CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="fa" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>بوم‌شناسی سیستم‌ها - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )fawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":[ "0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9\t%","۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹\t٪"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ژانویه","فوریه","مارس","آوریل","مه","ژوئن","ژوئیه","اوت","سپتامبر","اکتبر","نوامبر","دسامبر"],"wgRequestId":"0080baee-fbc2-4808-aae1-8ce4bba81782","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"بوم‌شناسی_سیستم‌ها","wgTitle":"بوم‌شناسی سیستم‌ها","wgCurRevisionId":38149517,"wgRevisionId":38149517,"wgArticleId":5894392,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["مقاله‌های دارای واژگان به زبان انگلیسی","نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان","صفحه‌هایی که نشانی اینترنتی‌شان خطا دارد", "پیوندهای وی‌بک الگوی بایگانی اینترنت","بوم‌شناسی سامانه‌ها","علوم اجتماعی زیست‌محیطی","علوم صوری","علوم زیست‌محیطی","نظریه سامانه‌ها"],"wgPageViewLanguage":"fa","wgPageContentLanguage":"fa","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"بوم‌شناسی_سیستم‌ها","wgRelevantArticleId":5894392,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fa","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"fa"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength": 20000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q3076438","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready", "ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools","ext.gadget.EasyNewSection","ext.gadget.signit","ext.gadget.decodesummary","ext.gadget.Watchlist","ext.gadget.switcher","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fa&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Genomics_GTL_Program_Payoffs.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="901"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Genomics_GTL_Program_Payoffs.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="601"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Genomics_GTL_Program_Payoffs.jpg/640px-Genomics_GTL_Program_Payoffs.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="480"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="بوم‌شناسی سیستم‌ها - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fa.m.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="ویرایش" href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ویکی‌پدیا (fa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="خوراک اتم برای ویکی‌پدیا" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-بوم‌شناسی_سیستم‌ها rootpage-بوم‌شناسی_سیستم‌ها skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">پرش به محتوا</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="منوی اصلی" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">منوی اصلی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">منوی اصلی</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> بازدید محتوا </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" title="مشاهدهٔ صفحهٔ اصلی [z]" accesskey="z"><span>صفحهٔ اصلی</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یافتن اطلاعات پس‌زمینه پیرامون رویدادهای کنونی"><span>رویدادهای کنونی</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="آوردن یک صفحهٔ تصادفی [x]" accesskey="x"><span>مقالهٔ تصادفی</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-collaboration" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-collaboration" > <div class="vector-menu-heading"> همکاری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="فهرستی از تغییرات اخیر ویکی [r]" accesskey="r"><span>تغییرات اخیر</span></a></li><li id="n-cooperateing" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C"><span>ویکی‌نویس شوید!</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="مکانی برای دریافتن"><span>راهنما</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%A7"><span>تماس با ویکی‌پدیا</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ویکی‌پدیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" style="width: 6em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="دانشنامهٔ آزاد" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fa.svg" width="72" height="18" style="width: 4.5em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>جستجو</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکی‌پدیا" aria-label="جستجو در ویکی‌پدیا" autocapitalize="sentences" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="ابزارهای شخصی"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="تغییر ظاهر اندازهٔ قلم، عرض و رنگ صفحه" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ظاهر" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ظاهر</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa" class=""><span>کمک مالی</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C+%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است." class=""><span>ایجاد حساب</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C+%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o" class=""><span>ورود</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="گزینه‌های بیشتر" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارهای شخصی" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ابزارهای شخصی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="منوی کاربری" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa"><span>کمک مالی</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C+%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ایجاد حساب</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C+%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>ورود</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> صفحه‌هایی برای ویرایشگرانی که از سامانه خارج شدند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87" aria-label="دربارهٔ ویرایش‌کردن بیشتر بدانید"><span>بیشتر بدانید</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86" title="فهرست ویرایش‌ها انجام شده از این نشانی آی‌پی [y]" accesskey="y"><span>مشارکت‌ها</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D9%85%D9%86" title="بحث پیرامون ویرایش‌های این نشانی آی‌پی [n]" accesskey="n"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="فهرست" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">فهرست</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">نهفتن</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">بخش آغازین</div> </a> </li> <li id="toc-بررسی_کوتاه" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#بررسی_کوتاه"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>بررسی کوتاه</span> </div> </a> <ul id="toc-بررسی_کوتاه-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-زمینه‌های_مرتبط_نزدیک" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#زمینه‌های_مرتبط_نزدیک"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲</span> <span>زمینه‌های مرتبط نزدیک</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-زمینه‌های_مرتبط_نزدیک-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های زمینه‌های مرتبط نزدیک</span> </button> <ul id="toc-زمینه‌های_مرتبط_نزدیک-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-اکولوژی_ژرف‌نگر" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#اکولوژی_ژرف‌نگر"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۱</span> <span>اکولوژی ژرف‌نگر</span> </div> </a> <ul id="toc-اکولوژی_ژرف‌نگر-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مهندسی_و_مدیریت_سیستم‌های_زمین" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مهندسی_و_مدیریت_سیستم‌های_زمین"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۲</span> <span>مهندسی و مدیریت سیستم‌های زمین</span> </div> </a> <ul id="toc-مهندسی_و_مدیریت_سیستم‌های_زمین-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-اقتصاد_اکولوژیک" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#اقتصاد_اکولوژیک"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۳</span> <span>اقتصاد اکولوژیک</span> </div> </a> <ul id="toc-اقتصاد_اکولوژیک-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-انرژی‌های_زیست‌محیطی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#انرژی‌های_زیست‌محیطی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۴</span> <span>انرژی‌های زیست‌محیطی</span> </div> </a> <ul id="toc-انرژی‌های_زیست‌محیطی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-علوم_انسانی_زیست‌محیطی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#علوم_انسانی_زیست‌محیطی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۵</span> <span>علوم انسانی زیست‌محیطی</span> </div> </a> <ul id="toc-علوم_انسانی_زیست‌محیطی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-اکولوژی_اکوسیستم" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#اکولوژی_اکوسیستم"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۶</span> <span>اکولوژی اکوسیستم</span> </div> </a> <ul id="toc-اکولوژی_اکوسیستم-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-بوم‌شناسی_صنعتی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#بوم‌شناسی_صنعتی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۷</span> <span>بوم‌شناسی صنعتی</span> </div> </a> <ul id="toc-بوم‌شناسی_صنعتی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-جستارهای_وابسته" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#جستارهای_وابسته"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳</span> <span>جستارهای وابسته</span> </div> </a> <ul id="toc-جستارهای_وابسته-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منابع" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴</span> <span>منابع</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-کتاب‌شناسی_-_فهرست_کتب" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#کتاب‌شناسی_-_فهرست_کتب"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵</span> <span>کتاب‌شناسی - فهرست کتب</span> </div> </a> <ul id="toc-کتاب‌شناسی_-_فهرست_کتب-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پیوند_به_بیرون" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#پیوند_به_بیرون"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶</span> <span>پیوند به بیرون</span> </div> </a> <ul id="toc-پیوند_به_بیرون-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تغییر وضعیت فهرست محتویات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">بوم‌شناسی سیستم‌ها</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="به مقاله‌ای به یک زبان دیگر بروید. به ۶ زبان در دسترس است." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-6" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">۶ زبان</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A8%D9%8A%D8%A6%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B8%D9%85" title="علم بيئة النظم–عربی" lang="ar" hreflang="ar" data-title="علم بيئة النظم" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="عربی" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Systems_ecology" title="Systems ecology–انگلیسی" lang="en" hreflang="en" data-title="Systems ecology" data-language-autonym="English" data-language-local-name="انگلیسی" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Ecolog%C3%ADa_de_sistemas" title="Ecología de sistemas–اسپانیایی" lang="es" hreflang="es" data-title="Ecología de sistemas" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="اسپانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Systeemecologie" title="Systeemecologie–هلندی" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Systeemecologie" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="هلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Sistemska_ekologija" title="Sistemska ekologija–اسلوونیایی" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Sistemska ekologija" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="اسلوونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%BD%D0%B0_%D0%B5%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D1%96%D1%8F" title="Системна екологія–اوکراینی" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Системна екологія" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="اوکراینی" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q3076438#sitelinks-wikipedia" title="ویرایش پیوندهای بین‌زبانی" class="wbc-editpage">ویرایش پیوندها</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="فضاهای نام"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="دیدن صفحهٔ محتویات [c]" accesskey="c"><span>مقاله</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB:%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="گفتگو پیرامون محتوای صفحه (صفحه وجود ندارد) [t]" accesskey="t"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر گونهٔ زبان" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">فارسی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="بازدیدها"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=history" title="نسخه‌های پیشین این صفحه [h]" accesskey="h"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارها" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ابزارها</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ابزارها</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="گزینه‌های بیشتر" > <div class="vector-menu-heading"> عمل‌ها </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=history"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عمومی </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="فهرست همهٔ صفحه‌هایی که به این صفحه پیوند می‌دهند [j]" accesskey="j"><span>پیوندها به این صفحه</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7/%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" rel="nofollow" title="تغییرات اخیر صفحه‌هایی که این صفحه به آن‌ها پیوند دارد [k]" accesskey="k"><span>تغییرات مرتبط</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/ویکی‌پدیا:بارگذاری" title="بارگذاری تصاویر و پرونده‌های دیگر [u]" accesskey="u"><span>بارگذاری پرونده</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87" title="فهرستی از همهٔ صفحه‌های ویژه [q]" accesskey="q"><span>صفحه‌های ویژه</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&oldid=38149517" title="پیوند پایدار به این نسخه از این صفحه"><span>پیوند پایدار</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=info" title="اطلاعات بیشتر دربارهٔ این صفحه"><span>اطلاعات صفحه</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF&page=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&id=38149517&wpFormIdentifier=titleform" title="اطلاعات در خصوص چگونگی یادکرد این صفحه"><span>یادکرد این صفحه</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25A8%25D9%2588%25D9%2585%25E2%2580%258C%25D8%25B4%25D9%2586%25D8%25A7%25D8%25B3%25DB%258C_%25D8%25B3%25DB%258C%25D8%25B3%25D8%25AA%25D9%2585%25E2%2580%258C%25D9%2587%25D8%25A7"><span>دریافت نشانی کوتاه‌شده</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25A8%25D9%2588%25D9%2585%25E2%2580%258C%25D8%25B4%25D9%2586%25D8%25A7%25D8%25B3%25DB%258C_%25D8%25B3%25DB%258C%25D8%25B3%25D8%25AA%25D9%2585%25E2%2580%258C%25D9%2587%25D8%25A7"><span>بارگیری کد QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> نسخه‌برداری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:DownloadAsPdf&page=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=show-download-screen"><span>بارگیری به‌صورت PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&printable=yes" title="نسخهٔ قابل چاپ این صفحه [p]" accesskey="p"><span>نسخهٔ قابل چاپ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> در پروژه‌های دیگر </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Systems_ecology" hreflang="en"><span>ویکی‌انبار</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q3076438" title="پیوند به آیتم متصل‌شدۀ مخزن داده‌ها [g]" accesskey="g"><span>آیتم ویکی‌داده</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ظاهر</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">نهفتن</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="fa" dir="rtl"><figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Genomics_GTL_Program_Payoffs.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Genomics_GTL_Program_Payoffs.jpg/300px-Genomics_GTL_Program_Payoffs.jpg" decoding="async" width="300" height="225" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Genomics_GTL_Program_Payoffs.jpg/450px-Genomics_GTL_Program_Payoffs.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Genomics_GTL_Program_Payoffs.jpg/600px-Genomics_GTL_Program_Payoffs.jpg 2x" data-file-width="750" data-file-height="563" /></a><figcaption> تجزیه‌وتحلیل بوم‌شناختی CO<sub>2</sub> در یک <a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85" title="اکوسیستم">اکوسیستم</a></figcaption></figure> <p><b>بوم‌شناسی سامانه‌ها</b> یا <b>بوم‌شناسی سیستم‌ها</b> (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="زبان انگلیسی">انگلیسی</a>: <span title="انگلیسی-language text"><span lang="en" dir="ltr">Systems ecology</span></span>) یک دانش <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" class="mw-redirect" title="میان‌رشته‌ای">رشته میان‌رشته‌ای</a> از <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="بوم‌شناسی">اکولوژی</a> است، زیرمجموعه‌ای از <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="دانش سیستم زمین">دانش سیستم زمین</a>، که رویکردی <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C" title="کل‌نگری">کل‌نگر</a> به مطالعه سامانه‌های بوم‌شناختی، به‌ویژه <a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85" title="اکوسیستم">اکوسیستم‌ها</a> دارد.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بوم‌شناسی سامانه‌ها را می‌توان به عنوان کاربرد <a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="نظریه سامانه‌ها">نظریه سامانه‌های</a> عمومی در بوم‌شناسی دید. محور رویکرد بوم‌شناسی سامانه‌ها این ایده است که یک بوم‌سازگان یک <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%BE%DB%8C%DA%86%DB%8C%D8%AF%D9%87" title="سامانه پیچیده">سامانه پیچیده</a> است که <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%A2%D9%85%D8%AF%DA%AF%DB%8C_(%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%B9%D9%84%D9%85)" title="برآمدگی (فلسفه علم)">ویژگی‌های نوظهور</a> را نشان می‌دهد. بوم‌شناسی سامانه‌ها بر برهم‌کنش‌ها و تراکنش‌های درون سامانه‌های زیست‌شناختی و بوم‌شناختی تمرکز می‌کند؛ به ویژه به شیوه اثرگذاری بر کارکرد بوم‌سازگان‌ها توسط مداخله‌های انسان توجه دارد، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%85%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%8C%DA%A9" title="ترمودینامیک">از مفاهیم ترمودینامیک</a> استفاده می‌کند و گسترش می‌دهد و دیگر توضیحات ماکروسکوپی سامانه‌های پیچیده را توسعه می‌دهد. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="بررسی_کوتاه"><span id=".D8.A8.D8.B1.D8.B1.D8.B3.DB.8C_.DA.A9.D9.88.D8.AA.D8.A7.D9.87"></span>بررسی کوتاه</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&section=1" title="ویرایش بخش: بررسی کوتاه"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>بوم‌شناسی سامانه‌ها به دنبال دیدگاهی <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C" title="کل‌نگری">جامع</a> از واکنش‌ها و تراکنش‌های درون سامانه‌های زیست‌شناختی و بوم‌شناختی است. بوم‌شناسان سامانه‌ها متوجه شده‌اند که کارکرد هر اکوسیستمی، می‌تواند تحت تأثیر اقتصاد انسان به روش‌های اساسی باشد؛ بنابراین، آن‌ها یک گام فرارشته‌ای اضافی را با گنجاندن اقتصاد در توجه به سامانه‌های <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%DA%A9%D9%88%D9%84%D9%88%DA%98%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="اقتصاد اکولوژیک">اکولوژیکی-اقتصادی</a> برداشته‌اند. به قول RL Kitching:<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ul><li><i>بوم‌شناسی سامانه‌ها را می‌توان به عنوان رویکردی برای مطالعه بوم‌شناسی جانداران با استفاده از تکنیک‌ها و فلسفه تحلیل سامانه‌ها تعریف کرد: یعنی روش‌ها و ابزارهایی که عمدتاً در مهندسی برای مطالعه، توصیف و پیش‌بینی در مورد جانداران پیچیده گسترش یافته‌اند.</i></li> <li><i>در هر مطالعه‌ای از یک سامانه بوم‌شناسی، یک روش اولیه ضروری ترسیم نموداری از سامانه مورد نظر است… نمودارها مرزهای سیستم را با یک خط ثابت نشان می‌دهند. در این مرزها، مجموعه‌ای از مؤلفه‌ها جدا شده‌اند که برای نمایش بخشی از جهان که تحلیلگر سیستم به آن علاقه دارد، انتخاب شده‌اند. اگر هیچ ارتباطی در سراسر مرزهای سیستم با محیط‌های سیستم‌های پیرامونی وجود نداشته باشد، سیستم‌ها به عنوان بسته توصیف می‌شوند. با این حال، کار بوم‌شناختی تقریباً انحصاری با سیستم‌های باز سروکار دارد.</i></li></ul> <p>به عنوان یک روش تحقیق علمی، یکی از ویژگی‌های اصلی ابوم‌شناسی سامانه‌ها، کاربرد کلی اصول انرژی در همه سیستم‌ها در هر مقیاسی است. شاید برجسته‌ترین طرفدار این دیدگاه <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%AA%DB%8C._%D8%A7%D9%88%D8%AF%D9%85" title="هوارد تی. اودم">هوارد تی. اودم</a> بود - که گاهی پدر بوم‌شناسی بوم‌سازگان به‌شمار می‌رود. در این رویکرد، اصول اکوسیستم را اصول انرژی تشکیل می‌دهند. استدلال با قیاس رسمی از یک سیستم به سیستم دیگر، به بوم‌شناس سامانه‌ها این توانایی را می‌بخشد تا اصولی را ببیند که به شیوه‌ای مشابه در سراسر مرزهای مقیاس سیستم عمل می‌کنند. اودوم معمولاً از زبان سیستم‌های انرژی به عنوان ابزاری برای ساخت نمودارهای سامانه‌ها و نمودارهای جریان استفاده می‌کند. </p><p>چهارمین مورد این اصول، اصل حداکثر بهره‌وری توان، در تجزیه و تحلیل و سنتز سامانه‌های بوم‌شناختی نقش اساسی دارد. اصل چهارم نشان می‌دهد که سودمندترین عملکرد سیستم از نظر تکاملی، زمانی رخ می‌دهد که بار محیطی با مقاومت داخلی سامانه هماهنگی داشته باشد. هر چه بار محیطی از سازگاری با مقاومت درونی بیشتر باشد، سامانه از حالت پایدار خود دورتر می‌شود؛ بنابراین بوم‌شناس سیستم‌ها در مهندسی بوم‌شناختی، همانند <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%DA%A9" title="مهندسی الکترونیک">مهندس الکترونیک</a>، درگیر وظیفه هماهنگی مقاومت و امپدانس می‌شود. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="زمینه‌های_مرتبط_نزدیک"><span id=".D8.B2.D9.85.DB.8C.D9.86.D9.87.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.85.D8.B1.D8.AA.D8.A8.D8.B7_.D9.86.D8.B2.D8.AF.DB.8C.DA.A9"></span>زمینه‌های مرتبط نزدیک</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&section=2" title="ویرایش بخش: زمینه‌های مرتبط نزدیک"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="اکولوژی_ژرف‌نگر"><span id=".D8.A7.DA.A9.D9.88.D9.84.D9.88.DA.98.DB.8C_.DA.98.D8.B1.D9.81.E2.80.8C.D9.86.DA.AF.D8.B1"></span>اکولوژی ژرف‌نگر</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&section=3" title="ویرایش بخش: اکولوژی ژرف‌نگر"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>اکولوژی عمیق یک ایدئولوژی است که زیربنای متافیزیکی آن عمیقاً با علم اکولوژی مرتبط است. این اصطلاح توسط <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D9%86%D9%87_%D9%86%D8%B3" title="آرنه نس">آرنه ناس</a>، فیلسوف نروژی، محقق <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AA%D9%85%D8%A7_%DA%AF%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="مهاتما گاندی">گاندی</a> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="جنبش زیست‌محیطی">و فعال محیط‌زیست</a> ابداع شد. او استدلال می‌کند که رویکرد غالب به <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="مدیریت محیط زیستی (صفحه وجود ندارد)">مدیریت زیست‌محیطی</a> است <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="انسان‌محوری">انسان محورانه</a>، و این که محیط‌زیست طبیعی نه تنها «پیچیده‌تر از ما تصور کنید، آن پیچیده‌تر از ما می‌توانید تصور کنید.»