Wallensteina</a>, z pochodzenia Czecha, wzbogaconego o znaczne dobra z konfiskat po <a href="/wiki/Bitwa_na_Bia%C5%82ej_G%C3%B3rze" title="Bitwa na Białej Górze">bitwie na Białej Górze</a>. Po wstępnych sukcesach wojska protestanckie dowodzone przez <a href="/wiki/Ernst_von_Mansfeld" title="Ernst von Mansfeld">Mansfelda</a>, zostały rozbite w 1626 przez Wallensteina w bitwie pod <a href="/wiki/Bitwa_pod_Dessau" title="Bitwa pod Dessau">Dessau</a><sup id="cite_ref-CITEREFAnusik1996127–128_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFAnusik1996127–128-17">[17]</a></sup>, a główne siły duńskie <a href="/wiki/Chrystian_IV_Oldenburg" title="Chrystian IV Oldenburg">Chrystiana IV</a> przegrały kolejne starcie w <a href="/wiki/Bitwa_pod_Lutter_am_Barenberge" title="Bitwa pod Lutter am Barenberge">bitwie pod Lutter am Barenberge</a> z wojskami <a href="/wiki/Johan_von_Tilly" title="Johan von Tilly">Johana Tilly’ego</a><sup id="cite_ref-CITEREFAnusik1996131_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFAnusik1996131-18">[18]</a></sup>. Niedługo po tych zdarzeniach zmarł pokonany i wykluczony z działań wojennych Mansfeld. Dodatkowo sytuację Duńczyków skomplikowało zaangażowanie protestanckiej <a href="/wiki/Szwecja" title="Szwecja">Szwecji</a> w <a href="/wiki/Wojna_polsko-szwedzka_(1626%E2%80%931629)" title="Wojna polsko-szwedzka (1626–1629)">wojnę z Polską</a><sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002367–368_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002367–368-19">[19]</a></sup> oraz uniemożliwiająca interwencję <a href="/wiki/Francja" title="Francja">Francji</a> <a href="/wiki/Wojna_hugenocka_(1626%E2%80%931629)" title="Wojna hugenocka (1626–1629)">wojna domowa</a><sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002384–385_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002384–385-20">[20]</a></sup>. </p><p>Mimo wtargnięcia na terytorium Danii i opanowania go (z wyjątkiem wysp), lądowe wojska Wallensteina nie były w stanie pokonać Duńczyków. Wymagałoby to stworzenia silnej cesarskiej floty, na co nie godziła się Polska<sup class="noprint" title="Te informacje wymagają podania przypisów bibliograficznych od 2018-05">[<a href="/wiki/Pomoc:Przypisy" title="Pomoc:Przypisy">potrzebny przypis</a>]</sup> oraz miasta <a href="/wiki/Hanza" title="Hanza">hanzeatyckie</a><sup class="noprint" title="Te informacje wymagają podania przypisów bibliograficznych od 2018-05">[<a href="/wiki/Pomoc:Przypisy" title="Pomoc:Przypisy">potrzebny przypis</a>]</sup>, i na co Cesarstwo nie posiadało też wystarczających środków finansowych. Z tego względu 22 maja 1629 podpisano <a href="/w/index.php?title=Pok%C3%B3j_w_Lubece&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pokój w Lubece (strona nie istnieje)">pokój w Lubece</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q708862#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q708862">(inne języki)</a></span>, na mocy którego Danii przywrócono utracone terytoria pod warunkiem nie ingerowania w sprawy państw Rzeszy<sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002364_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002364-21">[21]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Okres_szwedzki_1630–1634"><span id="Okres_szwedzki_1630.E2.80.931634"></span>Okres szwedzki 1630–1634</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Okres szwedzki 1630–1634" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Okres szwedzki 1630–1634"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Silna pozycja Habsburgów niepokoiła Francję, która bezpośrednio nie zamierzała angażować się w wojnę. Podjęła za to działania mające na celu skłonienie luterańskiej <a href="/wiki/Szwecja" title="Szwecja">Szwecji</a> do udziału w wojnie – francuscy dyplomaci pomogli w podpisaniu <a href="/wiki/Rozejm_w_Altmarku" title="Rozejm w Altmarku">rozejmu w Starym Targu</a> pomiędzy będącymi w stanie wojny <a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polską</a> a Szwecją<sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002368_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002368-22">[22]</a></sup>. Dzięki temu król szwedzki <a href="/wiki/Gustaw_II_Adolf" title="Gustaw II Adolf">Gustaw II Adolf</a> mógł na terytorium Rzeszy wykorzystać swą zdyscyplinowaną i dobrze wyposażoną (m.in. w <a href="/wiki/Muszkiet" title="Muszkiet">muszkiety</a>, artylerię) armię, uznawaną wówczas za najlepszą w Europie. Oprócz woli pomocy protestantom do interwencji kierowała nim również obawa utraty wpływów na wybrzeżach <a href="/wiki/Morze_Ba%C5%82tyckie" title="Morze Bałtyckie">Bałtyku</a><sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002369_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002369-23">[23]</a></sup>. </p><p>Nękane przez Wallensteina kraje północnych Niemiec same wezwały na pomoc króla szwedzkiego. Wykorzystał on sytuację osłabienia potencjału Habsburgów porażkami w trakcie walk w Niderlandach i Włoszech. W lipcu 1630 Gustaw Adolf wylądował na ziemiach państw Rzeszy<sup id="cite_ref-CITEREFBrzezinski200810_24-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFBrzezinski200810-24">[24]</a></sup>, zmuszając pomorskiego księcia <a href="/wiki/Bogus%C5%82aw_XIV" title="Bogusław XIV">Bogusława XIV</a> do zawarcia z nim sojuszu<sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002369–370_25-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002369–370-25">[25]</a></sup>. Początkowo główne siły niemieckich protestantów nieufnie odnosiły się do możliwości współdziałania ze Szwedami, a elektorzy Brandenburgii i Saksonii stronili od związania się z Gustawem Adolfem. W styczniu 1631 szwedzki monarcha jednak zawarł umowę z kardynałem Richelieu: Francuzi mieli wspierać Szwedów militarnie i finansowo, a Szwedzi pozostawać neutralnymi wobec Ligi Katolickiej (oficjalnie Francja była sojuszniczką katolickiej Bawarii, jedynie Habsburgowie uważani byli za wrogów przez kardynała Richelieu)<sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002370_26-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002370-26">[26]</a></sup>. Gdy Gustaw Adolf wkroczył do Meklemburgii, protestanci zebrani na zjeździe w Lipsku zdecydowali się pozostać po stronie cesarza. Dopiero spalenie <a href="/wiki/Magdeburg" title="Magdeburg">Magdeburga</a> przez wojska cesarskie w maju 1631 spowodowało, że elektor brandenburski <a href="/wiki/Jerzy_Wilhelm_Hohenzollern" title="Jerzy Wilhelm Hohenzollern">Jerzy Wilhelm</a>, landgraf heski <a href="/wiki/Wilhelm_V_Sta%C5%82y" title="Wilhelm V Stały">Wilhelm</a> i kilku pomniejszych książąt protestanckich przeszło na stronę Szwedów<sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002370_26-1" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002370-26">[26]</a></sup>. Wobec zajęcia Saksonii przez wojska cesarskie, do układu ze Szwedami przystąpił też we wrześniu elektor saski <a href="/wiki/Jan_Jerzy_I_Wettyn" title="Jan Jerzy I Wettyn">Jan Jerzy</a><sup id="cite_ref-CITEREFAnusik1996192–193_27-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFAnusik1996192–193-27">[27]</a></sup>. </p><p>17 września 1631 doszło do <a href="/wiki/I_bitwa_pod_Breitenfeld" title="I bitwa pod Breitenfeld">bitwy pod Breitenfeld</a> na północ od Lipska w Saksonii. Dowodzone przez hrabiego Tilly wojska cesarskie doznały ciężkiej porażki od Szwedów<sup id="cite_ref-CITEREFAnusik1996193–195_28-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFAnusik1996193–195-28">[28]</a></sup>, którzy zajęli Turyngię i podjęli marsz przez południowe ziemie niemieckie. Ligę Katolicką w tym czasie rozwiązano. W kwietniu 1632 roku Szwedzi, po zajęciu <a href="/wiki/Norymberga" title="Norymberga">Norymbergi</a>, pokonali siły cesarskie w bitwie nad rzeką <a href="/wiki/Bitwa_pod_Rain_nad_rzek%C4%85_Lech" title="Bitwa pod Rain nad rzeką Lech">Lech</a>, po czym zajęli Bawarię i Alzację, przechylając szalę zwycięstwa na rzecz protestantów. Otworzyło to drogę Szwecji do opanowania całego obszaru państw niemieckich; skłoniło też <a href="/wiki/Ferdynand_II_Habsburg" title="Ferdynand II Habsburg">Ferdynanda II</a> do porozumienia się z Wallensteinem (układ w Göllersdorf), zwłaszcza że w 1632 po <a href="/wiki/Bitwa_pod_Rain_nad_rzek%C4%85_Lech" title="Bitwa pod Rain nad rzeką Lech">bitwie pod Rain</a> zmarł w wyniku odniesionych ran <a href="/wiki/Johan_von_Tilly" title="Johan von Tilly">hrabia Tilly</a><sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002371_29-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002371-29">[29]</a></sup><sup id="cite_ref-CITEREFAnusik1996236_30-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFAnusik1996236-30">[30]</a></sup>. </p><p>Na początku 1632 roku <a href="/wiki/Gustaw_II_Adolf" title="Gustaw II Adolf">szwedzki monarcha</a> nakreślił plany zastąpienia katolickiego uniwersalistycznego Świętego Cesarstwa protestanckim imperium germańskim pod przywództwem Szwecji (Corpus Evangelicorum); według tych projektów Szwecja miałaby też opanować niemieckie wybrzeża Morza Bałtyckiego, a król szwedzki miał zostać <a href="/wiki/Elektorzy_Rzeszy" title="Elektorzy Rzeszy">elektorem</a> <a href="/wiki/Arcybiskupstwo_Moguncji" title="Arcybiskupstwo Moguncji">Moguncji</a><sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002371_29-1" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002371-29">[29]</a></sup><sup id="cite_ref-CITEREFAnusik1996231_31-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFAnusik1996231-31">[31]</a></sup>. </p><p>25 maja 1632 wojska Wallensteina odbiły Pragę, zajętą w grudniu 1631 przez wojska saskie<sup id="cite_ref-CITEREFAnusik1996246_32-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFAnusik1996246-32">[32]</a></sup><sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002371_29-2" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002371-29">[29]</a></sup>. Spieszący na pomoc Saksonii król szwedzki osaczony został przez przeważające siły cesarsko-bawarskie <a href="/wiki/Albrecht_von_Wallenstein" title="Albrecht von Wallenstein">Wallensteina</a> pod <a href="/wiki/Bitwa_pod_Norymberg%C4%85" title="Bitwa pod Norymbergą">Norymbergą</a>. Dzięki posiłkom, które Szwedzi otrzymali pod koniec sierpnia to armia szwedzka zaczęła oblegać wojska cesarskie, lecz szturm przypuszczony 3 września zakończył się niepowodzeniem<sup id="cite_ref-CITEREFBrzezinski200811–13_33-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFBrzezinski200811–13-33">[33]</a></sup>. Gustaw Adolf zmuszony był jednak zrezygnować z planowanej napaści na <a href="/wiki/Wiede%C5%84" title="Wiedeń">Wiedeń</a> i skierował się do Saksonii, gdzie armie szwedzka i cesarska starły się 16 listopada 1632 nieopodal Lipska w <a href="/wiki/Bitwa_pod_L%C3%BCtzen_(1632)" title="Bitwa pod Lützen (1632)">bitwie pod Lützen</a><sup id="cite_ref-CITEREFAnusik1996265–267_34-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFAnusik1996265–267-34">[34]</a></sup>. Historycy nie są zgodni w ocenie skutków tej bitwy, gdyż mimo odwrotu wojsk cesarskich i utraty znacznej części wyposażenia, armia Wallensteina nie została rozbita. Istotny był również fakt śmierci Gustawa II Adolfa na polu walki, dotkliwszą stratę ponieśli więc Szwedzi<sup id="cite_ref-CITEREFBrzezinski200886–88_35-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFBrzezinski200886–88-35">[35]</a></sup>; po jego zgonie rządy w Szwecji objął kanclerz państwa i namiestnik okupowanych Niemiec <a href="/wiki/Axel_Oxenstierna" title="Axel Oxenstierna">Axel Oxenstierna</a>, natomiast dowodzenie – marszałek <a href="/wiki/Gustaf_Horn" title="Gustaf Horn">Gustaf Horn</a>. Pewne fakty późniejsze wskazują na próby przekupienia Wallensteina przez Szwecję, którego prawdopodobnie zjednywano perspektywą objęcia tronu czeskiego po zwycięstwie protestantów. </p><p>W kwietniu 1633 Oxenstierna zawarł z książętami południowo-zachodnich Niemiec porozumienie zwane <a href="/w/index.php?title=Liga_w_Heilbronn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Liga w Heilbronn (strona nie istnieje)">Ligą w Heilbronn</a>, zakładające wspólną walkę o większe swobody dla książąt niemieckich<sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002372_36-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002372-36">[36]</a></sup>. Nie przystąpili do niej jednak elektorzy Saksonii i Brandenburgii<sup id="cite_ref-CITEREFBrzezinski200891_37-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFBrzezinski200891-37">[37]</a></sup>. We wrześniu 1633 Wallenstein pokonał <a href="/wiki/Bitwa_pod_%C5%9Acinaw%C4%85" title="Bitwa pod Ścinawą">pod Ścinawą</a> na Dolnym Śląsku wojska szwedzkie broniące czeskich protestantów. Mimo to w 1634 prowadził tajne rokowania ze Szwedami i Francuzami; jego polityka doprowadziła ostatecznie do zamordowania go na zlecenie cesarza w lutym 1634<sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002372_36-1" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002372-36">[36]</a></sup>. </p><p>Do decydującej bitwy doszło pod <a href="/wiki/I_bitwa_pod_N%C3%B6rdlingen" title="I bitwa pod Nördlingen">Nördlingen</a> w dniach 5–6 września 1634, gdzie przeciwko sobie stanęły wojska cesarskie (oficjalnie dowodził król Czech i Węgier <a href="/wiki/Ferdynand_III_Habsburg" title="Ferdynand III Habsburg">Ferdynand III Habsburg</a>, faktycznie generał <a href="/wiki/Matthias_Gallas" title="Matthias Gallas">Matthias Gallas</a>), wsparte przez oddziały hiszpańskie <a href="/wiki/Ferdynand_Habsburg_(1609%E2%80%931641)" title="Ferdynand Habsburg (1609–1641)">kardynała-infanta Ferdynanda Habsburga</a>, oraz armia szwedzko-saska pod dowództwem księcia <a href="/wiki/Bernard_(ksi%C4%85%C5%BC%C4%99_Saksonii-Weimaru)" title="Bernard (książę Saksonii-Weimaru)">Bernarda, księcia Saksonii-Weimaru</a><sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002372–373_38-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002372–373-38">[38]</a></sup>. Siły katolickie odniosły tam zwycięstwo, co poskutkowało przejściem wielu książąt niemieckich na stronę cesarstwa, a także wycofaniem oddziałów szwedzkich z południowych obszarów Niemiec<sup id="cite_ref-CITEREFKersten1987123_39-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFKersten1987123-39">[39]</a></sup>. </p><p>Klęska pod Nördlingen doprowadziła jednak również do zawarcia 30 maja 1635 <a href="/wiki/Pok%C3%B3j_w_Pradze_(1635)" title="Pokój w Pradze (1635)">pokoju w Pradze</a> pomiędzy cesarzem i książętami<sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002373_40-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002373-40">[40]</a></sup> (członkowie Ligi Heilbrońskiej odmówili podpisania tego układu). Zgodnie z jego postanowieniami zawieszony został edykt restytucyjny, a książęta Meklemburgii i Pomorza odzyskali swe władztwa. Niektóre wyłączone wielkie państwa kościelne (m.in. Heidelberg, Verden, Brema) pozostały w rękach katolików. Armie niemieckie miały teraz walczyć wspólnie pod naczelnym dowództwem cesarza oraz elektorów jako jego podkomendnych. Po zawarciu pokoju na stronę cesarza przeszedł elektor brandenburski Jerzy Wilhelm. Układ ten zdecydowanie pogorszył sytuację Szwedów w Niemczech. