CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="fa" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>نوزیستی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )fawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":[ "0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9\t%","۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹\t٪"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ژانویه","فوریه","مارس","آوریل","مه","ژوئن","ژوئیه","اوت","سپتامبر","اکتبر","نوامبر","دسامبر"],"wgRequestId":"b736d853-86ba-4719-934a-c1134bc6e69f","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"نوزیستی","wgTitle":"نوزیستی","wgCurRevisionId":39452776,"wgRevisionId":39452776,"wgArticleId":181054,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["خطاهای CS1: فاقد periodical","مقاله‌های دارای واژگان به زبان انگلیسی","پیوند رده انبار که به صورت محلی تعریف شده است","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های BNF", "مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های GND","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های J9U","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LCCN","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NDL","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NKC","همه مقاله‌های خرد","مقاله‌های خرد زیست‌شناسی","نوزیستی","تاریخ زمین‌شناختی زمین","دوران‌های زمین‌شناسی","زمین‌شناسی","مقیاس زمانی زمین‌شناسی","نوواژه‌های دهه ۱۸۴۰ (میلادی)"],"wgPageViewLanguage":"fa","wgPageContentLanguage":"fa","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"نوزیستی","wgRelevantArticleId":181054,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject": "wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fa","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"fa"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":10000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q102416","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false, "wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools","ext.gadget.EasyNewSection","ext.gadget.signit","ext.gadget.decodesummary","ext.gadget.Watchlist","ext.gadget.switcher","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups", "ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fa&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="نوزیستی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fa.m.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="ویرایش" href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ویکی‌پدیا (fa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="خوراک اتم برای ویکی‌پدیا" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-نوزیستی rootpage-نوزیستی skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">پرش به محتوا</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="منوی اصلی" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">منوی اصلی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">منوی اصلی</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> بازدید محتوا </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" title="مشاهدهٔ صفحهٔ اصلی [z]" accesskey="z"><span>صفحهٔ اصلی</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یافتن اطلاعات پس‌زمینه پیرامون رویدادهای کنونی"><span>رویدادهای کنونی</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="آوردن یک صفحهٔ تصادفی [x]" accesskey="x"><span>مقالهٔ تصادفی</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-collaboration" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-collaboration" > <div class="vector-menu-heading"> همکاری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="فهرستی از تغییرات اخیر ویکی [r]" accesskey="r"><span>تغییرات اخیر</span></a></li><li id="n-cooperateing" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C"><span>ویکی‌نویس شوید!</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="مکانی برای دریافتن"><span>راهنما</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%A7"><span>تماس با ویکی‌پدیا</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ویکی‌پدیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" style="width: 6em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="دانشنامهٔ آزاد" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fa.svg" width="72" height="18" style="width: 4.5em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>جستجو</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکی‌پدیا" aria-label="جستجو در ویکی‌پدیا" autocapitalize="sentences" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="ابزارهای شخصی"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="تغییر ظاهر اندازهٔ قلم، عرض و رنگ صفحه" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ظاهر" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ظاهر</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa" class=""><span>کمک مالی</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است." class=""><span>ایجاد حساب</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o" class=""><span>ورود</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="گزینه‌های بیشتر" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارهای شخصی" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ابزارهای شخصی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="منوی کاربری" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa"><span>کمک مالی</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ایجاد حساب</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>ورود</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> صفحه‌هایی برای ویرایشگرانی که از سامانه خارج شدند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87" aria-label="دربارهٔ ویرایش‌کردن بیشتر بدانید"><span>بیشتر بدانید</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86" title="فهرست ویرایش‌ها انجام شده از این نشانی آی‌پی [y]" accesskey="y"><span>مشارکت‌ها</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D9%85%D9%86" title="بحث پیرامون ویرایش‌های این نشانی آی‌پی [n]" accesskey="n"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="فهرست" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">فهرست</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">نهفتن</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">بخش آغازین</div> </a> </li> <li id="toc-زیربخش‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#زیربخش‌ها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>زیربخش‌ها</span> </div> </a> <ul id="toc-زیربخش‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تنوع_زیستی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#تنوع_زیستی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲</span> <span>تنوع زیستی</span> </div> </a> <ul id="toc-تنوع_زیستی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منابع" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳</span> <span>منابع</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تغییر وضعیت فهرست محتویات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">نوزیستی</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="به مقاله‌ای به یک زبان دیگر بروید. به ۸۲ زبان در دسترس است." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-82" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">۸۲ زبان</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Kainoso%C3%AFkum" title="Kainosoïkum–آفریکانس" lang="af" hreflang="af" data-title="Kainosoïkum" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="آفریکانس" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/K%C3%A4nozoikum" title="Känozoikum–آلمانی سوئیسی" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Känozoikum" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="آلمانی سوئیسی" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AD%D9%82%D8%A8%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%8A%D8%A7%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%AF%D9%8A%D8%AB%D8%A9" title="حقبة الحياة الحديثة–عربی" lang="ar" hreflang="ar" data-title="حقبة الحياة الحديثة" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="عربی" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Cenozoicu" title="Cenozoicu–آستوری" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Cenozoicu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="آستوری" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-avk mw-list-item"><a href="https://avk.wikipedia.org/wiki/Sidgelkeugal" title="Sidgelkeugal–Kotava" lang="avk" hreflang="avk" data-title="Sidgelkeugal" data-language-autonym="Kotava" data-language-local-name="Kotava" class="interlanguage-link-target"><span>Kotava</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Kaynozoy" title="Kaynozoy–ترکی آذربایجانی" lang="az" hreflang="az" data-title="Kaynozoy" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ترکی آذربایجانی" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B7%D0%BE%D0%B9" title="Кайнозой–باشقیری" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Кайнозой" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="باشقیری" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%BE%D0%B9" title="Кайназой–بلاروسی" lang="be" hreflang="be" data-title="Кайназой" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="بلاروسی" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%BE%D0%B9" title="Кайназой–بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Кайназой" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B5%D0%BE%D0%B7%D0%BE%D0%B9" title="Неозой–بلغاری" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Неозой" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="بلغاری" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8B%E0%A6%9C%E0%A7%8B%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BF%E0%A6%95" title="সিনোজোয়িক–بنگالی" lang="bn" hreflang="bn" data-title="সিনোজোয়িক" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="بنگالی" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Kenozoeg" title="Kenozoeg–برتون" lang="br" hreflang="br" data-title="Kenozoeg" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="برتون" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Kenozoik" title="Kenozoik–بوسنیایی" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Kenozoik" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="بوسنیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Cenozoic" title="Cenozoic–کاتالان" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Cenozoic" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="کاتالان" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Kenozoikum" title="Kenozoikum–چکی" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Kenozoikum" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="چکی" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Cainos%C3%B6ig" title="Cainosöig–ولزی" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Cainosöig" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ولزی" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/K%C3%A6nozoikum" title="Kænozoikum–دانمارکی" lang="da" hreflang="da" data-title="Kænozoikum" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="دانمارکی" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/K%C3%A4nozoikum" title="Känozoikum–آلمانی" lang="de" hreflang="de" data-title="Känozoikum" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="آلمانی" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CE%B6%CF%89%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%B1%CE%B9%CF%8E%CE%BD%CE%B1%CF%82" title="Καινοζωικός αιώνας–یونانی" lang="el" hreflang="el" data-title="Καινοζωικός αιώνας" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="یونانی" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Cenozoic" title="Cenozoic–انگلیسی" lang="en" hreflang="en" data-title="Cenozoic" data-language-autonym="English" data-language-local-name="انگلیسی" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Kenozoiko" title="Kenozoiko–اسپرانتو" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Kenozoiko" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="اسپرانتو" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Era_cenozoica" title="Era cenozoica–اسپانیایی" lang="es" hreflang="es" data-title="Era cenozoica" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="اسپانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Kainosoikum" title="Kainosoikum–استونیایی" lang="et" hreflang="et" data-title="Kainosoikum" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="استونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Zenozoiko" title="Zenozoiko–باسکی" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Zenozoiko" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="باسکی" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Kenotsooinen_maailmankausi" title="Kenotsooinen maailmankausi–فنلاندی" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Kenotsooinen maailmankausi" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="فنلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/C%C3%A9nozo%C3%AFque" title="Cénozoïque–فرانسوی" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Cénozoïque" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="فرانسوی" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Kenozoikum" title="Kenozoikum–فریزی