<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ناس در سال ۱۹۷۳ در یک کنفرانس محیطی در بوداپست اکولوژی عمیق را فرموله کرد. </p><p>جوآنا میسی، <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1_%DA%A9%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%DB%B5" title="فار کرای ۵">جان سید</a> و دیگران تز ناس را به شاخه‌ای تبدیل کردند که آن‌ها <i>اکولوژی عمیق تجربی</i> نامیدند. انگیزه تلاش‌های آن‌ها نیازی بود که آن‌ها برای توسعه «خودبوم‌شناسی» درک می‌کردند، که نفس انسان را به عنوان بخشی یک‌پارچه از یک سیستم زنده می‌بیند که فرد را در بر می‌گیرد. آنها به دنبال فراتررفتن از <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%AB%D8%A7%D8%B1" title="ایثار">نوع دوستی</a> با منافع شخصی عمیق‌تر بر اساس برابری زیست‌کره فراتر از شوونیسم انسانی بودند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="مهندسی_و_مدیریت_سیستم‌های_زمین"><span id=".D9.85.D9.87.D9.86.D8.AF.D8.B3.DB.8C_.D9.88_.D9.85.D8.AF.DB.8C.D8.B1.DB.8C.D8.AA_.D8.B3.DB.8C.D8.B3.D8.AA.D9.85.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.B2.D9.85.DB.8C.D9.86"></span>مهندسی و مدیریت سیستم‌های زمین</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&section=4" title="ویرایش بخش: مهندسی و مدیریت سیستم‌های زمین"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>مهندسی و مدیریت سیستم‌های زمین (ESEM) رشته‌ای است که برای تجزیه و تحلیل، طراحی، مهندسی و مدیریت <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87" title="سامانه">سیستم‌های</a> <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%DA%86%DB%8C%D8%AF%DA%AF%DB%8C" title="پیچیدگی">محیطی پیچیده</a> استفاده می‌شود. این شامل طیف گسترده‌ای از زمینه‌های موضوعی از جمله انسان‌شناسی، مهندسی، <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" class="mw-redirect" title="علوم محیطی">علوم محیطی</a>، اخلاق و فلسفه است. در هسته خود، ESEM به دنبال «طراحی و مدیریت منطقی سیستم‌های انسانی-طبیعی همراه با روشی کاملاً یکپارچه و اخلاقی» است. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="اقتصاد_اکولوژیک"><span id=".D8.A7.D9.82.D8.AA.D8.B5.D8.A7.D8.AF_.D8.A7.DA.A9.D9.88.D9.84.D9.88.DA.98.DB.8C.DA.A9"></span>اقتصاد اکولوژیک</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&section=5" title="ویرایش بخش: اقتصاد اکولوژیک"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>اقتصاد اکولوژیک یک زمینه فرارشته‌ای از پژوهش‌های دانشگاهی است که به وابستگی متقابل پویا و فضایی بین اقتصادهای انسانی و <a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85" title="اکوسیستم">اکوسیستم‌های</a> طبیعی می‌پردازد. اقتصاد بوم‌شناختی رشته‌های مختلف را در علوم طبیعی و اجتماعی، اما به‌ویژه بین این حوزه‌های وسیع، گردهم می‌آورد و به هم متصل می‌کند. همان‌طور که از نام آن پیداست، این رشته متشکل از محققانی است که پیشینه‌ای در زمینه <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF" title="علم اقتصاد">اقتصاد</a> و <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="بوم‌شناسی">بوم‌شناسی</a> دارند. یکی از انگیزه‌های مهم برای ظهور اقتصاد بوم‌شناختی، انتقاد از مفروضات و رویکردهای سنتی (جریان اصلی) <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA" title="اقتصاد محیط زیست">اقتصاد محیطی و منابع</a> بوده‌است. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="انرژی‌های_زیست‌محیطی"><span id=".D8.A7.D9.86.D8.B1.DA.98.DB.8C.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.B2.DB.8C.D8.B3.D8.AA.E2.80.8C.D9.85.D8.AD.DB.8C.D8.B7.DB.8C"></span>انرژی‌های زیست‌محیطی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&section=6" title="ویرایش بخش: انرژی‌های زیست‌محیطی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>انرژی زیست‌محیطی، مطالعه کمی جریان انرژی از طریق سیستم‌های اکولوژیکی است. هدف آن کشف <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C" title="قانون علمی">اصولی</a> است که تمایل چنین جریان‌های انرژی را از طریق سطوح تغذیه‌ای یا «مفید انرژی» شبکه‌های اکولوژیکی توصیف می‌کنند. در بوم‌شناسی سیستم‌ها، اصول جریان‌های انرژی اکوسیستم یا «قوانین اکوسیستم» (یعنی اصول انرژی‌های اکولوژیکی) به‌طور رسمی مشابه با اصول انرژی در نظر گرفته می‌شوند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="علوم_انسانی_زیست‌محیطی"><span id=".D8.B9.D9.84.D9.88.D9.85_.D8.A7.D9.86.D8.B3.D8.A7.D9.86.DB.8C_.D8.B2.DB.8C.D8.B3.D8.AA.E2.80.8C.D9.85.D8.AD.DB.8C.D8.B7.DB.8C"></span>علوم انسانی زیست‌محیطی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&section=7" title="ویرایش بخش: علوم انسانی زیست‌محیطی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>هدف علوم انسانی بوم‌شناختی، پل زدن شکاف بین علوم و علوم انسانی و بین <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="فرهنگ غربی">راه‌های غربی</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرهنگ شرقی (صفحه وجود ندارد)">شرقی</a> و <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="بومیان">بومی</a> شناخت طبیعت است. مانند نظریه سیاسی بوم‌مرکزی، علوم انسانی بوم‌شناختی با هستی‌شناسی ارتباط و تعهد به دو اصل اساسی مربوط به نیاز به تسلیم‌شدن در برابر <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="بوم‌شناسی">قوانین بوم‌شناختی</a> و دیدن بشریت به عنوان بخشی از یک سیستم زنده بزرگ‌تر مشخص می‌شود. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="اکولوژی_اکوسیستم"><span id=".D8.A7.DA.A9.D9.88.D9.84.D9.88.DA.98.DB.8C_.D8.A7.DA.A9.D9.88.D8.B3.DB.8C.D8.B3.D8.AA.D9.85"></span>اکولوژی اکوسیستم</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&section=8" title="ویرایش بخش: اکولوژی اکوسیستم"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>اکولوژی اکوسیستم مطالعه یکپارچه اجزای <a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C" title="زندگی">زیستی</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C_%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D9%86%D8%AF%D9%87" title="اجزای غیرزنده">غیرزیستی</a> <a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85" title="اکوسیستم">اکوسیستم‌ها</a> و تعاملات آنها در چارچوب اکوسیستم است. این <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85" title="علم">علم</a> نحوه عملکرد اکوسیستم‌ها را بررسی می‌کند و آن را با اجزای آن‌ها مانند <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ماده شیمیایی">مواد شیمیایی</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF_%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%B1" title="سنگ بستر">سنگ بستر</a>، <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%DA%A9" title="خاک">خاک</a>، <a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87" title="گیاه">گیاهان</a> و <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="جانوران">حیوانات مرتبط</a> می‌کند. اکولوژی اکوسیستم ساختار فیزیکی و بیولوژیکی را بررسی می‌کند و چگونگی تعامل این ویژگی‌های اکوسیستم را بررسی می‌کند. </p><p>رابطه بین اکولوژی سیستم‌ها و بوم‌شناسی اکوسیستم پیچیده‌است. بسیاری از اکولوژی سیستم‌ها را می‌توان زیرمجموعه‌ای از اکولوژی اکوسیستم در نظر گرفت. بوم‌شناسی اکوسیستم هم‌چنین از روش‌هایی استفاده می‌کند که ارتباط چندانی با رویکرد کل‌نگر اکولوژی سیستم‌ها ندارند. با این حال، بوم‌شناسی سیستم‌ها به‌طور فعال‌تر تأثیرات خارجی مانند اقتصاد را که معمولاً خارج از مرزهای بوم‌شناسی اکوسیستم قرار دارند، در نظر می‌گیرد. در حالی‌که بوم‌شناسی اکوسیستم را می‌توان به عنوان مطالعه علمی اکوسیستم‌ها تعریف کرد، اکولوژی سیستم‌ها، بیشتر رویکردی خاص برای مطالعه سیستم‌های اکولوژیکی و پدیده‌هایی است که با این سیستم‌ها در تعامل هستند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="بوم‌شناسی_صنعتی"><span id=".D8.A8.D9.88.D9.85.E2.80.8C.D8.B4.D9.86.D8.A7.D8.B3.DB.8C_.D8.B5.D9.86.D8.B9.D8.AA.DB.8C"></span>بوم‌شناسی صنعتی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&section=9" title="ویرایش بخش: بوم‌شناسی صنعتی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>بوم‌شناسی صنعتی مطالعه <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA%DB%8C" title="فرایندهای صنعتی">فرآیندهای صنعتی</a> به‌عنوان سیستم‌های خطی (حلقه باز) است که در آن سرمایه‌گذاری‌های منابع و سرمایه از طریق سیستم برای تبدیل‌شدن به ضایعات، به یک سیستم حلقه بسته که در آن زباله‌ها به ورودی‌های فرآیندهای جدید تبدیل می‌شوند، حرکت می‌کنند. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جستارهای_وابسته"><span id=".D8.AC.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D8.B1.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.88.D8.A7.D8.A8.D8.B3.D8.AA.D9.87"></span>جستارهای وابسته</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&section=10" title="ویرایش بخش: جستارهای وابسته"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B2%DB%8C" title="بوم‌شناسی کشاورزی">بوم‌شناسی کشاورزی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="دانش سیستم زمین">دانش سیستم زمین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85" title="بوم‌شناسی اکوسیستم">بوم‌شناسی اکوسیستم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%B1%DA%98%DB%8C" title="امرژی">امرژی</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منابع"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9"></span>منابع</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&section=11" title="ویرایش بخش: منابع"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ol><li><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39868036">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREFShugart,_Herman_H._(Herman_Henry),_1944-O'Neill,_R._V._(Robert_V.),_1940-1979" class="citation book cs1">Shugart, Herman H. (Herman Henry), 1944-; O'Neill, R. V. (Robert V.), 1940- (1979). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/systemsecology0000unse"><i>Systems ecology</i></a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-87933-347-2" title="ویژه:منابع کتاب/0-87933-347-2"><bdi>0-87933-347-2</bdi></a>. <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C_(%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87)" class="mw-redirect" title="اسی‌ال‌سی (شناسه)">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/oclc/4664585">4664585</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Systems+ecology&rft.date=1979&rft_id=info%3Aoclcnum%2F4664585&rft.isbn=0-87933-347-2&rft.au=Shugart%2C+Herman+H.+%28Herman+Henry%29%2C+1944-&rft.au=O%27Neill%2C+R.+V.+%28Robert+V.%29%2C+1940-&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsystemsecology0000unse&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C+%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFVan_Dyne,_George_M._,_1932-1966" class="citation book cs1">Van Dyne, George M. , 1932- (1966). <i>Ecosystems, systems ecology, and systems ecologists</i>. Oak Ridge National Laboratory, Health Physics Divisions. <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C_(%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87)" class="mw-redirect" title="اسی‌ال‌سی (شناسه)">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/oclc/4247138">4247138</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ecosystems%2C+systems+ecology%2C+and+systems+ecologists.