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Okres_francuski_(francusko-szwedzki)_1635–1648"><span id="Okres_francuski_.28francusko-szwedzki.29_1635.E2.80.931648"></span>Okres francuski (francusko-szwedzki) 1635–1648</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Okres francuski (francusko-szwedzki) 1635–1648" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Okres francuski (francusko-szwedzki) 1635–1648"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Wobec zagrożenia sukcesem Habsburgów Francja zdecydowała się wreszcie na uczestnictwo militarne zamiast dotychczasowych działań dyplomatyczno-finansowych. W kwietniu 1635 w <a href="/wiki/Pary%C5%BC" title="Paryż">Paryżu</a> Szwecja i Francja zawarły traktat, na podstawie którego monarchia Burbonów 18 maja 1635 otwarcie wypowiedziała wojnę Cesarstwu i zdecydowała się wspólnie ze Szwedami wspierać protestantów niemieckich<sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002375_41-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002375-41">[41]</a></sup>. W tym samym roku <span class="need_ref" style="text-decoration: underline dotted grey;" title="Te informacje wymagają podania przypisów bibliograficznych od 2019-12">Francuzi pod wodzą kardynała <a href="/wiki/Louis_de_Nogaret_d%E2%80%99%C3%89pernon_de_La_Valette" title="Louis de Nogaret d’Épernon de La Valette">Ludwika de la Vallette’a</a> zajęli leżącą w granicach Cesarstwa <a href="/wiki/Alzacja" title="Alzacja">Alzację</a></span><sup class="noprint" title="Te informacje wymagają podania przypisów bibliograficznych od 2019-12">[<a href="/wiki/Pomoc:Przypisy" title="Pomoc:Przypisy">potrzebny przypis</a>]</sup>. Dowodzona przez <a href="/wiki/Bernard_(ksi%C4%85%C5%BC%C4%99_Saksonii-Weimaru)" title="Bernard (książę Saksonii-Weimaru)">Bernharda von Sachsen-Weimar</a> armia francuska wsparła działania protestantów, najeżdżając należące do hiszpańskich Habsburgów posiadłości w <a href="/wiki/Niderlandy_(region_historyczny)" class="mw-redirect" title="Niderlandy (region historyczny)">Niderlandach</a> (terytoria dzisiejszej <a href="/wiki/Belgia" title="Belgia">Belgii</a>). Wojska Habsburgów pod komendą <a href="/w/index.php?title=Johann_von_Werth&action=edit&redlink=1" class="new" title="Johann von Werth (strona nie istnieje)">Johanna von Werth</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q63850#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q63850">(inne języki)</a></span> przystąpiły do kontrofensywy, zagrażając w 1636 Paryżowi. Księciu weimarskimu udało się je odeprzeć i wspólnie z siłami szwedzkimi podjął własną kontrofensywę. W następnym roku wojska cesarskie i saskie wkroczyły na Pomorze i do Meklemburgii, lecz po początkowych sukcesach zostały pokonane przez Szwedów <a href="/wiki/Johan_Ban%C3%A9r" title="Johan Banér">Johana Banéra</a> w <a href="/wiki/Bitwa_pod_Wittstock" title="Bitwa pod Wittstock">bitwie pod Wittstock</a>. </p><p>15 lutego 1637 zmarł cesarz <a href="/wiki/Ferdynand_II_Habsburg" title="Ferdynand II Habsburg">Ferdynand II Habsburg</a> zastąpiony na tronie przez syna <a href="/wiki/Ferdynand_III_Habsburg" title="Ferdynand III Habsburg">Ferdynanda III</a><sup id="cite_ref-CITEREFKersten1987125_42-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFKersten1987125-42">[42]</a></sup>. </p><p>Od 1638 widoczną przewagę w konflikcie osiągnęła strona protestancko-francuska. Wojskom szwedzko-francuskim udało się opanować <a href="/wiki/Nadrenia" title="Nadrenia">Nadrenię</a> i część <a href="/wiki/Alzacja" title="Alzacja">Alzacji</a>, a także <a href="/wiki/%C5%9Al%C4%85sk" title="Śląsk">Śląsk</a> i część obszaru <a href="/wiki/Czech" title="Czech">Czech</a>. </p><p>Jesienią 1639 holenderski admirał <a href="/wiki/Maarten_Tromp_(admira%C5%82)" title="Maarten Tromp (admirał)">Maarten Tromp</a> zniszczył w <a href="/wiki/Bitwa_na_p%C5%82yci%C5%BAnie_Downs" title="Bitwa na płyciźnie Downs">bitwie na płyciźnie Downs</a> hiszpańską flotę Habsburgów, co ostatecznie przesądziło o usunięciu dla Holendrów zagrożenia ze strony potęgi Hiszpanii<sup id="cite_ref-:0_43-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-43">[43]</a></sup>. Hiszpańskie próby wciągnięcia do wojny Rzeczypospolitej nie powiodły się mimo zawarcia przez oba państwa <a href="/wiki/Traktat_w_Neapolu_(1639)" title="Traktat w Neapolu (1639)">traktatu w Neapolu</a> w 1639. </p><p>W końcu czerwca 1641 wojska Habsburgów poniosły <a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Wolfenb%C3%BCttel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Wolfenbüttel (strona nie istnieje)">klęskę pod Wolfenbüttel</a>, w następstwie czego cesarz Ferdynand przystał na podjęcie rokowań pokojowych z Francuzami i Szwedami w Münster i Osnabrück, rozpoczętych ostatecznie w 1643. </p><p>W 1642 po śmierci twórcy koalicji francusko-szwedzkiej, kardynała Richelieu oraz (w rok później) króla <a href="/wiki/Ludwik_XIII" title="Ludwik XIII">Ludwika XIII</a>, władzę we Francji objął niepełnoletni <a href="/wiki/Ludwik_XIV" title="Ludwik XIV">Ludwik XIV</a>, a rządy w jego imieniu przejął kardynał <a href="/wiki/Jules_Mazarin" title="Jules Mazarin">Mazzarini</a><sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002376_44-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002376-44">[44]</a></sup>. Zmiany te nie wpłynęły istotnie na zaangażowanie wojenne Francji, chociaż Mazzarini dążył do podjęcia rokowań pokojowych, do czego doszło w 1644 (przy czym nie zawieszono działań militarnych). </p><p>W 1643 siły hiszpańskie zaatakowały francuską twierdzę <a href="/wiki/Rocroi" title="Rocroi">Rocroi</a> i poniosły tam dotkliwą <a href="/wiki/Bitwa_pod_Rocroi" title="Bitwa pod Rocroi">klęskę</a><sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002376_44-1" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002376-44">[44]</a></sup>; w niespełna dwa miesiące później Hiszpania rozpoczęła negocjacje pokojowe z Francją i Szwecją. </p><p>Wcześniej zmieniło się polityczne stanowisko Danii, która w 1643 przeszła na stronę cesarstwa, jednakże po pokonaniu przez Szwedów, którzy do 1645 roku opanowali <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Jutlandzki" title="Półwysep Jutlandzki">Jutlandię</a> i <a href="/wiki/Bornholm" title="Bornholm">Bornholm</a>, zmuszona została do zawarcia <a href="/wiki/Pok%C3%B3j_w_Br%C3%B6msebro" title="Pokój w Brömsebro">pokoju w Brömsebro</a>, na mocy którego utraciła wschodniobałtyckie wyspy <a href="/wiki/Gotlandia" title="Gotlandia">Gotlandię</a> i <a href="/wiki/Sarema" title="Sarema">Ozylię</a> oraz norweskie prowincje <a href="/wiki/J%C3%A4mtland" title="Jämtland">Jämtland</a> i <a href="/wiki/H%C3%A4rjedalen" title="Härjedalen">Härjedalen</a>. Sprawę protestantów poparł natomiast <a href="/wiki/Siedmiogr%C3%B3d" title="Siedmiogród">Siedmiogród</a> i jego władca, <a href="/wiki/Jerzy_I_Rakoczy" title="Jerzy I Rakoczy">Jerzy I Rakoczy</a><sup id="cite_ref-CITEREFKersten1987125_42-1" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFKersten1987125-42">[42]</a></sup>. </p><p>Latem 1644, w <a href="/wiki/Bitwa_pod_Fryburgiem_(1644)" title="Bitwa pod Fryburgiem (1644)">trzech krwawych bitwach</a> pod <a href="/wiki/Fryburg_Bryzgowijski" title="Fryburg Bryzgowijski">Fryburgiem Bryzgowijskim</a> starły się armia bawarska dowodzona przez <a href="/wiki/Marsza%C5%82ek_polny" title="Marszałek polny">feldmarszałka</a> <a href="/wiki/Franz_von_Mercy" title="Franz von Mercy">von Mercy</a> i oddziały francuskie pod wodzą <a href="/wiki/Ludwik_II_de_Bourbon-Cond%C3%A9" title="Ludwik II de Bourbon-Condé">Wielkiego Kondeusza</a> i marszałka <a href="/wiki/Henri_de_Turenne" title="Henri de Turenne">de Turenne</a>, lecz mimo dotkliwych strat po obu stronach i ogromnych zniszczeń w samym mieście bitwy te nie przyniosły militarnego rozstrzygnięcia<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45">[45]</a></sup>. <a href="/wiki/Lennart_Torstensson" title="Lennart Torstensson">Lennart Torstensson</a> zadał klęski wojskom austriackim pod <a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_J%C3%BCterbog&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Jüterbog (strona nie istnieje)">Jüteborgiem</a> (1644) i <a href="/wiki/Bitwa_pod_Jankowem" title="Bitwa pod Jankowem">Jankovem</a> (1645)<sup id="cite_ref-CITEREFKersten1987125_42-2" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFKersten1987125-42">[42]</a></sup>. </p><p>W 1644 cesarz Ferdynand III przyznał książętom Rzeszy prawo do samodzielnego zawierania sojuszów i prowadzenia wojen, jeśli nie są one skierowane przeciw cesarzowi i Cesarstwu. Liczył w tym na uzyskanie szerokiego poparcia w trakcie negocjacji pokojowych, równocześnie jednak udzielając cesarskiego przyzwolenia na prowadzenie przez książąt niemieckich niezależnej polityki zagranicznej, co wzmacniało ich pozycję względem cesarza i obcych władców. </p><p>W 1646 francuska armia Kondeusza wyparła siły hiszpańskie z południowej i centralnej Francji. </p><p>W 1647 Francuzi i Szwedzi wkroczyli do Bawarii, tym samym wyłączając ją z konfliktu. Zawieszenie broni podpisali elektor Bawarii Maksymilian, elektor Kolonii oraz biskup <a href="/wiki/Li%C3%A8ge" title="Liège">Leodium</a>, <a href="/wiki/M%C3%BCnster" title="Münster">Münsteru</a> i <a href="/wiki/Hildesheim" title="Hildesheim">Hildesheim</a> – <a href="/wiki/Ferdynand_Wittelsbach" title="Ferdynand Wittelsbach">Ferdynand von Wittelsbach</a>, a także elektor Moguncji – <a href="/w/index.php?title=Anselm_Casimir_Wambolt_von_Umstadt&action=edit&redlink=1" class="new" title="Anselm Casimir Wambolt von Umstadt (strona nie istnieje)">Anselm Casimir Wambolt von Umstadt</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q78374#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q78374">(inne języki)</a></span>. </p><p>Współudział Francji w wojnie charakteryzował się stałym przechylaniem zwycięstwa na stronę koalicji antyhabsburskiej. Ostateczny cios Habsburgom został zadany w <a href="/wiki/Bitwa_pod_Zusmarshausen" title="Bitwa pod Zusmarshausen">bitwie pod Zusmarshausen</a>, gdy połączone armie francusko-szwedzkie pod dowództwem <a href="/wiki/Carl_Gustaf_Wrangel" title="Carl Gustaf Wrangel">Carla Wrangla</a> i <a href="/wiki/Henri_de_Turenne" title="Henri de Turenne">Henri de Turenne’a</a> wyparły wojska Habsburgów na terytorium Austrii. Całe Czechy znalazły się w rękach szwedzkich. Francuzom dowodzonym przez <a href="/wiki/Ludwik_II_de_Bourbon-Cond%C3%A9" title="Ludwik II de Bourbon-Condé">Kondeusza</a> udało się także pokonać liczniejsze oddziały hiszpańskie arcyksięcia Leopolda Wilhelma w <a href="/wiki/Bitwa_pod_Lens" title="Bitwa pod Lens">bitwie pod Lens</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Europa_po_wojnie">Europa po wojnie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Europa po wojnie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Europa po wojnie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Wojna trzydziestoletnia spowodowała wielkie spustoszenia wszystkich terytoriów niemieckich i straty ludzkie, sięgające w niektórych krajach Rzeszy od 33%<sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46">[46]</a></sup> do 50% zaludnienia. Według ostrożnych szacunków, zginąć mogło nawet 8 milionów ludzi, z czego zdecydowaną większość stanowili cywile<sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47">[47]</a></sup>. Zawarty w 1648 <a href="/wiki/Pok%C3%B3j_westfalski" title="Pokój westfalski">pokój westfalski</a> zmienił oblicze Europy na dziesiątki lat. Francja stała się największą potęgą europejską i otrzymała <a href="/wiki/Alzacja" title="Alzacja">Alzację</a> oraz biskupstwa <a href="/wiki/Toul" title="Toul">Toul</a>, <a href="/wiki/Metz" title="Metz">Metz</a> i <a href="/wiki/Verdun_(Moza)" title="Verdun (Moza)">Verdun</a>. Szwecja usadowiła się na południowych wybrzeżach Bałtyku, przypadły jej <a href="/wiki/Pomorze_Zachodnie" title="Pomorze Zachodnie">Pomorze Zachodnie</a> i szereg portów, w tym <a href="/wiki/Szczecin" title="Szczecin">Szczecin</a>. Saksonia uzyskała <a href="/wiki/%C5%81u%C5%BCyce" title="Łużyce">Łużyce</a>, Brandenburgia – wschodnią część Pomorza Zachodniego z <a href="/wiki/Ko%C5%82obrzeg" title="Kołobrzeg">Kołobrzegiem</a>. Uznana została niepodległość Szwajcarii i Republiki Zjednoczonych Prowincji (zniesiono nad nimi oficjalnie zwierzchnictwo cesarza rzymsko-niemieckiego i wyłączono je z terytorium Rzeszy). Artykuły augsburskiego pokoju religijnego rozciągnięto na kalwinistów<sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002377–378_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002377–378-3">[3]</a></sup>. </p><p>Wojnę trzydziestoletnią określić można jako pierwszą w drugiej połowie II tysiąclecia paneuropejską wojnę, w której wzięły udział prawie wszystkie liczące się państwa. Miała ona charakter wojny religijnej, ale głównym jej powodem była rywalizacja państw o hegemonię w Europie. Rozwój kultury czeskiej został na wiele lat zahamowany, upadło <a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_pomorskie" title="Księstwo pomorskie">Księstwo Pomorskie</a>. Choć Austria została pokonana w Niemczech, jej pozycja uległa dalszemu wzmocnieniu na Węgrzech i w Czechach<sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002377–378_3-2" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002377–378-3">[3]</a></sup>. Wojna francusko-hiszpańska trwała jeszcze do 1659 roku, gdy na północy Hiszpanii w Bidassoa podpisano <a href="/wiki/Pok%C3%B3j_pirenejski" title="Pokój pirenejski">pokój pirenejski</a><sup id="cite_ref-CITEREFWójcik2002389–390_48-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWójcik2002389–390-48">[48]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Chronologia_militarna_wojny_trzydziestoletniej">Chronologia militarna wojny trzydziestoletniej</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Chronologia militarna wojny trzydziestoletniej" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Chronologia militarna wojny trzydziestoletniej"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th>Rok </th> <th>Wydarzenia </th></tr> <tr> <td><b>1618</b> </td> <td> <ul><li><a href="/wiki/Obl%C4%99%C5%BCenie_Pilzna" title="Oblężenie Pilzna">oblężenie Pilzna</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Walki_pod_Caslarem&action=edit&redlink=1" class="new" title="Walki pod Caslarem (strona nie istnieje)">walki pod Caslarem</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Lomnicami" title="Bitwa pod Lomnicami">bitwa pod Lomnicą</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Nowym_Hradem&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Nowym Hradem (strona nie istnieje)">bitwa pod Nowym Hradem</a></li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1619</b> </td> <td> <ul><li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Z%C3%A1blat%C3%AD" title="Bitwa pod Záblatí">bitwa pod Záblatí</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Doln%C3%ADmi_V%C4%9Bstonicami" title="Bitwa pod Dolními Věstonicami">bitwa pod Dolními Věstonicami</a></li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1620</b> </td> <td> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Potyczka_pod_Senomati&action=edit&redlink=1" class="new" title="Potyczka pod Senomati (strona nie istnieje)">potyczka pod Senomati</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Langenlois&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Langenlois (strona nie istnieje)">bitwa pod Langenlois</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Sitzendorfem&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Sitzendorfem (strona nie istnieje)">bitwa pod Sitzendorfem</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Vodnanami&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Vodnanami (strona nie istnieje)">bitwa pod Vodnanami</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_na_Bia%C5%82ej_G%C3%B3rze" title="Bitwa na Białej Górze">bitwa na Białej Górze</a></li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1621</b> </td> <td> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Titz&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Titz (strona nie istnieje)">oblężenie Titz</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Aldenhoven&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Aldenhoven (strona nie istnieje)">oblężenie Aldenhoven</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Potyczka_pod_Westhofen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Potyczka pod Westhofen (strona nie istnieje)">potyczka pod Westhofen</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_O%C5%82omu%C5%84cem_(1621)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Ołomuńcem (1621) (strona nie istnieje)">bitwa pod Ołomuńcem</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Julich&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Julich (strona nie istnieje)">oblężenie Julich</a></li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1622</b> </td> <td> <ul><li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Mingolsheim" title="Bitwa pod Mingolsheim">bitwa pod Mingolsheim</a> (27 kwietnia)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Dilsbergu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Dilsbergu (strona nie istnieje)">oblężenie Dilsbergu</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Wimpfen" title="Bitwa pod Wimpfen">bitwa pod Wimpfen</a> (6 maja)</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_H%C3%B6chst" title="Bitwa pod Höchst">Bitwa pod Höchst</a> (20 czerwca)</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Fleurus_(1622)" title="Bitwa pod Fleurus (1622)">bitwa pod Fleurus</a> (29 sierpnia)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_K%C5%82odzka&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Kłodzka (strona nie istnieje)">oblężenie Kłodzka</a> (kapitulacja 28 