CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-not-available" lang="ka" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>იხილეთ წყარო გვერდისთვის კელტები - ვიკიპედია</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-not-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )kawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":true,"wgSeparatorTransformTable":["",""],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat": "dmy","wgMonthNames":["","იანვარი","თებერვალი","მარტი","აპრილი","მაისი","ივნისი","ივლისი","აგვისტო","სექტემბერი","ოქტომბერი","ნოემბერი","დეკემბერი"],"wgRequestId":"a827cf65-fc75-4007-a655-248956dd036a","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"კელტები","wgTitle":"კელტები","wgCurRevisionId":4648436,"wgRevisionId":0,"wgArticleId":160951,"wgIsArticle":false,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"edit","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":[],"wgPageViewLanguage":"ka","wgPageContentLanguage":"ka","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"კელტები","wgRelevantArticleId":160951,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[], "wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":4648436,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"ka","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"ka"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false, "wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgSiteNoticeId":"2.0"};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.charinsert.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready","ext.dismissableSiteNotice.styles":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.edit.collapsibleFooter","site","mediawiki.page.ready","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.charinsert","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.directLinkToCommons","ext.gadget.switcher","ext.gadget.pgnviewer","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","ext.popups", "ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking","ext.dismissableSiteNotice"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ka&modules=ext.charinsert.styles%7Cext.dismissableSiteNotice.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=ka&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ka&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="noindex,nofollow,max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1f/Celts_in_Europe.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="837"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1f/Celts_in_Europe.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="558"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="447"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="იხილეთ წყარო გვერდისთვის კელტები - ვიკიპედია"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//ka.m.wikipedia.org/wiki/%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="რედაქტირება" href="/w/index.php?title=%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ვიკიპედია (ka)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//ka.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ka"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="ვიკიპედია-ის არხი Atom" href="/w/index.php?title=%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:%E1%83%91%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%AA%E1%83%95%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-კელტები rootpage-კელტები skin-vector-2022 action-edit"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">შინაარსზე გადასვლა</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="საიტი"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="მთავარი მენიუ" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">მთავარი მენიუ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">მთავარი მენიუ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">გადატანა გვერდით ზოლზე</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">დამალვა</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> ნავიგაცია </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%92%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%98" title="გახსენით მთავარი გვერდი [z]" accesskey="z"><span>მთავარი გვერდი</span></a></li><li id="n-თემატური-ძიება" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%AB%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98"><span>თემატური ძიება</span></a></li><li id="n-რჩეული-სტატიები" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%A0%E1%83%A9%E1%83%94%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98"><span>რჩეული სტატიები</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:%E1%83%A8%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%97%E1%83%AE%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%97" title="შემთხვევითი გვერდის გახსნა. [x]" accesskey="x"><span>შემთხვევითი გვერდი</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%92%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98"><span>ახალი გვერდები</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> მონაწილეობა </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-ინფორმაცია" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%93%E1%83%9D%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%92%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98"><span>ინფორმაცია</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90" title="სად გავიგოთ."><span>დახმარება</span></a></li><li id="n-ფორუმი" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%A4%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%9B%E1%83%98"><span>ფორუმი</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:%E1%83%91%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%AA%E1%83%95%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="ვიკიპედიაში ბოლო ცვლილებების სია. [r]" accesskey="r"><span>ბოლო ცვლილებები</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%92%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%98" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ვიკიპედია" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-ka.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.5em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="თავისუფალი ენციკლოპედია" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-ka.svg" width="130" height="14" style="width: 8.125em; height: 0.875em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:%E1%83%AB%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="ძიება ვიკიპედია [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>ძიება</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="ძიება ვიკიპედია" aria-label="ძიება ვიკიპედია" autocapitalize="sentences" title="ძიება ვიკიპედია [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="სპეციალური:ძიება"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">ძიება</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="პირადი ხელსაწყოები"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="იერსახე"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="გვერდის შრიფტის ზომის, სიგანისა და ფერის შეცვლა" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="იერსახე" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">იერსახე</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_ka.wikipedia.org&uselang=ka" class=""><span>შემოწირულობები</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A8%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A8%E1%83%94%E1%83%A5%E1%83%9B%E1%83%9C%E1%83%90&returnto=%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&returntoquery=action%3Dedit" title="ჩვენ გთავაზობთ, შექმნათ ანგარიში და შეხვიდეთ სისტემაში; თუმცა ეს არ არის აუცილებელი" class=""><span>ანგარიშის შექმნა</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:%E1%83%A8%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%95%E1%83%9A%E1%83%90&returnto=%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&returntoquery=action%3Dedit" title="სასურველია დარეგისტრირდეთ, თუმცა აუცილებელი არ არის. [o]" accesskey="o" class=""><span>შესვლა</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="მეტი შესაძლებლობა" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="პირადი ხელსაწყოები" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">პირადი ხელსაწყოები</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="მომხმარებლის მენიუ" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_ka.wikipedia.org&uselang=ka"><span>შემოწირულობები</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%A8%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A8%E1%83%94%E1%83%A5%E1%83%9B%E1%83%9C%E1%83%90&returnto=%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&returntoquery=action%3Dedit" title="ჩვენ გთავაზობთ, შექმნათ ანგარიში და შეხვიდეთ სისტემაში; თუმცა ეს არ არის აუცილებელი"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ანგარიშის შექმნა</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:%E1%83%A8%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%95%E1%83%9A%E1%83%90&returnto=%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&returntoquery=action%3Dedit" title="სასურველია დარეგისტრირდეთ, თუმცა აუცილებელი არ არის. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>შესვლა</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> გვერდები სისტემიდან გამოსული რედაქტორებისათვის <a href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%93%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90" aria-label="რედაქტირების შესახებ მეტის გაგება"><span>გაიგეთ მეტი</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:%E1%83%A9%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%98_%E1%83%AC%E1%83%95%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98" title="რედაქტირებების სია შესრულებული ამ IP მისამართიდან [y]" accesskey="y"><span>წვლილი</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:%E1%83%A9%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%98_%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%AE%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%95%E1%83%90" title="დისკუსია ამ ip მისამართის წაშლის შესახებ [n]" accesskey="n"><span>განხილვა</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><div id="mw-dismissablenotice-anonplace"></div><script>(function(){var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node){node.outerHTML="\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice\"\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-close\"\u003E[\u003Ca tabindex=\"0\" role=\"button\"\u003Eდამალვა\u003C/a\u003E]\u003C/div\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-body\"\u003E\u003C!-- CentralNotice --\u003E\u003Cdiv id=\"localNotice\" data-nosnippet=\"\"\u003E\u003Cdiv class=\"sitenotice\" lang=\"ka\" dir=\"ltr\"\u003E\u003Cdiv class=\"layout plainlinks\" align=\"right\"\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://www.facebook.com/georgianwikipedia\" rel=\"nofollow\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/18px-Facebook_icon.