CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Buddyzm tybetański – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"df541520-c8b9-4890-a9f1-7a4db80307aa","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Buddyzm_tybetański","wgTitle":"Buddyzm tybetański","wgCurRevisionId":75333548,"wgRevisionId":75097496,"wgArticleId":20135,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Wyróżnione artykuły","Szablon odn bez numeru strony","Szablon cytuj stronę – autorzy do sprawdzenia","Szablon cytuj książkę – autorzy do sprawdzenia","Szablon cytowania książki – brak numeru strony","Dobre Artykuły","Buddyzm tybetański"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Buddyzm_tybetański","wgRelevantArticleId":20135,"wgIsProbablyEditable": true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":75097496,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q483889","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"], "GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgEditLatestRevision":true};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready", "wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface", "ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8f/Khedrup_Je.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1216"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8f/Khedrup_Je.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="811"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="649"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Buddyzm tybetański – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Buddyzm_tybeta%C5%84ski"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Buddyzm_tybeta%C5%84ski"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Buddyzm_tybetański rootpage-Buddyzm_tybetański skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Menu główne </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z">Strona główna</a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x">Losuj artykuł</a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne">Kategorie artykułów</a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii">Najlepsze artykuły</a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ">Częste pytania (FAQ)</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami">Kontakt</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki">Pierwsze kroki</a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje">Portal wikipedystów</a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84">Ogłoszenia</a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady">Zasady</a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci">Pomoc</a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r">Ostatnie zmiany</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"> Szukaj </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Wygląd </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl" class="">Wspomóż Wikipedię</a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Buddyzm+tybeta%C5%84ski" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class="">Utwórz konto</a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Buddyzm+tybeta%C5%84ski" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class="">Zaloguj się</a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Narzędzia osobiste </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl">Wspomóż Wikipedię</a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Buddyzm+tybeta%C5%84ski" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."> Utwórz konto</a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Buddyzm+tybeta%C5%84ski" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"> Zaloguj się</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania">dowiedz się więcej</a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y">Edycje</a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n">Dyskusja</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Pochodzenie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Pochodzenie"> <div class="vector-toc-text"> 1 Pochodzenie </div> </a> <ul id="toc-Pochodzenie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Historia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Historia"> <div class="vector-toc-text"> 2 Historia </div> </a> <button aria-controls="toc-Historia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Historia </button> <ul id="toc-Historia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Powstanie_buddyzmu_w_wyniku_„starożytnych_przekazów”_(ningma)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Powstanie_buddyzmu_w_wyniku_„starożytnych_przekazów”_(ningma)"> <div class="vector-toc-text"> 2.1 Powstanie buddyzmu w wyniku „starożytnych przekazów” (ningma) </div> </a> <ul id="toc-Powstanie_buddyzmu_w_wyniku_„starożytnych_przekazów”_(ningma)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Odrodzenie_buddyzmu_poprzez_„nowożytne_przekazy”_(sarma)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Odrodzenie_buddyzmu_poprzez_„nowożytne_przekazy”_(sarma)"> <div class="vector-toc-text"> 2.2 Odrodzenie buddyzmu poprzez „nowożytne przekazy” (sarma) </div> </a> <ul id="toc-Odrodzenie_buddyzmu_poprzez_„nowożytne_przekazy”_(sarma)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Rewitalizowanie_buddyzmu_według_syntezy_gelug_oraz_ruchu_rime" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Rewitalizowanie_buddyzmu_według_syntezy_gelug_oraz_ruchu_rime"> <div class="vector-toc-text"> 2.3 Rewitalizowanie buddyzmu według syntezy gelug oraz ruchu rime </div> </a> <ul id="toc-Rewitalizowanie_buddyzmu_według_syntezy_gelug_oraz_ruchu_rime-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Współczesny_rozwój_buddyzmu_tybetańskiego_(od_roku_1950)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Współczesny_rozwój_buddyzmu_tybetańskiego_(od_roku_1950)"> <div class="vector-toc-text"> 2.4 Współczesny rozwój buddyzmu tybetańskiego (od roku 1950) </div> </a> <ul id="toc-Współczesny_rozwój_buddyzmu_tybetańskiego_(od_roku_1950)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Główne_tradycje" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Główne_tradycje"> <div class="vector-toc-text"> 3 Główne tradycje </div> </a> <ul id="toc-Główne_tradycje-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Osiem_wielkich_systemów_praktyk" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Osiem_wielkich_systemów_praktyk"> <div class="vector-toc-text"> 4 Osiem wielkich systemów praktyk </div> </a> <button aria-controls="toc-Osiem_wielkich_systemów_praktyk-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Osiem wielkich systemów praktyk </button> <ul id="toc-Osiem_wielkich_systemów_praktyk-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Podział" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Podział"> <div class="vector-toc-text"> 4.1 Podział </div> </a> <ul id="toc-Podział-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Charakterystyka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Charakterystyka"> <div class="vector-toc-text"> 4.2 Charakterystyka </div> </a> <ul id="toc-Charakterystyka-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Reguły_i_nakazy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Reguły_i_nakazy"> <div class="vector-toc-text"> 4.3 Reguły i nakazy </div> </a> <ul id="toc-Reguły_i_nakazy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Teorie_o_naturze_rzeczywistości" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Teorie_o_naturze_rzeczywistości"> <div class="vector-toc-text"> 5 Teorie o naturze rzeczywistości </div> </a> <button aria-controls="toc-Teorie_o_naturze_rzeczywistości-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Teorie o naturze rzeczywistości </button> <ul id="toc-Teorie_o_naturze_rzeczywistości-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Podstawowe_pojęcia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Podstawowe_pojęcia"> <div class="vector-toc-text"> 5.1 Podstawowe pojęcia </div> </a> <ul id="toc-Podstawowe_pojęcia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Podział_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Podział_2"> <div class="vector-toc-text"> 5.2 Podział </div> </a> <ul id="toc-Podział_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Charakterystyka_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Charakterystyka_2"> <div class="vector-toc-text"> 5.3 Charakterystyka </div> </a> <ul id="toc-Charakterystyka_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Terminologia_praktyk" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Terminologia_praktyk"> <div class="vector-toc-text"> 6 Terminologia praktyk </div> </a> <button aria-controls="toc-Terminologia_praktyk-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Terminologia praktyk </button> <ul id="toc-Terminologia_praktyk-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Podział_3" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Podział_3"> <div class="vector-toc-text"> 6.1 Podział </div> </a> <ul id="toc-Podział_3-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Terminologia_w_tantrach_jogi_najwyższej" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Terminologia_w_tantrach_jogi_najwyższej"> <div class="vector-toc-text"> 6.2 Terminologia w tantrach jogi najwyższej </div> </a> <ul id="toc-Terminologia_w_tantrach_jogi_najwyższej-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Terminologia_w_dzogczen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Terminologia_w_dzogczen"> <div class="vector-toc-text"> 6.3 Terminologia w dzogczen </div> </a> <ul id="toc-Terminologia_w_dzogczen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Wizualizacja_jidama_(faza_budowania,_cierim)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Wizualizacja_jidama_(faza_budowania,_cierim)"> <div class="vector-toc-text"> 6.4 Wizualizacja jidama (faza budowania, cierim) </div> </a> <ul id="toc-Wizualizacja_jidama_(faza_budowania,_cierim)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Adaptacja_praktyk" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Adaptacja_praktyk"> <div class="vector-toc-text"> 6.5 Adaptacja praktyk </div> </a> <ul id="toc-Adaptacja_praktyk-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Święta" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Święta"> <div class="vector-toc-text"> 7 Święta </div> </a> <ul id="toc-Święta-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Miejsca_kultu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Miejsca_kultu"> <div class="vector-toc-text"> 8 Miejsca kultu </div> </a> <ul id="toc-Miejsca_kultu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Buddyzm_tybetański_w_Polsce" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Buddyzm_tybetański_w_Polsce"> <div class="vector-toc-text"> 9 Buddyzm tybetański w Polsce </div> </a> <ul id="toc-Buddyzm_tybetański_w_Polsce-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zobacz_też" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Zobacz_też"> <div class="vector-toc-text"> 10 Zobacz też </div> </a> <ul id="toc-Zobacz_też-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> 11 Przypisy </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> 12 Bibliografia </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Linki_zewnętrzne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Linki_zewnętrzne"> <div class="vector-toc-text"> 13 Linki zewnętrzne </div> </a> <ul id="toc-Linki_zewnętrzne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Literatura" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Literatura"> <div class="vector-toc-text"> 14 Literatura </div> </a> <ul id="toc-Literatura-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Przełącz stan spisu treści </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Buddyzm tybetański</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 79 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-79" aria-hidden="true" > 79 języków </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Tibettaanse_Boeddhisme" title="Tibettaanse Boeddhisme – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Tibettaanse Boeddhisme" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target">Afrikaans</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Tibetischer_Buddhismus" title="Tibetischer Buddhismus – szwajcarski niemiecki" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Tibetischer Buddhismus" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="szwajcarski niemiecki" class="interlanguage-link-target">Alemannisch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%B0%D9%8A%D8%A9_%D8%AA%D8%A8%D8%AA%D9%8A%D8%A9" title="بوذية تبتية – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="بوذية تبتية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target">العربية</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Budismu_tibetanu" title="Budismu tibetanu – asturyjski" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Budismu tibetanu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturyjski" class="interlanguage-link-target">Asturianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Tibet_buddizmi" title="Tibet buddizmi – azerbejdżański" lang="az" hreflang="az" data-title="Tibet buddizmi" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbejdżański" class="interlanguage-link-target">Azərbaycanca</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%AC%E0%A7%8C%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="তিব্বতি বৌদ্ধধর্ম – bengalski" lang="bn" hreflang="bn" data-title="তিব্বতি বৌদ্ধধর্ম" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalski" class="interlanguage-link-target">বাংলা</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Se-ch%C5%8Dng_Hu%CC%8Dt-k%C3%A0u" title="Se-chōng Hu̍t-kàu – minnański" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Se-chōng Hu̍t-kàu" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnański" class="interlanguage-link-target">閩南語 / Bân-lâm-gú</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%82_%D0%B1%D1%83%D0%B4%D0%B4%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D1%8B" title="Тибет буддизмы – baszkirski" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Тибет буддизмы" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="baszkirski" class="interlanguage-link-target">Башҡортса</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%8B%D0%B1%D0%B5%D1%86%D0%BA%D1%96_%D0%B1%D1%83%D0%B4%D1%8B%D0%B7%D0%BC" title="Тыбецкі будызм – białoruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Тыбецкі будызм" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="białoruski" class="interlanguage-link-target">Беларуская</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D0%B1%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%B7%D1%8A%D0%BC" title="Тибетски будизъм – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Тибетски будизъм" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target">Български</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%96%E0%BD%BC%E0%BD%91%E0%BC%8B%E0%BD%96%E0%BD%A2%E0%BE%92%E0%BE%B1%E0%BD%B4%E0%BD%91%E0%BC%8B%E0%BD%93%E0%BD%84%E0%BC%8B%E0%BD%96%E0%BD%A6%E0%BE%9F%E0%BD%93%E0%BC%8D" title="བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན། – tybetański" lang="bo" hreflang="bo" data-title="བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="tybetański" class="interlanguage-link-target">བོད་ཡིག</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Tibetanski_budizam" title="Tibetanski budizam – bośniacki" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Tibetanski budizam" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bośniacki" class="interlanguage-link-target">Bosanski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Budisme_tibet%C3%A0" title="Budisme tibetà – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Budisme tibetà" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target">Català</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Tibetsk%C3%BD_buddhismus" title="Tibetský buddhismus – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Tibetský buddhismus" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target">Čeština</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Tibetansk_buddhisme" title="Tibetansk buddhisme – duński" lang="da" hreflang="da" data-title="Tibetansk buddhisme" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="duński" class="interlanguage-link-target">Dansk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Buddhismus_in_Tibet" title="Buddhismus in Tibet – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Buddhismus in Tibet" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target">Deutsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Tiibeti_budism" title="Tiibeti budism – estoński" lang="et" hreflang="et" data-title="Tiibeti budism" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoński" class="interlanguage-link-target">Eesti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%98%CE%B9%CE%B2%CE%B5%CF%84%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CF%8C%CF%82_%CE%92%CE%BF%CF%85%CE%B4%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82" title="Θιβετιανός Βουδισμός – grecki" lang="el" hreflang="el" data-title="Θιβετιανός Βουδισμός" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grecki" class="interlanguage-link-target">Ελληνικά</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Tibetan_Buddhism" title="Tibetan Buddhism – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Tibetan Buddhism" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target">English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Budismo_tibetano" title="Budismo tibetano – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="Budismo tibetano" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target">Español</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Tibeta_budhismo" title="Tibeta budhismo – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Tibeta budhismo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target">Esperanto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Tibetar_budismo" title="Tibetar budismo – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Tibetar budismo" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target">Euskara</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D8%AA%D8%A8%D8%AA%DB%8C" title="بودیسم تبتی – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="بودیسم تبتی" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target">فارسی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Bouddhisme_tib%C3%A9tain" title="Bouddhisme tibétain – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Bouddhisme tibétain" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target">Français</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Budismo_tibetano" title="Budismo tibetano – galicyjski" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Budismo tibetano" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicyjski" class="interlanguage-link-target">Galego</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%ED%8B%B0%EB%B2%A0%ED%8A%B8_%EB%B6%88%EA%B5%90" title="티베트 불교 – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="티베트 불교" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target">한국어</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8F%D5%AB%D5%A2%D5%A5%D5%A9%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Տիբեթական բուդդայականություն – ormiański" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Տիբեթական բուդդայականություն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ormiański" class="interlanguage-link-target">Հայերեն</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A4%BF%E0%A4%AC%E0%A5%8D%E0%A4%AC%E0%A4%A4%E0%A5%80_%E0%A4%AC%E0%A5%8C%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="तिब्बती बौद्ध धर्म – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="तिब्बती बौद्ध धर्म" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target">हिन्दी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Tibetanski_budizam" title="Tibetanski budizam – chorwacki" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Tibetanski budizam" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="chorwacki" class="interlanguage-link-target">Hrvatski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Buddhisme_Tibet" title="Buddhisme Tibet – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Buddhisme Tibet" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target">Bahasa Indonesia</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/T%C3%ADbeskur_b%C3%BAddismi" title="Tíbeskur búddismi – islandzki" lang="is" hreflang="is" data-title="Tíbeskur búddismi" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandzki" class="interlanguage-link-target">Íslenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Buddismo_tibetano" title="Buddismo tibetano – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Buddismo tibetano" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target">Italiano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%91%D7%95%D7%93%D7%94%D7%99%D7%96%D7%9D_%D7%98%D7%99%D7%91%D7%98%D7%99" title="בודהיזם טיבטי – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="בודהיזם טיבטי" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target">עברית</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%9B%E1%83%98" title="ტიბეტური ბუდიზმი – gruziński" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ტიბეტური ბუდიზმი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gruziński" class="interlanguage-link-target">ქართული</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Ubuddha_wa_kitibeti" title="Ubuddha wa kitibeti – suahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Ubuddha wa kitibeti" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="suahili" class="interlanguage-link-target">Kiswahili</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B8%D0%B7%D0%BC_(%D1%82%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%82_%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%87%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D0%B3%D1%8B)" title="Ламаизм (тибет бурканчылыгы) – kirgiski" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Ламаизм (тибет бурканчылыгы)" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirgiski" class="interlanguage-link-target">Кыргызча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Budizmo_tibetano" title="Budizmo tibetano – ladyński" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Budizmo tibetano" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="ladyński" class="interlanguage-link-target">Ladino</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Buddhismus_Tibetanus" title="Buddhismus Tibetanus – łaciński" lang="la" hreflang="la" data-title="Buddhismus Tibetanus" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="łaciński" class="interlanguage-link-target">Latina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Lamaisms" title="Lamaisms – łotewski" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Lamaisms" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="łotewski" class="interlanguage-link-target">Latviešu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Tibeto_budizmas" title="Tibeto budizmas – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Tibeto budizmas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target">Lietuvių</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Tibeti_buddhizmus" title="Tibeti buddhizmus – węgierski" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Tibeti buddhizmus" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="węgierski" class="interlanguage-link-target">Magyar</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Bodisma_tibetana" title="Bodisma tibetana – malgaski" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Bodisma tibetana" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgaski" class="interlanguage-link-target">Malagasy</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A4%BF%E0%A4%AC%E0%A5%87%E0%A4%9F%E0%A5%80_%E0%A4%AC%E0%A5%8C%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="तिबेटी बौद्ध धर्म – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="तिबेटी बौद्ध धर्म" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target">मराठी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Buddhisme_Tibet" title="Buddhisme Tibet – malajski" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Buddhisme Tibet" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malajski" class="interlanguage-link-target">Bahasa Melayu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D3%A9%D0%B2%D3%A9%D0%B4%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D0%91%D1%83%D0%B4%D0%B4%D1%8B%D0%BD_%D1%88%D0%B0%D1%88%D0%B8%D0%BD" title="Төвөдийн Буддын шашин – mongolski" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Төвөдийн Буддын шашин" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongolski" class="interlanguage-link-target">Монгол</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%90%E1%80%AD%E1%80%97%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%97%E1%80%AF%E1%80%92%E1%80%B9%E1%80%93%E1%80%98%E1%80%AC%E1%80%9E%E1%80%AC" title="တိဗက်ဗုဒ္ဓဘာသာ – birmański" lang="my" hreflang="my" data-title="တိဗက်ဗုဒ္ဓဘာသာ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birmański" class="interlanguage-link-target">မြန်မာဘာသာ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Tibetaans_boeddhisme" title="Tibetaans boeddhisme – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Tibetaans boeddhisme" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target">Nederlands</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A4%BF%E0%A4%AC%E0%A5%8D%E0%A4%AC%E0%A4%A4%E0%A5%80_%E0%A4%AC%E0%A5%8C%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="तिब्बती बौद्ध धर्म – nepalski" lang="ne" hreflang="ne" data-title="तिब्बती बौद्ध धर्म" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="nepalski" class="interlanguage-link-target">नेपाली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%81%E0%A4%A6%E0%A5%87%E0%A4%AF%E0%A5%8D%E2%80%8C%E0%A4%AF%E0%A4%BE_%E0%A4%AC%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="सँदेय्‌या बुद्ध धर्म – newarski" lang="new" hreflang="new" data-title="सँदेय्‌या बुद्ध धर्म" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="newarski" class="interlanguage-link-target">नेपाल भाषा</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%81%E3%83%99%E3%83%83%E3%83%88%E4%BB%8F%E6%95%99" title="チベット仏教 – japoński" lang="ja" hreflang="ja" data-title="チベット仏教" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoński" class="interlanguage-link-target">日本語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Tibetansk_buddhisme" title="Tibetansk buddhisme – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Tibetansk buddhisme" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target">Norsk bokmål</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%A4%E0%AC%BF%E0%AC%AC%E0%AD%8D%E0%AD%B1%E0%AC%A4%E0%AD%80_%E0%AC%AC%E0%AD%8C%E0%AC%A6%E0%AD%8D%E0%AC%A7%E0%AC%A7%E0%AC%B0%E0%AD%8D%E0%AC%AE" title="ତିବ୍ୱତୀ ବୌଦ୍ଧଧର୍ମ – orija" lang="or" hreflang="or" data-title="ତିବ୍ୱତୀ ବୌଦ୍ଧଧର୍ମ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="orija" class="interlanguage-link-target">ଓଡ଼ିଆ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Tibet_buddizmi" title="Tibet buddizmi – uzbecki" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Tibet buddizmi" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbecki" class="interlanguage-link-target">Oʻzbekcha / ўзбекча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%A4%E0%A8%BF%E0%A8%AC%E0%A8%A4%E0%A9%80_%E0%A8%AC%E0%A9%81%E0%A9%B1%E0%A8%A7_%E0%A8%A7%E0%A8%B0%E0%A8%AE" title="ਤਿਬਤੀ ਬੁੱਧ ਧਰਮ – pendżabski" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਤਿਬਤੀ ਬੁੱਧ ਧਰਮ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendżabski" class="interlanguage-link-target">ਪੰਜਾਬੀ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%A8%D8%AA%DB%8C_%D8%A8%D8%AF%DA%BE_%D8%AF%DA%BE%D8%B1%D9%85" title="تبتی بدھ دھرم – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="تبتی بدھ دھرم" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target">پنجابی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%96%E1%9E%BB%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%92%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9F%85%E2%80%8B%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9E%94%E1%9F%81" title="ព្រះពុទ្ធសាសនានៅទីបេ – khmerski" lang="km" hreflang="km" data-title="ព្រះពុទ្ធសាសនានៅទីបេ" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="khmerski" class="interlanguage-link-target">ភាសាខ្មែរ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Budismo_tibetano" title="Budismo tibetano – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Budismo tibetano" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target">Português</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Budism_tibetan" title="Budism tibetan – rumuński" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Budism tibetan" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumuński" class="interlanguage-link-target">Română</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Budissem_tibetan" title="Budissem tibetan – retoromański" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Budissem tibetan" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="retoromański" class="interlanguage-link-target">Rumantsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%B1%D1%83%D0%B4%D0%B4%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Тибетский буддизм – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Тибетский буддизм" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target">Русский</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Tibetan_Buddhism" title="Tibetan Buddhism – scots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Tibetan Buddhism" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="scots" class="interlanguage-link-target">Scots</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Budizmi_tibetian" title="Budizmi tibetian – albański" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Budizmi tibetian" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albański" class="interlanguage-link-target">Shqip</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Tibetan_Buddhism" title="Tibetan Buddhism – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Tibetan Buddhism" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target">Simple English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Tibetsk%C3%BD_budhizmus" title="Tibetský budhizmus – słowacki" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Tibetský budhizmus" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="słowacki" class="interlanguage-link-target">Slovenčina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D0%B1%D1%83%D0%B4%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D0%BC" title="Тибетански будизам – serbski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Тибетански будизам" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbski" class="interlanguage-link-target">Српски / srpski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Tibetanski_budizam" title="Tibetanski budizam – serbsko-chorwacki" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Tibetanski budizam" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbsko-chorwacki" class="interlanguage-link-target">Srpskohrvatski / српскохрватски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Lamalaisuus" title="Lamalaisuus – fiński" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Lamalaisuus" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fiński" class="interlanguage-link-target">Suomi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Tibetansk_buddhism" title="Tibetansk buddhism – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Tibetansk buddhism" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target">Svenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Budismong_Tibetano" title="Budismong Tibetano – tagalski" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Budismong Tibetano" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalski" class="interlanguage-link-target">Tagalog</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%A4%E0%AE%BF%E0%AE%AA%E0%AF%86%E0%AE%A4%E0%AF%8D%E0%AE%A4%E0%AE%BF%E0%AE%AF_%E0%AE%AA%E0%AF%8C%E0%AE%A4%E0%AF%8D%E0%AE%A4%E0%AE%AE%E0%AF%8D" title="திபெத்திய பௌத்தம் – tamilski" lang="ta" hreflang="ta" data-title="திபெத்திய பௌத்தம்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamilski" class="interlanguage-link-target">தமிழ்</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B8%AA%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%9E%E0%B8%B8%E0%B8%97%E0%B8%98%E0%B9%81%E0%B8%9A%E0%B8%9A%E0%B8%97%E0%B8%B4%E0%B9%80%E0%B8%9A%E0%B8%95" title="ศาสนาพุทธแบบทิเบต – tajski" lang="th" hreflang="th" data-title="ศาสนาพุทธแบบทิเบต" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tajski" class="interlanguage-link-target">ไทย</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Tibet_Budizmi" title="Tibet Budizmi – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Tibet