شمالی" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Kenozoikum" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="فریزی شمالی" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/An_R%C3%A9_Chaenas%C3%B3ch" title="An Ré Chaenasóch–ایرلندی" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An Ré Chaenasóch" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ایرلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Era_cenozoica" title="Era cenozoica–گالیسیایی" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Era cenozoica" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="گالیسیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A7%D7%A0%D7%95%D7%96%D7%95%D7%90%D7%99%D7%A7%D7%95%D7%9F" title="קנוזואיקון–عبری" lang="he" hreflang="he" data-title="קנוזואיקון" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="عبری" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A8%E0%A5%82%E0%A4%A4%E0%A4%A8%E0%A4%9C%E0%A5%80%E0%A4%B5%E0%A5%80_%E0%A4%AE%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%AA" title="नूतनजीवी महाकल्प–هندی" lang="hi" hreflang="hi" data-title="नूतनजीवी महाकल्प" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="هندی" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Kenozoik" title="Kenozoik–کروات" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Kenozoik" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="کروات" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Ep%C3%B2_senozoyik" title="Epò senozoyik–هائیتیایی" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Epò senozoyik" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="هائیتیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Kainozoikum" title="Kainozoikum–مجاری" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Kainozoikum" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="مجاری" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D5%B8%D5%A6%D5%B8%D5%B5%D5%AB_%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Կայնոզոյի դարաշրջան–ارمنی" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Կայնոզոյի դարաշրջան" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ارمنی" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Kenozoikum" title="Kenozoikum–اندونزیایی" lang="id" hreflang="id" data-title="Kenozoikum" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="اندونزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/N%C3%BDl%C3%ADfs%C3%B6ld" title="Nýlífsöld–ایسلندی" lang="is" hreflang="is" data-title="Nýlífsöld" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="ایسلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Cenozoico" title="Cenozoico–ایتالیایی" lang="it" hreflang="it" data-title="Cenozoico" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ایتالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E6%96%B0%E7%94%9F%E4%BB%A3" title="新生代–ژاپنی" lang="ja" hreflang="ja" data-title="新生代" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ژاپنی" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%AF%E1%83%92%E1%83%A3%E1%83%A4%E1%83%98" title="კაინოზოური ჯგუფი–گرجی" lang="ka" hreflang="ka" data-title="კაინოზოური ჯგუფი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="گرجی" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Kaynozoy" title="Kaynozoy–قره‌قالپاقی" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Kaynozoy" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="قره‌قالپاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B7%D0%BE%D0%B9" title="Кайнозой–قزاقی" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Кайнозой" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="قزاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%80%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%9F%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F" title="កន្យសត្ត–خمری" lang="km" hreflang="km" data-title="កន្យសត្ត" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="خمری" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%8B%A0%EC%83%9D%EB%8C%80" title="신생대–کره‌ای" lang="ko" hreflang="ko" data-title="신생대" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="کره‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Caenozoicum" title="Caenozoicum–لاتین" lang="la" hreflang="la" data-title="Caenozoicum" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="لاتین" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/%C3%84erdneiz%C3%A4it" title="Äerdneizäit–لوگزامبورگی" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Äerdneizäit" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="لوگزامبورگی" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Kainozojus" title="Kainozojus–لیتوانیایی" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Kainozojus" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="لیتوانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Kainozojs" title="Kainozojs–لتونیایی" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Kainozojs" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="لتونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B7%D0%BE%D0%B8%D0%BA" title="Кенозоик–مقدونی" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Кенозоик" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="مقدونی" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Senozoik" title="Senozoik–مالایی" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Senozoik" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="مالایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9E%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%94%E1%80%BE%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%80%E1%80%95%E1%80%BA" title="သက်နှောင်းကပ်–برمه‌ای" lang="my" hreflang="my" data-title="သက်နှောင်းကပ်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="برمه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/K%C3%A4nozoikum" title="Känozoikum–آلمانی سفلی" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Känozoikum" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="آلمانی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A8%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%9C%E0%A5%80%E0%A4%B5%E0%A4%95_%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%95%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%AA" title="नत्रजीवक उपकल्प–نپالی" lang="ne" hreflang="ne" data-title="नत्रजीवक उपकल्प" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="نپالی" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Cenozo%C3%AFcum" title="Cenozoïcum–هلندی" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Cenozoïcum" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="هلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Kenozoikum" title="Kenozoikum–نروژی نی‌نُشک" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Kenozoikum" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="نروژی نی‌نُشک" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Kenozoikum" title="Kenozoikum–نروژی بوک‌مُل" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Kenozoikum" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="نروژی بوک‌مُل" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Cenozo%C3%AFc" title="Cenozoïc–اکسیتان" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Cenozoïc" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="اکسیتان" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Kenozoik" title="Kenozoik–لهستانی" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Kenozoik" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="لهستانی" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Cenos%C3%B2ich" title="Cenosòich–پیدمونتی" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Cenosòich" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="پیدمونتی" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%86%D9%88%D8%B2%D9%88%DB%8C%DA%A9" title="سینوزویک–پنجابی" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="سینوزویک" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Cenozoico" title="Cenozoico–پرتغالی" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Cenozoico" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="پرتغالی" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Neozoic" title="Neozoic–رومانیایی" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Neozoic" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="رومانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B7%D0%BE%D0%B9" title="Кайнозой–روسی" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Кайнозой" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="روسی" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Kenozoik" title="Kenozoik–صرب و کرواتی" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Kenozoik" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="صرب و کرواتی" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%83%E0%B7%93%E0%B6%B1%E0%B7%9C%E0%B7%83%E0%B7%9C%E0%B6%BA%E0%B7%92%E0%B6%9A%E0%B7%8A" title="සීනොසොයික්–سینهالی" lang="si" hreflang="si" data-title="සීනොසොයික්" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="سینهالی" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Cainozoic" title="Cainozoic–انگلیسی ساده" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Cainozoic" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="انگلیسی ساده" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Kenozoikum" title="Kenozoikum–اسلواکی" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Kenozoikum" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="اسلواکی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Kenozoik" title="Kenozoik–اسلوونیایی" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Kenozoik" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="اسلوونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B7%D0%BE%D0%B8%D0%BA" title="Кенозоик–صربی" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Кенозоик" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="صربی" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/K%C3%A9nozoikum" title="Kénozoikum–سوندایی" lang="su" hreflang="su" data-title="Kénozoikum" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="سوندایی" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Kenozoikum" title="Kenozoikum–سوئدی" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Kenozoikum" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="سوئدی" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A1%E0%B8%AB%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%B8%E0%B8%84%E0%B8%8B%E0%B8%B5%E0%B9%82%E0%B8%99%E0%B9%82%E0%B8%8B%E0%B8%AD%E0%B8%B4%E0%B8%81" title="มหายุคซีโนโซอิก–تایلندی" lang="th" hreflang="th" data-title="มหายุคซีโนโซอิก" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="تایلندی" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Cenozoic" title="Cenozoic–تاگالوگی" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Cenozoic" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="تاگالوگی" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Senozoyik" title="Senozoyik–ترکی استانبولی" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Senozoyik" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="ترکی استانبولی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B7%D0%BE%D0%B9" title="Кайнозой–تاتاری" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Кайнозой" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="تاتاری" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%BE%D0%B7%D0%BE%D0%B9%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0_%D0%B5%D1%80%D0%B0" title="Кайнозойська ера–اوکراینی" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Кайнозойська ера" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="اوکراینی" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BA%A1i_T%C3%A2n_sinh" title="Đại Tân sinh–ویتنامی" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Đại Tân sinh" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ویتنامی" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Cenozoic" title="Cenozoic–وارایی" lang="war" hreflang="war" data-title="Cenozoic" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="وارایی" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E6%96%B0%E7%94%9F%E4%BB%A3" title="新生代–وو" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="新生代" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="وو" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%96%B0%E7%94%9F%E4%BB%A3" title="新生代–چینی" lang="zh" hreflang="zh" data-title="新生代" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="چینی" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Sin-seng-t%C4%81i" title="Sin-seng-tāi–مین نان" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Sin-seng-tāi" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="مین نان" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E6%96%B0%E7%94%9F%E4%BB%A3" title="新生代–کانتونی" lang="yue" hreflang="yue" data-title="新生代" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="کانتونی" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q102416#sitelinks-wikipedia" title="ویرایش