&rft.pub=Oak+Ridge+National+Laboratory%2C+Health+Physics+Divisions&rft.date=1966&rft_id=info%3Aoclcnum%2F4247138&rft.au=Van+Dyne%2C+George+M.+%2C+1932-&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C+%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFWilkinson,_David_M._,_1963-2006" class="citation book cs1">Wilkinson, David M. , 1963- (2006). <i>Fundamental processes in ecology: an earth systems approach</i>. Oxford University Press. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-19-856846-0" title="ویژه:منابع کتاب/0-19-856846-0"><bdi>0-19-856846-0</bdi></a>. <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C_(%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87)" class="mw-redirect" title="اسی‌ال‌سی (شناسه)">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/oclc/67383832">67383832</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Fundamental+processes+in+ecology%3A+an+earth+systems+approach&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2006&rft_id=info%3Aoclcnum%2F67383832&rft.isbn=0-19-856846-0&rft.au=Wilkinson%2C+David+M.+%2C+1963-&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C+%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFKitching,_R._L._(Roger_Laurence),_1945-1983" class="citation book cs1">Kitching, R. L. (Roger Laurence), 1945- (1983). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/ISBN">-9780702218132 <i>Systems ecology: an introduction to ecological modelling</i></a>. University of Queensland Press. p. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/ISBN">-9780702218132/page/9 9</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-7022-1813-8" title="ویژه:منابع کتاب/0-7022-1813-8"><bdi>0-7022-1813-8</bdi></a>. <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C_(%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87)" class="mw-redirect" title="اسی‌ال‌سی (شناسه)">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/oclc/8845946">8845946</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Systems+ecology%3A+an+introduction+to+ecological+modelling&rft.pages=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2FISBN+-9780702218132%2Fpage%2F9+9&rft.pub=University+of+Queensland+Press&rft.date=1983&rft_id=info%3Aoclcnum%2F8845946&rft.isbn=0-7022-1813-8&rft.au=Kitching%2C+R.+L.+%28Roger+Laurence%29%2C+1945-&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2FISBN+-9780702218132&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C+%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Check <code class="cs1-code">|url=</code> value (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#bad_url" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span><span class="cs1-maint citation-comment">نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFKitching,_R._L._(Roger_Laurence),_1945-1983" class="citation book cs1">Kitching, R. L. (Roger Laurence), 1945- (1983). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/ISBN">-9780702218132 <i>Systems ecology: an introduction to ecological modelling</i></a>. University of Queensland Press. p. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/ISBN">-9780702218132/page/n34 11</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-7022-1813-8" title="ویژه:منابع کتاب/0-7022-1813-8"><bdi>0-7022-1813-8</bdi></a>. <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C_(%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87)" class="mw-redirect" title="اسی‌ال‌سی (شناسه)">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/oclc/8845946">8845946</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Systems+ecology%3A+an+introduction+to+ecological+modelling&rft.pages=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2FISBN+-9780702218132%2Fpage%2Fn34+11&rft.pub=University+of+Queensland+Press&rft.date=1983&rft_id=info%3Aoclcnum%2F8845946&rft.isbn=0-7022-1813-8&rft.au=Kitching%2C+R.+L.+%28Roger+Laurence%29%2C+1945-&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2FISBN+-9780702218132&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C+%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Check <code class="cs1-code">|url=</code> value (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#bad_url" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span><span class="cs1-maint citation-comment">نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>)</span></li> <li>A statement attributed to British biologist <a href="/w/index.php?title=J.B.S._Haldane&action=edit&redlink=1" class="new" title="J.B.S. Haldane (صفحه وجود ندارد)">J.B.S. Haldane</a></li></ol> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="کتاب‌شناسی_-_فهرست_کتب"><span id=".DA.A9.D8.AA.D8.A7.D8.A8.E2.80.8C.D8.B4.D9.86.D8.A7.D8.B3.DB.8C_-_.D9.81.D9.87.D8.B1.D8.B3.D8.AA_.DA.A9.D8.AA.D8.A8"></span>کتاب‌شناسی - فهرست کتب</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&section=12" title="ویرایش بخش: کتاب‌شناسی - فهرست کتب"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r32987365">.mw-parser-output .refbegin{font-size:90%;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents>ul{margin-left:0}.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents>ul>li{margin-left:0;padding-left:3.2em;text-indent:-3.2em}.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents ul,.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents ul li{list-style:none}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .refbegin-hanging-indents>ul>li{padding-left:1.6em;text-indent:-1.6em}}.mw-parser-output .refbegin-100{font-size:100%}.mw-parser-output .refbegin-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .refbegin-columns ul{margin-top:0}.mw-parser-output .refbegin-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}</style><div class="refbegin refbegin-columns references-column-count references-column-count-2" style="column-count: 2;"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Gregory_Bateson&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gregory Bateson (صفحه وجود ندارد)">Gregory Bateson</a>, <i>Steps to an Ecology of Mind</i>, 2000.</li> <li>Kenneth Edmund Ferguson, <i>Systems Analysis in Ecology</i>, WATT, 1966, 276 pp.</li> <li>Efraim Halfon, <i>Theoretical Systems Ecology: Advances and Case Studies</i>, 1979.</li> <li>J. W. Haefner, <i>Modeling Biological Systems: Principles and Applications</i>, London. , UK, Chapman and Hall 1996, 473 pp.</li> <li>Richard F Johnston, Peter W Frank, Charles Duncan Michener, <i>Annual Review of Ecology and Systematics</i>, 1976, 307 pp.</li> <li>Jorgensen, Sven E. , "Introduction to Systems Ecology", CRC Press, 2012.</li> <li>R.L. Kitching, <i>Systems ecology</i>, University of Queensland Press, 1983.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Howard_T._Odum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Howard T. Odum (صفحه وجود ندارد)">Howard T. Odum</a>, <i>Systems Ecology: An Introduction</i>, Wiley-Interscience, 1983.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Howard_T._Odum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Howard T. Odum (صفحه وجود ندارد)">Howard T. Odum</a>, <i>Ecological and General Systems: An Introduction to Systems Ecology</i>. University Press of Colorado, Niwot, CO, 1994.</li> <li>Friedrich Recknagel, <i>Applied Systems Ecology: Approach and Case Studies in Aquatic Ecology</i>, 1989.</li> <li>James. Sanderson & Larry D. Harris, <i>Landscape Ecology: A Top-down Approach</i>, 2000, 246 pp.</li> <li>Sheldon Smith, <i>Human Systems Ecology: Studies in the Integration of Political Economy</i>, 1989.</li> <li>Shugart, H.H. , O’Neil, R.V. (Eds.) <i>Systems Ecology</i>, Dowden, Hutchinson & Ross, Inc. , 1979.</li> <li>Van Dyne, George M. , <i>Ecosystems, Systems Ecology, and Systems Ecologists</i>, ORNL- 3975. Oak Ridge National Laboratory, Oak Ridge, TN, pp. 1–40, 1966.</li> <li>Patten, Bernard C. (editor), "Systems Analysis and Simulation in Ecology", Volume 1, Academic Press, 1971.</li> <li>Patten, Bernard C. (editor), "Systems Analysis and Simulation in Ecology", Volume 2, Academic Press, 1972.</li> <li>Patten, Bernard C. (editor), "Systems Analysis and Simulation in Ecology", Volume 3, Academic Press, 1975.</li> <li>Patten, Bernard C. (editor), "Systems Analysis and Simulation in Ecology", Volume 4, Academic Press, 1976.</li></ul> </div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r32987365"><div class="refbegin refbegin-columns references-column-count references-column-count-2" style="column-count: 2;"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Gregory_Bateson&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gregory Bateson (صفحه وجود ندارد)">Gregory Bateson</a>, <i>Steps to an Ecology of Mind</i>, 2000.</li> <li>Kenneth Edmund Ferguson, <i>Systems Analysis in Ecology</i>, WATT, 1966, 276 pp.</li> <li>Efraim Halfon, <i>Theoretical Systems Ecology: Advances and Case Studies</i>, 1979.</li> <li>J. W. Haefner, <i>Modeling Biological Systems: Principles and Applications</i>, London. , UK, Chapman and Hall 1996, 473 pp.</li> <li>Richard F Johnston, Peter W Frank, Charles Duncan Michener, <i>Annual Review of Ecology and Systematics</i>, 1976, 307 pp.</li> <li>Jorgensen, Sven E. , "Introduction to Systems Ecology", CRC Press, 2012.</li> <li>R.L. Kitching, <i>Systems ecology</i>, University of Queensland Press, 1983.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Howard_T._Odum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Howard T. Odum (صفحه وجود ندارد)">Howard T. Odum</a>, <i>Systems Ecology: An Introduction</i>, Wiley-Interscience, 1983.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Howard_T._Odum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Howard T. Odum (صفحه وجود ندارد)">Howard T. Odum</a>, <i>Ecological and General Systems: An Introduction to Systems Ecology</i>. University Press of Colorado, Niwot, CO, 1994.</li> <li>Friedrich Recknagel, <i>Applied Systems Ecology: Approach and Case Studies in Aquatic Ecology</i>, 1989.</li> <li>James. Sanderson & Larry D. Harris, <i>Landscape Ecology: A Top-down Approach</i>, 2000, 246 pp.</li> <li>Sheldon Smith, <i>Human Systems Ecology: Studies in the Integration of Political Economy</i>, 1989.</li> <li>Shugart, H.H. , O’Neil, R.V. (Eds.) <i>Systems Ecology</i>, Dowden, Hutchinson & Ross, Inc. , 1979.</li> <li>Van Dyne, George M. , <i>Ecosystems, Systems Ecology, and Systems Ecologists</i>, ORNL- 3975. Oak Ridge National Laboratory, Oak Ridge, TN, pp. 1–40, 1966.</li> <li>Patten, Bernard C. (editor), "Systems Analysis and Simulation in Ecology", Volume 1, Academic Press, 1971.</li> <li>Patten, Bernard C. (editor), "Systems Analysis and Simulation in Ecology", Volume 2, Academic Press, 1972.</li> <li>Patten, Bernard C. (editor), "Systems Analysis and Simulation in Ecology", Volume 3, Academic Press, 1975.</li> <li>Patten, Bernard C. (editor), "Systems Analysis and Simulation in Ecology", Volume 4, Academic Press, 1976.