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"18\" height=\"18\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/27px-Facebook_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Facebook_icon.svg/36px-Facebook_icon.svg.png 2x\" data-file-width=\"256\" data-file-height=\"256\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://www.instagram.com/georgianwiki\" rel=\"nofollow\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Instagram_icon.png/17px-Instagram_icon.png\" decoding=\"async\" width=\"17\" height=\"17\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Instagram_icon.png/26px-Instagram_icon.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Instagram_icon.png/34px-Instagram_icon.png 2x\" data-file-width=\"5001\" data-file-height=\"5001\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E \u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://www.twitter.com/georgianwiki\" rel=\"nofollow\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Twitter_logo_initial.svg/12px-Twitter_logo_initial.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"12\" height=\"17\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Twitter_logo_initial.svg/18px-Twitter_logo_initial.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Twitter_logo_initial.svg/24px-Twitter_logo_initial.svg.png 2x\" data-file-width=\"50\" data-file-height=\"69\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E\n\u003Cp\u003E\u003Cbr /\u003E\n\u003C/p\u003E\n\u003Cdiv id=\"wle-banner\" class=\"plainlinks\" style=\"background:white; border:3px solid #21ABCD; margin: 0 auto 1em auto; font-size: 120%; overflow: hidden; text-align: center; padding: 0.5ex;\"\u003E\u003Cfigure class=\"mw-halign-left\" typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://ge.wikimedia.org/wiki/%E1%83%95%E1%83%9B_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D/%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98/2024/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94\" title=\"wmge:ვმ საქართველო/კონკურსები/2024/ვიკიპედიის აზიის თვე\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Wikipedia_Asian_Month_Logo_v2_%28ka%29.svg/100px-Wikipedia_Asian_Month_Logo_v2_%28ka%29.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"100\" height=\"108\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Wikipedia_Asian_Month_Logo_v2_%28ka%29.svg/150px-Wikipedia_Asian_Month_Logo_v2_%28ka%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/30/Wikipedia_Asian_Month_Logo_v2_%28ka%29.svg/200px-Wikipedia_Asian_Month_Logo_v2_%28ka%29.svg.png 2x\" data-file-width=\"512\" data-file-height=\"555\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003Cfigcaption\u003E\u003C/figcaption\u003E\u003C/figure\u003E \u003Cfigure class=\"mw-halign-right\" typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://ge.wikimedia.org/wiki/\" title=\"wmge:\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Wikimedia_User_Group_Georgia_Logo_Black_%28Official%29.svg/90px-Wikimedia_User_Group_Georgia_Logo_Black_%28Official%29.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"90\" height=\"90\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Wikimedia_User_Group_Georgia_Logo_Black_%28Official%29.svg/135px-Wikimedia_User_Group_Georgia_Logo_Black_%28Official%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Wikimedia_User_Group_Georgia_Logo_Black_%28Official%29.svg/180px-Wikimedia_User_Group_Georgia_Logo_Black_%28Official%29.svg.png 2x\" data-file-width=\"2329\" data-file-height=\"2329\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003Cfigcaption\u003E\u003C/figcaption\u003E\u003C/figure\u003E \u003Cb\u003Eჩაერთეთ კონკურსში \u003Cbr /\u003E\u003Cbig\u003E\u003Ca href=\"https://ge.wikimedia.org/wiki/%E1%83%95%E1%83%9B_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D/%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98/2024/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%90%E1%83%96%E1%83%98%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94\" class=\"extiw\" title=\"wmge:ვმ საქართველო/კონკურსები/2024/ვიკიპედიის აზიის თვე\"\u003E\u003Cfont color=\"#0000FF\"\u003E„ვიკიპედიის აზიის თვე“,\u003C/font\u003E\u003C/a\u003E\u003C/big\u003E \u003Cbr /\u003Eშექმენით სტატიები და მოიგეთ პრიზები!\u003C/b\u003E\u003C/div\u003E\n\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E";}}());</script></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="საიტი"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">იხილეთ წყარო გვერდისთვის კელტები</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="ეს სტატია მხოლოდ ამ ენაზე არსებობს. დაამატეთ სტატია სხვა ენებისთვის" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-0" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ენების დამატება</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="uls-after-portlet-link"></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="სახელთა სივრცე"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="იხილეთ შიგთავსის გვერდი [c]" accesskey="c"><span>სტატია</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%AE%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%95%E1%83%90:%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="გვერდის შიგთავსის განხილვა (ჯერ არაა დაწერილი) [გ]" accesskey="გ"><span>განხილვა</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ენის ვარიანტის შეცვლა" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ქართული</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="გადახედვა"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98"><span>შემოწმებული სტატია</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&veaction=edit" title="ამ გვერდის რედაქტირება [v]" accesskey="v"><span>რედაქტირება</span></a></li><li id="ca-edit" class="selected collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&action=edit" title="ამ გვერდის წყაროს კოდის რედაქტირება"><span>წყაროს რედაქტირება</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&action=history" title="ამ გვერდის ბოლო ვერსიები [ი]" accesskey="ი"><span>ისტორია</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ინსტრუმენტები გვერდებისთვის"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ხელსაწყოები" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ხელსაწყოები</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ხელსაწყოები</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">გადატანა გვერდით ზოლზე</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">დამალვა</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="More options" > <div class="vector-menu-heading"> მოქმედებები </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98"><span>შემოწმებული სტატია</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&veaction=edit" title="ამ გვერდის რედაქტირება [v]" accesskey="v"><span>რედაქტირება</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="selected collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&action=edit" title="ამ გვერდის წყაროს კოდის რედაქტირება [e]" accesskey="e"><span>წყაროს რედაქტირება</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&action=history"><span>ისტორია</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> ძირითადი </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:WhatLinksHere/%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="ყველა ვიკი გვერდის სია, რომლებშიც ეს გვერდია მითითებული [j]" accesskey="j"><span>ბმულები გვერდზე</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:RecentChangesLinked/%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" rel="nofollow" title="ბოლო ცვლილებები ამ გვერდთან დაკავშირებულ გვერდებზე [k]" accesskey="k"><span>დაკავშირებული ცვლილებები</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:%E1%83%92%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%97%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%92%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="ყველა სპეციალური გვერდის სია [q]" accesskey="q"><span>სპეციალური გვერდები</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&action=info" title="მეტი ინფორმაცია ამ გვერდის შესახებ"><span>გვერდის ინფორმაცია</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fka.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3D%25E1%2583%2599%25E1%2583%2594%25E1%2583%259A%25E1%2583%25A2%25E1%2583%2594%25E1%2583%2591%25E1%2583%2598%26action%3Dedit"><span>შემოკლებული URL-ის მიღება</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:QrCode&url=https%3A%2F%2Fka.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3D%25E1%2583%2599%25E1%2583%2594%25E1%2583%259A%25E1%2583%25A2%25E1%2583%2594%25E1%2583%2591%25E1%2583%2598%26action%3Dedit"><span>QR-კოდის ჩამოტვირთვა</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> სხვა პროექტებში </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q35966" title="მონაცემთა საცავის დაკავშირებული ელემენტის ბმული [g]" accesskey="g"><span>ვიკიმონაცემების ელემენტი</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ინსტრუმენტები გვერდებისთვის"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="იერსახე"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">იერსახე</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">გადატანა გვერდით ზოლზე</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">დამალვა</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle">← <a href="/wiki/%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="კელტები">კელტები</a></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><p>თქვენ არ გაქვთ ამ მოქმედების - „ამ გვერდის რედაქტირება“ განხორციელების ნებართვა შემდეგი მიზეზის გამო: </p> <div class="permissions-errors"><div class="mw-permissionerror-globalblocking-blockedtext-range"><b>Your IP address is in a range that has been <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Global_blocks" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/Global blocks">blocked on all Wikimedia Foundation wikis</a>.</b> <p>The block was made by <a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%AE%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98:Jon_Kolbert" title="მომხმარებელი:Jon Kolbert">‪Jon Kolbert‬</a>. The reason given is <i><a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/NOP" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/NOP">Open proxy/Webhost</a>: See the <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/WM:OP/H" class="extiw" title="m:WM:OP/H">help page</a> if you are affected </i>. </p> <ul><li>Start of block: 15:12, 27 აგვისტო 2023</li> <li>Expiry of block: 15:12, 27 აგვისტო 2028</li></ul> <p>Your current IP address is 8.222.208.146. The blocked range is 8.222.128.0/17. </p><p>გთხოვთ, შეიყვანოთ ყველა ზემოთ ჩამოთვლილი დეტალი თქვენს მიერ დასმულ ნებისმიერ შეკითხვაში. თუ თვლით, რომ შეცდომით დაიბლოკეთ, ამის შესახებ დამატებითი ინფორმაცია და ინსტუქცია შეგიძლიათ იხილოთ <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/No_open_proxies" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/No open proxies">ღია პროქსი-სერვერების გამოყენების დაუშვებლობის</a> გლობალური წესების გვერდზე. </p> წინააღმდეგ შემთხვევაში, ბლოკირების გასაჩივრებისათვის, გთხოვთ მიმართოთ <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Steward_requests/Global" class="extiw" title="m:Steward requests/Global">მეტაზე</a>. You could also send an email to the <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Stewards" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/Stewards">stewards</a> <a href="https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/VRT" class="extiw" title="m:Special:MyLanguage/VRT">VRT</a> queue at <kbd>stewards@wikimedia.org</kbd> including all above details.