CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Świątynia Jerozolimska – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"17688156-a480-45f1-8078-5e59518f140f","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Świątynia_Jerozolimska","wgTitle":"Świątynia Jerozolimska","wgCurRevisionId":75117117,"wgRevisionId":75117117,"wgArticleId":8147,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Artykuły z brakującymi przypisami od 2016-04","Artykuły z brakującymi przypisami od 2021-05","Architektura judaistyczna","Judaizm","Miejsca związane z życiem Jezusa","Obiekty sakralne w Jerozolimie","Starożytny Izrael","Świątynie starożytne","Wolnomularstwo","Wzgórze Świątynne","Zniszczone obiekty sakralne"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext", "wgRelevantPageName":"Świątynia_Jerozolimska","wgRelevantArticleId":8147,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":75117117,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":20000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q3906600","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":[ "brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready", "ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth", "ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Jerusalem_Ugglan_1.jpg/1200px-Jerusalem_Ugglan_1.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="830"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Jerusalem_Ugglan_1.jpg/800px-Jerusalem_Ugglan_1.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="553"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Jerusalem_Ugglan_1.jpg/640px-Jerusalem_Ugglan_1.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="443"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Świątynia Jerozolimska – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Świątynia_Jerozolimska rootpage-Świątynia_Jerozolimska skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=%C5%9Awi%C4%85tynia+Jerozolimska" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=%C5%9Awi%C4%85tynia+Jerozolimska" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=%C5%9Awi%C4%85tynia+Jerozolimska" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=%C5%9Awi%C4%85tynia+Jerozolimska" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Historia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Historia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Historia</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Historia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Historia</span> </button> <ul id="toc-Historia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Pierwsza_Świątynia_(966–586_p.n.e.)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Pierwsza_Świątynia_(966–586_p.n.e.)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Pierwsza Świątynia (966–586 p.n.e.)</span> </div> </a> <ul id="toc-Pierwsza_Świątynia_(966–586_p.n.e.)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Druga_Świątynia_(520–20_p.n.e.)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Druga_Świątynia_(520–20_p.n.e.)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Druga Świątynia (520–20 p.n.e.)</span> </div> </a> <ul id="toc-Druga_Świątynia_(520–20_p.n.e.)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Trzecia_Świątynia_/_Świątynia_Heroda_(20_p.n.e._–_70_n.e.)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Trzecia_Świątynia_/_Świątynia_Heroda_(20_p.n.e._–_70_n.e.)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Trzecia Świątynia / Świątynia Heroda (20 p.n.e. – 70 n.e.)</span> </div> </a> <ul id="toc-Trzecia_Świątynia_/_Świątynia_Heroda_(20_p.n.e._–_70_n.e.)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Po_zburzeniu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Po_zburzeniu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>Po zburzeniu</span> </div> </a> <ul id="toc-Po_zburzeniu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Kult" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Kult"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Kult</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Kult-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Kult</span> </button> <ul id="toc-Kult-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Składanie_ofiar" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Składanie_ofiar"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Składanie ofiar</span> </div> </a> <ul id="toc-Składanie_ofiar-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pomieszczenia_świątyni" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Pomieszczenia_świątyni"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Pomieszczenia świątyni</span> </div> </a> <ul id="toc-Pomieszczenia_świątyni-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Arka_Przymierza" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Arka_Przymierza"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Arka Przymierza</span> </div> </a> <ul id="toc-Arka_Przymierza-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Synagogi_a_Świątynia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Synagogi_a_Świątynia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Synagogi a Świątynia</span> </div> </a> <ul id="toc-Synagogi_a_Świątynia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Świątynia_a_Kościół" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Świątynia_a_Kościół"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Świątynia a Kościół</span> </div> </a> <ul id="toc-Świątynia_a_Kościół-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Czasy_współczesne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Czasy_współczesne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Czasy współczesne</span> </div> </a> <ul id="toc-Czasy_współczesne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kontrowersje" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Kontrowersje"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Kontrowersje</span> </div> </a> <ul id="toc-Kontrowersje-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zobacz_też" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Zobacz_też"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Zobacz też</span> </div> </a> <ul id="toc-Zobacz_też-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Linki_zewnętrzne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Linki_zewnętrzne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Linki zewnętrzne</span> </div> </a> <ul id="toc-Linki_zewnętrzne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Świątynia Jerozolimska</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 69 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-69" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">69 języków</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Jerusalemer_Tempel" title="Jerusalemer Tempel – szwajcarski niemiecki" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Jerusalemer Tempel" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="szwajcarski niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="معبد القدس – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="معبد القدس" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%97%DC%9D%DC%9F%DC%A0%DC%90_%DC%95%DC%AB%DC%A0%DC%9D%DC%A1%DC%98%DC%A2" title="ܗܝܟܠܐ ܕܫܠܝܡܘܢ – aramejski" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܗܝܟܠܐ ܕܫܠܝܡܘܢ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="aramejski" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%A4%E0%A7%81%E0%A6%B2_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%B8" title="বাইতুল মাকদিস – bengalski" lang="bn" hreflang="bn" data-title="বাইতুল মাকদিস" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalski" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%86%D0%B5%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BC%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%A5%D1%80%D0%B0%D0%BC" title="Іерусалімскі Храм – białoruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Іерусалімскі Храм" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="białoruski" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%B5%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D1%85%D1%80%D0%B0%D0%BC" title="Йерусалимски храм – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Йерусалимски храм" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Templ_Jeruzalem" title="Templ Jeruzalem – bretoński" lang="br" hreflang="br" data-title="Templ Jeruzalem" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretoński" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Temple_de_Jerusalem" title="Temple de Jerusalem – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Temple de Jerusalem" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Jeruzal%C3%A9msk%C3%BD_chr%C3%A1m" title="Jeruzalémský chrám – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Jeruzalémský chrám" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Y_Deml_yn_Jeriwsalem" title="Y Deml yn Jeriwsalem – walijski" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Y Deml yn Jeriwsalem" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="walijski" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Templet_i_Jerusalem" title="Templet i Jerusalem – duński" lang="da" hreflang="da" data-title="Templet i Jerusalem" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="duński" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Jerusalemer_Tempel" title="Jerusalemer Tempel – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Jerusalemer Tempel" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Jeruusalemma_tempel" title="Jeruusalemma tempel – estoński" lang="et" hreflang="et" data-title="Jeruusalemma tempel" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoński" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Temple_in_Jerusalem" title="Temple in Jerusalem – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Temple in Jerusalem" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Templo_de_Jerusal%C3%A9n" title="Templo de Jerusalén – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="Templo de Jerusalén" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Templo_de_Jerusalemo" title="Templo de Jerusalemo – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Templo de Jerusalemo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Jerusalemgo_tenplua" title="Jerusalemgo tenplua – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Jerusalemgo tenplua" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%B4%E2%80%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85" title="پرستش‌گاه اورشلیم – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="پرستش‌گاه اورشلیم" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Temple_de_J%C3%A9rusalem" title="Temple de Jérusalem – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Temple de Jérusalem" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Templi_di_Jerusalem" title="Templi di Jerusalem – friulski" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Templi di Jerusalem" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="friulski" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Templo_de_Xerusal%C3%A9n" title="Templo de Xerusalén – galicyjski" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Templo de Xerusalén" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%98%88%EB%A3%A8%EC%82%B4%EB%A0%98_%EC%84%B1%EC%A0%84" title="예루살렘 성전 – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="예루살렘 성전" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%B2%D5%A5%D5%B4%D5%AB_%D5%BF%D5%A1%D5%B3%D5%A1%D6%80" title="Երուսաղեմի տաճար – ormiański" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Երուսաղեմի տաճար" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ormiański" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Jeruzalemski_hram" title="Jeruzalemski hram – chorwacki" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Jeruzalemski hram" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Bait_Allah_(Yerusalem)" title="Bait Allah (Yerusalem) – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Bait Allah (Yerusalem)" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Tempio_di_Gerusalemme" title="Tempio di Gerusalemme – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Tempio di Gerusalemme" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%91%D7%99%D7%AA_%D7%94%D7%9E%D7%A7%D7%93%D7%A9" title="בית המקדש – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="בית המקדש" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Hekalu_la_Yerusalemu" title="Hekalu la Yerusalemu – suahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Hekalu la Yerusalemu" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="suahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Bet_Amikdash" title="Bet Amikdash – ladyński" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Bet Amikdash" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="ladyński" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Templum_Hierosolymitanum" title="Templum Hierosolymitanum – łaciński" lang="la" hreflang="la" data-title="Templum Hierosolymitanum" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="łaciński" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Jeruzalemes_templis" title="Jeruzalemes templis – łotewski" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Jeruzalemes templis" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="łotewski" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Jeruzal%C4%97s_%C5%A1ventykla" title="Jeruzalės šventykla – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Jeruzalės šventykla" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Jeruzs%C3%A1lemi_templom" title="Jeruzsálemi templom – węgierski" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Jeruzsálemi templom" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="węgierski" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D1%85%D1%80%D0%B0%D0%BC" title="Ерусалимски храм – macedoński" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Ерусалимски храм" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedoński" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Tempolin%27_i_Jerosalema" title="Tempolin' i Jerosalema – malgaski" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Tempolin' i Jerosalema" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgaski" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A8%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="معبد القدس – egipski arabski" lang="arz" hreflang="arz" data-title="معبد القدس" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="egipski arabski" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%B4%E2%80%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85" title="پرستش‌گاه اورشلیم – mazanderański" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="پرستش‌گاه اورشلیم" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazanderański" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Kuil_Suci" title="Kuil Suci – malajski" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Kuil Suci" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malajski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/I%C3%A0-l%C3%B4-s%C3%A1k-l%C4%93ng_Si%C3%B4ng-d%C3%A1%CC%A4-d%C3%A2ing" title="Ià-lô-sák-lēng Siông-dá̤-dâing – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Ià-lô-sák-lēng Siông-dá̤-dâing" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Joodse_tempel" title="Joodse tempel – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Joodse tempel" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%A8%E3%83%AB%E3%82%B5%E3%83%AC%E3%83%A0%E7%A5%9E%E6%AE%BF" title="エルサレム神殿 – japoński" lang="ja" hreflang="ja" data-title="エルサレム神殿" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoński" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Tempelet_i_Jerusalem" title="Tempelet i Jerusalem – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Tempelet i Jerusalem" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Tempelet_i_Jerusalem" title="Tempelet i Jerusalem – norweski (nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Tempelet i Jerusalem" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norweski (nynorsk)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Temple_de_Jerusal%C3%A8m" title="Temple de Jerusalèm – oksytański" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Temple de Jerusalèm" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="oksytański" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3_%D9%85%D8%B9%D8%A8%D8%AF" title="د بیت المقدس معبد – paszto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="د بیت المقدس معبد" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="paszto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Templo_de_Jerusal%C3%A9m" title="Templo de Jerusalém – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Templo de Jerusalém" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%B5%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%85%D1%80%D0%B0%D0%BC" title="Иерусалимский храм – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Иерусалимский храм" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Tempulli_i_Jeruzalemit" title="Tempulli i Jeruzalemit – albański" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Tempulli i Jeruzalemit" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albański" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%A2%E0%B7%99%E0%B6%BB%E0%B7%94%E0%B7%83%E0%B7%99%E0%B6%BD%E0%B7%99%E0%B6%B8%E0%B7%99%E0%B7%84%E0%B7%92_%E0%B6%AF%E0%B7%9A%E0%B7%80%E0%B6%B8%E0%B7%8F%E0%B7%85%E0%B7%92%E0%B6%9C%E0%B6%BA" title="ජෙරුසෙලෙමෙහි දේවමාළිගය – syngaleski" lang="si" hreflang="si" data-title="ජෙරුසෙලෙමෙහි දේවමාළිගය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="syngaleski" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Temple_in_Jerusalem" title="Temple in Jerusalem – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Temple in Jerusalem" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Jeruzalemsk%C3%BD_chr%C3%A1m" title="Jeruzalemský chrám – słowacki" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Jeruzalemský chrám" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="słowacki" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/Jerusalimski_hram" title="Jerusalimski hram – serbski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Jerusalimski hram" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbski" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Jeruzalemski_Hram" title="Jeruzalemski Hram – serbsko-chorwacki" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Jeruzalemski Hram" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbsko-chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Jerusalemin_temppeli" title="Jerusalemin temppeli – fiński" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Jerusalemin temppeli" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fiński" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Jerusalems_tempel" title="Jerusalems tempel – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Jerusalems tempel" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Templo_sa_Herusalem" title="Templo sa Herusalem – tagalski" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Templo sa Herusalem" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalski" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%8E%E0%AE%B0%E0%AF%81%E0%AE%9A%E0%AE%B2%E0%AF%87%E0%AE%AE%E0%AF%8D_%E0%AE%95%E0%AF%8B%E0%AE%B5%E0%AE%BF%E0%AE%B2%E0%AF%8D" title="எருசலேம் கோவில் – tamilski" lang="ta" hreflang="ta" data-title="எருசலேம் கோவில்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamilski" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%AB%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%83%E0%B8%99%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%B8%E0%B8%87%E0%B9%80%E0%B8%A2%E0%B8%A3%E0%B8%B9%E0%B8%8B%E0%B8%B2%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%A1" title="พระวิหารในกรุงเยรูซาเลม – tajski" lang="th" hreflang="th" data-title="พระวิหารในกรุงเยรูซาเลม" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tajski" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Kud%C3%BCs_Tap%C4%B1na%C4%9F%C4%B1" title="Kudüs Tapınağı – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Kudüs Tapınağı" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%84%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%BC%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%85%D1%80%D0%B0%D0%BC" title="Єрусалимський храм – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Єрусалимський храм" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" title="بیت المقدس – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="بیت المقدس" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BB%81n_th%E1%BB%9D_Jerusalem" title="Đền thờ Jerusalem – wietnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Đền thờ Jerusalem" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="wietnamski" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Jeruusalemm%C3%A4_templi" title="Jeruusalemmä templi – võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Jeruusalemmä templi" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Timpe_di_Djeruzalem" title="Timpe di Djeruzalem – waloński" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Timpe di Djeruzalem" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="waloński" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Templo_ha_Jerusalen" title="Templo ha Jerusalen – waraj" lang="war" hreflang="war" data-title="Templo ha Jerusalen" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waraj" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E8%80%B6%E8%B7%AF%E6%92%92%E5%86%B7%E5%9C%A3%E6%AE%BF" title="耶路撒冷圣殿 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="耶路撒冷圣殿" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%91%D7%99%D7%AA_%D7%94%D7%9E%D7%A7%D7%93%D7%A9" title="בית המקדש – jidysz" lang="yi" hreflang="yi" data-title="בית המקדש" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="jidysz" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E8%80%B6%E8%B7%AF%E6%92%92%E5%86%B7%E8%81%96%E6%AE%BF" title="耶路撒冷聖殿 – kantoński" lang="yue" hreflang="yue" data-title="耶路撒冷聖殿" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantoński" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%80%B6%E8%B7%AF%E6%92%92%E5%86%B7%E8%81%96%E6%AE%BF" title="耶路撒冷聖殿 – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="耶路撒冷聖殿" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q3906600#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne" title="Lista wszystkich stron specjalnych [q]" accesskey="q"><span>Strony specjalne</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&oldid=75117117" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&id=75117117&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25C5%259Awi%25C4%2585tynia_Jerozolimska"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25C5%259Awi%25C4%2585tynia_Jerozolimska"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=%C5%9Awi%C4%85tynia+Jerozolimska"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&action=show-download-screen"><span>Pobierz jako PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Temple_in_Jerusalem" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q3906600" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Jerusalem_Ugglan_1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Jerusalem_Ugglan_1.jpg/250px-Jerusalem_Ugglan_1.jpg" decoding="async" width="250" height="173" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Jerusalem_Ugglan_1.jpg/375px-Jerusalem_Ugglan_1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Jerusalem_Ugglan_1.jpg/500px-Jerusalem_Ugglan_1.jpg 2x" data-file-width="1528" data-file-height="1057" /></a><figcaption>Rekonstrukcja Świątyni Jerozolimskiej z czasów <a href="/wiki/Herod_Wielki" title="Herod Wielki">Heroda Wielkiego</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:TempleJerusalem.