Budizmi" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target">Türkçe</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%82%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%B1%D1%83%D0%B4%D0%B4%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Тибетський буддизм – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Тибетський буддизм" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target">Українська</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%A8%D8%AA%DB%8C_%D8%A8%D8%AF%DA%BE_%D9%85%D8%AA" title="تبتی بدھ مت – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="تبتی بدھ مت" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target">اردو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%E1%BA%ADt_gi%C3%A1o_T%C3%A2y_T%E1%BA%A1ng" title="Phật giáo Tây Tạng – wietnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Phật giáo Tây Tạng" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="wietnamski" class="interlanguage-link-target">Tiếng Việt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E8%97%8F%E4%BC%A0%E4%BD%9B%E6%95%99" title="藏传佛教 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="藏传佛教" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target">吴语</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E8%97%8F%E5%82%B3%E4%BD%9B%E6%95%99" title="藏傳佛教 – kantoński" lang="yue" hreflang="yue" data-title="藏傳佛教" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantoński" class="interlanguage-link-target">粵語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Budizm%C3%AA_Tibeti" title="Budizmê Tibeti – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Budizmê Tibeti" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target">Zazaki</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%97%8F%E5%82%B3%E4%BD%9B%E6%95%99" title="藏傳佛教 – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="藏傳佛教" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target">中文</a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q483889#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Buddyzm_tybeta%C5%84ski" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c">Artykuł</a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Buddyzm_tybeta%C5%84ski" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t">Dyskusja</a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >polski </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&stable=1">Czytaj</a></li><li id="ca-current" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&stable=0&redirect=no" title="Pokaż oczekujące zmiany dla tej strony [v]" accesskey="v">Oczekuje na przejrzenie</a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&oldid=75097496&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v">Edytuj</a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e">Edytuj kod źródłowy</a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h">Wyświetl historię</a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >Narzędzia </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&stable=1">Czytaj</a></li><li id="ca-more-current" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&stable=0&redirect=no">Oczekuje na przejrzenie</a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&oldid=75097496&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v">Edytuj</a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e">Edytuj kod źródłowy</a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=history">Wyświetl historię</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Buddyzm_tybeta%C5%84ski" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j">Linkujące</a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Buddyzm_tybeta%C5%84ski" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k">Zmiany w linkowanych</a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u">Prześlij plik</a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne" title="Lista wszystkich stron specjalnych [q]" accesskey="q">Strony specjalne</a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&oldid=75097496" title="Stały link do tej wersji tej strony">Link do tej wersji</a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony">Informacje o tej stronie</a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&id=75097496&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę">Cytowanie tego artykułu</a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FBuddyzm_tybeta%25C5%2584ski">Zobacz skrócony adres URL</a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FBuddyzm_tybeta%25C5%2584ski">Pobierz kod QR</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Buddyzm+tybeta%C5%84ski">Utwórz książkę</a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p">Wersja do druku</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Tibetan_Buddhism" hreflang="en">Wikimedia Commons</a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q483889" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g">Element Wikidanych</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-good-article" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><a href="/wiki/Wikipedia:Dobre_Artyku%C5%82y" title="Ten artykuł został wyróżniony statusem „Dobrego Artykułu”. Kliknij, aby dowiedzieć się więcej."><img alt="To jest dobry artykuł" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Propozycja_DA.svg/20px-Propozycja_DA.svg.png" decoding="async" width="20" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Propozycja_DA.svg/30px-Propozycja_DA.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Propozycja_DA.svg/40px-Propozycja_DA.svg.png 2x" data-file-width="586" data-file-height="642" /></a></div></div> <div id="mw-indicator-indicator-fr-review-status" class="mw-indicator"><indicator name="fr-review-status" class="mw-fr-review-status-indicator" id="mw-fr-revision-toggle">Przejrzana</indicator></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"><div id="mw-fr-revision-messages"><div id="mw-fr-revision-details" class="mw-fr-revision-details-dialog" style="display:none;"><div tabindex="0"></div><div class="cdx-dialog cdx-dialog--horizontal-actions"><header class="cdx-dialog__header cdx-dialog__header--default"><div class="cdx-dialog__header__title-group"><h2 class="cdx-dialog__header__title">Status wersji strony</h2>To jest wersja przejrzana tej strony</div><button class="cdx-button cdx-button--action-default cdx-button--weight-quiet
							cdx-button--size-medium cdx-button--icon-only cdx-dialog__header__close-button" aria-label="Zamknij" onclick="document.getElementById("mw-fr-revision-details").style.display = "none";" type="submit"></button></header><div class="cdx-dialog__body">To jest najnowsza <a href="/wiki/Wikipedia:Wersje_przejrzane" title="Wikipedia:Wersje przejrzane">wersja przejrzana</a>, która została <a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Specjalna:Rejestr&type=review&page=Specjalna:Badtitle/Message">oznaczona</a> 31 paź 2024. Od tego czasu wykonano <a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Specjalna:Badtitle/Message&oldid=75097496&diff=cur">1 zmianę</a>, która oczekuje na przejrzenie.</div></div><div tabindex="0"></div></div></div></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Khedrup_Je.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Khedrup_Je.jpg/220px-Khedrup_Je.jpg" decoding="async" width="220" height="223" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/8f/Khedrup_Je.jpg 1.5x" data-file-width="296" data-file-height="300" /></a><figcaption>Przykładowe malowidło przedstawiające <a href="/wiki/Lama_(religioznawstwo)" title="Lama (religioznawstwo)">lamę</a> (w tym przypadku <a href="/w/index.php?title=Kjedrup_Ge&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kjedrup Ge (strona nie istnieje)">Kjedrup Ge</a>, <a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: mkhas grub dge legs dpal bzang po; 1385–1438). Od słowa lama pochodzi określenie buddyzmu tybetańskiego jako lamaizmu</figcaption></figure> Buddyzm tybetański (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_tybeta%C5%84ski" title="Język tybetański">tyb.</a>: བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན།, <a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: bod brgyud nang bstan; określany też jako lamaizm, choć nazwa ta bywa odbierana jako pejoratywna i jest merytorycznie niesłuszna) – odmiana <a href="/wiki/Buddyzm" title="Buddyzm">buddyzmu</a>, która jest główną religią <a href="/wiki/Tybet_(region)" title="Tybet (region)">Tybetu</a> i jego regionów sąsiadujących (np. <a href="/wiki/Bhutan" title="Bhutan">Bhutanu</a>, <a href="/wiki/Nepal" title="Nepal">Nepalu</a>, <a href="/wiki/Sikkim" title="Sikkim">Sikkimu</a> i <a href="/wiki/Ladakh" title="Ladakh">Ladakhu</a>) od czasu ustanowienia jej jako religii państwowej przez króla <a href="/wiki/Trisong_Decen" title="Trisong Decen">Trisong Decena</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: khri srong lde btsan) panującego w <a href="/wiki/Tybet_(region)" title="Tybet (region)">Tybecie</a> w okresie od roku 755 do 797. Jest także główną religią <a href="/wiki/Mongolia" title="Mongolia">Mongolii</a> i kilku republik autonomicznych <a href="/wiki/Rosja" title="Rosja">Federacji Rosyjskiej</a> (np. <a href="/wiki/Buriacja" title="Buriacja">Buriacji</a>, <a href="/wiki/Tuwa" title="Tuwa">Tuwy</a> i <a href="/wiki/Ka%C5%82mucja" title="Kałmucja">Kałmucji</a>). <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Pochodzenie">Pochodzenie</h2>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Pochodzenie" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Pochodzenie">edytuj kod</a>]</div> Buddyzm tybetański pochodzi z kulminacyjnego rozwoju buddyzmu na obszarach, gdzie obecnie znajdują się graniczące z <a href="/wiki/Chiny" class="mw-redirect" title="Chiny">Chinami</a> <a href="/wiki/Indie" title="Indie">Indie</a>, <a href="/wiki/Nepal" title="Nepal">Nepal</a>, <a href="/wiki/Pakistan" title="Pakistan">Pakistan</a>, <a href="/wiki/Bangladesz" title="Bangladesz">Bangladesz</a> i <a href="/wiki/Afganistan" title="Afganistan">Afganistan</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus199934-35-1">[1]</a>. Rozwój buddyzmu na tych terenach niemal całkowicie zakończyły podboje <a href="/wiki/Islam" title="Islam">muzułmańskie</a><a href="#cite_note-CITEREFAvari2007243-2">[2]</a>. Buddyzm tybetański zachował wszystkie trzy jego główne nurty: <a href="/wiki/Hinajana" title="Hinajana">hinajanę</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: theg dman gyi bstan pa), <a href="/wiki/Mahajana" title="Mahajana">mahajanę</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: theg chen gyi bstan pa), <a href="/wiki/Wad%C5%BCrajana" title="Wadżrajana">wadżrajanę</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: rdo rje theg pa’i bstan pa)<a href="#cite_note-CITEREFGoldsteinNarkyid199940-3">[3]</a><a href="#cite_note-CITEREFKongtrul201283-4">[4]</a><a href="#cite_note-CITEREFRinchenRuth199720-5">[5]</a><a href="#cite_note-CITEREFSakya_Pandita200223-6">[6]</a>. Ze względu na owe trzy nurty, zwane również „trzema pojazdami”, buddyzm tybetański poprawnie nazywany jest „buddyzmem trzech pojazdów”<a href="#cite_note-CITEREFTsultrim_Giamtso1997113-7">[7]</a>. Cechą charakterystyczną buddyzmu tybetańskiego jest kultywowanie <a href="/wiki/Tantry_jogi_najwy%C5%BCszej" title="Tantry jogi najwyższej">tantr</a> wadżrajany. Przekazy hinajany istnieją obok przekazów mahajany w <a href="/wiki/Hinajana_w_buddyzmie_tybeta%C5%84skim" title="Hinajana w buddyzmie tybetańskim">trzech zbiorach kanonu</a> (sutr, vinaji, abhidharmy) zawartych w <a href="/wiki/Kangjur" title="Kangjur">Kangjurze</a> i <a href="/wiki/Tengjur" title="Tengjur">Tengjurze</a><a href="#cite_note-CITEREFBencien_Karma_Kamtsangc-8">[8]</a> . Przekazy wadżrajany zebrane są w <a class="mw-selflink-fragment" href="#Osiem_wielkich_systemów_praktyk">ośmiu wielkich systemach</a> i w innych pomniejszych jako szczególne metody mahajany. W buddyzmie tybetańskim istnieje również przekaz <a href="/wiki/Dzogczen" title="Dzogczen">dzogczen</a>, który obecny jest ponadto w tybetańskiej religii <a href="/wiki/B%C3%B6n" title="Bön">bön</a><a href="#cite_note-CITEREFShardzaNamdak200215-9">[9]</a>. Wadżrajana nie jest wyłącznie związana z buddyzmem tybetańskim, ale również z <a href="/wiki/Japonia" title="Japonia">japońską</a> tradycją <a href="/wiki/Shingon" title="Shingon">shingon</a><a href="#cite_note-CITEREFKiyota197817-10">[10]</a>, a w średniowieczu istniała również na terenach <a href="/wiki/Sri_Lanka" title="Sri Lanka">Sri Lanki</a>, <a href="/wiki/Azja_%C5%9Arodkowa" title="Azja Środkowa">Azji Centralnej</a>, <a href="/wiki/Indochiny" title="Indochiny">Indochin</a> oraz <a href="/wiki/Indonezja" title="Indonezja">Indonezji</a>. Liczba praktykujących buddyzm tybetański jest obecnie trudna do oszacowania ze względu na sytuację Tybetańczyków w i poza <a href="/wiki/Chi%C5%84ska_Republika_Ludowa" title="Chińska Republika Ludowa">ChRL</a> oraz rozwój buddyzmu tybetańskiego w krajach Zachodu i Dalekiego Wschodu. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historia">Historia</h2>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Historia" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Historia">edytuj kod</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Powstanie_buddyzmu_w_wyniku_„starożytnych_przekazów”_(ningma)">Powstanie buddyzmu w wyniku „starożytnych przekazów” (ningma)</h3>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Powstanie buddyzmu w wyniku „starożytnych przekazów” (ningma)" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Powstanie buddyzmu w wyniku „starożytnych przekazów” (ningma)">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:A_grand_view_of_Samye.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/A_grand_view_of_Samye.jpg/220px-A_grand_view_of_Samye.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/A_grand_view_of_Samye.jpg/330px-A_grand_view_of_Samye.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/A_grand_view_of_Samye.jpg/440px-A_grand_view_of_Samye.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="600" /></a><figcaption>Główny budynek <a href="/wiki/Samje" title="Samje">Samje</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: bsam yas), pierwszego klasztoru buddyjskiego w Tybecie powstałego za czasów króla <a href="/wiki/Trisong_Decen" title="Trisong Decen">Trisong Decena</a></figcaption></figure> Powstanie buddyzmu w Tybecie zbiegło się z kulminacyjnym etapem buddyzmu <a href="/wiki/Tantra" title="Tantra">tantrycznego</a> na obszarach, gdzie obecnie znajdują się <a href="/wiki/Nepal" title="Nepal">Nepal</a>, <a href="/wiki/Indie" title="Indie">Indie</a>, <a href="/wiki/Pakistan" title="Pakistan">Pakistan</a> i <a href="/wiki/Afganistan" title="Afganistan">Afganistan</a>. Ówcześnie znajdowały się tam królestwa indyjskie oraz <a href="/wiki/Oddiyana" title="Oddiyana">Oddijana</a>. Zainicjowane zostało za czasów panowania tybetańskiego króla <a href="/w/index.php?title=La_Totori_Niencen&action=edit&redlink=1" class="new" title="La Totori Niencen (strona nie istnieje)">La Totori Niencena</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: lha tho tho ri gnyan btsan) około roku 173<a href="#cite_note-CITEREFMcKayNamkhai200327-11">[11]</a>. Dokumenty historyczne opisują buddyzm za czasów władcy <a href="/wiki/Historia_Tybetu#Imperium_tybetańskie" title="Historia Tybetu">imperium tybetańskiego</a> <a href="/wiki/Songcen_Gampo" title="Songcen Gampo">Songcena Gampo</a>, który umarł w roku 650. Zawarł małżeństwo z chińską księżniczką o imieniu <a href="/wiki/Wencheng" title="Wencheng">Wencheng</a>, która sprowadziła posąg Buddy <a href="/wiki/Budda_Siakjamuni" title="Budda Siakjamuni">Siakjamuniego</a> <a href="/w/index.php?title=Cio%C5%82o_Siakjamuni&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cioło Siakjamuni (strona nie istnieje)">Cioło Siakjamuni</a> (zwany również Cioło Rinpocze<a href="#cite_note-CITEREFKalmus199928-12">[12]</a>, <a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: jo bo rin po che), poślubił nepalską buddyjską księżniczkę o imieniu <a href="/wiki/Bhrikuti" title="Bhrikuti">Bhrikuti</a><a href="#cite_note-CITEREFMayhewKelly2008113-13">[13]</a>, która sprowadziła posąg <a href="/wiki/Akszobhja" title="Akszobhja">Akszobhji</a>. Wybudował on kilka świątyń, w tym dwie główne w <a href="/wiki/Lhasa" title="Lhasa">Lhasie</a>: Trülnang (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: 'phrul snang, tj. późniejszy <a href="/wiki/D%C5%BCokhang" title="Dżokhang">Ciokang</a>) jako miejsce dla posągu Akszobhji i <a href="/w/index.php?title=Ramocie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ramocie (strona nie istnieje)">Ramocie</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: ra mo che dgon pa) dla posągu Cioło Siakjamuniego<a href="#cite_note-CITEREFMayhewKelly2008103-14">[14]</a><a href="#cite_note-CITEREFDudjom1991510-15">[15]</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus199928-12">[12]</a>. Wysłał ministra i tłumacza <a href="/wiki/Thonmi_Sambhota" title="Thonmi Sambhota">Thonmi Sambhotę</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: thon mi sam bho ta, ur. ok. 619) do <a href="/wiki/Indie" title="Indie">Indii</a> w celu utworzenia <a href="/wiki/Pismo_tybeta%C5%84skie" title="Pismo tybetańskie">alfabetu tybetańskiego</a><a href="#cite_note-CITEREFDudjom1991512-16">[16]</a> oraz zaprosił <a href="/w/index.php?title=Aczarja_Kumara&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aczarja Kumara (strona nie istnieje)">Aczarja Kumarę</a>, <a href="/w/index.php?title=Shankara&action=edit&redlink=1" class="new" title="Shankara (strona nie istnieje)">Shankarę</a> i nepalskiego <a href="/w/index.php?title=Aczarja_Shilmanju&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aczarja Shilmanju (strona nie istnieje)">Aczarja Shilmanju</a> w celu tłumaczenia i popularyzowania buddyjskich pism<a href="#cite_note-CITEREFThe_Office_of_Tibet-17">[17]</a> . Sukcesorem Songcena Gampo był król <a href="/wiki/Trisong_Decen" title="Trisong Decen">Trisong Decen</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: khri srong lde btsan, 755-797), który oficjalnie ustanowił buddyzm jako religię państwową Tybetu<a href="#cite_note-CITEREFKalmus199931-18">[18]</a>. W tym celu zaprosił wielu uczonych buddyjskich oraz mnichów, którzy zapoczątkowali rozwój ordynacji mnisiej według tradycji <a href="/wiki/Sarvastivada" title="Sarvastivada">sarvastivada</a> oraz przekaz sutr (patrz artykuł <a href="/wiki/Hinajana_w_buddyzmie_tybeta%C5%84skim" title="Hinajana w buddyzmie tybetańskim">hinajana w buddyzmie tybetańskim</a>). Założył on pierwszy klasztor <a href="/wiki/Samje" title="Samje">Samje</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: bsam yas) niedaleko od <a href="/wiki/Lhasa" title="Lhasa">Lhasy</a> oraz zapoczątkował rozwój wadżrajany i aktywność wielu tłumaczy buddyjskich i adeptów <a href="/wiki/Tantry_jogi_najwy%C5%BCszej" title="Tantry jogi najwyższej">tantr</a>, wśród których był tybetański tłumacz <a href="/w/index.php?title=Loca%C5%82a_Wajroczana&action=edit&redlink=1" class="new" title="Locała Wajroczana (strona nie istnieje)">Locała Wajroczana</a><a href="#cite_note-CITEREFPalmo200413-19">[19]</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: bai ro tsa na). Głównymi z zaproszonych byli <a href="/w/index.php?title=%C5%9A%C4%81ntarak%E1%B9%A3ita&action=edit&redlink=1" class="new" title="Śāntarakṣita (strona nie istnieje)">Śāntarakṣita</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: zhi ba tsho) i <a href="/wiki/Mahasiddha" title="Mahasiddha">mahasiddha</a> <a href="/wiki/Padmasambhava" title="Padmasambhava">Padmasambhava</a><a href="#cite_note-CITEREFKongtrul2008a64-20">[20]</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus199929-21">[21]</a>. Śāntarakṣita był opatem indyjskiego centrum monastycznego <a href="/wiki/Nalanda" title="Nalanda">Nalanda</a> i odpowiadał za pełną edukację Tybetańczyków z pism buddyjskich. Padmasambhava odpowiadał za pełny przekaz wadżrajany do Tybetu. Niemniej jednak późniejszy tybetański król <a href="/wiki/Langdarma" title="Langdarma">Langdarma</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: glang dar ma, 838-841), będąc stronnikiem szamańskiej religii <a href="/wiki/B%C3%B6n" title="Bön">bön</a>, doprowadził buddyzm w Tybecie niemal do zaniku<a href="#cite_note-CITEREFDudjom1991523-22">[22]</a><a href="#cite_note-CITEREFPWN-23">[23]</a> . Przekaz z okresów Trisonga Decena przetrwał głównie poprzez odnajdywanie „ukrytych skarbów” zwanych <a href="/wiki/Termy_(buddyzm)" title="Termy (buddyzm)">termami</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus1999204-24">[24]</a>, którym „starożytne przekazy” <a href="/wiki/Ningma" title="Ningma">ningma</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: rnying ma) zawdzięczają swoje późniejsze odrodzenie za sprawą takich uczonych jak <a href="/wiki/Longczenpa" title="Longczenpa">Longczenpa</a><a href="#cite_note-CITEREFDudjom1991575-25">[25]</a> (1308-1363), oraz nieliczne unikatowe przekazy świeckich adeptów i nielicznych mnichów, np. w „starożytnych” przekazach szkoły <a href="/wiki/Sakja" title="Sakja">sakja</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Odrodzenie_buddyzmu_poprzez_„nowożytne_przekazy”_(sarma)">Odrodzenie buddyzmu poprzez „nowożytne przekazy” (sarma)</h3>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Odrodzenie buddyzmu poprzez „nowożytne przekazy” (sarma)" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Odrodzenie buddyzmu poprzez „nowożytne przekazy” (sarma)">edytuj kod</a>]</div> W XI wieku nastąpiło drugie przeniesienie i rozwój nauk i przekazów buddyjskich do <a href="/wiki/Tybet_(region)" title="Tybet (region)">Tybetu</a> i <a href="/wiki/Bhutan" title="Bhutan">Bhutanu</a> (tzw. „nowożytne przekazy” <a href="/wiki/Sarma_(buddyzm)" title="Sarma (buddyzm)">sarma</a>, <a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: gsar ma) od <a href="/wiki/Mahasiddha" title="Mahasiddha">mahasiddhów</a> indyjskich. Tym razem po raz pierwszy w pełni nauczano w Tybecie <a href="/wiki/Tantry_jogi_najwy%C5%BCszej" title="Tantry jogi najwyższej">tantr jogi najwyższej</a>, dopiero co spopularyzowanych w buddyjskich Indiach równolegle do tantryzmu <a href="/wiki/Hinduizm" title="Hinduizm">hinduistycznego</a><a href="#cite_note-CITEREFEinoo2009124-26">[26]</a><a href="#cite_note-CITEREFAvari2007243-2">[2]</a>. Dało to podwaliny pod trzy nowe główne tradycje tybetańskie: <a href="/wiki/Sakja" title="Sakja">sakja</a>, <a href="/wiki/Kagju" title="Kagju">kagju</a> i <a href="/wiki/Gelug" title="Gelug">gelug</a>. Prekursorem <a href="/wiki/Kadam" title="Kadam">kadam</a> był zaproszony do Tybetu <a href="/wiki/Ati%C5%9Ba" title="Atiśa">Atiśa</a><a href="#cite_note-CITEREFKongtrul2008a97-27">[27]</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus199936-37-28">[28]</a> (980-1054) z <a href="/wiki/Bengal" title="Bengal">bengalskiego</a> centrum monastycznego <a href="/wiki/Wikramasila" title="Wikramasila">Wikramasila</a>, drugiego obok <a href="/wiki/Nalanda" title="Nalanda">Nalandy</a> najbardziej znaczącego centrum edukacji buddyjskiej w Indiach. Jego następcą i tłumaczem był <a href="/wiki/Dromton" title="Dromton">Dromton</a><a href="#cite_note-CITEREFKongtrul2008a98-29">[29]</a><a href="#cite_note-CITEREFRinchenRuth199717-30">[30]</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: 'brom ston pa rgyal ba'i 'byung gnas, 1005-1064). Na bazie nauk kadam <a href="/wiki/Congkhapa" title="Congkhapa">Congkhapa</a> (1357-1419) trzy wieki później zapoczątkował tradycję <a href="/wiki/Gelug" title="Gelug">gelug</a>. Prekursorem nauk <a href="/wiki/Sakja" title="Sakja">sakja</a> „nowożytnego przekazu” był <a href="/w/index.php?title=Drokmi_Loca%C5%82a&action=edit&redlink=1" class="new" title="Drokmi Locała (strona nie istnieje)">Drokmi Locała</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: brog mi lo tsa wa, 993-1077). Prekursorami <a href="/wiki/Kagju" title="Kagju">kagju</a> byli tłumacz kształcony m.in. przez Drokmi Locałę jogin <a href="/wiki/Marpa_T%C5%82umacz" title="Marpa Tłumacz">Marpa</a> Locała Ciökji Lodrö<a href="#cite_note-CITEREFKongtrul2008a138-31">[31]</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: mar pa lo bo' chos kyi blo gros, 1012-1097) i <a href="/w/index.php?title=Kjungpo_Naldzior&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kjungpo Naldzior (strona nie istnieje)">Kjungpo Naldzior</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: khyung po rnal 'byor, około 1050-1140 lub 990-1139), inicjator przekazu <a href="/wiki/Shangpa" title="Shangpa">szangpa</a><a href="#cite_note-CITEREFKongtrul2008a233-32">[32]</a>. Tybetański tłumacz Ngok Locała <a href="/w/index.php?title=Loden_Sierap&action=edit&redlink=1" class="new" title="Loden Sierap (strona nie istnieje)">Loden Sierap</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: rngog lo tsa ba blo ldan shes rab) (1059-1109) na podstawie wielu spotkań z indyjskimi uczonymi przełożył wiele dzieł filozoficznych m.in. o prawomocnym poznaniu (<a href="/wiki/Sanskryt" title="Sanskryt">sanskryt</a>: pramana, <a href="/wiki/J%C4%99zyk_angielski" title="Język angielski">ang.</a>: logic/valid cognition). Tybet odwiedzał <a href="/wiki/Mahasiddha" title="Mahasiddha">mahasiddha</a> <a href="/w/index.php?title=Dampa_Sangje&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dampa Sangje (strona nie istnieje)">Dampa Sangje</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: Dam pa sangs rgyas (ur. ok. roku 1117), zapoczątkowując przekaz linii sicie (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: zhi byed) oraz <a href="/wiki/Cz%C3%B6d" title="Czöd">czöd</a><a href="#cite_note-CITEREFKongtrul2008a255-33">[33]</a>. Za sprawą takich tybetańskich mistrzów jak <a href="/w/index.php?title=Ra_Ci%C3%B6rab&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ra Ciörab (strona nie istnieje)">Ra Ciörab</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: rva chos rab, 1016-1098) zainicjowany został przekaz <a href="/w/index.php?title=Jordruk&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jordruk (strona nie istnieje)">jordruk</a>, najbardziej rozbudowanej w buddyzmie tantry <a href="/wiki/Kalaczakra" title="Kalaczakra">Kalaczakra</a><a href="#cite_note-CITEREFKongtrul2008a289-34">[34]</a>. W roku 1204 tybetański tłumacz <a href="/w/index.php?title=Tropu_Loca%C5%82a&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tropu Locała (strona nie istnieje)">Tropu Locała</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: khro phu lo tsa ba byams pa dpal, ur. 1173) zaprosił do Tybetu indyjskiego uczonego <a href="/w/index.php?title=Shakyashribhadra&action=edit&redlink=1" class="new" title="Shakyashribhadra (strona nie istnieje)">Shakyashribhadrę</a> (1127-1225)<a href="#cite_note-CITEREFO’Sullivan-35">[35]</a> , dzierżawcę tronu instytutu monastycznego <a href="/wiki/Nalanda" title="Nalanda">Nalanda</a> tuż sprzed inwazji <a href="/wiki/Islam" title="Islam">muzułmańskich</a>. Przekazał on w towarzystwie swoich mnichów ponownie do Tybetu ordynację mnisią <a href="/wiki/Tipitaka" title="Tipitaka">vinaji</a> przekazu <a href="/wiki/Sarvastivada" title="Sarvastivada">sarvastivada</a>. Najbardziej znanym tybetańskim mnichem tego przekazu został <a href="/wiki/Sakja_Pandita" title="Sakja Pandita">Sakja Pandita</a> (1182–1251). Shakyashribhadra potwierdził autentyczność przekazu <a href="/wiki/Ningma" title="Ningma">ningma</a> w Indiach, np. tantry <a href="/w/index.php?title=Guhyagharba&action=edit&redlink=1" class="new" title="Guhyagharba (strona nie istnieje)">Guhyagharba</a><a href="#cite_note-CITEREFO’Sullivan-35">[35]</a> . Sakja Pandita był ponadto wybitnym uczonym i mistrzem tantr z sakja, który władał wówczas Tybetem<a href="#cite_note-CITEREFKalmus199938-36">[36]</a>. <a href="/wiki/Kubilaj-chan" title="Kubilaj-chan">Kubilaj-chan</a> (1215-1294) przyjął w roku 1253 <a href="/w/index.php?title=Drok%C3%B6n_Ci%C3%B6gjal_Pakpa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Drokön Ciögjal Pakpa (strona nie istnieje)">Drokön Ciögjal Pakpę</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: 'gro mgon chos rgyal 'phags pa, 1235–1280), bratanka Sakja Pandity, jako swojego najwyższego mistrza duchowego i doradcę w sprawach politycznych<a href="#cite_note-CITEREFBerzin1967-37">[37]</a> <a href="#cite_note-CITEREFKalmus199938-36">[36]</a>. Zainicjowało to długotrwałe związki między duchowymi przywódcami Tybetu a władcami <a href="/wiki/Imperium_mongolskie" title="Imperium mongolskie">imperium mongolskiego</a>, wieki później kontynuowane przez <a href="/wiki/Dalajlama" title="Dalajlama">dalajlamów</a>. Od tego czasu buddyzm tybetański stawał się główną religią <a href="/wiki/Mongolia" title="Mongolia">Mongolii</a> i związanych z nią <a href="/wiki/Buriacja" title="Buriacja">Buriacji</a> i <a href="/wiki/Tuwa" title="Tuwa">Tuwy</a>. „Nowożytne przekazy” ugruntował scholastyk <a href="/wiki/Buston_Rinchen_Grub" title="Buston Rinchen Grub">Butön Rincien Drup</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus1999153-38">[38]</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: bu ston rin chen grub, 1290-1364) ze szkoły <a href="/wiki/Sakja" title="Sakja">sakja</a>, który zebrał wszystkie nauki, zweryfikowane wtedy jako pochodzące od Buddy <a href="/wiki/Budda_Siakjamuni" title="Budda Siakjamuni">Siakjamuniego</a>, w kolekcji <a href="/wiki/Kangjur" title="Kangjur">Kangjur</a> oraz buddyjskie traktaty i tantry w kolekcji <a href="/wiki/Tengjur" title="Tengjur">Tengjur</a>. Ponieważ wiele niezweryfikowanych nauk i tantr czasów <a href="/wiki/Trisong_Decen" title="Trisong Decen">Trisong Decena</a> oraz term nie znalazło się w tych kolekcjach, <a href="/wiki/Terton" title="Terton">terton</a> i <a href="/wiki/Scholastyk" title="Scholastyk">scholastyk</a> <a href="/w/index.php?title=Ratna_Lingpa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ratna Lingpa (strona nie istnieje)">Ratna Lingpa</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: ratna gling pa, 1403-1478) zebrał je w alternatywnej kolekcji „Zebranych Tantr Ningma”<a href="#cite_note-CITEREFKongtrul2008a28-39">[39]</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">transliteracja Wyliego</a>: snying ma rgyud 'bum). W 1450 roku w <a href="/wiki/Bhutan" title="Bhutan">Bhutanie</a> urodził się <a href="/wiki/Pema_Lingpa" title="Pema Lingpa">Pema Lingpa</a>, czwarty z pięciu głównych <a href="/wiki/Terton" title="Terton">tertonów</a> w buddyzmie, który utworzył w pełni bhutańską odmianę tradycji ningma<a href="#cite_note-CITEREFHarding2003X-40">[40]</a><a href="#cite_note-CITEREFDudjom1991796-41">[41]</a><a href="#cite_note-CITEREFMayhew201129-42">[42]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Rewitalizowanie_buddyzmu_według_syntezy_gelug_oraz_ruchu_rime">Rewitalizowanie buddyzmu według syntezy gelug oraz ruchu rime</h3>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Rewitalizowanie buddyzmu według syntezy gelug oraz ruchu rime" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Rewitalizowanie buddyzmu według syntezy gelug oraz ruchu rime">edytuj kod</a>]</div> Następnym etapem rozwoju buddyzmu tybetańskiego była <a href="/wiki/Synteza_filozoficzna" title="Synteza filozoficzna">synteza</a> <a href="/wiki/Sutra" title="Sutra">sutr</a> i <a href="/wiki/Tantra" title="Tantra">tantr</a> wykonana przez <a href="/wiki/Congkhapa" title="Congkhapa">Congkhapę</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus199944-43">[43]</a> (1357-1419), który zjednoczył wszystkie istotne „nowożytne przekazy” w ramach jednej kombinacji monastycznych studiów i praktyk tradycji gelug<a href="#cite_note-CITEREFKongtrul2008a29-44">[44]</a>. W owym czasie ugruntował się podział buddyzmu w Tybecie na cztery główne tradycje: <a href="/wiki/Ningma" title="Ningma">ningma</a>, <a href="/wiki/Sakja" title="Sakja">sakja</a>, <a href="/wiki/Kagju" title="Kagju">kagju</a> i <a href="/wiki/Gelug" title="Gelug">gelug</a>. Za sprawą mistrza i odnowiciela buddyzmu na pograniczu XVI i XVII w. <a href="/w/index.php?title=T%C4%81ran%C4%81tha&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tāranātha (strona nie istnieje)">Dzietsyna Tāranāthy</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: rje btsun ta ra na tha, 1575-1635) nabrała znaczenia pomniejsza tradycja <a href="/wiki/Dzionang" title="Dzionang">dzionang</a> wywodząca się też od <a href="/w/index.php?title=Dolpopa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dolpopa (strona nie istnieje)">Dolpopy</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: dol po pa shes rab rgyal mtshan, 1292-1361). Tāranātha odbył podróż do Indii i uzyskał system praktyk tantr indyjskiego mahasiddhy <a href="/w/index.php?title=%C5%9Aantigupta&action=edit&redlink=1" class="new" title="Śantigupta (strona nie istnieje)">Śantigupty</a> od jego spadkobiercy <a href="/w/index.php?title=Buddhaguptanatha&action=edit&redlink=1" class="new" title="Buddhaguptanatha (strona nie istnieje)">Buddhaguptanathy</a><a href="#cite_note-CITEREFKongtrul2008a339-45">[45]</a> (1514-1610), kiedy wadżrajana w Indiach jeszcze nie zanikła. System ten znany jest obecnie jako dziewiąty wielki system praktyk buddyzmu tybetańskiego. W 1616 roku <a href="/wiki/Ngawang_Namgyal" title="Ngawang Namgyal">Ngawang Namgyal</a> przybył do <a href="/wiki/Bhutan" title="Bhutan">Bhutanu</a>, zjednoczył kraj wprowadzając system dwuwładzy świeckiej i religijnej oraz ustanowił tradycję <a href="/wiki/Drukpa_kagju" title="Drukpa kagju">drukpa kagju</a> jako główną bhutańską odmianę buddyzmu tybetańskiego obowiązującą do czasów obecnych<a href="#cite_note-CITEREFMayhew201130-46">[46]</a>. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Lobsang_Gyatso.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Lobsang_Gyatso.jpg/220px-Lobsang_Gyatso.jpg" decoding="async" width="220" height="232" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Lobsang_Gyatso.jpg/330px-Lobsang_Gyatso.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Lobsang_Gyatso.jpg/440px-Lobsang_Gyatso.jpg 2x" data-file-width="555" data-file-height="586" /></a><figcaption>Posąg przedstawiający V Dalajlamę <a href="/wiki/Lobsang_Gjaco" title="Lobsang Gjaco">Losang Gjaco</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: blo bzang rgya mtsho)</figcaption></figure> W tym okresie Tybetem zaczęli władać <a href="/wiki/Dalajlama" title="Dalajlama">dalajlamowie</a>. Tytuł dalaj po mongolsku oznaczający ocean, w którym zawarta jest mądrość (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_mongolski" title="Język mongolski">mong.</a>: Далай) po raz pierwszy został nadany mnichowi <a href="/wiki/Sonam_Gjaco" title="Sonam Gjaco">Sonam Gjaco</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: bsod nams rgya mtsho, Dalajlama III, 1543–1588) przez <a href="/wiki/Mongo%C5%82owie" title="Mongołowie">mongolskiego</a> władcę Altan Chana (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_mongolski" title="Język mongolski">mong.</a>: Алтан хан, 1507–1582). Następnym mnichem tytułowanym mianem dalaj został praprawnuk <a href="/w/index.php?title=Altan_Chan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Altan Chan (strona nie istnieje)">Altan Chana</a> o imieniu <a href="/wiki/Jonten_Gjaco" title="Jonten Gjaco">Jonten Gjaco</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: yon tan rgya mtsho, Dalajlama IV, 1589–1617). Pełna władza nad Tybetem została ustanowiona przez kolejnego dalajlamę <a href="/wiki/Lobsang_Gjaco" title="Lobsang Gjaco">Losang Gjaco</a><a href="#cite_note-CITEREFToumadreSangda200359-60-47">[47]</a><a href="#cite_note-CITEREFKongtrul2008a30-48">[48]</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus199946-49">[49]</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: blo bzang rgya mtsho, Dalajlama V, 1617–1682), zwanego Wielkim. Był on znamienitym politykiem oraz uznanym mistrzem tantr jogi najwyższej i dzogczen. Za jego czasów został wzniesiony pałac <a href="/wiki/Pa%C5%82ac_Potala" title="Pałac Potala">Potala</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus1999190-50">[50]</a><a href="#cite_note-CITEREFBarraux1995148-51">[51]</a> – najbardziej znana tybetańska budowla. Podczas władzy następnych dalajlamów nabierała <a href="/wiki/Dominacja_spo%C5%82eczna" title="Dominacja społeczna">dominacji</a> tradycja gelug, aż stała się najbardziej wpływową i najliczniejszą formą buddyzmu tybetańskiego. Równocześnie pod wpływem aktywności licznych <a href="/wiki/Terton" title="Terton">tertonów</a> odnawiano przekazy tradycji <a href="/wiki/Ningma" title="Ningma">ningma</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus1999204-24">[24]</a>, czego przykładem były nowe termy tertonów <a href="/w/index.php?title=Dzikme_Lingpa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dzikme Lingpa (strona nie istnieje)">Dzikme Lingpy</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: jigs med gling pa, 1729-1798) i <a href="/w/index.php?title=Dziamjang_Kjence_%C5%81angpo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dziamjang Kjence Łangpo (strona nie istnieje)">Dziamjang Kjence Łangpo</a><a href="#cite_note-CITEREFDudjom1991835,_849-52">[52]</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: 'jam dbyangs mkhyen brtse'i dbang po, 1820–1892). Z ramienia dalajlamów wybierano najwyższych rangą protektorów buddyzmu tybetańskiego mianowanych tytułem chutuchty (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_mongolski" title="Język mongolski">mong.</a>: хутагт, <a href="/wiki/Transkrypcja_(j%C4%99zykoznawstwo)" title="Transkrypcja (językoznawstwo)">transkrypcja</a> polska chutagt). <a href="/wiki/Zaja_Pandita" title="Zaja Pandita">Zaja Pandita</a> (1599–1662) o randze chutuchty utworzył pismo <a href="/wiki/Todo_biczig" title="Todo biczig">todo biczig</a> do zapisu <a href="/wiki/J%C4%99zyk_ka%C5%82mucki" title="Język kałmucki">języka kałmuckiego</a> na podstawie <a href="/wiki/Pismo_mongolskie" title="Pismo mongolskie">pisma mongolskiego</a>, co ugruntowało buddyzm tybetański w <a href="/wiki/Ka%C5%82mucja" title="Kałmucja">Kałmucji</a><a href="#cite_note-CITEREFMaksimov200866-53">[53]</a>. Cesarz <a href="/wiki/Chiny" class="mw-redirect" title="Chiny">Chin</a> z <a href="/wiki/Dynastia_Qing" title="Dynastia Qing">dynastii Qing</a> <a href="/wiki/Qianlong" title="Qianlong">Qianlong</a> (1711-1799), jako uczeń mistrza II <a href="/w/index.php?title=Jangjiya_Rolbidorji&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jangjiya Rolbidorji (strona nie istnieje)">Jangjiya Rolbidorji</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: rol pa'i rdo rje, 1716–86) o randze chutuchty, sfinansował kompleks klasztorny <a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%85tynia_Harmonii_i_Pokoju" title="Świątynia Harmonii i Pokoju">Yonghegong</a> w <a href="/wiki/Pekin" title="Pekin">Pekinie</a><a href="#cite_note-CITEREFAtwood2004261-54">[54]</a>. Tytułami chutuchty mianowani byli <a href="/wiki/D%C5%BCawdzandamba" title="Dżawdzandamba">dżawdzandambowie</a><a href="#cite_note-CITEREFMay200951-55">[55]</a>, począwszy od I Dżawdzandamby <a href="/w/index.php?title=Chutagt_%C3%96nd%C3%B6r_Gegeen_Dzanabadzar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chutagt Öndör Gegeen Dzanabadzar (strona nie istnieje)">Chutagt Öndör Gegeen Dzanabadzara</a> (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_mongolski" title="Język mongolski">mong.</a>: Жавзандамба хутагт Өндөр Гэгээн Занабазар, (<a href="/wiki/Transkrypcja_(j%C4%99zykoznawstwo)" title="Transkrypcja (językoznawstwo)">transkrypcja</a>. I Dziecün Dampa, <a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: I rje btsun dam pa, 1635-1723) z <a href="/wiki/Mongolia_Zewn%C4%99trzna" title="Mongolia Zewnętrzna">Mongolii Zewnętrznej</a>, aż do VIII Dżawdzandamby Chutagt <a href="/wiki/Bogda_Chan" title="Bogda Chan">Bogda Chana</a> (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_mongolski" title="Język mongolski">mong.</a>: Богд хаан, 1869–1924), po śmierci którego proklamowano utworzenie <a href="/wiki/Mongolska_Republika_Ludowa" title="Mongolska Republika Ludowa">Mongolskiej Republiki Ludowej</a>. Ostatnim znaczącym etapem rozwoju było rewitalizowanie nauk sutr i tantr w ramach wielu kolekcji scholastyka <a href="/wiki/Dziamgon_Kongtrul_Lodro_Thaje" title="Dziamgon Kongtrul Lodro Thaje">Dziamgon Kongtrul Lodro Thaje</a> (1813-1899) związanych z ruchem <a href="/wiki/Rime" title="Rime">rime</a>. W odróżnieniu od syntezy <a href="/wiki/Congkhapa" title="Congkhapa">Congkhapy</a> zebrał on przekazy tantr, term i nauk uwzględniając ich różnorodność, odrębność i oryginalność. Z tego względu do czasów obecnych stosuje się podział buddyzmu Tybetu na osiem wielkich systemów praktyk oraz syntezę praktyk w ramach tradycji gelug<a href="#cite_note-CITEREFKongtrul2008a27-29-56">[56]</a>. W następnym wieku następowało umacnianie tego podziału. Kulminacją tego była <a href="/wiki/Polaryzacja_spo%C5%82eczna" title="Polaryzacja społeczna">polaryzacja</a> na nurty w duchu <a href="/wiki/Tolerancja" title="Tolerancja">tolerancji</a> rime takich mistrzów jak <a href="/w/index.php?title=Dzongsar_Kjence_Ci%C3%B6kji_Lodr%C3%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dzongsar Kjence Ciökji Lodrö (strona nie istnieje)">Dzongsar Kjence Ciökji Lodrö</a><a href="#cite_note-CITEREFSogjal1997387-57">[57]</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: rdzong gsar mkhyen brtse chos kyi blo gros, 1893–1959) oraz na nurty w duchu ekskluzywizmu gelug takich mistrzów jak <a href="/w/index.php?title=Pabongka_Rinpocze&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pabongka Rinpocze (strona nie istnieje)">Pabongka Rinpocze</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: pha bong kha rin po che, 1878–1941). Pomimo prób otwarcia Tybetu na świat przez Dalajlamę XIII <a href="/wiki/Thubten_Gjaco" title="Thubten Gjaco">Thubten Gjaco</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus199948-58">[58]</a> (ur. 12 lutego 1876, zm. 17 grudnia 1933) państwo to cechowała silna <a href="/wiki/Izolacja" title="Izolacja">izolacja</a> od świata z zamknięciem granic dla <a href="/wiki/Turystyka" title="Turystyka">turystyki</a> cudzoziemskiej. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Współczesny_rozwój_buddyzmu_tybetańskiego_(od_roku_1950)">Współczesny rozwój buddyzmu tybetańskiego (od roku 1950)</h3>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Współczesny rozwój buddyzmu tybetańskiego (od roku 1950)" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Współczesny rozwój buddyzmu tybetańskiego (od roku 1950)">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Potala_palace24.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Potala_palace24.jpg/220px-Potala_palace24.jpg" decoding="async" width="220" height="131" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Potala_palace24.jpg/330px-Potala_palace24.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Potala_palace24.jpg/440px-Potala_palace24.jpg 2x" data-file-width="3540" data-file-height="2104" /></a><figcaption><a href="/wiki/Pa%C5%82ac_Potala" title="Pałac Potala">Pałac Potala</a> w <a href="/wiki/Lhasa" title="Lhasa">Lhasie</a></figcaption></figure> Na skutek inwazji na Tybet od roku 1950 i aneksji tego państwa przez <a href="/wiki/Chi%C5%84ska_Republika_Ludowa" title="Chińska Republika Ludowa">komunistyczne Chiny</a> w 1959 roku<a href="#cite_note-CITEREFDongyal2008111-59">[59]</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus199951-60">[60]</a> <a href="/wiki/Tenzin_Gjaco" title="Tenzin Gjaco">Dalajlama XIV</a> oraz wielu innych wybitnych mistrzów buddyzmu tybetańskiego zmuszonych zostało do udania się na <a href="/wiki/Emigracja" title="Emigracja">emigrację</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus1999230-61">[61]</a>. W ten sposób można było zachować rząd na wychodźstwie i przygotować miejsce dla zagrożonej <a href="/wiki/Ludob%C3%B3jstwo" title="Ludobójstwo">eksterminacją</a> ludności tybetańskiej<a href="#cite_note-CITEREFKalmus1999226-62">[62]</a>. W 1959 roku utworzono <a href="/wiki/Centralny_Rz%C4%85d_Tybeta%C5%84ski" title="Centralny Rząd Tybetański">Centralny Rząd Tybetański</a> z siedzibą w <a href="/wiki/Dharamsala" title="Dharamsala">Dharamsali</a> w <a href="/wiki/Indie" title="Indie">Indiach</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus1999226-62">[62]</a><a href="#cite_note-CITEREFCentral_Tibetan_Administration-63">[63]</a> . W 1965 roku Dalajlama XIV zorganizował historyczną konferencję, w której wszyscy liderzy głównych tradycji buddyzmu tybetańskiego wspólnie dyskutowali nad zachowaniem i rozwojem wszystkich autentycznych duchowych nauk Tybetu<a href="#cite_note-CITEREFDongyal200817-64">[64]</a>. Buddyzm tybetański wkroczył wówczas w nową erę swojego rozwoju we wcześniej niedostępnych dla niego krajach Zachodu oraz w pozostałych buddyjskich i niebuddyjskich krajach świata. Pierwszymi z mistrzów początkujących tę erę, którzy zdobyli popularność na Zachodzie, byli mówiący w języku angielskim <a href="/w/index.php?title=Ci%C3%B6gjam_Trungpa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ciögjam Trungpa (strona nie istnieje)">Ciögjam Trungpa</a> Rinpocze (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: chos rgyam drung pa rinpoche, 1939–1987) z kagju, który przeprowadził się do <a href="/wiki/Stany_Zjednoczone" title="Stany Zjednoczone">Stanów Zjednoczonych</a> w roku 1970<a href="#cite_note-CITEREFFabrice200411-65">[65]</a>, i lama <a href="/w/index.php?title=Tupten_Jesie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tupten Jesie (strona nie istnieje)">Tupten Jesie</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: thub bstan ye shes, 1935–1984) z gelug. Położyli oni grunt pod trwającą do dziś popularność tej religii na Zachodzie i wizyty najwyższych rangą tybetańskich mistrzów tantrycznych. Podróże na Zachód odbyli m.in. Karmapa <a href="/wiki/Rangdziung_Rigpe_Dord%C5%BCe" title="Rangdziung Rigpe Dordże">Rangdziung Rigpe Dordże</a> (1924-1981), <a href="/wiki/Kalu_Rinpocze" title="Kalu Rinpocze">Kalu Rinpocze</a> (1905-1989) z kagju, <a href="/w/index.php?title=Ling_Rinpocze&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ling Rinpocze (strona nie istnieje)">Ling Rinpocze</a> (1903-1983), III <a href="/w/index.php?title=Tridziang_Rinpocze&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tridziang Rinpocze (strona nie istnieje)">Tridziang Rinpocze</a> (1900-1981) z gelug, <a href="/wiki/D%C5%BCigdral_Jeszie_Dord%C5%BCe_(2._Dudziom_Rinpocze)" title="Dżigdral Jeszie Dordże (2. Dudziom Rinpocze)">Dudziom Rinpocze</a><a href="#cite_note-CITEREFDongyal2008142-66">[66]</a> (1904-1987), <a href="/wiki/Dilgo_Khyentse_Rinpocze" title="Dilgo Khyentse Rinpocze">Dilgo Khyentse Rinpocze</a> (1910-1991), <a href="/wiki/Czogjal_Namkhai_Norbu" title="Czogjal Namkhai Norbu">Czogjal Namkhai Norbu</a> (ur. 1938) z ningma oraz mistrzowie z sakja <a href="/w/index.php?title=Sakja_Tridzin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sakja Tridzin (strona nie istnieje)">Sakja Tridzin</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: sa skya khri 'dzin, ur. 1945) i <a href="/w/index.php?title=Dezhung_Rinpocze&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dezhung Rinpocze (strona nie istnieje)">Dezhung Rinpocze</a> (1906-1987), który mieszkał w <a href="/wiki/Seattle" title="Seattle">Seattle</a> od roku 1960<a href="#cite_note-CITEREFJacksonDezhung20039-67">[67]</a>. W <a href="/wiki/Chi%C5%84ska_Republika_Ludowa" title="Chińska Republika Ludowa">Chińskiej Republice Ludowej</a> na skutek działań reżimu <a href="/wiki/Komunizm" title="Komunizm">komunistycznego</a> zniszczono większość klasztorów buddyjskich i zakazano swobodnej praktyki buddyzmu tybetańskiego<a href="#cite_note-CITEREFSogjal1997357-68">[68]</a><a href="#cite_note-CITEREFBBC2008-69">[69]</a> <a href="#cite_note-CITEREFKalmus199951-52-70">[70]</a>. Natomiast po obaleniu <a href="/wiki/Mongolska_Republika_Ludowa" title="Mongolska Republika Ludowa">Mongolskiej Republice Ludowej</a> w Mongolii odbudowuje się klasztory, a nauki buddyzmu tybetańskiego stopniowo są popularyzowane za sprawą takich mistrzów jak <a href="/w/index.php?title=Bakula_Rinpocze&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bakula Rinpocze (strona nie istnieje)">Bakula Rinpocze</a><a href="#cite_note-CITEREFHanson200498-71">[71]</a> (1917-2003). Podobnie odbudowuje się buddyzm tybetański w innych regionach pokomunistycznych, np. <a href="/wiki/Ka%C5%82mucja" title="Kałmucja">Kałmucji</a>. <a href="/wiki/Tenzin_Gjaco" title="Tenzin Gjaco">Dalajlama XIV</a> rozpoznał i intronizował najwyższego <a href="/wiki/Tulku" title="Tulku">tulku</a> Mongolii <a href="/wiki/D%C5%BCawdzandamba" title="Dżawdzandamba">Dziecün Dampę</a> IX (1932-2012) w roku 1991<a href="#cite_note-CITEREFKunsang2000-72">[72]</a> <a href="#cite_note-CITEREFKollmar-Paulenz2003-73">[73]</a> . <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Główne_tradycje">Główne tradycje</h2>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Główne tradycje" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Główne tradycje">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Prayer_wheels_in_Samye.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Prayer_wheels_in_Samye.jpg/220px-Prayer_wheels_in_Samye.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Prayer_wheels_in_Samye.jpg/330px-Prayer_wheels_in_Samye.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Prayer_wheels_in_Samye.jpg/440px-Prayer_wheels_in_Samye.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="600" /></a><figcaption><a href="/wiki/M%C5%82ynek_modlitewny" title="Młynek modlitewny">Młynki modlitewne</a> w <a href="/wiki/Samje" title="Samje">Samje</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: bsam yas)</figcaption></figure> W ramach buddyzmu tybetańskiego wyróżnia się cztery główne tradycje: <ul><li><a href="/wiki/Ningma" title="Ningma">ningma</a> (ningmapa, „starożytna tradycja”)</li> <li><a href="/wiki/Kagju" title="Kagju">kagju</a> (kagjupa) – do której przynależy <a href="/wiki/Karmapa" title="Karmapa">karmapa</a>, który stoi na czele <a href="/wiki/Karma_Kagyu" title="Karma Kagyu">karma kagju</a></li> <li><a href="/wiki/Sakja" title="Sakja">sakja</a> (sakjapa) – na jej czele stoi <a href="/w/index.php?title=Sakja_Tridzin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sakja Tridzin (strona nie istnieje)">Sakja Tridzin</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: sa skya khri 'dzin)</li> <li><a href="/wiki/Gelug" title="Gelug">gelug</a> (gelugpa) – na jej czele stoi <a href="/wiki/Ganden_Tripa" title="Ganden Tripa">Ganden Tripa</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: dga' ldan khri pa), a przynależy do niej <a href="/wiki/Dalajlama" title="Dalajlama">dalajlama</a></li></ul> Wyróżnia się też obok czterech głównych tradycji buddyzmu tybetańskiego dodatkowo piątą główną duchową tradycję Tybetu<a href="#cite_note-CITEREFDalai_Lama-74">[74]</a> <a href="#cite_note-CITEREFThe_Office_of_Tibet-17">[17]</a> : <ul><li><a href="/wiki/B%C3%B6n" title="Bön">bön</a> – to religia o korzeniach przedbuddyjskich, nie zaliczana do tradycji wywodzących się od <a href="/wiki/Budda_Siakjamuni" title="Budda Siakjamuni">Buddy Siakjamuniego</a>, ale uznawana wraz z czterema tradycjami buddyzmu tybetańskiego za jedną z pięciu głównych duchowych tradycji Tybetu.</li></ul> Dodatkowo do głównych tradycji buddyzmu tybetańskiego zalicza się również tradycję <a href="/wiki/Dzionang" title="Dzionang">dzionang</a>, związaną z przekazem mistrza <a href="/w/index.php?title=T%C4%81ran%C4%81tha&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tāranātha (strona nie istnieje)">Tāranātha</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: rje btsun ta ra na tha, 1575-1635)<a href="#cite_note-CITEREFKongtrul2008a30-48">[48]</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus1999153-38">[38]</a>. Buddyzm tybetański jest specyficzny w stosunku do innych odłamów buddyzmu, m.in. ze względu na długą historię wzajemnego współoddziaływania jego tradycji z religią bön<a href="#cite_note-CITEREFNamkhai1997XII-75">[75]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Osiem_wielkich_systemów_praktyk">Osiem wielkich systemów praktyk</h2>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Osiem wielkich systemów praktyk" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Osiem wielkich systemów praktyk">edytuj kod</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Podział">Podział</h3>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Podział" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Podział">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Hevajra.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Hevajra.jpg/220px-Hevajra.jpg" decoding="async" width="220" height="309" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Hevajra.jpg/330px-Hevajra.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a4/Hevajra.jpg 2x" data-file-width="402" data-file-height="565" /></a><figcaption><a href="/wiki/Thanka" title="Thanka">Thanka</a> przedstawiająca <a href="/wiki/Jidam" title="Jidam">jidama</a> Hewadżra (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: kye'i rdo rje) w otoczeniu ośmiu dakiń związanego z przekazem Marpy Locały Ciökji Lodrö. Jidam <a href="/wiki/Hewad%C5%BCra" title="Hewadżra">Hewadżra</a> związany jest też z przekazem <a href="/wiki/Lamdre" title="Lamdre">lamdre</a></figcaption></figure> „Po tybetańsku buddystów nazywa się nangpa (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: nang pa), co dosłownie znaczy: skierowany do wewnątrz. A więc buddysta to ktoś, kto nie szuka prawdy na zewnątrz, lecz wewnątrz natury umysłu. Wszystkie nauki i praktyki zmierzają do jednego celu: spojrzenia w naturę umysłu”<a href="#cite_note-CITEREFSogjal199768-76">[76]</a>. Tyle może być nauk i praktyk, ile stanów umysłu. Zgodnie z uczonym <a href="/wiki/Dziamgon_Kongtrul_Lodro_Thaje" title="Dziamgon Kongtrul Lodro Thaje">Dziamgonem Kongtrulem Wielkim</a> (1813-1899) wyróżnia się osiem wielkich systemów praktyk Tybetu, które stosuje się w zależności od poszczególnych tradycji buddyzmu tybetańskiego<a href="#cite_note-CITEREFKongtrul2008a27-77">[77]</a>: <ol><li>praktyki tantr wewnętrznych starożytnej tradycji <a href="/wiki/Ningma" title="Ningma">ningma</a>, uwzględniające <a href="/wiki/Dzogczen" title="Dzogczen">dzogczen</a>, pochodzące z 5 linii przekazu <a href="/wiki/Kama_(buddyzm)" title="Kama (buddyzm)">kama</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: bka' ma) i linii <a href="/wiki/Termy_(buddyzm)" title="Termy (buddyzm)">term</a></li> <li>unikatowe praktyki nieistniejącej już oddzielnie tradycji <a href="/wiki/Kadam" title="Kadam">kadam</a> przekazane od <a href="/wiki/Ati%C5%9Ba" title="Atiśa">Atiśi</a></li> <li>praktyki <a href="/wiki/Lamdre" title="Lamdre">lamdre</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: lam ‘bras) „Ścieżki i Jej Owocu” przekazane od mahasiddhy <a href="/wiki/Virupa" title="Virupa">Virupy</a> (<a href="/wiki/Sanskryt" title="Sanskryt">sanskryt</a>: Virūpa, <a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: bi ru pa)</li> <li>praktyki przekazane w tradycji <a href="/wiki/Kagju" title="Kagju">kagju</a> przez <a href="/wiki/Marpa_T%C5%82umacz" title="Marpa Tłumacz">Marpę Locałę Ciökji Lodrö</a> głównie od mahasiddhów <a href="/wiki/Naropa" title="Naropa">Naropy</a> (<a href="/wiki/Sanskryt" title="Sanskryt">sanskryt</a>: Nāropadā) i <a href="/wiki/Maitripa" title="Maitripa">Maitripy</a> (<a href="/wiki/Sanskryt" title="Sanskryt">sanskryt</a>: Maitrīpāda)</li> <li>praktyki <a href="/wiki/Shangpa" title="Shangpa">szangpa</a> kagju przekazane od mahasiddhini <a href="/wiki/Niguma" title="Niguma">Nigumy</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: ni gu ma)</li> <li>praktyki linii sicie (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: zhi byed) „Uspokojenia” (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_angielski" title="Język angielski">ang.</a>: Pacification) oraz linii <a href="/wiki/Cz%C3%B6d" title="Czöd">czöd</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: gcod) „Odcięcia” (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_angielski" title="Język angielski">ang.</a>: Cutting), jako unikatowego odłamu linii sicie, przekazane od mahasiddhy <a href="/w/index.php?title=Dampa_Sangje&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dampa Sangje (strona nie istnieje)">Dampa Sangje</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: Dam pa sangs rgyas)</li> <li>praktyki <a href="/w/index.php?title=Jordruk&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jordruk (strona nie istnieje)">jordruk</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: sbyor drug), „Sześcioczęściowej Wadżra Jogi” związanej z tantrą <a href="/wiki/Kalaczakra" title="Kalaczakra">Kalaczakra</a>, pochodzące od <a href="/wiki/Mahasiddha" title="Mahasiddha">mahasiddhy</a> <a href="/w/index.php?title=Kalaczakrapada&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kalaczakrapada (strona nie istnieje)">Kalaczakrapady</a> (zwanego również Cilupa<a href="#cite_note-CITEREFKalmus1999152-78">[78]</a>, XI w.)</li> <li>praktyki „Podejścia i Zrealizowania Trzech Wadżr” (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: rdo rje gsum gyi bsnyen sgrub, <a href="/wiki/J%C4%99zyk_angielski" title="Język angielski">ang.</a>: the Approach and Accomplishment of the Three Vajras), które zawierają podejście „Sześcioczęściowej Wadżra Jogi” w nawiązaniu do zrealizowania „Trzech Wadżr” ciała, mowy i umysłu, pochodzące od tybetańskiego mahasiddhy <a href="/wiki/Orgjenpa" title="Orgjenpa">Orgjenpy</a>.</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Charakterystyka">Charakterystyka</h3>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Charakterystyka" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Charakterystyka">edytuj kod</a>]</div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobne artykuły: <a href="/wiki/Tantry_jogi_najwy%C5%BCszej" title="Tantry jogi najwyższej">tantry jogi najwyższej</a>, <a href="/wiki/Mahamudra" title="Mahamudra">mahamudra</a> i <a href="/wiki/Dzogczen" title="Dzogczen">dzogczen</a>.</div> Wszystkie te systemy praktyk związane są z <a href="/wiki/Tantry_jogi_najwy%C5%BCszej" title="Tantry jogi najwyższej">tantrami jogi najwyższej</a><a href="#cite_note-CITEREFKongtrul2003223-79">[79]</a> „nowożytnych przekazów” <a href="/wiki/Sarma_(buddyzm)" title="Sarma (buddyzm)">sarma</a> i tantrami wewnętrznymi<a href="#cite_note-CITEREFKongtrul2003344-80">[80]</a> „starożytnych przekazów” ningma. Występują one obecnie tylko w buddyzmie tybetańskim. Ponadto istnieją pomniejsze tybetańskie praktyki tantr jogi najwyższej (np. <a href="/wiki/Wad%C5%BArabhajrawa" title="Wadźrabhajrawa">Jamantaka</a> od mahasiddhy <a href="/wiki/Lalita_Wad%C5%BCra" title="Lalita Wadżra">Lalita Wadżra</a>, popularna w tradycji <a href="/wiki/Gelug" title="Gelug">Gelug</a>) oraz systemy praktyk związane z trzema klasami tantr o pochodzeniu <a href="/wiki/Indie" title="Indie">indyjskim</a>: <a href="/w/index.php?title=Tantry_krija&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tantry krija (strona nie istnieje)">krija</a>, <a href="/w/index.php?title=Tantry_czarja&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tantry czarja (strona nie istnieje)">czarja</a> i <a href="/w/index.php?title=Tantry_jogi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tantry jogi (strona nie istnieje)">joga</a> (<a href="/wiki/T%C5%82umaczenie_(przek%C5%82ad)" title="Tłumaczenie (przekład)">tłum.</a> tantry czynu, postępowania i jogi<a href="#cite_note-CITEREFKongtrul2003223-79">[79]</a>, zwane również tantrami zewnętrznymi<a href="#cite_note-CITEREFKongtrul2003344-80">[80]</a>). We wszystkich tych systemach niezbędnym jest otrzymanie odpowiedniej inicjacji<a href="#cite_note-CITEREFCozort200534-81">[81]</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus1999149-82">[82]</a> (zwanej z tybetańskiego łang, <a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: dbang), bezpośredniego ustnego przekazu (tzw. lung, <a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: rlung), wyjaśnień (tzw. tri, <a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: khrid) dla osobistej indywidualnej praktyki od autentycznego duchowego nauczyciela (o tytule <a href="/wiki/Lama_(religioznawstwo)" title="Lama (religioznawstwo)">lamy</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus1999113-83">[83]</a>, <a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: blama) oraz oddanie i otwartość na jego linię mistrzów przekazu tantr. Indywidualna praktyka wyróżnia się od innych odmian buddyzmu niezwiązanych z <a href="/wiki/Wad%C5%BCrajana" title="Wadżrajana">wadżrajaną</a> różnorodnością stosowanych technik, ćwiczeń <a href="/wiki/Joga" title="Joga">jogicznych</a> i rytuałów wykonywanych w harmonii z ciałem, mową i umysłem. Przykładem mogą być wizualizacje na <a href="/wiki/Jidam" title="Jidam">jidama</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus1999128-84">[84]</a> na podstawie wielobarwnych malowideł (tzw. <a href="/wiki/Thanka" title="Thanka">thanek</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus1999138-85">[85]</a>) i dwuwymiarowych schematów (tzw. <a href="/wiki/Mandala_(symbol)" title="Mandala (symbol)">mandal</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus1999137-86">[86]</a>), przy wykonywaniu dłońmi gestów (tzw. <a href="/wiki/Mudra" title="Mudra">mudr</a>), trzymaniu rytualnych przedmiotów, takich jak <a href="/wiki/Dord%C5%BCe" title="Dordże">wadżra</a>, dzwonek i <a href="/wiki/Damaru" title="Damaru">damaru</a>, oraz recytowaniu przy różańcu (tzw. <a href="/wiki/Mala_(przedmiot)" title="Mala (przedmiot)">mala</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus1999199-87">[87]</a>) rytualnych formuł (tzw. <a href="/wiki/Mantra" title="Mantra">mantr</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus1999143-148-88">[88]</a>) zawartych w tekstach do praktyk (tzw. <a href="/wiki/Sadhana" title="Sadhana">sadhan</a>). <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Reguły_i_nakazy">Reguły i nakazy</h3>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Reguły i nakazy" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Reguły i nakazy">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Tibetan_books_at_a_library,_McLeod_Ganj.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Tibetan_books_at_a_library%2C_McLeod_Ganj.jpg/220px-Tibetan_books_at_a_library%2C_McLeod_Ganj.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Tibetan_books_at_a_library%2C_McLeod_Ganj.jpg/330px-Tibetan_books_at_a_library%2C_McLeod_Ganj.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Tibetan_books_at_a_library%2C_McLeod_Ganj.jpg/440px-Tibetan_books_at_a_library%2C_McLeod_Ganj.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="768" /></a><figcaption>Księgi tybetańskie z biblioteki w <a href="/wiki/Dharamsala" title="Dharamsala">Dharamsali</a></figcaption></figure> W praktyce <a href="/wiki/Tantra" title="Tantra">tantr</a> buddyjskich przestrzega się nakazów tzw. „indywidualnego wyzwolenia” i ślubowań (<a href="/wiki/Sanskryt" title="Sanskryt">sanskryt</a>: samaja, <a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: dam tshig) <a href="/wiki/Bodhisattwa" title="Bodhisattwa">bodhisattwy</a>. Nakazy „indywidualnego wyzwolenia” służą wyrzeczeniu się czynów związanych z tworzeniem <a href="/wiki/Splamienia_(buddyzm)" title="Splamienia (buddyzm)">splamień</a> umysłu i cierpienia (<a href="/wiki/Duhkha" title="Duhkha">dukkha</a>) poprzez przestrzeganie pięciu podstawowych nakazów osób świeckich <a href="/wiki/Hinajana_w_buddyzmie_tybeta%C5%84skim#Krótki_opis" title="Hinajana w buddyzmie tybetańskim">vinai</a>, powstrzymanie się od <a href="/wiki/Karma_w_buddyzmie#Opis_niewłaściwych_czynów" title="Karma w buddyzmie">dziesięciu niewłaściwych czynów</a>, niepoleganie na tzw. ośmiu światowych (doczesnych) troskach (o materialny dobrobyt lub jego brak, uznany społeczny status bądź pogardę, o wyrazy społecznego uznania bądź nagany, posiadanie przyjemności zmysłów bądź ich nieposiadanie). Dodatkowo istnieją ślubowania vinai dla osób wyświęconych. Ślubowania bodhisattwy dzieli się na osiemnaście głównych oraz 46 pomniejszych, gdzie podstawowym nakazem jest nieporzucenie <a href="/wiki/Altruizm" title="Altruizm">altruistycznej</a> postawy bodhisattwy zwanej <a href="/wiki/Bodhi%C4%87itta" title="Bodhićitta">bodhićittą</a><a href="#cite_note-CITEREFCozort200529-30-89">[89]</a>. W praktyce <a href="/wiki/Tantry_jogi_najwy%C5%BCszej" title="Tantry jogi najwyższej">tantr jogi, tantr jogi najwyższej i tantr wewnętrznych</a> dochodzą jeszcze ślubowania tantryczne<a href="#cite_note-CITEREFCozort200537-90">[90]</a>. Wszystkie te ślubowania odnoszą się do tzw. „trzech pojazdów” buddyzmu tybetańskiego, tj. <a href="/wiki/Hinajana" title="Hinajana">hinajany</a>, <a href="/wiki/Mahajana" title="Mahajana">mahajany</a> i <a href="/wiki/Wad%C5%BCrajana" title="Wadżrajana">wadżrajany</a><a href="#cite_note-CITEREFKongtrul200379,_161,_215-91">[91]</a>; związane są z <a href="/wiki/Cztery_Szlachetne_Prawdy" title="Cztery Szlachetne Prawdy">Czwartą Szlachetną Prawdą o Ścieżce Prowadzącej do Ustania Cierpienia</a>. Zawarte są one w kanonach <a href="/wiki/Kangjur" title="Kangjur">Kangjur</a> i <a href="/wiki/Tengjur" title="Tengjur">Tengjur</a>. Wyżej wymienione trzy rodzaje ślubowań można przyjąć podczas każdej pełnej inicjacji (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: dbang) tantr jogi najwyższej i tantr wewnętrznych. Najpierw otrzymuje się schronienie buddyjskie, następnie ślubowania bodhisattwy i potem ślubowania postępowania tantrycznego. Buddyzm nie jest wiarą w istnienie wszechmocnego <a href="/wiki/Zbawienie" title="Zbawienie">zbawiciela</a>. Schronienie buddyjskie otrzymuje się w <a href="/wiki/Budda" title="Budda">Buddzie</a> – jako nauczycielu, <a href="/wiki/Dharma" title="Dharma">Dharmie</a> – jako nauczaniu o Doskonałym Oświeceniu, <a href="/wiki/Sangha_(buddyzm)" title="Sangha (buddyzm)">Sandze</a> – jako wspólnocie przechowującej nauki. Ślubowania bodhisattwy otrzymuje się, by osiągnąć Doskonałe Oświecenie, również dla dobra wszystkich czujących istot. Ślubowania tantryczne otrzymuje się, by stosować metody tantryczne jako najbardziej efektywne i najszybsze dla osiągnięcia Doskonałego Oświecenia. <a href="/wiki/Lama_(religioznawstwo)" title="Lama (religioznawstwo)">Lama</a> jest źródłem przekazu tych metod (w nieprzerwanej linii mistrzów przeszłości aż od samego buddy), praktyka <a href="/wiki/Jidam" title="Jidam">jidama</a> zawiera te metody, a tantryczni strażnicy typu <a href="/wiki/Dakini" title="Dakini">dakinie</a> i <a href="/wiki/Stra%C5%BCnicy_Dharmy" title="Strażnicy Dharmy">dharmapalowie</a> są orszakiem <a href="/wiki/Jidam" title="Jidam">jidama</a> wspomagającym te metody<a href="#cite_note-CITEREFGyatrul200530-92">[92]</a>. W celu rozwinięcia postaw indywidualnego wyzwolenia, bodhisattwy i tantrycznych otrzymuje się praktyki wstępne <a href="/wiki/Nyndro" title="Nyndro">nyndro</a> lub <a href="/wiki/Lamrim" title="Lamrim">lamrim</a> przygotowujące do właściwej praktyki tantr, np. fazy budującej cierim i fazy spełniającej dzokrim (zobacz też: <a href="/wiki/Mahamudra" title="Mahamudra">mahamudra</a>). <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Geshe_Sonam_Rinchen_in_2008.