پیوندهای بین‌زبانی" class="wbc-editpage">ویرایش پیوندها</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="فضاهای نام"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="دیدن صفحهٔ محتویات [c]" accesskey="c"><span>مقاله</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB:%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" rel="discussion" title="گفتگو پیرامون محتوای صفحه [t]" accesskey="t"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر گونهٔ زبان" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">فارسی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="بازدیدها"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C&action=history" title="نسخه‌های پیشین این صفحه [h]" accesskey="h"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارها" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ابزارها</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ابزارها</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="گزینه‌های بیشتر" > <div class="vector-menu-heading"> عمل‌ها </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C&action=history"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عمومی </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="فهرست همهٔ صفحه‌هایی که به این صفحه پیوند می‌دهند [j]" accesskey="j"><span>پیوندها به این صفحه</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7/%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" rel="nofollow" title="تغییرات اخیر صفحه‌هایی که این صفحه به آن‌ها پیوند دارد [k]" accesskey="k"><span>تغییرات مرتبط</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/ویکی‌پدیا:بارگذاری" title="بارگذاری تصاویر و پرونده‌های دیگر [u]" accesskey="u"><span>بارگذاری پرونده</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87" title="فهرستی از همهٔ صفحه‌های ویژه [q]" accesskey="q"><span>صفحه‌های ویژه</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C&oldid=39452776" title="پیوند پایدار به این نسخه از این صفحه"><span>پیوند پایدار</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C&action=info" title="اطلاعات بیشتر دربارهٔ این صفحه"><span>اطلاعات صفحه</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF&page=%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C&id=39452776&wpFormIdentifier=titleform" title="اطلاعات در خصوص چگونگی یادکرد این صفحه"><span>یادکرد این صفحه</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D9%2586%25D9%2588%25D8%25B2%25DB%258C%25D8%25B3%25D8%25AA%25DB%258C"><span>دریافت نشانی کوتاه‌شده</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D9%2586%25D9%2588%25D8%25B2%25DB%258C%25D8%25B3%25D8%25AA%25DB%258C"><span>بارگیری کد QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> نسخه‌برداری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:DownloadAsPdf&page=%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C&action=show-download-screen"><span>بارگیری به‌صورت PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C&printable=yes" title="نسخهٔ قابل چاپ این صفحه [p]" accesskey="p"><span>نسخهٔ قابل چاپ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> در پروژه‌های دیگر </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Cenozoic" hreflang="en"><span>ویکی‌انبار</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q102416" title="پیوند به آیتم متصل‌شدۀ مخزن داده‌ها [g]" accesskey="g"><span>آیتم ویکی‌داده</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ظاهر</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">نهفتن</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="fa" dir="rtl"><table style="text-align:center;" align="left" width="150"> <tbody><tr> <td colspan="3" bgcolor="#EEEEEE"><b><a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="زمان‌بندی زمین‌شناسی">زمان‌بندی زمین‌شناسی</a></b> </td></tr> <tr> <td rowspan="12" bgcolor="#9AD9DD" valign="center"> <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="پیدازیستی">پیدازیستی</a> <span style="font-size:82%;">(فانروزوئیک)</span>  </td> <td rowspan="3" bgcolor="#F2F91D"> <a class="mw-selflink selflink">نوزیستی</a> <span style="font-size:82%;">(سنوزوئیک)</span>  </td> <td bgcolor="#F9F97F"><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%B1%DB%8C" title="کواترنری">کواترنری</a> </td></tr> <tr> <td bgcolor="#FFE619"><a href="/wiki/%D9%86%D8%A6%D9%88%DA%98%D9%86" title="نئوژن">نئوژن</a> </td></tr> <tr> <td bgcolor="#FD9A52"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D9%84%D8%A6%D9%88%DA%98%D9%86" title="پالئوژن">پالئوژن</a> </td></tr> <tr> <td rowspan="3" bgcolor="#67C5CA"> <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="میانه‌زیستی">میانه‌زیستی</a> <span style="font-size:82%;">(مزوزوئیک)</span>  </td> <td bgcolor="#7FC64E"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D9%87" title="کرتاسه">کرتاسه</a> </td></tr> <tr> <td bgcolor="#34B2C9"><a href="/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%DA%A9" title="ژوراسیک">ژوراسیک</a> </td></tr> <tr> <td bgcolor="#812B92"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3" title="تریاس"><font color="#ffffff">تریاس</font></a> </td></tr> <tr> <td rowspan="6" bgcolor="#99C08D"> <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="دیرینه‌زیستی">دیرینه‌زیستی</a> <span style="font-size:82%;">(پالئوزوئیک)</span>  </td> <td bgcolor="#F04028"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86" title="پرمین">پرمین</a> </td></tr> <tr> <td bgcolor="#67A599"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%81%D8%B1" class="mw-redirect" title="کربونیفر">کربونیفر</a> </td></tr> <tr> <td bgcolor="#CB8C37"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%86" title="دوونین">دوونین</a> </td></tr> <tr> <td bgcolor="#B3E1B6"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%84%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="سیلورین">سیلورین</a> </td></tr> <tr> <td bgcolor="#009270"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="اردویسین">اردویسین</a> </td></tr> <tr> <td bgcolor="#7FA056"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="کامبرین"><font color="#ffffff">کامبرین</font></a> </td></tr> <tr> <td rowspan="12" bgcolor="#ED709E" valign="center"> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="پرکامبرین">نهان‌زیستی</a>  <span style="font-size:82%;">(پرکامبرین)</span> </td> <td colspan="3" bgcolor="#F73563"><small style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="پیشین‌زیستی">پیشین‌زیستی</a> <span style="font-size:80%;">(پروتروزوئیک)</span></small> </td></tr> <tr> <td colspan="3" bgcolor="#F0047F"><a href="/wiki/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="نخست‌زیستی">نخست‌زیستی</a> <span style="font-size:82%;">(آرکئن)</span> </td></tr> <tr> <td colspan="3" bgcolor="#AE027E"><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%A6%D9%86" class="mw-redirect" title="هادئن"><font color="#ffffff">پیشازیستی</font></a> <font color="#ffffff"><span style="font-size:80%;">(هادئن)</span></font> </td></tr></tbody></table> <p><b>نوزیستی</b> یا <b>سِنوزوئیک</b><sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="زبان انگلیسی">انگلیسی</a>: <span lang="en" title="متن به زبان انگلیسی"><bdi>Cenozoic</bdi></span>) یکی از <b>دوره‌های</b> تاریخ زیستی زمین است. این دوران <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" title="تاریخ زمین">تاریخ زمین</a> را از پایان <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D9%87" title="کرتاسه">کرتاسه</a> تا زمان حاضر در بر می‌گیرد و حدوداً ۶۶٫۵ میلیون سال طول کشیده‌است. دوران نوزیستی تقریباً کمی بیشتر از یک‌سوم دوران دوم و حدود یک‌ششم دوران اول است و کوتاه‌ترین <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_(%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="دوران (زمین‌شناسی)">دوران زمین‌شناسی</a> نامیده می‌شود به طوری که حداکثر ضخامت رسوبات آن به ۳۰ کیلومتر می‌رسد. جانوران و گیاهان در این دوران تقریباً شبیه دنیای کنونی شدند و گسترش و شکوفایی فوق‌العاده مربوط به گیاهان <a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86_%DA%AF%D9%84%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1" title="گیاهان گل‌دار">نهان‌دانه</a> و <a href="/wiki/%D8%AA%DA%A9%E2%80%8C%D9%84%D9%BE%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="تک‌لپه‌ای‌ها">تک‌لپه‌ای</a> است.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>به نظر می‌رسد در پایان <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="میانه‌زیستی">میانه‌زیستی</a> <a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%B3%D8%AA%D9%87_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="پوسته اقیانوسی">پوسته اقیانوسی</a> موجود بین <a href="/wiki/%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="آفریقا">آفریقا</a> و آسیا حداکثر فعالیت خود را انجام داده و پس از آن فعالیت مهمی نداشته‌است، زیرا مجموعه‌های <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%DB%8C%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AA" title="افیولیت">افیولیتی</a> جایگزین شده و رسوبات تخریبی کم‌عمر پالئوسن-ائوسن با دگرشیبی، آن‌ها را پوشانده‌است. در طول دوران نوزیستی، فعالیت <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%87%D8%B2%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="کوهزایی">کوهزایی</a> آلپی به حداکثر خود رسیده‌است؛ به‌طوری‌که ۳/۲ آن در این دوران روی داده‌است. </p><p>دوران نوزیستی به دو دوره <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="ترشیاری">ترشیاری</a> و <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%B1%DB%8C" title="کواترنری">کواترنری</a> تقسیم می‌شود. در دوره ترشیاری برخاستن رشته‌کوه‌های آلپی و آغاز فرسایش آن‌ها صورت گرفت. به همین دلیل رسوبات آواری در مناطق پر جنب و جوش اهمیت زیادی داشته و در حالی که در مناطق ثابت رسوبات کربناته فراوان‌ترند.<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>دوره کواترنری از حدود ۲ میلیون سال قبل آغاز شده و اکنون نیز ادامه دارد. فعالیت <a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA" title="زمین‌ساخت">زمین‌ساختی</a> در این دوران افزایش یافته که نتیجه آن به وجود آمدن رشته‌کوه‌هایی مثل <a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="هیمالیا">هیمالیا</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%B1%D8%B2" title="البرز">البرز</a>، <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%B3" title="زاگرس">زاگرس</a>، <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%AF_(%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D9%88%D9%87)" class="mw-redirect" title="آند (رشته‌کوه)">آند</a> و <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%BE" title="آلپ">آلپ</a> است. </p><p>انقراض بسیاری از گروه‌های <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86" title="دوکمانان">دوکمانی</a> ازجمله <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%88%D8%B1" title="دایناسور">دایناسورهای</a> بی‌پرواز، <a href="/wiki/%D9%86%D8%B2%D8%AF%DB%8C%DA%A9%E2%80%8C%D8%B3%D9%88%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="نزدیک‌سوسمارسانان">نزدیک‌سوسمارسانان</a> و <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="خزندگان بال‌دار">خزندگان بال‌دار</a> به پستانداران و پرندگان فرصت داد تا به گونه‌های بسیاری تقسیم شده و جمعیت غالب جانوری در جهان شوند. مهم‌ترین حادثه این دوران، گسترش و تنوع <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="پستانداران">پستانداران</a> است و به همین علت این دوران را دوره پستانداران نیز می‌گویند. از دلایل عمده ازدیاد آن‌ها می‌توان وجود منابع فراوان و سازش با محیط ذکر کرد. نومولیت‌ها که انواعی از <a href="/wiki/%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="آغازیان">آغازیان</a> و از گروه <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="روزن‌داران">روزن‌داران</a> بودند؛ از <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87" class="mw-redirect" title="سنگواره">سنگواره‌های</a> راهنمای مهم اوایل دوران نوزیستی به‌شمار می‌آیند. </p><p>در دوره کواترنری با ظهور یخبندان عظیم در سطح زمین مشخص می‌شود که باعث تغییرات شدید آب و هوایی و انقراض بعضی جانوران و ظهور انواع دیگر شده‌است. در این دوران <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="انسان">انسان</a> پا به عرصه وجود نهاد و گیاهان و جانوران امروزی به وجود آمدند. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="زیربخش‌ها"><span id=".D8.B2.DB.8C.D8.B1.D8.A8.D8.AE.D8.B4.E2.80.8C.D9.87.D8.A7"></span>زیربخش‌ها</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C&action=edit&section=1" title="ویرایش بخش: زیربخش‌ها"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="wikitable" align="left" style="margin-left: 20px; font-size:90%; clear:right;"> <tbody><tr> <th><a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="چینه‌دوران">چینه‌دوران</a>/<br /><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_(%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="دوران (زمین‌شناسی)">دوران</a> </th> <th><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_(%DA%86%DB%8C%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سامانه (چینه‌نگاری)">سامانه</a>/<br /><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_(%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="دوره (زمین‌شناسی)">دوره</a> </th> <th><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D9%81_(%DA%86%DB%8C%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="ردیف (چینه‌شناسی)">ردیف</a>/<br /><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1_(%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="دور (زمین‌شناسی)">دور</a> </th> <th>میلیون سال پیش </th></tr> <tr> <td rowspan="7" style="background-color: #FFEE00;"><a class="mw-selflink selflink">نوزیستی</a> </td> <td rowspan="2" style="background-color: #FFEEBD;"><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%B1%DB%8C" title="کواترنری">کواترنری</a> </td> <td style="background-color: #FFFFF6;"><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%84%D9%88%D8%B3%D9%86" title="هولوسن">هولوسن</a> </td> <td>۰ - ۰٬۰۱۱۷ </td></tr> <tr> <td style="background-color: #FBEAB9;"><a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B3%D9%86" title="پلیستوسن">پلیستوسن</a> </td> <td>۰٬۰۱۱۷ - ۲٬۵۸۸ </td></tr> <tr> <td rowspan="2" style="background-color: #FFDE00;"><a href="/wiki/%D9%86%D8%A6%D9%88%DA%98%D9%86" title="نئوژن">نئوژن</a> </td> <td style="background-color: #FFFAAC;"><a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%86" title="پلیوسن">پلیوسن</a> </td> <td>۲٬۵۸۸ - ۵٬۳۳۳ </td></tr> <tr> <td style="background-color: #FFF200;"><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%86" title="میوسن">میوسن</a> </td> <td>۵٬۳۳۳ - ۲۳٬۰۳ </td></tr> <tr> <td rowspan="3" style="background-color: #FFAA73;"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D9%84%D8%A6%D9%88%DA%98%D9%86" title="پالئوژن">پالئوژن</a> </td> <td style="background-color: #FFDAA4;"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DB%8C%DA%AF%D9%88%D8%B3%D9%86" title="الیگوسن">الیگوسن</a> </td> <td>۲۳٬۰۳ - ۳۳٬۹ </td></tr> <tr> <td style="background-color: #FFCE5A;"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A6%D9%88%D8%B3%D9%86" title="ائوسن">ائوسن</a> </td> <td>۳۳٬۹ - ۵۶٬۰ </td></tr> <tr> <td style="background-color: #E6BE8B;"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D9%84%D8%A6%D9%88%D8%B3%D9%86" title="پالئوسن">پالئوسن</a> </td> <td>۵۶٬۰ - ۶۵٬۵ </td></tr> <tr> <td style="background-color: #7FAD51"><small><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="میانه‌زیستی">میانه‌زیستی</a></small> </td> <td style="background-color:#9CC069;"><small><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D9%87" title="کرتاسه">کرتاسه</a></small> </td> <td style="background-color: #C5DE6A;"><small>پسین</small> </td> <td><small>→ <b>پیش از آن</b></small> </td></tr></tbody></table> <p>دوران نوزیستی به سه دوره <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D9%84%D8%A6%D9%88%DA%98%D9%86" title="پالئوژن">پالئوژن</a>، <a href="/wiki/%D9%86%D8%A6%D9%88%DA%98%D9%86" title="نئوژن">نئوژن</a> و کواترنری تقسیم می‌شود. دوره‌های پالئوژن و نئوژن را روی هم دوره ترشیاری نیز می‌گویند. </p><p>پالئوژن شامل پالئوسن، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A6%D9%88%D8%B3%D9%86" title="ائوسن">ائوسن</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DB%8C%DA%AF%D9%88%D8%B3%D9%86" title="الیگوسن">الیگوسن</a> و جمعاً به مدت ۴۰ میلیون سال است. نئوژن شامل <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%86" title="میوسن">میوسن</a> و <a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%86" title="پلیوسن">پلیوسن</a> و جمعاً به مدت ۲۸ میلیون سال است. کواترنری نیز شامل پلیوستوسن و <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%84%D9%88%D8%B3%D9%86" title="هولوسن">هولوسن</a> و جمعاً به مدت ۲ میلیون سال است. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تنوع_زیستی"><span id=".D8.AA.D9.86.D9.88.D8.B9_.D8.B2.DB.8C.D8.B3.D8.AA.DB.8C"></span>تنوع زیستی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C&action=edit&section=2" title="ویرایش بخش: تنوع زیستی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>در اوایل نوزیستی، پس از <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D9%86%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B6_%DA%A9%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D9%87-%D9%BE%D8%A7%D9%84%D8%A6%D9%88%DA%98%D9%86" class="mw-redirect" title="رویداد انقراض کرتاسه-پالئوژن">رویداد انقراض کرتاسه-پالئوژن</a>، <a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" title="زمین">کره زمین</a> تحت تسلط جانورانی نسبتاً کوچک، از جمله پستانداران کوچک، پرندگان، خزندگان و دوزیستان بود. از منظر زمین‌شناختی، در غیاب دایناسورهایی که در دوره <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="میانه‌زیستی">میانه‌زیستی</a> تسلط داشتند، طولی نکشید که پستانداران و پرندگان تنوع زیادی پیدا کردند. برخی از پرندگان بدون پرواز رشدشان به اندازه‌ای شد که بزرگتر از انسان می‌شدند. این گونه‌ها شکارچیانی مهیب بودند و به آن‌ها نام <a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D8%B4%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%B1%D8%BA%D8%A7%D9%86" title="دهشت‌مرغان">دهشت‌مرغان</a> داده شده‌است. پستانداران تقریباً هر <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D8%A7%D9%85" title="کنام">قلمرو زیستی</a> موجود (اعم از دریایی و <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D8%B4%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C" title="جانوران خشکی‌زی">خشکی</a>) را اشغال کردند و برخی نیز بسیار بزرگ شدند و به اندازه‌هایی که در اکثر پستانداران زمینی امروزی دیده نمی‌شود، رسیدند. قلمروهای زیستی بسیاری از پرندگان نوزیستی بر اساس <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%B6_%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="عرض جغرافیایی">عرض جغرافیایی</a> و دما کنترل می‌شد و با سرد شدن جهان در آن دوره دامنه این قلمروها نیز کاهش یافت.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در طول دوران نوزیستی، <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%BE%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="فرگشت پستانداران">ظاهر پستانداران</a> از چند شکل کوچک، ساده و کلی به مجموعه‌ای متنوع از جانوران خشکی، دریایی و پرنده تکثیر یافت و کاربرد نام دیگر به این دوره، یعنی عصر پستانداران، از همین موضوع ریشه می‌گیرد. </p><p>دوران نوزیستی همچنین عصر تسلط گسترده <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%AF%D8%B4%D8%AA" title="گرم‌دشت">گرم‌دشت‌ها</a>، <a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86_%DA%AF%D9%84%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1" title="گیاهان گل‌دار">گیاهان گل‌دار</a> و حشرات وابسته به هم و عصر پرندگان بود <a href="/wiki/%DA%AF%D9%86%D8%AF%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="گندمیان">علف‌ها</a> نیز نقش بسیار مهمی در این دوران داشتند و تکامل پرندگان و پستاندارانی را که از آنها تغذیه می‌کردند شکل دادند.<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> یک گروه که در سنوزوئیک نیز تنوع قابل توجهی داشت مارها بودند. با تکامل در نوزیستی، تنوع مارها به شدت افزایش یافت و در نتیجه تعداد زیادی از <a href="/wiki/%D9%82%D9%85%DA%86%D9%87%E2%80%8C%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="قمچه‌ماران">قمچه‌ماران</a> به‌وجود آمدند که نتیجه تکامل منبع اصلی تغذیه آن‌ها یعنی <a href="/wiki/%D8%AC%D9%88%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="جوندگان">جوندگان</a> بود. </p><p>در بخش اولیه نوزیستی، جهان تحت سلطه پرندگان <a href="/wiki/%D8%B3%D9%87%D9%85%DA%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%85%D8%B1%D8%BA" title="سهمگین‌مرغ">سهمگین‌مرغ</a> (گاستورنیتید)، تمساح‌های زمینی، مانند <a href="/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AD%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="تمساح‌های اره‌ای">تمساح‌های اره‌ای</a>، کوسه‌های بزرگی مانند <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B4%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="گوشی‌دندان">گوشی‌دندان</a> و تعداد انگشت‌شماری از پستانداران بزرگ اولیه مانند <a href="/wiki/%D8%B3%D9%87%D9%85%DA%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%86" title="سهمگین‌شاخان">سهمگین‌شاخان</a>، <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%BE%D9%86%D8%AC%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86" title="میان‌پنجه‌سانان">میان‌پنجه‌سانان</a> و <a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86" title="همه‌دندانان">همه‌دندانان</a> بود. اما زمانی که جنگل‌ها شروع به عقب‌نشینی کردند و آب و هوا شروع به خنک شدن کرد، پستانداران دیگری کنترل را به دست گرفتند. </p><p>دوران نوزیستی مملو از پستانداران عجیب و غریب و آشنا است، از جمله <a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%DA%AF%E2%80%8C%D8%AF%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="ریگ‌ددان">ریگ‌ددان</a>، <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B4%D8%AA%E2%80%8C%D8%AF%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86" title="گوشت‌دندان‌سانان">گوشت‌دندان‌سانان</a>، <a href="/wiki/%D9%86%D9%87%D9%86%DA%AF" title="نهنگ">نهنگ‌ها</a>، <a href="/wiki/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86" title="نخستی‌سانان">نخستی‌سانان</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84%E2%80%8C%D8%AF%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86" title="کامل‌دندانان">کامل‌دندانان</a>، <a href="/wiki/%D8%AF%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%AE%D9%86%D8%AC%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="دندان‌خنجری‌ها">دندان‌خنجری‌ها</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%AF%D9%88%D9%86" title="ماستودون">پستانک‌دندان</a> (ماستودون) و <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%AA" title="ماموت">ماموت‌ها</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D9%87%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A8" title="کهتراسب">کِهتراسب‌ها</a>، کرگدن‌های غول‌پیکری مانند <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%AF" title="بلوچی‌دد">بلوچی‌دد</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%AF%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="تندرددان">تندرددان</a> شبیه به کرگدن، گروه‌های گوناگون عجیبی از پستانداران از آمریکای جنوبی، مانند <a href="/wiki/%D8%A2%D8%AA%D8%B4%E2%80%8C%D8%AF%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86" title="آتش‌ددسانان">آتش‌ددسانان</a> فیل‌مانند و خویشاوندان کیسه‌دار سگ‌مانندی به نام <a href="/wiki/%D8%AA%D9%87%D9%85%E2%80%8C%DA%A9%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="تهم‌کفتاران">تهم‌کفتاران</a> و <a href="/wiki/%D8%AA%DA%A9%E2%80%8C%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AE%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86" title="تک‌سوراخ‌سانان">تک‌سوراخ‌سانان</a> و کیسه‌داران <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="استرالیا">استرالیا</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منابع"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9"></span>منابع</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C&action=edit&section=3" title="ویرایش بخش: منابع"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39940593">.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid #aaa;font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:var(--background-color-interactive-subtle,#f8f9fa);display:flow-root}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageright{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1;min-width:0}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-left{clear:left;float:left;margin-right:1em}.mw-parser-output .side-box-right{margin-left:1em}}</style><div class="side-box side-box-left plainlinks sistersitebox"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r38264903">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="30" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/45px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/59px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist">در <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1" title="ویکی‌انبار">ویکی‌انبار</a> پرونده‌هایی دربارهٔ <span style="font-weight: bold; font-style: italic;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Phanerozoic" class="extiw" title="commons:Category:Phanerozoic">نوزیستی</a></span> موجود است.</div></div> </div> <ul><li>اطلاعات عمومی ۲۰۰۰ پیام نوین. حیدری سید جمال. جلد اول.</li> <li>After the Dinosaurs: The Age of Mammals, by Donald R. Prothero, Bloomington, Indiana: Indiana University Press, 2006. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-253-34733-6" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-253-34733-6">978-0-253-34733-6</a></li></ul> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r37199623">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist"> <div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFمُرمدبری1391" class="citation book">مُر، فرید؛ مدبری، سروش (<bdi>۱۳۹۱</bdi>). <i>فرهنگ جامع علوم زمین</i>. <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B5%D8%B1" title="فرهنگ معاصر">فرهنگ معاصر</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">شابک</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-600-105-040-4" title="ویژه:منابع کتاب/978-600-105-040-4"><bdi>۹۷۸-۶۰۰-۱۰۵-۰۴۰-۴</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF+%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9+%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85+%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86&rft.pub=%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF+%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B5%D8%B1&rft.date=1391&rft.isbn=----&rft.aulast=%D9%85%D9%8F%D8%B1&rft.aufirst=%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%AF&rft.au=%D9%85%D8%AF%D8%A8%D8%B1%DB%8C%2C+%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%B4&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" class="Z3988"></span><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r28290294">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text">شفقی، سیروس: جغرافیای اصفهان. اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان (شماره ۳۲۴). ویرایش دوم، ۱۳۸۱ خورشیدی. ص۲۷.