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/TempleJerusalem.jpg/250px-TempleJerusalem.jpg" decoding="async" width="250" height="157" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/TempleJerusalem.jpg/375px-TempleJerusalem.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6d/TempleJerusalem.jpg 2x" data-file-width="450" data-file-height="283" /></a><figcaption>Model Świątyni Jerozolimskiej z czasów Heroda Wielkiego</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Jerusalem_Modell_BW_3.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Jerusalem_Modell_BW_3.JPG/250px-Jerusalem_Modell_BW_3.JPG" decoding="async" width="250" height="379" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Jerusalem_Modell_BW_3.JPG/375px-Jerusalem_Modell_BW_3.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Jerusalem_Modell_BW_3.JPG/500px-Jerusalem_Modell_BW_3.JPG 2x" data-file-width="2472" data-file-height="3744" /></a><figcaption>Fragment makiety-rekonstrukcji Świątyni Jerozolimskiej za <a href="/wiki/Herod_Wielki" title="Herod Wielki">Heroda Wielkiego</a></figcaption></figure> <p><b>Świątynia Jerozolimska</b> (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_hebrajski" title="Język hebrajski">hebr.</a> <span style="font-style: normal;" lang="he">‏בֵּית הַמִּקְדָּשׁ‎</span>, <i>Bet ha-Mikdasz</i>) – jedyna świątynia <a href="/wiki/Judaizm" title="Judaizm">judaizmu</a> stojąca niegdyś w <a href="/wiki/Jerozolima" title="Jerozolima">Jerozolimie</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historia">Historia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Historia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Historia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Początkowo miejscem kultu i przechowywania <a href="/wiki/Arka_Przymierza" title="Arka Przymierza">Arki Przymierza</a> był podczas wędrówki <a href="/wiki/%C5%BBydzi" title="Żydzi">Izraelitów</a> z niewoli egipskiej <a href="/wiki/Namiot_Spotkania" title="Namiot Spotkania">Namiot Spotkania</a> (starannie wykonany namiot). Dopiero po wybudowaniu Świątyni przez <a href="/wiki/Salomon_(kr%C3%B3l_Izraela)" title="Salomon (król Izraela)">króla Salomona</a> rzeczy znajdujące się w Przybytku przeniesiono do Miejsca Świętego i Najświętszego. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Pierwsza_Świątynia_(966–586_p.n.e.)"><span id="Pierwsza_.C5.9Awi.C4.85tynia_.28966.E2.80.93586_p.n.e..29"></span>Pierwsza Świątynia (966–586 p.n.e.)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Pierwsza Świątynia (966–586 p.n.e.)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Pierwsza Świątynia (966–586 p.n.e.)"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Główny artykuł: <a href="/wiki/Pierwsza_%C5%9Awi%C4%85tynia" title="Pierwsza Świątynia">Pierwsza Świątynia</a>.</i></div> <p>Jedynym dostępnym źródłem na temat usytuowania, wyglądu i rozmiarów Pierwszej Świątyni jest <a href="/wiki/Biblia" title="Biblia">Biblia</a>. Badania archeologiczne jerozolimskiego Wzgórza Świątynnego nie są możliwe, ze względu na „<a href="/wiki/Kopu%C5%82a_na_Skale" title="Kopuła na Skale">Kopułę Skały</a>”, wybudowaną na przełomie VII i VIII w. po Chr. przez <a href="/wiki/Umar_ibn_al-Chattab" title="Umar ibn al-Chattab">kalifa Omara</a>. Jest też mało prawdopodobne znalezienie jakiegoś fragmentu Pierwszej Świątyni ze względu na prace budowlane i remontowe wykonane przy Drugiej Świątyni pod koniec ery przedchrześcijańskiej<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1">[1]</a></sup>. </p><p>Pierwsza Świątynia powstała w latach <a href="/wiki/X_wiek_p.n.e." title="X wiek p.n.e.">966-959 p.n.e.</a> za czasów <a href="/wiki/Kr%C3%B3l" title="Król">króla</a> <a href="/wiki/Salomon_(kr%C3%B3l_Izraela)" title="Salomon (król Izraela)">Salomona</a>, który podobno wzniósł ją w ciągu 7 lat na miejscu wskazanym uprzednio przez króla <a href="/wiki/Dawid_(kr%C3%B3l_Izraela)" title="Dawid (król Izraela)">Dawida</a>, na <a href="/wiki/Wzg%C3%B3rze_%C5%9Awi%C4%85tynne" title="Wzgórze Świątynne">wzgórzu Moria</a> („święta skała”) w północno-wschodniej części Jerozolimy, gdzie <a href="/wiki/Abraham" title="Abraham">Abraham</a> miał złożyć w ofierze na żądanie Boga <a href="/wiki/Jahwe" title="Jahwe">Jahwe</a> swego syna <a href="/wiki/Izaak" title="Izaak">Izaaka</a>. Do Świątyni, otoczonej kilkoma dziedzińcami, przylegał od południa zespół pałacowy. </p><p>Najstarszym dokumentem historycznym potwierdzającym istnienie Pierwszej Świątyni jest <a href="/wiki/Ostrakon_Domu_Jahwe" title="Ostrakon Domu Jahwe">ostrakon Domu Jahwe</a> pochodzący z ok. 600 r. p.n.e. odnaleziony na stanowisku archeologicznym <a href="/wiki/Tel_Arad" title="Tel Arad">Tel Arad</a><sup id="cite_ref-Mandecki_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-Mandecki-2">[2]</a></sup>. </p><p>Pierwsza Świątynia została zniszczona przez wojska babilońskiego króla <a href="/wiki/Nabuchodonozor_II" title="Nabuchodonozor II">Nabuchodonozora II</a> w <a href="/wiki/587_p.n.e." title="587 p.n.e.">587</a> lub <a href="/wiki/586_p.n.e." title="586 p.n.e.">586 roku p.n.e.</a> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Druga_Świątynia_(520–20_p.n.e.)"><span id="Druga_.C5.9Awi.C4.85tynia_.28520.E2.80.9320_p.n.e..29"></span>Druga Świątynia (520–20 p.n.e.)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Druga Świątynia (520–20 p.n.e.)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Druga Świątynia (520–20 p.n.e.)"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Główny artykuł: <a href="/wiki/Druga_%C5%9Awi%C4%85tynia" title="Druga Świątynia">Druga Świątynia</a>.</i></div> <p>Po zburzeniu Pierwszej Świątyni i powrocie z <a href="/wiki/Niewola_babilo%C5%84ska" title="Niewola babilońska">niewoli babilońskiej</a> (<a href="/wiki/536_p.n.e." title="536 p.n.e.">536 p.n.e.</a>) wzniesiono Drugą Świątynię (<a href="/wiki/520_p.n.e." title="520 p.n.e.">520</a>–<a href="/wiki/515_p.n.e." title="515 p.n.e.">515 p.n.e.</a>), o wiele skromniejszą, później kilkakrotnie przebudowywaną. </p><p>W świątyni tej nie było już Arki Przymierza, jednak było tam <i><a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99te_%C5%9Awi%C4%99tych" title="Święte Świętych">Święte Świętych</a></i>: pomieszczenie za zasłoną (wykonaną z fioletowej i czerwonej purpury, z karmazynu i kręconego bisioru, z wyhaftowanymi postaciami cherubów<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3">[3]</a></sup>, do którego – podobnie jak niegdyś do pomieszczenia z Arką – nie wolno było nikomu wchodzić. Jedynie raz w roku w <a href="/wiki/Jom_Kipur" title="Jom Kipur">Święto Przebłagania</a> arcykapłan wchodził do środka, aby skropić to miejsce krwią z ofiary. </p><p>W II w. p.n.e., za <a href="/wiki/Antioch_IV_Epifanes" title="Antioch IV Epifanes">Antiocha IV Epifanesa</a>, Świątynię jerozolimską przekształcono w przybytek <a href="/wiki/Fenicja" title="Fenicja">syro-fenickiego</a> kultu boga <a href="/wiki/Baal" title="Baal">Baala</a>, którego Grecy nazywali <a href="/wiki/Zeus" title="Zeus">Zeusem</a><sup id="cite_ref-Grant239_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-Grant239-4">[4]</a></sup>. Okres profanacji zakończył <a href="/wiki/Juda_Machabeusz" title="Juda Machabeusz">Juda Machabeusz</a> ponownym poświęceniem Świątyni. Wspomnieniem tego wydarzenia są żydowskie święta <a href="/wiki/Chanuka" title="Chanuka">Chanuka</a>. </p><p>W roku 63 p.n.e. <a href="/wiki/Pompejusz" title="Pompejusz">Pompejusz</a> opanowując Jerozolimę wtargnął też do <i>Świętego Świętych</i><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5">[5]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Trzecia_Świątynia_/_Świątynia_Heroda_(20_p.n.e._–_70_n.e.)"><span id="Trzecia_.C5.9Awi.C4.85tynia_.2F_.C5.9Awi.C4.85tynia_Heroda_.2820_p.n.e._.E2.80.93_70_n.e..29"></span>Trzecia Świątynia / Świątynia Heroda (20 p.n.e. – 70 n.e.)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Trzecia Świątynia / Świątynia Heroda (20 p.n.e. – 70 n.e.)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Trzecia Świątynia / Świątynia Heroda (20 p.n.e. – 70 n.e.)"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Za panowania <a href="/wiki/Herod_Wielki" title="Herod Wielki">Heroda Wielkiego</a> Druga Świątynia została rozebrana i wybudowana na nowo wraz z rozległymi, monumentalnymi <a href="/wiki/Dziedziniec" title="Dziedziniec">dziedzińcami</a>. Prace trwały niecałe 10 lat, ostatecznie zostały ukończone ok. 10/9 r. p.n.e.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6">[6]</a></sup> Od tego czasu świątynia była nazywana „Świątynią Heroda”. Świątynia ta należy do okresu Drugiej Świątyni. Nazwę Trzecia Świątynia odnosi się najczęściej do niezrealizowanych do dziś dnia projektów odbudowy Świątyni po zburzeniu Świątyni Heroda przez Rzymian w 70 r.<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7">[7]</a></sup> </p><p>Okazałość Świątyni opisał <a href="/wiki/J%C3%B3zef_Flawiusz" title="Józef Flawiusz">Józef Flawiusz</a> (<i>Wojna żydowska</i> 5, 5, 6), a w <a href="/wiki/Talmud" title="Talmud">Talmudzie</a> zachowała się następująca wzmianka: <i>Ten, kto nigdy nie widział świątyni Heroda, nigdy w swym życiu nie widział wspaniałej budowli</i><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8">[8]</a></sup><sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9">[9]</a></sup>. Natomiast w Biblii wielkość i okazałość Świątyni jest wzmiankowana w Ewangelii według św. Marka<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10">[10]</a></sup>. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Sack_of_jerusalem.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Sack_of_jerusalem.JPG/250px-Sack_of_jerusalem.JPG" decoding="async" width="250" height="135" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Sack_of_jerusalem.JPG/375px-Sack_of_jerusalem.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Sack_of_jerusalem.JPG/500px-Sack_of_jerusalem.JPG 2x" data-file-width="509" data-file-height="275" /></a><figcaption><a href="/wiki/Relief" title="Relief">Relief</a> z <a href="/wiki/%C5%81uk_Tytusa" title="Łuk Tytusa">Łuku Tytusa</a>: pochód z trofeami zdobytymi w <a href="/wiki/Jerozolima" title="Jerozolima">Jerozolimie</a>, m.in. <a href="/wiki/Menora" title="Menora">menorą</a> ze zniszczonej świątyni Salomona</figcaption></figure> <p>4 sierpnia 70 roku po <a href="/wiki/Wojna_%C5%BCydowska_(66%E2%80%9373)" title="Wojna żydowska (66–73)">nieudanym powstaniu Żydów</a> <a href="/wiki/Staro%C5%BCytny_Rzym" title="Starożytny Rzym">Rzymianie</a> <a href="/wiki/Obl%C4%99%C5%BCenie_Jerozolimy_(70)" title="Oblężenie Jerozolimy (70)">zburzyli Świątynię</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Po_zburzeniu">Po zburzeniu</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Po zburzeniu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Po zburzeniu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Jedyną pozostałością Świątyni są resztki muru oporowego, powstrzymującego okalające ją mury przed zawaleniem – tzw. mur zachodni, fragment ten jest znany jako <a href="/wiki/%C5%9Aciana_P%C5%82aczu" title="Ściana Płaczu">Ściana Płaczu</a>. Od <a href="/wiki/XVI_wiek" title="XVI wiek">XVI wieku</a> jest ona <a href="/wiki/Miejsce_%C5%9Bwi%C4%99te" title="Miejsce święte">świętym miejscem</a> <a href="/wiki/Judaizm" title="Judaizm">judaizmu</a>. <a href="/wiki/%C5%BBydzi" title="Żydzi">Żydom</a> udało się jeszcze na krótko zbudować na wzgórzu prowizoryczną świątynię podczas <a href="/wiki/Powstanie_Bar-Kochby" title="Powstanie Bar-Kochby">powstania Bar-Kochby</a> (lata 132–135). </p><p>Na pamiątkę traumy związanej ze zburzeniem świątyni w 586 r. p.n.e. i 70 r. n.e. oraz upadkiem <a href="/wiki/Powstanie_Bar-Kochby" title="Powstanie Bar-Kochby">powstania Bar Kochby</a> – Żydzi obchodzą smutne, pokutne i postne święto <a href="/wiki/Tisza_be-Aw" title="Tisza be-Aw">Tisza be-Aw</a>, 9 dnia miesiąca aw. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kult">Kult</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Kult" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Kult"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Składanie_ofiar"><span id="Sk.C5.82adanie_ofiar"></span>Składanie ofiar</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Składanie ofiar" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Składanie ofiar"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Świątynia była miejscem wysławiania Boga <a href="/wiki/Jahwe" title="Jahwe">Jahwe</a> i składania mu <a href="/wiki/Korban" title="Korban">ofiar</a>. <span class="need_ref" style="text-decoration: underline dotted grey;" title="Te informacje wymagają podania przypisów bibliograficznych od 2016-04">Raz w roku</span><sup class="noprint" title="Te informacje wymagają podania przypisów bibliograficznych od 2016-04">[<a href="/wiki/Pomoc:Przypisy" title="Pomoc:Przypisy">potrzebny przypis</a>]</sup> każdy żydowski mężczyzna miał obowiązek wyruszyć do Świątyni Jerozolimskiej w celu złożenia ofiary (niejednokrotnie zabierał ze sobą całą rodzinę). W taką podróż wiele razy w ciągu życia ukrytego oraz publicznego udawał się z <a href="/wiki/Nazaret" title="Nazaret">Nazaretu</a> <a href="/wiki/Jezus_Chrystus" title="Jezus Chrystus">Jezus Chrystus</a><sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11">[11]</a></sup>. </p><p>Przełożonym Świątyni był <a href="/wiki/Arcykap%C5%82an_(w_Biblii_i_judaizmie)" title="Arcykapłan (w Biblii i judaizmie)">arcykapłan</a>, a personel stanowili kapłani i lewici, odbywający służbę według podziału na zmiany. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Pomieszczenia_świątyni"><span id="Pomieszczenia_.C5.9Bwi.C4.85tyni"></span>Pomieszczenia świątyni</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Pomieszczenia świątyni" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Pomieszczenia świątyni"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Budynek Świątyni składał się z kilku pomieszczeń: najpierw był przedsionek (hebr. <i>ulam</i>), dalej główne pomieszczenie (Miejsce Święte, nawa, hebr. <i>hekal</i>) ze stołem na chleby pokładne, dziesięcioma świecznikami i złotym ołtarzem kadzielnym, a za nim <a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99te_%C5%9Awi%C4%99tych" title="Święte Świętych">Miejsce Najświętsze</a> („Święte Świętych”; hebr. <span style="font-family:times; font-size:150%">קודש הקודשים</span>, <i>Kodesz Ha-Kodaszim</i>; hebr. bibl. <i>debir</i>) z Arką Przymierza. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Arka_Przymierza">Arka Przymierza</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Arka Przymierza" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Arka Przymierza"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Wewnątrz świątyni znajdowała się <a href="/wiki/Arka_Przymierza" title="Arka Przymierza">Arka Przymierza</a> (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_hebrajski" title="Język hebrajski">hebr.</a> <span style="font-family:times; font-size:150%">ארון הברית</span>, <i>aron ha-brit</i>), czyli obficie pozłacana skrzynia drewniana, na której wierzchu znajdowały się złote <a href="/wiki/Cherub" title="Cherub">Cheruby</a> (<a href="/wiki/Anio%C5%82" title="Anioł">aniołowie</a>), zakrywający arkę skrzydłami. Została zbudowana na pustyni przez <a href="/wiki/Moj%C5%BCesz" title="Mojżesz">Mojżesza</a> na polecenie Boga, który podał dokładny sposób jej zbudowania. W Arce Przymierza przechowywano kamienne tablice z tekstem <a href="/wiki/Dekalog" title="Dekalog">Dekalogu</a>, które Mojżesz otrzymał od Boga na górze <a href="/wiki/Synaj_(g%C3%B3ra)" title="Synaj (góra)">Synaj</a> (Horeb). Przed umieszczeniem Arki w Świątyni Jerozolimskiej znajdowały się w niej jeszcze inne przedmioty (laska <a href="/wiki/Aaron_(posta%C4%87_biblijna)" title="Aaron (postać biblijna)">Aarona</a> i naczynie z <a href="/wiki/Biblijna_manna" title="Biblijna manna">manną</a>). Arka stała w specjalnym pomieszczeniu, zwanym <a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99te_%C5%9Awi%C4%99tych" title="Święte Świętych">Miejscem Najświętszym</a> („Święte Świętych”), które było odseparowane od reszty świątyni specjalną zasłoną, za którą nie wolno było nikomu wchodzić oprócz arcykapłana o ściśle określonych porach roku. </p><p>Według opisu w <a href="/wiki/2_Ksi%C4%99ga_Machabejska" title="2 Księga Machabejska">2 Księdze Machabejskiej</a> prorok <a href="/wiki/Jeremiasz" title="Jeremiasz">Jeremiasz</a> ukrył Arkę Przymierza w grocie na <a href="/wiki/G%C3%B3ra_Nebo" title="Góra Nebo">Górze Nebo</a>, po wschodniej stronie <a href="/wiki/Jordan_(rzeka)" title="Jordan (rzeka)">Jordanu</a>. Część religijnych Żydów i niektórzy uczeni uważają, że <a href="/wiki/Kap%C5%82an" title="Kapłan">kapłani</a> jerozolimscy, na wieść o rychłym upadku miasta, ukryli arkę w tajemnej komnacie pod <a href="/wiki/Wzg%C3%B3rze_%C5%9Awi%C4%85tynne" title="Wzgórze Świątynne">Wzgórzem Świątynnym</a>. Ta komnata ma się znajdować pod muzułmańską <a href="/wiki/Studnia_Dusz" title="Studnia Dusz">Studnią Dusz</a>. Aktualnie Arka Przymierza uznawana jest za zaginioną – nie ma żadnych realnych dowodów na to, aby była ona przechowywana gdziekolwiek na Ziemi. </p><p><a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99te_%C5%9Awi%C4%99tych" title="Święte Świętych">Święte Świętych</a> znajdowało się prawdopodobnie na świętej skale, przykrytej dziś <a href="/wiki/Kopu%C5%82a_na_Skale" title="Kopuła na Skale">Kopułą na skale</a>. Pod tą skałą jest jaskinia, zwana przez muzułmanów <a href="/wiki/Studnia_Dusz" title="Studnia Dusz">Studnią Dusz</a>, która mogła w pewnych okresach stanowić skrytkę bezpieczeństwa dla arki. W świątyni wybudowanej przez <a href="/wiki/Zorobabel" title="Zorobabel">Zorobabela</a>, przebudowanej przez <a href="/wiki/Herod_Wielki" title="Herod Wielki">Heroda</a>, w Miejscu Najświętszym znajdował się kamień podstawy (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_hebrajski" title="Język hebrajski">hebr.</a> <i>ewen szetija</i>)<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12">[12]</a></sup><sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13">[13]</a></sup>. Król Salomon miał wyłożyć podłogę w Świątyni tarcicami jodłowymi. <a href="/wiki/Jod%C5%82a" title="Jodła">Jodła</a> w tradycji judeo-chrześcijańskiej oznaczała cierpliwość i cnotę oraz symbolizowała odrodzenie<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14">[14]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Synagogi_a_Świątynia"><span id="Synagogi_a_.C5.9Awi.C4.85tynia"></span>Synagogi a Świątynia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Synagogi a Świątynia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Synagogi a Świątynia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Synagoga" title="Synagoga">Synagogi</a>, stanowiące miejsce <a href="/wiki/Modlitwa" title="Modlitwa">modlitw</a>, nigdy nie pełniły takich funkcji, jak Świątynia Jerozolimska, która była dla <a href="/wiki/%C5%BBydzi" title="Żydzi">Żydów</a> jedyną <a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%85tynia" title="Świątynia">świątynią</a> i jedynym miejscem, w którym można było składać ofiary ze zwierząt. Poza tym funkcjonariuszami Świątyni byli <a href="/wiki/Kohen" title="Kohen">kapłani</a> na czele z <a href="/wiki/Arcykap%C5%82an_(w_Biblii_i_judaizmie)" title="Arcykapłan (w Biblii i judaizmie)">arcykapłanem</a>, a w synagogach główną rolę odgrywają <a href="/wiki/Rabin" title="Rabin">rabini</a>, którzy wcale nie muszą pochodzić z rodu kapłańskiego. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Świątynia_a_Kościół"><span id=".C5.9Awi.C4.85tynia_a_Ko.C5.9Bci.C3.B3.C5.82"></span>Świątynia a Kościół</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Świątynia a Kościół" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Świątynia a Kościół"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Według teologii chrześcijańskiej <a href="/wiki/Jezus_Chrystus" title="Jezus Chrystus">Chrystus</a> jako doskonały arcykapłan i doskonała ofiara w jednej osobie wszedł na wieki do Miejsca Najświętszego Świątyni. Kościół jako powszechne zgromadzenie chrześcijan i ciało mistyczne Chrystusa przebywa także wewnątrz Świątyni. W nawiązaniu do tego poglądu wierni mogą przebywać we wszystkich częściach kościoła jako budynku, tzn. w przedsionku, nawie i <a href="/wiki/Prezbiterium" title="Prezbiterium">prezbiterium</a>. W starożytnej Świątyni świeccy Izraelici mogli przebywać tylko na niezadaszonym dziedzińcu. Sam budynek Świątyni był traktowany jako prywatny dom Boga i mogła do niego wchodzić jedynie „służba domowa”, tzn. kapłani, natomiast do Miejsca Najświętszego jedynie arcykapłan, raz w roku w święto <a href="/wiki/Jom_Kipur" title="Jom Kipur">Jom Kipur</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Czasy_współczesne"><span id="Czasy_wsp.C3.B3.C5.82czesne"></span>Czasy współczesne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Czasy współczesne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Czasy współczesne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Obecnie w Izraelu istnieją grupy osób poważnie myślące o budowie <a href="/w/index.php?title=Trzecia_%C5%9Awi%C4%85tynia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Trzecia Świątynia (strona nie istnieje)">Trzeciej Świątyni</a>. Istnieje Instytut Świątynny, który kształci kapłanów, odtwarza stroje i przybory liturgiczne oraz instrumenty dla orkiestry Lewitów. Na przeszkodzie tym planom stoi muzułmańska <a href="/wiki/Kopu%C5%82a_na_Skale" title="Kopuła na Skale">Kopuła na Skale</a> (znana też jako Meczet Omara), która prawdopodobnie przykrywa teren, na którym znajdowało się „Święte Świętych” starożytnej Świątyni. Jednak wielu nie widzi tej przeszkody, ponieważ na podstawie badań Wzgórza Świątynnego promieniami rentgenowskimi i podczerwonymi uważają, że Świątynia mieściła się na południe od Kopuły Skały, pomiędzy Kopułą a <a href="/wiki/Meczet_Al-Aksa_w_Jerozolimie" title="Meczet Al-Aksa w Jerozolimie">Meczetem Al-Aksa</a>. </p><p>Jednak nawet gdyby istniała techniczna możliwość pomieszczenia świątyń obydwu religii na <a href="/wiki/Wzg%C3%B3rze_%C5%9Awi%C4%85tynne" title="Wzgórze Świątynne">wzgórzu</a>, jej odbudowanie jest mało prawdopodobne ze względu na toczący się od lat konflikt żydowsko-muzułmański. W 2009 roku Żydzi z osiedla <a href="/w/index.php?title=Micpe_Jerycho&action=edit&redlink=1" class="new" title="Micpe Jerycho (strona nie istnieje)">Micpe Jerycho</a> na <a href="/wiki/Zachodni_Brzeg" title="Zachodni Brzeg">Zachodnim Brzegu Jordanu</a> rozpoczęli budowę naturalnej wielkości <a href="/wiki/Replika_(duplikat)" title="Replika (duplikat)">repliki</a> Świątyni Jerozolimskiej<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15">[15]</a></sup>. </p><p>Współcześnie <i>Świątynia Jerozolimska</i> jest jednym z ważnych symboli <a href="/wiki/Wolnomularstwo" title="Wolnomularstwo">wolnomularskich</a>, pojawiającym się w <a href="/wiki/Legenda_o_Mistrzu_Hiramie" title="Legenda o Mistrzu Hiramie">Legendzie o Mistrzu Hiramie</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kontrowersje">Kontrowersje</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&veaction=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: Kontrowersje" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&action=edit&section=13" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Kontrowersje"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W świecie arabskim dość powszechne jest zaprzeczanie samemu faktowi istnienia świątyni żydowskiej na wzgórzu świątynnym<sup class="noprint" title="Te informacje wymagają podania przypisów bibliograficznych od 2021-05">[<a href="/wiki/Pomoc:Przypisy" title="Pomoc:Przypisy">potrzebny przypis</a>]</sup>. Wielokrotnie opinie takie wygłaszał publicznie <a href="/wiki/Jasir_Arafat" title="Jasir Arafat">Jasir Arafat</a><sup class="noprint" title="Te informacje wymagają podania przypisów bibliograficznych od 2021-05">[<a href="/wiki/Pomoc:Przypisy" title="Pomoc:Przypisy">potrzebny przypis</a>]</sup>. Choć stanowisko to zwykle łączone jest z argumentem o świętości wzgórza dla muzułmanów, w rzeczywistości jest motywowane politycznym sporem o <a href="/wiki/Stare_Miasto_(Jerozolima)" title="Stare