października)</li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1623</b> </td> <td> <ul><li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Stadtlohn" title="Bitwa pod Stadtlohn">bitwa pod Stadtlohn</a></li> <li>potyczka pod Altenorythe</li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1624</b> </td> <td> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Bredy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Bredy (strona nie istnieje)">oblężenie Bredy</a></li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1625</b> </td> <td> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Nienburga&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Nienburga (strona nie istnieje)">oblężenie Nienburga</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Calenbergu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Calenbergu (strona nie istnieje)">oblężenie Calenbergu</a></li> <li>potyczka pod Hanowerem</li> <li>potyczka pod Seelze</li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1626</b> </td> <td> <ul><li>potyczka pod Clausthal</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Dessau" title="Bitwa pod Dessau">bitwa pod Dessau</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Lutter_am_Barenberge" title="Bitwa pod Lutter am Barenberge">bitwa pod Lutter am Barenberge</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Neustadt&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Neustadt (strona nie istnieje)">oblężenie Neustadt</a></li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1627</b> </td> <td> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Northeim&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Northeim (strona nie istnieje)">oblężenie Northeim</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Rendsburga&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Rendsburga (strona nie istnieje)">oblężenie Rendsburga</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Alborgiem&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Alborgiem (strona nie istnieje)">bitwa pod Alborgiem</a></li> <li><a href="/wiki/Potyczka_pod_Barnimiem" title="Potyczka pod Barnimiem">potyczka pod Barnimiem</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Granowem" title="Bitwa pod Granowem">bitwa pod Granowem</a></li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1628</b> </td> <td> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Stade&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Stade (strona nie istnieje)">oblężenie Stade</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Krempe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Krempe (strona nie istnieje)">oblężenie Krempe</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Wo%C5%82ogoszcz%C4%85" title="Bitwa pod Wołogoszczą">bitwa pod Wołogoszczą</a> (12 sierpnia)</li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1630</b> </td> <td> <ul><li>potyczka pod Belum</li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1631</b> </td> <td> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Trimbergu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Trimbergu (strona nie istnieje)">oblężenie Trimbergu</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Steinheim&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Steinheim (strona nie istnieje)">oblężenie Steinheim</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Magdeburga&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Magdeburga (strona nie istnieje)">oblężenie Magdeburga</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Wismaru&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Wismaru (strona nie istnieje)">oblężenie Wismaru</a></li> <li><a href="/wiki/I_bitwa_pod_Breitenfeld" title="I bitwa pod Breitenfeld">bitwa pod Breitenfeld</a></li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1632</b> </td> <td> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Breisach&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Breisach (strona nie istnieje)">oblężenie Breisach</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Schirndinger_Pass&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Schirndinger Pass (strona nie istnieje)">bitwa pod Schirndinger Pass</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Bernfeld&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Bernfeld (strona nie istnieje)">oblężenie Bernfeld</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Donauworth&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Donauworth (strona nie istnieje)">oblężenie Donauworth</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Rain_nad_rzek%C4%85_Lech" title="Bitwa pod Rain nad rzeką Lech">bitwa pod Rain nad rzeką Lech</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Norymberg%C4%85" title="Bitwa pod Norymbergą">bitwa pod Norymbergą</a> (24 sierpnia 1632)</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_L%C3%BCtzen_(1632)" title="Bitwa pod Lützen (1632)">bitwa pod Lützen</a></li> <li>masakra w Schrobenhausen</li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Maastricht_(1632)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Maastricht (1632) (strona nie istnieje)">oblężenie Maastricht</a></li> <li>potyczka pod Rippach</li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1633</b> </td> <td> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Memmingen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Memmingen (strona nie istnieje)">oblężenie Memmingen</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Obergrombach&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Obergrombach (strona nie istnieje)">oblężenie Obergrombach</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Peine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Peine (strona nie istnieje)">oblężenie Peine</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Hochkonigsburga&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Hochkonigsburga (strona nie istnieje)">oblężenie Hochkonigsburga</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Kegeln_bei_Blotzheim&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Kegeln bei Blotzheim (strona nie istnieje)">bitwa pod Kegeln bei Blotzheim</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Pretzfeld&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Pretzfeld (strona nie istnieje)">bitwa pod Pretzfeld</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Oldendorf&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Oldendorf (strona nie istnieje)">bitwa pod Oldendorf</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Kronach&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Kronach (strona nie istnieje)">oblężenie Kronach</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Pfaffenhofen_(1633)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Pfaffenhofen (1633) (strona nie istnieje)">bitwa pod Pfaffenhofen</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_%C5%9Acinaw%C4%85" title="Bitwa pod Ścinawą">bitwa pod Steinau</a></li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1634</b> </td> <td> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Langenburga&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Langenburga (strona nie istnieje)">oblężenie Langenburga</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Ulm&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Ulm (strona nie istnieje)">oblężenie Ulm</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Schorndorfu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Schorndorfu (strona nie istnieje)">oblężenie Schorndorfu</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Uberlingen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Uberlingen (strona nie istnieje)">oblężenie Uberlingen</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Regensburga&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Regensburga (strona nie istnieje)">oblężenie Regensburga</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Asperg&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Asperg (strona nie istnieje)">oblężenie Asperg</a></li> <li><a href="/wiki/I_bitwa_pod_N%C3%B6rdlingen" title="I bitwa pod Nördlingen">bitwa pod Nördlingen</a></li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1635</b> </td> <td> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Hanau&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Hanau (strona nie istnieje)">oblężenie Hanau</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Augsburga&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Augsburga (strona nie istnieje)">oblężenie Augsburga</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Ottenstein&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Ottenstein (strona nie istnieje)">oblężenie Ottenstein</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Babenhausen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Babenhausen (strona nie istnieje)">oblężenie Babenhausen</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Dillenburgiem&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Dillenburgiem (strona nie istnieje)">bitwa pod Dillenburgiem</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Domitz&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Domitz (strona nie istnieje)">bitwa pod Domitz</a></li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1636</b> </td> <td> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Dorsten&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Dorsten (strona nie istnieje)">oblężenie Dorsten</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Champlitte&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Champlitte (strona nie istnieje)">bitwa pod Champlitte</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Haselunne&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Haselunne (strona nie istnieje)">bitwa pod Haselunne</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Wittstock" title="Bitwa pod Wittstock">bitwa pod Wittstock</a></li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1637</b> </td> <td> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Potyczka_pod_Juteborgiem&action=edit&redlink=1" class="new" title="Potyczka pod Juteborgiem (strona nie istnieje)">potyczka pod Juteborgiem</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Ettenheim&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Ettenheim (strona nie istnieje)">bitwa pod Ettenheim</a></li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1638</b> </td> <td> <ul><li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Rheinfelden" title="Bitwa pod Rheinfelden">bitwa pod Rheinfelden</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Wittenweier" title="Bitwa pod Wittenweier">bitwa pod Wittenweier</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Thann" title="Bitwa pod Thann">bitwa pod Thann</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Vlotho&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Vlotho (strona nie istnieje)">bitwa pod Vlotho</a> (17 października)</li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1639</b> </td> <td> <ul><li>bitwa pod Gravelines</li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Freiberg&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Freiberg (strona nie istnieje)">oblężenie Freiberg</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Chemnitz" title="Bitwa pod Chemnitz">bitwa pod Chemnitz</a> (14 kwietnia)</li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1640</b> </td> <td> <ul><li>potyczka pod Riebelsdorf</li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1641</b> </td> <td> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Dorsten&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Dorsten (strona nie istnieje)">oblężenie Dorsten</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Wolfenb%C3%BCttel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Wolfenbüttel (strona nie istnieje)">bitwa pod Wolfenbüttel</a> (29 czerwca)</li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1642</b> </td> <td> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Kempen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Kempen (strona nie istnieje)">bitwa pod Kempen</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Marfee&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Marfee (strona nie istnieje)">bitwa pod Marfee</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Honnecourt" title="Bitwa pod Honnecourt">bitwa pod Honnecourt</a> (26 maja)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_%C5%9Awidnic%C4%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Świdnicą (strona nie istnieje)">bitwa pod Świdnicą</a> (31 maja)</li> <li><a href="/wiki/II_bitwa_pod_Breitenfeld" title="II bitwa pod Breitenfeld">II bitwa pod Breitenfeld</a> (2 listopada)</li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1643</b> </td> <td> <ul><li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Rocroi" title="Bitwa pod Rocroi">bitwa pod Rocroi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Rottweil&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Rottweil (strona nie istnieje)">oblężenie Rottweil</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Tuttlingen" title="Bitwa pod Tuttlingen">bitwa pod Tuttlingen</a></li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1644</b> </td> <td> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Breitenburga&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Breitenburga (strona nie istnieje)">oblężenie Breitenburga</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Norre_Sundby&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Norre Sundby (strona nie istnieje)">bitwa pod Norre Sundby</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Uberlingen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Uberlingen (strona nie istnieje)">oblężenie Uberlingen</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_morska_pod_List&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa morska pod List (strona nie istnieje)">bitwa morska pod List</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_morska_pod_Puttgarden&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa morska pod Puttgarden (strona nie istnieje)">bitwa morska pod Puttgarden</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Juteborgiem&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Juteborgiem (strona nie istnieje)">bitwa pod Juteborgiem</a> (23 listopada)</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_w_Zatoce_Kilo%C5%84skiej" title="Bitwa w Zatoce Kilońskiej">bitwa morska pod Colberger Heide</a> (1 lipca)</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Fryburgiem_(1644)" title="Bitwa pod Fryburgiem (1644)">bitwa pod Fryburgiem</a> (3 sierpnia, 5 sierpnia i 9 sierpnia)</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_w_cie%C5%9Bninie_Fehmarn" title="Bitwa w cieśninie Fehmarn">bitwa morska pod Fehmarn</a> (23 października)</li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1645</b> </td> <td> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Lindau&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Lindau (strona nie istnieje)">oblężenie Lindau</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Stade&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Stade (strona nie istnieje)">oblężenie Stade</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Regensburga&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Regensburga (strona nie istnieje)">oblężenie Regensburga</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Jankowem" title="Bitwa pod Jankowem">bitwa pod Jankowem</a> (6 marca)</li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Herbsthausen" title="Bitwa pod Herbsthausen">bitwa pod Herbsthausen</a> (5 maja)</li> <li><a href="/wiki/II_bitwa_pod_N%C3%B6rdlingen" title="II bitwa pod Nördlingen">bitwa pod Nördlingen</a></li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1646</b> </td> <td> <ul><li>atak na Ulrichstein</li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1647</b> </td> <td> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Giessen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Giessen (strona nie istnieje)">oblężenie Giessen</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Furstenau&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Furstenau (strona nie istnieje)">oblężenie Furstenau</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obl%C4%99%C5%BCenie_Eger&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oblężenie