</li></ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="پیوند_به_بیرون"><span id=".D9.BE.DB.8C.D9.88.D9.86.D8.AF_.D8.A8.D9.87_.D8.A8.DB.8C.D8.B1.D9.88.D9.86"></span>پیوند به بیرون</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&section=13" title="ویرایش بخش: پیوند به بیرون"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd>سازمان‌ها</dd></dl> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ecology.su.se/">گروه اکولوژی سیستم</a> در <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%A9%D9%87%D9%84%D9%85" title="دانشگاه استکهلم">دانشگاه استکهلم</a>.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080603214448/http://www.falw.vu.nl/Onderzoeksinstituten/index.cfm/home_subsection.cfm/subsectionid/55B99586-E22B-4B5C-89C65764F35DDB54">گروه اکولوژی سیستم‌ها</a> در <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%85" title="دانشگاه آمستردام">دانشگاه آمستردام</a>.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.esf.edu/efb/hall/se/">آزمایشگاه اکولوژی سیستم‌ها</a> در SUNY-ESF.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ees.ufl.edu/homepp/brown/syseco/">برنامه اکولوژی سیستم</a> در دانشگاه فلوریدا</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.dbs.umt.edu/systemsecology/">برنامه اکولوژی سیستم‌ها</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140408070528/http://www.dbs.umt.edu/systemsecology/">بایگانی‌شده</a> در ۸ آوریل ۲۰۱۴ توسط <a href="/wiki/Wayback_Machine" class="mw-redirect" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> در دانشگاه مونتانا</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sysecol.ethz.ch/">بوم‌شناسی سیستم‌های زمینی</a> ETH زوریخ.</li></ul> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40355799">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39648996">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:right;border-left-width:2px;border-right-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#b3ccff}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#dbe7ff}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e5edff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:right;text-align:right;margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox-list li{unicode-bidi:isolate}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="سامانه‌ها_و_علوم_سامانه‌ها" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40261389">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:right;text-align:right}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-left:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-right:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media print{.mw-parser-output .navbar{display:none!important}}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="الگو:علوم سامانه‌ها"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:علوم سامانه‌ها (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:علوم سامانه‌ها"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="سامانه‌ها_و_علوم_سامانه‌ها" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87" title="سامانه">سامانه‌ها</a> و <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="علوم سامانه‌ها">علوم سامانه‌ها</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="رده:سامانه‌ها">رده‌های سامانه‌ها</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="رده:نظریه سامانه‌ها">نظریه سامانه‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87" title="رده:دانش سامانه">علوم سامانه‌ها</a> (<a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%DA%A9%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="رده:سامانه‌های ادراکی (صفحه وجود ندارد)">مفهومی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="رده:سیستم‌های فیزیکی">فیزیکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="رده:سامانه‌های اجتماعی">اجتماعی</a>)</li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="سامانه‌ها">سامانه‌ها</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="سامانه زیستی">زیستی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%BE%DB%8C%DA%86%DB%8C%D8%AF%D9%87" title="سامانه پیچیده">پیچیده</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D8%B7%D8%A8%D8%A7%D9%82%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%DA%86%DB%8C%D8%AF%D9%87" class="mw-redirect" title="سامانه‌های انطباقی پیچیده">انطباقی پیچیده</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85%DB%8C" title="سامانه مفهومی">مفهومی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87" class="mw-redirect" title="سامانه مدیریت پایگاه داده">مدیریت پایگاه داده</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85_%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="سیستم دینامیک">پویا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DA%AF%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="بوم‌سازگان">بوم‌سازگان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%B5%D9%88%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="سامانه صوری">صوری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%85%D9%88%D9%82%D8%B9%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%DB%8C%D8%A7%D8%A8_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="سامانه موقعیت‌یاب جهانی">سامانه موقعیت‌یاب جهانی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%AF%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="کالبدشناسی انسان">کالبدشناسی انسان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="سامانه اطلاعاتی">سامانه‌های اطلاعاتی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%DB%8C_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="نظام‌های حقوقی جهان (صفحه وجود ندارد)">سامانه‌های حقوقی جهان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B2%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="سامانه‌های اندازه‌گیری">سامانه‌های اندازه‌گیری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%85%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="دستگاه متریک">سامانه متریک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%DA%86%D9%86%D8%AF%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%D9%87" class="mw-redirect" title="سامانه چندعامله">سامانه چندعامله</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85_%D8%B9%D8%B5%D8%A8%DB%8C" class="mw-redirect" title="سیستم عصبی">سامانه عصبی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%AE%D8%B7%DB%8C" title="سامانه خطی">سامانه خطی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%AE%D8%B7%DB%8C" title="سامانه غیرخطی">سامانه غیرخطی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85_%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84" class="mw-redirect" title="سیستم عامل">سامانه عامل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="سامانه فیزیکی">سامانه فیزیکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="نظام اقتصادی">سامانه اقتصادی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="نظام سیاسی">سامانه سیاسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%AD%D8%B3%DB%8C" title="دستگاه حسی">سامانه حسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سامانه اجتماعی (صفحه وجود ندارد)">سامانه اجتماعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B8%D9%88%D9%85%D9%87_%D8%B4%D9%85%D8%B3%DB%8C" title="منظومه شمسی">سامانه خورشیدی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%87%D9%86%D8%B1_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="هنر سامانه‌ها (صفحه وجود ندارد)">هنر سامانه‌ها</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">زمینه‌های نظری</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%A8" title="نظریه آشوب">نظریه آشوب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%DA%86%DB%8C%D8%AF%D9%87" title="سامانه‌های پیچیده">سامانه‌های پیچیده</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%DA%A9%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%84" title="نظریه کنترل">نظریه کنترل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="رایانیک">رایانیک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D9%86%D8%AF%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="سامانه‌های زنده (صفحه وجود ندارد)">سامانه‌های زنده</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="نظریه سامانه‌های اجتماعی‌اخلاقی (صفحه وجود ندارد)">نظریه سامانه‌های اجتماعی‌اخلاقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="زیست‌شناسی سیستم‌ها">زیست‌شناسی سامانه‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="پویایی‌های سامانه">پویایی‌های سامانه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="بوم‌سازگان سامانه‌ها (صفحه وجود ندارد)">بوم‌سازگان سامانه‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="مهندسی سامانه‌ها">مهندسی سامانه‌ها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D8%B9%D8%B5%D8%A7%D8%A8_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="علم اعصاب سامانه‌ها (صفحه وجود ندارد)">علم اعصاب سامانه‌ها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="روانشناسی سامانه‌ها (صفحه وجود ندارد)">روانشناسی سامانه‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="علوم سامانه‌ها">علوم سامانه‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="نظریه سامانه‌ها">نظریه سامانه‌ها</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="رده:دانشمندان سامانه‌ها">دانشمندان سامانه‌ها</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%84_%D9%84%DB%8C%D9%86%DA%A9%D9%84%D9%86_%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%81" title="راسل لینکلن اکاف">راسل لینکلن اکاف</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=William_Ross_Ashby&action=edit&redlink=1" class="new" title="William Ross Ashby (صفحه وجود ندارد)">William Ross Ashby</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%A7_%D8%A8%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="بلا باناتی">بلا باناتی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D8%AA%D8%B3%D9%88%D9%86" title="گرگوری بیتسون">گرگوری بیتسون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Anthony_Stafford_Beer&action=edit&redlink=1" class="new" title="Anthony Stafford Beer (صفحه وجود ندارد)">Anthony Stafford Beer</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%DA%86%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%D9%84%D9%85%D9%86" title="ریچارد بلمن">ریچارد بلمن</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D8%AF%D9%88%DB%8C%DA%AF_%D9%88%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D8%AA%D9%84%D9%86%D9%81%DB%8C" title="لودویگ ون برتلنفی">لودویگ ون برتلنفی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kenneth_E._Boulding&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kenneth E. Boulding (صفحه وجود ندارد)">Kenneth E. Boulding</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Murray_Bowen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Murray Bowen (صفحه وجود ندارد)">Murray Bowen</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=C._West_Churchman&action=edit&redlink=1" class="new" title="C. West Churchman (صفحه وجود ندارد)">C. West Churchman</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%D8%AC_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B2%DB%8C%DA%AF" title="جرج دانتزیگ">جرج دانتزیگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%B3%D8%AE%D8%B1_%D8%AF%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7" title="ادسخر دیکسترا">ادسخر دیکسترا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Heinz_von_Foerster&action=edit&redlink=1" class="new" title="Heinz von Foerster (صفحه وجود ندارد)">Heinz von