Miasto (Jerozolima)">jerozolimskie stare miasto</a> i nie ma poważnego oparcia w <a href="/wiki/Islam" title="Islam">religii muzułmańskiej</a><sup class="noprint" title="Te informacje wymagają podania przypisów bibliograficznych od 2021-05">[<a href="/wiki/Pomoc:Przypisy" title="Pomoc:Przypisy">potrzebny przypis</a>]</sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zobacz_też"><span id="Zobacz_te.C5.BC"></span>Zobacz też</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&veaction=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: Zobacz też" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&action=edit&section=14" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zobacz też"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Temple_of_Solomon?uselang=pl"><strong>Zobacz multimedia</strong> związane z tematem: <em>Świątynia Jerozolimska</em></a> </td></tr></tbody></table> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/28px-Wikinews-logo.svg.png" decoding="async" width="28" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/42px-Wikinews-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/56px-Wikinews-logo.svg.png 2x" data-file-width="759" data-file-height="415" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;">Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt. <a href="https://pl.wikinews.org/wiki/%C5%BBydzi_buduj%C4%85_trzeci%C4%85_%C5%9Bwi%C4%85tyni%C4%99" class="extiw" title="n:Żydzi budują trzecią świątynię"><b>Żydzi budują trzecią świątynię</b></a> </td></tr></tbody></table> <ul><li><a href="/wiki/%C5%9Aciana_P%C5%82aczu" title="Ściana Płaczu">Ściana Płaczu</a></li> <li><a href="/wiki/Jerozolima" title="Jerozolima">Jerozolima</a></li> <li><a href="/wiki/Bazylika_Grobu_%C5%9Awi%C4%99tego" title="Bazylika Grobu Świętego">Bazylika Grobu Świętego</a></li> <li><a href="/wiki/Wolnomularstwo" title="Wolnomularstwo">masoneria</a></li> <li><a href="/wiki/Wzg%C3%B3rze_%C5%9Awi%C4%85tynne" title="Wzgórze Świątynne">Wzgórze Świątynne</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_Bar-Kochby" title="Powstanie Bar-Kochby">Powstanie Bar-Kochby</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&veaction=edit&section=15" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&action=edit&section=15" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal"><a href="/wiki/Waldemar_Chrostowski" title="Waldemar Chrostowski">W. Chrostowski</a>. <em>Dlaczego w 520 r. przed Chr. nie odbudowano jeszcze Domu Bożego w Jerozolimie?</em>. „Collectanea Theologica”. Nr 4. 82 (2012), s. 31–32. Warszawa: Uniwersytet kard. Stefana Wyszyńskiego.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Dlaczego+w+520+r.+przed+Chr.+nie+odbudowano+jeszcze+Domu+Bo%C5%BCego+w+Jerozolimie%3F&rft.jtitle=Collectanea+Theologica&rft.volume=82&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=W.+Chrostowski&rft.pages=31%E2%80%9332"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Mandecki-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Mandecki_2-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Norbert Mendecki. <em>Świątynia Jahwe – sensacyjne wykopaliska archeologiczne na wzgórzu Arad</em>. „Ruch Biblijny i Liturgiczny”. t. 47 nr 2, s. 103-106, 1994. Polskie Towarzystwo Teologiczne. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.21906/rbl.743">10.21906/rbl.743</a>. <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/0209-0872">0209-0872</a></span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%C5%9Awi%C4%85tynia+Jahwe+%E2%80%93+sensacyjne+wykopaliska+archeologiczne+na+wzg%C3%B3rzu+Arad&rft.jtitle=Ruch+Biblijny+i+Liturgiczny&rft.date=1994&rft.volume=t.+47+nr+2&rft.au=Norbert+Mendecki&rft.pages=103-106&rft.issn=0209-0872&rft_id=info:doi/10.21906%2Frbl.743"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text">Por. Wj 26,31; 36,35; 2 Krn 3,14.</span> </li> <li id="cite_note-Grant239-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Grant239_4-0">↑</a></span> <span class="reference-text">M. Grant, <i>Dzieje dawnego Izraela</i>, Warszawa 1991, s. 239.</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Pierwszy z Rzymian Gneusz Pompejusz Judejczyków poskromił i prawem zwycięzcy do świątyni wkroczył; odtąd było wiadome, że nie ma tam żadnego bóstw wyobrażenia, że sanktuarium jest puste i żadnych tajemnic nie kryje. Mury Jerozolimy zburzono, świątynia się ostała</i>. <a href="/wiki/Publiusz_Korneliusz_Tacyt" title="Publiusz Korneliusz Tacyt">Tacyt</a>, <i>Dzieje</i> księga V,9 przełożył <a href="/wiki/Seweryn_Hammer" title="Seweryn Hammer">Seweryn Hammer</a>.</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text">J. Flawiusz, <i>Antiquitates Judaicae</i>, Ks. 15, XI, 1 (w. 380); XI, 5-6 (w. 419-421). Prace rozpoczęły się rozebraniem poprzedniej Świątyni, potem powiększono i podwyższono platformę. Dopiero wtedy rozpoczęli budowę właściwego przybytku kapłani, co trwało rok i sześć miesięcy. Następnie przez 8 lat trwały prace budowlane pozostałych obiektów. Cała budowa trwała około 10 lat (19-10/9 r. p.n.e).</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Waldemar_Chrostowski" title="Waldemar Chrostowski">W. Chrostowski</a>: Trzecia Świątynia – utopia czy czas na budowę. W: Tenże: <i>Trzecia Świątynia w Jerozolimie i inne studia</i>. Warszawa: 2012, s. 15–37, seria: RSB 44.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Trzecia+%C5%9Awi%C4%85tynia+w+Jerozolimie+i+inne+studia&rft.atitle=Trzecia+%C5%9Awi%C4%85tynia+%E2%80%93+utopia+czy+czas+na+budow%C4%99&rft.au=W.+Chrostowski&rft.place=Warszawa&rft.pages=15%E2%80%9337&rft.series=RSB+44"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text">Bawa Batra 4a.</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Nowy komentarz biblijny – Ewangelia według świętego Łukasza</i>, Edycja św.Pawła, Częstochowa 2012, część 2, s. 393.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://biblia.deon.pl/rozdzial.php?id=312"><i>Biblia Tysiąclecia - Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu - Mk 13</i></a> [online], biblia.deon.pl<span class="accessdate"> [dostęp 2019-01-21]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Biblia+Tysi%C4%85clecia+-+Pismo+%C5%9Awi%C4%99te+Starego+i+Nowego+Testamentu+-+Mk+13&rft_id=http%3A%2F%2Fbiblia.deon.pl%2Frozdzial.php%3Fid%3D312" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text">Łk 2,41-50.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>International Standard Bible Encyclopaedia</i>, Chicago: Howard-Severance Co., 1915, tom 5, s. 2934, 2938, 2939.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Talmud" title="Talmud">Talmud</a> <a href="/wiki/Babilonia" title="Babilonia">babiloński</a>, <i>Joma</i> 53b.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text">Marek Żukow-Karczewski, <i>Jodła – dumne drzewo</i>, „AURA”, nr 2/1995 r.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://wiadomosci.dziennik.pl/swiat/artykuly/98222,fanatycy-buduja-replike-swiatyni-jerozolimskiej.html">Fanatycy budują replikę Świątyni Jerozolimskiej</a></i> [on-line], [w:] „Dziennik” [dostęp 2020-01-06].</span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&veaction=edit&section=16" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&action=edit&section=16" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><cite class="citation book nourl"><a href="/wiki/Tomasz_Jelonek" title="Tomasz Jelonek"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Tomasz</span><span class="cite-name-initials" title="Tomasz" style="display:none">T.</span> </span><span class="cite-lastname">Jelonek</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Tomasz</span><span class="cite-name-initials" title="Tomasz">T.</span></span></a>, <i>Dzieje świątyni Jerozolimskiej</i>, Kraków: Wyd. WAM, 2004, s. 128, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8373181768" title="Specjalna:Książki/8373181768">ISBN <span class="isbn">83-7318-176-8</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/69585442">69585442</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Krak%C3%B3w&rft.aufirst=Tomasz&rft.aulast=Jelonek&rft.date=2004&rft.isbn=83-7318-176-8&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Dzieje+%C5%9Bwi%C4%85tyni+Jerozolimskiej&rft.pub=Wyd.+WAM&rft_id=info%3Aoclcnum%2F69585442" style="display:none"> </span>.</cite></li> <li><cite class="citation book nourl"><a href="/wiki/Marek_Parchem" title="Marek Parchem"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Marek</span><span class="cite-name-initials" title="Marek" style="display:none">M.</span> </span><span class="cite-lastname">Parchem</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Marek</span><span class="cite-name-initials" title="Marek">M.</span></span></a>, <i>Świątynia według zwoju z groty 11 w Qumran</i>, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, 2006, s. 214, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788374920025" title="Specjalna:Książki/9788374920025">ISBN <span class="isbn">978-83-7492-002-5</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/749743061">749743061</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Warszawa&rft.aufirst=Marek&rft.aulast=Parchem&rft.date=2006&rft.isbn=978-83-7492-002-5&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=%C5%9Awi%C4%85tynia+wed%C5%82ug+zwoju+z+groty+11+w+Qumran&rft.pub=Oficyna+Wydawnicza+%E2%80%9EVocatio%E2%80%9D&rft_id=info%3Aoclcnum%2F749743061" style="display:none"> </span>.</cite></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Linki_zewnętrzne"><span id="Linki_zewn.C4.99trzne"></span>Linki zewnętrzne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&veaction=edit&section=17" title="Edytuj sekcję: Linki zewnętrzne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&action=edit&section=17" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Linki zewnętrzne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.templeinstitute.org/">Instytut Świątyni</a> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span></li> <li><span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span> <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.templemount.org">http://www.templemount.org</a></li> <li><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20101115064451/http://www.tempelmodell.de/">www.tempelmodell.de</a>. tempelmodell.de. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tempelmodell.de/">tego adresu</a> (2010-11-15)].</cite> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku niemieckim (Deutsch)">niem.