Eger (strona nie istnieje)">oblężenie Eger</a></li></ul> </td></tr> <tr> <td><b>1648</b> </td> <td> <ul><li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Zusmarshausen" title="Bitwa pod Zusmarshausen">bitwa pod Zusmarshausen</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Wevelinghoven&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Wevelinghoven (strona nie istnieje)">bitwa pod Wevelinghoven</a></li> <li><a href="/wiki/Obl%C4%99%C5%BCenie_Pragi_(1648)" title="Oblężenie Pragi (1648)">oblężenie Pragi</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Lens" title="Bitwa pod Lens">bitwa pod Lens</a></li></ul> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="W_kulturze">W kulturze</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: W kulturze" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: W kulturze"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><i><a href="/wiki/Przygody_Simplicissimusa" title="Przygody Simplicissimusa">Przygody Simplicissimusa</a></i> <a href="/wiki/Hans_Jakob_Christoffel_von_Grimmelshausen" title="Hans Jakob Christoffel von Grimmelshausen">Hansa Jakoba Christoffela von Grimmelshausena</a>, powieść łotrzykowska (1669) oparta częściowo na przeżyciach autora w czasie konfliktu</li> <li><i>Historia wojny trzydziestoletniej</i> <a href="/wiki/Friedrich_Schiller" title="Friedrich Schiller">Friedricha Schillera</a>, dzieło historyczne (1791–1793)</li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Wallenstein_(dramat)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wallenstein (dramat) (strona nie istnieje)">Wallenstein</a></i>, trzyczęściowy dramat <a href="/wiki/Friedrich_Schiller" title="Friedrich Schiller">Friedricha Schillera</a> (1800)</li> <li><i><a href="/wiki/Matka_Courage_i_jej_dzieci" title="Matka Courage i jej dzieci">Matka Courage i jej dzieci</a></i>, dramat <a href="/wiki/Bertolt_Brecht" title="Bertolt Brecht">Bertolta Brechta</a> (1941)</li> <li><i><a href="/wiki/Spotkanie_w_Telgte" title="Spotkanie w Telgte">Spotkanie w Telgte</a></i>, powieść <a href="/wiki/G%C3%BCnter_Grass" title="Günter Grass">Güntera Grassa</a> (1979)</li> <li><i><a href="/wiki/Ostatnia_dolina" title="Ostatnia dolina">Ostatnia dolina</a></i>, amerykańsko-brytyjski film historyczny w reż. <a href="/wiki/James_Clavell" title="James Clavell">Jamesa Clavella</a> (1970)</li> <li><i><a href="/w/index.php?title=A_lifetime_of_war&action=edit&redlink=1" class="new" title="A lifetime of war (strona nie istnieje)">A lifetime of war</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q68015388#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q68015388">(inne języki)</a></span></i>, utwór zespołu <a href="/wiki/Sabaton" title="Sabaton">Sabaton</a></li> <li><i>Koniec wojny trzydziestoletniej</i>, utwór <a href="/wiki/Jacek_Kaczmarski" title="Jacek Kaczmarski">Jacka Kaczmarskiego</a>, <a href="/wiki/Przemys%C5%82aw_Gintrowski" title="Przemysław Gintrowski">Przemysława Gintrowskiego</a> i <a href="/wiki/Zbigniew_%C5%81api%C5%84ski" title="Zbigniew Łapiński">Zbigniewa Łapińskiego</a><sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49">[49]</a></sup></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zobacz_też"><span id="Zobacz_te.C5.BC"></span>Zobacz też</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Zobacz też" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zobacz też"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/II_wojna_trzydziestoletnia" title="II wojna trzydziestoletnia">II wojna trzydziestoletnia</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-autonazwa1-1"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa1_1-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa1_1-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><i>Mała Encyklopedia Wojskowa</i>. R-Ż. Warszawa 1971, s. 346.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWereszycki198687-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFWereszycki198687_2-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWereszycki1986">Wereszycki 1986 ↓</a></span>, s. 87.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWójcik2002377–378-3"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002377–378_3-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002377–378_3-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002377–378_3-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWójcik2002">Wójcik 2002 ↓</a></span>, s. 377–378.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFKersten198788–89-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFKersten198788–89_4-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFKersten1987">Kersten 1987 ↓</a></span>, s. 88–89.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWójcik2002315-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002315_5-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWójcik2002">Wójcik 2002 ↓</a></span>, s. 315.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWójcik2002357-6"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002357_6-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002357_6-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWójcik2002">Wójcik 2002 ↓</a></span>, s. 357.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWójcik2002358-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002358_7-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWójcik2002">Wójcik 2002 ↓</a></span>, s. 358.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFBiernacki20167-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFBiernacki20167_8-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFBiernacki2016">Biernacki 2016 ↓</a></span>, s. 7.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWójcik2002358–359-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002358–359_9-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWójcik2002">Wójcik 2002 ↓</a></span>, s. 358–359.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWójcik2002359-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002359_10-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWójcik2002">Wójcik 2002 ↓</a></span>, s. 359.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFBiernacki20168–9-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFBiernacki20168–9_11-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFBiernacki2016">Biernacki 2016 ↓</a></span>, s. 8–9.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWójcik2002360-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002360_12-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWójcik2002">Wójcik 2002 ↓</a></span>, s. 360.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWójcik2002360–361-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002360–361_13-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWójcik2002">Wójcik 2002 ↓</a></span>, s. 360–361.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWójcik2002361–362-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002361–362_14-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWójcik2002">Wójcik 2002 ↓</a></span>, s. 361–362.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFBiernacki2010167-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFBiernacki2010167_15-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFBiernacki2010">Biernacki 2010 ↓</a></span>, s. 167.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFBiernacki2010188–210-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFBiernacki2010188–210_16-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFBiernacki2010">Biernacki 2010 ↓</a></span>, s. 188–210.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFAnusik1996127–128-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFAnusik1996127–128_17-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFAnusik1996">Anusik 1996 ↓</a></span>, s. 127–128.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFAnusik1996131-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFAnusik1996131_18-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFAnusik1996">Anusik 1996 ↓</a></span>, s. 131.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWójcik2002367–368-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002367–368_19-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWójcik2002">Wójcik 2002 ↓</a></span>, s. 367–368.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWójcik2002384–385-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002384–385_20-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWójcik2002">Wójcik 2002 ↓</a></span>, s. 384–385.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWójcik2002364-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002364_21-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWójcik2002">Wójcik 2002 ↓</a></span>, s. 364.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWójcik2002368-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002368_22-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWójcik2002">Wójcik 2002 ↓</a></span>, s. 368.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWójcik2002369-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002369_23-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWójcik2002">Wójcik 2002 ↓</a></span>, s. 369.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFBrzezinski200810-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFBrzezinski200810_24-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFBrzezinski2008">Brzezinski 2008 ↓</a></span>, s. 10.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWójcik2002369–370-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002369–370_25-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWójcik2002">Wójcik 2002 ↓</a></span>, s. 369–370.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWójcik2002370-26"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002370_26-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002370_26-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWójcik2002">Wójcik 2002 ↓</a></span>, s. 370.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFAnusik1996192–193-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFAnusik1996192–193_27-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFAnusik1996">Anusik 1996 ↓</a></span>, s. 192–193.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFAnusik1996193–195-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFAnusik1996193–195_28-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFAnusik1996">Anusik 1996 ↓</a></span>, s. 193–195.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWójcik2002371-29"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002371_29-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002371_29-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002371_29-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWójcik2002">Wójcik 2002 ↓</a></span>, s. 371.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFAnusik1996236-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFAnusik1996236_30-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFAnusik1996">Anusik 1996 ↓</a></span>, s. 236.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFAnusik1996231-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFAnusik1996231_31-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFAnusik1996">Anusik 1996 ↓</a></span>, s. 231.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFAnusik1996246-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFAnusik1996246_32-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFAnusik1996">Anusik 1996 ↓</a></span>, s. 246.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFBrzezinski200811–13-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFBrzezinski200811–13_33-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFBrzezinski2008">Brzezinski 2008 ↓</a></span>, s. 11–13.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFAnusik1996265–267-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFAnusik1996265–267_34-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFAnusik1996">Anusik 1996 ↓</a></span>, s. 265–267.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFBrzezinski200886–88-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFBrzezinski200886–88_35-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFBrzezinski2008">Brzezinski 2008 ↓</a></span>, s. 86–88.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWójcik2002372-36"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002372_36-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002372_36-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWójcik2002">Wójcik 2002 ↓</a></span>, s. 372.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFBrzezinski200891-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFBrzezinski200891_37-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFBrzezinski2008">Brzezinski 2008 ↓</a></span>, s. 91.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWójcik2002372–373-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002372–373_38-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWójcik2002">Wójcik 2002 ↓</a></span>, s. 372–373.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFKersten1987123-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFKersten1987123_39-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFKersten1987">Kersten 1987 ↓</a></span>, s. 123.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWójcik2002373-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002373_40-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWójcik2002">Wójcik 2002 ↓</a></span>, s. 373.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWójcik2002375-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002375_41-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWójcik2002">Wójcik 2002 ↓</a></span>, s. 375.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFKersten1987125-42"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-CITEREFKersten1987125_42-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFKersten1987125_42-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFKersten1987125_42-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFKersten1987">Kersten 1987 ↓</a></span>, s. 125.</span> </li> <li id="cite_note-:0-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-:0_43-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Anna</span><span class="cite-name-initials" title="Anna" style="display:none">A.</span> </span><span class="cite-lastname">Pastorek</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Anna</span><span class="cite-name-initials" title="Anna">A.</span></span>, <i>Holenderska flota wojenna 1639–1667: organizacja i znaczenie</i>, Zabrze–Tarnowskie Góry: Inforteditions, 2014, s. 7, 158–160, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788364023392" title="Specjalna:Książki/9788364023392">ISBN <span class="isbn">978-83-64023-39-2</span></a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Zabrze%E2%80%93Tarnowskie+G%C3%B3ry&rft.aufirst=Anna&rft.aulast=Pastorek&rft.date=2014&rft.isbn=978-83-64023-39-2&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Holenderska+flota+wojenna+1639%E2%80%931667%3A+organizacja+i+znaczenie&rft.pub=Inforteditions" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWójcik2002376-44"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002376_44-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002376_44-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWójcik2002">Wójcik 2002 ↓</a></span>, s. 376.</span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Hans</span><span class="cite-name-initials" title="Hans" style="display:none">H.</span> </span><span class="cite-lastname">Schadek</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Hans</span><span class="cite-name-initials" title="Hans">H.</span></span>, <i>Die Stadt im Dreissigjährigen Krieg</i>, [w:] <span class="cite-name-full">Heiko</span><span class="cite-name-initials" title="Heiko" style="display:none">H.</span> <span class="cite-lastname">Haumann</span>, <span class="cite-name-full">Hans</span><span class="cite-name-initials" title="Hans" style="display:none">H.