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Geshe_Sonam_Rinchen_in_2008.jpg/220px-Geshe_Sonam_Rinchen_in_2008.jpg" decoding="async" width="220" height="329" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/08/Geshe_Sonam_Rinchen_in_2008.jpg 1.5x" data-file-width="234" data-file-height="350" /></a><figcaption><a href="/wiki/Gesze" title="Gesze">Gesze</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: dge bshes) studiujący buddyjski tekst tybetański</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Teorie_o_naturze_rzeczywistości">Teorie o naturze rzeczywistości</h2>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Teorie o naturze rzeczywistości" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Teorie o naturze rzeczywistości">edytuj kod</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Podstawowe_pojęcia">Podstawowe pojęcia</h3>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: Podstawowe pojęcia" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=13" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Podstawowe pojęcia">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Buddha_Amitabha_in_His_Pure_Land_of_Suvakti.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Buddha_Amitabha_in_His_Pure_Land_of_Suvakti.JPG/220px-Buddha_Amitabha_in_His_Pure_Land_of_Suvakti.JPG" decoding="async" width="220" height="299" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Buddha_Amitabha_in_His_Pure_Land_of_Suvakti.JPG/330px-Buddha_Amitabha_in_His_Pure_Land_of_Suvakti.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Buddha_Amitabha_in_His_Pure_Land_of_Suvakti.JPG/440px-Buddha_Amitabha_in_His_Pure_Land_of_Suvakti.JPG 2x" data-file-width="6421" data-file-height="8736" /></a><figcaption>Malowidło przedstawiające buddę <a href="/wiki/Amitabha" title="Amitabha">Amitabhę</a> w swojej czystej krainie, Tybet Centralny, XVIII wiek</figcaption></figure> Buddyzm tybetański pochodzi z kulminacyjnego rozwoju buddyzmu, jaki docierał z regionów związanych z Indiami i zawiera jako jedyny wszystkie trzy jego główne nurty: hinajanę (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: theg dman gyi bstan pa), mahajanę (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: theg chen gyi bstan pa), wadżrajanę (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: rdo rje theg pa'i bstan pa) z <a href="/wiki/Tantry_jogi_najwy%C5%BCszej" title="Tantry jogi najwyższej">tantrami jogi najwyższej</a>. Podstawowe pojęcia całego zakresu owych nurtów, już od czasów wizyty w Tybecie <a href="/wiki/Ati%C5%9Ba" title="Atiśa">Atiśy</a><a href="#cite_note-CITEREFRinchenRuth199717-30">[30]</a> (980-1054) z <a href="/wiki/Bengal" title="Bengal">bengalskiego</a> centrum monastycznego <a href="/wiki/Wikramasila" title="Wikramasila">Wikramasila</a>, zwięźle i kompleksowo ujęto jako <a href="/wiki/Lamrim" title="Lamrim">lamrim</a>, tj. „Stopniową Ścieżkę do Oświecenia”. Tradycyjny układ lamrimu, który kończy się wprowadzeniem do wadżrajany, wygląda następująco<a href="#cite_note-CITEREFWeishaar-GünterLeisner200131-33-93">[93]</a>: <dl><dd>I. Poleganie na mistrzu dharmy (podstawa „Ścieżki”)</dd> <dd>1) <a href="/wiki/Lama_(religioznawstwo)" title="Lama (religioznawstwo)">Mistrz dharmy</a></dd> <dd>II. Poziom podstawowy (korzystna <a href="/wiki/Reinkarnacja" title="Reinkarnacja">reinkarnacja</a>)</dd> <dd>2) Cenne ludzkie odrodzenie</dd> <dd>3) <a href="/wiki/Proces_umierania_w_teorii_wad%C5%BCrajany" title="Proces umierania w teorii wadżrajany">Śmierć</a> i <a href="/wiki/Anicca" title="Anicca">nietrwałość</a></dd> <dd>4) Cierpienia w niższych światach (<a href="/wiki/Sansara" title="Sansara">sansara</a>)</dd> <dd>5) <a href="/wiki/Trzy_schronienia" title="Trzy schronienia">Schronienie</a></dd> <dd>6) <a href="/wiki/Karma" title="Karma">Karma</a></dd> <dd>III. Poziom pośredni (wyzwolenie od cierpienia)</dd> <dd>7) <a href="/wiki/Duhkha" title="Duhkha">Cierpienia ogólne</a> i cierpienia w wyższych światach (<a href="/wiki/Sansara" title="Sansara">sansary</a>)</dd> <dd>8) <a href="/wiki/Splamienia_(buddyzm)" title="Splamienia (buddyzm)">Splamienia</a></dd> <dd>9) <a href="/wiki/O%C5%9Bmioraka_%C5%9Bcie%C5%BCka" title="Ośmioraka ścieżka">Ścieżka do wyzwolenia</a></dd> <dd>IV. Poziom najwyższy („Doskonałe Oświecenie”)</dd> <dd>10) Rozwinięcie i utrzymywanie <a href="/wiki/Bodhi%C4%87itta" title="Bodhićitta">bodhiczitty</a></dd> <dd>11) Praktyka <a href="/wiki/Bodhisattwa" title="Bodhisattwa">bodhisattwy</a> (<a href="/wiki/Mahajana" title="Mahajana">mahajana</a>)</dd> <dd>12) Trenowanie w wyciszeniu umysłu (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: zhi gnas, <a href="/wiki/Sanskryt" title="Sanskryt">sanskryt</a>: śamatha)</dd> <dd>13) Trenowanie we wglądzie w naturę rzeczywistości (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: lhag mthong, <a href="/wiki/Sanskryt" title="Sanskryt">sanskryt</a>: vipaśanā)</dd> <dd>14) Etapy mahajany</dd> <dd>15) Poziomy mahajany (<a href="/wiki/Sanskryt" title="Sanskryt">sanskryt</a>: <a href="/wiki/Bhumi" title="Bhumi">bhūmi</a>)</dd> <dd>16) „Doskonałe Oświecenie” (<a href="/wiki/Trzy_cia%C5%82a_Buddy" title="Trzy ciała Buddy">trzy ciała Buddy</a>)</dd> <dd>17) Szczególna ścieżka <a href="/wiki/Wad%C5%BCrajana" title="Wadżrajana">wadżrajany</a> prowadząca do trzech ciał Buddy</dd></dl> Popularne podręczniki do lamrimu to „Klejnotowa Ozdoba Wyzwolenia” <a href="/wiki/Gampopa" title="Gampopa">Gampopy</a><a href="#cite_note-CITEREFGampopa19959-94">[94]</a> i „Wielka Wykładnia Stopni na Ścieżce” <a href="/wiki/Congkhapa" title="Congkhapa">Congkhapy</a><a href="#cite_note-CITEREFTsong-kha-pa200010-95">[95]</a>. Natomiast studia prowadzone są w centrach monastycznych buddyzmu tybetańskiego. Studia oprócz kluczowych <a href="/wiki/Tantry_jogi_najwy%C5%BCszej" title="Tantry jogi najwyższej">tantr</a> buddyjskich obejmują tzw. „pięć dziedzin buddyzmu”: <a href="/wiki/Winaja_Pitaka" title="Winaja Pitaka">vinaję</a> (etykę), <a href="/wiki/Abhidharma" title="Abhidharma">abhidharmę</a> (<a href="/wiki/Psychologia" title="Psychologia">psychologię</a>), <a href="/w/index.php?title=Pramana&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pramana (strona nie istnieje)">pramanę</a> (<a href="/wiki/Epistemologia#Buddyzm" title="Epistemologia">epistemologię</a> i <a href="/wiki/Logika" title="Logika">logikę</a>), <a href="/wiki/Prad%C5%BCnia" title="Pradżnia">pradżnia</a>-<a href="/wiki/Paramita" title="Paramita">paramitę</a> (<a href="/wiki/Filozofia_buddyjska" title="Filozofia buddyjska">filozofię</a>; m.in. <a href="/wiki/Sutra_Serca" title="Sutra Serca">„Sutry Serca”</a>), <a href="/wiki/Madhjamaka" title="Madhjamaka">madhjamakę</a> (doktryny tzw. „Środkowej Ścieżki”) i inne dziedziny uzupełniające, np. gramatyka <a href="/wiki/Sanskryt" title="Sanskryt">sanskrytu</a><a href="#cite_note-CITEREFKapstein201367-96">[96]</a>. Dodatkowo mogą obejmować <a href="/wiki/Medycyna_tybeta%C5%84ska" title="Medycyna tybetańska">medycynę tybetańską</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus1999217-97">[97]</a>, np. na bazie tantr <a href="/wiki/Kalaczakra" title="Kalaczakra">Kalaczakry</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus1999157-98">[98]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Podział_2">Podział</h3>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: Podział" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=14" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Podział">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Young_monks_of_Drepung.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Young_monks_of_Drepung.jpg/220px-Young_monks_of_Drepung.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Young_monks_of_Drepung.jpg/330px-Young_monks_of_Drepung.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Young_monks_of_Drepung.jpg/440px-Young_monks_of_Drepung.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="600" /></a><figcaption>Mnisi tybetańscy debatujący na klasztornym dziedzińcu na temat doktryn buddyjskich. Trzymają różaniec (tzw. mala) w charakterystycznej pozie dla odparcia argumentów <a href="/wiki/Antagonista_(osoba)" title="Antagonista (osoba)">oponenta</a></figcaption></figure> Buddyzm tybetański oprócz dogłębnych praktyk bezpośrednio prowadzących do doświadczania natury rzeczywistości i natury umysłu zawiera również wiele kompleksowych doktryn na temat świata i umysłu. Doktryny te, przeważnie pochodzenia indyjskiego, rozwinięto w Tybecie na przestrzeni ponad tysiąca lat, tworząc również nowe doktryny, np. <a href="/wiki/Szentong" title="Szentong">szentong</a> i gelug <a href="/wiki/Prasangika" title="Prasangika">prasangika</a><a href="#cite_note-CITEREFBrünnholzl2004445,_553-99">[99]</a>. W ogólności buddyzm tybetański wyróżnia następujące doktryny nauk o naturze rzeczywistości<a href="#cite_note-CITEREFTsultrim_Giamtso1997115-100">[100]</a>: <ol><li><a href="/wiki/Wajbaszika" title="Wajbaszika">wajbaszika</a></li> <li><a href="/wiki/Sautrantika" title="Sautrantika">sautrantika</a></li> <li><a href="/wiki/Czittamatra" title="Czittamatra">czittamatra</a></li> <li><a href="/wiki/Madhjamaka" title="Madhjamaka">madhjamaka</a></li></ol> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Charakterystyka_2">Charakterystyka</h3>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=15" title="Edytuj sekcję: Charakterystyka" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=15" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Charakterystyka">edytuj kod</a>]</div> Doktryny o naturze rzeczywistości można traktować jako kolejne etapy w stopniowych medytacjach na tzw. „<a href="/wiki/Siunjata" title="Siunjata">pustość</a>” (<a href="/wiki/Sanskryt" title="Sanskryt">sanskryt</a>: śūnjatā) oraz odniesienie do nauk o <a href="/wiki/Natura_Buddy" title="Natura Buddy">naturze Buddy</a><a href="#cite_note-CITEREFTsultrim_Giamtso199720-101">[101]</a>. Teorie te ponadto wspomagają takie praktyki jak <a href="/wiki/Mahamudra" title="Mahamudra">mahamudra</a>, <a href="/wiki/Dzogczen" title="Dzogczen">dzogczen</a> i <a href="/wiki/Tantry_jogi_najwy%C5%BCszej" title="Tantry jogi najwyższej">tantry jogi najwyższej</a>. Poszczególne doktryny nie wykluczają siebie nawzajem, ale się uzupełniają. Doktryny wajbaszika i sautrantika odnoszą się do nauk <a href="/wiki/Hinajana" title="Hinajana">hinajany</a>, a czittamatra i madhjamaka do nauk <a href="/wiki/Mahajana" title="Mahajana">mahajany</a><a href="#cite_note-CITEREFKongtrul201283-4">[4]</a>. Doktryny te studiowane są w klasztorach tybetańskich. Weryfikuje się ich znajomość w uwzględniających je egzaminach prowadzących do uzyskania akademickich tytułów buddyjskich, np. tytułu <a href="/w/index.php?title=Khenpo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Khenpo (strona nie istnieje)">khenpo</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: mkhan po) w klasztorach kagju i ningma czy równoznacznego tytułu <a href="/wiki/Gesze" title="Gesze">gesze</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: dge bshes) w klasztorach sakja i gelug. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Dance_of_the_Lord_of_Death_(Paro,_Bhutan).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Dance_of_the_Lord_of_Death_%28Paro%2C_Bhutan%29.jpg/220px-Dance_of_the_Lord_of_Death_%28Paro%2C_Bhutan%29.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Dance_of_the_Lord_of_Death_%28Paro%2C_Bhutan%29.jpg/330px-Dance_of_the_Lord_of_Death_%28Paro%2C_Bhutan%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Dance_of_the_Lord_of_Death_%28Paro%2C_Bhutan%29.jpg/440px-Dance_of_the_Lord_of_Death_%28Paro%2C_Bhutan%29.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="599" /></a><figcaption>Pokaz „tańca lamów” związanego z <a href="/wiki/Tybeta%C5%84ska_Ksi%C4%99ga_Umar%C5%82ych" title="Tybetańska Księga Umarłych">Tybetańską Księgą Umarłych</a> na dziedzińcu <a href="/w/index.php?title=Paro_(klasztor)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Paro (klasztor) (strona nie istnieje)">klasztoru Paro</a> w <a href="/wiki/Bhutan" title="Bhutan">Bhutanie</a>. Na zdjęciu tańczący mnich w przebraniu „Pana Śmierci” (<a href="/wiki/Sanskryt" title="Sanskryt">sanskryt</a>: <a href="/w/index.php?title=Jama_(buddyzm)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jama (buddyzm) (strona nie istnieje)">Jama</a>, <a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: gshin rje)</figcaption></figure> Wajbaszika m.in. przedstawia pogląd o ostatecznej naturze z trwałych niepodzielnie istniejących jednostek (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: rtag dngos) jako najmniejszych cząsteczek składowych rzeczywistości doświadczanej poprzez świadomość. Sautrantrika m.in. naucza, że to, co przejawia się jako „zewnętrzna rzeczywistość”, jest niczym innym tylko własną projekcją mentalną, niż faktycznym doświadczaniem „niepodzielnie istniejących cząsteczek”, i w ten sposób tłumaczy, jak możliwe jest doświadczanie, gdyż świadomość nie jest różna w naturze od jej mentalnego doświadczenia<a href="#cite_note-CITEREFKongtrulKunsang1999197-102">[102]</a>. Czittamatra naucza m.in., że nie ma oddzielnej od świadomości (lub jej projekcji według sautrantiki) „zewnętrznej rzeczywistości”, a wszystko ma ostatecznie naturę umysłu, który, „samoświadomy i samorozświetlający się”, jest wolny od dualizmu doświadczającego i doświadczanego<a href="#cite_note-CITEREFBrünnholzl2004497-103">[103]</a>. Madhjamaka jest tu najbardziej precyzyjną doktryną na temat natury rzeczywistości (<a href="/wiki/Siunjata" title="Siunjata">siunjaty</a>). Jest „środkową ścieżką” poza wszelkimi „skrajnościami” błędów popadnięcia w omylnie rozumiany stan „pustości” jako nicości (<a href="/wiki/Nihilizm" title="Nihilizm">nihilizmu</a>) oraz błędów <a href="/wiki/Eternalizm" title="Eternalizm">eternalizmu</a> (inherentnego, wrodzonego i niezależnego istnienia zjawisk). W tej doktrynie wszystko jest opisywane jako współzależne i przejawiające się pod wpływem odpowiednich dla siebie przyczyn i warunków. Na poziomie ostatecznego wglądu nie można w żadnych zjawiskach odnaleźć ich inherentnej, wrodzonej i niezależnej egzystencji, włączając m.in. inherentne istnienie umysłu doświadczającego, jak i doświadczanego (odpowiadającego teorii czittamatry) – co odpowiadało by skrajności eternalizmu bądź oddziału świadomości od „zewnętrznego świata” (według teorii wajbasziki i sautrantiki) – co odpowiadało popadnięciu w skrajności nihilizmu, w którym mowa o niepodleganiu konsekwencjom własnych czynów<a href="#cite_note-CITEREFTsong-kha-pa2000196-104">[104]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Terminologia_praktyk">Terminologia praktyk</h2>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=16" title="Edytuj sekcję: Terminologia praktyk" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=16" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Terminologia praktyk">edytuj kod</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Podział_3">Podział</h3>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=17" title="Edytuj sekcję: Podział" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=17" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Podział">edytuj kod</a>]</div> W buddyzmie tybetańskim kładzie się nacisk na metody wadżrajany do bezpośredniego doświadczenia natury rzeczywistości, na temat której tylko „wnioskuje się” (według tzw. prawomocnego poznawania, <a href="/wiki/Sanskryt" title="Sanskryt">sanskryt</a>: pramana, <a href="/wiki/J%C4%99zyk_angielski" title="Język angielski">ang.</a>: logic/valid cognition) za pomocą (powyższej wymienionych) teorii buddyjskich. Istnieje osiem wielkich systemów praktyk buddyzmu tybetańskiego posiadających owe doświadczalne metody<a href="#cite_note-CITEREFKongtrul2008a27-77">[77]</a>. Prowadzą one ostatecznie do zrealizowania <a href="/wiki/O%C5%9Bwiecenie_(religie_Wschodu)" title="Oświecenie (religie Wschodu)">Doskonałego Oświecenia</a> mahajany, tj. <a href="/wiki/Trzy_cia%C5%82a_Buddy" title="Trzy ciała Buddy">trzech ciał Buddy</a>. Choć systemy owe zawierają różnorodne specyficzne terminologie praktyk, to w największym skrócie można podzielić je na dwie odrębne kategorie – <a href="/wiki/Tantry_jogi_najwy%C5%BCszej" title="Tantry jogi najwyższej">tantr jogi najwyższej</a> oraz <a href="/wiki/Dzogczen" title="Dzogczen">dzogczen</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Terminologia_w_tantrach_jogi_najwyższej">Terminologia w tantrach jogi najwyższej</h3>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=18" title="Edytuj sekcję: Terminologia w tantrach jogi najwyższej" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=18" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Terminologia w tantrach jogi najwyższej">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Chakras_and_energy_channels_2_(3749594497).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Chakras_and_energy_channels_2_%283749594497%29.jpg/220px-Chakras_and_energy_channels_2_%283749594497%29.jpg" decoding="async" width="220" height="252" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Chakras_and_energy_channels_2_%283749594497%29.jpg/330px-Chakras_and_energy_channels_2_%283749594497%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Chakras_and_energy_channels_2_%283749594497%29.jpg/440px-Chakras_and_energy_channels_2_%283749594497%29.jpg 2x" data-file-width="1100" data-file-height="1262" /></a><figcaption>Grafika z rozmieszczeniem subtelnych kanałów (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: rtsa) w ciele dla praktyki fazy spełniającej (dzokrim)</figcaption></figure> <a href="/wiki/Tantry_jogi_najwy%C5%BCszej" title="Tantry jogi najwyższej">Tantry jogi najwyższej</a>, związane z tantrą <a href="/wiki/Guhjasamad%C5%BAa" title="Guhjasamadźa">Guhjasamadźa</a> zwaną „Królem Tantr”<a href="#cite_note-CITEREFLodoe2008XVI-105">[105]</a>, można zawrzeć w następującej terminologii: Tantry jogi najwyższej to szczególne metody, które pracują z naturą umysłu zwaną „<a href="/wiki/Przejrzyste_%C5%9Awiat%C5%82o" title="Przejrzyste Światło">Przejrzyste Światło</a>”. Jest to stan o którym tantry wspominają, że kontynuuje się u każdego niezmiennie nawet po śmierci<a href="#cite_note-CITEREFCozort200546-106">[106]</a><a href="#cite_note-CITEREFLatiHopkins1999-107">[107]</a> . Jednak obecnym w nim jest się za życia dopiero podczas medytacji fazy dzokrim (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: rdzogs rim), na jawie lub podczas procesu snu, gdy osiągnie się rozpuszczenie wszystkich subtelnych wiatrów (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: rlung) w kanałach (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: rtsa) swego ciała. Ze stanu tego podczas medytacji fazy <a href="/w/index.php?title=Dzokrim&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dzokrim (strona nie istnieje)">dzokrim</a> może powstać również <a href="/w/index.php?title=Cia%C5%82o_Iluzoryczne&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ciało Iluzoryczne (strona nie istnieje)">Ciało Iluzoryczne</a><a href="#cite_note-CITEREFLodoe200863-108">[108]</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: sgyu lus). Jeżeli przebywanie w „Przejrzystym Świetle” można będzie kontynuować (w fazie dzokrim) pod koniec <a href="/wiki/Proces_umierania_w_teorii_wad%C5%BCrajany" title="Proces umierania w teorii wadżrajany">naturalnego procesu własnej śmierci</a>, co po tybetańsku nazywać się będzie <a href="/w/index.php?title=Tukdam&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tukdam (strona nie istnieje)">tukdam</a><a href="#cite_note-CITEREFTengaSchefczyk199860-109">[109]</a><a href="#cite_note-CITEREFDzongsar2018152-110">[110]</a><a href="#cite_note-CITEREFRinczena-111">[111]</a> <a href="#cite_note-CITEREFRinczenb-112">[112]</a>  (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: thugs dam), to w zamian formowania się (po śmierci) stanu przejściowego <a href="/wiki/Bardo_(stan)" title="Bardo (stan)">bardo</a> stawania się (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: srid pa bar do) nastąpi formowanie się tantrycznego Ciała Iluzorycznego (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: sgyu lus), „ciała”, z którego następnie może być wybrane „Ciało Emanacji” (<a href="/wiki/Tulku" title="Tulku">tulku</a>, <a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: sprul sku). Tantrycznie transformowane jest w ten sposób tworzenie się własnej <a href="/wiki/Sansara" title="Sansara">sansary</a> (w ciągłości od śmierci przez stan pośmiertny do odrodzenia) w tworzenie się „trzech ciał Buddy”<a href="#cite_note-CITEREFKongtrul2008a199-202-113">[113]</a><a href="#cite_note-CITEREFKongtrul2008b137-114">[114]</a><a href="#cite_note-CITEREFCozort2005100,_114-115">[115]</a> odpowiadających <a href="/wiki/Mahajana" title="Mahajana">mahajanie</a>, odpowiednio <a href="/wiki/Dharmakaja" title="Dharmakaja">dharmakaji</a>, <a href="/wiki/Sambhogakaja" title="Sambhogakaja">sambhogakaji</a> i <a href="/wiki/Nirmanakaja" title="Nirmanakaja">nirmanakaji</a><a href="#cite_note-CITEREFLatiHopkins199975-116">[116]</a><a href="#cite_note-CITEREFKongtrul2008b137-114">[114]</a>. Powszechnie znanymi postaciami <a href="/wiki/Tulku" title="Tulku">tulku</a> w buddyzmie są <a href="/wiki/Dalajlama" title="Dalajlama">dalajlamowie</a>, <a href="/wiki/Panczenlama" title="Panczenlama">panczenlamowie</a>, <a href="/wiki/D%C5%BCawdzandamba" title="Dżawdzandamba">dżawdzandambowie</a>, <a href="/wiki/Karmapa" title="Karmapa">karmapowie</a> i <a href="/wiki/Szamarpa" title="Szamarpa">szamarpowie</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Terminologia_w_dzogczen">Terminologia w dzogczen</h3>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=19" title="Edytuj sekcję: Terminologia w dzogczen" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=19" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Terminologia w dzogczen">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Sakya_tibet2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Sakya_tibet2.jpg/220px-Sakya_tibet2.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Sakya_tibet2.jpg/330px-Sakya_tibet2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Sakya_tibet2.jpg/440px-Sakya_tibet2.jpg 2x" data-file-width="3655" data-file-height="2447" /></a><figcaption>Tybetańskie <a href="/wiki/Stupa" title="Stupa">stupy</a> na tle <a href="/wiki/Sakja_(klasztor)" title="Sakja (klasztor)">klasztoru Sakja</a></figcaption></figure> <a href="/wiki/Dzogczen" title="Dzogczen">Dzogczen</a> w ujęciu „Najbardziej Sekretnego Cyklu”, zwanego <a href="/w/index.php?title=Nintik&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nintik (strona nie istnieje)">nintik</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: snying thig), związanego z kolekcją <a href="/wiki/Zjednoczenie_S%C5%82o%C5%84ca_z_Ksi%C4%99%C5%BCycem" title="Zjednoczenie Słońca z Księżycem">„Siedemnastu tantr”</a>, można zawrzeć w następującej terminologii: Zgodnie z procesem reinkarnacji według <a href="/wiki/Dwana%C5%9Bcie_ogniw_wsp%C3%B3%C5%82zale%C5%BCnego_powstawania" title="Dwanaście ogniw współzależnego powstawania">dwunastu ogniw współzależnego powstawania</a> każda czująca istota, zanim narodzi się w świecie cierpień <a href="/wiki/Sansara" title="Sansara">sansary</a>, musi najpierw ulec <a href="/wiki/Niewiedza_(buddyzm)" title="Niewiedza (buddyzm)">niewiedzy</a> w czasie <a href="/wiki/Proces_umierania_w_teorii_wad%C5%BCrajany" title="Proces umierania w teorii wadżrajany">śmierci</a> poprzedniego życia oraz w czasie stanu pośredniego <a href="/wiki/Bardo_(stan)" title="Bardo (stan)">bardo</a> przed narodzinami. Według <a href="/wiki/Dzogczen" title="Dzogczen">dzogczen</a> ta niewiedza to marigpa – brak wyzwolenia (przeciwieństwo <a href="/wiki/Rigpa" title="Rigpa">rigpy</a>), która uniemożliwia rozpoznanie pierwotnej czystości (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: ka dak) w czasie śmierci lub rozpoznanie spontanicznego zrealizowania (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: lhun grub) zjawisk w czasie stanu bardo dharmaty (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: chos nyid bar do); chodzi o pierwszy, świetlisty stan bardo pomiędzy <a href="/wiki/Proces_umierania_w_teorii_wad%C5%BCrajany" title="Proces umierania w teorii wadżrajany">śmiercią</a> a następnym odrodzeniem. Dopiero po owych nierozpoznaniach manifestuje się stopniowo Umysł (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: sems), który zaczyna doświadczać zjawisk jako dualistycznie oddzielonych od niego. W wyniku tego następuje przekształcenie się zjawisk w <a href="/wiki/Sansara" title="Sansara">sansaryczne</a> formy pięciu żywiołów (przestrzeni, wiatru, ognia, wody, ziemi) w czasie drugiego stanu przejściowego bardo (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: srid pa bar do), aż do odrodzenia po stanie bardo w świecie, a po odrodzeniu życie w świecie <a href="/wiki/Duhkha" title="Duhkha">cierpień</a>, dualności „ja-inne” i <a href="/w/index.php?title=Konceptualno%C5%9B%C4%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Konceptualność (strona nie istnieje)">konceptualności</a>, kiedy aktywny jest Umysł<a href="#cite_note-CITEREFYeshekhorlo-117">[117]</a> <a href="#cite_note-CITEREFLongchenThondup2002206-210-118">[118]</a>. W praktyce dzogczen „punktem wyjścia jest inicjacja w stan <a href="/wiki/Rigpa" title="Rigpa">rigpy</a> zwana <a href="/w/index.php?title=Rigp%C3%A9_ts%C3%A4l_%C5%82ang&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rigpé tsäl łang (strona nie istnieje)">rigpé tsäl łang</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: rig pa'i rtsal dbang), poglądem jest bycie obecnym w tym stanie, gdzie <a href="/wiki/Trzy_cia%C5%82a_Buddy" title="Trzy ciała Buddy">trzy ciała Buddy</a> są nierozdzielne, medytacją jest rozpoznanie pierwotnej czystości (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: ka dak) poprzez „przedarcie się” (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: khregs chod) poza Umysł (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: sems) poprzez praktykę trekciö oraz rozpoznanie spontanicznego zrealizowania (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: lhun grub) zjawisk poprzez praktykę tögal (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: thod rgal), właściwym (etycznym) prowadzeniem się jest bycie poza nadzieją i strachem, utrzymywaniem i porzucaniem, rezultatem jest stan <a href="/wiki/Samantabhadra" title="Samantabhadra">Samantabhadry</a>, pierwotnego buddy”<a href="#cite_note-CITEREFAlak_Zenkar-119">[119]</a> . <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Palden_Lhamo_2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Palden_Lhamo_2.jpg/220px-Palden_Lhamo_2.jpg" decoding="async" width="220" height="154" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Palden_Lhamo_2.jpg/330px-Palden_Lhamo_2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Palden_Lhamo_2.jpg/440px-Palden_Lhamo_2.jpg 2x" data-file-width="928" data-file-height="649" /></a><figcaption><a href="/wiki/Fresk" title="Fresk">Fresk</a> ścienny przedstawiający <a href="/wiki/Palden_Lhamo" title="Palden Lhamo">Palden Lhamo</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: dpal ldan lha mo), strażniczkę nauk <a href="/wiki/Tantry_jogi_najwy%C5%BCszej" title="Tantry jogi najwyższej">tantr jogi najwyższej</a> oraz <a href="/wiki/Dzogczen" title="Dzogczen">dzogczen</a></figcaption></figure> Stan „pierwotnego buddy” nazywany Samantabhadrą (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: kun tu bzang po) jest powrotem do rigpy, która zawiera "trzy ciała Buddy": pierwotnie czystą (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: ka dak) Esencję (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: ngo bo), spontanicznie zrealizowaną (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: lhun grub) Naturę (Wylie. Rang bZhin), wszechobecną moc (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: rtsal) Współczucia (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: thugs rje) dla nieprzebranych manifestacji<a href="#cite_note-CITEREFLongchenThondup2002191-120">[120]</a>. Do stanu "pierwotnego buddy" powraca się za życia w <a href="/wiki/Tregczod" title="Tregczod">trekciö</a> poprzez rozpoznanie pierwotnej czystości (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: ka dak) lub w <a href="/wiki/Thogal" title="Thogal">tögal</a> poprzez następujące Cztery Wizje (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: snang ba bzhi) spontanicznego zrealizowania (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: lhun grub) <a href="/wiki/Trzy_cia%C5%82a_Buddy" title="Trzy ciała Buddy">trzech ciał Buddy</a><a href="#cite_note-CITEREFKongtrul2008a94-121">[121]</a>: 1) bezpośrednie zrealizowanie dharmaty samej w sobie (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: chos nyid mngon sum) otwiera wrota do czystych krain, tzn. pozostałych wizji; 2) powiększające się doświadczenie (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: nyams gong ‘phel ba) odsłania wizję <a href="/wiki/Nirmanakaja" title="Nirmanakaja">nirmanakaji</a>; 3) rigpa osiąga pełną dojrzałość (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: rig pa tshad phebs) odsłaniając wizję <a href="/wiki/Sambhogakaja" title="Sambhogakaja">sambhogakaji</a>; 4) wyczerpanie wszystkich zjawisk dharmaty (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: chos nyid du ‘dzin pa tsam yang zad pa), gdzie rozpuszcza się samo w sobie skupienie na <a href="/wiki/Dharmakaja" title="Dharmakaja">dharmacie</a>, odsłania wizję <a href="/wiki/Dharmakaja" title="Dharmakaja">dharmakaji</a>, aż do stanu „pierwotnego buddy”. Natomiast możliwości zrealizowania <a href="/wiki/Trzy_cia%C5%82a_Buddy" title="Trzy ciała Buddy">trzech ciał Buddy</a> zgodnie z procesem umierania, bardo i odrodzenia można opisać następująco: „Ci spośród praktykujących dzogczen, którzy nie urzeczywistnili dharmakaji dzięki praktyce trekciö ze stanu procesu umierania, lub nie urzeczywistnili sambhogakaji na drodze praktyki tögal ze stanu pośredniego bardo dharmaty (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: chos nyid bar do), mają możliwość osiągnięcia nirmanakaji ze stanu pośredniego <a href="/wiki/Bardo_(stan)" title="Bardo (stan)">bardo</a> stawania się” (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: srid pa bar do)<a href="#cite_note-CITEREFYeshekhorlo-117">[117]</a> <a href="#cite_note-CITEREFSogjal1997362-122">[122]</a>. Stosownie do powyższego, analogicznie do tantr jogi najwyższej, zrealizowanie nirmanakaji również w dzogczen odpowiada odrodzeniu jako <a href="/wiki/Tulku" title="Tulku">tulku</a>. Powszechnie znanymi postaciami tulku w dzogczen są np. w <a href="/wiki/Bhutan" title="Bhutan">Bhutanie</a> <a href="/wiki/Gangteng_Tulku_Rinpocze" title="Gangteng Tulku Rinpocze">Gangteng Tulku Rinpoczowie</a><a href="#cite_note-CITEREFHarding2003139-123">[123]</a> oraz w <a href="/wiki/Tybet_(region)" title="Tybet (region)">regionie Tybetu</a> <a href="/w/index.php?title=Sogjal_Rinpocze&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sogjal Rinpocze (strona nie istnieje)">Sogjal Rinpoczowie</a><a href="#cite_note-CITEREFSogjal199711-124">[124]</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: bsod rgyal rin po che). <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:TIB-gyantse-p%C3%A4lkhor-3-d-mandala-1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/TIB-gyantse-p%C3%A4lkhor-3-d-mandala-1.jpg/220px-TIB-gyantse-p%C3%A4lkhor-3-d-mandala-1.jpg" decoding="async" width="220" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/TIB-gyantse-p%C3%A4lkhor-3-d-mandala-1.jpg/330px-TIB-gyantse-p%C3%A4lkhor-3-d-mandala-1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/TIB-gyantse-p%C3%A4lkhor-3-d-mandala-1.jpg/440px-TIB-gyantse-p%C3%A4lkhor-3-d-mandala-1.jpg 2x" data-file-width="1402" data-file-height="931" /></a><figcaption>Przykładowa <a href="/wiki/Mandala_(symbol)" title="Mandala (symbol)">mandala</a> do praktyki fazy budowania (cierim), przedstawiająca w rzucie z góry widok pałacu <a href="/wiki/Jidam" title="Jidam">jidama</a> z orszakiem, z otoczeniem do zewnętrznego okręgu granicznego z <a href="/wiki/Dord%C5%BCe" title="Dordże">wadżr</a> i płomieni chroniących</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Wizualizacja_jidama_(faza_budowania,_cierim)">Wizualizacja jidama (faza budowania, cierim)</h3>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=20" title="Edytuj sekcję: Wizualizacja jidama (faza budowania, cierim)" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=20" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Wizualizacja jidama (faza budowania, cierim)">edytuj kod</a>]</div> Cechą charakterystyczną buddyzmu tybetańskiego są wizualizacje <a href="/wiki/Jidam" title="Jidam">jidama</a> pochodzące z <a href="/wiki/Wad%C5%BCrajana" title="Wadżrajana">wadżrajany</a>. Nie jest to jedynie wyobrażanie sobie formy, gdyż by mieć osobisty autentyczny związek z jidamem niezbędnym jest otrzymanie odpowiedniej inicjacji (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: dbang), ustnego przekazu (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: rlung) i wyjaśnień (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: khrid). W powyższej wymienionych praktykach tantr są to kompleksowe wizualizacje w fazie budowania (cierim, <a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: bskyed rim) tzw. czterech rodzajów czystości: <dl><dd>(1) czyste formy – <a href="/wiki/Jidam" title="Jidam">jidamy</a>,</dd> <dd>(2) czyste miejsce – <a href="/wiki/Mandala_(symbol)" title="Mandala (symbol)">mandala</a>, tj. pałac <a href="/wiki/Jidam" title="Jidam">jidama</a> z otoczeniem,</dd> <dd>(3) czyste doznawanie – doświadczanie błogości i pustości (<a href="/wiki/Siunjata" title="Siunjata">siunjata</a>),</dd> <dd>(4) czyste aktywności – pod wpływem <a href="/wiki/Bodhi%C4%87itta" title="Bodhićitta">bodhićitty</a>.