</abbr>)</span></li></ul> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74983602">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin:auto;text-align:center;padding:3px;margin-top:1em;clear:both}.mw-parser-output table.navbox:not(.pionowy){width:100%}.mw-parser-output .navbox+.navbox{border-top:0;margin-top:0}.mw-parser-output .navbox.pionowy{width:250px;float:right;clear:right;margin:0 0 0.4em 1.4em}.mw-parser-output .navbox.pionowy .before,.mw-parser-output .navbox.pionowy .after{padding:0.5em 0;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.caption,.mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background:#ccf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox .tnavbar{font-weight:normal;font-size:xx-small;white-space:nowrap;padding:0}.mw-parser-output .navbox>.tnavbar{margin-left:1em;float:left}.mw-parser-output .navbox .below>hr+.tnavbar{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox .below>.tnavbar:before{content:"Ten szablon: "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:after{content:" · "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:last-child:after{content:none}.mw-parser-output .navbox hr{margin:0.2em 1em}.mw-parser-output .navbox .title{background:#ddf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content:not(.grupa-szablonów-nawigacyjnych){margin-top:2px;padding:0;font-size:smaller;overflow:auto}.mw-parser-output .navbox .above+div,.mw-parser-output .navbox .above+.navbox-main-content,.mw-parser-output .navbox .below,.mw-parser-output .navbox .title+.grid{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below{background:#ddf;text-align:center;margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .navbox .flex>.before,.mw-parser-output .navbox .flex>.after{align-self:center;text-align:center}.mw-parser-output .navbox .flex>.navbox-main-content{flex-grow:1}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .before{margin-right:0.5em}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .after{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox .inner-columns,.mw-parser-output .navbox .inner-group,.mw-parser-output .navbox .inner-standard{border-spacing:0;border-collapse:collapse;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis{text-align:right;vertical-align:middle}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis+.spis{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td{padding:0;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td:first-child{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .inner-standard .inner-standard>tbody>tr>td{text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-odd,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-even{padding:0 0.3em}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>th+td{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns{table-layout:fixed}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{padding:0;border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);border-right:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{vertical-align:top}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:first-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:first-child{border-left:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:last-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:last-child{border-right:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ul,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ol,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>dl{text-align:left;column-width:24em}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+table{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.opis,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.spis{padding:0.1em 1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-toggle,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.mw-collapsible-toggle{width:4em;text-align:right;margin-right:0.4em}.mw-parser-output .navbox>.fakebar,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.fakebar{float:left;width:4em;height:1em}.mw-parser-output .navbox .opis{background:#ddf;padding:0 1em;white-space:nowrap;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox.pionowy .opis{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-even,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-odd{background:transparent}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-odd,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-even{background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div{background:transparent}.mw-parser-output .navbox p{margin:0;padding:0.3em 0}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:gold}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:silver}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#c96}.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ul,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>dl,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ol{column-width:24em;text-align:left}.mw-parser-output .navbox ul{list-style:none}.mw-parser-output .navbox .references{background:transparent}.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dd,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dt,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist li{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox .rok{display:inline-block;width:4em;padding-right:0.5em;text-align:right}.mw-parser-output .navbox .navbox-statistics{margin-top:2px;border-top:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:small}.mw-parser-output .navbox-summary>.title{font-weight:bold;font-size:larger}.mw-parser-output .navbox:not(.grupa-szablonów) .navbox{margin:0;border:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox.grupa-szablonów>.grupa-szablonów-nawigacyjnych>.navbox:first-child{margin-top:2px}@media(max-width:800px){.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.before,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.after{display:none}}.mw-parser-output .navbox .opis img,.mw-parser-output .navbox .opis .flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.image{display:none}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}</style><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Judaizm_i_%C5%BBydzi" title="Szablon:Judaizm i Żydzi"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Judaizm_i_%C5%BBydzi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Judaizm i Żydzi (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Judaizm_i_%C5%BBydzi&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Judaizm" title="Judaizm">Judaizm</a> i <a href="/wiki/%C5%BBydzi" title="Żydzi">Żydzi</a></div><div class="mw-collapsible-content"><div class="flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Żydowskie ruchy religijne</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Judaizm#Judaizm_ortodoksyjny" title="Judaizm">Ortodoksyjny</a> <ul><li><a href="/wiki/Judaizm_ultraortodoksyjny" title="Judaizm ultraortodoksyjny">Ultraortodoksja</a> (charedi)</li> <li><a href="/wiki/Chardal" title="Chardal">Chardal</a></li> <li><a href="/wiki/Chasydyzm_polski" title="Chasydyzm polski">Chasydyzm</a></li> <li><a href="/wiki/Nowoczesna_ortodoksja" title="Nowoczesna ortodoksja">Nowoczesna ortodoksja</a></li> <li><a href="/wiki/Otwarta_ortodoksja_(judaizm)" title="Otwarta ortodoksja (judaizm)">Otwarta ortodoksja</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Judaizm_konserwatywny" title="Judaizm konserwatywny">Konserwatywny</a> <ul><li><a href="/wiki/Judaizm_neologiczny" title="Judaizm neologiczny">Neologiczny</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Judaizm_reformowany" title="Judaizm reformowany">Reformowany</a></li> <li><a href="/wiki/Judaizm_rekonstrukcjonistyczny" title="Judaizm rekonstrukcjonistyczny">Rekonstrukcjonistyczny</a></li> <li><a href="/wiki/Judaizm_humanistyczny" title="Judaizm humanistyczny">Humanistyczny</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%BBydowska_Odnowa" title="Żydowska Odnowa">Odnowienia</a></li> <li><a href="/wiki/Samarytanie" title="Samarytanie">Samarytanie</a></li> <li><a href="/wiki/Judeochrze%C5%9Bcijanie" title="Judeochrześcijanie">Judeochrześcijanie</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%BBydzi_mesjanistyczni" title="Żydzi mesjanistyczni">Mesjanistyczni</a></li> <li><a href="/wiki/Nazarejczycy" title="Nazarejczycy">Nazarejczycy</a></li> <li><a href="/wiki/Sabataizm" title="Sabataizm">Sabataizm</a></li> <li><a href="/wiki/Franki%C5%9Bci" title="Frankiści">Frankizm</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C5%BBydowskie_schizmy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Żydowskie schizmy (strona nie istnieje)">Schizmy</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Stosunki_pomi%C4%99dzy_%C5%BCydowskimi_ruchami_religijnymi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stosunki pomiędzy żydowskimi ruchami religijnymi (strona nie istnieje)">Wzajemne stosunki</a></li></ul> <ul><li>zob. też: <a href="/wiki/Karaimizm" title="Karaimizm">Karaimizm</a>, <a href="/wiki/Sekularyzm_%C5%BCydowski" title="Sekularyzm żydowski">Sekularyzm</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Ludy wyznające judaizm</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/%C5%BBydzi_aszkenazyjscy" title="Żydzi aszkenazyjscy">Aszkenazyjczycy</a></li> <li><a href="/wiki/Sefardyjczycy" title="Sefardyjczycy">Sefardyjczycy</a></li> <li><a href="/wiki/Mizrachijczycy" title="Mizrachijczycy">Mizrachijczycy</a></li> <li><a href="/wiki/Felaszowie" title="Felaszowie">Felaszowie</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%BBydzi_g%C3%B3rscy" title="Żydzi górscy">Żydzi górscy</a></li> <li><a href="/wiki/Romanioci" title="Romanioci">Romanioci</a></li> <li><a href="/wiki/Bnej_Israel" title="Bnej Israel">Bnej Israel</a></li> <li><a href="/wiki/Bnej_Menasze" title="Bnej Menasze">Bnej Menasze</a></li> <li><a href="/wiki/Gruzi%C5%84scy_%C5%BBydzi" title="Gruzińscy Żydzi">Gruzińscy Żydzi</a></li> <li><a href="/wiki/Krymczacy" title="Krymczacy">Krymczacy</a></li> <li><a href="/wiki/Ostatni_%C5%BBydzi_w_Kerali" title="Ostatni Żydzi w Kerali">Żydzi z Koczin</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_%C5%BByd%C3%B3w_w_Chinach" title="Historia Żydów w Chinach">Żydzi z Kaifeng</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%BBydzi_chazarscy" title="Żydzi chazarscy">Żydzi chazarscy</a></li> <li><a href="/wiki/Lemba" title="Lemba">Lemba</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row">Filozofia żydowska</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/B%C3%B3g_w_judaizmie" title="Bóg w judaizmie">Bóg w judaizmie</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Zasady_wiary_%C5%BCydowskiej&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zasady wiary żydowskiej (strona nie istnieje)">Zasady wiary</a></li> <li><a href="/wiki/Nar%C3%B3d_wybrany" title="Naród wybrany">Naród wybrany</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Eschatologia_%C5%BCydowska&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eschatologia żydowska (strona nie istnieje)">Eschatologia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Etyka_%C5%BCydowska&action=edit&redlink=1" class="new" title="Etyka żydowska (strona nie istnieje)">Etyka</a></li> <li><a href="/wiki/Gilgul" title="Gilgul">Gilgul</a></li> <li><a href="/wiki/Halacha" title="Halacha">Halacha</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Teologia_Holokaustu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Teologia Holokaustu (strona nie istnieje)">Teologia Holokaustu</a></li> <li><a href="/wiki/Jahwe" title="Jahwe">Jahwe</a></li> <li><a href="/wiki/Kaba%C5%82a" title="Kabała">Kabała</a></li> <li><a href="/wiki/Koszerno%C5%9B%C4%87" title="Koszerność">Koszerność</a></li> <li><a href="/wiki/Mesjanizm" title="Mesjanizm">Mesjanizm</a></li> <li><a href="/wiki/Musaryzm" title="Musaryzm">Musaryzm</a></li> <li><a href="/wiki/Adonai" title="Adonai">Imię Boga</a></li> <li><a href="/wiki/Siedem_Praw_Noego" title="Siedem Praw Noego">Siedem Praw Noego</a></li> <li><a href="/wiki/Cedaka" title="Cedaka">Cedaka</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tzniut&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tzniut (strona nie istnieje)">Tzniut</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row">Teksty religijne</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Tanach" title="Tanach">Tanach</a> <ul><li><a href="/wiki/Tora" title="Tora">Tora</a></li> <li><a href="/wiki/Newiim" title="Newiim">Newiim</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ketuwim&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ketuwim (strona nie istnieje)">Ketuwim</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Gemara" title="Gemara">Gemara</a></li> <li><a href="/wiki/Miszna" title="Miszna">Miszna</a></li> <li><a href="/wiki/Talmud" title="Talmud">Talmud</a></li> <li><a href="/wiki/Tosefta" title="Tosefta">Tosefta</a></li> <li><a href="/wiki/Midrasz" title="Midrasz">Midrasz</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Literatura_rabiniczna&action=edit&redlink=1" class="new" title="Literatura rabiniczna (strona nie istnieje)">Literatura rabiniczna</a></li> <li><a href="/wiki/Miszne_Tora" title="Miszne Tora">Miszne Tora</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Arba%27ah_Turim&action=edit&redlink=1" class="new" title="Arba'ah Turim (strona nie istnieje)">Arba'ah Turim</a></li> <li><a href="/wiki/Szulchan_aruch" title="Szulchan aruch">Szulchan aruch</a></li> <li><a href="/wiki/Miszna_Berura" title="Miszna Berura">Miszna Berura</a></li> <li><a href="/wiki/Zohar" title="Zohar">Zohar</a></li> <li><a href="/wiki/Hagada" title="Hagada">Hagada</a></li> <li><a