</span> <span class="cite-lastname">Schadek</span> (red.), <i>Geschichte der Stadt Freiburg im Breisgau</i>, t. Bd. 2. Vom Bauernkrieg bis zum Ende der habsburgischen Herrschaft, Stuttgart: Theiss, 1994, s. 148–149, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9783806208733" title="Specjalna:Książki/9783806208733">ISBN <span class="isbn">978-3-8062-0873-3</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/61904379">61904379</a><span class="accessdate"> [dostęp 2022-11-19]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=bookitem&rft.place=Stuttgart&rft.atitle=Die+Stadt+im+Dreissigj%C3%A4hrigen+Krieg&rft.aufirst=Hans&rft.aulast=Schadek&rft.date=1994&rft.isbn=978-3-8062-0873-3&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Geschichte+der+Stadt+Freiburg+im+Breisgau&rft.pub=Theiss&rft_id=info%3Aoclcnum%2F61904379" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku niemieckim (Deutsch)">niem.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Jan</span><span class="cite-name-initials" title="Jan" style="display:none">J.</span> </span><span class="cite-lastname">De Vries</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Jan</span><span class="cite-name-initials" title="Jan">J.</span></span>, <i>The economic crisis of the seventeenth century after fifty years</i>, „The Journal of Interdisciplinary History”, 40 (2), 2009, s. 160<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=article&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.date=2009&rft.atitle=The+economic+crisis+of+the+seventeenth+century+after+fifty+years&rft.jtitle=The+Journal+of+Interdisciplinary+History&rft.volume=40&rft.edition=2" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span class="reference-text">William Weir, <i>50 bitew, które zmieniły świat</i>, wyd. Amber, 2001, s. 303.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWójcik2002389–390-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFWójcik2002389–390_48-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWójcik2002">Wójcik 2002 ↓</a></span>, s. 389–390.</span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://teksty.org/jacek-kaczmarski,koniec-wojny-trzydziestoletniej,tekst-piosenki">Jacek Kaczmarski – Koniec wojny trzydziestoletniej – tekst piosenki, teledysk – teksty.org</a>. [dostęp 2021-06-20].</cite></span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&veaction=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&action=edit&section=13" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><cite class="citation book nourl" id="CITEREFAnusik1996"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Zbigniew</span><span class="cite-name-initials" title="Zbigniew" style="display:none">Z.</span> </span><span class="cite-lastname">Anusik</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Zbigniew</span><span class="cite-name-initials" title="Zbigniew">Z.</span></span>, <i>Gustaw II Adolf</i>, Wrocław: Ossolineum, 1996, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8304043084" title="Specjalna:Książki/8304043084">ISBN <span class="isbn">83-04-04308-4</span></a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Wroc%C5%82aw&rft.aufirst=Zbigniew&rft.aulast=Anusik&rft.date=1996&rft.isbn=83-04-04308-4&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Gustaw+II+Adolf&rft.pub=Ossolineum" style="display:none"> </span>.</cite></li> <li><cite class="citation book nourl" id="CITEREFBiernacki2016"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Witold</span><span class="cite-name-initials" title="Witold" style="display:none">W.</span> </span><span class="cite-lastname">Biernacki</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Witold</span><span class="cite-name-initials" title="Witold">W.</span></span>, <i>„Todmarch”: Kampania wojsk katolickich 1620 roku (3)</i>, Zabrze – Tarnowskie Góry: Inforteditions, 2016, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788364023859" title="Specjalna:Książki/9788364023859">ISBN <span class="isbn">978-83-64023-85-9</span></a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Zabrze+%E2%80%93+Tarnowskie+G%C3%B3ry&rft.aufirst=Witold&rft.aulast=Biernacki&rft.date=2016&rft.isbn=978-83-64023-85-9&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=%E2%80%9ETodmarch%E2%80%9D%3A+Kampania+wojsk+katolickich+1620+roku+%283%29&rft.pub=Inforteditions" style="display:none"> </span>.</cite></li> <li><cite class="citation book nourl" id="CITEREFBiernacki2010"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Witold</span><span class="cite-name-initials" title="Witold" style="display:none">W.</span> </span><span class="cite-lastname">Biernacki</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Witold</span><span class="cite-name-initials" title="Witold">W.</span></span>, <i>Wojna trzydziestoletnia (2). Powstanie czeskie i wojna o Palatynat</i>, Zabrze: Inforteditions, 2010, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788389943460" title="Specjalna:Książki/9788389943460">ISBN <span class="isbn">978-83-89943-46-0</span></a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Zabrze&rft.aufirst=Witold&rft.aulast=Biernacki&rft.date=2010&rft.isbn=978-83-89943-46-0&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Wojna+trzydziestoletnia+%282%29.+Powstanie+czeskie+i+wojna+o+Palatynat&rft.pub=Inforteditions" style="display:none"> </span>.</cite></li> <li><cite class="citation book nourl" id="CITEREFBrzezinski2008"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Richard</span><span class="cite-name-initials" title="Richard" style="display:none">R.</span> </span><span class="cite-lastname">Brzezinski</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Richard</span><span class="cite-name-initials" title="Richard">R.</span></span>, <i>Lützen 1632: apogeum wojny trzydziestoletniej</i>, Kraków: Wydawnictwo Egis, 2008, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788373967908" title="Specjalna:Książki/9788373967908">ISBN <span class="isbn isbn-do-sprawdzenia">978-83-73-96-790-8</span></a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Krak%C3%B3w&rft.aufirst=Richard&rft.aulast=Brzezinski&rft.date=2008&rft.isbn=978-83-73-96-790-8&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=L%C3%BCtzen+1632%3A+apogeum+wojny+trzydziestoletniej&rft.pub=Wydawnictwo+Egis" style="display:none"> </span>.</cite></li> <li><cite class="citation book nourl" id="CITEREFKersten1987"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Adam</span><span class="cite-name-initials" title="Adam" style="display:none">A.</span> </span><span class="cite-lastname">Kersten</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Adam</span><span class="cite-name-initials" title="Adam">A.</span></span>, <i>Historia powszechna: wiek XVII</i>, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1987, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8302005061" title="Specjalna:Książki/8302005061">ISBN <span class="isbn">83-02-00506-1</span></a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Warszawa&rft.aufirst=Adam&rft.aulast=Kersten&rft.date=1987&rft.isbn=83-02-00506-1&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Historia+powszechna%3A+wiek+XVII&rft.pub=Wydawnictwa+Szkolne+i+Pedagogiczne" style="display:none"> </span>.</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFWereszycki1986"><a href="/wiki/Henryk_Wereszycki" title="Henryk Wereszycki">Henryk Wereszycki</a>: <i>Historia Austrii</i>. Wyd. 2. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, 1986. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/830401680X" title="Specjalna:Książki/830401680X">ISBN <span class="isbn isbn-do-sprawdzenia">83-04-01680X</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Historia+Austrii&rft.aulast=Wereszycki&rft.aufirst=Henryk&rft.edition=2&rft.pub=Zak%C5%82ad+Narodowy+Imienia+Ossoli%C5%84skich&rft.place=Wroc%C5%82aw-Warszawa-Krak%C3%B3w-Gda%C5%84sk-%C5%81%C3%B3d%C5%BA&rft.isbn=83-04-01680X"></span></cite></li> <li><cite class="citation book nourl" id="CITEREFWójcik2002"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Zbigniew</span><span class="cite-name-initials" title="Zbigniew" style="display:none">Z.</span> </span><span class="cite-lastname">Wójcik</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Zbigniew</span><span class="cite-name-initials" title="Zbigniew">Z.</span></span>, <i>Historia powszechna XVI–XVII wiek</i>, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8301138378" title="Specjalna:Książki/8301138378">ISBN <span class="isbn">83-01-13837-8</span></a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Warszawa&rft.aufirst=Zbigniew&rft.aulast=W%C3%B3jcik&rft.date=2002&rft.isbn=83-01-13837-8&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Historia+powszechna+XVI%E2%80%93XVII+wiek&rft.pub=Wydawnictwo+Naukowe+PWN" style="display:none"> </span>.</cite></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Linki_zewnętrzne"><span id="Linki_zewn.C4.99trzne"></span>Linki zewnętrzne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&veaction=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: Linki zewnętrzne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&action=edit&section=14" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Linki zewnętrzne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://wyborcza.pl/alehistoria/1,133651,14412208,Zgliszcza_w_sercu_Europy.html?disableRedirects=true">Adam Leszczyński, „Zgliszcza w sercu Europy”, Wyborcza.pl / Alehistoria.pl / 12 sierpnia 2013 /</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.westfaelischer-frieden.de">Projekt „Westfälischer Friede” (u.a. mit den Textbänden der 26. Europaratsausstellung „1648: Krieg und Frieden in Europa”, 1998/99)</a></li></ul> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74983602">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin:auto;text-align:center;padding:3px;margin-top:1em;clear:both}.mw-parser-output table.navbox:not(.pionowy){width:100%}.mw-parser-output .navbox+.navbox{border-top:0;margin-top:0}.mw-parser-output .navbox.pionowy{width:250px;float:right;clear:right;margin:0 0 0.4em 1.4em}.mw-parser-output .navbox.pionowy .before,.mw-parser-output .navbox.pionowy .after{padding:0.5em 0;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.caption,.mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background:#ccf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox .tnavbar{font-weight:normal;font-size:xx-small;white-space:nowrap;padding:0}.mw-parser-output .navbox>.tnavbar{margin-left:1em;float:left}.mw-parser-output .navbox .below>hr+.tnavbar{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox .below>.tnavbar:before{content:"Ten szablon: "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:after{content:" · "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:last-child:after{content:none}.mw-parser-output .navbox hr{margin:0.2em 1em}.mw-parser-output .navbox .title{background:#ddf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content:not(.grupa-szablonów-nawigacyjnych){margin-top:2px;padding:0;font-size:smaller;overflow:auto}.mw-parser-output .navbox .above+div,.mw-parser-output .navbox .above+.navbox-main-content,.mw-parser-output .navbox .below,.mw-parser-output .navbox .title+.grid{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below{background:#ddf;text-align:center;margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .navbox .flex>.before,.mw-parser-output .navbox .flex>.after{align-self:center;text-align:center}.mw-parser-output .navbox .flex>.navbox-main-content{flex-grow:1}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .before{margin-right:0.5em}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .after{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox .inner-columns,.mw-parser-output .navbox .inner-group,.mw-parser-output .navbox .inner-standard{border-spacing:0;border-collapse:collapse;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis{text-align:right;vertical-align:middle}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis+.spis{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td{padding:0;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td:first-child{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .inner-standard .inner-standard>tbody>tr>td{text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-odd,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-even{padding:0 0.3em}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>th+td{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns{table-layout:fixed}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{padding:0;border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);border-right:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{vertical-align:top}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:first-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:first-child{border-left:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:last-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:last-child{border-right:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ul,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ol,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>dl{text-align:left;column-width:24em}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+table{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.opis,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.spis{padding:0.1em 1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-toggle,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.mw-collapsible-toggle{width:4em;text-align:right;margin-right:0.4em}.mw-parser-output .navbox>.fakebar,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.fakebar{float:left;width:4em;height:1em}.mw-parser-output .navbox .opis{background:#ddf;padding:0 1em;white-space:nowrap;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox.pionowy .opis{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-even,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-odd{background:transparent}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-odd,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-even{background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div{background:transparent}.mw-parser-output .navbox p{margin:0;padding:0.3em 0}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:gold}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:silver}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#c96}.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ul,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>dl,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ol{column-width:24em;text-align:left}.mw-parser-output .navbox ul{list-style:none}.mw-parser-output .navbox .references{background:transparent}.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dd,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dt,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist li{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox .rok{display:inline-block;width:4em;padding-right:0.5em;text-align:right}.mw-parser-output .navbox .navbox-statistics{margin-top:2px;border-top:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:small}.mw-parser-output .navbox-summary>.title{font-weight:bold;font-size:larger}.mw-parser-output .navbox:not(.grupa-szablonów) .navbox{margin:0;border:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox.grupa-szablonów>.grupa-szablonów-nawigacyjnych>.navbox:first-child{margin-top:2px}@media(max-width:800px){.