</div></div><hr /> <p>თქვენ შეგიძლიათ ნახოთ ამ გვერდის საწყისი ფაილი და მისი ასლი შექმნათ. </p><textarea readonly="" accesskey="," id="wpTextbox1" cols="80" rows="25" style="" class="mw-editfont-monospace" lang="ka" dir="ltr" name="wpTextbox1">{{ვიკი}} [[ფაილი:Celts in Europe.png|მინი|255x255px|კელტების გავრცელების არეალი ძვ. წ. 1000 წელს]] '''კელტები''' ([[ლათინური ენა|ლათ]]. Celtae, ბრეტ. Kelted, [[უელსური ენა|უელ]]. Y Celtiaid, [[ირლანდიური ენა|ირლ]]. Na Ceiltigh, [[შოტლანდიური ენა|გელურ]]. Ceilteach, [[მენური ენა|მენ]]. NY Celtiee, კორნ. Kelt) — ნათესავები ენით და მატერიალური კულტურით ინდოევროპული წარმოშობის ტომები, ანტიკურ დროს ერების მიჯნაზე ეკავათ საკმაოდ ვრცელი ტერიტორია დასავლეთ და ცენტრალურ [[ევროპა|ევროპაში]]. ძველად ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი [[პაგანიზმი|პაგანისტური]] ცივილიზაცია იყო სწორედ ანტიკური კელტების ცივილიზაცია, რომლის კვალიც დღევანდელობამდე ძირითადად პოპულარული მითების, ზღაპრებისა და ლეგენდების სახით მოვიდა. ყველაზე ცნობილი ლეგენდა [[მეფე არტური|მეფე არტურის]], მისი მრგვალი მაგიდის რაინდებისა და ბრძენი ჯადოქარი [[მერლინი|მერლინის]] ლეგენდაა. ცნობილი ფრანგული კომიქსის პერსონაჟები [[ასტერიქსი]] და [[ობელიქსი|ობელიქსიც]] დაკავშირებულნი არიან კელტებთან. ([[ასტერიქსი]] - კელტი ხალხის ერთგული შვილი). ასევე ცნობილი მწერალი [[ჯონ რონალდ რუელ ტოლკინი|ჯონ რონალდ ტოლკინი]], „<nowiki/>[[ბეჭდების მბრძანებელი|ბეჭდების მბრძანებლის]]<nowiki/>“ ტრილოგიის ავტორიც, თავის ჯადოსნურ სამყაროს სწორედ კელტური მითებისა და ზღაპრების საფუძველზე აგებდა. [[ფაილი:Celts edit.svg|მინი|253x253პქ|კელტების გავრცელების არეალი ძვ. წ. 800-400 წლებში]] [[ფაილი:Celts, 3rd century BC.png|მინი|255x255px|კელტების გავრცელების არეალი III საუკუნეში]][[ფაილი:Celts, 4th century BC.png|მინი|254x254px|კელტების გავრცელების არეალი IV საუკუნეში]] == ისტორია და კულტურა == კელტები - უძველესი, უცნობილესი და ხანდახან უცნაური ადამიანები იყვნენ, მათ უამრავი გამოჩენილი მეომარი ჰყავდათ. იყო დრო, როდესაც მათი ომები ნახევარ ევროპას მოიცავდა. კელტების ძლიერების ზენიტში, კერძოდ კი, აღორძინების ხანაში მათი სამფლობელოები მოიცავდა [[ესპანეთი|დასავლეთ ესპანეთს]], [[დიდი ბრიტანეთი (კუნძული)|ბრიტანეთსა]] და აღმოსავლეთით - [[ანატოლია|მცირე აზიას]]. სწორედ კელტურის საფუძველზე ჩამოყალიბდა დასავლეთის დღეისთვის ცნობილი სახელმწიფოების კულტურები. კელტური კულტურის ნიშნები თანამედროვე საზოგადოებაშიც გვხვდება. პირველი ცნობები კელტებზე წერილობით წყაროებში გვხვდება [[ძვ. წ. 500]] წელს. მათ მიხედვით, კელტების სახელის ქვეშ გაერთიანებული ადამიანები სახლობდნენ რამდენიმე ქალაქში, ამასთან ერთად კი მუდმივად აწარმოებდნენ ბრძოლებს და ითვისებდნენ ახალ ტერიტორიებს. „ისტორიის მამის“ - [[ჰეროდოტე|ჰეროდოტეს]] ნაშრომების თანახმად, ([[ძვ. წ. 43]]-[[425]] წლებში) კელტები დასახლებულნი იყვნენ ზემო დუნაიზე. (ბერძნების აზრით, მდინარის სათავე იწყებოდა პირინეის მთებში). ჰეროდოტე ასევე წერდა, რომ კელტები ესაზღვრებოდნენ კინეტებს - უძველეს ევროპელებს [[ძვ. წ. 400]] წელს კელტებმა დაიპყრეს იტალია და დაიქვემდებარეს იქ მცხოვრებნი. [[ძვ. წ. 396]] წელს მათ დააარსეს ქალაქი მდიოლანი, დღევანდელი [[მილანი]]. [[ძვ. წ. 387]] წელს მათ ბრენომის მეთაურობით დაარბიეს და დაწვეს [[ძველი რომი]], თუმცა ქალაქის კაპიტოლიუმი ვერ აიღეს. ამ თავდასხმების შემდეგ წარმოიშვა ძველი რომაული გამოთქმა „ბატებმა რომი გადაარჩინეს“ . კელტები ღამე დაიძრნენ რომის ასაღებად. ქალაქის გუშაგებს ეძინათ, მაგრამ დამპყრობლები შეამჩნიეს ბატებმა. მათ ატეხეს ხმაური და გააღვიძეს გუშაგები, რომლებმაც შემოტევა მოიგერიეს და რომი გადაურჩა დაპყრობას. ამავე წლებში კელტები თავს ესხმოდნენ იტალიას, სანამ ეს რომმა არ აღკვეთა. ამის მიზეზი იყო ის, რომ რომს სურდა იტალიაზე ჰეგემონიის დამყარება, რაც დაფუძნებული იყო ჯარის რეფორმაზე. ასეთი წინააღმდეგობის გამო [[ძვ. წ. 358]] წელს რამდენიმე ჯგუფი გადასახლდა ილირუში (ახლანდელი [[ბალკანეთის ნახევარკუნძული]]) სადაც ისინი წინააღმდეგობას შეხვდნენ [[მაკედონელები (ბერძნები)|მაკედონელებისგან]] და უკვე [[ძვ. წ. 335]] წელს კელტების ელჩებმა დაიწყეს მოლაპარაკება [[ალექსანდრე მაკედონელი|ალექსანდრე მაკედონელთან]]. ამ მოლაპარაკების შედეგი გახდა ის, რომ მათ გადაინაწილეს გავლენის სფეროები და ამით ისარგებლეს მაკედონელმა და ბერძნებმა და დაიწყეს ომი ირანთან, რაც [[ძვ. წ. 334]] წლით თარიღდება. ისინი მშვიდად იყვნენ იმის გამო, რომ ზურგი ჰქონდათ გამაგრებული. [[ძვ. წ. 232]] წელს კელტებსა და რომაელებს შორის ომი გაჩაღდა და კელტთა მარცხით დასრულდა. ომის ადგილას რომაელებმა ააშენეს მემორიალური ტაძარი და წლების შემდეგ ამ ადგილას მოდიოდნენ და ღმერთებს მადლობას უხდიდნენ მოგებისთვის. ეს დამარცხება კელტებისთვის სავალალო შედეგების მომტანი გახდა. კელტები და რომაელები მალე ბრიტანეთსაც მიადგნენ. [[იულიუს კეისარი|იულიუს კეისარმა]] იქ დაჰყო [[ძვ. წ. 54]]-დან <nowiki/>[[ძვ. წ. 43|43]] წლამდე. [[კალიგულა|კალიგულას]] მმართველობის დროს რომაელების მიერ კელტებთან შეხლა შემოხლასა და მათ მოგერიებას სისტემატიური ხასიათი ჰქონდა. მათ დაიპყრეს სამხრეთ ბრიტანეთი და აგრიკოლას მმართველობისას ოფიციალურად გაფორმდა რომაელების კუთვნილი საზღვრები ამ კუნძულებზე. ამგვარად, [[ძვ. წ. I საუკუნე|ძვ. წ. I საუკუნეში]] კელტების საცხოვრებელი არეალი უკვე მხოლოდ ბრიტანეთით შემოიფარგლებოდა<ref>. (n.d.). Retrieved July 14, 2016, from <nowiki>http://www.historie.ru/civilizacii/kelty/99-drevnie-kelty-keltskaya-kultura.html</nowiki></ref><ref>Wormald, J. (2005). ''Scotland: A history''. Oxford: Oxford University Press.</ref>. კელტები დაპყრობითი ომების გამო უზარმაზარ ტერიტორიას ფლობდნენ, რის გამოც მათი კულტურა აღერია სხვა ტომებისას ([[იბერები (ესპანეთი)|იბერების]], [[რომაელები|რომაელების]], [[გერმანელები|გერმანელების]] და ასე შემდეგ). კელტური კულტურა უმეტესად რომაულისა და ბერძნულის ერთგვარი მოდიფიცირებული და განვითარებული ნაზავია. კელტურ ხელოვნებაში კარგად განვითარდა მეტალზე ორნამენტების ამოტვიფრვის ტექნიკა, მოგვიანებით უკვე რელიეფური და კომბინირებული მოზაიკითა და ემალით. ასევე განვითარდა კელტური სამკაულები (ორნამენტული სამაჯურები, გულსაბნევები, ოქროსა და ბრინჯაოს ბალთები, ქამრები). კელტების შენობების ძირითადი ნაწილი პრიმიტიული იყო და როგორც მემატიანეები აღნიშნავენ ისინი ძალიან ჰგავდა ფერმებს.<ref>Rigby, S. H. (2003). ''A companion to Britain in the later Middle Ages''. Oxford, UK: Blackwell.</ref> [[ძვ. წ. I საუკუნე|ძვ. წ. I საუკუნიდან]] გავრცელდა კელტების მიერ შექმნილი კერამიკის, შუშისა და ბრინჯაოს ნაკეთობები, ასევე საკულტო არქიტექტურა და ქანდაკებები, რაც რომაული და კელტური კულტურის შერწყმის შედეგი იყო. კელტები გავლენას ახდენდნენ შუა საუკუნეების კულტურულ განვითარებაზეც. სწორედ კელტური კულტურა იყო საფრანგეთის, ბრიტანეთისა და ბელგიის მხატვრული ლიტერატურის ერთგვარი სულისჩამდგმელი. [[VII საუკუნე|VII]]-[[IX საუკუნე|IX]] საუკუნეში წარმოიშვა ახალი კელტური სტილი. იქიდან გამომდინარე, რომ კელტები სულ საომარ მდგომარეობაში იყვნენ, ისინი მუდმივად გადაადგილდებოდნენ.<ref>Cultural continuity and population change on the Isle of Skye on eHRAF World Cultures. (n.d.). Retrieved July 14, 2016, from <nowiki>http://ehrafworldcultures.yale.edu/document?id=es10-006</nowiki></ref> საინტერესოა კელტების ერთ-ერთის მეფის, [[კონჰობარი|კონჰობარის]] დღის გრაფიკი. ის დღეს სამ ნაწილად ყოფდა: თავდაპირველად ის თვალყურს ადევნებდა იმას თუ როგორ თამაშობდნენ ახალგაზრდები, შემდეგ ისიც ერთვებოდა თამასში, დღის მეორე ნახევარში კი იგი მიირთმევდა საკვებსა და სასმელს.<ref>Additional bibliography on the Highland Scots on eHRAF World Cultures. (n.d.). Retrieved July 14, 2016, from <nowiki>http://ehrafworldcultures.yale.edu/document?id=es10-026</nowiki></ref> == დასახელების წარმოშობა == ცნება „კელტური“ [[ინგლისური ენა|ინგლისურ ენაში]] [[XII საუკუნე|XII საუკუნეში]] ჩნდება. აღნიშნული ფაქტი [[ვალიელები|უელსელ]] [[ენათმეცნიერება|ლინგვისტ]] [[ედუარდ ლუიდი|ედუარდ ლუიდს]] უკავშირდება. მან შეამჩნია და აღნიშნა იმ ენათა მსგავსება, რომლებზეც [[უელსი|უელსში]], [[შოტლანდია|შოტლანდიაში]], [[ირლანდია|ირლანდიაში]], [[ბრეტანი (ისტორიული მხარე)|ბრეტანსა]] და [[კორნუოლი|კორნუოლში]] საუბრობენ. ეს იყო საფუძველი იმისა, რომ უელსელმა ლინგვისტმა ზემოთ ჩამოთვლილ ენებს „კელტური“ უწოდა. საინტერესოა ის ფაქტიც, რომ „კელტურით“ ასევე მოიხსენიებენ იმ სხვადასხვა სახის მორთულობას, რომლებსაც შეიძლება ირლანდიის სუვენირების მაღაზიებში გადავაწყდეთ. მიუხედავად ამისა, არ მოგვეპოვება არგუმენტი, რომ მორთულობის ამგვარი (კელტური) დიზაინი ერთი ეთნიკური ჯგუფის წარმომადგენელების მიერ იყო შექმნილი. [[რომაელები]] კელტებს „გალებს“ უწოდებდნენ, [[ბერძნები]] კი - „კელტებს“. ორივე ენაზე ეს სიტყვა ბარბაროსს ნიშნავს. საყურადღებოა, რომ ისტორიაში ღრმად ჩახედული ადამიანები ცდილობენ, არ გამოიყენოს ტერმინი „კელტური“, იმიტომ რომ ამ ხალხის ასე მარტივად ერთი რომელიმე კონკრეტული ჯგუფის ქვეშ გაერთიანება არ იქნებოდა სწორი. ისინი გაფანტულნი იყვნენ მთელ ევროპაში, ეკუთვნოდნენ სხვადასხვა ტომებს, განსაკუთრებით კი იმას, რომელში მცხოვრები ხალხი ჩვენს წელთ აღრიცხვამდე საუბრობდა ინდოევროვროპულ ენებზე. ცნობილია, რომ ევროპის ტომთა უმეტესობაში ჩვენს წელთაღრიცხვამდე უკვე არსებობდა ინდოევროპულ ენებზე მოსაუბრე ჰაპლოგჯუფი R1a (იგივე R-M420). ზოგი მეცნიერი ვარაუდობს, რომ ისინიც შეიძლება სწორედ კელტები ყოფილიყვნენ, მაგრამ ამის დადგენის ზუსტი კრიტერიუმების არქონის გამო ეს მოსაზრება დღემდე მხოლოდ ვარაუდად რჩება. ბევრი, ვისაც ესმის ჰაპლოჯგუფ R1a-ს მნიშვნელობა, ამტკიცებს, რომ პირველი კელტები სწორედ ისინი იყვნენ და „კელტებში“ პირველ რიგში ჰაპლოჯგუფ R1a-ს წარმომადგენლები უნდა მოვიაზროთ ბრიტანეთისა და ირნალდიის მოსახლეობასთან ერთად, ზოგი კი მათ საერთოდაც „მეორე კელტებად“ მოიხსენიებს. დღევანდელი მონაცემებით, კელტებს საკუთარი რელიგიისთვის სახელი არ ჰქონდათ დარქმეული, სანამ არ გაეცნენ სხვა რელიგიებს და გაუჩნდათ მათთან კონკურირების სურვილი. მანამდე ისინი თავიანთ რელიგიას ძირითადად პოლითეისტური რელიგიების ტერმინებით მოიხსენიებდნენ. აღსანიშნავია, რომ ძველ ირლანდიურ ენაშიც არ ფიქსირდება მათი მრწამსის ერთი, განსაზღვრული დასახელება, რაც კიდევ ერთხელ ხაზს უსვამს მათი და კელტების მჭიდრო კავშირს. სახელი Κελτοί (კელტი) არსებობდა ბერძნულსა და ლათინურ ენებში და ხშირად გამოიყენებოდა ბერძნულ-რომაულ ეთნოგრაფიაში, როგორც [[ძვ. წ. VI საუკუნე|ძვ. წ. VI]]-[[ძვ. წ. I საუკუნე|I]] საუკუნეებში ლა ტენის ჰორიზონტზე, რაინისა და დუნაის ზევით მდებარე რეგიონში მცხობრები ხალხის დასახელება. კელტთა დასახელების ლინგვისტური გაგება, ყველა კელტურ ენაზე მოლაპარაკის ჩათვლით, თანამედროვეა. ტერმინი „კელტი“ არ აღინიშნება არც ერთ ძველ ლიტერატურულ ნაწარმოებში, გარდა [[I საუკუნე|ახ. წ. I საუკუნისა]]. [[რკინის ხანა|რკინის ხანის]] დროს [[ბრიტანეთის კუნძულები|ბრიტანეთის კუნძულების]] მკვიდრები „კელტების“ სახელით ფართო საზოგადოებამ მხოლოდ [[XVII საუკუნე|ახ. წ. XVII საუკუნეში]] გაიცნო. ტერმინ „კელტის“ ეტიმოლოგია არაზუსტია და მისი წარმომავლობის შესახებ არაერთი ვერსია არსებობს. აღნიშნული ტერმინის გამოყენების პირველი წერილობითი ფაქტი მოიძებნება [[ბერძნები|ბერძენი]] გეოგრაფის ნაშრომში, რომელიც [[ძვ. წ. V საუკუნე|ძვ. წ. V საუკუნით]] თარიღდება. ის კელტებად თანამედროვე მარსელში მცხოვრებ ხალხს მოიხსენიებდა. [[I საუკუნე|I საუკუნის]] შემდეგ კი ჰეროდოტემ კელტებად მოიხსენია ის ხალხი, რომელიც ევროპაში, მდინარე დუნაის მახლობლად ცხოვრობდა. აღსანიშნავია, რომ ის [[XVI საუკუნე|XVI საუკუნის]] ბოლოს გერმანულ და ფრანგულ ლიტერატურებშიც გამოიყენებოდა, მაგრამ სხვა ფორმით (გერმ. celtisch; ფრანგ. celtique), ხოლო ტერმინი „კელტი“ (Celts) თანამედროვე ლიტერატურაში პირველად ინგლისში, [[1607]] წელს გამოიყენეს და მას შემდეგ ფართო გავრცელება ჰპოვა. ტერმინ „კელტს“ [[1667]] წელს ჯონ მილტონი იყენებს თავის რომანში „დაკარგული სამოთხე“ „კელტში“ მოიაზრებდნენ ძირითადად რკინის ხანის პერიოდის ეთნო-ლინგვისტურ ჯგუფს, რომელიც თავის მხრივ გალებს, კელტიბერებსა და კუნძულთა მკვიდრ კელტებს აერთიანებდა. კელტების ინგლისის კუნძულებზე დამკვიდრების ზუსტი თარიღი უცნობია, მაგრამ ცხადია ის, რომ ირნალდიისა და ბრიტანეთის მაშინდელი მკვიდრნი დღეს ორ მრავალრიცხოვან ჯგუფადაა დაყოფილი: ბრიტანულ და გალურ. მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ „გალების“ ქვეშ გაერთიანებული ირლანდიური წარმომავლობის ადამიანების დასახელებასაც სწორედ კელტური ფესვები აქვს. მათ ეს სიტყვა საკუთარი ჯგუფის/ეთნოსის საილურტრაციოდ ლათინურიდან ისესხეს, [[ძვ. წ. V საუკუნე|ძვ. წ. V საუკუნეში]] (GALNO-ძალა, ძლიერება). მეორე მოსაზრება ცოტათი განსხვავდება პირველისაგან და მის თანახმად, ცნება „გალი“ მომდინარეობს კელტური სიტყვიდან - გოგონა.