href="/wiki/Pijut" title="Pijut">Pijut</a></li> <li><a href="/wiki/Sidur" title="Sidur">Sidur</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row">Postacie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Abraham" title="Abraham">Abraham</a></li> <li><a href="/wiki/Dawid_(kr%C3%B3l_Izraela)" title="Dawid (król Izraela)">Dawid</a></li> <li><a href="/wiki/Moj%C5%BCesz" title="Mojżesz">Mojżesz</a></li> <li><a href="/wiki/Hillel" title="Hillel">Hillel</a></li> <li><a href="/wiki/Izaak" title="Izaak">Izaak</a></li> <li><a href="/wiki/Szammaj" title="Szammaj">Szammaj</a></li> <li><a href="/wiki/Juda_ha-Nasi" title="Juda ha-Nasi">Juda ha-Nasi</a></li> <li><a href="/wiki/Saadja_ben_Josef" title="Saadja ben Josef">Saadja ben Josef</a></li> <li><a href="/wiki/Gerszom_z_Moguncji" title="Gerszom z Moguncji">Gerszom z Moguncji</a></li> <li><a href="/wiki/Izaak_Alfasi" title="Izaak Alfasi">Izaak Alfasi</a></li> <li><a href="/wiki/Szlomo_ben_Icchak" title="Szlomo ben Icchak">Raszi</a></li> <li><a href="/wiki/Jehuda_Halewi" title="Jehuda Halewi">Jehuda Halewi</a></li> <li><a href="/wiki/Aben_Ezra" title="Aben Ezra">Aben Ezra</a></li> <li><a href="/wiki/Mordechaj_Kaplan" title="Mordechaj Kaplan">Mordechaj Kaplan</a></li> <li><a href="/wiki/Majmonides" title="Majmonides">Mojżesz Majmonides</a></li> <li><a href="/wiki/Nachmanides" title="Nachmanides">Nachmanides</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Aszer_ben_Jechiel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aszer ben Jechiel (strona nie istnieje)">Aszer ben Jechiel</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lewi_ben_Gerson&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lewi ben Gerson (strona nie istnieje)">Lewi ben Gerson</a></li> <li><a href="/wiki/Jakub_(posta%C4%87_biblijna)" title="Jakub (postać biblijna)">Jakub</a></li> <li><a href="/wiki/Josef_Albo" title="Josef Albo">Josef Albo</a></li> <li><a href="/wiki/J%C3%B3zef_Karo" title="Józef Karo">Józef Karo</a></li> <li><a href="/wiki/Abrabanel" title="Abrabanel">Izaak Abrabanel</a></li> <li><a href="/wiki/Izaak_Luria" title="Izaak Luria">Izaak Luria</a></li> <li><a href="/wiki/Salomon_(kr%C3%B3l_Izraela)" title="Salomon (król Izraela)">Salomon</a></li> <li><a href="/wiki/Szabetaj_Cewi" title="Szabetaj Cewi">Sabbataj Cwi</a></li> <li><a href="/wiki/Jakub_Frank" title="Jakub Frank">Jakub Frank</a></li> <li><a href="/wiki/Baal_Szem_Tow" title="Baal Szem Tow">Baal Szem Tow</a></li> <li><a href="/wiki/Dow_Ber_z_Mi%C4%99dzyrzecza" title="Dow Ber z Międzyrzecza">Dow-Ber</a></li> <li><a href="/wiki/Elimelech_z_Le%C5%BCajska" title="Elimelech z Leżajska">Elimelech</a></li> <li><a href="/wiki/Menachem_Mendel_Schneerson" title="Menachem Mendel Schneerson">Menachem Schneerson</a></li></ul> </td></tr><tr class="a6"><th class="navbox-group opis" scope="row">Życie i kultura</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Kto_jest_%C5%BBydem%3F" title="Kto jest Żydem?">Kto jest Żydem?</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%BBydzi#Nazwa_i_zapis" title="Żydzi">Etymologia słowa Żydzi</a></li> <li><a href="/wiki/Bar_micwa" title="Bar micwa">Bar micwa</a></li> <li><a href="/wiki/Bat_micwa" title="Bat micwa">Bat micwa</a></li> <li><a href="/wiki/Brit_mila" title="Brit mila">Brit mila</a></li> <li><a href="/wiki/Brit_shalom" title="Brit shalom">Brit shalom</a></li> <li><a href="/wiki/Gwiazda_Dawida" title="Gwiazda Dawida">Gwiazda Dawida</a></li> <li><a href="/wiki/Ketuba" title="Ketuba">Ketuba</a></li> <li><a href="/wiki/Szabat" title="Szabat">Szabat</a></li> <li><a href="/wiki/Sziduch" title="Sziduch">Sziduch</a></li> <li><a href="/wiki/Ma%C5%82%C5%BCe%C5%84stwo_w_judaizmie" title="Małżeństwo w judaizmie">Małżeństwo</a></li> <li><a href="/wiki/Micwa" title="Micwa">Micwa</a></li> <li><a href="/wiki/Nida_(judaizm)" title="Nida (judaizm)">Nida</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pidyon_haben&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pidyon haben (strona nie istnieje)">Pidyon haben</a></li> <li><a href="/wiki/Minjan" title="Minjan">Minjan</a></li> <li><a href="/wiki/Judaizm#Śmierć" title="Judaizm">Żałoba w judaizmie</a></li> <li><a href="/wiki/Kuchnia_%C5%BCydowska" title="Kuchnia żydowska">Kuchnia żydowska</a></li> <li><a href="/wiki/Chiloni" title="Chiloni">Chiloni</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C5%9Awiecka_kultura_%C5%BCydowska&action=edit&redlink=1" class="new" title="Świecka kultura żydowska (strona nie istnieje)">Świecka kultura żydowska</a></li> <li><a href="/wiki/Konwersja_na_judaizm" title="Konwersja na judaizm">Konwersja na judaizm</a></li> <li><a href="/wiki/Jezus_w_judaizmie" title="Jezus w judaizmie">Jezus w judaizmie</a></li> <li><a href="/wiki/Chad_gadja" title="Chad gadja">Chad gadja</a></li></ul> </td></tr><tr class="a7"><th class="navbox-group opis" scope="row">Święta</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Chanuka" title="Chanuka">Chanuka</a></li> <li><a href="/wiki/Jom_Kipur" title="Jom Kipur">Jom Kipur</a></li> <li><a href="/wiki/Pesach" title="Pesach">Pesach</a></li> <li><a href="/wiki/Purim" title="Purim">Purim</a></li> <li><a href="/wiki/Rosz_ha-Szana" title="Rosz ha-Szana">Rosz ha-Szana</a></li> <li><a href="/wiki/Sukkot_(%C5%9Bwi%C4%99to)" title="Sukkot (święto)">Sukkot</a></li> <li><a href="/wiki/Szawuot" title="Szawuot">Szawuot</a></li> <li><a href="/wiki/Sziwa_Asar_be-Tamuz" title="Sziwa Asar be-Tamuz">Sziwa Asar be-Tamuz</a></li> <li><a href="/wiki/Tisza_be-Aw" title="Tisza be-Aw">Tisza be-Aw</a></li></ul> </td></tr><tr class="a8"><th class="navbox-group opis" scope="row">Ważne miejsca i stanowiska</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Namiot_Spotkania" title="Namiot Spotkania">Namiot Spotkania</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Świątynia Jerozolimska</a></li> <li><a href="/wiki/Cztery_%C5%9Bwi%C4%99te_miasta_judaizmu" title="Cztery święte miasta judaizmu">Cztery święte miasta judaizmu</a> <ul><li><a href="/wiki/Jerozolima" title="Jerozolima">Jerozolima</a></li> <li><a href="/wiki/Safed" title="Safed">Safed</a></li> <li><a href="/wiki/Hebron" title="Hebron">Hebron</a></li> <li><a href="/wiki/Tyberiada" title="Tyberiada">Tyberiada</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Aciana_P%C5%82aczu" title="Ściana Płaczu">Ściana Płaczu</a></li> <li><a href="/wiki/Synagoga" title="Synagoga">Synagoga</a></li> <li><a href="/wiki/Jesziwa" title="Jesziwa">Jesziwa</a></li> <li><a href="/wiki/Mykwa" title="Mykwa">Mykwa</a></li> <li><a href="/wiki/Bejt_din" title="Bejt din">Bejt din</a></li> <li><a href="/wiki/Gabaj" title="Gabaj">Gabaj</a></li> <li><a href="/wiki/Chazan" title="Chazan">Chazan</a></li> <li><a href="/wiki/Arcykap%C5%82an_(w_Biblii_i_judaizmie)" title="Arcykapłan (w Biblii i judaizmie)">Ha Kohen Gadol</a></li> <li><a href="/wiki/Kanaan" title="Kanaan">Kanaan</a></li> <li><a href="/wiki/Kohen" title="Kohen">Kohen</a></li> <li><a href="/wiki/Magid" title="Magid">Magid</a></li> <li><a href="/wiki/Rabin" title="Rabin">Rabin</a> <ul><li><a href="/wiki/Kobiety_rabini_i_uczone_Tory" title="Kobiety rabini i uczone Tory">Kobiety rabini</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Rebe" title="Rebe">Rebe</a></li> <li><a href="/wiki/Cadyk" title="Cadyk">Cadyk</a></li> <li><a href="/wiki/Posek" title="Posek">Posek</a></li> <li><a href="/wiki/Rosz_jesziwa" title="Rosz jesziwa">Rosz jesziwa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Maszgijach&action=edit&redlink=1" class="new" title="Maszgijach (strona nie istnieje)">Maszgijach</a></li> <li><a href="/wiki/Mohel" title="Mohel">Mohel</a></li> <li><a href="/wiki/Pomazaniec" title="Pomazaniec">Ha Mashiah</a></li></ul> </td></tr><tr class="a9"><th class="navbox-group opis" scope="row">Modlitwy i przedmioty kultu</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Amida_(modlitwa)" title="Amida (modlitwa)">Amida</a></li> <li><a href="/wiki/Awinu_Malkenu" title="Awinu Malkenu">Awinu Malkenu</a></li> <li><a href="/wiki/Szema_Jisrael" title="Szema Jisrael">Szema Jisrael</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Aleinu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aleinu (strona nie istnieje)">Aleinu</a></li> <li><a href="/wiki/Kidusz" title="Kidusz">Kidusz</a></li> <li><a href="/wiki/Hallel" title="Hallel">Hallel</a></li> <li><a href="/wiki/Kol_Nidre" title="Kol Nidre">Kol Nidre</a></li> <li><a href="/wiki/Maariw" title="Maariw">Maariw</a></li> <li><a href="/wiki/Mincha" title="Mincha">Mincha</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ma_Tovu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ma Tovu (strona nie istnieje)">Ma Tovu</a></li> <li><a href="/wiki/Hawdala" title="Hawdala">Hawdala</a></li> <li><a href="/wiki/Szacharit" title="Szacharit">Szacharit</a></li> <li><a href="/wiki/Kadisz" title="Kadisz">Kadisz</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Arba_Minim&action=edit&redlink=1" class="new" title="Arba Minim (strona nie istnieje)">Arba Minim</a></li> <li><a href="/wiki/Sefer_Tora" title="Sefer Tora">Sefer Tora</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Gartel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gartel (strona nie istnieje)">Gartel</a></li> <li><a href="/wiki/Kitel_(judaizm)" title="Kitel (judaizm)">Kitel</a></li> <li><a href="/wiki/Talit" title="Talit">Talit</a></li> <li><a href="/wiki/Tefilin" title="Tefilin">Tefilin</a></li> <li><a href="/wiki/Cicit" title="Cicit">Cicit</a></li> <li><a href="/wiki/Menora" title="Menora">Menora</a> (<a href="/wiki/Chanukija" title="Chanukija">Chanukija</a>)</li> <li><a href="/wiki/Mezuza" title="Mezuza">Mezuza</a></li> <li><a href="/wiki/Szofar" title="Szofar">Szofar</a></li> <li><a href="/wiki/Jad_(judaizm)" title="Jad (judaizm)">Jad</a></li> <li><a href="/wiki/Jarmu%C5%82ka" title="Jarmułka">Kipa/Jarmułka</a></li> <li><a href="/wiki/Kuczka" title="Kuczka">Kuczka</a></li></ul> </td></tr><tr class="a10"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/J%C4%99zyki_%C5%BCydowskie" title="Języki żydowskie">Języki</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/J%C4%99zyk_hebrajski" title="Język hebrajski">Hebrajski</a></li> <li><a href="/wiki/J%C4%99zyk_judeoaramejski" title="Język judeoaramejski">Judeo-aramejski</a> <a href="/wiki/J%C4%99zyk_wymar%C5%82y" title="Język wymarły">†</a></li> <li><a href="/wiki/J%C4%99zyk_aramejski_judeopalesty%C5%84ski" title="Język aramejski judeopalestyński">Aramejski judeo-palestyński</a></li> <li><a href="/wiki/J%C4%99zyk_aramejski_judeobabilo%C5%84ski" title="Język aramejski judeobabiloński">Aramejski judeo-babiloński</a></li> <li><a href="/wiki/J%C4%99zyk_judeoarabski" title="Język judeoarabski">Judeo-arabski</a></li> <li><a href="/wiki/J%C4%99zyk_judeo-berberyjski" title="Język judeo-berberyjski">Judeo-berberyjski</a></li> <li><a href="/wiki/J%C4%99zyki_judeo-perskie" class="mw-redirect" title="Języki judeo-perskie">Judeoperski</a></li> <li><a href="/wiki/J%C4%99zyk_judeoportugalski" title="Język judeoportugalski">Judeo-portugalski</a></li> <li><a href="/wiki/J%C4%99zyk_bucharski" title="Język bucharski">Bucharski</a></li> <li><a href="/wiki/J%C4%99zyk_jewanik" title="Język jewanik">Jewanik</a> <a href="/wiki/J%C4%99zyk_wymar%C5%82y" title="Język wymarły">†</a></li> <li><a href="/wiki/J%C4%99zyk_judeow%C5%82oski" title="Język judeowłoski">Italkian</a></li> <li><a href="/wiki/Ladino_(dialekt)" title="Ladino (dialekt)">Ladino</a> <ul><li><a href="/wiki/Haketia" title="Haketia">Haketia</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/J%C4%99zyk_zarfatit" title="Język zarfatit">Zarfatit</a> <a href="/wiki/J%C4%99zyk_wymar%C5%82y" title="Język wymarły">†</a></li> <li><a href="/wiki/J%C4%99zyk_szuadit" title="Język szuadit">Szuadit</a> <a href="/wiki/J%C4%99zyk_wymar%C5%82y" title="Język wymarły">†</a></li> <li><a href="/wiki/Jidysz" title="Jidysz">Jidysz</a></li> <li><a href="/wiki/J%C4%99zyk_knaan" title="Język knaan">Knaan</a> <a href="/wiki/J%C4%99zyk_wymar%C5%82y" title="Język wymarły">†</a></li> <li><a href="/wiki/J%C4%99zyk_judeogruzi%C5%84ski" title="Język