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.before,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.after{display:none}}.mw-parser-output .navbox .opis img,.mw-parser-output .navbox .opis .flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.image{display:none}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}</style><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Historia_Niemiec" title="Szablon:Historia Niemiec"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/wiki/Dyskusja_szablonu:Historia_Niemiec" title="Dyskusja szablonu:Historia Niemiec"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Historia_Niemiec&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Historia_Niemiec" title="Historia Niemiec">Historia Niemiec</a></div><div class="mw-collapsible-content flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Historia Niemiec</th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a1_1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Germanie" title="Germanie">Germanie</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Pragermanie" title="Pragermanie">Pragermanie</a></li> <li><a href="/wiki/Plemiona_germa%C5%84skie" title="Plemiona germańskie">Plemiona germańskie</a></li> <li><a href="/wiki/Religia_German%C3%B3w" title="Religia Germanów">Religia Germanów</a></li> <li><a href="/wiki/Germania" title="Germania">Germania</a></li> <li><a href="/wiki/Furor_teutonicus" title="Furor teutonicus">Furor teutonicus</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Arausio" title="Bitwa pod Arausio">Bitwa pod Arausio</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_w_Lesie_Teutoburskim" title="Bitwa w Lesie Teutoburskim">Bitwa w Lesie Teutoburskim</a></li> <li><a href="/wiki/Wielka_w%C4%99dr%C3%B3wka_lud%C3%B3w" title="Wielka wędrówka ludów">Wielka wędrówka ludów</a></li> <li><a href="/wiki/Germania_Slavica" title="Germania Slavica">Germania Slavica</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_frankijskie" title="Państwo frankijskie">Państwo frankijskie</a><br /><a href="/wiki/Imperium_Karoli%C5%84skie" title="Imperium Karolińskie">Imperium Karolińskie</a><br /><a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_wschodniofrankijskie" title="Państwo wschodniofrankijskie">Państwo wschodniofrankijskie</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Podboje_arabskie" title="Podboje arabskie">Podboje arabskie</a></li> <li><a href="/wiki/Renesans_karoli%C5%84ski" title="Renesans karoliński">Renesans karoliński</a></li> <li><a href="/wiki/Traktat_w_Verdun" title="Traktat w Verdun">Traktat w Verdun</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_nad_rzek%C4%85_Lech_(955)" title="Bitwa nad rzeką Lech (955)">Bitwa nad rzeką Lech</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99te_Cesarstwo_Rzymskie" title="Święte Cesarstwo Rzymskie">Święte Cesarstwo Rzymskie</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Niemieckie" title="Królestwo Niemieckie">Królestwo Niemieckie</a></li> <li><a href="/wiki/Uniwersalizm_cesarski" title="Uniwersalizm cesarski">Uniwersalizm cesarski</a></li> <li><a href="/wiki/Sp%C3%B3r_o_inwestytur%C4%99" title="Spór o inwestyturę">Spór o inwestyturę</a></li> <li><a href="/wiki/Inkwizycja_w_Niemczech" title="Inkwizycja w Niemczech">Inkwizycja w Niemczech</a></li> <li><a href="/wiki/Krucjata" title="Krucjata">Wyprawy krzyżowe</a></li> <li><a href="/wiki/Krucjata_po%C5%82abska" title="Krucjata połabska">Krucjata połabska</a></li> <li><a href="/wiki/Krucjaty_p%C3%B3%C5%82nocne" title="Krucjaty północne">Krucjaty północne</a></li> <li><a href="/wiki/Zakon_krzy%C5%BCacki" title="Zakon krzyżacki">Zakon krzyżacki</a></li> <li><a href="/wiki/Krucjata_dzieci%C4%99ca" title="Krucjata dziecięca">Krucjata dziecięca</a></li> <li><a href="/wiki/Ostsiedlung" title="Ostsiedlung">Ostsiedlung</a></li> <li><a href="/wiki/Germanizacja" title="Germanizacja">Germanizacja</a></li> <li><a href="/wiki/Akt_Konfederacji_Szwajcarskiej" title="Akt Konfederacji Szwajcarskiej">Akt Konfederacji Szwajcarskiej</a></li> <li><a href="/wiki/Hanza" title="Hanza">Hanza</a></li> <li><a href="/wiki/Wielkie_bezkr%C3%B3lewie" title="Wielkie bezkrólewie">Wielkie bezkrólewie</a></li> <li><a href="/wiki/Wielki_g%C5%82%C3%B3d_1315%E2%80%931317" title="Wielki głód 1315–1317">Wielki głód 1315–1317</a></li> <li><a href="/wiki/Czarna_%C5%9Bmier%C4%87" title="Czarna śmierć">Czarna śmierć</a></li> <li><a href="/wiki/Z%C5%82ota_Bulla_Karola_IV" title="Złota Bulla Karola IV">Złota Bulla</a></li> <li><a href="/wiki/Wojny_husyckie" title="Wojny husyckie">Wojny husyckie</a></li> <li><a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Szwabski" title="Związek Szwabski">Związek Szwabski</a></li> <li><a href="/wiki/Reforma_Rzeszy" title="Reforma Rzeszy">Reforma Rzeszy</a></li> <li><a href="/wiki/Reformacja" title="Reformacja">Reformacja</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_ch%C5%82opska_w_Niemczech" title="Wojna chłopska w Niemczech">Wojna chłopska</a></li> <li><a href="/wiki/Klein-Venedig" title="Klein-Venedig">Klein-Venedig</a></li> <li><a href="/wiki/Pok%C3%B3j_augsburski" title="Pokój augsburski">Pokój augsburski</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Wojna trzydziestoletnia</a></li> <li><a href="/wiki/Pok%C3%B3j_westfalski" title="Pokój westfalski">Pokój westfalski</a></li> <li><a href="/wiki/V_wojna_austriacko-turecka" title="V wojna austriacko-turecka">Wojna Ligi Świętej z Turcją</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_Francji_z_Lig%C4%85_Augsbursk%C4%85" title="Wojna Francji z Ligą Augsburską">Wojna palatynacka</a></li> <li><a href="/wiki/Rozbiory_Polski" title="Rozbiory Polski">Rozbiory Polski</a></li> <li><a href="/wiki/Mediatyzacja" title="Mediatyzacja">Mediatyzacja</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_o_sukcesj%C4%99_austriack%C4%85" title="Wojna o sukcesję austriacką">Wojna o sukcesję austriacką</a></li> <li><a href="/wiki/Wojny_%C5%9Bl%C4%85skie" title="Wojny śląskie">Wojny śląskie</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_siedmioletnia" title="Wojna siedmioletnia">Wojna siedmioletnia</a></li> <li><a href="/wiki/Cud_domu_brandenburskiego" title="Cud domu brandenburskiego">Cud domu brandenburskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Deklaracja_z_Pillnitz" title="Deklaracja z Pillnitz">Deklaracja z Pillnitz</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Wojny_napoleo%C5%84skie" title="Wojny napoleońskie">Wojny napoleońskie</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Republika_Cisre%C5%84ska" title="Republika Cisreńska">Republika Cisreńska</a></li> <li><a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Re%C5%84ski" title="Związek Reński">Związek Reński</a></li> <li><a href="/wiki/III_koalicja_antyfrancuska" title="III koalicja antyfrancuska">III koalicja antyfrancuska</a></li> <li><a href="/wiki/IV_koalicja_antyfrancuska" title="IV koalicja antyfrancuska">IV koalicja antyfrancuska</a></li> <li><a href="/wiki/VI_koalicja_antyfrancuska" title="VI koalicja antyfrancuska">VI koalicja antyfrancuska</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Lipskiem" title="Bitwa pod Lipskiem">Bitwa pod Lipskiem</a></li> <li><a href="/wiki/Kongres_wiede%C5%84ski" title="Kongres wiedeński">Kongres wiedeński</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99te_Przymierze" title="Święte Przymierze">Święte Przymierze</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_5"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Niemiecki" title="Związek Niemiecki">Związek Niemiecki</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Niemiecki_Zwi%C4%85zek_Celny" title="Niemiecki Związek Celny">Niemiecki Związek Celny</a></li> <li><a href="/wiki/Wiosna_Lud%C3%B3w" title="Wiosna Ludów">Wiosna Ludów</a></li> <li><a href="/wiki/Rewolucja_marcowa" title="Rewolucja marcowa">Rewolucja marcowa</a></li> <li><a href="/wiki/I_wojna_o_Szlezwik" title="I wojna o Szlezwik">I wojna o Szlezwik</a></li> <li><a href="/wiki/Frankfurckie_Zgromadzenie_Narodowe" title="Frankfurckie Zgromadzenie Narodowe">Frankfurckie Zgromadzenie Narodowe</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_du%C5%84ska_(1864)" title="Wojna duńska (1864)">II wojna o Szlezwik</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_prusko-austriacka" title="Wojna prusko-austriacka">Wojna prusko-austriacka</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_6"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_P%C3%B3%C5%82nocnoniemiecki" title="Związek Północnoniemiecki">Związek Północnoniemiecki</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Wojna_francusko-pruska" title="Wojna francusko-pruska">Wojna francusko-pruska</a></li> <li><a href="/wiki/Zjednoczenie_Niemiec_(1866%E2%80%931871)" title="Zjednoczenie Niemiec (1866–1871)">Zjednoczenie Niemiec (XIX wiek)</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_7"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Cesarstwo_Niemieckie" title="Cesarstwo Niemieckie">Cesarstwo Niemieckie</a></th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a1_7_1"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Ostflucht" title="Ostflucht">Ostflucht</a></li> <li><a href="/wiki/Kulturkampf" title="Kulturkampf">Kulturkampf</a></li> <li><a href="/wiki/Sojusz_Trzech_Cesarzy" title="Sojusz Trzech Cesarzy">Sojusz Trzech Cesarzy</a></li> <li><a href="/wiki/Dwuprzymierze" title="Dwuprzymierze">Dwuprzymierze</a></li> <li><a href="/wiki/Konferencja_berli%C5%84ska_(1884%E2%80%931885)" title="Konferencja berlińska (1884–1885)">Konferencja berlińska</a></li> <li><a href="/wiki/Tr%C3%B3jprzymierze" title="Trójprzymierze">Trójprzymierze</a></li> <li><a href="/wiki/Pangermanizm" title="Pangermanizm">Pangermanizm</a></li> <li><a href="/wiki/Hakata" title="Hakata">Hakata</a></li> <li><a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Wszechniemiecki" title="Związek Wszechniemiecki">Związek Wszechniemiecki</a></li> <li><a href="/wiki/Weltpolitik" title="Weltpolitik">Weltpolitik</a></li> <li><a href="/wiki/Kolonie_niemieckie" title="Kolonie niemieckie">Ekspansja kolonialna</a></li> <li><a href="/wiki/Konflikty_maroka%C5%84skie" title="Konflikty marokańskie">Konflikty marokańskie</a></li> <li><a href="/wiki/Mitteleuropa" title="Mitteleuropa">Mitteleuropa</a></li> <li><a href="/wiki/Pa%C5%84stwa_centralne" title="Państwa centralne">Państwa centralne</a></li> <li><a href="/wiki/Plan_Schlieffena" title="Plan Schlieffena">Plan Schlieffena</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_7_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/I_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="I wojna światowa">I wojna światowa</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)" title="Front zachodni (I wojna światowa)">Front zachodni</a> <ul><li><a href="/wiki/I_bitwa_nad_Marn%C4%85" title="I bitwa nad Marną">I bitwa nad Marną</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Verdun" title="Bitwa pod Verdun">Bitwa pod Verdun</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_nad_Somm%C4%85" title="Bitwa nad Sommą">Bitwa nad Sommą</a></li> <li><a href="/wiki/Kaiserschlacht" title="Kaiserschlacht">Kaiserschlacht</a></li> <li><a href="/wiki/II_bitwa_nad_Marn%C4%85" title="II bitwa nad Marną">II bitwa nad Marną</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Front_wschodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)" title="Front wschodni (I wojna światowa)">Front wschodni</a> <ul><li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Tannenbergiem" title="Bitwa pod Tannenbergiem">Bitwa pod Tannenbergiem</a></li> <li><a href="/wiki/Ofensywa_Kiere%C5%84skiego" title="Ofensywa Kiereńskiego">Ofensywa Kiereńskiego</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Kampania_serbska_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)" title="Kampania serbska (I wojna światowa)">Kampania serbska</a></li> <li><a href="/wiki/Traktat_brzeski" title="Traktat brzeski">Traktat brzeski</a></li> <li><a href="/wiki/Rewolucja_listopadowa" title="Rewolucja listopadowa">Rewolucja listopadowa</a></li> <li><a href="/wiki/Rozejm_w_Compi%C3%A8gne_(1918)" title="Rozejm w Compiègne (1918)">Rozejm w Compiègne</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a1_8"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Republika_Weimarska" title="Republika Weimarska">Republika Weimarska</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Legenda_o_ciosie_w_plecy" title="Legenda o ciosie w plecy">Legenda o ciosie w plecy</a></li> <li><a href="/wiki/Pakt_Ebert-Groener" title="Pakt Ebert-Groener">Pakt Ebert-Groener</a></li> <li><a href="/wiki/Okupacja_Nadrenii" title="Okupacja Nadrenii">Okupacja Nadrenii</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_wielkopolskie" title="Powstanie wielkopolskie">Powstanie wielkopolskie</a></li> <li><a href="/wiki/Traktat_wersalski" title="Traktat wersalski">Traktat wersalski</a></li> <li><a href="/wiki/Plebiscyt_na_Warmii,_Mazurach_i_Powi%C5%9Blu" title="Plebiscyt na Warmii, Mazurach i Powiślu">Plebiscyt w Prusach Wschodnich i Zachodnich</a> oraz <a href="/wiki/Plebiscyt_na_G%C3%B3rnym_%C5%9Al%C4%85sku" title="Plebiscyt na Górnym Śląsku">na Górnym Śląsku</a></li> <li><a href="/wiki/Wolne_Miasto_Gda%C5%84sk" title="Wolne Miasto Gdańsk">Wolne Miasto Gdańsk</a></li> <li><a href="/wiki/Terytorium_Saary" title="Terytorium Saary">Terytorium Saary</a></li> <li><a href="/wiki/Okr%C4%99g_K%C5%82ajpedy" title="Okręg Kłajpedy">Memelland</a></li> <li><a href="/wiki/Polityka_wype%C5%82niania" title="Polityka wypełniania">Polityka wypełniania</a></li> <li><a href="/wiki/Uk%C5%82ad_w_Rapallo" title="Układ w Rapallo">Układ w Rapallo</a></li> <li><a href="/wiki/Okupacja_Zag%C5%82%C4%99bia_Ruhry" title="Okupacja Zagłębia Ruhry">Okupacja Zagłębia Ruhry</a></li> <li><a href="/wiki/Nazizm" title="Nazizm">Narodowy socjalizm</a></li> <li><a href="/wiki/Rasa_pan%C3%B3w" title="Rasa panów">Rasa panów</a></li> <li><a href="/wiki/Narodowosocjalistyczna_Niemiecka_Partia_Robotnik%C3%B3w" title="Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników">Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników</a></li> <li><a href="/wiki/Sturmabteilung" title="Sturmabteilung">Sturmabteilung</a></li> <li><a href="/wiki/Pucz_monachijski" title="Pucz monachijski">Pucz monachijski</a></li> <li><a href="/wiki/Lebensraum" title="Lebensraum">Lebensraum</a></li> <li><a href="/wiki/Goldene_Zwanziger" title="Goldene Zwanziger">Złote lata</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_celna_mi%C4%99dzy_Polsk%C4%85_a_Niemcami" title="Wojna celna między Polską a Niemcami">Wojna celna z Polską</a></li> <li><a href="/wiki/Liga_Narod%C3%B3w" title="Liga Narodów">Liga Narodów</a></li> <li><a href="/wiki/Wielki_kryzys" title="Wielki kryzys">Wielki kryzys</a></li> <li><a href="/wiki/Hiperinflacja_w_Republice_Weimarskiej" title="Hiperinflacja w Republice Weimarskiej">Hiperinflacja</a></li> <li><a href="/wiki/Schutzstaffel" title="Schutzstaffel">Schutzstaffel</a></li> <li><a href="/wiki/Wybory_parlamentarne_w_Republice_Weimarskiej_w_marcu_1933_roku" title="Wybory parlamentarne w Republice Weimarskiej w marcu 1933 roku">Wybory parlamentarne w Republice Weimarskiej w marcu 1933 roku</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_9"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/III_Rzesza" title="III Rzesza">III Rzesza</a></th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a1_9_1"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Po%C5%BCar_Reichstagu" title="Pożar Reichstagu">Pożar Reichstagu</a></li> <li><a href="/wiki/Ruch_oporu_w_III_Rzeszy" title="Ruch oporu w III Rzeszy">Ruch oporu</a></li> <li><a href="/wiki/Obozy_niemieckie_(1933%E2%80%931945)" title="Obozy niemieckie (1933–1945)">Obozy niemieckie (1933–1945)</a></li> <li><a href="/wiki/Gestapo" title="Gestapo">Gestapo</a></li> <li><a href="/wiki/Noc_d%C5%82ugich_no%C5%BCy" title="Noc długich noży">Noc długich noży</a></li> <li><a href="/wiki/Ustawy_norymberskie" title="Ustawy norymberskie">Ustawy norymberskie</a></li> <li><a href="/wiki/Remilitaryzacja_Nadrenii" title="Remilitaryzacja Nadrenii">Remilitaryzacja Nadrenii</a></li> <li><a href="/wiki/Letnie_Igrzyska_Olimpijskie_1936" title="Letnie Igrzyska Olimpijskie 1936">Letnie Igrzyska Olimpijskie 1936</a></li> <li><a href="/wiki/Pakt_antykominternowski" title="Pakt antykominternowski">Pakt antykominternowski</a></li> <li><a href="/wiki/Sicherheitspolizei" title="Sicherheitspolizei">Sicherheitspolizei</a></li> <li><a href="/wiki/Anschluss" title="Anschluss">Anschluss</a></li> <li><a href="/wiki/Noc_kryszta%C5%82owa" title="Noc kryształowa">Noc kryształowa</a></li> <li><a href="/wiki/Uk%C5%82ad_monachijski" title="Układ monachijski">Układ monachijski</a></li> <li><a href="/wiki/Rozbi%C3%B3r_Czechos%C5%82owacji" title="Rozbiór Czechosłowacji">Rozbiór Czechosłowacji</a> <ul><li><a href="/wiki/Protektorat_Czech_i_Moraw" title="Protektorat Czech i Moraw">Protektorat Czech i Moraw</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Niemieckie_ultimatum_wobec_Litwy" title="Niemieckie ultimatum wobec Litwy">Ultimatum wobec Litwy</a></li> <li><a href="/wiki/Pakt_stalowy" title="Pakt stalowy">Pakt stalowy</a></li> <li><a href="/wiki/Pa%C5%84stwa_Osi" title="Państwa Osi">Państwa Osi</a></li> <li><a href="/wiki/Pakt_Ribbentrop-Mo%C5%82otow" title="Pakt Ribbentrop-Mołotow">Pakt Ribbentrop-Mołotow</a></li> <li><a href="/wiki/Prowokacja_gliwicka" title="Prowokacja gliwicka">Prowokacja gliwicka</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_9_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="II wojna światowa">II wojna światowa</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Kampania_wrze%C5%9Bniowa" title="Kampania wrześniowa">Agresja Niemiec na