CINXE.COM

儒教 - Wikipedia

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="ja" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>儒教 - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )jawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":["",""],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"ja", "wgMonthNames":["","1月","2月","3月","4月","5月","6月","7月","8月","9月","10月","11月","12月"],"wgRequestId":"46affe42-6bfa-4f34-85a2-efbcce1af737","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"儒教","wgTitle":"儒教","wgCurRevisionId":103764147,"wgRevisionId":103764147,"wgArticleId":2017,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["出典を必要とする記述のある記事/2011年11月","Webarchiveテンプレートのウェイバックリンク","ISBNマジックリンクを使用しているページ","無効な出典が含まれている記事/2015年","BNF識別子が指定されている記事","BNFdata識別子が指定されている記事","GND識別子が指定されている記事","J9U識別子が指定されている記事","LCCN識別子が指定されている記事","NDL識別子が指定されている記事", "NKC識別子が指定されている記事","NLK識別子が指定されている記事","TDVİA識別子が指定されている記事","中国のテーマ史","儒教","中国の思想史","宗教の歴史","中国哲学","倫理学の理論"],"wgPageViewLanguage":"ja","wgPageContentLanguage":"ja","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"儒教","wgRelevantArticleId":2017,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"ja","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"ja"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":90000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage", "wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q9581","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.PDFLinkIcon":"ready","ext.gadget.RedirectColor":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init": "ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.NormalizeCharWidth","ext.gadget.suppressEnterAtSummaryBox","ext.gadget.checkSignature","ext.gadget.charinsert","ext.gadget.WikiMiniAtlas","ext.gadget.switcher","ext.gadget.protectionIndicator","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ja&amp;modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=ja&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ja&amp;modules=ext.gadget.PDFLinkIcon%2CRedirectColor&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ja&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.16"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Konfuzius.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="2019"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Konfuzius.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1346"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="1077"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="儒教 - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//ja.m.wikipedia.org/wiki/%E5%84%92%E6%95%99"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="編集" href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (ja)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//ja.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E5%84%92%E6%95%99"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ja"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipediaの Atom フィード" href="/w/index.php?title=%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%9C%80%E8%BF%91%E3%81%AE%E6%9B%B4%E6%96%B0&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-儒教 rootpage-儒教 skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">コンテンツにスキップ</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="サイト"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="メインメニュー" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="メインメニュー" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">メインメニュー</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">メインメニュー</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">サイドバーに移動</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">非表示</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> 案内 </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E3%83%A1%E3%82%A4%E3%83%B3%E3%83%9A%E3%83%BC%E3%82%B8" title="メインページに移動する [z]" accesskey="z"><span>メインページ</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:%E3%82%B3%E3%83%9F%E3%83%A5%E3%83%8B%E3%83%86%E3%82%A3%E3%83%BB%E3%83%9D%E3%83%BC%E3%82%BF%E3%83%AB" title="このプロジェクトについて、できること、情報を入手する場所"><span>コミュニティ・ポータル</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:%E6%9C%80%E8%BF%91%E3%81%AE%E5%87%BA%E6%9D%A5%E4%BA%8B" title="最近の出来事の背景を知る"><span>最近の出来事</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%B0%E3%81%97%E3%81%84%E3%83%9A%E3%83%BC%E3%82%B8" title="最近新規に作成されたページの一覧"><span>新しいページ</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%9C%80%E8%BF%91%E3%81%AE%E6%9B%B4%E6%96%B0" title="このウィキにおける最近の更新の一覧 [r]" accesskey="r"><span>最近の更新</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E3%81%8A%E3%81%BE%E3%81%8B%E3%81%9B%E8%A1%A8%E7%A4%BA" title="無作為に選択されたページを読み込む [x]" accesskey="x"><span>おまかせ表示</span></a></li><li id="n-sandbox" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:%E3%82%B5%E3%83%B3%E3%83%89%E3%83%9C%E3%83%83%E3%82%AF%E3%82%B9" title="練習用のページ"><span>練習用ページ</span></a></li><li id="n-commonsupload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=ja" title="画像やメディアファイルをウィキメディア・コモンズにアップロード"><span>アップロード (ウィキメディア・コモンズ)</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E7%89%B9%E5%88%A5%E3%83%9A%E3%83%BC%E3%82%B8%E4%B8%80%E8%A6%A7"><span>特別ページ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-help" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-help" > <div class="vector-menu-heading"> ヘルプ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Help:%E7%9B%AE%E6%AC%A1" title="情報を得る場所"><span>ヘルプ</span></a></li><li id="n-villagepump" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:%E4%BA%95%E6%88%B8%E7%AB%AF" title="プロジェクトについての意見交換"><span>井戸端</span></a></li><li id="n-notice" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:%E3%81%8A%E7%9F%A5%E3%82%89%E3%81%9B" title="プロジェクトについてのお知らせ"><span>お知らせ</span></a></li><li id="n-bugreportspage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:%E3%83%90%E3%82%B0%E3%81%AE%E5%A0%B1%E5%91%8A" title="ウィキペディア・ソフトウェアのバグ報告"><span>バグの報告</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:%E9%80%A3%E7%B5%A1%E5%85%88" title="ウィキペディアやウィキメディア財団に関する連絡先"><span>ウィキペディアに関するお問い合わせ</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%E3%83%A1%E3%82%A4%E3%83%B3%E3%83%9A%E3%83%BC%E3%82%B8" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-ja.svg" style="width: 7.5em; height: 1.25em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-ja.svg" width="100" height="14" style="width: 6.25em; height: 