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text">شفقی، سیروس: جغرافیای اصفهان. ص۲۷.</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39868036">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREFSaupeFarnsworthLuntSagoo2019" class="citation journal cs1">Saupe, Erin E.; Farnsworth, Alexander; Lunt, Daniel J.; Sagoo, Navjit; Pham, Karen V.; Field, Daniel J. (10 June 2019). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.1903866116">"Climatic shifts drove major contractions in avian latitudinal distributions throughout the Cenozoic"</a>. <b>116</b> (26): 12895–12900. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1073%2Fpnas.1903866116">10.1073/pnas.1903866116</a>. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%85%D8%AF_%D8%B3%D9%86%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84" title="پاب‌مد سنترال">PMC</a> <span class="cs1-lock-free" title="Freely accessible"><a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6601418">6601418</a></span><span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">18 August</span> 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Climatic+shifts+drove+major+contractions+in+avian+latitudinal+distributions+throughout+the+Cenozoic&rft.volume=116&rft.issue=26&rft.pages=12895-12900&rft.date=2019-06-10&rft_id=%2F%2Fwww.ncbi.nlm.nih.gov%2Fpmc%2Farticles%2FPMC6601418%23id-name%3DPMC&rft_id=info%3Adoi%2F10.1073%2Fpnas.1903866116&rft.aulast=Saupe&rft.aufirst=Erin+E.&rft.au=Farnsworth%2C+Alexander&rft.au=Lunt%2C+Daniel+J.&rft.au=Sagoo%2C+Navjit&rft.au=Pham%2C+Karen+V.&rft.au=Field%2C+Daniel+J.&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.pnas.org%2Fdoi%2F10.1073%2Fpnas.1903866116&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" class="Z3988"></span> <span class="cs1-hidden-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_journal" title="الگو:Cite journal">cite journal</a>}}</code>: </span><span class="cs1-hidden-error citation-comment">Cite journal requires <code class="cs1-code">|journal=</code> (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#missing_periodical" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://ucmp.berkeley.edu/cenozoic/cenozoic.php">"The Cenozoic Era"</a>. <i>ucmp.berkeley.edu</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=ucmp.berkeley.edu&rft.atitle=The+Cenozoic+Era&rft_id=https%3A%2F%2Fucmp.berkeley.edu%2Fcenozoic%2Fcenozoic.php&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" class="Z3988"></span></span> </li> </ol></div></div> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40355799">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39648996">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:right;border-left-width:2px;border-right-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#b3ccff}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#dbe7ff}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e5edff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:right;text-align:right;margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox-list li{unicode-bidi:isolate}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="تاریخ_زمین‌شناختی_زمین_بر_پایه_مقیاس_زمانی_زمین‌شناسی" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background:#ee9;"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40261389">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:right;text-align:right}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-left:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-right:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media print{.mw-parser-output .navbar{display:none!important}}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C" title="الگو:تاریخ زمین‌شناختی"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:تاریخ زمین‌شناختی (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:تاریخ زمین‌شناختی"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="تاریخ_زمین‌شناختی_زمین_بر_پایه_مقیاس_زمانی_زمین‌شناسی" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" title="تاریخ زمین‌شناختی زمین">تاریخ زمین‌شناختی زمین</a> بر پایه <a href="/wiki/%D9%85%D9%82%DB%8C%D8%A7%D8%B3_%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="مقیاس زمانی زمین‌شناسی">مقیاس زمانی زمین‌شناسی</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible uncollapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background:#dd9;background:rgb(111,218,237);"><div id="ابردوران_پیدازیستی_(۵۴۱_م.س.پ_تا_کنون)" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="پیدازیستی">ابردوران پیدازیستی <small>(۵۴۱ م.س.پ تا کنون)</small></a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible uncollapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style=";background:rgb(246,236,57);"><div id="دوران_نوزیستی_(۶۶_م.س.پ_تا_کنون)" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a class="mw-selflink selflink">دوران نوزیستی <small>(۶۶ م.س.پ تا کنون)</small></a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:11em;;background:rgb(246,236,57);"><div style="padding:0em 0.75em;"><span class="nobold"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_(%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="دوره (زمین‌شناسی)">دوره‌ها</a></span></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th id="دورها" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;background:rgb(246,236,57);"><div style="padding:0em 0.75em;"><span class="nobold"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1_(%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="دور (زمین‌شناسی)">دورها</a></span></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;background:rgb(246,236,57);"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_(%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="عصر (زمین‌شناسی)">عصرها</a> <small>(موارد <i>ایتالیک</i> <a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%87" title="گاه‌بازه">گاه‌بازه</a> هستند)</small></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:11em;;background:rgb(254,246,145);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%B1%DB%8C" title="کواترنری">کواترنری<br /> <small>(۲,۵۸ م.س.پ تا کنون)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(254,241,224);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%84%D9%88%D8%B3%D9%86" title="هولوسن">هولوسن <small>(۱۱,۷ ه.س.پ تا کنون)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%84%D9%86%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="گرینلندین">گرینلندین <small>(۱۱,۷ تا ۸,۲۳۶ ه.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%AB%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%DB%8C%D9%BE%DB%8C%D9%86" title="نورث‌گریپین">نورث‌گریپین <small>(۸,۲۳۶ تا ۴,۲ ه.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DA%AF%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C%D9%86" title="مگالاین">مگالاین <small>(۴,۲ ه.س.پ تا کنون)</small></a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(254,239,184);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B3%D9%86" title="پلیستوسن">پلیستوسن <small>(۲,۵۸ م.س.پ تا ۱۱,۷ ه.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%84%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="گلاسین">گلاسین <small>(۲,۵۸ م.س.پ تا ۱,۸ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="کالابرین">کالابرین <small>(۱,۸ م.س.پ تا ۷۸۱ ه.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86" title="چیبانین">چیبانین <small>(۷۸۱ تا ۱۲۶ ه.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B3%D9%86_%D9%BE%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="پلیستوسن پسین">پسین (تارانشین)* <small>(۱۲۶ تا ۱۱,۷ ه.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:11em;;background:rgb(254,221,45);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%86%D8%A6%D9%88%DA%98%D9%86" title="نئوژن">نئوژن<br /> <small>(۲۳,۰۳ تا ۲,۵۸ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(254,248,166);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%86" title="پلیوسن">پلیوسن <small>(۵,۳۳۳ تا ۲,۵۸ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A7%D9%86%DA%A9%D9%84%DB%8C%D9%86" title="زانکلین">زانکلین <small>(۵,۳۳۳ تا ۳,۶ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D9%86%D8%B2%DB%8C%D9%86" title="پیاسنزین">پیاسنزین <small>(۳,۶ تا ۲,۵۸ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(254,239,0);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%86" title="میوسن">میوسن <small>(۲۳,۰۳ تا ۵,۳۳۳ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%DA%A9%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86" title="آکوئیتانین">آکوئیتانین <small>(۲۳,۰۳ تا ۲۰,۴۴ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" title="بوردیگالین">بوردیگالین <small>(۲۰,۴۴ تا ۱۵,۹۷ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C%D9%86" title="لانگین">لانگین <small>(۱۵,۹۷ تا ۱۳,۸۲ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" title="سراوالین">سراوالین <small>(۱۳,۸۲ تا ۱۱,۶۳ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%86" title="تورتونین">تورتونین <small>(۱۱,۶۳ تا ۷,۲۴۶ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D9%86%DB%8C%D9%86" title="مسینین">مسینین <small>(۷,۲۴۶ تا ۵,۳۳۳ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:11em;;background:rgb(254,161,99);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D9%84%D8%A6%D9%88%DA%98%D9%86" title="پالئوژن">پالئوژن<br /> <small>(۶۶ تا ۲۳,۰۳ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(254,195,134);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DB%8C%DA%AF%D9%88%D8%B3%D9%86" title="الیگوسن">الیگوسن <small>(۳۳,۹ تا ۲۳,۰۳ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%BE%D9%84%DB%8C%D9%86" title="روپلین">روپلین <small>(۳۳,۹ تا ۲۸,۱ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86_(%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="چاتین (زمین‌شناسی)">چاتین <small>(۲۸,۱ تا ۲۳,۰۳ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(254,185,121);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A6%D9%88%D8%B3%D9%86" title="ائوسن">ائوسن <small>(۵۶ تا ۳۳,۹ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%BE%D8%B1%D8%B2%DB%8C%D9%86" title="ایپرزین">ایپرزین <small>(۵۶ تا ۴۷,۸ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D8%AA%D8%AA%DB%8C%D9%86" title="لوتتین">لوتتین <small>(۴۷,۸ تا ۴۱,۲ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%86" title="بارتونین">بارتونین <small>(۴۱,۲ تا ۳۷,۸ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%86" title="پریابونین">پریابونین <small>(۳۷,۸ تا ۳۳,۹ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(254,173,110);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D9%84%D8%A6%D9%88%D8%B3%D9%86" title="پالئوسن">پالئوسن <small>(۶۶ تا ۵۶ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86" title="دانین">دانین <small>(۶۶ تا ۶۱,۶ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="سلاندین">سلاندین <small>(۶۱,۶ تا ۵۹,۲ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%D9%86" title="تانتین">تانتین <small>(۵۹,۲ تا ۵۶ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2" style="background:rgb(254,246,145);"><div><small>بر پایه تقسیم‌بندی قدیمی، <b><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D9%84%D8%A6%D9%88%DA%98%D9%86" title="پالئوژن">پالئوژن</a></b>، <b><a href="/wiki/%D9%86%D8%A6%D9%88%DA%98%D9%86" title="نئوژن">نئوژن</a></b> و <b><a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B3%D9%86_%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86" title="پلیستوسن پیشین">پلیستوسن پیشین</a></b>، دوره <b><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="ترشیاری">ترشیاری</a></b> پیشین را تشکیل می‌دهند.</small></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style=";background:rgb(7,202,234);"><div id="دوران_میانه‌زیستی_(۲۵۲,۱۷_تا_۶۶_م.س.پ)" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="میانه‌زیستی">دوران میانه‌زیستی <small>(۲۵۲,۱۷ تا ۶۶ م.س.