<ref>Biel, J., Frankenstein, P., & Jordan, J. (1995). ''Der Keltenfürst von Hochdorf''. Stuttgart: K. Theiss. 20, 29, 40, 58 Информация для туриста: кельты в истории и современности. (n.d.). Retrieved July 06, 2016, from <nowiki>http://medtelecom.ru/kelti/</nowiki></ref> == კულტურის გავრცელების არეალი == ყველაზე ფართო, არქეოლოგიურად მდიდარი კელტური კულტურის ნივთიერი მასალები სამხრეთ-აღმოსავლეთ [[ინგლისი|ინგლისში]], [[საფრანგეთი|სამხრეთ საფრანგეთში]] ([[უნგრეთი|უნგრეთამდე]]), [[სლოვაკეთი|სლოვაკეთსა]] და [[ხორვატია|სამხრეთ ხორვატიაშია]] აღმოჩენილი. ასევე [[იტალია|ზემო იტალიის]] სამხრეთიდან [[გერმანია|გერმანიის]] ჩრდილოეთამდეც დიდი კვალი შეინიშნება კელტებისა. ზემოთ ჩამოთვლილნი წარმოადგენენ [[ძვ. წ. V საუკუნე|ძვ. წ. V საუკუნეში]] კელტების დასახლების ძირითად არეალებს. სადაოა ინგლისის სამხრეთითა და აღმოსავლეთით კელტების დამკვიდრების ზუსტი არეალები. [[ესპანეთი|ჩრდილოეთ ესპანეთში]] აღმოაჩინეს გალების მიერ შექმნილი მშვილდსაკრავები, რაც ადასტურებს ესპანეთისა და კელტების (გალების) მტკიცე ისტორიულ კავშირს. ევროპის შუაგულში კელტების მიერ დაკავებული ტერიტორია [[ეტრუსკები|ეტრუსკებზე]], სამხრეთითა და აღმოსავლეთით მცხოვრებ [[ბერძნები|ბერძნებზე]], [[თრაკიელები|თრაკიელებსა]] და [[სკვითები|სკვითებზე]] გადიოდა. მოგვიანებით კელტები რომშიც, შესაბამისად რომაულ კულტურაშიც შეიჭრნენ და გაიდგეს ფესვები. ჩრდილოეთით კელტთა გავრცელების არეალს გერმანია წარმოადგენდა, სადაც ასევე შეინიშნება მათი კულტურის ზეგავლენა. ყველა ზემოაღნიშნული კულტურის წარმომადგენელთან კელტები ინტენსიურ კულტურულ და მეცნიერულ კავშირს ამყარებდნენ. გარდა ამისა, კელტების კვალი [[ბალკანეთის ნახევარკუნძული|ბალკანეთის ნახევარკუნძულიდან]] [[ანატოლია|მცირე აზიამდეც]] (იგივე ანატოლია, მდებარეობს თანამედროვე [[თურქეთი|თურქეთის]] ტერიტორიაზე) შეინიშნება, კელტების გამოჩენას ძირითადად [[ძვ. წ. VIII საუკუნე|ძვ.წ. VIII]]-[[ძვ. წ. VII საუკუნე|VII]] საუკუნეებით ათარიღებენ, მაგრამ არსებობს მათი უფრო ადრინდელი არსებობის ნივთიერი წყაროები. კელტები დღევანდელი [[გერმანია|გერმანიის]] ტერიტორიასა და [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]] ჯერ კიდევ ქრისტეშობამდე 1200 წლით ადრე დასახლდნენ, მაგრამ არქეოლოგები ამტკიცებენ, რომ პირველი კელტები კიდევ უფრო ადრე გამოჩნდნენ და მათი გავრცელების არეალი [[ჰალშტატი]] ([[ავსტრია]]) იყო. [[ძვ. წ. V საუკუნე|ძვ. წ. V]]-[[ძვ. წ. III საუკუნე|III]] საუკუნეები კელტების აღორძინების ხადან შეგვიძლია ჩავთვალოთ. მემატიანეები აღნიშნავენ, რომ ამ პერიოდში კელტები დაუმარცხებლები არიან: მათ დაიპყრეს ევროპის დიდი ნაწილი. მათი ყველაზე დიდი კვალი ევროპის ჩრდილოეთში შეინიშნება. დაახლოებით [[ძვ. წ. 281]] წელს კელტი მეომრები უკვე დღევანდელი [[ბულგარეთი|ბულგარეთის]] ტერიტორიას აღწევენ. აღსანიშნავია, რომ მათ იქ კელტური სამეფო, სახელად „ტილე“ დააარსეს, რის შემდეგაც მათ თურქეთისაკენ გაილაშქრეს და ანატოლიას მიადგნენ, სადაც კვლავ თავიანთი სამეფო დააფუძნეს, რომელსაც გალატია უწოდეს. გალატიამ 300 წელი იარსება (ზოგი წყაროს მიხედვით - კიდევ უფრო მეტი), მაგრამ ტილე ძალიან ხელს უშლიდა ფრანკებს, რის გამოც მათ ეს სამეფო მალევე, [[ძვ. წ. 218]] წელს დიდი გაანადგურეს. მიიჩნევა, რომ ბრიტანეთის კუნძულებზე კელტები [[ძვ. წ. V საუკუნე|ძვ. წ. V]]-[[ძვ. წ. IV საუკუნე|IV]] საუკუნეებში გამოჩნდნენ. ამ პერიოდისთვის კელტების ძირითადი ნაწილი ზემოთჩამოთვლილ ადგილებში ცხოვრობდა, მაგრამ რომის აღზევებასთან ერთად კელტებისათვის უფრო უსაფრთხო ადგილს ბრიტანეთის კუნძულები და ბრიტანის პროვინცია წარმოადგენდა. როდესაც რომაელები ინგლისსაც მიწვდნენ, კელტები უკვე „პერიფერიებზე“ სახლდებიან - ირლანდიაში, უელსსა და შოტლანდიაში. აღსანიშნავია, რომ არ სამ ქვეყანაში კელტთა არსებობა არასდროს შეწყვეტილა, რის გამოც, დღეს ირლანდიელთა უმეტესობა მიიჩნევს, რომ მათ კელტური ფესვები აქვთ. დღესდღეობით ირლანდიის, უელსის, შოტლანდიისა და ბრეტანის ზოგიერთი მკვიდრი კელტუს დიალექტზე საუბრობს. დიდი ინტერესი გამოიწვია შტუტგარდში აღმოჩენილმა კელტურმა ხელსაკრავმა, რომელიც საკმაოდ ძველია და ძვ. წ. 1400-1500 წლით თარიღდება. დღეს ის ვურტემბერგის მუზეუმშია დაცული. გარდა ამისა, კელტების კვალი ბალკანეთის ნახევარკუნძულიდან მცირე აზიამდეც (იგივე ანატოლია, მდებარეობს თანამედროვე თურქეთის ტერიტორიაზე) შეინიშნება, რაც ასევე [[ძვ. წ. IV საუკუნე|ძვ. წ. IV საუკუნით]] თარიღდება. დიდი ინტერესი გამოიწვია შტუტგარდში აღმოჩენილმა კელტურმა ხელსაკრავმა, რომელიც საკმაოდ ძველია და ძვ. წ. 1400-1500 წლით თარიღდება. დღეს ის ვურტემბერგის მუზეუმშია დაცული, სადაც კელტების მიერ შექმნილი არაერთი სამკაული თუ სუვენირი ინახება, როგორც მაგალითად ავსტრიაში აღმოჩენილი სპილენძის კელტური ქოთანი.<ref>James, S. (1999). ''The Atlantic Celts: Ancient people or modern invention?'' Madison: University of Wisconsin Press. Fries-Knoblach, J. (2002). ''Die Kelten: 3000 Jahre europäischer Kultur und Geschichte''. Stuttgart: Kohlhammer. 43, 76, 137 Rieckhoff, S., & Biehl, J. (2001). ''Die Kelten in Deutschland: Kultur und Geschichte''. Stuttgart: Theiss. 20, 29, 40, 58 </ref> == სამუშაო == შრომის გადანაწილება კელტი ხალხის მატერიალური კეთილდღეობის ერთ-ერთი მთავარი მიზეზი იყო. ცნობილია, რომ კელტები 5-10 წლიდან იწყებდნენ მუშაობას. აღსანიშნავია, რომ მაღაროში ძირითადად ბავშვები იყვნენ დასაქმებულნი. ისინი საკმაოდ მძიმე, მონური სამუშაოსა და სუფთა ჰაერის დეფიციტის გამო ხშირად იღუპებოდნენ. საინტერესოა, რომ სიტყვა „Knight“ წამოვიდა კელტური სიტყვიდან „gnoacht“, რაც მძიმე სამუშაოს ნიშნავდა. == დემოგრაფია == ითვლება, რომ კელტები მოსახლეობის რიცხვი სტაბილური იყო, მიუხედავად კელტების ომების, კრიზისის და შიმშილისა. [[1981]] წლის მონაცემებით კელტი მოსახლეობის რაოდენობა 200,000-ს შეადგენდა, რის შემდეგაც ის 14.3 %-ით გაიზარდა. დღესდღეობით არ მოგვეპოვება მრავალი ინფორმაცია კელტების დემოგრაფიის შესახებ. შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ ის იყო მსგავსი თანამედროვე განვითარებადი ქვეყნების დემოგრაფიისა. [[1750]]-[[1841]] წლებში მოსახლეობა გაიზარდა თითქმის 100 %-ით, ხოლო <nowiki/>[[1850]]-[[1951]] წლებში დაახლოებით 60 %-ით შემცირება. [[1861]] წელს მოსახლეობის მხოლოდ 34 % იყო 17 წელს ქვევით, ხოლო 7 % 65 წელზე ზევით. დღეს მხოლოდ 22 %-ია 15 წელს ქვემოთ, ხოლო 19 % 65 წელს გადაცილებულია. [[XVI საუკუნე|XVI საუკუნის]] ბოლომდე შეიმჩნეოდა ფასების ზრდა, რაც ინფლაციაზე მიუთითებს და გვაძლევს იმის ვარაუდის საშუალებას, რომ პროდუქტზე მოთხოვნა მაღალი იყო მოსახლეობის რიცხვი ზრდას განაგრძობდა. [[XVI საუკუნე|XVI საუკუნეში]] მცირდება საჭმლის რესურსი და იწყება რთული მატერიალური პერიოდი. აღსანიშნავია, რომ ამ დროის განმავლობაში მოსახლეობის რიცხვი ზრდას არ წყვეტდა, რამაც [[XVII საუკუნე|XVII]]-[[XVIII საუკუნე|XVIII]] საუკუნეებში ვითარება კიდებ უფრო გააუარესა. == პოლიტიკური სისტემა == ანტიკური მწერლების ნაშრომებში ვხვდებით ცნობებს კელტების სახელმწიფო სტრუტურაზე. არქეოლოგიური გათხრებზე დაყრდნობით კი ვიგებთ სოციალურ ფენებად დაყოფის შესახებ. საზოგადოების სათავეში იდგა მეფე. როდესაც კეისარმა კელტები დაიპყრო მეფეს ჩაენაცვლნენ ერისთავები, რომლებიც ქვეყანას არისტოკრატებთან ერთად მართავდნენ. დაპყრობამდე მეფის შემდეგ იდგნენ რანგით იყვნენ დიდგვაროვნები, რომლებიც იყვნენ არისტოკრატების ფენის წარმომადგენლები, ასევე ამ კლასში შედიოდნენ მღვდლები, შემდეგ მოდიოდა თავისუფალი გლეხების ფენა, რომლებიც მიწებს და ქონებას ფლობდნენ, ხოლო დანარჩენი ადამიანები უუფლებო საზოგადოების წარმომადგენლები იყვნენ: არ შეეძლოთ იარაღის ტარება, არ გააჩნდათ მიწები და ქონება. კელტების კანონები შედგება ტრაქტატებისგან. [[1920]] წლამდე არ იყო თარგმნილი არც ერთი ტრაქტატი. [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნეში]] დაიწყეს მათი შესწავლა-გამოკვლევა. პროფესორი [[ბრიჩნი]] იყო ერთ-ერთი საუკეთესო სპეციალისტი ირლანდიური კანონებისა. მისი ნამუშევრების მიხედვით შეგვიძლია გავეცნოთ ძველი კელტების კანონმდებლობას. პირველი დაწერილი კანონები [[VII საუკუნე|VII საუკუნით]] თარიღდება, მაგრამ შეიძლება იყოს უფრო ძველიც. უნდა ვივარაუდოთ, რომ [[VI საუკუნე|VI საუკუნემდე]] კანონები ზეპირი მეტყველებით გადაეცემოდა თაობიდან თაობას. კელტების სასამართლო სისტემა საკმაოდ რთული და კომპლექსური ოყო ამიტომ რთულია დღეს ნათლად გავერკვიოთ მათ კანონებში. იურიდიულ პროცედურებში საკმაოდ საინტერესო იყო ის ფაქტი, რომ საქმის მოსაგებად შიმშილს მიმართავდნენ. ხანდახან მოსარჩლე შიმშილობდა ბრალდებულის სახლის წინ. მეორე საკმაოდ საინტერესო ფაქტი მათი კანონების შესახებ იყო სოციალური წოდების მიხედვით გათვლილი ზიანის ანაზღაურების ოდენობის განსაზღვრა. == ეკონომიკა == === რესურსები === ძვ. წ. 600-400 წლებში ეკონომიკური აქტივობების ცენტრები აღმოცენდა ჩრდილო-დასავლეთ ევროპაში, თუმცა ძვ. წ. 400-200 წლების არქეოლოგიური და ისტორიული მასალების საფუძველზე მტკიცდება, რომ კელტებმა ევროპის სხვა რეგიონებისკენ გადაინაცვლეს. ძვ. წ. 200 წლიდან კი გამაგრებული დასახლებები - ოპიდა (მრ. ოპიდუმი) ცენტრალური ტერიტორიები იყო რესურსების მსხვილმასშტაბიანი მოპოვება და დამუშავება. [[რკინის ხანა|რკინის ხანის]] ევროპის ხალხები იყენებდნენ ბუნებრივი რესურსების დიდ ნაწილს. მათ შორის ქვის სხვადასხვა სახეობებს, ხე-ტყეს, თიხას, მინერალურ მადნეულს, მარილებს, გრაფიტს, გიშერსა და მურა ნახშირს. აქედან, სხვადასხვა სახის ქვა გამოიყენებოდა დამცავი კედლებისა თუ ქანდაკებების ასაშენებლად და მარცვლეულის დასაქუცმაქებლად. მთავარი მასალა მშენებლობისთვის მაინც ხე იყო. განსაკუთრებით კი ოპიდიუმის კედლების ასაშენებლად. ხე-ტყე ასევე აქტიურად გამოიყენებოდა იარაღების, ავეჯის, საზიდავებისა და ნავების დასამზადებლად და ასაგებად. რაც შეეხება რკინას, ცენტრალური და დასავლეთ ევროპის მთაგორიანი ნაწილი, რომელიც კელტური სამყაროს ცენტრალური ნაწილი იყო, მდიდარი იყო რკინის მადნით, რასაც ძვ. წ. 200 წლის ოპიდებში ნაპოვნი მასალაც მოწმობს და მიუხედავად იმისა, რომ რკინამ ჩაანაცვლა ბრინჯაო საბრძოლო და სამუშაო იარაღების წარმოებაში, ოპიდებში ასევე ნაპოვნია ბრინჯაოს ორნამენტები, სამკაულები, ჭურჭელი და მონეტები.<ref name=":0">Aldhouse-Green, M. J. (1995). ''The Celtic world''. London: Routledge.</ref> === ინდუსტრია === რკინის ხანის პერიოდის კელტური ნაკეთობები ოთხ კატეგორიად იყოფა - სამუშაო იარაღები (აგრიკულტურისთვის, წიაღისეულის მოსაპოვებლად, თევზაბისთვის, ნადირობისთვის, ქსოვილების დასამზადებლად, ტყავის დამუშავებისთვის, საკვების მოსამზადებლად და სამედიცინოდანიშნულებისთვის) საბრძოლო იარაღები, პერსონალური ორნამენტები (კომუნიკაციისთვის) და ჭურჭელი. წარმოებული ნივთების დანარჩენი კატეგორიები (საფეიქრო ნაწარმი, ავეჯი, ბორბლიანი ეტლები და ნავები) შედარებით მწირი არქეოლოგიური მასალებითაა შემორჩენილი.