Polskę</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_o_Atlantyk" title="Bitwa o Atlantyk">Bitwa o Atlantyk</a></li> <li><a href="/wiki/Traktat_o_granicach_i_przyja%C5%BAni_III_Rzesza_%E2%80%93_ZSRR_(1939)" title="Traktat o granicach i przyjaźni III Rzesza – ZSRR (1939)">Traktat o granicach i przyjaźni III Rzesza – ZSRR (1939)</a></li> <li><a href="/wiki/Okupacja_niemiecka_ziem_polskich_(1939%E2%80%931945)" title="Okupacja niemiecka ziem polskich (1939–1945)">Okupacja niemiecka ziem polskich 1939–1945</a> <ul><li><a href="/wiki/Generalne_Gubernatorstwo" title="Generalne Gubernatorstwo">Generalne Gubernatorstwo</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Generalny_Plan_Wschodni" title="Generalny Plan Wschodni">Generalny Plan Wschodni</a></li> <li><a href="/wiki/Zag%C5%82ada_%C5%BByd%C3%B3w" title="Zagłada Żydów">Holocaust</a></li> <li><a href="/wiki/Roboty_przymusowe_w_III_Rzeszy" title="Roboty przymusowe w III Rzeszy">Roboty przymusowe w III Rzeszy</a></li> <li><a href="/wiki/Porajmos" title="Porajmos">Porajmos</a></li> <li><a href="/wiki/Front_zachodni_(II_wojna_%C5%9Bwiatowa)" title="Front zachodni (II wojna światowa)">Front zachodni</a> <ul><li><a href="/wiki/Dziwna_wojna" title="Dziwna wojna">Dziwna wojna</a></li> <li><a href="/wiki/Kampania_norweska" title="Kampania norweska">Kampania norweska</a></li> <li><a href="/wiki/Kampania_francuska_1940" title="Kampania francuska 1940">Kampania francuska 1940</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_o_Angli%C4%99" title="Bitwa o Anglię">Bitwa o Anglię</a></li> <li><a href="/wiki/L%C4%85dowanie_w_Normandii" title="Lądowanie w Normandii">Lądowanie w Normandii</a></li> <li><a href="/wiki/Prze%C5%82amanie_linii_Zygfryda" title="Przełamanie linii Zygfryda">Przełamanie linii Zygfryda</a></li> <li><a href="/wiki/Ofensywa_w_Ardenach" title="Ofensywa w Ardenach">Ofensywa w Ardenach</a></li> <li><a href="/wiki/Forsowanie_Renu" title="Forsowanie Renu">Forsowanie Renu</a></li> <li><a href="/wiki/Inwazja_aliant%C3%B3w_zachodnich_na_Niemcy" title="Inwazja aliantów zachodnich na Niemcy">Inwazja aliantów zachodnich na Niemcy</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Kampania_%C5%9Br%C3%B3dziemnomorska" title="Kampania śródziemnomorska">Kampania śródziemnomorska</a> <ul><li><a href="/wiki/Kampania_ba%C5%82ka%C5%84ska" title="Kampania bałkańska">Kampania bałkańska</a></li> <li><a href="/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa_w_Afryce" title="II wojna światowa w Afryce">II wojna światowa w Afryce</a></li> <li><a href="/wiki/Kampania_w%C5%82oska_w_czasie_II_wojny_%C5%9Bwiatowej" title="Kampania włoska w czasie II wojny światowej">Kampania włoska</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Front_wschodni_(II_wojna_%C5%9Bwiatowa)" title="Front wschodni (II wojna światowa)">Front wschodni</a> <ul><li><a href="/wiki/Atak_Niemiec_na_ZSRR" title="Atak Niemiec na ZSRR">Atak Niemiec na ZSRR</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Moskw%C4%85" title="Bitwa pod Moskwą">Bitwa pod Moskwą</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_kontynuacyjna" title="Wojna kontynuacyjna">Wojna kontynuacyjna</a></li> <li><a href="/wiki/Blokada_Leningradu" title="Blokada Leningradu">Blokada Leningradu</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_stalingradzka" title="Bitwa stalingradzka">Bitwa stalingradzka</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_na_%C5%82uku_kurskim" title="Bitwa na łuku kurskim">Bitwa na łuku kurskim</a></li> <li><a href="/wiki/Operacja_berli%C5%84ska" title="Operacja berlińska">Operacja berlińska</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Kapitulacja_III_Rzeszy" title="Kapitulacja III Rzeszy">Kapitulacja III Rzeszy</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a1_10"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Okupacja_aliancka_Niemiec" title="Okupacja aliancka Niemiec">Okupacja aliancka</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Zniszczenia_wojenne_miast_niemieckich" title="Zniszczenia wojenne miast niemieckich">Zniszczenia miast</a></li> <li><a href="/wiki/Granica_na_Odrze_i_Nysie_%C5%81u%C5%BCyckiej" title="Granica na Odrze i Nysie Łużyckiej">Granica na Odrze i Nysie Łużyckiej</a></li> <li><a href="/wiki/Wysiedlenia_Niemc%C3%B3w_po_II_wojnie_%C5%9Bwiatowej" title="Wysiedlenia Niemców po II wojnie światowej">Wysiedlenia Niemców</a></li> <li><a href="/wiki/Dekrety_Bene%C5%A1a" title="Dekrety Beneša">Dekrety Beneša</a></li> <li><a href="/wiki/Sojusznicza_Rada_Kontroli_Niemiec" title="Sojusznicza Rada Kontroli Niemiec">Sojusznicza Rada Kontroli Niemiec</a></li> <li><a href="/wiki/Sowiecka_Administracja_Wojskowa_w_Niemczech" title="Sowiecka Administracja Wojskowa w Niemczech">Sowiecka Administracja Wojskowa w Niemczech</a></li> <li><a href="/wiki/Procesy_norymberskie" title="Procesy norymberskie">Procesy norymberskie</a></li> <li><a href="/wiki/Denazyfikacja" title="Denazyfikacja">Denazyfikacja</a></li> <li><a href="/wiki/Bizonia" title="Bizonia">Bizonia</a></li> <li><a href="/wiki/Trizonia" title="Trizonia">Trizonia</a></li> <li><a href="/wiki/Protektorat_Saary" title="Protektorat Saary">Protektorat Saary</a></li> <li><a href="/wiki/Francuska_strefa_okupacyjna_w_Niemczech" title="Francuska strefa okupacyjna w Niemczech">Francuska strefa okupacyjna w Niemczech</a></li> <li><a href="/wiki/Brytyjska_strefa_okupacyjna_w_Niemczech" title="Brytyjska strefa okupacyjna w Niemczech">Brytyjska strefa okupacyjna w Niemczech</a></li> <li><a href="/wiki/Ameryka%C5%84ska_strefa_okupacyjna_w_Niemczech" title="Amerykańska strefa okupacyjna w Niemczech">Amerykańska strefa okupacyjna w Niemczech</a></li> <li><a href="/wiki/Radziecka_strefa_okupacyjna_w_Niemczech" title="Radziecka strefa okupacyjna w Niemczech">Radziecka strefa okupacyjna w Niemczech</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_11"><th class="navbox-group opis" scope="row">Podział Niemiec</th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a1_11_1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Republika_Federalna_Niemiec_(1949%E2%80%931990)" title="Republika Federalna Niemiec (1949–1990)">RFN</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Plan_Marshalla" title="Plan Marshalla">Plan Marshalla</a></li> <li><a href="/wiki/Spo%C5%82eczna_gospodarka_rynkowa" title="Społeczna gospodarka rynkowa">Społeczna gospodarka rynkowa</a></li> <li><a href="/wiki/Wirtschaftswunder" title="Wirtschaftswunder">Wirtschaftswunder</a></li> <li><a href="/wiki/Gastarbeiter" title="Gastarbeiter">Gastarbeiterzy</a></li> <li><a href="/wiki/Uk%C5%82ady_paryskie_(1954)" title="Układy paryskie (1954)">Układy paryskie</a></li> <li><a href="/wiki/Europejska_Wsp%C3%B3lnota_W%C4%99gla_i_Stali" title="Europejska Wspólnota Węgla i Stali">EWWiS</a></li> <li><a href="/wiki/NATO" title="NATO">NATO</a></li> <li><a href="/wiki/Traktaty_rzymskie" title="Traktaty rzymskie">Traktaty rzymskie</a></li> <li><a href="/wiki/Wsp%C3%B3lnota_Europejska" title="Wspólnota Europejska">Wspólnota Europejska</a></li> <li><a href="/wiki/Uk%C5%82ad_NRD%E2%80%93RFN" title="Układ NRD–RFN">Układ NRD–RFN</a></li> <li><a href="/wiki/Letnie_Igrzyska_Olimpijskie_1972" title="Letnie Igrzyska Olimpijskie 1972">Letnie Igrzyska Olimpijskie 1972</a> <ul><li><a href="/wiki/Masakra_w_Monachium" title="Masakra w Monachium">Masakra w Monachium</a></li></ul></li></ul> </td></tr><tr class="a1_11_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Niemiecka_Republika_Demokratyczna" title="Niemiecka Republika Demokratyczna">NRD</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Republikflucht" title="Republikflucht">Republikflucht</a></li> <li><a href="/wiki/Uk%C5%82ad_zgorzelecki" title="Układ zgorzelecki">Układ graniczny z PRL</a></li> <li><a href="/wiki/Rada_Wzajemnej_Pomocy_Gospodarczej" title="Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej">RWPG</a></li> <li><a href="/wiki/Aktion_Ungeziefer" title="Aktion Ungeziefer">Aktion Ungeziefer</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_czerwcowe" title="Powstanie czerwcowe">Powstanie czerwcowe</a></li> <li><a href="/wiki/Uk%C5%82ad_Warszawski" title="Układ Warszawski">Układ Warszawski</a></li> <li><a href="/wiki/Referendum_konstytucyjne_w_NRD_w_1968_roku" title="Referendum konstytucyjne w NRD w 1968 roku">Referendum konstytucyjne</a></li> <li><a href="/wiki/Uk%C5%82ad_NRD%E2%80%93RFN" title="Układ NRD–RFN">Układ NRD–RFN</a></li> <li><a href="/wiki/Rewolucja_trabant%C3%B3w" title="Rewolucja trabantów">Rewolucja trabantów</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_11_3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Berlin_Zachodni" title="Berlin Zachodni">Berlin Zachodni</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Sektory_Berlina" title="Sektory Berlina">Sektory Berlina</a></li> <li><a href="/wiki/Blokada_Berlina" title="Blokada Berlina">Blokada Berlina</a></li> <li><a href="/wiki/Operacja_Vittles" title="Operacja Vittles">Operacja „Vittles”</a></li> <li><a href="/wiki/Mur_Berli%C5%84ski" title="Mur Berliński">Mur Berliński</a></li> <li><a href="/wiki/Kryzys_berli%C5%84ski_1961" title="Kryzys berliński 1961">Kryzys berliński</a></li> <li><a href="/wiki/Protesty_studenckie_w_Niemczech_(1967%E2%80%931968)" title="Protesty studenckie w Niemczech (1967–1968)">Protesty studenckie</a></li> <li><a href="/wiki/Porozumienie_czterech_mocarstw_w_sprawie_Berlina" title="Porozumienie czterech mocarstw w sprawie Berlina">Porozumienie czterech mocarstw w sprawie Berlina</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a1_12"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Ponowne_zjednoczenie_Niemiec" title="Ponowne zjednoczenie Niemiec">Ponowne zjednoczenie Niemiec</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Konferencja_dwa_plus_cztery" title="Konferencja dwa plus cztery">Konferencja dwa plus cztery</a></li> <li><a href="/wiki/Unia_walutowa,_gospodarcza_i_spo%C5%82eczna" title="Unia walutowa, gospodarcza i społeczna">Unia walutowa, gospodarcza i społeczna</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_13"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Niemcy" title="Niemcy">Republika Federalna Niemiec</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Polsko-niemiecki_traktat_graniczny" title="Polsko-niemiecki traktat graniczny">Polsko-niemiecki traktat graniczny</a></li> <li><a href="/wiki/Unia_Europejska" title="Unia Europejska">Unia Europejska</a></li> <li><a href="/wiki/Euro" title="Euro">Euro</a></li> <li><a href="/wiki/Kryzys_migracyjny_w_Europie" title="Kryzys migracyjny w Europie">Kryzys migracyjny</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Kluczowe postacie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Arminius" title="Arminius">Arminius</a></li> <li><a href="/wiki/Karol_Wielki" title="Karol Wielki">Karol Wielki</a></li> <li><a href="/wiki/Ludwik_II_Niemiecki" title="Ludwik II Niemiecki">Ludwik II Niemiecki</a></li> <li><a href="/wiki/Otton_I_Wielki" title="Otton I Wielki">Otton I Wielki</a></li> <li><a href="/wiki/Fryderyk_I_Barbarossa" title="Fryderyk I Barbarossa">Fryderyk I Barbarossa</a></li> <li><a href="/wiki/Marcin_Luter" title="Marcin Luter">Martin Luter</a></li> <li><a href="/wiki/Fryderyk_Wilhelm_I_(Wielki_Elektor)" title="Fryderyk Wilhelm I (Wielki Elektor)">Fryderyk Wilhelm I</a></li> <li><a href="/wiki/Fryderyk_II_Wielki" title="Fryderyk II Wielki">Fryderyk II Wielki</a></li> <li><a href="/wiki/Franciszek_II_Habsburg" title="Franciszek II Habsburg">Franciszek II Habsburg</a></li> <li><a href="/wiki/Wilhelm_I_Hohenzollern" title="Wilhelm I Hohenzollern">Wilhelm I Hohenzollern</a></li> <li><a href="/wiki/Otto_von_Bismarck" title="Otto von Bismarck">Otto von Bismarck</a></li> <li><a href="/wiki/Wilhelm_II_Hohenzollern" title="Wilhelm II Hohenzollern">Wilhelm II Hohenzollern</a></li> <li><a href="/wiki/Paul_von_Hindenburg" title="Paul von Hindenburg">Paul von Hindenburg</a></li> <li><a href="/wiki/Adolf_Hitler" title="Adolf Hitler">Adolf Hitler</a></li> <li><a href="/wiki/Konrad_Adenauer" title="Konrad Adenauer">Konrad Adenauer</a></li> <li><a href="/wiki/Walter_Ulbricht" title="Walter Ulbricht">Walter Ulbricht</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row">Najważniejsze<br />państwa niemieckie</th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a3_1"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Marchia_P%C3%B3%C5%82nocna" title="Marchia Północna">Marchia Północna</a>/<a href="/wiki/Marchia_Brandenburska" title="Marchia Brandenburska">Marchia Brandenburska</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3_2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Państwo Saksońskie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_Saksonii" title="Księstwo Saksonii">Księstwo Saksonii</a></li> <li><a href="/wiki/Marchia_Wschodnia" title="Marchia Wschodnia">Marchia Wschodnia</a></li> <li><a href="/wiki/Marchia_Mi%C5%9Bnie%C5%84ska" title="Marchia Miśnieńska">Marchia Miśnieńska</a></li> <li><a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_Saksonii-Wittenbergi" title="Księstwo Saksonii-Wittenbergi">Księstwo Saksonii-Wittenbergi</a></li> <li><a href="/wiki/Elektorat_Saksonii" title="Elektorat Saksonii">Elektorat Saksonii</a></li> <li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Saksonii" title="Królestwo Saksonii">Królestwo Saksonii</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3_3"><th class="navbox-group opis" scope="row">Państwo Bawarskie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Ksi%C4%99stwo_Bawarii&action=edit&redlink=1" class="new" title="Księstwo Bawarii (strona nie istnieje)">Księstwo Bawarii</a></li> <li><a href="/wiki/Elektorat_Bawarii" title="Elektorat Bawarii">Elektorat Bawarii</a></li> <li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Bawarii" title="Królestwo Bawarii">Królestwo Bawarii</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3_4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Prusy_(pa%C5%84stwo)" title="Prusy (państwo)">Państwo Pruskie</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_zakonu_krzy%C5%BCackiego" title="Państwo zakonu krzyżackiego">Państwo zakonu krzyżackiego</a></li> <li><a href="/wiki/Prusy_Ksi%C4%85%C5%BC%C4%99ce" title="Prusy Książęce">Prusy Książęce</a></li> <li><a href="/wiki/Brandenburgia-Prusy" title="Brandenburgia-Prusy">Brandenburgia-Prusy</a></li> <li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_Prus" title="Królestwo Prus">Królestwo Prus</a></li> <li><a href="/wiki/Wolne_Pa%C5%84stwo_Prusy" title="Wolne Państwo Prusy">Wolne Państwo Prusy</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3_5"><th class="navbox-group opis" scope="row">Państwo Austriackie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Marchia_Austriacka" title="Marchia Austriacka">Marchia Austriacka</a></li> <li><a href="/wiki/Ksi%C4%99stwo_Austriackie" title="Księstwo Austriackie">Księstwo Austriackie</a></li> <li><a href="/wiki/Arcyksi%C4%99stwo_Austriackie" title="Arcyksięstwo Austriackie">Arcyksięstwo Austriackie</a></li> <li><a href="/wiki/Monarchia_Habsburg%C3%B3w" title="Monarchia Habsburgów">Monarchia Habsburgów</a></li> <li><a href="/wiki/Cesarstwo_Austrii" title="Cesarstwo Austrii">Cesarstwo Austrii</a></li> <li><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwa_i_Kraje_w_Radzie_Pa%C5%84stwa_Reprezentowane" title="Królestwa i Kraje w Radzie Państwa Reprezentowane">Kraje austriackie</a></li> <li><a href="/wiki/Republika_Niemieckiej_Austrii" title="Republika Niemieckiej Austrii">Republika Niemieckiej Austrii</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row">Pozostałe</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Kalendarium_historii_Niemiec" title="Kalendarium historii Niemiec">Kalendarium historii Niemiec</a></li> <li><a href="/wiki/Niemcy_(nar%C3%B3d)" title="Niemcy (naród)">Naród niemiecki</a></li> <li><a href="/wiki/W%C5%82adcy_Niemiec" title="Władcy Niemiec">Władcy Niemiec</a> <ul><li><a href="/wiki/Konradyni" title="Konradyni">Konradyni</a></li> <li><a href="/wiki/Ludolfingowie" title="Ludolfingowie">Ludolfingowie</a></li> <li><a href="/wiki/Dynastia_salicka" title="Dynastia salicka">Dynastia salicka</a></li> <li><a href="/wiki/Hohenstaufowie" title="Hohenstaufowie">Hohenstaufowie</a></li> <li><a href="/wiki/Welfowie" title="Welfowie">Welfowie</a></li> <li><a href="/wiki/Habsburgowie" title="Habsburgowie">Habsburgowie</a></li> <li><a href="/wiki/Nassau_(dynastia)" title="Nassau (dynastia)">Nassau (dynastia)</a></li> <li><a href="/wiki/Luksemburgowie" title="Luksemburgowie">Luksemburgowie</a></li> <li><a href="/wiki/Wittelsbachowie" title="Wittelsbachowie">Wittelsbachowie</a></li> <li><a href="/wiki/Dom_Habsbursko-Lotary%C5%84ski" title="Dom Habsbursko-Lotaryński">Dom Habsbursko-Lotaryński</a></li> <li><a href="/wiki/Hohenzollernowie" title="Hohenzollernowie">Hohenzollernowie</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Lista_prezydent%C3%B3w_Niemiec" title="Lista prezydentów Niemiec">Prezydenci Niemiec</a></li> <li><a href="/wiki/Kanclerze_Niemiec" title="Kanclerze Niemiec">Kanclerze Niemiec</a></li> <li><a href="/wiki/Ustr%C3%B3j_polityczny_Niemiec" title="Ustrój polityczny Niemiec">Ustrój polityczny Niemiec</a></li> <li><a href="/wiki/J%C4%99zyk_niemiecki" title="Język niemiecki">Język niemiecki</a></li> <li><a href="/wiki/Deutschst%C3%A4mmige" class="mw-redirect" title="Deutschstämmige">Deutschstämmige</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_%C5%BByd%C3%B3w_w_Niemczech" title="Historia Żydów w Niemczech">Historia Żydów w Niemczech</a></li> <li><a href="/wiki/By%C5%82e_wschodnie_tereny_Rzeszy_Niemieckiej" title="Byłe wschodnie tereny Rzeszy Niemieckiej">Byłe ziemie wschodnie Niemiec</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Herb_Niemiec" title="Herb Niemiec"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Coat_of_arms_of_Germany.svg/50px-Coat_of_arms_of_Germany.svg.png" decoding="async" width="50" height="64" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Coat_of_arms_of_Germany.svg/75px-Coat_of_arms_of_Germany.