پ)</small></a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:11em;;background:rgb(7,202,234);"><div style="padding:0em 0.75em;"><span class="nobold"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_(%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="دوره (زمین‌شناسی)">دوره‌ها</a></span></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th id="دورها" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;background:rgb(7,202,234);"><div style="padding:0em 0.75em;"><span class="nobold"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1_(%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="دور (زمین‌شناسی)">دورها</a></span></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;background:rgb(7,202,234);"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_(%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="عصر (زمین‌شناسی)">عصرها</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:11em;;background:rgb(111,200,107);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D9%87" title="کرتاسه">کرتاسه<br /> <small>(۱۴۵ تا ۶۶ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(166,212,104);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D9%87_%D9%BE%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="کرتاسه پسین">پسین <small>(۱۰۰,۵ تا ۶۶ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86" title="سنومانین">سنومانین <small>(۱۰۰,۵ تا ۹۳,۹ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%86" title="تورونین">تورونین <small>(۹۳,۹ تا ۸۹,۸ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="کنیاسین">کنیاسین <small>(۸۹,۸ تا ۸۶,۳ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%86_(%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="سانتونین (زمین‌شناسی)">سانتونین <small>(۸۶,۳ تا ۸۳,۶ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86" title="کامپانین">کامپانین <small>(۸۳,۶ تا ۷۲,۱ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D9%86" title="ماستریختین">ماستریختین <small>(۷۲,۱ تا ۶۶ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(126,205,116);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D9%87_%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86" title="کرتاسه پیشین">پیشین <small>(۱۴۵ تا ۱۰۰,۵ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="بریاسین">بریاسین <small>(۱۴۵ تا ۱۳۹,۸ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AC%DB%8C%D9%86%DB%8C%D9%86" title="والانجینین">والانجینین <small>(۱۳۹,۸ تا ۱۳۲,۹ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%88%DB%8C%D9%86" title="هاتریوین">هاتریوین <small>(۱۳۲,۹ تا ۱۲۹,۴ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86" title="بارمین">بارمین <small>(۱۲۹,۴ تا ۱۲۵ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%BE%D8%AA%DB%8C%D9%86" title="آپتین">آپتین <small>(۱۲۵ تا ۱۱۳ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D8%A8%DB%8C%D9%86" title="آلبین">آلبین <small>(۱۱۳ تا ۱۰۰,۵ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:11em;;background:rgb(0,187,231);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%DA%A9" title="ژوراسیک">ژوراسیک<br /> <small>(۲۰۱,۳ تا ۱۴۵ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(151,227,250);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%DA%A9_%D9%BE%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="ژوراسیک پسین">پسین <small>(۱۶۳,۵ تا ۱۴۵ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%DA%A9%D8%B3%D9%81%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="آکسفوردین">آکسفوردین <small>(۱۶۳,۵ تا ۱۵۷,۳ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%85%D8%B1%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D9%86" title="کیمریجین">کیمریجین <small>(۱۵۷,۳ تا ۱۵۲,۱ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%86" title="تیتونین">تیتونین <small>(۱۵۲,۱ تا ۱۴۵ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(52,209,235);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%DA%A9_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="ژوراسیک میانه">میانه <small>(۱۷۴,۱ تا ۱۶۳,۵ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%86%DB%8C%D9%86" title="آلنین">آلنین <small>(۱۷۴,۱ تا ۱۷۰,۳ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%AC%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="باجوسین">باجوسین <small>(۱۷۰,۳ تا ۱۶۸,۳ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%86" title="باتونین">باتونین <small>(۱۶۸,۳ تا ۱۶۶,۱ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%88%DB%8C%D9%86" title="کالووین">کالووین <small>(۱۶۶,۱ تا ۱۶۳,۵ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(0,183,234);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%DA%A9_%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86" title="ژوراسیک پیشین">پیشین <small>(۲۰۱,۳ تا ۱۷۴,۱ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%87%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AC%DB%8C%D9%86" title="هتانجین">هتانجین <small>(۲۰۱,۳ تا ۱۹۹,۳ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%86%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="سینمورین">سینمورین <small>(۱۹۹,۳ تا ۱۹۰,۸ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%DB%8C%D9%86%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D9%86" title="پلینسباخین">پلینسباخین <small>(۱۹۰,۸ تا ۱۸۲,۷ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%A2%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="توآرسین">توآرسین <small>(۱۸۲,۷ تا ۱۷۴,۱ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:11em;;background:rgb(153,78,150);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3" title="تریاس">تریاس<br /> <small>(۲۵۲,۱۷ تا ۲۰۱,۳ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(198,152,194);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3_%D9%BE%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="تریاس پسین">پسین <small>(۲۳۷ تا ۲۰۱,۳ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%86%DB%8C%D9%86" title="کارنین">کارنین <small>(۲۳۷ تا ۲۲۷ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%86_(%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="نورین (زمین‌شناسی)">نورین <small>(۲۲۷ تا ۲۰۸,۵ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86" title="راتین">راتین <small>(۲۰۸,۵ تا ۲۰۱,۳ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(191,124,177);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="تریاس میانه">میانه <small>(۲۴۷,۲ تا ۲۳۷ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="آنیسین">آنیسین <small>(۲۴۷,۲ تا ۲۴۲ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C%D9%86" title="لادینین">لادینین <small>(۲۴۲ تا ۲۳۷ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(173,87,154);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3_%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86" title="تریاس پیشین">پیشین <small>(۲۵۲,۱۷ تا ۲۴۷,۲ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF%D9%88%D9%86" title="ایندون">ایندون <small>(۲۵۲,۱۷ تا ۲۵۱,۲ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D9%84%D9%86%DA%A9%DB%8C%D9%86" title="اولنکین">اولنکین <small>(۲۵۱,۲ تا ۲۴۷,۲ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style=";background:rgb(146,195,160);"><div id="دوران_دیرینه‌زیستی_(۵۴۱_تا_۲۵۲,۱۷_م.س.پ)" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="دیرینه‌زیستی">دوران دیرینه‌زیستی <small>(۵۴۱ تا ۲۵۲,۱۷ م.س.پ)</small></a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:11em;;background:rgb(146,195,160);"><div style="padding:0em 0.75em;"><span class="nobold"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_(%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="دوره (زمین‌شناسی)">دوره‌ها</a></span></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th id="دورها" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;background:rgb(146,195,160);"><div style="padding:0em 0.75em;"><span class="nobold"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1_(%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="دور (زمین‌شناسی)">دورها</a></span></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;background:rgb(146,195,160);"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_(%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="عصر (زمین‌شناسی)">عصرها</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:11em;;background:rgb(247,88,60);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86" title="پرمین">پرمین<br /> <small>(۲۹۸,۹ تا ۲۵۲,۱۷ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(254,175,151);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D9%BE%DB%8C%D9%86%DA%AF%DB%8C%D9%86" title="لوپینگین">لوپینگین <small>(۲۵۹,۸ تا ۲۵۲,۱۷ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%88%D9%88%DA%86%DB%8C%D8%A7%D9%BE%DB%8C%D9%86%DA%AF%DB%8C%D9%86" title="ووچیاپینگین">ووچیاپینگین <small>(۲۵۹,۸ تا ۲۵۴,۱۴ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%B3%DB%8C%D9%86%DA%AF%DB%8C%D9%86" title="چانگسینگین">چانگسینگین <small>(۲۵۴,۱۴ تا ۲۵۲,۱۷ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(254,131,103);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%BE%DB%8C%D9%86" title="گوادالوپین">گوادالوپین <small>(۲۷۲,۳ تا ۲۵۹,۸ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="رودین">رودین <small>(۲۷۲,۳ تا ۲۶۸,۸ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="ووردین">ووردین <small>(۲۶۸,۸ تا ۲۶۵,۱ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%BE%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86" title="کاپیتانین">کاپیتانین <small>(۲۶۵,۱ تا ۲۵۹,۸ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(247,110,84);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86" title="سیسورالین">سیسورالین <small>(۲۹۸,۹ تا ۲۷۲,۳ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%86" title="آسلین">آسلین <small>(۲۹۸,۹ تا ۲۹۵ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%DA%A9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="ساکمارین">ساکمارین <small>(۲۹۵ تا ۲۹۰,۱ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%AA%DB%8C%D9%86%D8%B3%DA%A9%DB%8C%D9%86" title="آرتینسکین">آرتینسکین <small>(۲۹۰,۱ تا ۲۸۳,۵ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%86%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="کونگورین">کونگورین <small>(۲۸۳,۵ تا ۲۷۲,۳ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:11em;;background:rgb(63,174,173);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86%DB%8C%D9%81%D8%B1" title="کربنیفر">کربنیفر<br /> <small>(۳۵۸,۹ تا ۲۹۸,۹ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(138,198,195);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%BE%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%84%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86" title="پنسیلوانین">پنسیلوانین <small>(۳۲۳,۲ تا ۲۹۸,۹ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B4%DA%A9%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="باشکیرین">باشکیرین <small>(۳۲۳,۲ تا ۳۱۵,۲ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%88%DB%8C%D9%86" title="مسکوین">مسکوین <small>(۳۱۵,۲ تا ۳۰۷ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D9%85%D9%88%D9%88%DB%8C%D9%86" title="کازیمووین">کازیمووین <small>(۳۰۷ تا ۳۰۳,۷ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%DA%98%D9%84%DB%8C%D9%86" title="گژلین">گژلین <small>(۳۰۳,۷ تا ۲۹۸,۹ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(97,157,126);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D9%BE%DB%8C%D9%86" title="میسیسیپین">میسیسیپین <small>(۳۵۸,۹ تا ۳۲۳,۲ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%B2%DB%8C%D9%86" title="تورنزین">تورنزین <small>(۳۵۸,۹ تا ۳۴۶,۷ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D8%B2%DB%8C%D9%86" title="ویزین">ویزین <small>(۳۴۶,۷ تا ۳۳۰,۹ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%BE%D9%88%D8%AE%D9%88%DB%8C%D9%86" title="سرپوخوین">سرپوخووین <small>(۳۳۰,۹ تا ۳۲۳,۲ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:11em;;background:rgb(221,150,81);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%86" title="دوونین">دوونین<br /> <small>(۴۱۹,۲ تا ۳۵۸,۹ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(244,224,169);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%86_%D9%BE%D8%B3%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="دوونین پسین">پسین <small>(۳۸۲,۷ تا ۳۵۸,۹ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%86%DB%8C%D9%86" title="فراسنین">فراسنین <small>(۳۸۲,۷ تا ۳۷۲,۷ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D9%86_(%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="فامنین (زمین‌شناسی)">فامنین <small>(۳۷۲,۷ تا ۳۵۸,۹ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(246,200,122);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%86_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="دوونین میانه">میانه <small>(۳۹۳,۳ تا ۳۸۲,۷ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%81%D9%84%DB%8C%D9%86" title="ایفلین">ایفلین <small>(۳۹۳,۳ تا ۳۸۷,۷ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%DA%98%DB%8C%D9%88%D8%AA%DB%8C%D9%86" title="ژیوتین">ژیوتین <small>(۳۸۷,۷ تا ۳۸۲,۷ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(239,176,99);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%86_%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86" title="دوونین پیشین">پیشین <small>(۴۱۹,۲ تا ۳۹۳,۳ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%AE%DA%A9%D9%88%D9%88%DB%8C%D9%86" title="لاخکووین">لاخکووین <small>(۴۱۹,۲ تا ۴۱۰,۸ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%A7%DA%AF%DB%8C%D9%86" title="پراگین">پراگین <small>(۴۱۰,۸ تا ۴۰۷,۶ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%B3%DB%8C%D9%86_(%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="امسین (زمین‌شناسی)">امسین <small>(۴۰۷,۶ تا ۳۹۳,۳ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:11em;;background:rgb(166,223,197);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%84%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="سیلورین">سیلورین<br /> <small>(۴۴۳,۸ تا ۴۱۹,۲ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(228,242,230);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D8%AF%D9%88%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="پریدولی">پریدولی <small>(۴۲۳ تا ۴۱۹,۲ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li