0.875em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%A4%9C%E7%B4%A2" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Wikipedia内を検索 [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>検索</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Wikipedia内を検索" aria-label="Wikipedia内を検索" autocapitalize="sentences" title="Wikipedia内を検索 [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="特別:検索"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">検索</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="個人用ツール"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="表示"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="ページのフォントサイズ、幅、色の外観を変更する" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="表示" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">表示</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=ja.wikipedia.org&amp;uselang=ja" class=""><span>寄付</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%E7%89%B9%E5%88%A5:%E3%82%A2%E3%82%AB%E3%82%A6%E3%83%B3%E3%83%88%E4%BD%9C%E6%88%90&amp;returnto=%E5%84%92%E6%95%99" title="アカウントを作成してログインすることをお勧めしますが、必須ではありません" class=""><span>アカウント作成</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%E7%89%B9%E5%88%A5:%E3%83%AD%E3%82%B0%E3%82%A4%E3%83%B3&amp;returnto=%E5%84%92%E6%95%99" title="ログインすることを推奨します。ただし、必須ではありません。 [o]" accesskey="o" class=""><span>ログイン</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="その他の操作" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="個人用ツール" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">個人用ツール</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="利用者メニュー" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=ja.wikipedia.org&amp;uselang=ja"><span>寄付</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E7%89%B9%E5%88%A5:%E3%82%A2%E3%82%AB%E3%82%A6%E3%83%B3%E3%83%88%E4%BD%9C%E6%88%90&amp;returnto=%E5%84%92%E6%95%99" title="アカウントを作成してログインすることをお勧めしますが、必須ではありません"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>アカウント作成</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E7%89%B9%E5%88%A5:%E3%83%AD%E3%82%B0%E3%82%A4%E3%83%B3&amp;returnto=%E5%84%92%E6%95%99" title="ログインすることを推奨します。ただし、必須ではありません。 [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>ログイン</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> ログアウトした編集者のページ <a href="/wiki/Wikipedia:%E3%82%A6%E3%82%A3%E3%82%AD%E3%83%9A%E3%83%87%E3%82%A3%E3%82%A2%E3%81%B8%E3%82%88%E3%81%86%E3%81%93%E3%81%9D" aria-label="編集の詳細"><span>もっと詳しく</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E8%87%AA%E5%88%86%E3%81%AE%E6%8A%95%E7%A8%BF%E8%A8%98%E9%8C%B2" title="このIPアドレスからなされた編集の一覧 [y]" accesskey="y"><span>投稿記録</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E3%83%88%E3%83%BC%E3%82%AF%E3%83%9A%E3%83%BC%E3%82%B8" title="このIPアドレスからなされた編集についての議論 [n]" accesskey="n"><span>トーク</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="サイト"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="目次" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">目次</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">サイドバーに移動</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">非表示</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">ページ先頭</div> </a> </li> <li id="toc-概要" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#概要"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>概要</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-概要-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>概要サブセクションを切り替えます</span> </button> <ul id="toc-概要-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-定義" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#定義"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>定義</span> </div> </a> <ul id="toc-定義-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-略史" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#略史"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>略史</span> </div> </a> <ul id="toc-略史-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-教典" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#教典"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>教典</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-教典-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>教典サブセクションを切り替えます</span> </button> <ul id="toc-教典-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-六経" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#六経"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>六経</span> </div> </a> <ul id="toc-六経-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-四書" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#四書"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>四書</span> </div> </a> <ul id="toc-四書-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-教義・学説" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#教義・学説"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>教義・学説</span> </div> </a> <ul id="toc-教義・学説-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-制度・習慣" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#制度・習慣"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>制度・習慣</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-制度・習慣-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>制度・習慣サブセクションを切り替えます</span> </button> <ul id="toc-制度・習慣-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-礼儀" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#礼儀"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>礼儀</span> </div> </a> <ul id="toc-礼儀-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-冠服制度" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#冠服制度"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>冠服制度</span> </div> </a> <ul id="toc-冠服制度-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-孔子廟" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#孔子廟"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>孔子廟</span> </div> </a> <ul id="toc-孔子廟-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-歴史(古代・中世)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#歴史(古代・中世)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>歴史(古代・中世)</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-歴史(古代・中世)-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>歴史(古代・中世)サブセクションを切り替えます</span> </button> <ul id="toc-歴史(古代・中世)-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-起源" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#起源"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>起源</span> </div> </a> <ul id="toc-起源-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-孔子とその時代" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#孔子とその時代"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>孔子とその時代</span> </div> </a> <ul