<ref name=":0" /> ==== საბრძოლო იარაღები ==== საბრძოლო იარაღებს დიდი ადგილი ეკავა კელტების ცხოვრებაში, იმდენად, რომ ძვ. წ. 400-150 წლებში მამაკაცებს საფლავში ატანდნენ სპეციალურად გაფორმებულ ხმლებსა და მუზარადებს, რომლებიც კელტების მხოლოდ ნაწილს ჰქონდა მათგან ზოგიერთი კი გაფორმებული იყო ოქროთი ან მეტალებით. რკინის ხანის დასაწყისში ხმლები, შუბის თავები და მუზარადები ჯერ კიდევ ბრინჯაოსგან კეთდებოდა, თუმცა რამდენიმე საუკუნის შემდეგ რკინამ სრულიად ჩაანაცვლა ბრინჯაო იარაღებში. კელტებს ხმლის დამზადების განსაკუთრებული ტექნიკა ჰქონდათ, რაც მათი მაღალი ხარისხის სპეციალიზაციაზე მიუთითებს ამ საკითხში. ძვ. წ. 400 წლიდან რკინის ხანამდე კელტური ხმლები იყო გრძელი, ორნაპიროვანი, ორი პარალელური პირით. ერთ-ერთი ასეთი, შვეიცარიაში აღმოჩენილი ხმალი პერსონალურია და კორისიოსი აწერია ბერძნული ასოებით.<ref name=":1"/> === ვაჭრობა და გაცვლა === არქეოლოგიური მასალა ქმნის საფუძველს ვივარაუდოთ, რომ ევროპის სხვადასხვა ხალხებს შორის საქონლის რეგულარული გაცვლა ხდებოდა ადრეული ნეოლითური პერიოდიდან, ხოლო კელტურ რკინის ხანაში გაცვლის სისტემა და ცირკულაცია ინტენსიურად ვრცელდებოდა ევროპაში. ამის ორი შესაძლო მიზეზი არსებობს: ვაჭრობდნენ რათა მიეღოთ ის ნედლეული, რომელიც მათ ტერიტორიაზე არ მოიპოვებოდა, ან უკვე გადამუშავებულ პროდუქტის მისაღებად. თუმცა, ადრეული რკინის ხანის ვაჭრობა უფრო სოციალური ხასიათის იყო, ვიდრე ეკონომიკური და ამით ადამიანები აფართოებდნენ ურთიერთობებს სხვა ხალხებთან.<ref>EHRAF World Cultures : Browse Cultures A-Z Index. (n.d.). Retrieved July 14, 2016, from <nowiki>http://ehrafworldcultures.yale.edu/ehrafe/azCultures.do?context=main#thisChar=C</nowiki></ref> ==== შიდა და გარე ვაჭრობა ==== ძვ. წ. 600 წლიდან ქრისტეს შობამდე მატერიალურ კულტურასა და ადამიანურ მოქმედებებში მსგავსებები მთელ კელტურ მიწებზე გვაფიქრებინებს, რომ საქმე გვაქვს ერთ კულტურასთან, რომელსაც გააჩნია რეგიონული ვარიაციები ორნამენტების სტილში, დაკრძალვის პროცესიებში და განსახლების სტრუქტურაში. კელტურ მიწებს შორის ვაჭრობა ორივე კუთხით, როგორც გადაუმუშავებელი მასალებით, ასევე წარმოებული საქონლის გასაცვლელად ხდებოდა. რაც შეეხება გარე ვაჭრობას, ძირითადად თანამშრომლობდნენ ბალტიისპირა და ხმელთაშუაზღვისპირა ხალხებთან. რკინის ხანის ბოლო ორი საუკუნის პერიოდის არქეოლოგიური აღმოჩენები კი მიუთითებს კომერციის, მეთუნეობისა და მინის დამზადების განვითარებაზე. თუმცა ყველაზე მნიშვნელოვანი კელტური მონეტების როლია ვაჭრობაში. კელტური მონეტების ისტორია დაკავშირებულია კელტურ ევროპასა და ხმელთაშუაზღვისპირეთს შორის განვითარებულ ურთიერთობასთან. ბრიტანეთი იყო ანტიკური კელტური ევროპის პირველი დიდი რეგიონი, რომელმაც ოქროსა და ბრინჯაოს მონეტების მოჭრა დაიწყო.<ref name="ReferenceA">Manco, J. (n.d.). ''Blood of the Celts: The new ancestral story''.</ref> ==== ფერმერები ==== კელტური საზოგადოების, ისევე როგორც სხვა ანტიკური ხალხების, ეკონომიკური საყრდენი სოფლის მეურნეობა იყო. არქეოლოგიური მასალა კელტური ფერმების ჩანასახები მოწმობს, რომ კელტები მომთაბარე, მოხეტიალე ცხოვრებას არ ეწეოდნენ. აგროკულტურული და პასტორალური ფერმერობა განსაკუთრებით წარმატებული იყო, მას შემდეგ რაც კელტებმა განავითარეს თავიანთი ცოდნა და შესაძლებლობები ტექნოლოგიებისა და სოფლის მეურნეობის საკითხებში. ისინი მისდევდნენ როგორც მიწათმოქმედებას, ასევე მესალონლეობას. გამოსარჩევია პირველი კელტური სამკავი მანქანა და გუთანი, რომლებიც რომაელების დანადგარებზე ბევრად ეფექტიანი იყო. კელტებს თავიანთი ტექნოლოგიაც ჰქონდათ, ისინი მიწას ორჯერ ხნავდნენ მინდვრის გასწვრივ, სხვა გამოგონებებიდან კი გამოსარჩევია სახნისიანი გუთანი, რომელსაც ბასრ საგანს უმაგრებდნენ. კელტებს მეზობლებთან შედარებითი უპირატესობა რკინის იარაღების გამოც ჰქონდათ, მაშინ როდესაც სხვა ხალხები ჯერ კიდევ ხის იარაღებს იყენებდნენ. კელტ გლეხებს მრავალი სხვადასხვა სახეობის მარცვლეული მოჰყავდათ ტერიტორიის მიხედვით ძირითადად ბურღულეული - [[ხორბალი]], [[ქერი]], [[ჭვავი]], [[შვრია]], [[ლობიო]], ასევე კენკროვნები და ხილი. ჩრდილოეთით, პოს ხეობის კელტებს კი გაშენებული ჰქონდათ [[ვაზი]] და აყენებნენ [[ღვინო|ღვინოს]]. გარდა მიწათმოქმედებისა, პასტორალურ ფერმერობასაც ეწეოდნენ, კერძოდ ჰყავდათ [[ცხვარი]], [[შინაური ღორი|ღორები]], [[მსხვილი რქოსანი საქონელი]], თუმცა კი არქეოლოგიური მასალის მიხედვით, დღევანდელი შინაური ცხოველებისგან აგებულებით განსხვავდებოდნენ. მიწათმოქმედებაში მსხვილფეხა რქოსანი საქონელის მნიშვნელოვანების გამო ხარები დიდ როლს ასრულებდა კელტურ კულტურაში. ღორები მეორე ყველაზე ხშირი შინაური ცხოველი იყო კელტურ სამყაროში და მათ ტახებთან ერთად რელიგიური მნიშვნელოვანებაც ჰქონდათ. კელტი მეომრები ტახებს მუზარადებზე გამოსახავდნენ, ადრინდელ პერიოდში კი ტახი ირლანდიური სამეფო ოჯახების სიმბოლო იყო. რაც შეეხებათ [[ცხენი|ცხენებსა]] და [[ძაღლი|ძაღლებს]], მათ ნადირობისთვისა და თავდაცვისთვის იშინაურებდნენ.<ref name=":1">Ellis, P. B., & Ellis, P. B. (2003). ''A brief history of the Celts''. London: Robinson.</ref> == სოციალური სტრუქტურა == === სოციალური იერარქია === სოციალური თუ პოლიტიკური დაჯგუფებები კელტურ კულტურაში შედარებით მცირე იყო. მათ შორის [[არვერნები]], [[ჰელვეტები]] და [[იკენები]]. კელტური საზოგადოება მკაცრად იერარქიული იყო. კეისრის მემატიანეების ჩანაწერების მიხედვით ორი კლასი გამოიყოფოდა: დრუიდებისა (პრივილიგირებული კლასი კელტებს შორის, რომლებიც ძირითადად იყვნენ მოსამართლეები, მღვდლები და მასწავლებლები) და რაინდების, ხოლო დანარჩენები მონებზე შედარებით უკეთეს მდგომარეობაში იყვნენ. პრივილეგიებით სარგებლობდნენ ასევე წინასწარმეტყველები. რაინდები მუდამ ომით იყვნენ დაკავებული და მათი სტატუსი რიგ ფაქტორებზე იყო დამოკიდებული. მიუხედავად იმისა, რომ კეისრისეული დახასიათება სოციალური იერარქიისა შესაძლოა გაზვიადებული იყოს, ის წარმოგვიდგენს იმ ძირითად ზოგად სტრუქტურას, რომელიც არაერთი კელტური საზოგადოების სათავე იყო. ძალაუფლების უმაღლეს წყაროს მეფე წარმოადგენდა.<ref>Cunliffe, B. W. (1997). ''The ancient Celts''. Oxford: Oxford University Press.</ref> აღსანიშნავია, რომ რიგი წყაროების მიხედვით, კელტები კანონის წინაშე თანასწორი არ იყვნენ, არამედ ეს იყო ძალაუფლებასა და გავენაზე დამყარებული საზოგადოებრივი კლასიფიკაცია. აქაც იყვნენ მონები (ძირითადად ტყვეები) რომლებსაც არანაირი ლეგალური უფლებები არ ჰქონდათ. ხალხის უმეტესობა კი თავისუფალ კლასს მიეკუთვნებოდა და შეეძლოთ თავიანთი სურვილისამებრ ემოქმედათ, თუ ეს სურვილი არ ეწინააღმდეგებოდა გავლენიანი პირის პრინციპებს. სოციალური იერარქია ხარისხდებოდა მათგან, ვისაც მეტი ძალაუფლება და ქონება ჰქონდა. კლასებს არათანაბარი განსახლების პირობები და ჩაცმის სტილი ჰქონდათ, რითაც სხვადასხვა სოციალური კლასები ერთმანეთისგან განირჩეოდნენ. ამას მოწმობს ბერძენი ფილოსოფოსი, გეოგრაფი და ისტორიკოსი პოსიდონი, რომელიც აღნიშნავს, რომ წარჩინებულები წვერს იპარსავდნენ, ხოლო დაბალი სოციალური ფენის ადამიანები კი წვერს ატარებდნენ. აღსანიშნავია, რომ მაღალი სოციალური ფენის წარმომადგენლები უნდა გაფრთხილებოდნენ მათზე დაქვემდებარებულ პირებს და არ დაეშვათ მათი ჩაგვრა ან შევიწროვება. თავის მხრივ დაქვემდებარებულები კი ლეგალურ და პოლიტიკურ მხარდაჭერას სთავაზობდნენ თავიანთ პატრონებს. ერთგვარი პატრონ-ყმული ურთიერთობა ფუნდამენტური მახასიათებელი იყო კელტური საზოგადოებისა და პატრონის სტატუსი სწორედ მასზე დამოკიდებული ადამიანების რიცხვით განისაზღვრებოდა. პიროვნების სტატუსი განსაზღვრული იყო დაბადებიდანვე, თუმცა სოციალური მობილობისა და ურთიერთობების ჩამოყალიბების ორი არაპირდაპირი ფორმა იყო ასევე გავრცელებული საზოგადოებაში. ეს იყო ქორწინება და შვილად აყვანა, რაც კელტურ საზოგადოებაში იშვიათი არ იყო. გარდა ამისა, მეფის სტატუსიც შეიძლება შეცვლილიყო თუ ომის წაგების შემდგომ ის თავისი ქვეშევრდომების პატივისცემას დაკარგავდა<ref name=":2" /><ref name="ReferenceA" />. ==== ქალები ==== რომაელი და ბერძენი ქალებისგან განსხვავებით კელტურ კულტურაში ქალს მნიშვნელოვანი პოზიცია ეკავა და გარკვეული უფლებებითა და თავისუფლებით სარგებლობდა, მათ შორის პოლიტიკური ძალითაც. მათი გარეგნული მახასიათებლებიც საკმაოდ მკაცრი იყო. კერძოდ, კელტი ქალები ძლიერები იყვნენ, ჰქონდათ ღია ფერი თვალები, ძლიერი ხელები, ხოლო სიმაღლითა და ძალით კი კაცებს არ ჩამოუვარდებოდნენ. კელტურ საზოგადოებაში ქალები იყვნენ სასულიერო პირების თანამდებობაზე, იკავებდნენ იურიდიულ პოზიციებს და შეეძლოთ მემკვიდრეობით მიეღოთ ქონება.<ref name=":1" /> == ხელოვნება == კელტური კულტურა მოიცავს უდიდეს სივრცეს, გეოგრაფიულ არეალსა და დროს. არქეოლოგები ტერმინ „კელტურს“ იყენებენ ევროპული რკინის ხანის კულტურაზე სასაუბროდ. კელტურ ხელოვნებაში უპირატესობა აქვს მინიჭებული გეომეტრიულ დეკორაციებს, ენერგიულ ცირკულარული ფორმებს, სპირალებს, ცხოველების ორნამენტებს. [[ფაილი:Urnfield cultures.JPG|მინი|240x240პქ|არნფილდური კულტურები]] === არნფილდის კულტურა === [[ბრინჯაოს ხანა|ბრინჯაოს ხანაში]] აღმოჩენილი არნფილდის (Urnfield) პერიოდის ნამუშევრები მეორდებოდა რკინის ხანის, ჰოლსტატის (Hallstatt) პერიოდში. ცხოველები, გეომეტრიული გამოსახულებელი იყო დამახასიათებელი ამ დროისთვის და ამის მაგალითებს ვხვდებით ბრინჯაოს მახვილებსა და ცხენების აღკაზმულობაზე. გათხრების შედეგად ნაპოვნი ბინჯაოს ნივთები თარიღდება ძვ. წ. 1300-1000 წლებით. ბრინჯაოს ხანის ევროპაში საერთო დეკორატიული თემა იყო სეზონური ციკლი, რომელსაც მთავარი გავლენა ჰქონდა აგრარულ ფენაზე. ამ პერიოდის დამახასიათებელი ნიშანი იყო „ჩიტკაცა“ (Birdman), ჩიტი ადამიანის სახით, თუმცა უცნობია ჰქონდა თუ არა მას რაიმე რელიგიური დატვირთვა, მაგრამ შემდგომში აღმოჩენილ კელტურ ხელოვნებაში ხშირად ვხვდებით კაცის ცხოველში ტრანსფორმაციის ნიმუშებს.<ref>Haywood, J. (2001). ''Atlas of the Celtic world''. New York: Thames & Hudson. P. 39-41 </ref> === ჰოლსტატის კულტურა === ეს პერიოდი მოიცავს ევროპის [[რკინის ხანა|რკინის ხანას]] და მიიჩნევა ოფიციალურ საწყისად კელტური ცივილიზაციისა. ის გაგრძელდა დაახლოებით ძვ. წ. 700-500 წლებამდე. ჰოლსტატის (Hallstatt) პერიოდში მოღვაწე ოსტატებმა განავითარეს არნფილდის (Urnfield) პერიოდში გამოყენებული მოტივები. ხელოვნებაში რკინის, როგორც მასალის გამოყენება იყო იშვიათი, რადგან რკინაზე მომუშავეები ძირითადად ქმნიდნენ ფუნქციონალურ, და არა დეკორატიულ ნივთებს. აღსანიშნავია, რომ რკინის ნივთებს იყენებდა არისტოკრატული ფენა, განსაკუთრებით დაკრძალვების დროს, ხოლო ბრინჯაოს დეკორატიული ნივთები ფართოდ იყო გავრცელებული ნებისმიერ სოციალურ ფენაში. საფლავების განახლებული იერი მოიცავდა სტილიზებულ ცხოველებისა და ჩიტების ორნამენტებს, რომლებსაც სავარაუდოდ რელიგიური დატვირთვა უნდა ჰქონოდა. ამ პეროდის ქანდაკებებზე ვხვდებით შიანური ცხოველების, ველური ურჩხულების გამოსახულებებს, ხოლო ბრინჯაოს ჭურჭელი გაფორმებული იყო ლითონის სპირალების სერიით.<ref>Konstam, A., & Kean, R. (2001). ''Historical atlas of the Celtic world''. New York: Checkmark Books. P. 42-43 </ref> === ლა ტენეს კულტურა === [[ფაილი:La Tène Culture.jpg|მინი|240x240პქ|ლა ტენე]] ლა ტენე (La Tene) პერიოდის ხელოვნება არის შედარებით სიმბოლური, ვიდრე რეალისტური, პერიოდზე სასაუბროდ კი იყენებენ ტერმინს - „უძველესი კელტური კულტურა“. ხელოვნებაზე შეიმჩნევა მრავალი ერის გავლენა, რაც იმაზე მიუთითებს, რომ კელტი ოსტატების ინსპირაციის წყაროს, როგორც თავიანთი, ისე სხვა ქვეყნების კულტურა წარმოადგენდა. ზოგ რეგიონში აღმოჩენილ საფლავებში ნაპოვნია დიდი რაოდენობის მდიდრული ოქროსა და ბრინჯაოს სამკაული, ცხენების აღჭურვილობა, დასალევი, საჭმელი ჭურჭელი და იარაღი, რომლებზეც გამოსახულია ადამიანისა და ცხოელების ფორმები.ამ პერიოდში დაიწყეს მინანქრის გამოყენება ისეთ ნივთებში, როგორიცაა ამულეტები და ლარნაკები. ლა ტენე (La Tene) პერიოდის გასავითარებლად, ოსტატები და ხელოვანები ცდიდნენ ახალ, განსხვავებულ სტილს, მათ შორისაა სამგანზომილებიანი გამოსახულებაც, ხოლო სტილს, რომელშიც საფუძველი ჩაეყარა სამგანზომილებიან გამოსახულებას „პლასტიკური“ (Plastic) უწოდეს. === სკულპტურა === კელტებს ხელოვნების სხვა ნიმუშევთან ერთად შეეძლოთ ქანდაკებების აგება. აღმოჩენილია ქვის, ლითონის, ხის სკულპტურების მაგალითები დაწყებული დაუმუშავებული ქვიდან დამთავრებული უმაღლეს დონეზე დამუშავებული ბრინჯაოს ნამუშევრებით. ჩამოთვლილი მასალებიდან ყველაზე იშვიათი ხის ქანდაკებები იყო.