class="mw-empty-elt"></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(180,229,219);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D8%AF%D9%84%D9%88%D9%88" class="mw-redirect" title="لودلوو">لودلوو <small>(۴۲۷,۴ تا ۴۲۳ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86" title="گورستین">گورستین <small>(۴۲۷,۴ تا ۴۲۵,۶ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D8%AF%D9%81%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="لودفوردین">لودفوردین <small>(۴۲۵,۶ تا ۴۲۳ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(164,224,208);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%88%D9%86%D9%84%D8%A7%DA%A9" title="ونلاک">ونلاک <small>(۴۳۳,۴ تا ۴۲۷,۴ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%86%D9%88%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="شینوودین">شینوودین <small>(۴۳۳,۴ تا ۴۳۰,۵ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%85%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="هومرین">هومرین <small>(۴۳۰,۵ تا ۴۲۷,۴ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(126,215,198);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%88%D9%88%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="لاندووری">لاندووری <small>(۴۴۳,۸ تا ۴۳۳,۴ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86_(%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="رودانین (زمین‌شناسی)">رودانین <small>(۴۴۳,۸ تا ۴۴۰,۸ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%A6%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%86" title="آئرونین">آئرونین <small>(۴۴۰,۸ تا ۴۳۸,۵ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%DB%8C%DA%86%DB%8C%D9%86" title="تلیچین">تلیچین <small>(۴۳۸,۵ تا ۴۳۳,۴ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:11em;;background:rgb(0,169,138);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="اردویسین">اردویسین<br /> <small>(۴۸۵,۴ تا ۴۴۳,۸ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(94,204,169);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%BE%D8%B3%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="اردویسین پسین">پسین <small>(۴۵۸,۴ تا ۴۴۳,۸ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D9%86" title="سندبین">سندبین <small>(۴۵۸,۴ تا ۴۵۳ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86_(%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="کاتین (زمین‌شناسی)">کاتین <small>(۴۵۳ تا ۴۴۵,۲ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%D9%86" title="هیرنانتین">هیرنانتین <small>(۴۴۵,۲ تا ۴۴۳,۸ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(0,189,151);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="اردویسین میانه">میانه <small>(۴۷۰ تا ۴۵۸,۴ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%BE%DB%8C%D9%86%DA%AF%DB%8C%D9%86" title="داپینگین">داپینگین <small>(۴۷۰ تا ۴۶۷,۳ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%86" title="داریویلین">داریویلین <small>(۴۶۷,۳ تا ۴۵۸,۴ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(0,175,137);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="اردویسین پیشین">پیشین <small>(۴۸۵,۴ تا ۴۷۰ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="ترمادوسین">ترمادوسین <small>(۴۸۵,۴ تا ۴۷۷,۷ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D9%88%D8%A6%DB%8C%D9%86" title="فلوئین">فلوئین <small>(۴۷۷,۷ تا ۴۷۰ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:11em;;background:rgb(129,170,114);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="کامبرین">کامبرین<br /> <small>(۵۴۱ تا ۴۸۵,۴ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(173,221,168);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%81%D9%88%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AC%DB%8C%D9%86" title="فورونجین">فورونجین <small>(۴۹۷ تا ۴۸۵,۴ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A8%DB%8C%D9%86" title="پایبین">پایبین <small>(۴۹۷ تا ۴۹۴ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%DA%98%DB%8C%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86" title="ژیانگشانین">ژیانگشانین <small>(۴۹۴ تا ۴۸۹,۵ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D9%88%D8%A8_%DB%B1%DB%B0_%DA%A9%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="اشکوب ۱۰ کامبرین">عصر ۱۰* <small>(۴۸۹,۵ تا ۴۸۵,۴ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(161,207,155);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D8%A6%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%86%DA%AF%DB%8C%D9%86" title="میائولینگین">میائولینگین <small>(۵۰۹ تا ۴۹۷ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%88%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%88%D8%A6%D9%86" title="وولیوئن">وولیوئن <small>(۵۰۹ تا ۵۰۴,۵ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%86" title="درومین">درومین <small>(۵۰۴,۵ تا ۵۰۰,۵ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%DA%98%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C%D9%86" title="گوژانگین">گوژانگین <small>(۵۰۰,۵ تا ۴۹۷ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(149,194,143);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D9%81_%DB%B2_%DA%A9%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="ردیف ۲ کامبرین">دور ۲* <small>(۵۲۱ تا ۵۰۹ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D9%88%D8%A8_%DB%B3_%DA%A9%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="اشکوب ۳ کامبرین">عصر ۳* <small>(۵۲۱ تا ۵۱۴ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D9%88%D8%A8_%DB%B4_%DA%A9%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="اشکوب ۴ کامبرین">عصر ۴* <small>(۵۱۴ تا ۵۰۹ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(138,181,132);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%86%D9%88%D9%88%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="ترنووین">ترنووین <small>(۵۴۱ تا ۵۲۱ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%88%D8%B1%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%86" title="فورتونین">فورتونین <small>(۵۴۱ تا ۵۲۹ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D9%88%D8%A8_%DB%B2_%DA%A9%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="اشکوب ۲ کامبرین">عصر ۲* <small>(۵۲۹ تا ۵۲۱ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2" style="background:rgb(63,174,173);"><div><small><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D9%85%D9%88%D9%88%DB%8C%D9%86" title="کازیمووین">کازیمووین</a> و <a href="/wiki/%DA%AF%DA%98%D9%84%DB%8C%D9%86" title="گژلین">گژلین</a> زیردور <b><a href="/wiki/%D9%BE%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%84%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86" title="پنسیلوانین">پنسیلوانین پسین <small>(۳۰۷ تا ۲۹۸,۹ م.س.پ)</small></a></b> را تشکیل می‌دهند.</small></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background:#dd9;background:rgb(254,91,113);"><div id="بزرگ‌ابردوران_پرکامبرین_(۴۵۶۷_تا_۵۴۱_م.س.پ)" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="پرکامبرین">بزرگ‌ابردوران پرکامبرین <small>(۴۵۶۷ تا ۵۴۱ م.س.پ)</small></a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;width:9em;;background:rgb(254,91,113);"><span class="nobold"><a href="/wiki/%D9%85%D9%82%DB%8C%D8%A7%D8%B3_%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="مقیاس زمانی زمین‌شناسی">ابردوران‌ها</a></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th id="دوران‌ها" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;background:rgb(254,91,113);"><div style="padding:0em 0.75em;"><span class="nobold"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_(%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="دوران (زمین‌شناسی)">دوران‌ها</a></span></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;background:rgb(254,91,113);"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_(%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="دوره (زمین‌شناسی)">دوره‌ها</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;width:9em;;background:rgb(254,76,104);"><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="پیشین‌زیستی">پیشین‌زیستی<br /><small>(۲۵۰۰ تا ۵۴۱ م.س.پ)</small></a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(254,183,87);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%D9%86%D9%88" title="پیشین‌زیستی نو">نو <small>(۱۰۰۰ تا ۵۴۱ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%86" title="تونین">تونین <small>(۱۰۰۰ تا ۷۲۰ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%88%DA%98%D9%86%DB%8C%D9%86" title="کریوژنین">کریوژنین <small>(۷۲۰ تا ۶۳۵ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ادیاکاران">ادیاکاران <small>(۶۳۵ تا ۵۴۱ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(254,184,114);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="پیشین‌زیستی میانه">میانه <small>(۱۶۰۰ تا ۱۰۰۰ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%85%DB%8C%D9%86" title="کالیمین">کالیمین <small>(۱۶۰۰ تا ۱۴۰۰ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="اکتاسین">اکتاسین <small>(۱۴۰۰ تا ۱۲۰۰ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%86%DB%8C%D9%86" title="استنین">استنین <small>(۱۲۰۰ تا ۱۰۰۰ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(254,91,113);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%87" title="پیشین‌زیستی دیرینه">دیرینه <small>(۲۵۰۰ تا ۱۶۰۰ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="سیدرین">سیدرین <small>(۲۵۰۰ تا ۲۳۰۰ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="ریاسین">ریاسین <small>(۲۳۰۰ تا ۲۰۵۰ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="اوروسیرین">اوروسیرین <small>(۲۰۵۰ تا ۱۸۰۰ م.س.پ)</small></a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="استاترین">استاترین <small>(۱۸۰۰ تا ۱۶۰۰ م.س.پ)</small></a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;width:9em;;background:rgb(254,0,124);"><a href="/wiki/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="نخست‌زیستی">نخست‌زیستی<br /> <small>(۴۰۰۰ تا ۲۵۰۰ م.س.پ)</small></a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(254,166,186);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%D9%86%D9%88" title="نخست‌زیستی نو">نو <small>(۲۸۰۰ تا ۲۵۰۰ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li class="mw-empty-elt"></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(254,124,163);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="نخست‌زیستی میانه">میانه <small>(۳۲۰۰ تا ۲۸۰۰ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li class="mw-empty-elt"></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(254,91,151);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%87" title="نخست‌زیستی دیرینه">دیرینه <small>(۳۶۰۰ تا ۳۲۰۰ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li class="mw-empty-elt"></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(238,0,125);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%B3%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D9%85_%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="سپیده‌دم نخست‌زیستی">سپیده‌دم <small>(۴۰۰۰ تا ۳۶۰۰ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li class="mw-empty-elt"></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;width:9em;;background:rgb(203,3,129);"><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="پیشازیستی">پیشازیستی <br /><small>(۴۵۶۷ تا ۴۰۰۰ م.س.پ)</small></a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(203,3,129);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="پیشازیستی">نو <small>(۴۱۰۰ تا ۴۰۰۰ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li class="mw-empty-elt"></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(203,3,129);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="پیشازیستی">میانه <small>(۴۳۰۰ تا ۴۱۰۰ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li class="mw-empty-elt"></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:17.5em;;background:rgb(203,3,129);"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="پیشازیستی">دیرینه <small>(۴۵۶۷ تا ۴۳۰۰ م.س.پ)</small></a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;width:auto;"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li class="mw-empty-elt"></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2" style="background:#dd9;"><div><small>م.س.پ = میلیون سال پیش - ه.س.پ = هزار سال پیش - <b>*</b>توسط <a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%86%DB%8C%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="کمیسیون بین‌المللی چینه‌شناسی">کمیسیون بین‌المللی چینه‌شناسی</a> به رسمیت شناخته نشده‌ است.