Foerster</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%B1" title="جی فارستر">جی فارستر</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Charles_A_S_Hall&action=edit&redlink=1" class="new" title="Charles A S Hall (صفحه وجود ندارد)">Charles A S Hall</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=James_J._Kay&action=edit&redlink=1" class="new" title="James J. Kay (صفحه وجود ندارد)">James J. Kay</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%D8%AC_%DA%A9%D9%84%D8%B1" title="جرج کلر">جرج کلر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D9%84%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%AA%D8%B3" title="ادوارد لورنتس">ادوارد لورنتس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%B3_%D9%84%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86" title="نیکلاس لومان">نیکلاس لومان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Humberto_Maturana&action=edit&redlink=1" class="new" title="Humberto Maturana (صفحه وجود ندارد)">Humberto Maturana</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%85%DB%8C%D8%AF" title="مارگارت مید">مارگارت مید</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Donella_Meadows&action=edit&redlink=1" class="new" title="Donella Meadows (صفحه وجود ندارد)">Donella Meadows</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mihajlo_D._Mesarovic&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mihajlo D. Mesarovic (صفحه وجود ندارد)">Mihajlo D. Mesarovic</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=James_Grier_Miller&action=edit&redlink=1" class="new" title="James Grier Miller (صفحه وجود ندارد)">James Grier Miller</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%AA%DB%8C._%D8%A7%D9%88%D8%AF%D9%85" title="هوارد تی. اودم">هوارد تی. اودم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D9%84%DA%A9%D9%88%D8%AA_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%86%D8%B2" title="تالکوت پارسونز">تالکوت پارسونز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7_%D9%BE%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D9%88%DA%98%DB%8C%D9%86" title="ایلیا پریگوژین">ایلیا پریگوژین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Qian_Xuesen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qian Xuesen (صفحه وجود ندارد)">Qian Xuesen</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Anatol_Rapoport&action=edit&redlink=1" class="new" title="Anatol Rapoport (صفحه وجود ندارد)">Anatol Rapoport</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%AA%D8%B1_%D8%B3%D9%86%D8%AC%DB%8C" class="mw-redirect" title="پیتر سنجی">پیتر سنجی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D9%88%D8%AF_%D8%B4%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86" title="کلود شانون">کلود شانون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Francisco_Varela&action=edit&redlink=1" class="new" title="Francisco Varela (صفحه وجود ندارد)">Francisco Varela</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kevin_Warwick&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kevin Warwick (صفحه وجود ندارد)">Kevin Warwick</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AA_%D9%88%DB%8C%D9%86%D8%B1" title="نوربرت وینر">نوربرت وینر</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Anthony_Wilden&action=edit&redlink=1" class="new" title="Anthony Wilden (صفحه وجود ندارد)">Anthony Wilden</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Symbol_category_class.svg" class="mw-file-description" title="رده"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/16px-Symbol_category_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/23px-Symbol_category_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/31px-Symbol_category_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> رده‌ها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="رده:سامانه‌ها">سامانه‌ها</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85%DB%8C" title="رده:سامانه‌های مفهومی">مفهومی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="رده:سیستم‌های فیزیکی">فیزیکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="رده:سامانه‌های اجتماعی">اجتماعی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87" title="رده:دانش سامانه">دانش سامانه</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div><div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="علوم_زیست‌محیطی" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="الگو:علوم زیست‌محیطی"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:علوم زیست‌محیطی (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:علوم زیست‌محیطی"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="علوم_زیست‌محیطی" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="علوم زیست‌محیطی">علوم زیست‌محیطی</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">زمینه‌های اصلی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%AC%D9%88%DB%8C" title="علوم جوی">علوم جوی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="زیست‌زمین‌شیمی">زیست‌زمین‌شیمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="بوم‌شناسی">بوم‌شناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA" title="شیمی محیط زیست">شیمی محیط زیست</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" title="علوم زمین">علوم زمین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="آب‌شناسی">آب‌شناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%DA%AF%DB%8C%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="آبگیرشناسی">آبگیرشناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="اقیانوس‌نگاری">اقیانوس‌نگاری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Environmental_soil_science&action=edit&redlink=1" class="new" title="Environmental soil science (صفحه وجود ندارد)">علوم خاک</a></li></ul> </div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="5" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:The_Earth_seen_from_Apollo_17.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/The_Earth_seen_from_Apollo_17.jpg/100px-The_Earth_seen_from_Apollo_17.jpg" decoding="async" width="100" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/The_Earth_seen_from_Apollo_17.jpg/150px-The_Earth_seen_from_Apollo_17.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/The_Earth_seen_from_Apollo_17.jpg/200px-The_Earth_seen_from_Apollo_17.jpg 2x" data-file-width="3000" data-file-height="3002" /></a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">زمینه‌های وابسته</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="زیست‌شناسی">زیست‌شناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="شیمی">شیمی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D8%A8%D8%B2" title="شیمی سبز">شیمی سبز</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF_%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C" title="اقتصاد بوم‌شناختی">اقتصاد بوم‌شناختی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%DB%8C_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="طراحی محیطی">طراحی محیطی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA" title="اقتصاد محیط زیست">اقتصاد محیط زیست</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA" title="مهندسی محیط زیست">مهندسی محیط زیست</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7" title="بهداشت محیط">بهداشت محیط</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Environmental_epidemiology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Environmental epidemiology (صفحه وجود ندارد)">همه‌گیرشناسی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="مطالعات زیست‌محیطی">مطالعات زیست‌محیطی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="علوم انسانی زیست‌محیطی">علوم انسانی زیست‌محیطی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="سم‌شناسی محیطی">سم‌شناسی محیطی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B3%D9%86%D8%AC%DB%8C" title="زمین‌سنجی">زمین‌سنجی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9" title="فیزیک">فیزیک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Radioecology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Radioecology (صفحه وجود ندارد)">پرتوبوم‌شناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="علم پایداری">علم پایداری</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">بوم‌شناسی سیستم‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C" title="بوم‌شناسی شهری">بوم‌شناسی شهری</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">کاربردها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C" title="نگهداری انرژی">نگهداری انرژی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="فناوری زیست‌محیطی">فناوری زیست‌محیطی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="مدیریت منابع طبیعی">مدیریت منابع طبیعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%88%D8%AF%DA%AF%DB%8C" title="آلودگی">آلودگی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C" title="ترابری عمومی">ترابری عمومی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D9%81%D8%AA" title="بازیافت">بازیافت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="پاک‌سازی زیست‌محیطی">پاک‌سازی زیست‌محیطی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%D8%AA%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1" title="انرژی تجدیدپذیر">انرژی تجدیدپذیر</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Road_ecology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Road ecology (صفحه وجود ندارد)">بوم‌شناسی جاده‌ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%81%DB%8C%D9%87_%D9%81%D8%A7%D8%B6%D9%84%D8%A7%D8%A8" title="تصفیه فاضلاب">تصفیه فاضلاب</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C" title="متابولیسم شهری">متابولیسم شهری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%84%D8%B5%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%A2%D8%A8" title="خالص‌سازی آب">خالص‌سازی آب</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA_%D9%BE%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF" title="مدیریت پسماند">مدیریت پسماند</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">فهرست‌ها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=List_of_environmental_degrees&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of environmental degrees (صفحه وجود ندارد)">درجه‌ها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_environmental_journals&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of environmental journals (صفحه وجود ندارد)">نشریه‌ها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_environmental_research_institutes&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of environmental research institutes (صفحه وجود ندارد)">نهادهای پژوهشی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Glossary_of_environmental_science&action=edit&redlink=1" class="new" title="Glossary of environmental science (صفحه وجود ندارد)">واژه‌نامه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_years_in_the_environment&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of years in the environment (صفحه وجود ندارد)">محیط زیست بر پایه سال</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">نوشتارهای وابسته</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA" title="پیامد انسان بر محیط زیست">پیامد انسان بر محیط زیست</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="پایایی">پایایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Technogaianism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Technogaianism (صفحه وجود ندارد)">تکنوگایانیسم</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3"><div> <ul><li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Symbol_category_class.svg" class="mw-file-description" title="رده"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/16px-Symbol_category_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/23px-Symbol_category_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/31px-Symbol_category_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <b><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="رده:علوم زیست‌محیطی">رده</a></b> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="رده:دانشمندان زیست‌محیطی">دانشمندان</a></li></ul></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Commons-logo.svg" class="mw-file-description" title="صفحهٔ ویکی‌انبار"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/12px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="12" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/18px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/24px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> <b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Environmental_sciences" class="extiw" title="commons:Category:Environmental sciences">انبار</a></b></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div><div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="علوم_اجتماعی_محیط_زیست" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="الگو:علوم اجتماعی محیطی"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:علوم اجتماعی محیطی (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:علوم اجتماعی محیطی"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="علوم_اجتماعی_محیط_زیست" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA" title="علوم اجتماعی محیط زیست">علوم اجتماعی محیط زیست</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">گرایش‌ها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C" title="انسان‌شناسی بوم‌شناختی">انسان‌شناسی بوم‌شناختی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF_%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C" title="اقتصاد بوم‌شناختی">اقتصاد بوم‌شناختی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="انسان‌شناسی زیست‌محیطی">انسان‌شناسی زیست‌محیطی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA" title="اقتصاد محیط زیست">اقتصاد محیط زیست</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="ارتباطات زیست‌محیطی">ارتباطات زیست‌محیطی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="تاریخ زیست‌محیطی">تاریخ زیست‌محیطی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="سیاست زیست‌محیطی">سیاست زیست‌محیطی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="روان‌شناسی محیطی">روان‌شناسی محیطی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="جامعه‌شناسی محیطی">جامعه‌شناسی محیطی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="بوم‌شناسی انسانی">بوم‌شناسی انسانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="جغرافیای انسانی">جغرافیای انسانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="بوم‌شناسی سیاسی">بوم‌شناسی سیاسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Regional_science&action=edit&redlink=1" class="new" title="Regional science (صفحه وجود ندارد)">Regional science</a></li></ul> </div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="3" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Sustainable_development.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Sustainable_development.svg/150px-Sustainable_development.svg.png" decoding="async" width="150" height="96" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Sustainable_development.svg/225px-Sustainable_development.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Sustainable_development.svg/300px-Sustainable_development.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="326" /></a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">مرتبط</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B2%DB%8C" title="بوم‌شناسی کشاورزی">بوم‌شناسی کشاورزی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%E2%80%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="مردم‌جانورشناسی">مردم‌جانورشناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="جغرافیای رفتاری">جغرافیای رفتاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%E2%80%8C%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%DB%8C" title="اجتماع‌پژوهی">اجتماع‌پژوهی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="جمعیت‌شناسی">جمعیت‌شناسی</a></li> <li>طراحی <ul><li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%DB%8C_%D8%A7%DA%A9%D9%88%D9%84%D9%88%DA%98%DB%8C%DA%A9%DB%8C" class="mw-redirect" title="طراحی اکولوژیکی">طراحی اکولوژیکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%DB%8C_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="طراحی محیطی">طراحی محیطی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="علوم انسانی زیست‌محیطی">علوم انسانی زیست‌محیطی</a></li> <li>اقتصاد <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C" title="اقتصاد انرژی">اقتصاد انرژی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Thermoeconomics&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thermoeconomics (صفحه وجود ندارد)">thermo</a></li></ul></li> <li>محیطی <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="آموزش زیست‌محیطی">آموزش زیست‌محیطی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="اخلاق زیست‌محیطی">اخلاق زیست‌محیطی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA" class="mw-redirect" title="قانون محیط زیست">قانون محیط زیست</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" class="mw-redirect" title="علوم محیطی">علوم محیطی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="مطالعات زیست‌محیطی">مطالعات زیست‌محیطی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="مردم‌زیست‌شناسی">مردم‌زیست‌شناسی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="مردم‌گیاه‌شناسی">مردم‌گیاه‌شناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%E2%80%8C%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="مردم‌بوم‌شناسی">مردم‌بوم‌شناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%E2%80%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="مردم‌جانورشناسی">مردم‌جانورشناسی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF%D9%84%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="جنگل‌داری">جنگل‌داری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA%DB%8C" title="بوم‌شناسی صنعتی">بوم‌شناسی صنعتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="جغرافیای زیست‌محیطی">جغرافیای زیست‌محیطی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7" title="کشت پایا">کشت پایا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="جامعه‌شناسی روستایی">جامعه‌شناسی روستایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D9%88_%D9%81%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="مطالعات علم و فناوری">مطالعات علم و فناوری</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D9%84%D9%85" title="مطالعات علم">مطالعات علم</a></li></ul></li> <li>پایداری <ul><li><a href="/w/index.php?title=Sustainability_science&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sustainability science (صفحه وجود ندارد)">science</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sustainability_studies&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sustainability studies (صفحه وجود ندارد)">studies</a></li></ul></li> <li><a class="mw-selflink selflink">بوم‌شناسی سیستم‌ها</a></li> <li>شهری <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C" title="بوم‌شناسی شهری">بوم‌شناسی شهری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C" title="جغرافیای شهری">جغرافیای شهری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Urban_metabolism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Urban metabolism (صفحه وجود ندارد)">metabolism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Urban_studies&action=edit&redlink=1" class="new" title="Urban studies (صفحه وجود ندارد)">studies</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">کاربردی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li>معماری <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1" title="معماری منظر">معماری منظر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7" class="mw-redirect" title="معماری پایا">معماری پایا</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="بوم‌روانشناسی">بوم‌روانشناسی</a></li> <li>مهندسی <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C" title="مهندسی بوم‌شناختی">مهندسی بوم‌شناختی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA" title="مهندسی محیط زیست">مهندسی محیط زیست</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Green_criminology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Green criminology (صفحه وجود ندارد)">Green criminology</a></li> <li>سلامت <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA_%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7" title="بهداشت محیط">بهداشت محیط</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Environmental_epidemiology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Environmental epidemiology (صفحه وجود ندارد)">epidemiology</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Occupational_safety_and_health&action=edit&redlink=1" class="new" title="Occupational safety and health (صفحه وجود ندارد)">occupational</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C" title="بهداشت عمومی">بهداشت عمومی</a></li></ul></li> <li>مدیریت <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="مدیریت منبع زیست‌محیطی">مدیریت منبع زیست‌محیطی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="مدیریت ماهیگیری">مدیریت ماهیگیری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sustainable_forest_management&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sustainable forest management (صفحه وجود ندارد)">forest</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="مدیریت منابع طبیعی">مدیریت منابع طبیعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA_%D9%BE%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF" title="مدیریت پسماند">مدیریت پسماند</a></li></ul></li> <li>برنامه ریزی <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="برنامه‌ریزی زیست‌محیطی">برنامه‌ریزی زیست‌محیطی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" title="آمایش سرزمین">آمایش سرزمین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Regional_planning&action=edit&redlink=1" class="new" title="Regional planning (صفحه وجود ندارد)">regional</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" title="آمایش سرزمین">آمایش سرزمین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C_%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C" title="برنامه‌ریزی شهری">برنامه‌ریزی شهری</a></li></ul></li> <li>سیاست <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C" title="سیاست انرژی">سیاست انرژی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="سیاست زیست‌محیطی">سیاست زیست‌محیطی</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3"><div> <ul><li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Portal-puzzle.svg" class="mw-file-description" title="درگاه"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/16px-Portal-puzzle.svg.png" decoding="async" width="16" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/24px-Portal-puzzle.