</dd></dl> Stosuje się tu dwa podejścia: z perspektywy tantr jogi najwyższej oraz z dzogczen. W tantrach jogi najwyższej wizualizację buduje się konceptualnie (cierim), przygotowując się do fazy spełniającej (dzokrim, <a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: rdzogs rim), by w końcu za pomocą odpowiednio opanowanej fazy spełniającej (po intensywnym wieloletnim doskonaleniu praktyki rozpuszczenia wszystkich subtelnych wiatrów, <a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: rlung, w kanałach swego ciała, <a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: rtsa) rozpoznawać naturę umysłu <a href="/wiki/Przejrzyste_%C5%9Awiat%C5%82o" title="Przejrzyste Światło">Przejrzyste Światło</a>, i dopiero na bazie tego rozpoznawania osiągać trzy ciała Buddy. Z perspektywy <a href="/wiki/Dzogczen" title="Dzogczen">dzogczen</a> najpierw zostaje się wprowadzonym w naturę umysłu <a href="/wiki/Rigpa" title="Rigpa">rigpa</a> przez mistrza dzogczen, następnie doskonali się by skutecznie powracać do rigpy, w końcu na bazie stabilnego rozpoznawania rigpy buduje się wizualizację (cierim), a w fazie spełniającej (dzokrim) integruje się coraz bardziej z tą rigpą, by osiągać <a href="/wiki/Trzy_cia%C5%82a_Buddy" title="Trzy ciała Buddy">trzy ciała Buddy</a><a href="#cite_note-CITEREFJigme2017-125">[125]</a> . Tym niemniej same wizualizacje są szeroko stosowane i mają kluczową wagę. Opisuje się, że utrzymywanie stabilnie takiej kompleksowej wizualizacji w stanie pośmiertnym <a href="/wiki/Bardo_(stan)" title="Bardo (stan)">bardo</a> umożliwia wyzwolenie z <a href="/wiki/Sansara" title="Sansara">sansary</a> lub odrodzenie w krainie buddy<a href="#cite_note-CITEREFTengaSchefczyk199856-126">[126]</a><a href="#cite_note-CITEREFSogjal1997315-127">[127]</a>. Wiele do myślenia dają współczesne badania naukowe. <a href="/wiki/Donald_D._Hoffman" title="Donald D. Hoffman">Donald D. Hoffman</a>, amerykański profesor <a href="/wiki/Psychologia_poznawcza" title="Psychologia poznawcza">psychologii poznawczej</a>, posługując się weryfikowalnymi matematycznymi modelami i wieloletnimi badaniami <a href="/wiki/Kognitywistyka" title="Kognitywistyka">kogniwistycznymi</a> wnioskuje, że istoty nie ewoluowały, aby postrzegać rzeczywistość taką jaką ona jest, ale by postrzegać tak, by tylko maksymalizować swoją skuteczność w przetrwaniu i rozmnażaniu. Takie doświadczanie jest niczym wizualizacja i zwie to "multimodalnym interfejsem użytkownika” (MUI). Świadomość każdej jednostki, choć nieuwarunkowana, doświadcza siebie jako użytkownika a inne jednostki świadomościowe wokół, jako swój model MUI<a href="#cite_note-CITEREFHoffman2019-128">[128]</a> . To ewolucyjnie uproszczone doświadczenie modelu innych jednostek świadomościowych, a nie samych jednostek świadomościowych jako nieuwarunkowanych. Jeżeli jednostka świadomościowa mogłaby swój taki model opuścić, byłoby to analogiczne z buddyjskim opisem <a href="/wiki/Proces_umierania_w_teorii_wad%C5%BCrajany" title="Proces umierania w teorii wadżrajany">procesu umierania</a> do nieuwarunkowanej natury umysłu poza <a href="/wiki/Sansara" title="Sansara">sansarą</a>. Z kolei w stanie pośmiertnym <a href="/wiki/Bardo_(stan)" title="Bardo (stan)">bardo</a>, zachodzi proces odwrotny: od nieuwarunkowanej natury umysłu i nieograniczonych możliwości, stopniowo buduje się (analogicznie do cierim) model sansary, by po stanie bardo model się sfinalizował i nastąpiło uwarunkowane odrodzenie (<a href="/wiki/Reinkarnacja" title="Reinkarnacja">reinkarnacja</a>). Jak wykazują <a href="/wiki/Eksperyment_kliniczny" title="Eksperyment kliniczny">badania kliniczne</a> lekarzy, realistyczne sny trudno rozróżnialne od jawy, w tym tzw. przejrzyste sny (świadome sny, <a href="/wiki/J%C4%99zyk_angielski" title="Język angielski">ang.</a>: lucid dreaming), są powszechne pod koniec życia dla każdego. Leczą one psychicznie i prowadzą osoby umierające przygotowując do śmierci. Dr Christopher Kerr, jeden z badaczy <a href="/wiki/Hospicjum" title="Hospicjum">hospicjów</a>, zdaje świadectwo: każdy tworzy takie swoje własne pomyślne środowisko mentalne, aby się pogodzić i być gotowym na własną śmierć<a href="#cite_note-CITEREFKerr2020-129">[129]</a> . W wadżrajanie zastępuje się takie stany wizualizacjami „boskiego pałacu” (mandali z fazy budowania cierim) lub przeniesienia do „czystej krainy” (praktyki <a href="/wiki/Po%C5%82a" class="mw-redirect" title="Poła">poła</a>). W <a href="/wiki/Dzogczen" title="Dzogczen">dzogczen</a> kontynuuje się wtedy natomiast stan rigpy (w praktyce trekciö)<a href="#cite_note-CITEREFSogjal1997189-130">[130]</a> a w <a href="/wiki/Tantry_jogi_najwy%C5%BCszej" title="Tantry jogi najwyższej">tantrach jogi najwyższej</a> przebywa się w naturze umysłu „<a href="/wiki/Przejrzyste_%C5%9Awiat%C5%82o" title="Przejrzyste Światło">Przejrzyste Światło</a>” (podczas fazy dzokrim)<a href="#cite_note-CITEREFCozort200547-131">[131]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Adaptacja_praktyk">Adaptacja praktyk</h3>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=21" title="Edytuj sekcję: Adaptacja praktyk" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=21" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Adaptacja praktyk">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Guru_Padmakara.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Guru_Padmakara.jpg/220px-Guru_Padmakara.jpg" decoding="async" width="220" height="173" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Guru_Padmakara.jpg/330px-Guru_Padmakara.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Guru_Padmakara.jpg/440px-Guru_Padmakara.jpg 2x" data-file-width="977" data-file-height="768" /></a><figcaption>Malowidło ścienne przedstawiające <a href="/wiki/Padmasambhava" title="Padmasambhava">Padmasambhavę</a>, od którego pochodzi <a href="/wiki/Tybeta%C5%84ska_Ksi%C4%99ga_Umar%C5%82ych" title="Tybetańska Księga Umarłych">Tybetańska Księga Umarłych</a></figcaption></figure> Powyższe zaawansowane praktyki są jednak dla tantryków o odpowiednio wysokich zdolnościach i aspiracjach. W dawnym Tybecie, przed włączeniem do Chin, niemal wszyscy dostawali inicjacje tantryczne (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: dbang) od wówczas licznych lamów i powszechna była znajomość podstawowych prawd buddyjskich o <a href="/wiki/Karma_w_buddyzmie" title="Karma w buddyzmie">karmie</a>, <a href="/wiki/Reinkarnacja" title="Reinkarnacja">reinkarnacji</a>, <a href="/wiki/Proces_umierania_w_teorii_wad%C5%BCrajany" title="Proces umierania w teorii wadżrajany">procesie umierania</a><a href="#cite_note-CITEREFTengaSchefczyk199858-62-132">[132]</a>, <a href="/wiki/Trzy_schronienia" title="Trzy schronienia">schronieniu</a> i postawie <a href="/wiki/Bodhi%C4%87itta" title="Bodhićitta">bodhićitta</a>. Tym niemnej nieliczni podejmowali formalną praktykę<a href="#cite_note-CITEREFTengaSchefczyk199818-133">[133]</a>, większość przyjmowała inicjacje tylko obrzędowo a przypominała sobie o potrzebie nauki praktyki w chwilach niedostatku, choroby lub umierania. Wiele praktyk więc adaptuje się do celów pomocy w tych trudnych momentach życia codziennego. Chorych naucza się rozwoju oświeconej miłującej dobroci <a href="/wiki/Bodhi%C4%87itta" title="Bodhićitta">bodhićitta</a> poprzez <a href="/wiki/Tonglen" title="Tonglen">tonglen</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: gtong len) – uzdrawiającą praktykę wymiany własnego bólu dla celów uwolnienia od podobnych cierpień wszystkich czujących istot, by doznały one szczęścia<a href="#cite_note-CITEREFDzongsar2018195-134">[134]</a>. Praktyka ta przydatna jest też dla umierających<a href="#cite_note-CITEREFTengaSchefczyk199856-126">[126]</a>, gdyż w chwili śmierci stan umysłu wpływa najbardziej na kolejne odrodzenie. Najbardziej znaną praktyką rodem z tantr jogi najwyższej, dla każdego buddysty by przygotować się do własnej śmierci, jest praktyka <a href="/wiki/Phowa" title="Phowa">poła</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: ‘pho ba)<a href="#cite_note-CITEREFDzongsar2018164-135">[135]</a><a href="#cite_note-CITEREFPatrul1996327-136">[136]</a><a href="#cite_note-CITEREFSogjal1997251-137">[137]</a><a href="#cite_note-CITEREFTengaSchefczyk199816,63-138">[138]</a>, przeniesienia umysłu w czasie śmierci do krainy buddy. Jak robić poła można się nauczyć podczas kursu w ośrodku Dharmy, również w Polsce<a href="#cite_note-CITEREFBencien_Karma_Kamtsangd-139">[139]</a> . Można też nauczyć się wizualizowania praktyk tantrycznych, by zmniejszyć lgnięcie do materialnego ciała, takich jak ofiarowywanie ciała <a href="/w/index.php?title=Kusali&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kusali (strona nie istnieje)">kusali</a><a href="#cite_note-CITEREFPatrul1996280-140">[140]</a>(<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: ku su lu). Dla praktykującego tantrę najważniejszą praktyką w chwili śmierci ma być <a href="/w/index.php?title=Guru_joga&action=edit&redlink=1" class="new" title="Guru joga (strona nie istnieje)">guru joga</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: bla ma'i rnal 'byor), połączenie własnej natury umysłu z buddą, którą dokonuje się wtedy w stanie dzogczen lub tantr jogi najwyżej<a href="#cite_note-CITEREFPatrul1996292-141">[141]</a>. Jednak wizualizowania guru jogi może się nauczyć każdy<a href="#cite_note-CITEREFSogjal1997164-142">[142]</a>, np. guru jogę <a href="/wiki/Padmasambhava" title="Padmasambhava">Padamsambhavy</a> lub <a href="/wiki/Karmapa" title="Karmapa">Karmapy</a><a href="#cite_note-CITEREFBencien_Karma_Kamtsange-143">[143]</a> . Dostępne jest również wyzwolenie poprzez ubranie obrazka <a href="/w/index.php?title=Tagdrol&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tagdrol (strona nie istnieje)">tagdrol</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: btags grol), przedstawiającego tzw. Wielkie Koło Wyzwolenia<a href="#cite_note-CITEREFTengaSchefczyk199817-144">[144]</a>, który można zrobić samemu<a href="#cite_note-CITEREFDzongsar2018215-145">[145]</a>, aby wyzwolić osobę przebywającą w stanie pośmiertnym <a href="/wiki/Bardo_(stan)" title="Bardo (stan)">bardo</a>, jeśli jej zmarłe ciało będzie z nim ubrane<a href="#cite_note-CITEREFTengaSchefczyk199817-18-146">[146]</a>. Pochodzi to z tzw. <a href="/wiki/Tybeta%C5%84ska_Ksi%C4%99ga_Umar%C5%82ych" title="Tybetańska Księga Umarłych">Tybetańskiej Księgi Umarłych</a>, popularnej buddyjskiej termy tantrycznej, która notabene powszechnie jest czytana umarłym<a href="#cite_note-CITEREFDzongsar2018152-110">[110]</a><a href="#cite_note-CITEREFTengaSchefczyk199819,_32-147">[147]</a><a href="#cite_note-CITEREFSogjal1997322-148">[148]</a>, w celu tzw. wyzwolenia ich z bardo przez słuchanie<a href="#cite_note-CITEREFTengaSchefczyk199841-149">[149]</a>. W dawnym Tybecie zgodnie z Tybetańską Księgą Umarłych było odprawianych wiele widowiskowych ceremonii tantrycznych z wielobarwnymi tańcami <a href="/wiki/Czam" title="Czam">czam</a>, aby każdy mógł się dowiedzieć, co będzie się dziać po śmierci<a href="#cite_note-CITEREFKalmus1999173-176-150">[150]</a>. Ważne jest wyćwiczenie się za życia w tzw. świadomym śnieniu, aby podczas marzeń sennych wiedzieć, że się tylko śni i zachowywać wtedy spokój. Jak mówią nauki jogi snu (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: rmi lam) chaotyczne, niczym nieograniczone doświadczenia w śnieniu są bowiem podobne do tych w stanie pośmiertnym bardo<a href="#cite_note-CITEREFSogjal1997127-151">[151]</a><a href="#cite_note-CITEREFTengaSchefczyk199842-152">[152]</a>, szczególnie gdy traci się kontrolę w celu niepomyślnego odrodzenia w niższym z <a href="/wiki/Sze%C5%9B%C4%87_%C5%9Bwiat%C3%B3w" title="Sześć światów">sześciu światów</a>. Uczą one aby ćwiczyć się przed, w i po śnie, że zasypianie jest jak umieranie, śnienie jak bardo, a obudzenie się jak kolejne odrodzenie po bardo<a href="#cite_note-CITEREFDzongsar201847-50-153">[153]</a>. Zalecana jest również recytacja stusylabowej mantry Wadżrasattwy<a href="#cite_note-CITEREFDzongsar2018224-154">[154]</a><a href="#cite_note-CITEREFPatrul1996252-155">[155]</a><a href="#cite_note-CITEREFSogjal1997325-156">[156]</a>, oczyszczającej niepomyślności, która nauczana jest w <a href="/wiki/Nyndro" title="Nyndro">nyndro</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: sngon 'gro). W celu odwrócenia niepomyślnych okoliczności życiowych ponadto doradzano, by uwalniać zwierzęta z niewoli<a href="#cite_note-CITEREFDzongsar2018165-157">[157]</a>, pomagać potrzebującym, opiekować się środowiskiem, np. sadzić drzewa, rozdawać majątek na cele charytatywne i spłacić wszelkie długi materialne i duchowe<a href="#cite_note-CITEREFDzongsar2018169-158">[158]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Święta">Święta</h2>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=22" title="Edytuj sekcję: Święta" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=22" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Święta">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Mahakala_Bernakchen.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Mahakala_Bernakchen.jpg/220px-Mahakala_Bernakchen.jpg" decoding="async" width="220" height="212" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Mahakala_Bernakchen.jpg/330px-Mahakala_Bernakchen.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Mahakala_Bernakchen.jpg/440px-Mahakala_Bernakchen.jpg 2x" data-file-width="1900" data-file-height="1827" /></a><figcaption>Wielobarwna statuetka przedstawiająca Mahakalę <a href="/w/index.php?title=Bernakcien&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bernakcien (strona nie istnieje)">Bernakcien</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: gon po ber nag chen), głównego strażnika tantr linii przekazu <a href="/wiki/Karmapa" title="Karmapa">karmapów</a></figcaption></figure> W buddyzmie tybetańskim przestrzega się dni świątecznych na podstawie <a href="/wiki/Kalendarz_ksi%C4%99%C5%BCycowy" title="Kalendarz księżycowy">kalendarza księżycowego</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus1999171-159">[159]</a>. Wyróżnia się tu cztery główne święta buddyjskie związane z życiem Buddy <a href="/wiki/Budda_Siakjamuni" title="Budda Siakjamuni">Siakjamuniego</a>, święta związane z narodzinami bądź „odejściem w <a href="/wiki/Nirwana" title="Nirwana">nirwanę</a>” wielkich mistrzów tradycji tybetańskich oraz dni specjalne, które sprzyjają wykonywaniu dobrych czynów. Do czterech głównych świąt buddyjskich zalicza się Święto Oświecenia Buddy zwane również <a href="/wiki/Vesak" title="Vesak">Wesak</a>, które wypada w okolicy pełni księżyca w maju lub czerwcu, Święto Pierwszego Obrotu Kołem <a href="/wiki/Dharma" title="Dharma">Dharmy</a> przez <a href="/wiki/Budda" title="Budda">Buddę</a>, które wypada w okolicy pełni księżyca w lipcu, Święto Odejścia Buddy w <a href="/w/index.php?title=Paranirwana&action=edit&redlink=1" class="new" title="Paranirwana (strona nie istnieje)">Paranirwanę</a>, które wypada w okolicy pełni księżyca w lutym, oraz Święto Sanghi zwane <a href="/w/index.php?title=Labab_D%C3%BCcien&action=edit&redlink=1" class="new" title="Labab Dücien (strona nie istnieje)">Labab Dücien</a><a href="#cite_note-CITEREFMayhewKelly2008319-160">[160]</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: lha bab dus chen), kiedy Budda powrócił z niebios, gdzie nauczał bogów, na prośby <a href="/wiki/Sangha_(buddyzm)" title="Sangha (buddyzm)">Sanghi</a> – jego buddyjskiej wspólnoty, które wypada w okolicy pełni księżyca w listopadzie<a href="#cite_note-CITEREFBencien_Karma_Kamtsanga-161">[161]</a> . Dni specjalnych przestrzega się dla praktyk buddyjskich w zależności od faz księżyca i dzielą się one przykładowo na Dzień <a href="/wiki/Dakini" title="Dakini">Dakiń</a>, Dzień Strażników, nów księżyca, Dzień Buddy Medycyny, Dzień Założyciela Tradycji, np. <a href="/wiki/Padmasambhava" title="Padmasambhava">Padmasambhavy</a> lub <a href="/wiki/Congkhapa" title="Congkhapa">Congkhapy</a>, pełnię księżyca<a href="#cite_note-CITEREFBencien_Karma_Kamtsanga-161">[161]</a> . W Dniu Strażników najlepiej wykonywać praktyki strażników <a href="/wiki/Tantra" title="Tantra">tantr</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus1999132-162">[162]</a>, np. <a href="/wiki/Mahakala" title="Mahakala">Mahakali</a><a href="#cite_note-CITEREFGrela20051-163">[163]</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus1999131-164">[164]</a>. W Dniu Założyciela Tradycji najlepiej robić ofiarną ucztę zwaną Pudżą Tsog (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: tshogs). Te dwie ceremonie są ważne szczególnie dla praktykujących <a href="/wiki/Tantra" title="Tantra">tantrę</a> w celach ochrony i odnawiania własnej praktyki. Unikatowym wielkim świętem tybetańskim jest <a href="/wiki/Losar" title="Losar">Losar</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus1999176-165">[165]</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: lo gsar), Tybetański Nowy Rok, który zwykle wypada w lutym<a href="#cite_note-CITEREFMayhewKelly200815-166">[166]</a>. Wykonywane są wtedy np. uwielbiane przez turystów festiwale Mönlam (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: smon lam), pełne religijnych występów. Tradycję festiwali <a href="/w/index.php?title=M%C3%B6nlam&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mönlam (strona nie istnieje)">Mönlam</a><a href="#cite_note-CITEREFKalmus1999177-167">[167]</a>, którą zainicjował założyciel <a href="/wiki/Gelug" title="Gelug">gelug</a> <a href="/wiki/Congkhapa" title="Congkhapa">Congkhapa</a> w roku 1409<a href="#cite_note-CITEREFMayhewKelly2008318-168">[168]</a>, obecnie przestrzegają również pozostałe tradycje buddyzmu tybetańskiego. Wielkim festiwalem buddyjskim jest również festiwal <a href="/w/index.php?title=Saga_Dawa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Saga Dawa (strona nie istnieje)">Saga Dawa</a><a href="#cite_note-CITEREFMayhewKelly200825-169">[169]</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: zlawa) w <a href="/wiki/Lhasa" title="Lhasa">Lhasie</a> na cześć urodzin, oświecenia (nirwany) i paranirwany (śmierci) Buddy organizowany w 15 dniu czwartego miesiąca księżycowego. Ponadto na dziedzińcach wielu klasztorów w specjalne dni wykonywane są rytualne tańce<a href="#cite_note-CITEREFKalmus1999173-170">[170]</a>, np. w klasztorze w <a href="/wiki/Samje" title="Samje">Samje</a> i <a href="/w/index.php?title=Curpu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Curpu (strona nie istnieje)">Curpu</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: mtshur phu), gdzie wykonuje się „tańce lamów” zwane Czam (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: 'cham)<a href="#cite_note-CITEREFMayhewKelly200825-169">[169]</a>. Na elewacji wielu klasztorów w czasie świąt spektakularnie rozwija się i prezentuje gigantyczne wielobarwne malowidła, tzw. <a href="/wiki/Thanka" title="Thanka">thanki</a>, np. na klasztorze <a href="/wiki/Taszilunpo" title="Taszilunpo">Taszilunpo</a><a href="#cite_note-CITEREFMayhewKelly200825-169">[169]</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: bkra shis lhun po). <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Miejsca_kultu">Miejsca kultu</h2>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=23" title="Edytuj sekcję: Miejsca kultu" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=23" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Miejsca kultu">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Taktshang2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Taktshang2.jpg/220px-Taktshang2.jpg" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Taktshang2.jpg/330px-Taktshang2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Taktshang2.jpg/440px-Taktshang2.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="1600" /></a><figcaption>Wisząca na skale świątynia <a href="/wiki/Taktshang" title="Taktshang">Taktshang</a> zwana „Gniazdem Tygrysa” w okolicach <a href="/wiki/Paro" title="Paro">Paro</a>, <a href="/wiki/Bhutan" title="Bhutan">Bhutan</a></figcaption></figure> Buddyści tradycji tybetańskich, tak jak w innych tradycjach buddyzmu, czczą cztery główne miejsca kultu związane z życiem <a href="/wiki/Budda" title="Budda">Buddy</a>, mianowicie <a href="/wiki/Lumbini" title="Lumbini">Lumbini</a>, <a href="/wiki/Kushinagar_(miasto)" title="Kushinagar (miasto)">Kushinagar</a>, <a href="/wiki/Bodh_Gaja" title="Bodh Gaja">Bodh Gaya</a>, <a href="/wiki/Sarnath" title="Sarnath">Sarnath</a><a href="#cite_note-CITEREFSinghBindloss200735-171">[171]</a>. Są to główne miejsca pielgrzymek. Wielka czcią jako miejsce pielgrzymek otacza się również górę <a href="/wiki/Kajlas" title="Kajlas">Kajlas</a>, jako że uważa się ją za sekretne święte miejsce <a href="/w/index.php?title=Czakrasamwara&action=edit&redlink=1" class="new" title="Czakrasamwara (strona nie istnieje)">Czakrasamwary</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: khor lo bde mchog). Pielgrzymki zmierzają również do świętego oczyszczającego <a href="/wiki/Karma_w_buddyzmie" title="Karma w buddyzmie">karmę</a> jeziora Manasarovar (<a href="/wiki/Mapam_Yumco" title="Mapam Yumco">Mapam Yumco</a>). W Tybecie wielką czcią otaczane są <a href="/wiki/Stupa" title="Stupa">stupy</a>, które symbolizują oświecony umysł buddy i które należy okrążać trzykrotnie zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Okazuje się kult wszelkim innym formom buddyjskim, wliczając sakralne dzieła sztuki, święte księgi, miejsca odkrycia <a href="/wiki/Termy_(buddyzm)" title="Termy (buddyzm)">term</a> oraz same termy przechowywane w <a href="/wiki/Sanktuarium" title="Sanktuarium">sanktuariach</a>, mantry wyrzeźbione w skałach czy odciśnięte w nich ślady stóp i dłoni <a href="/wiki/Mahasiddha" title="Mahasiddha">mahasiddhów</a>. Najbardziej znaną tybetańską budowlą jest wielki pałac <a href="/wiki/Pa%C5%82ac_Potala" title="Pałac Potala">Potala</a> w <a href="/wiki/Lhasa" title="Lhasa">Lhasie</a>, siedziba poprzednich dalajlamów. Przewodniki po świętych miejscach środkowego Tybetu wymieniają posąg <a href="/wiki/Budda_Siakjamuni" title="Budda Siakjamuni">Siakjamuniego</a> ze świątyni <a href="/wiki/D%C5%BCokhang" title="Dżokhang">Ciokang</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: jo khang) w Lhasie zwany jako <a href="/w/index.php?title=Cio%C5%82o_Siakjamuni&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cioło Siakjamuni (strona nie istnieje)">Cioło Siakjamuni</a><a href="#cite_note-CITEREFMayhewKelly2008113-13">[13]</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: jo bo rin po che), który pochodzi z czasów Buddy z indyjskiego królestwa <a href="/wiki/Magadha" title="Magadha">Magadha</a> i przywieziony został przez królową <a href="/wiki/Wencheng" title="Wencheng">Wencheng</a> za czasów władcy <a href="/wiki/Songcen_Gampo" title="Songcen Gampo">Songcen Gampo</a>, pierwszy tybetański klasztor <a href="/wiki/Samje" title="Samje">Samje</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: bsam yas), Wielką Stupę 1000 Buddów <a href="/w/index.php?title=Kumbum_(architektura)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kumbum (architektura) (strona nie istnieje)">Kumbum</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: sku 'bum) w <a href="/wiki/Gyangz%C3%AA" title="Gyangzê">Gyangzê</a><a href="#cite_note-CITEREFMayhewKelly2008187-172">[172]</a>, posąg <a href="/wiki/Budda_Maitreja" title="Budda Maitreja">Maitreji</a> w klasztorze <a href="/wiki/Drepung" title="Drepung">Drepung</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: 'bras spungs) 5 km na zachód od Lhasy. Ponadto kultem otacza się złotą stupę <a href="/wiki/Congkhapa" title="Congkhapa">Congkhapy</a> w klasztorze <a href="/wiki/Ganden" title="Ganden">Ganden</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: dga' ldan) położonym 50 km od <a href="/wiki/Lhasa" title="Lhasa">Lhasy</a>, wiszącą na skale w świętym miejscu Padmasambhawy świątynię <a href="/w/index.php?title=Takcang&action=edit&redlink=1" class="new" title="Takcang (strona nie istnieje)">Takcang</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: stag tshang) 900 metrów ponad <a href="/wiki/Paro" title="Paro">Paro</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: spa ro) w <a href="/wiki/Bhutan" title="Bhutan">Bhutanie</a> zwaną „Gniazdem Tygrysa”<a href="#cite_note-CITEREFMayhew2011128-173">[173]</a>, relikwie Buddy <a href="/wiki/Budda_Siakjamuni" title="Budda Siakjamuni">Siakjamuniego</a> i poprzedniego <a href="/w/index.php?title=Budda_Ka%C5%9Bjapa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Budda Kaśjapa (strona nie istnieje)">Buddy Kaśjapy</a> przechowywane w <a href="/wiki/Sikkim" title="Sikkim">Sikkimie</a>, święte jaskinie <a href="/wiki/Milarepa" title="Milarepa">Milarepy</a> w <a href="/w/index.php?title=Lapci&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lapci (strona nie istnieje)">Lapci</a><a href="#cite_note-CITEREFLapchi_Project-174">[174]</a> , wszystkie samopowstałe (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: rang 'byung) posągi bóstw, np. „Samopowstała <a href="/wiki/T%C4%81r%C4%81_(buddyzm)" title="Tārā (buddyzm)">Tara</a>”, znana jako „Mówiąca Tara”, z <a href="/w/index.php?title=Pamting&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pamting (strona nie istnieje)">Pamting</a> (<a href="/wiki/Transliteracja_Wyliego" title="Transliteracja Wyliego">Wylie</a>: pham thing) nieopodal <a href="/wiki/Katmandu" title="Katmandu">Katmandu</a> w <a href="/wiki/Nepal" title="Nepal">Nepalu</a><a href="#cite_note-CITEREFMayhewBindloss2006218-219-175">[175]</a>, relikwie wielkich mistrzów tantrycznych samopowstałe po <a href="/wiki/Kremacja" title="Kremacja">kremacji</a>, które trzymane są m.in. w klasztornych stupach bądź <a href="/wiki/Relikwiarz" title="Relikwiarz">relikwiarzach</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Buddyzm_tybetański_w_Polsce">Buddyzm tybetański w Polsce</h2>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=24" title="Edytuj sekcję: Buddyzm tybetański w Polsce" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=24" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Buddyzm tybetański w Polsce">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:2018_Gompa_Drophan_Ling_w_Darnkowie_04.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/2018_Gompa_Drophan_Ling_w_Darnkowie_04.jpg/220px-2018_Gompa_Drophan_Ling_w_Darnkowie_04.jpg" decoding="async" width="220" height="143" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/2018_Gompa_Drophan_Ling_w_Darnkowie_04.jpg/330px-2018_Gompa_Drophan_Ling_w_Darnkowie_04.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/2018_Gompa_Drophan_Ling_w_Darnkowie_04.jpg/440px-2018_Gompa_Drophan_Ling_w_Darnkowie_04.jpg 2x" data-file-width="4620" data-file-height="3012" /></a><figcaption><a href="/wiki/Gompa_Drophan_Ling_w_Darnkowie" title="Gompa Drophan Ling w Darnkowie">Gompa</a> w kształcie mandali należąca do Związku Buddyjskiego Khordong w <a href="/wiki/Darnk%C3%B3w" title="Darnków">Darnkowie</a></figcaption></figure> Buddyzm tybetański funkcjonuje w <a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polsce</a> za sprawą zapraszanych nauczycieli od lat 70. XX wieku. Jednym z nich był <a href="/wiki/Ole_Nydahl" title="Ole Nydahl">Ole Nydahl</a> z <a href="/wiki/Dania" title="Dania">Danii</a>, który pobierał nauki u Karmapy <a href="/wiki/Rangdziung_Rigpe_Dord%C5%BCe" title="Rangdziung Rigpe Dordże">Rangdziung Rigpe Dordże</a>. Dzięki niemu powstało Stowarzyszenie Buddyjskie Karma Kagyu zarejestrowane w 1984 roku z siedzibą w <a href="/wiki/Kuchary_(wojew%C3%B3dztwo_mazowieckie)" title="Kuchary (województwo mazowieckie)">Kucharach</a>. Obecnie działa pod nazwą <a href="/wiki/Buddyjski_Zwi%C4%85zek_Diamentowej_Drogi_Linii_Karma_Kagyu" title="Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu">Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu</a><a href="#cite_note-CITEREFBuddyzm_Diamentowej_Drogi-176">[176]</a> . W roku 1995 zawiązano <a href="/wiki/Polska_Unia_Buddyjska" title="Polska Unia Buddyjska">Polską Unię Buddyjską</a>, którą objął patronatem <a href="/wiki/Tenzin_Gjaco" title="Tenzin Gjaco">Dalajlama XIV</a> w styczniu 1997 roku<a href="#cite_note-CITEREFUnia_Buddyjska-177">[177]</a> . W Polsce działają grupy wyznaniowe związane ze szkołami <a href="/wiki/Ningma" title="Ningma">ningma</a>, <a href="/wiki/Kagju" title="Kagju">kagju</a>, <a href="/wiki/Gelug" title="Gelug">gelug</a> oraz z religią <a href="/wiki/B%C3%B6n" title="Bön">bön</a>. Od roku 1996 we wsi <a href="/wiki/Darnk%C3%B3w" title="Darnków">Darnków</a> na <a href="/wiki/Dolny_%C5%9Al%C4%85sk" title="Dolny Śląsk">Dolnym Śląsku</a> funkcjonuje świątynia i centrum odosobnień Związku Buddyjskiego Khordong rozwijająca tradycję <a href="/wiki/Ningma" title="Ningma">ningma</a>, gdzie corocznie odbywa się ceremonia ofiarowania lampek maślanych, podczas której 111 111 lampek płonie w intencji <a href="/wiki/Pok%C3%B3j_(polityka)" title="Pokój (polityka)">pokoju</a> na świecie<a href="#cite_note-CITEREFKhordong-178">[178]</a> . W 2010 roku w <a href="/wiki/Grabnik_(powiat_grodziski)" title="Grabnik (powiat grodziski)">Grabniku</a> wybudowane zostało Centrum Kultury Buddyjskiej przeznaczone do promocji kultury i twórczości buddyjskiej, organizacji wizyt, wystaw, wykładów i konferencji. Projekt współfinansowany został ze środków <a href="/wiki/Europejski_Fundusz_Rozwoju_Regionalnego" title="Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego">Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego</a> i <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Buddyjski_Bencien_Karma_Kamtsang" title="Związek Buddyjski Bencien Karma Kamtsang">Związku Buddyjskiego Bencien Karma Kamtsang</a><a href="#cite_note-CITEREFCentrum_Kultury_Buddyjskiej-179">[179]</a> . W 2012 roku w <a href="/wiki/Grabnik_(powiat_grodziski)" title="Grabnik (powiat grodziski)">Grabniku</a> zakończyło się pierwsze trzyletnie odosobnienie w specjalnie do tego celu wybudowanym w 2009 roku budynku o nazwie „Drubkang”. Po odosobnieniu kilkanaście osób z kraju i ze świata otrzymało formalne wykształcenie na wykwalifikowanych nauczycieli buddyzmu tybetańskiego o tytule <a href="/wiki/Lama_(religioznawstwo)" title="Lama (religioznawstwo)">lamy</a><a href="#cite_note-CITEREFBencien_Karma_Kamtsangb-180">[180]</a> . Ponadto występują inne grupy praktykujących organizujące przyjazdy nauczycieli buddyzmu tybetańskiego, takie jak grupa tradycji <a href="/wiki/Drukpa_kagju" title="Drukpa kagju">drukpa kagju</a><a href="#cite_note-CITEREFDrukpa_Polska-181">[181]</a> , grupa praktykujących <a href="/wiki/Dzogczen" title="Dzogczen">dzogczen</a> pod przewodnictwem <a href="/wiki/Czogjal_Namkhai_Norbu" title="Czogjal Namkhai Norbu">Namkhaia Norbu</a><a href="#cite_note-CITEREFWspólnota_Dzogczen-182">[182]</a> , grupa <a href="/w/index.php?title=Zwi%C4%85zek_Buddyjski_%E2%80%9EYeshe_Khorlo%E2%80%9D_w_Rzeczypospolitej_Polskiej&action=edit&redlink=1" class="new" title="Związek Buddyjski „Yeshe Khorlo” w Rzeczypospolitej Polskiej (strona nie istnieje)">„Yeshe Khorlo”</a> praktykujących tradycję ningma i dzogczen z <a href="/wiki/Bhutan" title="Bhutan">Bhutanu</a><a href="#cite_note-CITEREFYeshekhorlo-117">[117]</a> , grupa studentów tradycji <a href="/wiki/Taklung_kagju" title="Taklung kagju">taklung kagju</a><a href="#cite_note-CITEREFStudenci_Pakcioka_Rinpocze-183">[183]</a> , grupa praktykujących tradycję gelug w ramach <a href="/wiki/Misja_Buddyjska_%E2%80%93_Trzy_Schronienia_w_Polsce" title="Misja Buddyjska – Trzy Schronienia w Polsce">Misji Buddyjskiej Trzy Schronienia</a><a href="#cite_note-CITEREFJamchoe_Tchoeling-184">[184]</a> . W 2019 roku zakończył się, po raz pierwszy w Polsce, kompletny wieloletni cykl dla wszystkich nauk, przekazów i praktyk <a href="/wiki/Dzogczen" title="Dzogczen">dzogczen</a> z <a href="/w/index.php?title=Nintik&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nintik (strona nie istnieje)">nintik</a>, w tym trekciö, tögal i czwarta ostatnia część bardo, pod przewodnictwem <a href="/wiki/Gangteng_Tulku_Rinpocze" title="Gangteng Tulku Rinpocze">Gangteng Tulku Rinpoczego</a><a href="#cite_note-CITEREFYeshekhorlo2019a-185">[185]</a> <a href="#cite_note-CITEREFYeshekhorlo2019b-186">[186]</a>  a nad miejscowością <a href="/wiki/Jark%C3%B3w" title="Jarków">Jarków</a> zaczęto budować ośrodek dedykowany dzogczen buddyzmu tybetańskiego dla praktykujących trekciö i tögal<a href="#cite_note-CITEREFCentrum_Yeshekhorlo-187">[187]</a> . <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zobacz_też">Zobacz też</h2>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=25" title="Edytuj sekcję: Zobacz też" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=25" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zobacz też">edytuj kod</a>]</div> <ul><li><a href="/wiki/Buddyzm_w_Tybecie_%E2%80%93_kalendarium" title="Buddyzm w Tybecie – kalendarium">Buddyzm w Tybecie – kalendarium</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=26" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=26" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy">edytuj kod</a>]</div> <div class="do-not-make-smaller refsection"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-CITEREFKalmus199934-35-1"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus199934-35_1-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 34-35. </li> <li id="cite_note-CITEREFAvari2007243-2">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFAvari2007243_2-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFAvari2007243_2-1">b</a> <a href="#CITEREFAvari2007">Avari 2007 ↓</a>, s. 243. </li> <li id="cite_note-CITEREFGoldsteinNarkyid199940-3"><a href="#cite_ref-CITEREFGoldsteinNarkyid199940_3-0">↑</a> <a href="#CITEREFGoldsteinNarkyid1999">Goldstein i Narkyid 1999 ↓</a>, s. 40. </li> <li id="cite_note-CITEREFKongtrul201283-4">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFKongtrul201283_4-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFKongtrul201283_4-1">b</a> <a href="#CITEREFKongtrul2012">Kongtrul 2012 ↓</a>, s. 83. </li> <li id="cite_note-CITEREFRinchenRuth199720-5"><a href="#cite_ref-CITEREFRinchenRuth199720_5-0">↑</a> <a href="#CITEREFRinchenRuth1997">Rinchen i Ruth 1997 ↓</a>, s. 20. </li> <li id="cite_note-CITEREFSakya_Pandita200223-6"><a href="#cite_ref-CITEREFSakya_Pandita200223_6-0">↑</a> <a href="#CITEREFSakya_Pandita2002">Sakya Pandita 2002 ↓</a>, s. 23. </li> <li id="cite_note-CITEREFTsultrim_Giamtso1997113-7"><a href="#cite_ref-CITEREFTsultrim_Giamtso1997113_7-0">↑</a> <a href="#CITEREFTsultrim_Giamtso1997">Tsultrim Giamtso 1997 ↓</a>, s. 113. </li> <li id="cite_note-CITEREFBencien_Karma_Kamtsangc-8"><a href="#cite_ref-CITEREFBencien_Karma_Kamtsangc_8-0">↑</a> <a href="#CITEREFBencien_Karma_Kamtsangc">Bencien Karma Kamtsangc ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFShardzaNamdak200215-9"><a href="#cite_ref-CITEREFShardzaNamdak200215_9-0">↑</a> <a href="#CITEREFShardzaNamdak2002">Shardza i Namdak 2002 ↓</a>, s. 15. </li> <li id="cite_note-CITEREFKiyota197817-10"><a href="#cite_ref-CITEREFKiyota197817_10-0">↑</a> <a href="#CITEREFKiyota1978">Kiyota 1978 ↓</a>, s. 17. </li> <li id="cite_note-CITEREFMcKayNamkhai200327-11"><a href="#cite_ref-CITEREFMcKayNamkhai200327_11-0">↑</a> <a href="#CITEREFMcKayNamkhai2003">McKay i Namkhai 2003 ↓</a>, s. 27. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus199928-12">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFKalmus199928_12-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFKalmus199928_12-1">b</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 28. </li> <li id="cite_note-CITEREFMayhewKelly2008113-13">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFMayhewKelly2008113_13-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFMayhewKelly2008113_13-1">b</a> <a href="#CITEREFMayhewKelly2008">Mayhew i Kelly 2008 ↓</a>, s. 113. </li> <li id="cite_note-CITEREFMayhewKelly2008103-14"><a href="#cite_ref-CITEREFMayhewKelly2008103_14-0">↑</a> <a href="#CITEREFMayhewKelly2008">Mayhew i Kelly 2008 ↓</a>, s. 103. </li> <li id="cite_note-CITEREFDudjom1991510-15"><a href="#cite_ref-CITEREFDudjom1991510_15-0">↑</a> <a href="#CITEREFDudjom1991">Dudjom 1991 ↓</a>, s. 510. </li> <li id="cite_note-CITEREFDudjom1991512-16"><a href="#cite_ref-CITEREFDudjom1991512_16-0">↑</a> <a href="#CITEREFDudjom1991">Dudjom 1991 ↓</a>, s. 512. </li> <li id="cite_note-CITEREFThe_Office_of_Tibet-17">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFThe_Office_of_Tibet_17-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFThe_Office_of_Tibet_17-1">b</a> <a href="#CITEREFThe_Office_of_Tibet">The Office of Tibet ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus199931-18"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus199931_18-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 31. </li> <li id="cite_note-CITEREFPalmo200413-19"><a href="#cite_ref-CITEREFPalmo200413_19-0">↑</a> <a href="#CITEREFPalmo2004">Palmo 2004 ↓</a>, s. 13. </li> <li id="cite_note-CITEREFKongtrul2008a64-20"><a href="#cite_ref-CITEREFKongtrul2008a64_20-0">↑</a> <a href="#CITEREFKongtrul2008a">Kongtrul 2008a ↓</a>, s. 64. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus199929-21"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus199929_21-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 29. </li> <li id="cite_note-CITEREFDudjom1991523-22"><a href="#cite_ref-CITEREFDudjom1991523_22-0">↑</a> <a href="#CITEREFDudjom1991">Dudjom 1991 ↓</a>, s. 523. </li> <li id="cite_note-CITEREFPWN-23"><a href="#cite_ref-CITEREFPWN_23-0">↑</a> <a href="#CITEREFPWN">PWN ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus1999204-24">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFKalmus1999204_24-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFKalmus1999204_24-1">b</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 204. </li> <li id="cite_note-CITEREFDudjom1991575-25"><a href="#cite_ref-CITEREFDudjom1991575_25-0">↑</a> <a href="#CITEREFDudjom1991">Dudjom 1991 ↓</a>, s. 575. </li> <li id="cite_note-CITEREFEinoo2009124-26"><a href="#cite_ref-CITEREFEinoo2009124_26-0">↑</a> <a href="#CITEREFEinoo2009">Einoo 2009 ↓</a>, s. 124. </li> <li id="cite_note-CITEREFKongtrul2008a97-27"><a href="#cite_ref-CITEREFKongtrul2008a97_27-0">↑</a> <a href="#CITEREFKongtrul2008a">Kongtrul 2008a ↓</a>, s. 97. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus199936-37-28"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus199936-37_28-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 36-37. </li> <li id="cite_note-CITEREFKongtrul2008a98-29"><a href="#cite_ref-CITEREFKongtrul2008a98_29-0">↑</a> <a href="#CITEREFKongtrul2008a">Kongtrul 2008a ↓</a>, s. 98. </li> <li id="cite_note-CITEREFRinchenRuth199717-30">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFRinchenRuth199717_30-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFRinchenRuth199717_30-1">b</a> <a href="#CITEREFRinchenRuth1997">Rinchen i Ruth 1997 ↓</a>, s. 17. </li> <li id="cite_note-CITEREFKongtrul2008a138-31"><a href="#cite_ref-CITEREFKongtrul2008a138_31-0">↑</a> <a href="#CITEREFKongtrul2008a">Kongtrul 2008a ↓</a>, s. 138. </li> <li id="cite_note-CITEREFKongtrul2008a233-32"><a href="#cite_ref-CITEREFKongtrul2008a233_32-0">↑</a> <a href="#CITEREFKongtrul2008a">Kongtrul 2008a ↓</a>, s. 233. </li> <li id="cite_note-CITEREFKongtrul2008a255-33"><a href="#cite_ref-CITEREFKongtrul2008a255_33-0">↑</a> <a href="#CITEREFKongtrul2008a">Kongtrul 2008a ↓</a>, s. 255. </li> <li id="cite_note-CITEREFKongtrul2008a289-34"><a href="#cite_ref-CITEREFKongtrul2008a289_34-0">↑</a> <a href="#CITEREFKongtrul2008a">Kongtrul 2008a ↓</a>, s. 289. </li> <li id="cite_note-CITEREFO’Sullivan-35">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFO’Sullivan_35-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFO’Sullivan_35-1">b</a> <a href="#CITEREFO’Sullivan">O’Sullivan ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus199938-36">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFKalmus199938_36-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFKalmus199938_36-1">b</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 38. </li> <li id="cite_note-CITEREFBerzin1967-37"><a href="#cite_ref-CITEREFBerzin1967_37-0">↑</a> <a href="#CITEREFBerzin1967">Berzin 1967 ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus1999153-38">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFKalmus1999153_38-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFKalmus1999153_38-1">b</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 153. </li> <li id="cite_note-CITEREFKongtrul2008a28-39"><a href="#cite_ref-CITEREFKongtrul2008a28_39-0">↑</a> <a href="#CITEREFKongtrul2008a">Kongtrul 2008a ↓</a>, s. 28. </li> <li id="cite_note-CITEREFHarding2003X-40"><a href="#cite_ref-CITEREFHarding2003X_40-0">↑</a> <a href="#CITEREFHarding2003">Harding 2003 ↓</a>, s. X. </li> <li id="cite_note-CITEREFDudjom1991796-41"><a href="#cite_ref-CITEREFDudjom1991796_41-0">↑</a> <a href="#CITEREFDudjom1991">Dudjom 1991 ↓</a>, s. 796. </li> <li id="cite_note-CITEREFMayhew201129-42"><a href="#cite_ref-CITEREFMayhew201129_42-0">↑</a> <a href="#CITEREFMayhew2011">Mayhew 2011 ↓</a>, s. 29. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus199944-43"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus199944_43-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 44. </li> <li id="cite_note-CITEREFKongtrul2008a29-44"><a href="#cite_ref-CITEREFKongtrul2008a29_44-0">↑</a> <a href="#CITEREFKongtrul2008a">Kongtrul 2008a ↓</a>, s. 29. </li> <li id="cite_note-CITEREFKongtrul2008a339-45"><a href="#cite_ref-CITEREFKongtrul2008a339_45-0">↑</a> <a href="#CITEREFKongtrul2008a">Kongtrul 2008a ↓</a>, s. 339. </li> <li id="cite_note-CITEREFMayhew201130-46"><a href="#cite_ref-CITEREFMayhew201130_46-0">↑</a> <a href="#CITEREFMayhew2011">Mayhew 2011 ↓</a>, s. 30. </li> <li id="cite_note-CITEREFToumadreSangda200359-60-47"><a href="#cite_ref-CITEREFToumadreSangda200359-60_47-0">↑</a> <a href="#CITEREFToumadreSangda2003">Toumadre i Sangda 2003 ↓</a>, s. 59-60. </li> <li id="cite_note-CITEREFKongtrul2008a30-48">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFKongtrul2008a30_48-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFKongtrul2008a30_48-1">b</a> <a href="#CITEREFKongtrul2008a">Kongtrul 2008a ↓</a>, s. 30. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus199946-49"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus199946_49-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 46. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus1999190-50"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus1999190_50-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 190. </li> <li id="cite_note-CITEREFBarraux1995148-51"><a href="#cite_ref-CITEREFBarraux1995148_51-0">↑</a> <a href="#CITEREFBarraux1995">Barraux 1995 ↓</a>, s. 148. </li> <li id="cite_note-CITEREFDudjom1991835,_849-52"><a href="#cite_ref-CITEREFDudjom1991835,_849_52-0">↑</a> <a href="#CITEREFDudjom1991">Dudjom 1991 ↓</a>, s. 835, 849. </li> <li id="cite_note-CITEREFMaksimov200866-53"><a href="#cite_ref-CITEREFMaksimov200866_53-0">↑</a> <a href="#CITEREFMaksimov2008">Maksimov 2008 ↓</a>, s. 66. </li> <li id="cite_note-CITEREFAtwood2004261-54"><a href="#cite_ref-CITEREFAtwood2004261_54-0">↑</a> <a href="#CITEREFAtwood2004">Atwood 2004 ↓</a>, s. 261. </li> <li id="cite_note-CITEREFMay200951-55"><a href="#cite_ref-CITEREFMay200951_55-0">↑</a> <a href="#CITEREFMay2009">May 2009 ↓</a>, s. 51. </li> <li id="cite_note-CITEREFKongtrul2008a27-29-56"><a href="#cite_ref-CITEREFKongtrul2008a27-29_56-0">↑</a> <a href="#CITEREFKongtrul2008a">Kongtrul 2008a ↓</a>, s. 27-29. </li> <li id="cite_note-CITEREFSogjal1997387-57"><a href="#cite_ref-CITEREFSogjal1997387_57-0">↑</a> <a href="#CITEREFSogjal1997">Sogjal 1997 ↓</a>, s. 387. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus199948-58"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus199948_58-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 48. </li> <li id="cite_note-CITEREFDongyal2008111-59"><a href="#cite_ref-CITEREFDongyal2008111_59-0">↑</a> <a href="#CITEREFDongyal2008">Dongyal 2008 ↓</a>, s. 111. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus199951-60"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus199951_60-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 51. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus1999230-61"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus1999230_61-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 230. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus1999226-62">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFKalmus1999226_62-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFKalmus1999226_62-1">b</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 226. </li> <li id="cite_note-CITEREFCentral_Tibetan_Administration-63"><a href="#cite_ref-CITEREFCentral_Tibetan_Administration_63-0">↑</a> <a href="#CITEREFCentral_Tibetan_Administration">Central Tibetan Administration ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFDongyal200817-64"><a href="#cite_ref-CITEREFDongyal200817_64-0">↑</a> <a href="#CITEREFDongyal2008">Dongyal 2008 ↓</a>, s. 17. </li> <li id="cite_note-CITEREFFabrice200411-65"><a href="#cite_ref-CITEREFFabrice200411_65-0">↑</a> <a href="#CITEREFFabrice2004">Fabrice 2004 ↓</a>, s. 11. </li> <li id="cite_note-CITEREFDongyal2008142-66"><a href="#cite_ref-CITEREFDongyal2008142_66-0">↑</a> <a href="#CITEREFDongyal2008">Dongyal 2008 ↓</a>, s. 142. </li> <li id="cite_note-CITEREFJacksonDezhung20039-67"><a href="#cite_ref-CITEREFJacksonDezhung20039_67-0">↑</a> <a href="#CITEREFJacksonDezhung2003">Jackson i Dezhung 2003 ↓</a>, s. 9. </li> <li id="cite_note-CITEREFSogjal1997357-68"><a href="#cite_ref-CITEREFSogjal1997357_68-0">↑</a> <a href="#CITEREFSogjal1997">Sogjal 1997 ↓</a>, s. 357. </li> <li id="cite_note-CITEREFBBC2008-69"><a href="#cite_ref-CITEREFBBC2008_69-0">↑</a> <a href="#CITEREFBBC2008">BBC 2008 ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus199951-52-70"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus199951-52_70-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 51-52. </li> <li id="cite_note-CITEREFHanson200498-71"><a href="#cite_ref-CITEREFHanson200498_71-0">↑</a> <a href="#CITEREFHanson2004">Hanson 2004 ↓</a>, s. 98. </li> <li id="cite_note-CITEREFKunsang2000-72"><a href="#cite_ref-CITEREFKunsang2000_72-0">↑</a> <a href="#CITEREFKunsang2000">Kunsang 2000 ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFKollmar-Paulenz2003-73"><a href="#cite_ref-CITEREFKollmar-Paulenz2003_73-0">↑</a> <a href="#CITEREFKollmar-Paulenz2003">Kollmar-Paulenz 2003 ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFDalai_Lama-74"><a href="#cite_ref-CITEREFDalai_Lama_74-0">↑</a> <a href="#CITEREFDalai_Lama">Dalai Lama ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFNamkhai1997XII-75"><a href="#cite_ref-CITEREFNamkhai1997XII_75-0">↑</a> <a href="#CITEREFNamkhai1997">Namkhai 1997 ↓</a>, s. XII. </li> <li id="cite_note-CITEREFSogjal199768-76"><a href="#cite_ref-CITEREFSogjal199768_76-0">↑</a> <a href="#CITEREFSogjal1997">Sogjal 1997 ↓</a>, s. 68. </li> <li id="cite_note-CITEREFKongtrul2008a27-77">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFKongtrul2008a27_77-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFKongtrul2008a27_77-1">b</a> <a href="#CITEREFKongtrul2008a">Kongtrul 2008a ↓</a>, s. 27. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus1999152-78"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus1999152_78-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 152. </li> <li id="cite_note-CITEREFKongtrul2003223-79">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFKongtrul2003223_79-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFKongtrul2003223_79-1">b</a> <a href="#CITEREFKongtrul2003">Kongtrul 2003 ↓</a>, s. 223. </li> <li id="cite_note-CITEREFKongtrul2003344-80">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFKongtrul2003344_80-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFKongtrul2003344_80-1">b</a> <a href="#CITEREFKongtrul2003">Kongtrul 2003 ↓</a>, s. 344. </li> <li id="cite_note-CITEREFCozort200534-81"><a href="#cite_ref-CITEREFCozort200534_81-0">↑</a> <a href="#CITEREFCozort2005">Cozort 2005 ↓</a>, s. 34. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus1999149-82"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus1999149_82-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 149. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus1999113-83"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus1999113_83-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 113. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus1999128-84"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus1999128_84-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 128. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus1999138-85"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus1999138_85-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 138. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus1999137-86"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus1999137_86-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 137. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus1999199-87"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus1999199_87-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 199. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus1999143-148-88"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus1999143-148_88-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 143-148. </li> <li id="cite_note-CITEREFCozort200529-30-89"><a href="#cite_ref-CITEREFCozort200529-30_89-0">↑</a> <a href="#CITEREFCozort2005">Cozort 2005 ↓</a>, s. 29-30. </li> <li id="cite_note-CITEREFCozort200537-90"><a href="#cite_ref-CITEREFCozort200537_90-0">↑</a> <a href="#CITEREFCozort2005">Cozort 2005 ↓</a>, s. 37. </li> <li id="cite_note-CITEREFKongtrul200379,_161,_215-91"><a href="#cite_ref-CITEREFKongtrul200379,_161,_215_91-0">↑</a> <a href="#CITEREFKongtrul2003">Kongtrul 2003 ↓</a>, s. 79, 161, 215. </li> <li id="cite_note-CITEREFGyatrul200530-92"><a href="#cite_ref-CITEREFGyatrul200530_92-0">↑</a> <a href="#CITEREFGyatrul2005">Gyatrul 2005 ↓</a>, s. 30. </li> <li id="cite_note-CITEREFWeishaar-GünterLeisner200131-33-93"><a href="#cite_ref-CITEREFWeishaar-GünterLeisner200131-33_93-0">↑</a> <a href="#CITEREFWeishaar-GünterLeisner2001">Weishaar-Günter i Leisner 2001 ↓</a>, s. 31-33. </li> <li id="cite_note-CITEREFGampopa19959-94"><a href="#cite_ref-CITEREFGampopa19959_94-0">↑</a> <a href="#CITEREFGampopa1995">Gampopa 1995 ↓</a>, s. 9. </li> <li id="cite_note-CITEREFTsong-kha-pa200010-95"><a href="#cite_ref-CITEREFTsong-kha-pa200010_95-0">↑</a> <a href="#CITEREFTsong-kha-pa2000">Tsong-kha-pa 2000 ↓</a>, s. 10. </li> <li id="cite_note-CITEREFKapstein201367-96"><a href="#cite_ref-CITEREFKapstein201367_96-0">↑</a> <a href="#CITEREFKapstein2013">Kapstein 2013 ↓</a>, s. 67. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus1999217-97"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus1999217_97-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 217. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus1999157-98"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus1999157_98-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 157. </li> <li id="cite_note-CITEREFBrünnholzl2004445,_553-99"><a href="#cite_ref-CITEREFBrünnholzl2004445,_553_99-0">↑</a> <a href="#CITEREFBrünnholzl2004">Brünnholzl 2004 ↓</a>, s. 445, 553. </li> <li id="cite_note-CITEREFTsultrim_Giamtso1997115-100"><a href="#cite_ref-CITEREFTsultrim_Giamtso1997115_100-0">↑</a> <a href="#CITEREFTsultrim_Giamtso1997">Tsultrim Giamtso 1997 ↓</a>, s. 115. </li> <li id="cite_note-CITEREFTsultrim_Giamtso199720-101"><a href="#cite_ref-CITEREFTsultrim_Giamtso199720_101-0">↑</a> <a href="#CITEREFTsultrim_Giamtso1997">Tsultrim Giamtso 1997 ↓</a>, s. 20. </li> <li id="cite_note-CITEREFKongtrulKunsang1999197-102"><a href="#cite_ref-CITEREFKongtrulKunsang1999197_102-0">↑</a> <a href="#CITEREFKongtrulKunsang1999">Kongtrul i Kunsang 1999 ↓</a>, s. 197. </li> <li id="cite_note-CITEREFBrünnholzl2004497-103"><a href="#cite_ref-CITEREFBrünnholzl2004497_103-0">↑</a> <a href="#CITEREFBrünnholzl2004">Brünnholzl 2004 ↓</a>, s. 497. </li> <li id="cite_note-CITEREFTsong-kha-pa2000196-104"><a href="#cite_ref-CITEREFTsong-kha-pa2000196_104-0">↑</a> <a href="#CITEREFTsong-kha-pa2000">Tsong-kha-pa 2000 ↓</a>, s. 196. </li> <li id="cite_note-CITEREFLodoe2008XVI-105"><a href="#cite_ref-CITEREFLodoe2008XVI_105-0">↑</a> <a href="#CITEREFLodoe2008">Lodoe 2008 ↓</a>, s. XVI. </li> <li id="cite_note-CITEREFCozort200546-106"><a href="#cite_ref-CITEREFCozort200546_106-0">↑</a> <a href="#CITEREFCozort2005">Cozort 2005 ↓</a>, s. 46. </li> <li id="cite_note-CITEREFLatiHopkins1999-107"><a href="#cite_ref-CITEREFLatiHopkins1999_107-0">↑</a> <a href="#CITEREFLatiHopkins1999">Lati i Hopkins 1999 ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFLodoe200863-108"><a href="#cite_ref-CITEREFLodoe200863_108-0">↑</a> <a href="#CITEREFLodoe2008">Lodoe 2008 ↓</a>, s. 63. </li> <li id="cite_note-CITEREFTengaSchefczyk199860-109"><a href="#cite_ref-CITEREFTengaSchefczyk199860_109-0">↑</a> <a href="#CITEREFTengaSchefczyk1998">Tenga i Schefczyk 1998 ↓</a>, s. 60. </li> <li id="cite_note-CITEREFDzongsar2018152-110">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFDzongsar2018152_110-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFDzongsar2018152_110-1">b</a> <a href="#CITEREFDzongsar2018">Dzongsar 2018 ↓</a>, s. 152. </li> <li id="cite_note-CITEREFRinczena-111"><a href="#cite_ref-CITEREFRinczena_111-0">↑</a> <a href="#CITEREFRinczena">Rinczena ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFRinczenb-112"><a href="#cite_ref-CITEREFRinczenb_112-0">↑</a> <a href="#CITEREFRinczenb">Rinczenb ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFKongtrul2008a199-202-113"><a href="#cite_ref-CITEREFKongtrul2008a199-202_113-0">↑</a> <a href="#CITEREFKongtrul2008a">Kongtrul 2008a ↓</a>, s. 199-202. </li> <li id="cite_note-CITEREFKongtrul2008b137-114">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFKongtrul2008b137_114-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFKongtrul2008b137_114-1">b</a> <a href="#CITEREFKongtrul2008b">Kongtrul 2008b ↓</a>, s. 137. </li> <li id="cite_note-CITEREFCozort2005100,_114-115"><a href="#cite_ref-CITEREFCozort2005100,_114_115-0">↑</a> <a href="#CITEREFCozort2005">Cozort 2005 ↓</a>, s. 100, 114. </li> <li id="cite_note-CITEREFLatiHopkins199975-116"><a href="#cite_ref-CITEREFLatiHopkins199975_116-0">↑</a> <a href="#CITEREFLatiHopkins1999">Lati i Hopkins 1999 ↓</a>, s. 75. </li> <li id="cite_note-CITEREFYeshekhorlo-117">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFYeshekhorlo_117-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFYeshekhorlo_117-1">b</a> <a href="#cite_ref-CITEREFYeshekhorlo_117-2">c</a> <a href="#CITEREFYeshekhorlo">Yeshekhorlo ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFLongchenThondup2002206-210-118"><a href="#cite_ref-CITEREFLongchenThondup2002206-210_118-0">↑</a> <a href="#CITEREFLongchenThondup2002">Longchen i Thondup 2002 ↓</a>, s. 206-210. </li> <li id="cite_note-CITEREFAlak_Zenkar-119"><a href="#cite_ref-CITEREFAlak_Zenkar_119-0">↑</a> <a href="#CITEREFAlak_Zenkar">Alak Zenkar ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFLongchenThondup2002191-120"><a href="#cite_ref-CITEREFLongchenThondup2002191_120-0">↑</a> <a href="#CITEREFLongchenThondup2002">Longchen i Thondup 2002 ↓</a>, s. 191. </li> <li id="cite_note-CITEREFKongtrul2008a94-121"><a href="#cite_ref-CITEREFKongtrul2008a94_121-0">↑</a> <a href="#CITEREFKongtrul2008a">Kongtrul 2008a ↓</a>, s. 94. </li> <li id="cite_note-CITEREFSogjal1997362-122"><a href="#cite_ref-CITEREFSogjal1997362_122-0">↑</a> <a href="#CITEREFSogjal1997">Sogjal 1997 ↓</a>, s. 362. </li> <li id="cite_note-CITEREFHarding2003139-123"><a href="#cite_ref-CITEREFHarding2003139_123-0">↑</a> <a href="#CITEREFHarding2003">Harding 2003 ↓</a>, s. 139. </li> <li id="cite_note-CITEREFSogjal199711-124"><a href="#cite_ref-CITEREFSogjal199711_124-0">↑</a> <a href="#CITEREFSogjal1997">Sogjal 1997 ↓</a>, s. 11. </li> <li id="cite_note-CITEREFJigme2017-125"><a href="#cite_ref-CITEREFJigme2017_125-0">↑</a> <a href="#CITEREFJigme2017">Jigme 2017 ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFTengaSchefczyk199856-126">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFTengaSchefczyk199856_126-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFTengaSchefczyk199856_126-1">b</a> <a href="#CITEREFTengaSchefczyk1998">Tenga i Schefczyk 1998 ↓</a>, s. 56. </li> <li id="cite_note-CITEREFSogjal1997315-127"><a href="#cite_ref-CITEREFSogjal1997315_127-0">↑</a> <a href="#CITEREFSogjal1997">Sogjal 1997 ↓</a>, s. 315. </li> <li id="cite_note-CITEREFHoffman2019-128"><a href="#cite_ref-CITEREFHoffman2019_128-0">↑</a> <a href="#CITEREFHoffman2019">Hoffman 2019 ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFKerr2020-129"><a href="#cite_ref-CITEREFKerr2020_129-0">↑</a> <a href="#CITEREFKerr2020">Kerr 2020 ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFSogjal1997189-130"><a href="#cite_ref-CITEREFSogjal1997189_130-0">↑</a> <a href="#CITEREFSogjal1997">Sogjal 1997 ↓</a>, s. 189. </li> <li id="cite_note-CITEREFCozort200547-131"><a href="#cite_ref-CITEREFCozort200547_131-0">↑</a> <a href="#CITEREFCozort2005">Cozort 2005 ↓</a>, s. 47. </li> <li id="cite_note-CITEREFTengaSchefczyk199858-62-132"><a href="#cite_ref-CITEREFTengaSchefczyk199858-62_132-0">↑</a> <a href="#CITEREFTengaSchefczyk1998">Tenga i Schefczyk 1998 ↓</a>, s. 58-62. </li> <li id="cite_note-CITEREFTengaSchefczyk199818-133"><a href="#cite_ref-CITEREFTengaSchefczyk199818_133-0">↑</a> <a href="#CITEREFTengaSchefczyk1998">Tenga i Schefczyk 1998 ↓</a>, s. 18. </li> <li id="cite_note-CITEREFDzongsar2018195-134"><a href="#cite_ref-CITEREFDzongsar2018195_134-0">↑</a> <a href="#CITEREFDzongsar2018">Dzongsar 2018 ↓</a>, s. 195. </li> <li id="cite_note-CITEREFDzongsar2018164-135"><a href="#cite_ref-CITEREFDzongsar2018164_135-0">↑</a> <a href="#CITEREFDzongsar2018">Dzongsar 2018 ↓</a>, s. 164. </li> <li id="cite_note-CITEREFPatrul1996327-136"><a href="#cite_ref-CITEREFPatrul1996327_136-0">↑</a> <a href="#CITEREFPatrul1996">Patrul 1996 ↓</a>, s. 327. </li> <li id="cite_note-CITEREFSogjal1997251-137"><a href="#cite_ref-CITEREFSogjal1997251_137-0">↑</a> <a href="#CITEREFSogjal1997">Sogjal 1997 ↓</a>, s. 251. </li> <li id="cite_note-CITEREFTengaSchefczyk199816,63-138"><a href="#cite_ref-CITEREFTengaSchefczyk199816,63_138-0">↑</a> <a href="#CITEREFTengaSchefczyk1998">Tenga i Schefczyk 1998 ↓</a>, s. 16,63. </li> <li id="cite_note-CITEREFBencien_Karma_Kamtsangd-139"><a href="#cite_ref-CITEREFBencien_Karma_Kamtsangd_139-0">↑</a> <a href="#CITEREFBencien_Karma_Kamtsangd">Bencien Karma Kamtsangd ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFPatrul1996280-140"><a href="#cite_ref-CITEREFPatrul1996280_140-0">↑</a> <a href="#CITEREFPatrul1996">Patrul 1996 ↓</a>, s. 280. </li> <li id="cite_note-CITEREFPatrul1996292-141"><a href="#cite_ref-CITEREFPatrul1996292_141-0">↑</a> <a href="#CITEREFPatrul1996">Patrul 1996 ↓</a>, s. 292. </li> <li id="cite_note-CITEREFSogjal1997164-142"><a href="#cite_ref-CITEREFSogjal1997164_142-0">↑</a> <a href="#CITEREFSogjal1997">Sogjal 1997 ↓</a>, s. 164. </li> <li id="cite_note-CITEREFBencien_Karma_Kamtsange-143"><a href="#cite_ref-CITEREFBencien_Karma_Kamtsange_143-0">↑</a> <a href="#CITEREFBencien_Karma_Kamtsange">Bencien Karma Kamtsange ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFTengaSchefczyk199817-144"><a href="#cite_ref-CITEREFTengaSchefczyk199817_144-0">↑</a> <a href="#CITEREFTengaSchefczyk1998">Tenga i Schefczyk 1998 ↓</a>, s. 17. </li> <li id="cite_note-CITEREFDzongsar2018215-145"><a href="#cite_ref-CITEREFDzongsar2018215_145-0">↑</a> <a href="#CITEREFDzongsar2018">Dzongsar 2018 ↓</a>, s. 215. </li> <li id="cite_note-CITEREFTengaSchefczyk199817-18-146"><a href="#cite_ref-CITEREFTengaSchefczyk199817-18_146-0">↑</a> <a href="#CITEREFTengaSchefczyk1998">Tenga i Schefczyk 1998 ↓</a>, s. 17-18. </li> <li id="cite_note-CITEREFTengaSchefczyk199819,_32-147"><a href="#cite_ref-CITEREFTengaSchefczyk199819,_32_147-0">↑</a> <a href="#CITEREFTengaSchefczyk1998">Tenga i Schefczyk 1998 ↓</a>, s. 19, 32. </li> <li id="cite_note-CITEREFSogjal1997322-148"><a href="#cite_ref-CITEREFSogjal1997322_148-0">↑</a> <a href="#CITEREFSogjal1997">Sogjal 1997 ↓</a>, s. 322. </li> <li id="cite_note-CITEREFTengaSchefczyk199841-149"><a href="#cite_ref-CITEREFTengaSchefczyk199841_149-0">↑</a> <a href="#CITEREFTengaSchefczyk1998">Tenga i Schefczyk 1998 ↓</a>, s. 41. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus1999173-176-150"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus1999173-176_150-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 173-176. </li> <li id="cite_note-CITEREFSogjal1997127-151"><a href="#cite_ref-CITEREFSogjal1997127_151-0">↑</a> <a href="#CITEREFSogjal1997">Sogjal 1997 ↓</a>, s. 127. </li> <li id="cite_note-CITEREFTengaSchefczyk199842-152"><a href="#cite_ref-CITEREFTengaSchefczyk199842_152-0">↑</a> <a href="#CITEREFTengaSchefczyk1998">Tenga i Schefczyk 1998 ↓</a>, s. 42. </li> <li id="cite_note-CITEREFDzongsar201847-50-153"><a href="#cite_ref-CITEREFDzongsar201847-50_153-0">↑</a> <a href="#CITEREFDzongsar2018">Dzongsar 2018 ↓</a>, s. 47-50. </li> <li id="cite_note-CITEREFDzongsar2018224-154"><a href="#cite_ref-CITEREFDzongsar2018224_154-0">↑</a> <a href="#CITEREFDzongsar2018">Dzongsar 2018 ↓</a>, s. 224. </li> <li id="cite_note-CITEREFPatrul1996252-155"><a href="#cite_ref-CITEREFPatrul1996252_155-0">↑</a> <a href="#CITEREFPatrul1996">Patrul 1996 ↓</a>, s. 252. </li> <li id="cite_note-CITEREFSogjal1997325-156"><a href="#cite_ref-CITEREFSogjal1997325_156-0">↑</a> <a href="#CITEREFSogjal1997">Sogjal 1997 ↓</a>, s. 325. </li> <li id="cite_note-CITEREFDzongsar2018165-157"><a href="#cite_ref-CITEREFDzongsar2018165_157-0">↑</a> <a href="#CITEREFDzongsar2018">Dzongsar 2018 ↓</a>, s. 165. </li> <li id="cite_note-CITEREFDzongsar2018169-158"><a href="#cite_ref-CITEREFDzongsar2018169_158-0">↑</a> <a href="#CITEREFDzongsar2018">Dzongsar 2018 ↓</a>, s. 169. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus1999171-159"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus1999171_159-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 171. </li> <li id="cite_note-CITEREFMayhewKelly2008319-160"><a href="#cite_ref-CITEREFMayhewKelly2008319_160-0">↑</a> <a href="#CITEREFMayhewKelly2008">Mayhew i Kelly 2008 ↓</a>, s. 319. </li> <li id="cite_note-CITEREFBencien_Karma_Kamtsanga-161">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFBencien_Karma_Kamtsanga_161-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFBencien_Karma_Kamtsanga_161-1">b</a> <a href="#CITEREFBencien_Karma_Kamtsanga">Bencien Karma Kamtsanga ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus1999132-162"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus1999132_162-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 132. </li> <li id="cite_note-CITEREFGrela20051-163"><a href="#cite_ref-CITEREFGrela20051_163-0">↑</a> <a href="#CITEREFGrela2005">Grela 2005 ↓</a>, s. 1. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus1999131-164"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus1999131_164-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 131. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus1999176-165"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus1999176_165-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 176. </li> <li id="cite_note-CITEREFMayhewKelly200815-166"><a href="#cite_ref-CITEREFMayhewKelly200815_166-0">↑</a> <a href="#CITEREFMayhewKelly2008">Mayhew i Kelly 2008 ↓</a>, s. 15. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus1999177-167"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus1999177_167-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 177. </li> <li id="cite_note-CITEREFMayhewKelly2008318-168"><a href="#cite_ref-CITEREFMayhewKelly2008318_168-0">↑</a> <a href="#CITEREFMayhewKelly2008">Mayhew i Kelly 2008 ↓</a>, s. 318. </li> <li id="cite_note-CITEREFMayhewKelly200825-169">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFMayhewKelly200825_169-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFMayhewKelly200825_169-1">b</a> <a href="#cite_ref-CITEREFMayhewKelly200825_169-2">c</a> <a href="#CITEREFMayhewKelly2008">Mayhew i Kelly 2008 ↓</a>, s. 25. </li> <li id="cite_note-CITEREFKalmus1999173-170"><a href="#cite_ref-CITEREFKalmus1999173_170-0">↑</a> <a href="#CITEREFKalmus1999">Kalmus 1999 ↓</a>, s. 173. </li> <li id="cite_note-CITEREFSinghBindloss200735-171"><a href="#cite_ref-CITEREFSinghBindloss200735_171-0">↑</a> <a href="#CITEREFSinghBindloss2007">Singh i Bindloss 2007 ↓</a>, s. 35. </li> <li id="cite_note-CITEREFMayhewKelly2008187-172"><a href="#cite_ref-CITEREFMayhewKelly2008187_172-0">↑</a> <a href="#CITEREFMayhewKelly2008">Mayhew i Kelly 2008 ↓</a>, s. 187. </li> <li id="cite_note-CITEREFMayhew2011128-173"><a href="#cite_ref-CITEREFMayhew2011128_173-0">↑</a> <a href="#CITEREFMayhew2011">Mayhew 2011 ↓</a>, s. 128. </li> <li id="cite_note-CITEREFLapchi_Project-174"><a href="#cite_ref-CITEREFLapchi_Project_174-0">↑</a> <a href="#CITEREFLapchi_Project">Lapchi Project ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFMayhewBindloss2006218-219-175"><a href="#cite_ref-CITEREFMayhewBindloss2006218-219_175-0">↑</a> <a href="#CITEREFMayhewBindloss2006">Mayhew i Bindloss 2006 ↓</a>, s. 218-219. </li> <li id="cite_note-CITEREFBuddyzm_Diamentowej_Drogi-176"><a href="#cite_ref-CITEREFBuddyzm_Diamentowej_Drogi_176-0">↑</a> <a href="#CITEREFBuddyzm_Diamentowej_Drogi">Buddyzm Diamentowej Drogi ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFUnia_Buddyjska-177"><a href="#cite_ref-CITEREFUnia_Buddyjska_177-0">↑</a> <a href="#CITEREFUnia_Buddyjska">Unia Buddyjska ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFKhordong-178"><a href="#cite_ref-CITEREFKhordong_178-0">↑</a> <a href="#CITEREFKhordong">Khordong ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFCentrum_Kultury_Buddyjskiej-179"><a href="#cite_ref-CITEREFCentrum_Kultury_Buddyjskiej_179-0">↑</a> <a href="#CITEREFCentrum_Kultury_Buddyjskiej">Centrum Kultury Buddyjskiej ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFBencien_Karma_Kamtsangb-180"><a href="#cite_ref-CITEREFBencien_Karma_Kamtsangb_180-0">↑</a> <a href="#CITEREFBencien_Karma_Kamtsangb">Bencien Karma Kamtsangb ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFDrukpa_Polska-181"><a href="#cite_ref-CITEREFDrukpa_Polska_181-0">↑</a> <a href="#CITEREFDrukpa_Polska">Drukpa Polska ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFWspólnota_Dzogczen-182"><a href="#cite_ref-CITEREFWspólnota_Dzogczen_182-0">↑</a> <a href="#CITEREFWspólnota_Dzogczen">Wspólnota Dzogczen ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFStudenci_Pakcioka_Rinpocze-183"><a href="#cite_ref-CITEREFStudenci_Pakcioka_Rinpocze_183-0">↑</a> <a href="#CITEREFStudenci_Pakcioka_Rinpocze">Studenci Pakcioka Rinpocze ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFJamchoe_Tchoeling-184"><a href="#cite_ref-CITEREFJamchoe_Tchoeling_184-0">↑</a> <a href="#CITEREFJamchoe_Tchoeling">Jamchoe Tchoeling ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFYeshekhorlo2019a-185"><a href="#cite_ref-CITEREFYeshekhorlo2019a_185-0">↑</a> <a href="#CITEREFYeshekhorlo2019a">Yeshekhorlo 2019a ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFYeshekhorlo2019b-186"><a href="#cite_ref-CITEREFYeshekhorlo2019b_186-0">↑</a> <a href="#CITEREFYeshekhorlo2019b">Yeshekhorlo 2019b ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFCentrum_Yeshekhorlo-187"><a href="#cite_ref-CITEREFCentrum_Yeshekhorlo_187-0">↑</a> <a href="#CITEREFCentrum_Yeshekhorlo">Centrum Yeshekhorlo ↓</a>. </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=27" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=27" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia">edytuj kod</a>]</div> <ul><li><cite class="citation book" id="CITEREFKalmus1999">Marek Kalmus: Tybet. Legenda i rzeczywistość. Warszawa: Wydawnictwo Baran i Suszczyński, 1999. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8385109234" title="Specjalna:Książki/8385109234">ISBN 83-85109-23-4</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Tybet.+Legenda+i+rzeczywisto%C5%9B%C4%87&rft.aulast=Kalmus&rft.aufirst=Marek&rft.pub=Wydawnictwo+Baran+i+Suszczy%C5%84ski&rft.place=Warszawa&rft.isbn=83-85109-23-4"> (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFAvari2007">Burjor Avari: India: The Ancient Past: A History of the Indian Sub-Continent from c. 7000 BC to AD 1200. New York: Routledge, 2007. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0415356164" title="Specjalna:Książki/0415356164">ISBN 0-415-35616-4</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=India%3A+The+Ancient+Past%3A+A+History+of+the+Indian+Sub-Continent+from+c.+7000+BC+to+AD+1200&rft.aulast=Avari&rft.aufirst=Burjor&rft.pub=Routledge&rft.place=New+York&rft.isbn=0415356164"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFGoldsteinNarkyid1999">Melvyn C. Goldstein, Ngawangthondup Narkyid: English-Tibetan Dictionary of Modern Tibetan. Dharamsala: University of Virginia Libraries, 1999. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0520051572" title="Specjalna:Książki/0520051572">ISBN 0-520-05157-2</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=English-Tibetan+Dictionary+of+Modern+Tibetan&rft.aulast=Goldstein&rft.aufirst=Melvyn+C.&rft.pub=University+of+Virginia+Libraries&rft.place=Dharamsala&rft.isbn=0-520-05157-2"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFSogjal1997">Rinpocze Sogjal: Tybetańska księga życia i umierania. Adam Kozieł. Warszawa: Wydawnictwo EM, 1997. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8386396032" title="Specjalna:Książki/8386396032">ISBN 83-86-396-03-2</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Tybeta%C5%84ska+ksi%C4%99ga+%C5%BCycia+i+umierania&rft.aulast=Sogjal&rft.aufirst=Rinpocze&rft.pub=Wydawnictwo+EM&rft.place=Warszawa&rft.isbn=83-86-396-03-2"> (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFToumadreSangda2003">Nicolas Toumadre, Dorje Sangda: Manual of Standard Tibetan. New York: Snow Lion Publications, 2003. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1559391898" title="Specjalna:Książki/1559391898">ISBN 1-55939-189-8</a>. Cytat: the five prefixes are usually silent... pha in rare cases produced the sound /p/ ex. /lopsang/ (first name), this may also be pronounced losang.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Manual+of+Standard+Tibetan&rft.aulast=Toumadre&rft.aufirst=Nicolas&rft.pub=Snow+Lion+Publications&rft.place=New+York&rft.isbn=1-55939-189-8"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFKongtrul2012">Jamgön Lodrö Tayé Kongtrul: The Treasury of knowledge. Frameworks of Buddhist Philosophy. New York: Snow Lion Publications, 2012. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9781559392778" title="Specjalna:Książki/9781559392778">ISBN 978-1-55939-277-8</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Treasury+of+knowledge.+Frameworks+of+Buddhist+Philosophy&rft.aulast=Kongtrul&rft.aufirst=Jamg%C3%B6n+Lodr%C3%B6+Tay%C3%A9&rft.pub=Snow+Lion+Publications&rft.place=New+York&rft.isbn=978-1-55939-277-8"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFRinchenRuth1997">Geshe Sonam Rinchen, Sonam Ruth: Atisha’s Lamp for The Path to Enlightenment. New York: Snow Lion Publications, 1997. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1559390824" title="Specjalna:Książki/1559390824">ISBN 1-55939-082-4</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Atisha%E2%80%99s+Lamp+for+The+Path+to+Enlightenment&rft.aulast=Rinchen&rft.aufirst=Geshe+Sonam&rft.pub=Snow+Lion+Publications&rft.place=New+York&rft.isbn=1559390824"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFSakya_Pandita2002">Kunga Gyaltshen Sakya Pandita: A Clear Differentiation of the Three Codes: Essential Differentiations Among the Individual Liberation, Great Vehicle, and Tantric Systems. New York: State University of New York Press, 2002. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0791452867" title="Specjalna:Książki/0791452867">ISBN 0-7914-5286-7</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+Clear+Differentiation+of+the+Three+Codes%3A+Essential+Differentiations+Among+the+Individual+Liberation%2C+Great+Vehicle%2C+and+Tantric+Systems&rft.aulast=Sakya+Pandita&rft.aufirst=Kunga+Gyaltshen&rft.pub=State+University+of+New+York+Press&rft.place=New+York&rft.isbn=0791452867"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFShardzaNamdak2002">Tashi Gyaltsen Tenzin Shardza, Yongdzin Lopon Namdak: Heart Drops of Dharmakaya Dzogchen Practice of the Bon Tradition. New York: Snow Lion Publications, 2002. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9781559391726" title="Specjalna:Książki/9781559391726">ISBN 978-1-55939-172-6</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Heart+Drops+of+Dharmakaya+Dzogchen+Practice+of+the+Bon+Tradition&rft.aulast=Shardza&rft.aufirst=Tashi+Gyaltsen+Tenzin&rft.pub=Snow+Lion+Publications&rft.place=New+York&rft.isbn=9781559391726"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation web" id="CITEREFBencien_Karma_Kamtsangc">Bencien Karma Kamtsang: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140529054415/http://www.buddyzm.eu/pl/z-ycia-centrum-w-grabniku/kangjur-i-tengjur-w-grabniku-2013">Kangjur i Tengjur w Grabniku, 2013</a>. [dostęp 2014-05-28]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.buddyzm.eu/pl/z-ycia-centrum-w-grabniku/kangjur-i-tengjur-w-grabniku-2013">tego adresu</a> (2014-05-29)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite>Sprawdź autora:1.</li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFKiyota1978">Minoru Kiyota: Shingon Buddhism: Theory and Practice. Tokyo: 1978. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0914910094" title="Specjalna:Książki/0914910094">ISBN 0-914910-09-4</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Shingon+Buddhism%3A+Theory+and+Practice&rft.aulast=Kiyota&rft.aufirst=Minoru&rft.place=Tokyo&rft.isbn=0914910094"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation web" id="CITEREFDalai_Lama">Dalai Lama: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090817161854/http://www.bonfoundation.org/letter.html">A letter from H.H. The Dalai Lama</a>. Bon Foundation. [dostęp 2009-10-13]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bonfoundation.org/letter.html">tego adresu</a> (2009-08-17)]. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite>Sprawdź autora:1.</li> <li><cite class="citation web open-access" id="CITEREFPWN"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3881588">buddyzm tybetański</a>, [w:] <a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">Encyklopedia PWN</a> [online], <a href="/wiki/Wydawnictwo_Naukowe_PWN" title="Wydawnictwo Naukowe PWN">Wydawnictwo Naukowe PWN</a> [dostęp 2022-02-12]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=unknown&rft.atitle=buddyzm+tybeta%C5%84ski&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.jtitle=%5B%5BWydawnictwo+Naukowe+PWN%5D%5D&rft_id=https%3A%2F%2Fencyklopedia.pwn.pl%2Fhaslo%2F%3B3881588" style="display:none"> .</cite></li> <li><cite class="citation web" id="CITEREFThe_Office_of_Tibet">The Office of Tibet: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160407113446/http://www.rangjung.com/gl/five_lineages_of_Tibet.htm">Five Principal Spiritual Traditions of Tibet</a>. [dostęp 2012-03-07]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.rangjung.com/gl/five_lineages_of_Tibet.htm">tego adresu</a> (2016-04-07)]. Cytat: Song Tsen Gampo invited Acharya Kumara and Brahmin Shankara from India and the Nepalese Acharya Shilmanju, who began the propagation and translation of the Buddha's teachings... In the following pages, we present a historical introduction to Tibet's five spiritual traditions in chronological order... Tibet's oldest spiritual tradition is Bon (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite>Sprawdź autora:1.</li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFNamkhai1997">Norbu Namkhai: Drung, Deu and Bön. Library of Tibetan Works and Archives, 1997. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8185102937" title="Specjalna:Książki/8185102937">ISBN 81-85102-93-7</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Drung%2C+Deu+and+B%C3%B6n&rft.aulast=Namkhai&rft.aufirst=Norbu&rft.pub=Library+of+Tibetan+Works+and+Archives&rft.isbn=8185102937"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFMcKayNamkhai2003">Alex McKay, Norbu Namkhai: History of Tibet. Volume 1. 2003. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0700715088" title="Specjalna:Książki/0700715088">ISBN 0-7007-1508-8</a>. Cytat: Eighteen generations after Podekungyal, a son of the royal line, named Tho-tho-ri Nyantsen, was born ca. A.D. 173. Tibetan histories state that Tho-tho-ri was sixty years old when he received the Nyenpo Sangwa (The Secret), which marked the initial introduction of Buddhism into Tibet. This event was of such importance that Tibetan currency notes are dated from the year of that introduction, which is given as A.D. 233. Assuming that date to be correct and if Tho-tho-ri was sixty years old at the time, then he was born ca. A.D. 173. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFPalmo2004">Ani Jinba Palmo: The Great Image. The Life Story of Vairochana the Translator. Shambhala Publications, 2004. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9781590300695" title="Specjalna:Książki/9781590300695">ISBN 978-1-59030-069-5</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Great+Image.+The+Life+Story+of+Vairochana+the+Translator&rft.aulast=Palmo&rft.aufirst=Ani+Jinba&rft.pub=Shambhala+Publications&rft.isbn=978-1-59030-069-5"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFDudjom1991">Rinpoche Dudjom: The Nyingma School of Tibetan Buddhism: Its Fundamentals and History. Boston: Wisdom Publications, 1991. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0861711998" title="Specjalna:Książki/0861711998">ISBN 0-86171-199-8</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Nyingma+School+of+Tibetan+Buddhism%3A+Its+Fundamentals+and+History&rft.aulast=Dudjom&rft.aufirst=Rinpoche&rft.pub=Wisdom+Publications&rft.place=Boston&rft.isbn=0-86171-199-8"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFEinoo2009">The Development of Tantric Buddhism Through the Adoption and Adaptation of Śaiva and Śakta Śaiva Models. W: Shingo Einoo: Genesis and development of Tantrism. Tokyo: University of Tokyo, 2009. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9784903235080" title="Specjalna:Książki/9784903235080">ISBN 978-4-903235-08-0</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Genesis+and+development+of+Tantrism&rft.atitle=The+Development+of+Tantric+Buddhism+Through+the+Adoption+and+Adaptation+of+%C5%9Aaiva+and+%C5%9Aakta+%C5%9Aaiva+Models&rft.aulast=Einoo&rft.aufirst=Shingo&rft.pub=University+of+Tokyo&rft.place=Tokyo&rft.isbn=978-4-903235-08-0"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation web" id="CITEREFO’Sullivan">Adrian O’Sullivan: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.ph/20140524162057/http://www.dechen.org/resources/the-life-of-shakyashri-bhadra">Held by the Mother of the Buddhas: The Life of Shakyashribhadra</a>. Dechen Resources. [dostęp 2012-11-21]. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation web" id="CITEREFBerzin1967">Alexander Berzin: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.berzinarchives.com/web/en/archives/e-books/unpublished_manuscripts/survey_tibetan_history/chapter_3.html">A Survey of Tibetan History</a>. Yale University Press, 1967. [dostęp 2009-10-13]. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFHarding2003">Sarah Harding: The life and Revelations of Pema Lingpa. New York: Snow Lion Publiczations, 2003. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1559391944" title="Specjalna:Książki/1559391944">ISBN 1-55939-194-4</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+life+and+Revelations+of+Pema+Lingpa&rft.aulast=Harding&rft.aufirst=Sarah&rft.pub=Snow+Lion+Publiczations&rft.place=New+York&rft.isbn=1-55939-194-4"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFKongtrul2008a">Jamgön Lodrö Tayé Kongtrul: The treasury of knowledge. Esoteric Instructions, A Detailed Presentation of the Process of Meditation in Vajrayana. New York: Snow Lion Publications, 2008. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1559392843" title="Specjalna:Książki/1559392843">ISBN 1-55939-284-3</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+treasury+of+knowledge.+Esoteric+Instructions%2C+A+Detailed+Presentation+of+the+Process+of+Meditation+in+Vajrayana&rft.aulast=Kongtrul&rft.aufirst=Jamg%C3%B6n+Lodr%C3%B6+Tay%C3%A9&rft.pub=Snow+Lion+Publications&rft.place=New+York&rft.isbn=1559392843"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFBarraux1995">Roland Barraux: Die Geschichte der Dalai Lamas: göttliches Mitleid und irdische Politik. Düsseldorf: Walter, 1995. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/3530500011" title="Specjalna:Książki/3530500011">ISBN 3-530-50001-1</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Die+Geschichte+der+Dalai+Lamas%3A+g%C3%B6ttliches+Mitleid+und+irdische+Politik&rft.aulast=Barraux&rft.aufirst=Roland&rft.pub=Walter&rft.place=D%C3%BCsseldorf&rft.isbn=3530500011"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFMaksimov2008">Konstantin N. Maksimov: Kalmykia in Russia’s Past and Present National Policies and Administrative System. New York: Central European University, 2008. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9789639776173" title="Specjalna:Książki/9789639776173">ISBN 978-963-9776-17-3</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Kalmykia+in+Russia%E2%80%99s+Past+and+Present+National+Policies+and+Administrative+System&rft.aulast=Maksimov&rft.aufirst=Konstantin+N.&rft.pub=Central+European+University&rft.place=New+York&rft.isbn=978-963-9776-17-3"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFAtwood2004">Christopher P. Atwood: Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire. New York: Facts On File, Inc, 2004. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9781438129228" title="Specjalna:Książki/9781438129228">ISBN 978-1-4381-2922-8</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Encyclopedia+of+Mongolia+and+the+Mongol+Empire&rft.aulast=Atwood&rft.aufirst=Christopher+P.&rft.pub=Facts+On+File%2C+Inc&rft.place=New+York&rft.isbn=978-1-4381-2922-8"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFMay2009">Timothy Michael May: Culture and Customs of Mongolia, Culture and Customs of Asia. London: Greenwood Press, 2009. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780313339837" title="Specjalna:Książki/9780313339837">ISBN 978-0-313-33983-7</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Culture+and+Customs+of+Mongolia%2C+Culture+and+Customs+of+Asia&rft.aulast=May&rft.aufirst=Timothy+Michael&rft.pub=Greenwood+Press&rft.place=London&rft.isbn=9780313339837"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation web" id="CITEREFBBC2008">BBC: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/7307495.stm">Tibetan monks: A controlled life</a>. 2008. [dostęp 2014-05-28]. Cytat: „Less than a decade later, Mao's Cultural Revolution wrought havoc in the region and the Red Guards destroyed more than 6,000 monasteries and convents – just a handful survived... But almost every aspect of the lives of Buddhist monks and nuns is monitored and controlled by the government” (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite>Sprawdź autora:1.</li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFFabrice2004">Midal Fabrice: Chögyam Trungpa: His Life and Vision. Shambhala Publications, 2004. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/159030098X" title="Specjalna:Książki/159030098X">ISBN 1-59030-098-X</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ch%C3%B6gyam+Trungpa%3A+His+Life+and+Vision&rft.aulast=Fabrice&rft.aufirst=Midal&rft.pub=Shambhala+Publications&rft.isbn=1-59030-098-X"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFDongyal2008">Khenpo Tsewang Dongyal: Light of Fearless Indestructible Wisdom. The Life and Legacy of His Holiness Dudjom Rinpoche. New York: Snow Lion Publications, 2008. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9781559393041" title="Specjalna:Książki/9781559393041">ISBN 978-1-55939-304-1</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Light+of+Fearless+Indestructible+Wisdom.+The+Life+and+Legacy+of+His+Holiness+Dudjom+Rinpoche&rft.aulast=Dongyal&rft.aufirst=Khenpo+Tsewang&rft.pub=Snow+Lion+Publications&rft.place=New+York&rft.isbn=9781559393041"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFHoffman2019">The Network of Conscious Agents. W: Donald Hoffman: The Case Against Reality: How Evolution Hid the Truth from Our Eyes. W. W. Norton & Company, 2019. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780241262627" title="Specjalna:Książki/9780241262627">ISBN 978-0-241-26262-7</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Case+Against+Reality%3A+How+Evolution+Hid+the+Truth+from+Our+Eyes&rft.atitle=The+Network+of+Conscious+Agents&rft.aulast=Hoffman&rft.aufirst=Donald&rft.pub=W.+W.+Norton+%26+Company&rft.isbn=9780241262627"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFJigme2017">The Word of Vidyadharas that bestows the Majestety of Great Bliss. Kyerim Practice. The Path of the Other Highest Yoga Tantras. The Dzogchen Approach.. W: Lingpa Jigme: The Gathering of Vidyadharas. Text and Commentaries on the Rigdzin Düpa. Snow Lion, 2017. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9781611803617" title="Specjalna:Książki/9781611803617">ISBN 978-1-61180-361-7</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Gathering+of+Vidyadharas.+Text+and+Commentaries+on+the+Rigdzin+D%C3%BCpa&rft.atitle=The+Word+of+Vidyadharas+that+bestows+the+Majestety+of+Great+Bliss.+Kyerim+Practice.+The+Path+of+the+Other+Highest+Yoga+Tantras.+The+Dzogchen+Approach.&rft.aulast=Jigme&rft.aufirst=Lingpa&rft.pub=Snow+Lion&rft.isbn=9781611803617"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFJacksonDezhung2003">David Jackson, Rinpoche Dezhung: Saint in Seattle: The Life of the Tibetan Mystic Dezhung Rinpoche. Boston: Wisdom Publications, 2003. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0861713966" title="Specjalna:Książki/0861713966">ISBN 0-86171-396-6</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Saint+in+Seattle%3A+The+Life+of+the+Tibetan+Mystic+Dezhung+Rinpoche&rft.aulast=Jackson&rft.aufirst=David&rft.pub=Wisdom+Publications&rft.place=Boston&rft.isbn=0-86171-396-6"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFHanson2004">Jennifer L. Hanson: Nations in Transition: Mongolia, Facts On File. New York: Wisdom Publications, 2004. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0816052212" title="Specjalna:Książki/0816052212">ISBN 0-8160-5221-2</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Nations+in+Transition%3A+Mongolia%2C+Facts+On+File&rft.aulast=Hanson&rft.aufirst=Jennifer+L.&rft.pub=Wisdom+Publications&rft.place=New+York&rft.isbn=0816052212"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation journal" id="CITEREFKunsang2000">Roger Kunsang. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20160307054456/http://fpmt.org/wp-content/uploads/sites/2/2000/the_reawakening_of_buddhadharm_in_mongolia.pdf">The Reawakening of Buddhadharma in Mongolia</a>. „Mandala Magazine”, 2000. Mandala Publications. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+Reawakening+of+Buddhadharma+in+Mongolia&rft.jtitle=Mandala+Magazine&rft.date=2000&rft.aulast=Kunsang&rft.aufirst=Roger&rft_id=http%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20160307054456%2Fhttp%3A%2F%2Ffpmt.org%2Fwp-content%2Fuploads%2Fsites%2F2%2F2000%2Fthe_reawakening_of_buddhadharm_in_mongolia.pdf"> </li> <li><cite class="citation journal" id="CITEREFKollmar-Paulenz2003">Karénina Kollmar-Paulenz. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.ph/20121228053724/http://www.tibetan-museum-society.org/java/arts-culture-Buddhism-in-Mongolia-After-1990.jsp">Buddhism in Mongolia After 1990</a>. „Journal of Global Buddhism”, 2003. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Buddhism+in+Mongolia+After+1990&rft.jtitle=Journal+of+Global+Buddhism&rft.date=2003&rft.aulast=Kollmar-Paulenz&rft.aufirst=Kar%C3%A9nina&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.ph%2F20121228053724%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.tibetan-museum-society.org%2Fjava%2Farts-culture-Buddhism-in-Mongolia-After-1990.jsp"> </li> <li><cite class="citation web" id="CITEREFCentral_Tibetan_Administration">Central Tibetan Administration: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tibet.net">Central Tibetan Administration</a>. [dostęp 2013-03-18]. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite>Sprawdź autora:1.</li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFKongtrul2003">Jamgön Lodrö Tayé Kongtrul: The treasury of knowledge. Buddhist Ethics. New York: Snow Lion Publications, 2003. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1559390662" title="Specjalna:Książki/1559390662">ISBN 1-55939-066-2</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+treasury+of+knowledge.+Buddhist+Ethics&rft.aulast=Kongtrul&rft.aufirst=Jamg%C3%B6n+Lodr%C3%B6+Tay%C3%A9&rft.pub=Snow+Lion+Publications&rft.place=New+York&rft.isbn=1559390662"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFGyatrul2005">Rinpoche Gyatrul: The Generation Stage In Buddhist Tantra. New York: Snow Lion Publications, 2005. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1559392290" title="Specjalna:Książki/1559392290">ISBN 1-55939-229-0</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Generation+Stage+In+Buddhist+Tantra&rft.aulast=Gyatrul&rft.aufirst=Rinpoche&rft.pub=Snow+Lion+Publications&rft.place=New+York&rft.isbn=1559392290"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFWeishaar-GünterLeisner2001">Cornelia Weishaar-Günter, Regine Leisner: Die Struktur des Lamrim. Fürth: Chödzong, 2001. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9783931442071" title="Specjalna:Książki/9783931442071">ISBN 978-3-931442-07-1</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Die+Struktur+des+Lamrim&rft.aulast=Weishaar-G%C3%BCnter&rft.aufirst=Cornelia&rft.pub=Ch%C3%B6dzong&rft.place=F%C3%BCrth&rft.isbn=978-3-931442-07-1"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFGampopa1995">Je Gampopa: Gems of Dharma, Jewels of Freedom. Ken Holmes. Altea Publishing, 1995. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780952455509" title="Specjalna:Książki/9780952455509">ISBN 978-0-9524555-0-9</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Gems+of+Dharma%2C+Jewels+of+Freedom&rft.aulast=Gampopa&rft.aufirst=Je&rft.pub=Altea+Publishing&rft.isbn=978-0-9524555-0-9"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFTsong-kha-pa2000">Tsong-kha-pa: The Great Treatise On The Stages Of The Path To Enlightenment. Volume One. New York: Snow Lion Publications, 2000. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1559391529" title="Specjalna:Książki/1559391529">ISBN 1-55939-152-9</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Great+Treatise+On+The+Stages+Of+The+Path+To+Enlightenment.+Volume+One&rft.aulast=Tsong-kha-pa&rft.pub=Snow+Lion+Publications&rft.place=New+York&rft.isbn=1-55939-152-9"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite>Sprawdź autora:1.</li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFKapstein2013">Matthew T. Kapstein: Tibetan Buddhism: A Very Short Introduction. Oxford: Oxford University Press, 2013. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780199735129" title="Specjalna:Książki/9780199735129">ISBN 978-0-19-973512-9</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Tibetan+Buddhism%3A+A+Very+Short+Introduction&rft.aulast=Kapstein&rft.aufirst=Matthew+T.&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.place=Oxford&rft.isbn=978-0-19-973512-9"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFTsultrim_Giamtso1997">Khenpo Rinpocze Tsultrim Giamtso: Stopnie Medytacji Pustki. Joanna Grela. Szczecin: Marpa Translation Committee Poland, 1997.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Stopnie+Medytacji+Pustki&rft.aulast=Tsultrim+Giamtso&rft.aufirst=Khenpo+Rinpocze&rft.pub=Marpa+Translation+Committee+Poland&rft.place=Szczecin"> (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFBrünnholzl2004">Karl Brünnholzl: The Center of the Sunlit Sky: Madhyamaka in the Kagyu Tradition. New York: Snow Lion Publications, 2004. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1559392185" title="Specjalna:Książki/1559392185">ISBN 1-55939-218-5</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Center+of+the+Sunlit+Sky%3A+Madhyamaka+in+the+Kagyu+Tradition&rft.aulast=Br%C3%BCnnholzl&rft.aufirst=Karl&rft.pub=Snow+Lion+Publications&rft.place=New+York&rft.isbn=1559392185"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFKongtrulKunsang1999">Jamgön Kongtrul, Erik Pema Kunsang: The Light of Wisdom Vol. I. Nepal: Rangjung Yeshe Publications, 1999. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9627341371" title="Specjalna:Książki/9627341371">ISBN 962-7341-37-1</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Light+of+Wisdom+Vol.+I&rft.aulast=Kongtrul&rft.aufirst=Jamg%C3%B6n&rft.pub=Rangjung+Yeshe+Publications&rft.place=Nepal&rft.isbn=9627341371"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFLodoe2008">Yangchen Gawai Lodoe: Paths and Grounds of Guhyasamaja According to Arya Nagarjuna. Dharamsala: 2008. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8185102945" title="Specjalna:Książki/8185102945">ISBN 81-85102-94-5</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Paths+and+Grounds+of+Guhyasamaja+According+to+Arya+Nagarjuna&rft.aulast=Lodoe&rft.aufirst=Yangchen+Gawai&rft.place=Dharamsala&rft.isbn=8185102945"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFTengaSchefczyk1998">Rinpocze Tenga, Susanne Schefczyk: Przejście i wyzwolenie. Objaśnienie do medytacji w bardo. Kraków: Związek Buddyjski Tradycji Karma Kamtzang, 1998. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8385222316" title="Specjalna:Książki/8385222316">ISBN 83-85222-31-6</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Przej%C5%9Bcie+i+wyzwolenie.+Obja%C5%9Bnienie+do+medytacji+w+bardo&rft.aulast=Tenga&rft.aufirst=Rinpocze&rft.pub=Zwi%C4%85zek+Buddyjski+Tradycji+Karma+Kamtzang&rft.place=Krak%C3%B3w&rft.isbn=83-85222-31-6"> (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation web" id="CITEREFRinczena">Rinczen: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131212054448/http://www.benchen.org.pl/pl/materialy-online/relacje/niezwykla-smierc-lamy-rabsala">Niezwykła śmierć Lamy Rabsala</a>. [dostęp 2010-01-15]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.benchen.org.pl/pl/materialy-online/relacje/niezwykla-smierc-lamy-rabsala">tego adresu</a> (2013-12-12)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite>Sprawdź autora:1.</li> <li><cite class="citation web" id="CITEREFRinczenb">Rinczen: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160305214532/http://benchen.org.pl/pl/index.php?catid=126&id=689&itemid=128&lang=pl&option=com_content&view=article">Parinirwana Kjabdzie Tengi Rinpoczego</a>. [dostęp 2014-05-24]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.benchen.org.pl/pl/index.php?option=com_content&view=article&id=689&catid=126&Itemid=128&lang=pl">tego adresu</a> (2016-03-05)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite>Sprawdź autora:1.</li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFKongtrul2008b">Jamgön Lodrö Tayé Kongtrul: The treasury of knowledge. The Elements of Tantric Practice. New York: Snow Lion Publications, 2008. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/155939305X" title="Specjalna:Książki/155939305X">ISBN 1-55939-305-X</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+treasury+of+knowledge.+The+Elements+of+Tantric+Practice&rft.aulast=Kongtrul&rft.aufirst=Jamg%C3%B6n+Lodr%C3%B6+Tay%C3%A9&rft.pub=Snow+Lion+Publications&rft.place=New+York&rft.isbn=155939305X"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFCozort2005">Daniel Cozort: Highest Yoga Tantra. New York: Snow Lion Publications, 2005. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1559392355" title="Specjalna:Książki/1559392355">ISBN 1-55939-235-5</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Highest+Yoga+Tantra&rft.aulast=Cozort&rft.aufirst=Daniel&rft.pub=Snow+Lion+Publications&rft.place=New+York&rft.isbn=1-55939-235-5"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFLatiHopkins1999">Rinpocze Lati, Jeffrey Hopkins: Śmierć, stan pośredni i odrodzenie w buddyzmie tybetańskim. Wydawnictwo A, 1999. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8390534754" title="Specjalna:Książki/8390534754">ISBN 83-905347-5-4</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%C5%9Amier%C4%87%2C+stan+po%C5%9Bredni+i+odrodzenie+w+buddyzmie+tybeta%C5%84skim&rft.aulast=Lati&rft.aufirst=Rinpocze&rft.pub=Wydawnictwo+A&rft.isbn=83-905347-5-4"> (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation web" id="CITEREFYeshekhorlo">Yeshekhorlo: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120423224729/http://yeshekhorlo.mahajana.net/category/trening-dzogczen/o-dzogczen-w-skrocie/">Terminologia używana w dzogczen</a>. [dostęp 2009-12-10]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://yeshekhorlo.mahajana.net/category/trening-dzogczen/o-dzogczen-w-skrocie">tego adresu</a> (2012-04-23)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite>Sprawdź autora:1.