</small></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="زمان‌های_زمین‌شناسی" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background:#ffcc99;"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="الگو:زمان‌های زمین‌شناسی"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:زمان‌های زمین‌شناسی (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:زمان‌های زمین‌شناسی"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="زمان‌های_زمین‌شناسی" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="زمان‌های زمین‌شناسی">زمان‌های زمین‌شناسی</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#ffcc99;;width:1%"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ابردوران">ابردوران‌ها</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;background:#ffeebb; padding:0.25em 0; line-height:1.4em;"><div style="padding:0 0.25em"><span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%A6%D9%86" class="mw-redirect" title="هادئن">پیشازیستی</a> (هادئن) •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="نخست‌زیستی">نخست‌زیستی</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="پیشین‌زیستی">پیشین‌زیستی</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="پیدازیستی">پیدازیستی</a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#ffcc99;;width:1%"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_(%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="دوران (زمین‌شناسی)">دوران‌ها</a> (در پیدازیستی)</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;background:#ffeebb; padding:0.25em 0; line-height:1.4em;;background:#fff3bb;"><div style="padding:0 0.25em"><span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="دیرینه‌زیستی">دیرینه‌زیستی</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="میانه‌زیستی">میانه‌زیستی</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a class="mw-selflink selflink">نوزیستی</a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#ffcc99;;width:1%"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_(%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="دوره (زمین‌شناسی)">دوره‌ها</a> (در پیدازیستی)</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0;background:#ffeebb; padding:0.25em 0; line-height:1.4em;"><div style="padding:0 0.25em"><span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="کامبرین">کامبرین</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="اردویسین">اردویسین</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%84%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="سیلورین">سیلورین</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%86" title="دوونین">دوونین</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86%DB%8C%D9%81%D8%B1" title="کربنیفر">کربنیفر</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86" title="پرمین">پرمین</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D9%87" class="mw-redirect" title="تریاسه">تریاسه</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%DA%A9" title="ژوراسیک">ژوراسیک</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D9%87" title="کرتاسه">کرتاسه</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D9%84%D8%A6%D9%88%DA%98%D9%86" title="پالئوژن">پالئوژن</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%86%D8%A6%D9%88%DA%98%D9%86" title="نئوژن">نئوژن</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%B1%DB%8C" title="کواترنری">کواترنری</a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#ffcc99;;width:1%"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1_(%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="دور (زمین‌شناسی)">دورها</a> (در نوزیستی)</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0;background:#ffeebb; padding:0.25em 0; line-height:1.4em;;background:#fff3bb;"><div style="padding:0 0.25em"><span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D9%84%D8%A6%D9%88%D8%B3%D9%86" title="پالئوسن">پالئوسن</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A6%D9%88%D8%B3%D9%86" title="ائوسن">ائوسن</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DB%8C%DA%AF%D9%88%D8%B3%D9%86" title="الیگوسن">الیگوسن</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%86" title="میوسن">میوسن</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%86" title="پلیوسن">پلیوسن</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B3%D9%86" title="پلیستوسن">پلیستوسن</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%84%D9%88%D8%B3%D9%86" title="هولوسن">هولوسن</a></span> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox authority-control" aria-labelledby="داده‌های_کتابخانه‌ای:_کتابخانه‌های_ملی_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=ویرایش_در_ویکی‌داده&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q102416#identifiers&#124;class=noprint&#124;ویرایش_در_ویکی‌داده" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th id="داده‌های_کتابخانه‌ای:_کتابخانه‌های_ملی_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=ویرایش_در_ویکی‌داده&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q102416#identifiers&#124;class=noprint&#124;ویرایش_در_ویکی‌داده" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="راهنما:داده‌های کتابخانه‌ای">داده‌های کتابخانه‌ای: کتابخانه‌های ملی</a> <span class="mw-valign-text-top noprint" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q102416#identifiers" title="ویرایش در ویکی‌داده"><img alt="ویرایش در ویکی‌داده" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb12194175m">فرانسه</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb12194175m">(داده‌ها)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4075273-2">آلمان</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://uli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007544428705171">اسرائیل</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/subjects/sh97006640">ایالات متحده آمریکا</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00571137">ژاپن</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph138114&CON_LNG=ENG">جمهوری چک</a></span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r37527932">.mw-parser-output .asbox{position:relative;overflow:hidden}.mw-parser-output .asbox table{background:transparent}.mw-parser-output .asbox p{margin:0}.mw-parser-output .asbox p+p{margin-top:0.25em}.mw-parser-output .asbox-body{font-style:italic}.mw-parser-output .asbox-note{font-size:smaller}.mw-parser-output .asbox .navbar{position:absolute;top:-0.75em;left:1em;display:none}</style><div role="note" class="metadata plainlinks asbox stub"><table role="presentation"><tbody><tr class="noresize"><td style="padding-left:0.4em"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Panda_Mark.svg" class="mw-file-description"><img alt="آیکون خرد" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Panda_Mark.svg/40px-Panda_Mark.svg.png" decoding="async" width="40" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Panda_Mark.svg/60px-Panda_Mark.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Panda_Mark.svg/80px-Panda_Mark.svg.png 2x" data-file-width="2400" data-file-height="2400" /></a></span></td><td><p class="asbox-body">این یک <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AE%D8%B1%D8%AF" class="mw-redirect" title="ویکی‌پدیا:خرد">مقالهٔ خرد</a> <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="زیست‌شناسی">زیست‌شناسی</a> است. می‌توانید با <a class="external text" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C&action=edit">گسترش آن</a> به ویکی‌پدیا کمک کنید.</p></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">برگرفته از «<a dir="ltr" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=نوزیستی&oldid=39452776">https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=نوزیستی&oldid=39452776</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:رده‌ها">رده‌ها</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="رده:نوزیستی">نوزیستی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" title="رده:تاریخ زمین‌شناختی زمین">تاریخ زمین‌شناختی زمین</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="رده:دوران‌های زمین‌شناسی">دوران‌های زمین‌شناسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="رده:زمین‌شناسی">زمین‌شناسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%DB%8C%D8%A7%D8%B3_%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="رده:مقیاس زمانی زمین‌شناسی">مقیاس زمانی زمین‌شناسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%D9%88%D9%88%D8%A7%DA%98%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B8%DB%B4%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="رده:نوواژه‌های دهه ۱۸۴۰ (میلادی)">نوواژه‌های دهه ۱۸۴۰ (میلادی)</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">رده‌های پنهان: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_CS1:_%D9%81%D8%A7%D9%82%D8%AF_periodical" title="رده:خطاهای CS1: فاقد periodical">خطاهای CS1: فاقد periodical</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="رده:مقاله‌های دارای واژگان به زبان انگلیسی">مقاله‌های دارای واژگان به زبان انگلیسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%B1%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%DA%A9%D9%87_%D8%A8%D9%87_%D8%B5%D9%88%D8%B1%D8%AA_%D9%85%D8%AD%D9%84%DB%8C_%D8%AA%D8%B9%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B4%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="رده:پیوند رده انبار که به صورت محلی تعریف شده است">پیوند رده انبار که به صورت محلی تعریف شده است</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_BNF" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های BNF">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های BNF</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_GND" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های GND">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های GND</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_J9U" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های J9U">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های J9U</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_LCCN" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LCCN">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LCCN</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_NDL" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NDL">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NDL</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_NKC" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NKC">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NKC</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%87%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%B1%D8%AF" title="رده:همه مقاله‌های خرد">همه مقاله‌های خرد</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%B1%D8%AF_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="رده:مقاله‌های خرد زیست‌شناسی">مقاله‌های خرد زیست‌شناسی</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> این صفحه آخرین‌بار در ۴ مهٔ ۲۰۲۴ ساعت ۱۹:۱۱ ویرایش شده است.</li> <li id="footer-info-copyright">همهٔ نوشته‌ها تحت <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ar">مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike</a> در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">شرایط استفاده</a> را بخوانید.<br /> ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">بنیاد ویکی‌مدیا</a> است.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">سیاست حفظ حریم خصوصی</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87">دربارهٔ ویکی‌پدیا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C">تکذیب‌نامه‌ها</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">آیین‌نامه رفتاری</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/fa?uselang=fa">توسعه‌دهندگان</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fa.wikipedia.org">آمار</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بیانیهٔ کوکی</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fa.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">نمای موبایل</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6b7f745dd4-fmdzx","wgBackendResponseTime":159,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.845","walltime":"0.973","ppvisitednodes":{"value":31054,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":481587,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":55692,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":18,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":6,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":34333,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 868.378 1 -total"," 67.18% 583.334 2 الگو:Navbox_with_collapsible_groups"," 54.41% 472.512 24 الگو:Navbox"," 45.47% 394.822 22 الگو:Navbox_subgroup"," 43.60% 378.581 1 الگو:تاریخ_زمین‌شناختی"," 24.35% 211.440 1 الگو:پانویس"," 13.16% 114.312 80 الگو:Period_color"," 12.97% 112.641 1 الگو:به_انگلیسی"," 12.80% 111.172 1 الگو:به_زبان_دیگر"," 12.64% 109.789 1 الگو:Lang"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.439","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":24389508,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-api-int.codfw.main-67f96847dc-n5nz4","timestamp":"20241125085931","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0646\u0648\u0632\u06cc\u0633\u062a\u06cc","url":"https:\/\/fa.wikipedia.org\/wiki\/%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q102416","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q102416","author":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0634\u0627\u0631\u06a9\u062a\u200c\u06a9\u0646\u0646\u062f\u06af\u0627\u0646 \u067e\u0631\u0648\u0698\u0647\u0654 \u0648\u06cc\u06a9\u06cc\u200c\u0645\u062f\u06cc\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2008-01-25T02:58:45Z","dateModified":"2024-05-04T19:11:33Z","headline":"\u062f\u0648\u0631\u0627\u0646 \u0633\u0648\u0645 \u0632\u0645\u06cc\u0646\u200c\u0634\u0646\u0627\u0633\u06cc \u0648 \u062f\u0648\u0631\u0627\u0646 \u06a9\u0646\u0648\u0646\u06cc \u0627\u0632 \u0627\u0628\u0631\u062f\u0648\u0631\u0627\u0646 \u067e\u06cc\u062f\u0627\u0632\u06cc\u0633\u062a\u06cc"}</script> </body> </html>