<ref>Haywood, J. (2001). ''Atlas of the Celtic world''. New York: Thames & Hudson. P. 46-49 </ref> === კელტური ხელოვნების რენესანსი === პერიოდში, რომელიც კელტური ხელოვნების რენესანსის სახელითაა ცნობილი, ხელი შეეწყო ტექნოლოგიურ უპირატესობას. უმშვენიერესი ლითონის ნაკეთობების უმრავლესობა შექმნილია 400-1200 წლებში. სწორედ ამიტომ გვიან კელტურ სამყაროში შუა საუკუნეების პერიოდს აღწერენ, როგორც ხელოვნების რენესანსს. ამ პერიოდიდან კელტების ნამუშევრების უმრავლესობაზე ვხვდებით რელიგიური დატვირთვის ორნამენტებს, ეს პერიოდი ემთხვევა რომაელების მმართველობის დასასრულს ბრიტანეთში და ეკლესიამ დაიწყო კელტი არტისტების აქტიური მხარდაჭერა.<ref>Haywood, J. (2001). ''Atlas of the Celtic world''. New York: Thames & Hudson. P. 134-137 </ref> === კელტური განძი === The Derrynaflan Hoard - ასე ჰქვია ადგილს, სადაც ნაპოვნია სხვადასხვა სახის, ეპოქისა და წარმომავლობის საგნები: ვერცხლის ფიალა, ბრინჯაოს სადა თუშფალანგი, მოოქროვილი ბრინჯაოს საცერი. რენესასული პერიოდის ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი ნამუშევარია ტარა ბროში (Tara Brooch). დღევანდელ სტანდარტებთან შედარებითაც, ეს ბროში გასაოცარია თავისი ტექნიკით. ბროშზე განთავსებულია ჩიტები და მითიური ურჩხულები, რომლებსაც ლა ტენეს (La Tene) პერიოდიდან ვხვდებით. კელტები, რომლებიც ლითონზე მუშაობდნენ, იყენებდნენ სხვადასხვა მასალებსა და ტექნიკებს ნივთების შესაქმნელად. ამ მასალებს შორისაა ოქრო, ვერცხლი, ბრინჯაო, მინანქარი და მინა, ხოლო მრავალი საგნის შექმნაში იყენებდნენ ერთად რამდენიმე მასალასაც. მიუხედავად იმისა, რომ გვიანი კელტური ლითონის ნაკეთობების კონსტრუქციები ტექნიკური თვალსაზრისით შთამბეჭდავი იყო, კელტური ხელოვნების დიდება მის დეკორაციებსა და გაფორმებაშია. კელტები მინას ამზადებენ მეხუთე საუკუნიდან და იყენებდნენ სამკაულების გასალამაზებლად. მინანქარზე მომუშავე ადამიანების ფავორიტი წითელი მინა იყო. მინანქარზე პოპულარული იყო ფილიგრანი, რომლის ორნამენტებიც კეთდებოდა გადაგრეხილი მავთულებისგან, ძირითადად ოქროს ძაფებისგან.<ref>Harding, D. W. (2007). ''The archaeology of Celtic art''. London: Roultedge. P.262-275 </ref> === ქრისტიანობის გავლენა === [[V საუკუნე|V საუკუნის]] დასაწყისში, ირლანდიელ და უელსელ კელტებს ჰქონდათ შეხება [[ქრისტიანობა|ქრისტიანობასთან]]. შემდეგი 6 საუკუნის განმავლობაში რელიგიამ გავლენა იქონია კელტურ ხელოვანებზე და ეკლესია გახდა იმ დახვეწილი მეტალკონსტრუქციების ბენეფიციარი, რომლებიც ამ პერიოდში იქმნებოდა. სეკულარული ლიდერებიც უჭერდნენ მხარს ეკლესიას გრანტებითა და საჩუქრებით, ხოლო ხელოვნების ნიმუშებით, რომლებსაც ჰქონდათ რელიგიური და სასულიერო გავლენა, სიმდიდრე იქმნებოდა. მონასტრების რაოდენობის ზრდასთან ერთად იზრდებოდა დეკორატიული საგნების რაოდენობაც. ნაკეთობებსა და ნამუშევრებს ჰქონდათ რელიგიური მნიშვნელობა, ისინი განკუთვნილი იყო ეკლესიისთვის საჩუქრად გადასაცემად და მფლობელის ღვთისმოსაობის დემონსტრირებისთვის. ასევე გავრცელებული იყო ქვის ჯვრებიც. ირლანდიაში, კელტური რენესანსის პერიოდის ჯვრებში მნიშვნელოვანი იყო დეკორაცია. ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ჯვარია Muiredach’s Cross. ჯვრის დასავლეთი მხარე ასახავს ქრისტეს ცხოვრებას, ჯვარცმას, უკანა ფონზე კი გამოსახულია კარგად შენარჩუნებული მრგვალი კოშკი.<ref>Haywood, J. (2001). ''Atlas of the Celtic world''. New York: Thames & Hudson. P. 146-149 </ref> === პიქტური ქვები === [[პიქტები|პიქტებმა]] თავიანთი კვალი დატოვეს კელტურ ხელოვნებაზე. პიქტების მემკვიდრეობიდან ყველაზე დიდებული დიდი რაოდენობის ქვებია, რომლებზეც აღბეჭდილია სიმბოლოები ხალხისა და ცხოველების გამოსახულებით, გამოკვეთილი დეკორატიული დამახასიათებელი ნიშნები. მიუხედავად ქვების საფუძვლიანად გამოკვლევისა, მათი ნამდვილი მნიშვნელობა დღესაც გამოცანად რჩება. ქვა შეიცავდა დაახლოებით 50 სიმბოლოს. ეს სიმბოლოები წარმოადგენს მითიურ ცხოველებს, შესაძლო საოჯახო საგნებს, აბსტრაქტულ დიზაინს. სიმბოლოებს ვხვდებით დაჯგუფებულად. ძირითადი კომბინაციაა ცხოველის სიმბოლო აბსტრაქტულ სიმბოლოსთან ერთად. გამოყენებულია ქრისტიანული სიმბოლოებიც, პიქტური ქვები ასევე მოიცავს მისტიკური სიმბოლოების ბარელიეფურ ჩანახატებს, ქრისტიანული და სეკულარული ფიგურების სცენებსა და ბუნებრივ ან მითოლოგიურ საგნებს.<ref>Arthistory.net. (n.d.). Retrieved July 06, 2016, from <nowiki>http://arthistory.net/celtic-art/</nowiki> Ancient Celtic Art </ref> == ქორწინება == კელტურ სამყაროში [[ქორწინება]] იშვიათად ხდებოდა სიყვარულით, მას ძირითადად პოლიტიკური დატვირთვა ჰქონდა. ქორწინება არა რელიგიური ღონისძიება, არამედ ხელშეკრულებით გათვალისწინიებული შეთანხმება იყო. კელტებს ჰქონდათ ქორწინიების სამართავი კანონები, რათა დაეზღვიათ ბავშვების უსაფრთხოება, ცოლ-ქმრის უფლებები, და საკუთრება, ქონება. Brehon Law კანონებით, ქორწინების ფორმები იყოფა 3 კატეგირიად. პირველი - ქორწინება სადაც ქონება განიხილებოდა და საქორწინო კონტრაქტი აუცილებელი იყო. შემდეგი ჯგუფია ნაკლებად ფორმალური ქორწინებები, სადაც ქონება არ განიხილებოდა და არც კონტრაქტები იყო საჭირო, და მესამე კატეგორია არის ქორწინება, რომლებიც თანამედროვე საზოგადოებაში არ ითვლება ქორწინებად, ან მიიჩნევა, რომ იმ პერიოდში ქორწინებას კრიმინალური ხასიათი ჰქონდა. კანონის მიხედვით, ქალს ჰქონდა უფლება აერჩია სასურველი საქმრო, და არ შეიძლებოდა მისი იძულებით გათხოვება. მზითევს დიდი მნიშვნელობა ენიჭებოდა, რადგან პატარძლებს ქმრები „ყიდულობდნენ“ მამებისგან. ეს ქმედება ცნობილია როგორც პატარძლის ფასი (bride-price). მზითევის ნაწილს ინახავდნენ ქალისთვის, რადგან თუ ქორწინება ქმრის გამო დასრულდებოდა, ქალი ქონების გარეშე, ღარიბი არ დარჩენილიყო. ასევე ჰქონდათ ქალიშვილობის ფასი (virgin-price), რაც საცოლის სიწმინდის გარანტი იყო. მნიშვნელოვანი ფაქტორი იყო სოციალური კლასის თანასწორობა. განსვავებული სოციალური ფენის წარმომადგენლების ქორწინებისას, ფინანსურ მხარეზე პასუხისგმებელი იყო შედარებით დაბალი ფენის წარმომადგენელი. კელტებს სჯეროდათ პოლიგამიის, შესაბამისად მრავალცოლიანობა და საყვარლები მიღებული იყო, თუმცა რამდენიმე ქმრის ყოლა, მრავალცოლიანობასთან შედარებით ნაკლებად იყო გავრცელებული. კელტებს კანონებიც კი ჰქონდათ, რომლის თანახმადაც პირველ ცოლის მიერ მეორე ცოლის მოკვლა ქორწილიდან 3 დღის შემდეგ ლეგალური იყო, თუმცა ამისთვის ჯარიმა უნდა გადაეხადა. კონტრაქტში მემკვიდრეობაც იყო გათვალისწინებული. პირველ ცოლს ჰქონდა ქმრის ქონებაზე უფლება, და არ არსებობდა შეთანხმება, რომ ის დანარჩენ ცოლებზეც იზრუნებდა. ასევე შვილებს ჰქონდათ თანაბარი უფლებები, მიუხედავად დედების სტატუსისა. გამონაკლისი იყო, უკანონო, მიტოვებული და მეძევების შვილები. ქორწილები გვარდებოდა ოჯახებს შორის და ბავშვის აღზრდაზე ორივე მშობელი თანაბრად იყო პასუხისმგებელი. კელტებში არ იყო ნებადართული ერთსქესიანი ქორწინება, თუმცა ჰომოსექსუალების არსებობას არ ებრძოდნენ.<ref>Monger, G. P. (2013). ''Marriage customs of the world: An encyclopedia of dating customs and wedding traditions''. Santa Barbara, Calif: ABC-CLIO.</ref> == განქორწინება == კელტულ კულტურაში გაყრას არ ჰქონდა რაიმე სოციალური [[სტიგმა]]. გაყრა აღიარებდა, რომ საქორწინო კონტრაქტი დაირღვა რომელიმე მხარის მიერ. კელტებში არსებობდა მიზეზები, რომელთა დარღვევის შემთხვევაშიც ცოლს ჰქონდა გაყრის უფლება. მაგალითად: ქმრის მიერ მასზე უარის თქმა სხვა ქალის გამო, მოტყუება ქმრის მხრიდან ან ქმრის მიერ ცოლის ცემა და მისთვის ზიანის მიყენება, იმპოტენტობა, ჭარბი წონა, რომელიც სქესობრივი კავშირის ხელისშემშლელი იყო, უნაყოფობა. ქრისტიანობის გავრცელებსთან ერთად ქალს ჰქონდა უფლება გაყროდა კაცს, თუ ის წმინდა ბრძანებას ასრულებდა, რადგან კაცის ვალდებულება ეკლესიის წინაშე რთულს გახდიდა შეესრულებინა თავისი მოვალეობები ქალის წინაშე. მამაკაცს შეეძლო გაყროდა ქალს ღალატის, აბორტის (რომელსაც ის ქმრის გარეშე გაიკეთებდა) და კაცის ღირსების შელახვის გამო.<ref name="Charsley, S. R. 1991">Charsley, S. R. (1991). ''Rites of marrying: The wedding industry in Scotland''. Manchester: Manchester University Press.</ref> == ტანისამოსი == გვიანი რკინის ხანის განმავლობაში გალებს უმეტესად ეცვათ გრძელ სახელოიანი მაისურები ან ტუნიკას ტიპის ზედატანი გრძელ შარვალზე (რომელსაც რომაელები უწოდებდნენ Braccae), რომლის სიგრძეც აღნაგობიდან გამომდინარე შეირჩეოდა. ტანსაცმელი იქმნებოდა ბამბისგან, შალისგან ან ტილოსგან, ხოლო მდიდრები ცოტაოდენ აბრეშუმსაც იყენებდნენ. არსებობდა განსხვავებული სტილის კაბები, რომლებიც ეცვათ ქალებსა და მამაკაცებს. ჩაცმულობის მიხედვით შესაძლებელი იყო წარმომავლობის დადგენა. ჰქონდათ მოსასხამები, რომლებსაც მხოლოდ ზამთარში იცვამდნენ და რომლებიც დიდი პოპულარობით სარგებლობდა. ის აუცილებლად უნდა ყოფილიყო მოქსოვილი ერთი ფერის მასალისგან. კელტებში ძალიან პოპულარული იყო სამკაულები და აქსესუარები ორივე სქესის წარმომადგენლებისთვის, ბროშებსა და სამკლაურებს ხშირად იყენებდნენ, თუმცა ყველაზე გავრცელებული სამკაული იყო ტორჩი, მეტალისგან დამზადებული ყელზე მიბჯენილი სამკაული, რომელიც ზოგჯერ ოქროსიც კი იყო. აუცილებელი აქსესუარი, რომელსაც ყველა ატარებდა იყო სავარცხლის ჩანთა.<ref name=":2">Aldhouse-Green, M. J. (1995). ''The Celtic world''. London: Routledge. P.411</ref> კელტებისთვის დამახასიათებელი იყო რქიანი ვატერლოოს ჩაჩქანი, რომელიც ბრიტანულ მუზეუმში ინახება, და კელტების ყველა დღევანდელ ნახატში გვხვდება. მას ჰქონდა უფრო საცერემონიო, პომპეზური, ვიდრე საბრძოლო დატვირთვა. ტორჩები და ბროშები ყველაზე დამახასიათებელი სამკაულები იყო კელტებისთვის. აღმოჩენილია სხვა სამკაულებიც. მაგალითად ოქროს, ვერცხლისა და ბრინჯაოს სამაჯურები მინანქრით, ჯოჭის მოსართავები. თვალისმომჭრელია მათი აბსტრაქტული ორნამენტები, ამოზნექილობა, რაც შესაძლოა ყოფილიყო მარჯნის მძივის იმიტაცია, რეალურად გვეხმარება გავიგოთ კელტების ორაზროვანი გრძნობების შესახებ. კელტები დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდნენ ჰიგიენას. რომაელები აღტაცებას ვერ მალავდნენ, როდესაც ყველაზე ღარიბ კელტსაც ახალგარეცხილი ტანსაცმელი ჰქონდა. დიოდორე სიცილიელის თქმით, საპონი არის კელტური გამოგონება და კელტური წარმომავლობის სიტყვა. კელტი ქალები იღებავდნენ წარბებს, ლოყებსა და ტუჩებს.<ref name="Charsley, S. R. 1991"/> == კელტების რწმენა == ბერძენი ისტორიკოსი [[დიოდორე სიცილიელი]] წერდა, რომ, მტრის მოკვლისას, კელტური მეომრები „მათ თავებს ჰკვეთენ და შემდეგ თავის ცხენების კისრებზე ჰკიდებენ, ხოლო სახლში მოტანისას, შემოსასვლელთან ჰკიდებენ. ისინი ინახავდნენ დამარცხებული მტრების მოკვეთილ თავებს [[კედრი]]ს ზეთში... და ზოგნი თავს იქებდნენ, და იძახდნენ რომ ამავე წონის ოქროშიც კი არ გაცვლიდნენ მათ თავებს...“ საქმე ისაა, რომ კელტებისთვის თავები – საცხოვრებელი სულია. და მტრისთვის თავის მოკვეთა ნიშნავდა, იმას რომ მისი სული გამოყოფილია მისი სხეულისგან და ის ვერ გამოცოცხლდება... შესაძლოა, მტრების მოკვეთილი თავები შეადგენდნენ არა მხოლოდ გამაჯვებულის მნიშვნელოვან ტროფეად, არამედ კულტის ნაწილსაც. გათხრებისას როკეპერტუზში (საფრანგეთი) ნაპოვნი იქნა დაბალი პორტიკი ნიშებით, რომლებშიც იყო ადამიანის თავის ქალები. === ღვთაებები === კელტური რელიგია იყო [[პოლითეიზმი|პოლითეისტური]]: კელტებს მრავალი ღვთაებების ღმერთებისა და ქალღმერთების სწამდათ. მათგან ყველაზე ცნობილნი იყვნენ ზოგადკელტურები: მათი თაყვანისცემა კელტური სამყაროს უდიდეს ნაწილში არის დაფიქსირებული, იმის მიუხედავად, რომ გარკვეულ რეგიოონებში მათ სხვა სახელით მოიხსენიებდნენ. ზოგადკელტური ღვთაებები კელტთა ღმერთების მხოლოდ მცირე ნაწილს წარმოეადგენენ. უხეშად, რომ ვთქვათ 300 ცნობილი ღმერთიდან მხოლო 60-მდე შეიძლება ერთ რეგინოენზე მეტში იყოს აღმოჩენილი. კელტები ასევე იყვნენ ანიმისტები, მათ სწამდათ ღვთაებები, რომლების სხვადასხვა ბუნებრივ მოვლენასთან იყვნენ დაკავშირებულნი. (მაგალითად, ქალღმერთი [[სეკვანა]] - მდინარე [[სენა (მდინარე)|სენას]] გამგებელი) ანტიკური წყაროების საფუძველზე ვლინდება, რომ თავდაპირველად კელტები ბუნების ძალებს ეთაყვანებოდნენ და არ გამოხატავდნენ მათ ადამიანური სახით, სხვა [[პაგანიზმი|პაგანისტური]] რელიგიების მსგავსად. დროსთან ერთად, განსაკუთრებით კი რომაული დაპყრობების შემდეგ, როდესაც გაიზარდა სხვა კულტურების ზეგავლენა კელტებზე, მათ დაიწყეს თავისი ღვთაებებისთვის ადამიანური იერის მინიჭება და [[ანიმიზმი|ანიმიზმიდან]] უფრო რომანტიზირებული რომაული [[პოლითეიზმი|პოლითეიზმისკენ]] გადაინაცვლნენ. === დრუიდები და ბარდები: === [[ფაილი:Druids 03 Morrigan.jpg|მინი]] [[ქრისტიანობა|ქრისტიანობის]] შემოსვლამდე კელტებს ჰქონდათ ძალიან ძლიერი [[პაგანიზმი|პაგანისტური]] რელიგია, რომელიც განუყოფლად არის დაკავშირებული კელტური ხალხის მოძღვრებთან, რომლებსაც [[დრუიდები|დრუიდებს]] ეძახდნენ. კელტურ მითებში [[დრუიდები|დრუიდებს]] გამოსახავდნენ, როგორც ბრძენ წვერიან მოხუცებს, რომლებმაც ყველა კითხვაზე პასუხი იციან, განმკურნებელი ბალახების გამოყენების საიდუმლოს ფლობენ (რაც მათ ნებისმიერი ავადმყოფობის განკურნების საშუალებას აძლევს) და ასევე მათ ხშირად შეუძლიათ მომავლის განჭვრეტა. ისინი აგრეთვე ფლობენ ცხოველთა და ფრინველთა ენებს და შეუძლიათ ამინდზე ზემოქმედება. დრუიდები თავის თანამედროვეებში დიდ პატივისცემას იმსახურებდნენ. ანტიკური კელტების საზოგადოებაში დრუიდები იყვნენ იგივე მოძღვრები - შუამავლები ღმერთებსა და ადამიანებს შორის, ასევე მასწავლებელნი, მოსამართლენი და ექიმნი. მერლინი მათ შორის ყველაზე ბრძენი იყო. ერთ-ერთი ვერსიის თანახმად თავად სიტყვა "დრუიდი" მომდინარეობს მუხისგან (გალური druidae, ძველირლანდიური druid), მუხა კელტებთნ იყო საკრალური ხე, რომელიც ძლიერებისა და მარადიულობის სიმბოლო იყო. ყველას როდი შეეძლო გამხდარიყო დრუიდი, სწავლებას მრავალი წელი სჭირდებოდა. თავად სწავლების პროცესზე დღევანდელ დღეს თითქმის არანაირი ცნობა არ მოიპოვება, მიზეზი კი ისაა, რომ დრუიდები არასდროს იყენებდნენ დამწერლობას, მთელი ცოდნა უშუალოდ ზეპირად გადადადიოდა. ერთადერთი წყარო მითები და ლეგენდებია. კელტური კულტურისა და რელიგიის დაქვეითებასთან ერთად დრუიდები ნელ-ნელა ტრანსფორმირდნენ [[ბარდები|ბარდებში]]. [[ბარდები]] უკვე აღარ იყვნენ ისეთი ძლევამოსილების პატრონნი, როგორც დრუიდები, მაგრამ სიტყვის ძალა მათაც გააჩნდათ, რაც მათ არაჩვეულებრივ პოეტებად, მუსიკოსებად და მომღერლებად აქცევდა. შუასაუკუნეების მოსვლასთან ერთად ბარდები საერთოდ მოხეტიალე არტისტებად იქცნენ, რომლებიც ქალაქიდან ქალაქში მოგზაურობდნენ და მღეროდნენ გმირების ყოფილ ძლიერებაზე, უშიშარ მეორებსა და ბრძენ დრუიდებზე.<ref>Konstam, Angus. ''Historical Atlas of Celtic World''. London: Mercury, 2003. Print.</ref><ref>"Религия древних кельтов. Часть первая." ''<nowiki>Http://waking-up.org</nowiki>''. N.p., n.d. Web.</ref> === შეხედულებები სიკვდილზე === როგორც მებრძოლი ადამიანებისთვის, გასაკვირი არ არის, რომ კელტებისთვის ყველაზე საპატიო სიკვდილი ბრძოლაში დაღუპვა იყო. თავისი რწმენის გამო კელტებს სიკვდილის არასდროს ეშინოდათ, შესაძლოა [[დრუიდები]] სპეციალურად შთააგონებდნენ მათ მსგავს აზრებს, რათა ისინი უფრო გამბედავები და მამაცები ყოფილიყვნენ. კუნძულზე მცხოვრებ კელტებს სწამდათ სხვა სამყაროსი და არა [[რეინკარნაცია|რეინკარნაციისა]]. მათ სწამდათ, რომ სული გარდაცვალების შემდეგ სწორად იქ ხვდებოდა. იქ მოხვედრილი სულები კი ხანდახან აღქმადნი ხდებოდნენ ცოცხალთათვის. სხვა სამყარო კელტებისთვის ერთგვარი პარალელური სამყაროა, სადაც ყველა ჯადოსნური არსება ბინადრობს. სწორედ მაშინ გაჩნდა ლეგენდები უჩილმაჩინებსა და სულებზე, ღმერთებსა და [[ელფები|ელფებზე]], [[გობლინები|გობლინებსა]] და [[ჯუჯები|ჯუჯებზე]]. თავდაპირველად ეს არსებები არ ითვლებოდნენ არ ბოროტებად, არც კეთილბად, კელტებს მხოლოდ მათი არსებობის სწამდათ.<ref>Evelina, Nicole. "Celtic Burial and Funeral Rites." ''<nowiki>Https://nicoleevelina.com20/celtic-burial-and-funeral-rites/</nowiki>''. N.p., n.d. Web. </ref> === რეინკარნაცია === [[დრუიდები]] იყვნენ ერთ-ერთი პირველთაგან, რომლებიც ადამიანის სულის [[რეინკარნაცია|რეინკარნაციის]] პროპაგანდას ეწეოდნენ. თავად სულზე იყო დამოკიდებული, თუ როგორ სხეულს მიიღებს ის მომავალ ცხოვრებაში. კელტებს სწამდათ, რომ სულს შეუძლია როგორც ცოცხალ არსებაში გადასახლება, ისევე ისეთ ორგანიზმში, რომელსაც არ შეუძლია სუნთქვა, მაგალითად, მცენარესა ან ქვაში. კელტების რეინკარნაციის რწმენა განსხვავდება სხვა ხალხებისგან. მაგალითად [[ბუდიზმი|ბუდიზმისგან]] განსხვავებით, სადაც სულთა გადასახლება იყო ერთგვარი ბრმა ნათებების ხეტიალი, კელტებისთვის ეს გადასახლება არ იყო უმიზნო, ბოლოს სულს შეეძლო ხსნის პოვნა. ყველა სულისთვის გზა, კელტების რწმენით, იყო განსხვავებული სიგრძის, ზოგისთვის უფრო გრძელი, ზოგისთვის კი უფრო ხანმოკლე, ამიტომაც მაშინაც კი თუ სხეული არასწორი ცხოვრების წესს მისდევდა და არსებობის ძირითად კანონებს არღვევდა, სულს არ ემუქრებოდა ჯოჯოხეთის არანაირი მსგავსება. მაქსიმალურ სასჯელს წარმოადგენდა ერთი საფეხურით უკუსვლა, თუმცა ამ საფეხურების სისტემა არ არის ბოლომდე დადგენილი. ყოველი კელტი ვიღაცის ან რაღაცის მოკვლისას შეიძლება დაფიქრებულიყო, რომ მის მსხვერპლში მისი გარდაცვლილი ახლობლის სულია ჩაკეტილი, ან იმაზე, რომ ოდესღაც მას ცხოველის სახით მოუწევს არსებობა. ამიტომაც ნებისმიერი კელტისთვის, განსაკუთრებით კი დრუიდისთვის იყო ძალიან მნიშვნელოვანი სამყაროსა და სულის კავშირი. დრუიდები სიცოცხლის განმავლობაში ადამიანების სულებს ორ კატეგორიად ყოფდნენ: ადამიან-მცენარეებად და ადამიან-ცხოველებად. ადამიანი-მცენარეეები კელტების რწმენის თანახმად გახსნილი სულის და კეთილი გულის პატრონნი არიან, მათ უყვართ ბუნება და ისინი ორიენტირებულნი არიან ოჯახურ მყუდროებასა და ნათესავებთან სიახლოვეზე. ადამიანი-ცხოველები უფრო ცივებად, ეგოისტურებად და ამბიციურებად ითვლებოდნენ, რომელთათვის თავისი სიცოცხლე ახლობლებისაზე ბევრად უფო მნიშვნელოვანია, მაგრამ ეს ყველაფერი მათ ბრალად არ ედებოდათ, რამეთუ აღიქმებოდა, როგორც მიდრეკილება ორგანიზირებულობისაკენ, ამბიციები კი შეიძლება თვითრეალიზაციასა და სამყაროს უკეთ შეცნობაში გამოსდგომოდათ. კელტების რწმენით, სულის ხსნა დამოკიდებულია სულში დაგროვილი ბოროტების რაოდენობაზე. სანამ სული მთელს ბოროტებას არ გამოდევნის იგი აგრძელებს რეინკარნაციას, თუმცა კელტებს სულის ხსნის ალტერნატიული საშუალებისაც სწამდათ, სულის ხსნა ერთგვარ განსაწმენდელში, ეს არის დროებითი ნავსაყუდელი დაკარგული სულისთვის, რომელსააც გადაწყვეტილების მიღება არ შეუძლია. როდესაც სული თავის გზას ასრულებდა იგი ხვდებოდა ნეტართა კუნძულზე, რათა სამუდაოდ დამტკბარიყო სიწყნარიტა და სიმშვიდით მარადმწვანე მდელოებზე, რომელიც ირლანდიის საძოვრებ ჰგავდა და ყველაზე მნიშვნელოვანი ისაა, რომ კელტთა რწმენით სწორედ ამ კუნძულზე წმინდა წყაროდან წყლის დაგემოვნების შემდეგ სულს შეეძლო ყველა თავის ახლობელთან შეხვედრა, რომლებმაც სული ხსნა მანამდე მოიპოვეს.<ref>"Чем для кельтов была смерть." ''<nowiki>Http://melma.ru</nowiki>''. N.p., n.d. Web.</ref> === განსვენება === მიცვალებულის იმ ქვეყნად გაცილების რიტუალი დამოკიდებული იყო რომელ პერიოდში და რომელ ტომში ხორციელდებოდა იგი. ზოგჯერ ისინი ასაფლავებდნენ, კრემაციასაც ჰქონდა ადგილი, ზოგჯერ კი ისინი მიწაში ფერფლს მარხავდნენ. დასაფლავების ცერემონია კუნძულზე მცხოვრებ კელტებთან ყოველთვის იყო ძალიან მასშტაბური, რომელსაც ერთვოდა თან რამდენიმე [[ბარბაროსი|ბარბაროსული]] ტრადიცია. მაგალითისთვის მიცვალებულთან ერთად წვავდნენ არა მხოლოდ ცოცხლების წერილებს გარდაცვლილ ახლობლებთან, არამედ ყველაფერს რაც სჭირდებოდა და ეძვირფასებოდა მიცვალებულს. მათ სორის ცოცხალ ადამიანებსაც კი: მოსამსახურეებსა და ახლობლებს. ამიტომ კელტურ სამარხებში გვხვდება უამრავი ძვირფასეულობა და ძველი ნივთი, ეს კი თავის მხრივ მიუთითებს კელტების მიერ სხვა სამყაროში სიცოცხლის გაგრძელების რწმენაზე.<ref>Evelina, Nicole. "Celtic Burial and Funeral Rites." ''<nowiki>Https://nicoleevelina.com20/celtic-burial-and-funeral-rites/</nowiki>''. N.p., n.d. Web.</ref><ref>"CHAPTER XXII. THE STATE OF THE DEAD." ''<nowiki>Http://www.sacred-texts.com</nowiki>''. N.p., n.d. Web.</ref> === მსხვერპლშეწირვა === [[ფაილი:Myths and legends; the Celtic race (1910) (14781091124).jpg|მინი|მსხვერპლის დაწვა თივისა და ტოტებისგან დანთებულ კოცონზე.]] კელტების ქვესკნელის ღვთაებები თავისი სისატიკით არ ჩამოუვარდებოდნენ [[აცტეკები|აცტეკების]] ღმერთებს: ამ ხალხის მოძღვართა, [[დრუიდები|დრუიდებით]] წოდებულთა, მსხვერპლშეწირვა იყო ადამიანური. ადამიანებსმსხვერპლად სწირავდნენ რათა [[რომაელები|რომაელებთან]] ბრძოლაში ზეძალების მფარველობა მოეპოვათ, ამის გარდა მსგავსი რიტუალები მომავალში ჩახედვისა და წინასწარმეტყველების განუყოფელი ნაწილი იყო. ისინი შემდეგნაირად ხორციელდებოდა: მსხვერპლად შერჩეულ ადამიანს ზურგში ხმლის წვერს ასობდნენ შემდეგ კი მისი სიკვდილის წინა კონვულსიების მიხედვით ადგენდნენ თუ რა ბედი ეწევა კელტ ხალხს. ცერემონიაზე ხალხის დასწრება არ იყო საჭირო, მხოლოდ დრუიდების. სხვა წყაროების მიხედვით ადამიანთა მსხვერპლშეწირვის რიტუალს კელტებს შორის სხვადასხვა ვარიაციები გააჩნდა, მაგალითად ჩვეულებრივი ღვთაებების ნობათი იყო მსხვერპლის დაწვა თივისა და ტოტებისგან დანთებულ კოცონზე, ხოლო თუ ცეცხლის დანთება რაღაცა მიზეზების გამო შეუძლებელი იყო ტყვეს სპეციალური ცერემონიალური მშვილდებით ხვრეტდნენ. კელტების მიერ ადამიანი მსხვერპლშეწირვის მტკიცებულებები აღმოჩენილია არა ერთგზის, მათ შორის აღსანიშნავია ლინდოუს ჭაობში აღმოჩენილი ადამიანის ცხედარი, რომელიც ერთდროულად სამი ხერხით იყო მოკლული, იგი გაგუდეს, მას გაუპეს თვის ქალა და ყელი გამოჭრეს. მეცნიერების აზრით ცხადია, რომ ასე მისდამი შიშის გამო არ მოქცეულან, ვინაიდან მოკლულის ტანისამოსი მაღალ სოციალურ სტატუსს გამოხატავდა, ხოლო მისი უკანასკნელი სადილი კი საკმაოდ მშვიდობიანი იყო. ის თუ რატომ არ მოკლეს იგი ჩვეული რიტუალით დადგენილი არ არის, თუმცა ეს „სამმაგი“ მკვლელობა [[ირლანდია|ირლანდიისა]] და [[უელსი|უელსის]] შუასაუკუნოვან ლეგენდებში ანალოგებს ჰპოვებს. კელტებთან ასევე არსებობდა თვითშეწირვის რიტუალი, როდესაც ადამიანი თავის სიცოცხლეს ღვთაებრივ წყალობაზე ცვლიდა. რიტუალის მიხედვით იგი თავისი ნებით ხტებოდა მდუღარე ქვაბში.<ref>"Человеческие жертвоприношения у кельтов." ''<nowiki>Http://dead-v-life.ru</nowiki>''. N.p., n.d. Web.</ref> === დღესასწაულები === [[ფაილი:Jack-o'-Lantern 2003-10-31.jpg|მინი|ჯეკ-ფარანი, კელტური თაყვანისცემის ფორმა, გამოიყენებოდა ჰელოუინის დღესასწაულზე ბოროტი სულების დასაფრთხობად.]] თითქმის მთელი ინფორმაცია, რაც ცნობილია კელტური რელიგიური დღესასწაულების შესახებ, ამოღებულია უპირველეს ყოვლისა ირლანდიური წყაროებიდან. გარკვეულ ცნობებს კონტინენტური კელტების კალენდრის შესახებ შეიცავს ე.წ. „გალური კალენდარი კოლინიიდან“ ზოგიერთი დასახელება იქ ემთხვევა ირლანდიურს, მაგალითად თვეების სახელწოდებები. ნავარაუდებია, რომ კელტებს წელიწადში ოთხი რელიგიური დღესასწაული ჰქონდათ. ისინი ერთმანეთისგან თანამბრად-დაშორებულნი იყვნენ და წელიწადს ოთხ ნაწილად ყოფდნენ. პირველი დღესასწაული - [[სემჰეინი|სემჰეინის]] (Calan Gaeaf უელსში), ტარდებოდა 1 ნოემბერს. ეს დღესასწაული აღნიშნავდა ერთი სამესაქონლეო წლის დამთავრებასა და ახლის დაწყებას. მიიჩნეოდა, რომ მაშინ საიქიოს სულები არსებული ადამიანების იერს იღებედნენ. გაქრისტიანების პერიოდში სემჰეინს სახელი გადაერქვა და ის ყველა წმინდანის დღედ იქცა (ან მკვდართა დღედ, სიკვდილის დღედ), რომლის წინა დღეც არის [[ჰელოუინი]], რომელიც დღესაც ცნობილია. მეორე დღესასწაული იყო [[იმბოლკი]], რომელიც 1 თებერვლის წინა დღეს აღინიშნებოდა, ის მიეძღვნებოდა ნაყოფიერებისა და სიუხვის ქალღმერთ ბრიგიტას, მიიჩნეოდა საგაზაფხულო დღესასწაულად, გაქრისტიანების მერე იქცა წმინდა ბრიგიტას დღედ. მესამე - [[ბელტენის]] (Calan Mai უელსში), ტარდებოდა 1 მაისის წინა დღეს. ის იყო ღმერთ ბელუსდამი მიძღვნილი, წესისამებრ, ამ დღეს კოცონებს ანთებდნენ. გაქრისტიანების შემდეგ წმინდა იოანეს სახელი დაერქვა. ანტიკური კელტების მეოთხე რელიგიური დღესასწაული იყო [[ლუნასა]] (Calan Awst უელსში), რომლის აღნიშვნას აგვისტოში ხდებოდა. მისი სახელი დაკავშირებულია ღმერთ ლუგთან, რომელიც მითოლოგიის თანახად ამ დღეს ნადიმს მართავდა თავისი დედობილი ტალტიულთვის. დღესასწაული თავის თავში მოიაზრებდა დიდ წვეულებას, რელიგიურ ცერემონიებს, რიტუალურ-ათლეტურ კონკურსებს, ჭამასა და ვაჭრობას.<ref>"From Bealtaine to Samhain - Celebrate Ireland's Sacred Celtic Holidays."''<nowiki>Http://www.irishcentral.com</nowiki>''. N.p., n.d. Web.