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Coat_of_arms_of_Germany.svg/100px-Coat_of_arms_of_Germany.svg.png 2x" data-file-width="396" data-file-height="510" /></a></span> </p> </div></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74983602"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Wojna_trzydziestoletnia" title="Szablon:Wojna trzydziestoletnia"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Wojna_trzydziestoletnia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Wojna trzydziestoletnia (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Wojna_trzydziestoletnia&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a class="mw-selflink selflink">Wojna trzydziestoletnia</a></div><div class="mw-collapsible-content"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Obl%C4%99%C5%BCenie_Pilzna" title="Oblężenie Pilzna">Pilzno</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Lomnicami" title="Bitwa pod Lomnicami">Lomnice</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Humiennem" title="Bitwa pod Humiennem">Humienne</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_na_Bia%C5%82ej_G%C3%B3rze" title="Bitwa na Białej Górze">Biała Góra</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Mingolsheim" title="Bitwa pod Mingolsheim">Mingolsheim</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Wimpfen" title="Bitwa pod Wimpfen">Wimpfen</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_H%C3%B6chst" title="Bitwa pod Höchst">Höchst</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Fleurus_(1622)" title="Bitwa pod Fleurus (1622)">Fleurus</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Stadtlohn" title="Bitwa pod Stadtlohn">Stadtlohn</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Granowem" title="Bitwa pod Granowem">Granowo</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Dessau" title="Bitwa pod Dessau">Dessau</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Lutter_am_Barenberge" title="Bitwa pod Lutter am Barenberge">Lutter am Barenberge</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Wo%C5%82ogoszcz%C4%85" title="Bitwa pod Wołogoszczą">Wołogoszcz</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Werben&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Werben (strona nie istnieje)">Werben</a></li> <li><a href="/wiki/I_bitwa_pod_Breitenfeld" title="I bitwa pod Breitenfeld">Breitenfeld I</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Rain_nad_rzek%C4%85_Lech" title="Bitwa pod Rain nad rzeką Lech">Rain</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Norymberg%C4%85" title="Bitwa pod Norymbergą">Norymberga</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_L%C3%BCtzen_(1632)" title="Bitwa pod Lützen (1632)">Lützen</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bitwa_pod_Oldendorf&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bitwa pod Oldendorf (strona nie istnieje)">Oldendorf</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_%C5%9Acinaw%C4%85" title="Bitwa pod Ścinawą">Ścinawa</a></li> <li><a href="/wiki/I_bitwa_pod_N%C3%B6rdlingen" title="I bitwa pod Nördlingen">Nördlingen I</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Wittstock" title="Bitwa pod Wittstock">Wittstock</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Rheinfelden" title="Bitwa pod Rheinfelden">Rheinfelden</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Wittenweier" title="Bitwa pod Wittenweier">Wittenweier</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Thann" title="Bitwa pod Thann">Thann</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Chemnitz" title="Bitwa pod Chemnitz">Chemnitz</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Honnecourt" title="Bitwa pod Honnecourt">Honnecourt</a></li> <li><a href="/wiki/II_bitwa_pod_Breitenfeld" title="II bitwa pod Breitenfeld">Breitenfeld II</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Rocroi" title="Bitwa pod Rocroi">Rocroi</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Tuttlingen" title="Bitwa pod Tuttlingen">Tuttlingen</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_w_Zatoce_Kilo%C5%84skiej" title="Bitwa w Zatoce Kilońskiej">Zatoka Kilońska</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Fryburgiem_(1644)" title="Bitwa pod Fryburgiem (1644)">Fryburg</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_w_cie%C5%9Bninie_Fehmarn" title="Bitwa w cieśninie Fehmarn">Fehmarn</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Jankowem" title="Bitwa pod Jankowem">Jankov</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Herbsthausen" title="Bitwa pod Herbsthausen">Herbsthausen</a></li> <li><a href="/wiki/II_bitwa_pod_N%C3%B6rdlingen" title="II bitwa pod Nördlingen">Nördlingen II</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Zusmarshausen" title="Bitwa pod Zusmarshausen">Zusmarshausen</a></li> <li><a href="/wiki/Bitwa_pod_Lens" title="Bitwa pod Lens">Lens</a></li> <li><a href="/wiki/Obl%C4%99%C5%BCenie_Pragi_(1648)" title="Oblężenie Pragi (1648)">Praga</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></div></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74016753">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-fehlt"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<span class="description"><a href="/wiki/Wojna_religijna" title="Wojna religijna">wojna religijna</a></span>):</div><ul><li><a href="/wiki/Virtual_International_Authority_File" title="Virtual International Authority File">VIAF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/3712154387210930970006">3712154387210930970006</a></span>, <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/307810184">307810184</a></span></li><li><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lccn.loc.gov/sh85134910">sh85134910</a></span></li><li><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4012985-8">4012985-8</a></span></li><li><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Web_NDL_Authorities" class="extiw" title="de:Web NDL Authorities">NDL</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00570202">00570202</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale" title="Bibliothèque nationale">BnF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb119385761">119385761</a></span></li><li><a href="/wiki/Centralna_Biblioteka_Narodowa_we_Florencji" title="Centralna Biblioteka Narodowa we Florencji">BNCF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://thes.bncf.firenze.sbn.it/termine.php?id=29267">29267</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Republiki_Czeskiej" title="Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej">NKC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/ph126846">ph126846</a></span></li><li><a href="/wiki/Hiszpa%C5%84ska_Biblioteka_Narodowa" title="Hiszpańska Biblioteka Narodowa">BNE</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX529044">XX529044</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Izraela" title="Biblioteka Narodowa Izraela">J9U</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007534009205171">987007534009205171</a></span></li><li><a href="/w/index.php?title=Getty_Iconography_Authority&action=edit&redlink=1" class="new" title="Getty Iconography Authority (strona nie istnieje)">GIA</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.getty.edu/cona/CONAIconographyRecord.aspx?iconid=901000210">901000210</a></span></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">PWN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3997523.html">3997523</a></span></li> <li><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Britannica</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/event/Thirty-Years-War">event/Thirty-Years-War</a></span></li> <li><a href="/wiki/Enciclopedia_Treccani" title="Enciclopedia Treccani">Treccani</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/guerra-dei-trent-anni">guerra-dei-trent-anni</a></span></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P3219" class="extiw" title="d:Property:P3219">Universalis</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/guerre-de-trente-ans/">guerre-de-trente-ans</a></span></li> <li><a href="/wiki/Wielka_Encyklopedia_Rosyjska" title="Wielka Encyklopedia Rosyjska">БРЭ</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://old.bigenc.ru/text/4203551">4203551</a></span></li> <li><a href="/wiki/Nationalencyklopedin" title="Nationalencyklopedin">NE.se</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ne.se/uppslagsverk/encyklopedi/lång/30-%C3%A5riga-kriget">30-åriga-kriget</a></span>, <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ne.se/uppslagsverk/encyklopedi/lång/trettio%C3%A5riga-kriget">trettioåriga-kriget</a></span></li> <li><a href="/wiki/Store_norske_leksikon" title="Store norske leksikon">SNL</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=4342&url_prefix=https://snl.no/&id=tretti%C3%A5rskrigen">trettiårskrigen</a></span></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P1296" class="extiw" title="d:Property:P1296">Catalana</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0067335.xml">0067335</a></span></li> <li><a href="/wiki/Den_Store_Danske_Encyklop%C3%A6di" title="Den Store Danske Encyklopædi">DSDE</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=8313&url_prefix=https://lex.dk/&id=Tredive%C3%A5rskrigen">Trediveårskrigen</a></span></li></ul> </div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&oldid=74331587">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&oldid=74331587</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Wojna_trzydziestoletnia" title="Kategoria:Wojna trzydziestoletnia">Wojna trzydziestoletnia</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Historia_Ko%C5%9Bcio%C5%82a_katolickiego_w_Niemczech" title="Kategoria:Historia Kościoła katolickiego w Niemczech">Historia Kościoła katolickiego w Niemczech</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Historia_protestantyzmu_w_Niemczech" title="Kategoria:Historia protestantyzmu w Niemczech">Historia protestantyzmu w Niemczech</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Wojny_religijne" title="Kategoria:Wojny religijne">Wojny religijne</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Wojny_w_Europie" title="Kategoria:Wojny w Europie">Wojny w Europie</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Wojny_w_historii_Austrii" title="Kategoria:Wojny w historii Austrii">Wojny w historii Austrii</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Wojny_w_historii_Danii" title="Kategoria:Wojny w historii Danii">Wojny w historii Danii</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Wojny_w_historii_Francji" title="Kategoria:Wojny w historii Francji">Wojny w historii Francji</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Wojny_w_historii_Hiszpanii" title="Kategoria:Wojny w historii Hiszpanii">Wojny w historii Hiszpanii</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Wojny_w_historii_Niemiec" title="Kategoria:Wojny w historii Niemiec">Wojny w historii Niemiec</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Wojny_w_historii_Szwecji" title="Kategoria:Wojny w historii Szwecji">Wojny w historii Szwecji</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryte kategorie: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablony_lokalizacyjne_%E2%80%93_brak_wsp%C3%B3%C5%82rz%C4%99dnych_%E2%80%93_Wojna_infobox" title="Kategoria:Szablony lokalizacyjne – brak współrzędnych – Wojna infobox">Szablony lokalizacyjne – brak współrzędnych – Wojna infobox</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_z_brakuj%C4%85cymi_przypisami_od_2023-09" title="Kategoria:Artykuły z brakującymi przypisami od 2023-09">Artykuły z brakującymi przypisami od 2023-09</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_z_propozycjami_t%C5%82umacze%C5%84" title="Kategoria:Artykuły z propozycjami tłumaczeń">Artykuły z propozycjami tłumaczeń</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_z_wyra%C5%BCeniami_zwodniczymi_od_2021-03" title="Kategoria:Artykuły z wyrażeniami zwodniczymi od 2021-03">Artykuły z wyrażeniami zwodniczymi od 2021-03</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_z_brakuj%C4%85cymi_przypisami_od_2018-05" title="Kategoria:Artykuły z brakującymi przypisami od 2018-05">Artykuły z brakującymi przypisami od 2018-05</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_z_brakuj%C4%85cymi_przypisami_od_2019-12" title="Kategoria:Artykuły z brakującymi przypisami od 2019-12">Artykuły z brakującymi przypisami od 2019-12</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 19 lip 2024, 09:36.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Wojna_trzydziestoletnia&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5c59558b9d-7khjh","wgBackendResponseTime":185,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.924","walltime":"1.262","ppvisitednodes":{"value":14337,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":155504,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":23905,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":16,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":14,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":50123,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":10,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1005.125 1 -total"," 29.74% 298.951 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 17.18% 172.647 1 Szablon:Wojna_infobox"," 16.55% 166.345 7 Szablon:Szablon_nawigacyjny"," 15.19% 152.716 53 Szablon:Odn"," 14.94% 150.159 1 Szablon:Historia_Niemiec"," 9.58% 96.278 9 Szablon:Cytuj"," 8.65% 86.908 1 Szablon:Przypisy"," 4.62% 46.438 1 Szablon:Infobox_mapa_lokalizacyjna"," 3.37% 33.889 1 Szablon:Infobox_tytuł"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.440","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":6236309,"limit":52428800},"limitreport-logs":"{{#invoke:Moduł:Mapa|Infobox}}\ninfobox może wyszukać współrzędne w wikidanych\nargumenty = table#1 {\n [\"category\"] = \"Wojna infobox\",\n}\nbrak punktów na mapę i współrzędnych, nadszedł czas na Wikidane\nbrak punktów na mapę nawet w Wikidanych\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nWRAP: lead = \"span\"\nWRAP: tail = \"span\"\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = false\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\njournalAbbr = \"The Journal of Interdisciplinary History\"\next = nil\next = false\next = false\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-d465dfd78-pmcb4","timestamp":"20241126130126","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Wojna trzydziestoletnia","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Wojna_trzydziestoletnia","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q2487","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q2487","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-11-01T16:05:16Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/a\/aa\/Battle_of_Lutzen.jpg","headline":"europejski konflikt w XVII wieku"}</script> </body> </html>