judeogruziński">Kiwruli</a></li> <li><a href="/wiki/J%C4%99zyk_kajla" title="Język kajla">Kayliñña</a> <a href="/wiki/J%C4%99zyk_wymar%C5%82y" title="Język wymarły">†</a></li> <li><a href="/wiki/J%C4%99zyk_kwara" title="Język kwara">Qwareña</a> <a href="/wiki/J%C4%99zyk_wymar%C5%82y" title="Język wymarły">†</a></li></ul> </td></tr><tr class="a11"><th class="navbox-group opis" scope="row">Historia</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Staro%C5%BCytny_Izrael" title="Starożytny Izrael">Starożytny Izrael</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Świątynia Jerozolimska</a></li> <li><a href="/wiki/Niewola_babilo%C5%84ska" title="Niewola babilońska">Niewola babilońska</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_Machabeusz%C3%B3w" title="Powstanie Machabeuszów">Powstanie Machabeuszów</a></li> <li><a href="/wiki/Herod_Wielki" title="Herod Wielki">Herod Wielki</a></li> <li><a href="/wiki/Sanhedryn" title="Sanhedryn">Sanhedryn</a></li> <li><a href="/wiki/Faryzeusze" title="Faryzeusze">Faryzeusze</a></li> <li><a href="/wiki/Saduceusze" title="Saduceusze">Saduceusze</a></li> <li><a href="/wiki/Esse%C5%84czycy" title="Esseńczycy">Esseńczycy</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_%C5%BCydowska_(66%E2%80%9373)" title="Wojna żydowska (66–73)">Pierwsza wojna żydowsko-rzymska</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_Bar-Kochby" title="Powstanie Bar-Kochby">Powstanie Bar-Kochby</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%BBydzi#Żydzi_w_diasporze" title="Żydzi">Diaspora żydowska</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Historia_%C5%BByd%C3%B3w_w_%C5%9Bredniowieczu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Historia Żydów w średniowieczu (strona nie istnieje)">Historia Żydów w średniowieczu</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Historia_%C5%BByd%C3%B3w_w_%C5%9Bwiecie_muzu%C5%82ma%C5%84skim&action=edit&redlink=1" class="new" title="Historia Żydów w świecie muzułmańskim (strona nie istnieje)">Historia Żydów w świecie muzułmańskim</a></li> <li><a href="/wiki/Ziemia_Izraela" title="Ziemia Izraela">Ziemia Izraela</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Palestyny" title="Historia Palestyny">Historia Palestyny</a></li> <li><a href="/wiki/Haskala" title="Haskala">Haskala</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_Izraela" title="Historia Izraela">Historia Izraela</a></li></ul> <ul><li>zob. też: <a href="/wiki/Historia_%C5%BByd%C3%B3w_w_Polsce" title="Historia Żydów w Polsce">Historia Żydów w Polsce</a></li></ul> </td></tr><tr class="a12"><th class="navbox-group opis" scope="row">Polityka</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Syjonizm" title="Syjonizm">Syjonizm</a> <ul><li><a href="/wiki/%C5%9Awiatowa_Organizacja_Syjonistyczna" title="Światowa Organizacja Syjonistyczna">Światowa Organizacja Syjonistyczna</a></li> <li><a href="/wiki/Og%C3%B3lni_Syjoni%C5%9Bci" title="Ogólni Syjoniści">Ogólni Syjoniści</a></li> <li><a href="/wiki/Syjonizm_socjalistyczny" title="Syjonizm socjalistyczny">Socjalistyczny</a></li> <li><a href="/wiki/Syjonizm#Syjonizm_religijny" title="Syjonizm">Religijny</a></li> <li><a href="/wiki/Syjonizm_rewizjonistyczny" title="Syjonizm rewizjonistyczny">Rewizjonistyczny</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Theodor_Herzl" title="Theodor Herzl">Theodor Herzl</a></li> <li><a href="/wiki/Izrael" title="Izrael">Państwo Izrael</a> <ul><li><a href="/wiki/Prezydent_Izraela" title="Prezydent Izraela">Prezydent Izraela</a> (<a href="/wiki/Prezydenci_Izraela" title="Prezydenci Izraela">lista</a>)</li> <li><a href="/wiki/Premierzy_Izraela" title="Premierzy Izraela">Premierzy Izraela</a></li> <li><a href="/wiki/Wicepremierzy_Izraela" title="Wicepremierzy Izraela">Wicepremierzy Izraela</a></li> <li><a href="/wiki/Rz%C4%85d_Izraela" title="Rząd Izraela">Rząd Izraela</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%C5%BBydowskie_ruchy_polityczne" title="Żydowskie ruchy polityczne">Żydowskie ruchy polityczne</a> <ul><li><a href="/wiki/Bund_(partia)" title="Bund (partia)">Bund</a></li> <li><a href="/wiki/Agudat_Israel" title="Agudat Israel">Agudat Israel</a></li> <li><a href="/wiki/Partie_polityczne_w_Izraelu" title="Partie polityczne w Izraelu">Partie polityczne w Izraelu</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Prawo_powrotu" title="Prawo powrotu">Prawo powrotu</a></li></ul> </td></tr><tr class="a13"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Antysemityzm" title="Antysemityzm">Antysemityzm</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Antysemityzm#Historia" title="Antysemityzm">Historia antysemityzmu</a></li> <li><a href="/wiki/Zag%C5%82ada_%C5%BByd%C3%B3w" title="Zagłada Żydów">Holokaust</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Prze%C5%9Bladowania_%C5%BByd%C3%B3w&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prześladowania Żydów (strona nie istnieje)">Prześladowania Żydów</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Antysemityzm_wsp%C3%B3%C5%82czesny&action=edit&redlink=1" class="new" title="Antysemityzm współczesny (strona nie istnieje)">Antysemityzm współczesny</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Antysemityzm_rasowy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Antysemityzm rasowy (strona nie istnieje)">Antysemityzm rasowy</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Antysemityzm_religijny&action=edit&redlink=1" class="new" title="Antysemityzm religijny (strona nie istnieje)">Antysemityzm religijny</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Star_of_David.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Star_of_David.svg/50px-Star_of_David.svg.png" decoding="async" width="50" height="58" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Star_of_David.svg/75px-Star_of_David.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Star_of_David.svg/100px-Star_of_David.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="693" /></a></span> </p> </div></div><div class="hlist navbox-below below"> <ul><li><a href="/wiki/Izrael" title="Izrael">Izrael</a></li></ul> </div></div></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74016753">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-fehlt"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<span class="description"><a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%85tynia" title="Świątynia">świątynia</a></span>):</div><ul><li><a href="/wiki/Virtual_International_Authority_File" title="Virtual International Authority File">VIAF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/249028635">249028635</a></span></li><li><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4199822-4">4199822-4</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Republiki_Czeskiej" title="Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej">NKC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/ko20191033469">ko20191033469</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_%C5%81otwy" title="Biblioteka Narodowa Łotwy">LNB</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F?func=direct&local_base=lnc10&doc_number=000176749&P_CON_LNG=ENG">000176749</a></span></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">PWN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3984452.html">3984452</a></span></li> <li><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Britannica</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/Temple-of-Jerusalem">topic/Temple-of-Jerusalem</a></span></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P3219" class="extiw" title="d:Property:P3219">Universalis</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/temple-de-jerusalem/">temple-de-jerusalem</a></span></li> <li><a href="/wiki/Wielka_Encyklopedia_Rosyjska" title="Wielka Encyklopedia Rosyjska">БРЭ</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://old.bigenc.ru/text/5299178">5299178</a></span></li> <li><a href="/wiki/Den_Store_Danske_Encyklop%C3%A6di" title="Den Store Danske Encyklopædi">DSDE</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=8313&url_prefix=https://lex.dk/&id=Templet_i_Jerusalem">Templet_i_Jerusalem</a></span></li></ul> </div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Świątynia_Jerozolimska&oldid=75117117">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Świątynia_Jerozolimska&oldid=75117117</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Architektura_judaistyczna" title="Kategoria:Architektura judaistyczna">Architektura judaistyczna</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Judaizm" title="Kategoria:Judaizm">Judaizm</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Miejsca_zwi%C4%85zane_z_%C5%BCyciem_Jezusa" title="Kategoria:Miejsca związane z życiem Jezusa">Miejsca związane z życiem Jezusa</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Obiekty_sakralne_w_Jerozolimie" title="Kategoria:Obiekty sakralne w Jerozolimie">Obiekty sakralne w Jerozolimie</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Staro%C5%BCytny_Izrael" title="Kategoria:Starożytny Izrael">Starożytny Izrael</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:%C5%9Awi%C4%85tynie_staro%C5%BCytne" title="Kategoria:Świątynie starożytne">Świątynie starożytne</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Wolnomularstwo" title="Kategoria:Wolnomularstwo">Wolnomularstwo</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Wzg%C3%B3rze_%C5%9Awi%C4%85tynne" title="Kategoria:Wzgórze Świątynne">Wzgórze Świątynne</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Zniszczone_obiekty_sakralne" title="Kategoria:Zniszczone obiekty sakralne">Zniszczone obiekty sakralne</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryte kategorie: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_z_brakuj%C4%85cymi_przypisami_od_2016-04" title="Kategoria:Artykuły z brakującymi przypisami od 2016-04">Artykuły z brakującymi przypisami od 2016-04</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_z_brakuj%C4%85cymi_przypisami_od_2021-05" title="Kategoria:Artykuły z brakującymi przypisami od 2021-05">Artykuły z brakującymi przypisami od 2021-05</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 2 lis 2024, 18:38.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-mczm2","wgBackendResponseTime":171,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.452","walltime":"0.674","ppvisitednodes":{"value":3068,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":50940,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":3934,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":12,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":4,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":18408,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":6,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 564.335 1 -total"," 45.14% 254.754 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 21.41% 120.805 1 Szablon:Judaizm_i_Żydzi"," 20.69% 116.786 1 Szablon:Szablon_nawigacyjny"," 14.00% 79.016 1 Szablon:Przypisy"," 7.52% 42.445 3 Szablon:Cytuj"," 5.50% 31.037 2 Szablon:Cytuj_pismo"," 4.96% 28.016 1 Szablon:W_języku"," 3.49% 19.715 2 Szablon:Główny_artykuł"," 2.94% 16.584 2 Szablon:Dmbox"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.272","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":4014730,"limit":52428800},"limitreport-logs":"WRAP: lead = \"span\"\nWRAP: tail = \"span\"\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-64b6bb4699-f4fzf","timestamp":"20241106031740","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u015awi\u0105tynia Jerozolimska","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/%C5%9Awi%C4%85tynia_Jerozolimska","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q3906600","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q3906600","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2002-07-08T10:21:15Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/b\/bf\/Jerusalem_Ugglan_1.jpg","headline":"jedyna \u015bwi\u0105tynia judaizmu stoj\u0105ca niegdy\u015b w Jerozolimie"}</script> </body> </html>