</ref> == იხილეთ აგრეთვე == * [[კელტური ენები]] == ლიტერატურა == * Alberro, Manuel and Arnold, Bettina (eds.), ''[http://www.uwm.edu/Dept/celtic/ekeltoi/ e-Keltoi: Journal of Interdisciplinary Celtic Studies], [http://www.uwm.edu/Dept/celtic/ekeltoi/volumes/vol6/index.html Volume 6: The Celts in the Iberian Peninsula]'', University of Wisconsin–Milwaukee, Center for Celtic Studies, 2005. * Collis, John. ''The Celts: Origins, Myths and Inventions.'' Stroud: Tempus Publishing, 2003. ISBN 0-7524-2913-2. Historiography of Celtic studies. * Cunliffe, Barry. ''The Ancient Celts.'' Oxford: Oxford University Press, 1997. ISBN 0-19-815010-5. * Cunliffe, Barry. ''Iron Age Britain.'' London: Batsford, 2004. ISBN 0-7134-8839-5 * Cunliffe, Barry. ''The Celts: A Very Short Introduction.'' 2003 * Freeman, Philip Mitchell ''The Earliest Classical Sources on the Celts: A Linguistic and Historical Study.'' Diss. Harvard University, 1994. [http://proquest.umi.com.proxy.lib.ohio-state.edu/pqdweb?did=740970711&sid=1&Fmt=2&clientId=3959&RQT=309&VName=PQD (link)] * Gamito, Teresa J. ''[http://www4.uwm.edu/celtic/ekeltoi/volumes/vol6/6_11/gamito_6_11.html The Celts in Portugal] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110524130324/http://www4.uwm.edu/celtic/ekeltoi/volumes/vol6/6_11/gamito_6_11.html |date=2011-05-24 }}''. In E-Keltoi, Journal of Interdisciplinary Celtic Studies, vol. 6. 2005. * Haywood, John. ''Historical Atlas of the Celtic World.'' 2001. * Koch, J. T., & Minard, A. (2012). ''The Celts: History, life, and culture''. Santa Barbara, CA: ABC-CLIO. * == რესურსები ინტერნეტში == {{Commons category|Celts}} * [http://en.citizendium.org/wiki/Ancient_Celtic_music Ancient Celtic music] * [http://www.uwm.edu/Dept/celtic/ekeltoi/volumes/vol6/index.html Essays on Celtiberian topics] * [http://skyelander.orgfree.com/menu10.html Ancient Celtic Warriors in History] ==სქოლიო== {{სქოლიო}} [[კატეგორია:კელტები|*]] </textarea><div class="templatesUsed"><div class="mw-templatesUsedExplanation"><p>ამ გვერდზე გამოყენებული თარგები: </p></div><ul> <li><a href="/wiki/%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98:Ambox" title="თარგი:Ambox">თარგი:Ambox</a> (<a href="/w/index.php?title=%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98:Ambox&action=edit" title="თარგი:Ambox">იხილე წყარო</a>) (ნახევრად დაცული)</li><li><a href="/wiki/%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98:Commons" title="თარგი:Commons">თარგი:Commons</a> (<a href="/w/index.php?title=%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98:Commons&action=edit" title="თარგი:Commons">იხილე წყარო</a>) (ნახევრად დაცული)</li><li><a href="/wiki/%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98:Commons_cat" title="თარგი:Commons cat">თარგი:Commons cat</a> (<a href="/w/index.php?title=%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98:Commons_cat&action=edit" title="თარგი:Commons cat">იხილე წყარო</a>) (ნახევრად დაცული)</li><li><a href="/wiki/%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98:Commons_category" class="mw-redirect" title="თარგი:Commons category">თარგი:Commons category</a> (<a href="/w/index.php?title=%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98:Commons_category&action=edit" class="mw-redirect" title="თარგი:Commons category">რედაქტირება</a>) </li><li><a href="/wiki/%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98:Main_other" title="თარგი:Main other">თარგი:Main other</a> (<a href="/w/index.php?title=%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98:Main_other&action=edit" title="თარგი:Main other">იხილე წყარო</a>) (ნახევრად დაცული)</li><li><a href="/wiki/%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98:Webarchive" title="თარგი:Webarchive">თარგი:Webarchive</a> (<a href="/w/index.php?title=%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98:Webarchive&action=edit" title="თარგი:Webarchive">იხილე წყარო</a>) (ნახევრად დაცული)</li><li><a href="/wiki/%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98:%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98" class="mw-redirect" title="თარგი:ვიკი">თარგი:ვიკი</a> (<a href="/w/index.php?title=%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98:%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98&action=edit" class="mw-redirect" title="თარგი:ვიკი">რედაქტირება</a>) </li><li><a href="/wiki/%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98:%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%A4%E1%83%98%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90" title="თარგი:ვიკიფიცირება">თარგი:ვიკიფიცირება</a> (<a href="/w/index.php?title=%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98:%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%A4%E1%83%98%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90&action=edit" title="თარგი:ვიკიფიცირება">იხილე წყარო</a>) (ნახევრად დაცული)</li><li><a href="/wiki/%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98:%E1%83%A1%E1%83%A5%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%9D" class="mw-redirect" title="თარგი:სქოლიო">თარგი:სქოლიო</a> (<a href="/w/index.php?title=%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98:%E1%83%A1%E1%83%A5%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%9D&action=edit" class="mw-redirect" title="თარგი:სქოლიო">იხილე წყარო</a>) (ნახევრად დაცული)</li><li><a href="/wiki/%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98:%E1%83%A1%E1%83%A5%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%9D%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90" title="თარგი:სქოლიოს სია">თარგი:სქოლიოს სია</a> (<a href="/w/index.php?title=%E1%83%97%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%92%E1%83%98:%E1%83%A1%E1%83%A5%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%9D%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90&action=edit" title="თარგი:სქოლიოს სია">იხილე წყარო</a>) (ნახევრად დაცული)</li><li><a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%93%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98:Arguments" title="მოდული:Arguments">მოდული:Arguments</a> (<a href="/w/index.php?title=%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%93%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98:Arguments&action=edit" title="მოდული:Arguments">იხილე წყარო</a>) (ნახევრად დაცული)</li><li><a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%93%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98:Check_for_unknown_parameters" title="მოდული:Check for unknown parameters">მოდული:Check for unknown parameters</a> (<a href="/w/index.php?title=%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%93%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98:Check_for_unknown_parameters&action=edit" title="მოდული:Check for unknown parameters">იხილე წყარო</a>) (ნახევრად დაცული)</li><li><a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%93%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98:Message_box" title="მოდული:Message box">მოდული:Message box</a> (<a href="/w/index.php?title=%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%93%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98:Message_box&action=edit" title="მოდული:Message box">იხილე წყარო</a>) (ნახევრად დაცული)</li><li><a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%93%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98:Message_box/ambox.css" title="მოდული:Message box/ambox.css">მოდული:Message box/ambox.css</a> (<a href="/w/index.php?title=%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%93%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98:Message_box/ambox.css&action=edit" title="მოდული:Message box/ambox.css">რედაქტირება</a>) </li><li><a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%93%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98:Message_box/configuration" title="მოდული:Message box/configuration">მოდული:Message box/configuration</a> (<a href="/w/index.php?title=%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%93%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98:Message_box/configuration&action=edit" title="მოდული:Message box/configuration">იხილე წყარო</a>) (ნახევრად დაცული)</li><li><a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%93%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98:Webarchive" title="მოდული:Webarchive">მოდული:Webarchive</a> (<a href="/w/index.php?title=%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%93%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98:Webarchive&action=edit" title="მოდული:Webarchive">რედაქტირება</a>) </li><li><a href="/wiki/%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%93%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98:Yesno" title="მოდული:Yesno">მოდული:Yesno</a> (<a href="/w/index.php?title=%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%93%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98:Yesno&action=edit" title="მოდული:Yesno">იხილე წყარო</a>) (ნახევრად დაცული)</li></ul></div><p id="mw-returnto"><a href="/wiki/%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98" title="კელტები">კელტები</a>-ზე დაბრუნება.</p> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.log.warn("Gadget \"ReferenceTooltips\" was not loaded. Please migrate it to use ResourceLoader. See \u003Chttps://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98:Gadgets\u003E.");});</script><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">მოძიებულია „<a dir="ltr" href="https://ka.wikipedia.org/wiki/კელტები">https://ka.wikipedia.org/wiki/კელტები</a>“-დან</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks catlinks-allhidden" data-mw="interface"></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">კონფიდენციალურობის პოლიტიკა</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%90:%E1%83%A8%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%94%E1%83%91">ვიკიპედიის შესახებ</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%94%E1%83%A5%E1%83%A2%E1%83%98:%E1%83%9E%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%A3%E1%83%AE%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%9B%E1%83%92%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%A3%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A7%E1%83%9D%E1%83%A4%E1%83%90">პასუხისმგებლობის უარყოფა</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">ქცევის კოდექსი</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">შემქმნელები</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/ka.wikipedia.org">სტატისტიკა</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">მზა ფაილების პოლიტიკა</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//ka.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%83%99%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98&action=edit&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">მობილური ვერსია</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6fb798d4f9-46zpm","wgBackendResponseTime":170,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.004","walltime":"0.005","ppvisitednodes":{"value":17,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":1360,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":0,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":2,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":0,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 0.000 1 -total"]},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-6fb798d4f9-46zpm","timestamp":"20241202044300","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> </body> </html>