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/32px-Portal-puzzle.svg.png 2x" data-file-width="32" data-file-height="28" /></a></span> <a href="/w/index.php?title=Portal:Environment&action=edit&redlink=1" class="new" title="Portal:Environment (صفحه وجود ندارد)">Environment portal</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Symbol_category_class.svg" class="mw-file-description" title="رده"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/16px-Symbol_category_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/23px-Symbol_category_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/31px-Symbol_category_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="رده:علوم اجتماعی زیست‌محیطی">رده:علوم اجتماعی زیست‌محیطی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D8%AF%D9%87:Environmental_social_science_concepts&action=edit&redlink=1" class="new" title="رده:Environmental social science concepts (صفحه وجود ندارد)">Concepts</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_environmental_degrees&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of environmental degrees (صفحه وجود ندارد)">Degrees</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_environmental_social_science_journals&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of environmental social science journals (صفحه وجود ندارد)">Journals</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_environment_research_institutes&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of environment research institutes (صفحه وجود ندارد)">Research institutes</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="رده:دانشمندان علوم اجتماعی زیست‌محیطی">رده:دانشمندان علوم اجتماعی زیست‌محیطی</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFShugart,_Herman_H._(Herman_Henry),_1944-O'Neill,_R._V._(Robert_V.),_1940-1979" class="citation book cs1">Shugart, Herman H. (Herman Henry), 1944-; O'Neill, R. V. (Robert V.), 1940- (1979). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/systemsecology0000unse"><i>Systems ecology</i></a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-87933-347-2" title="ویژه:منابع کتاب/0-87933-347-2"><bdi>0-87933-347-2</bdi></a>. <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C_(%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87)" class="mw-redirect" title="اسی‌ال‌سی (شناسه)">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/oclc/4664585">4664585</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Systems+ecology&rft.date=1979&rft_id=info%3Aoclcnum%2F4664585&rft.isbn=0-87933-347-2&rft.au=Shugart%2C+Herman+H.+%28Herman+Henry%29%2C+1944-&rft.au=O%27Neill%2C+R.+V.+%28Robert+V.%29%2C+1940-&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsystemsecology0000unse&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C+%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFVan_Dyne,_George_M._,_1932-1966" class="citation book cs1">Van Dyne, George M. , 1932- (1966). <i>Ecosystems, systems ecology, and systems ecologists</i>. Oak Ridge National Laboratory, Health Physics Divisions. <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C_(%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87)" class="mw-redirect" title="اسی‌ال‌سی (شناسه)">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/oclc/4247138">4247138</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ecosystems%2C+systems+ecology%2C+and+systems+ecologists.&rft.pub=Oak+Ridge+National+Laboratory%2C+Health+Physics+Divisions&rft.date=1966&rft_id=info%3Aoclcnum%2F4247138&rft.au=Van+Dyne%2C+George+M.+%2C+1932-&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C+%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFWilkinson,_David_M._,_1963-2006" class="citation book cs1">Wilkinson, David M. , 1963- (2006). <i>Fundamental processes in ecology: an earth systems approach</i>. Oxford University Press. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-19-856846-0" title="ویژه:منابع کتاب/0-19-856846-0"><bdi>0-19-856846-0</bdi></a>. <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C_(%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87)" class="mw-redirect" title="اسی‌ال‌سی (شناسه)">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/oclc/67383832">67383832</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Fundamental+processes+in+ecology%3A+an+earth+systems+approach&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2006&rft_id=info%3Aoclcnum%2F67383832&rft.isbn=0-19-856846-0&rft.au=Wilkinson%2C+David+M.+%2C+1963-&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C+%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFKitching,_R._L._(Roger_Laurence),_1945-1983" class="citation book cs1">Kitching, R. L. (Roger Laurence), 1945- (1983). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/ISBN">-9780702218132 <i>Systems ecology: an introduction to ecological modelling</i></a>. University of Queensland Press. p. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/ISBN">-9780702218132/page/9 9</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-7022-1813-8" title="ویژه:منابع کتاب/0-7022-1813-8"><bdi>0-7022-1813-8</bdi></a>. <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C_(%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87)" class="mw-redirect" title="اسی‌ال‌سی (شناسه)">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/oclc/8845946">8845946</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Systems+ecology%3A+an+introduction+to+ecological+modelling&rft.pages=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2FISBN+-9780702218132%2Fpage%2F9+9&rft.pub=University+of+Queensland+Press&rft.date=1983&rft_id=info%3Aoclcnum%2F8845946&rft.isbn=0-7022-1813-8&rft.au=Kitching%2C+R.+L.+%28Roger+Laurence%29%2C+1945-&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2FISBN+-9780702218132&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C+%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_book" title="الگو:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Check <code class="cs1-code">|url=</code> value (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#bad_url" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span><span class="cs1-maint citation-comment">نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text">A statement attributed to British biologist <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/J.B.S._Haldane" class="extiw" title="en:J.B.S. Haldane">J.B.S. Haldane</a></span> </li> </ol>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">برگرفته از «<a dir="ltr" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=بوم‌شناسی_سیستم‌ها&oldid=38149517">https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=بوم‌شناسی_سیستم‌ها&oldid=38149517</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:رده‌ها">رده‌ها</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="رده:بوم‌شناسی سامانه‌ها">بوم‌شناسی سامانه‌ها</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="رده:علوم اجتماعی زیست‌محیطی">علوم اجتماعی زیست‌محیطی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B5%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="رده:علوم صوری">علوم صوری</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C" title="رده:علوم زیست‌محیطی">علوم زیست‌محیطی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="رده:نظریه سامانه‌ها">نظریه سامانه‌ها</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">رده‌های پنهان: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="رده:مقاله‌های دارای واژگان به زبان انگلیسی">مقاله‌های دارای واژگان به زبان انگلیسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DA%A9%D9%87_%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D8%B7%D8%A7_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF" title="رده:صفحه‌هایی که نشانی اینترنتی‌شان خطا دارد">صفحه‌هایی که نشانی اینترنتی‌شان خطا دارد</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%DA%A9_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%AA" title="رده:پیوندهای وی‌بک الگوی بایگانی اینترنت">پیوندهای وی‌بک الگوی بایگانی اینترنت</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> این صفحه آخرین‌بار در ۲۷ اکتبر ۲۰۲۳ ساعت ۱۴:۲۶ ویرایش شده است.</li> <li id="footer-info-copyright">همهٔ نوشته‌ها تحت <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ar">مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike</a> در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">شرایط استفاده</a> را بخوانید.<br /> ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">بنیاد ویکی‌مدیا</a> است.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">سیاست حفظ حریم خصوصی</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87">دربارهٔ ویکی‌پدیا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C">تکذیب‌نامه‌ها</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">آیین‌نامه رفتاری</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/fa?uselang=fa">توسعه‌دهندگان</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fa.wikipedia.org">آمار</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بیانیهٔ کوکی</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fa.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">نمای موبایل</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-kmnzc","wgBackendResponseTime":172,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.457","walltime":"0.562","ppvisitednodes":{"value":813,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":78863,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":77,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":7,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":43269,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 485.154 1 -total"," 36.95% 179.288 9 الگو:Cite_book"," 26.31% 127.632 1 الگو:انگلیسی"," 25.54% 123.918 1 الگو:به_زبان_دیگر"," 25.08% 121.669 1 الگو:Lang"," 20.75% 100.664 3 الگو:Navbox"," 19.51% 94.652 1 الگو:علوم_سامانه‌ها"," 2.91% 14.114 2 الگو:Refbegin"," 2.28% 11.038 1 الگو:علوم_محیطی"," 2.03% 9.867 1 الگو:Webarchive"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.317","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":21391754,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-fd6f65564-4gvrk","timestamp":"20241028160948","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0628\u0648\u0645\u200c\u0634\u0646\u0627\u0633\u06cc \u0633\u06cc\u0633\u062a\u0645\u200c\u0647\u0627","url":"https:\/\/fa.wikipedia.org\/wiki\/%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q3076438","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q3076438","author":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0634\u0627\u0631\u06a9\u062a\u200c\u06a9\u0646\u0646\u062f\u06af\u0627\u0646 \u067e\u0631\u0648\u0698\u0647\u0654 \u0648\u06cc\u06a9\u06cc\u200c\u0645\u062f\u06cc\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2022-01-10T17:35:02Z","dateModified":"2023-10-27T14:26:20Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/1\/1c\/Genomics_GTL_Program_Payoffs.jpg"}</script> </body> </html>