</li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFLongchenThondup2002">Rabjam Longchen, Tulku Thondup: The Practice of Dzogchen. New York: Snow Lion Publications, 2002. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1559391790" title="Specjalna:Książki/1559391790">ISBN 1-55939-179-0</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Practice+of+Dzogchen&rft.aulast=Longchen&rft.aufirst=Rabjam&rft.pub=Snow+Lion+Publications&rft.place=New+York&rft.isbn=1-55939-179-0"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation web" id="CITEREFAlak_Zenkar">Rinpoche Alak Zenkar: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lotsawahouse.org/tibetan-masters/alak-zenkar/nine-yanas">A Brief Presentation of the Nine Yanas</a>. [dostęp 2013-03-18]. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation web" id="CITEREFBencien_Karma_Kamtsanga">Bencien Karma Kamtsang: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.ph/20140528071128/http://www.benchen.org.pl/pl/buddyjskie-swieta-i-dni-specjalne-wedlug-kalendarza-ksiezycowego">Buddyjskie święta i dni specjalne według kalendarza księżycowego</a>. [dostęp 2014-05-28]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite>Sprawdź autora:1.</li> <li><cite class="citation web" id="CITEREFBencien_Karma_Kamtsangd">Bencien Karma Kamtsang: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190925194618/https://www.benchen.org.pl/pl/program/aktualny-program/seminarium-letnie-z-sangterem-rinpocze-2019">Seminarium letnie z Sangterem Rinpocze, 2019</a>. [dostęp 2019-09-25]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.benchen.org.pl/pl/program/aktualny-program/seminarium-letnie-z-sangterem-rinpocze-2019">tego adresu</a> (2019-09-25)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite>Sprawdź autora:1.</li> <li><cite class="citation web" id="CITEREFBencien_Karma_Kamtsange">Bencien Karma Kamtsang: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://benchen.org.pl/pl/dharmoteka/do-poczytania/teksty-do-praktyki">Teksty do praktyki. Krótka guru joga rdzennego Lamy Karmapy ułożona przez Kjabdzie Tengę Rinpoczego</a>. [dostęp 2019-09-26]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite>Sprawdź autora:1.</li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFPatrul1996">Rinpocze Patrul: Słowa Mistrza Samantabhadry. Mandala, 1996. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/839063550X" title="Specjalna:Książki/839063550X">ISBN 83-906355-0-X</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=S%C5%82owa+Mistrza+Samantabhadry&rft.aulast=Patrul&rft.aufirst=Rinpocze&rft.pub=Mandala&rft.isbn=83-906355-0-X"> (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFGrela2005">Joanna Grela: Mahakala. Sześcioręki strażnik w buddyzmie tybetańskim. Universitas, 2005. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8324204539" title="Specjalna:Książki/8324204539">ISBN 83-242-0453-9</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Mahakala.+Sze%C5%9Bcior%C4%99ki+stra%C5%BCnik+w+buddyzmie+tybeta%C5%84skim&rft.aulast=Grela&rft.aufirst=Joanna&rft.pub=Universitas&rft.isbn=83-242-0453-9"> (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFMayhewKelly2008">Bradley Mayhew, Robert Kelly: Lonely Planet Tibet. Lonely Planet Publication, 2008. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9781741045697" title="Specjalna:Książki/9781741045697">ISBN 978-1-74104-569-7</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Lonely+Planet+Tibet&rft.aulast=Mayhew&rft.aufirst=Bradley&rft.pub=Lonely+Planet+Publication&rft.isbn=978-1-74104-569-7"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFMayhew2011">Bradley Mayhew: Lonely Planet Bhutan. Lonely Planet Publication, 2011. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9781741049190" title="Specjalna:Książki/9781741049190">ISBN 978-1-74104-919-0</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Lonely+Planet+Bhutan&rft.aulast=Mayhew&rft.aufirst=Bradley&rft.pub=Lonely+Planet+Publication&rft.isbn=9781741049190"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFMayhewBindloss2006">Bradley Mayhew, Joe Bindloss: Lonely Planet Nepal. Lonely Planet Publication, 2006. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1740596994" title="Specjalna:Książki/1740596994">ISBN 1-74059-699-4</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Lonely+Planet+Nepal&rft.aulast=Mayhew&rft.aufirst=Bradley&rft.pub=Lonely+Planet+Publication&rft.isbn=1740596994"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFSinghBindloss2007">Sarina Singh, Joe Bindloss: Lonely Planet India. Lonely Planet Publication, 2007. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1741043085" title="Specjalna:Książki/1741043085">ISBN 1-74104-308-5</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Lonely+Planet+India&rft.aulast=Singh&rft.aufirst=Sarina&rft.pub=Lonely+Planet+Publication&rft.isbn=1741043085"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation web" id="CITEREFLapchi_Project">Lapchi Project: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140607001956/http://lapchimilarepadk.org/eng/about/event-calendar/">Lapchi Restoration Project. History</a>. [dostęp 2014-06-02]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://lapchimilarepadk.org/eng/about/event-calendar">tego adresu</a> (2014-06-07)]. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite>Sprawdź autora:1.</li> <li><cite class="citation web" id="CITEREFBuddyzm_Diamentowej_Drogi">Buddyzm Diamentowej Drogi: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.kuchary.pl/o-nas/">Kuchary. Buddyjski Ośrodek Odosobnieniowy</a>. [dostęp 2014-06-02]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite>Sprawdź autora:1.</li> <li><cite class="citation web" id="CITEREFUnia_Buddyjska">Unia Buddyjska: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://buddyzm.eu.org/">Polska Unia Buddyjska pod patronatem Jego Świątobliwości Dalajlamy</a>. [dostęp 2014-06-02]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite>Sprawdź autora:1.</li> <li><cite class="citation web" id="CITEREFKhordong">Khordong: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.khordong.pl">Związek Buddyjski Khordong w Polsce</a>. [dostęp 2008-07-24]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite>Sprawdź autora:1.</li> <li><cite class="citation web" id="CITEREFCentrum_Kultury_Buddyjskiej">Centrum Kultury Buddyjskiej: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110711032917/http://www.benchen.org.pl/ckb/">Centrum Kultury Buddyjskiej</a>. [dostęp 2010-06-22]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.benchen.org.pl/ckb">tego adresu</a> (2011-07-11)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite>Sprawdź autora:1.</li> <li><cite class="citation web" id="CITEREFBencien_Karma_Kamtsangb">Bencien Karma Kamtsang: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140529054303/http://www.benchen.org.pl/pl/historia-drubkangu-w-grabniku/ceremonia-otwarcia-drubkangu-wrzesien-2012-r">Ceremonia otwarcia bram drubkangu, wrzesień 2012 r.</a>. [dostęp 2014-05-28]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.benchen.org.pl/pl/historia-drubkangu-w-grabniku/ceremonia-otwarcia-drubkangu-wrzesien-2012-r">tego adresu</a> (2014-05-29)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite>Sprawdź autora:1.</li> <li><cite class="citation web" id="CITEREFDrukpa_Polska">Drukpa Polska: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.drukpa.org.pl">Drukpa kagju w Polsce pod przewodnictwem J. Ś. XII Gyalwang Drukpy</a>. [dostęp 2013-03-18]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite>Sprawdź autora:1.</li> <li><cite class="citation web" id="CITEREFWspólnota_Dzogczen">Wspólnota Dzogczen: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.dzogczen.pl">Wspólnota Dzogczen w Polsce</a>. [dostęp 2013-03-18]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite>Sprawdź autora:1.</li> <li><cite class="citation web" id="CITEREFStudenci_Pakcioka_Rinpocze">Studenci Pakcioka Rinpocze: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130615072628/http://pakciokrinpocze.pl/">Grupa studentów Kjabgona Pakcioka Rinpocze</a>. [dostęp 2013-03-18]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pakciokrinpocze.pl">tego adresu</a> (2013-06-15)]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite>Sprawdź autora:1.</li> <li><cite class="citation web" id="CITEREFJamchoe_Tchoeling">Jamchoe Tchoeling: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://mahajana.net/node/607">JE Desi Rinpocze w Polsce</a>. [dostęp 2014-02-19]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite>Sprawdź autora:1.</li> <li><cite class="citation web" id="CITEREFYeshekhorlo2019a">Yeshekhorlo: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://yeshekhorlo.pl/4834-2/">Zakończenie kursu bardo 07.07.19</a>. 2019. [dostęp 2019-07-15]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite>Sprawdź autora:1.</li> <li><cite class="citation web" id="CITEREFYeshekhorlo2019b">Yeshekhorlo: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://yeshekhorlo.pl/osma-wizyta-j-sw-gangtenga-tulku-rinpocze-w-polsce-27-06-07-07-2019/">Ósma wizyta J. Św. Gangtenga Tulku Rinpocze w Polsce w dniach 27 czerwca – 07 lipca 2019r.</a>. 2019. [dostęp 2019-08-20]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite>Sprawdź autora:1.</li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFDzongsar2018">Jamyang Kyentse Dzongsar: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.siddharthasintent.org/resources/publications/living-is-dying-how-to-prepare-for-dying-death-and-beyond/">Living is dying</a>. Siddhartha's Intent, 2018.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Living+is+dying&rft.aulast=Dzongsar&rft.aufirst=Jamyang+Kyentse&rft.pub=Siddhartha%27s+Intent&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.siddharthasintent.org%2Fresources%2Fpublications%2Fliving-is-dying-how-to-prepare-for-dying-death-and-beyond%2F"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFKerr2020">Christopher Kerr: Death Is But a Dream: Finding Hope and Meaning at Life's End. Publisher Avery, 2020. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0525542841" title="Specjalna:Książki/0525542841">ISBN 0-525-54284-1</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Death+Is+But+a+Dream%3A+Finding+Hope+and+Meaning+at+Life%27s+End&rft.aulast=Kerr&rft.aufirst=Christopher&rft.pub=Publisher+Avery&rft.isbn=0525542841"> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation web" id="CITEREFCentrum_Yeshekhorlo">Centrum Yeshekhorlo: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://center.yeshekhorlo.pl/o-nas/">Buddyjski Ośrodek Odosobnieniowy Yeshe Khorlo w Polsce.</a>. [dostęp 2023-06-04]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite>Sprawdź autora:1.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Linki_zewnętrzne">Linki zewnętrzne</h2>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=28" title="Edytuj sekcję: Linki zewnętrzne" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=28" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Linki zewnętrzne">edytuj kod</a>]</div> <ul><li><cite class="citation web">Alexander Berzin: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.berzinarchives.com/web/pl/index.html">Buddyjskie archiwa dr. Alexandra Berzina</a>. [dostęp 2014-05-27]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/user/BenchenPL">Kanał YouTube dla Benchen Poland. Wykłady o buddyzmie tybetańskim z Centrum Kultury Buddyjskiej w Grabniku</a>. [dostęp 2022-02-12]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Literatura">Literatura</h2>[<a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&veaction=edit&section=29" title="Edytuj sekcję: Literatura" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&action=edit&section=29" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Literatura">edytuj kod</a>]</div> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Buddhism_in_Tibet?uselang=pl">Zobacz multimedia związane z tematem: Buddyzm tybetański</a> </td></tr></tbody></table> <ul><li><cite class="citation book">Dalajlama Tenzin Gjaco, Gesze Thubten Dzinpa: Świat buddyzmu tybetańskiego. Zarys filozofii i praktyki. Krzysztof Jakubczak. Warszawa: Wydawnictwo MUDRA, 2002. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/838738707X" title="Specjalna:Książki/838738707X">ISBN 83-87387-07-X</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%C5%9Awiat+buddyzmu+tybeta%C5%84skiego.+Zarys+filozofii+i+praktyki&rft.au=Dalajlama+Tenzin+Gjaco&rft.pub=Wydawnictwo+MUDRA&rft.place=Warszawa&rft.isbn=83-87387-07-X"> (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> Brak numerów stron w książce</li> <li><cite class="citation book">John Powers: Wprowadzenie do buddyzmu tybetańskiego. Joanna Janiszewska. Kraków: Wydawnictwo A, 2008. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8389978202" title="Specjalna:Książki/8389978202">ISBN 83-89978-20-2</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Wprowadzenie+do+buddyzmu+tybeta%C5%84skiego&rft.au=John+Powers&rft.pub=Wydawnictwo+A&rft.place=Krak%C3%B3w&rft.isbn=83-89978-20-2"> (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> Brak numerów stron w książce</li></ul> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74983602">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin:auto;text-align:center;padding:3px;margin-top:1em;clear:both}.mw-parser-output table.navbox:not(.pionowy){width:100%}.mw-parser-output .navbox+.navbox{border-top:0;margin-top:0}.mw-parser-output .navbox.pionowy{width:250px;float:right;clear:right;margin:0 0 0.4em 1.4em}.mw-parser-output .navbox.pionowy .before,.mw-parser-output .navbox.pionowy .after{padding:0.5em 0;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.caption,.mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background:#ccf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox .tnavbar{font-weight:normal;font-size:xx-small;white-space:nowrap;padding:0}.mw-parser-output .navbox>.tnavbar{margin-left:1em;float:left}.mw-parser-output .navbox .below>hr+.tnavbar{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox .below>.tnavbar:before{content:"Ten szablon: "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:after{content:" · "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:last-child:after{content:none}.mw-parser-output .navbox hr{margin:0.2em 1em}.mw-parser-output .navbox .title{background:#ddf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content:not(.grupa-szablonów-nawigacyjnych){margin-top:2px;padding:0;font-size:smaller;overflow:auto}.mw-parser-output .navbox .above+div,.mw-parser-output .navbox .above+.navbox-main-content,.mw-parser-output .navbox .below,.mw-parser-output .navbox .title+.grid{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below{background:#ddf;text-align:center;margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .navbox .flex>.before,.mw-parser-output .navbox .flex>.after{align-self:center;text-align:center}.mw-parser-output .navbox .flex>.navbox-main-content{flex-grow:1}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .before{margin-right:0.5em}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .after{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox .inner-columns,.mw-parser-output .navbox .inner-group,.mw-parser-output .navbox .inner-standard{border-spacing:0;border-collapse:collapse;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis{text-align:right;vertical-align:middle}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis+.spis{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td{padding:0;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td:first-child{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .inner-standard .inner-standard>tbody>tr>td{text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-odd,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-even{padding:0 0.3em}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>th+td{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns{table-layout:fixed}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{padding:0;border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);border-right:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{vertical-align:top}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:first-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:first-child{border-left:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:last-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:last-child{border-right:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ul,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ol,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>dl{text-align:left;column-width:24em}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+table{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.opis,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.spis{padding:0.1em 1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-toggle,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.mw-collapsible-toggle{width:4em;text-align:right;margin-right:0.4em}.mw-parser-output .navbox>.fakebar,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.fakebar{float:left;width:4em;height:1em}.mw-parser-output .navbox .opis{background:#ddf;padding:0 1em;white-space:nowrap;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox.pionowy .opis{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-even,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-odd{background:transparent}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-odd,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-even{background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div{background:transparent}.mw-parser-output .navbox p{margin:0;padding:0.3em 0}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:gold}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:silver}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#c96}.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ul,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>dl,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ol{column-width:24em;text-align:left}.mw-parser-output .navbox ul{list-style:none}.mw-parser-output .navbox .references{background:transparent}.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dd,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dt,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist li{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox .rok{display:inline-block;width:4em;padding-right:0.5em;text-align:right}.mw-parser-output .navbox .navbox-statistics{margin-top:2px;border-top:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:small}.mw-parser-output .navbox-summary>.title{font-weight:bold;font-size:larger}.mw-parser-output .navbox:not(.grupa-szablonów) .navbox{margin:0;border:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox.grupa-szablonów>.grupa-szablonów-nawigacyjnych>.navbox:first-child{margin-top:2px}@media(max-width:800px){.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.before,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.after{display:none}}.mw-parser-output .navbox .opis img,.mw-parser-output .navbox .opis .flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.image{display:none}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}</style><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Buddyzm" title="Szablon:Buddyzm">p</a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Buddyzm&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Buddyzm (strona nie istnieje)">d</a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Buddyzm&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Buddyzm" title="Buddyzm">Buddyzm</a></div><div class="mw-collapsible-content"><div class="flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Podstawy</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Budda_Siakjamuni" title="Budda Siakjamuni">Budda Siakjamuni</a></li> <li><a href="/wiki/Dharma" title="Dharma">Dharma</a></li> <li><a href="/wiki/Cztery_Szlachetne_Prawdy" title="Cztery Szlachetne Prawdy">Cztery Szlachetne Prawdy</a></li> <li><a href="/wiki/O%C5%9Bmioraka_%C5%9Bcie%C5%BCka" title="Ośmioraka ścieżka">Ośmioraka ścieżka</a></li> <li><a href="/wiki/Trzy_Cechy_Istnienia" title="Trzy Cechy Istnienia">Trzy Cechy Istnienia</a></li> <li><a href="/wiki/Filozofia_buddyjska" title="Filozofia buddyjska">Filozofia buddyjska</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Karma_w_buddyzmie" title="Karma w buddyzmie">Karma</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Sansara" title="Sansara">Sansara</a></li> <li><a href="/wiki/Dwana%C5%9Bcie_ogniw_wsp%C3%B3%C5%82zale%C5%BCnego_powstawania" title="Dwanaście ogniw współzależnego powstawania">12 ogniw współzależnego powstawania</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row">Wizja świata</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Anicca" title="Anicca">Nietrwałość</a></li> <li><a href="/wiki/Duhkha" title="Duhkha">Duhkha</a></li> <li><a href="/wiki/Anatman" title="Anatman">Anatman</a></li> <li><a href="/wiki/Siunjata" title="Siunjata">Siunjata</a></li> <li><a href="/wiki/Pi%C4%99%C4%87_skupisk" title="Pięć skupisk">Pięć skupisk</a></li> <li><a href="/wiki/Natura_Buddy" title="Natura Buddy">Natura Buddy</a></li> <li><a href="/wiki/Kosmologia_buddyjska" title="Kosmologia buddyjska">Kosmologia buddyjska</a></li> <li><a href="/wiki/Splamienia_(buddyzm)" title="Splamienia (buddyzm)">Splamienia</a></li> <li><a href="/wiki/Niewiedza_(buddyzm)" title="Niewiedza (buddyzm)">Niewiedza</a></li> <li><a href="/wiki/Rigpa" title="Rigpa">Rigpa</a></li> <li><a href="/wiki/Przejrzyste_%C5%9Awiat%C5%82o" title="Przejrzyste Światło">Przejrzyste Światło</a></li> <li><a href="/wiki/Proces_umierania_w_teorii_wad%C5%BCrajany" title="Proces umierania w teorii wadżrajany">Proces umierania</a></li> <li><a href="/wiki/Bardo_(stan)" title="Bardo (stan)">Stan Bardo</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/O%C5%9Bwiecenie_(religie_Wschodu)#Buddyzm" title="Oświecenie (religie Wschodu)">Oświecenie</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Nirwana" title="Nirwana">Nirwana</a></li> <li><a href="/wiki/Budda" title="Budda">Budda</a></li> <li><a href="/wiki/Bodhisattwa" title="Bodhisattwa">Bodhisattwa</a></li> <li><a href="/wiki/Arahant" title="Arahant">Arahant</a></li> <li><a href="/wiki/Tulku" title="Tulku">Tulku</a></li> <li><a href="/wiki/Trzy_cia%C5%82a_Buddy" title="Trzy ciała Buddy">Trzy ciała Buddy</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row">Praktyka</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Trzy_skarby" title="Trzy skarby">Trzy skarby</a></li> <li><a href="/wiki/Trzy_schronienia" title="Trzy schronienia">Trzy schronienia</a></li> <li><a href="/wiki/Wskazania_buddyjskie" title="Wskazania buddyjskie">Wskazania</a></li> <li><a href="/wiki/Paramita" title="Paramita">Paramita</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Aamatha" title="Śamatha">Śamatha</a></li> <li><a href="/wiki/Vipassana" title="Vipassana">Vipassana</a></li> <li><a href="/wiki/Zazen" title="Zazen">Zazen</a></li> <li><a href="/wiki/Koan" title="Koan">Koan</a></li> <li><a href="/wiki/Mahamudra" title="Mahamudra">Mahamudra</a></li> <li><a href="/wiki/Tantry_jogi_najwy%C5%BCszej" title="Tantry jogi najwyższej">Tantry</a></li> <li><a href="/wiki/Dzogczen" title="Dzogczen">Dzogczen</a></li></ul> </td></tr><tr class="a6"><th class="navbox-group opis" scope="row">W <a href="/wiki/Klasztor_buddyjski" title="Klasztor buddyjski">klasztorze</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Bhikku" title="Bhikku">Bhikku</a></li> <li><a href="/wiki/Sangha_(buddyzm)" title="Sangha (buddyzm)">Sangha</a></li></ul> </td></tr><tr class="a7"><th class="navbox-group opis" scope="row">Świątynie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Klasztor_buddyjski" title="Klasztor buddyjski">Klasztor</a></li> <li><a href="/wiki/Stupa" title="Stupa">Stupa</a></li> <li><a href="/wiki/Gompa" title="Gompa">Gompa</a></li></ul> </td></tr><tr class="a8"><th class="navbox-group opis" scope="row">Szkoły</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Hinajana" title="Hinajana">Hinajana</a></li> <li><a href="/wiki/Therawada" title="Therawada">Therawada</a></li> <li><a href="/wiki/Mahajana" title="Mahajana">Mahajana</a></li> <li><a href="/wiki/Wad%C5%BCrajana" title="Wadżrajana">Wadżrajana</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Buddyzm tybetański</a></li> <li><a href="/wiki/Sanlun" title="Sanlun">Sanlun</a></li> <li><a href="/wiki/Chan_(buddyzm)" title="Chan (buddyzm)">Chan</a></li> <li><a href="/wiki/S%C5%8Fn" title="Sŏn">Sŏn</a></li> <li><a href="/wiki/Zen" title="Zen">Zen</a></li> <li><a href="/wiki/Dilun" title="Dilun">Dilun</a></li> <li><a href="/wiki/Faxiang" title="Faxiang">Faxiang</a></li> <li><a href="/wiki/Huayan" title="Huayan">Huayan</a></li> <li><a href="/wiki/Tiantai" title="Tiantai">Tiantai</a></li> <li><a href="/wiki/Tendai" title="Tendai">Tendai</a></li> <li><a href="/wiki/Shingon" title="Shingon">Shingon</a></li> <li><a href="/wiki/Szko%C5%82a_Czystej_Krainy" title="Szkoła Czystej Krainy">Szkoła Czystej Krainy</a></li></ul> </td></tr><tr class="a9"><th class="navbox-group opis" scope="row">Doktryny</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Wajbaszika" title="Wajbaszika">Wajbaszika</a></li> <li><a href="/wiki/Sautrantika" title="Sautrantika">Sautrantika</a></li> <li><a href="/wiki/Czittamatra" title="Czittamatra">Czittamatra</a></li> <li><a href="/wiki/Madhjamaka" title="Madhjamaka">Madhjamaka</a></li> <li><a href="/wiki/Swatantrika" title="Swatantrika">Swatantrika</a></li> <li><a href="/wiki/Prasangika" title="Prasangika">Prasangika</a></li> <li><a href="/wiki/Szentong" title="Szentong">Szentong</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <a href="/wiki/Ko%C5%82o_Dharmy" title="Koło Dharmy"><img alt="Koło Dharmy" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Dharma_Wheel.svg/125px-Dharma_Wheel.svg.png" decoding="async" width="125" height="125" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Dharma_Wheel.svg/188px-Dharma_Wheel.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Dharma_Wheel.svg/250px-Dharma_Wheel.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a> </div></div><div class="hlist navbox-below below"> <ul><li><a href="/wiki/Wikipedia:Skarbnica_Wikipedii/Glosariusz_buddyjski" title="Wikipedia:Skarbnica Wikipedii/Glosariusz buddyjski">Glosariusz</a></li> <li><a href="/wiki/Buddyzm_%E2%80%93_kalendarium" title="Buddyzm – kalendarium">Kalendarium</a></li></ul> </div></div></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74016753">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-fehlt"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<a href="/wiki/Wyznanie" title="Wyznanie">wyznanie</a>):</div><ul><li><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4034157-4">4034157-4</a></li><li><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Web_NDL_Authorities" class="extiw" title="de:Web NDL Authorities">NDL</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00569271">00569271</a></li><li><a href="/wiki/Centralna_Biblioteka_Narodowa_we_Florencji" title="Centralna Biblioteka Narodowa we Florencji">BNCF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://thes.bncf.firenze.sbn.it/termine.php?id=3332">3332</a></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Republiki_Czeskiej" title="Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej">NKC</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/ph116452">ph116452</a></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_%C5%81otwy" title="Biblioteka Narodowa Łotwy">LNB</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F?func=direct&local_base=lnc10&doc_number=000083209&P_CON_LNG=ENG">000083209</a></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">PWN</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3881588.html">3881588</a></li> <li><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Britannica</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/Tibetan-Buddhism">topic/Tibetan-Buddhism</a></li> <li><a href="/wiki/Enciclopedia_Treccani" title="Enciclopedia Treccani">Treccani</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/lamaismo">lamaismo</a></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P3219" class="extiw" title="d:Property:P3219">Universalis</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/bouddhisme-les-grandes-traditions-bouddhisme-tibetain/">bouddhisme-les-grandes-traditions-bouddhisme-tibetain</a></li> <li><a href="/wiki/Wielka_Encyklopedia_Rosyjska" title="Wielka Encyklopedia Rosyjska">БРЭ</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://old.bigenc.ru/text/4191195">4191195</a></li> <li><a href="/wiki/Nationalencyklopedin" title="Nationalencyklopedin">NE.se</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ne.se/uppslagsverk/encyklopedi/lång/tibetansk-buddhism">tibetansk-buddhism</a></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P1296" class="extiw" title="d:Property:P1296">Catalana</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0118784.xml">0118784</a></li> <li><a href="/wiki/Den_Store_Danske_Encyklop%C3%A6di" title="Den Store Danske Encyklopædi">DSDE</a>: <a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=8313&url_prefix=https://lex.dk/&id=tibetansk_buddhisme">tibetansk_buddhisme</a></li></ul> </div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Buddyzm_tybetański&oldid=75097496">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Buddyzm_tybetański&oldid=75097496</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Dobre_Artyku%C5%82y" title="Kategoria:Dobre Artykuły">Dobre Artykuły</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Buddyzm_tybeta%C5%84ski" title="Kategoria:Buddyzm tybetański">Buddyzm tybetański</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryte kategorie: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Wyr%C3%B3%C5%BCnione_artyku%C5%82y" title="Kategoria:Wyróżnione artykuły">Wyróżnione artykuły</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_odn_bez_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon odn bez numeru strony">Szablon odn bez numeru strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytuj_stron%C4%99_%E2%80%93_autorzy_do_sprawdzenia" title="Kategoria:Szablon cytuj stronę – autorzy do sprawdzenia">Szablon cytuj stronę – autorzy do sprawdzenia</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytuj_ksi%C4%85%C5%BCk%C4%99_%E2%80%93_autorzy_do_sprawdzenia" title="Kategoria:Szablon cytuj książkę – autorzy do sprawdzenia">Szablon cytuj książkę – autorzy do sprawdzenia</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_ksi%C4%85%C5%BCki_%E2%80%93_brak_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon cytowania książki – brak numeru strony">Szablon cytowania książki – brak numeru strony</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 31 paź 2024, 10:05.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Buddyzm_tybeta%C5%84ski&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-zmfvg","wgBackendResponseTime":2469,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.983","walltime":"2.237","ppvisitednodes":{"value":81724,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":287404,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":74230,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":11,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":51,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":106546,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":9,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1939.517 1 -total"," 30.57% 592.855 210 Szablon:Odn"," 30.37% 589.025 52 Szablon:Cytuj_książkę"," 13.42% 260.378 29 Szablon:Cytuj_stronę"," 10.67% 207.000 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 8.99% 174.443 210 Szablon:Odn/tekst"," 6.48% 125.636 1 Szablon:Buddyzm"," 6.29% 122.091 1 Szablon:Szablon_nawigacyjny"," 5.12% 99.329 501 Szablon:Odn/id"," 4.46% 86.519 112 Szablon:Lang"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.736","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":3784165,"limit":52428800},"limitreport-logs":"required = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-zmfvg","timestamp":"20241124105353","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Buddyzm tybeta\u0144ski","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Buddyzm_tybeta%C5%84ski","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q483889","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q483889","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-06-29T00:11:55Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/8\/8f\/Khedrup_Je.jpg","headline":"odmiana buddyzmu pochodz\u0105ca z Tybetu i wyst\u0119puj\u0105ca w r\u00f3\u017cnych krajach"}</script> </body> </html>