id="toc-孔子とその時代-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-焚書坑儒" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#焚書坑儒"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3</span> <span>焚書坑儒</span> </div> </a> <ul id="toc-焚書坑儒-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-国教化" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#国教化"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.4</span> <span>国教化</span> </div> </a> <ul id="toc-国教化-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-古文学と今文学" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#古文学と今文学"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.5</span> <span>古文学と今文学</span> </div> </a> <ul id="toc-古文学と今文学-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-三国時代・晋代" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#三国時代・晋代"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.6</span> <span>三国時代・晋代</span> </div> </a> <ul id="toc-三国時代・晋代-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-玄学" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#玄学"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.6.1</span> <span>玄学</span> </div> </a> <ul id="toc-玄学-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-南北朝時代・南学と北学" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#南北朝時代・南学と北学"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.7</span> <span>南北朝時代・南学と北学</span> </div> </a> <ul id="toc-南北朝時代・南学と北学-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-隋代" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#隋代"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.8</span> <span>隋代</span> </div> </a> <ul id="toc-隋代-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-唐代" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#唐代"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.9</span> <span>唐代</span> </div> </a> <ul id="toc-唐代-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-歴史(近世)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#歴史(近世)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>歴史(近世)</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-歴史(近世)-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>歴史(近世)サブセクションを切り替えます</span> </button> <ul id="toc-歴史(近世)-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-宋代" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#宋代"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>宋代</span> </div> </a> <ul id="toc-宋代-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-道統論" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#道統論"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1.1</span> <span>道統論</span> </div> </a> <ul id="toc-道統論-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-新学" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#新学"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1.2</span> <span>新学</span> </div> </a> <ul id="toc-新学-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-天論" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#天論"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1.3</span> <span>天論</span> </div> </a> <ul id="toc-天論-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-南宋時代" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#南宋時代"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1.4</span> <span>南宋時代</span> </div> </a> <ul id="toc-南宋時代-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-朱熹" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#朱熹"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1.5</span> <span>朱熹</span> </div> </a> <ul id="toc-朱熹-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-道学" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#道学"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1.6</span> <span>道学</span> </div> </a> <ul id="toc-道学-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-元代" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#元代"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>元代</span> </div> </a> <ul id="toc-元代-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-明代" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#明代"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3</span> <span>明代</span> </div> </a> <ul id="toc-明代-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-王陽明" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#王陽明"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3.1</span> <span>王陽明</span> </div> </a> <ul id="toc-王陽明-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-東林学派" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#東林学派"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3.2</span> <span>東林学派</span> </div> </a> <ul id="toc-東林学派-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-朱元璋の六諭" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#朱元璋の六諭"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3.3</span> <span>朱元璋の六諭</span> </div> </a> <ul id="toc-朱元璋の六諭-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-清代" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#清代"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.4</span> <span>清代</span> </div> </a> <ul id="toc-清代-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-考証学" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#考証学"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.4.1</span> <span>考証学</span> </div> </a> <ul id="toc-考証学-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-洋務運動" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#洋務運動"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.4.2</span> <span>洋務運動</span> </div> </a> <ul id="toc-洋務運動-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-歴史(近現代)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#歴史(近現代)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>歴史(近現代)</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-歴史(近現代)-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>歴史(近現代)サブセクションを切り替えます</span> </button> <ul id="toc-歴史(近現代)-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-中華民国時代" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#中華民国時代"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>中華民国時代</span> </div> </a> <ul id="toc-中華民国時代-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-孔教運動" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#孔教運動"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1.1</span> <span>孔教運動</span> </div> </a> <ul id="toc-孔教運動-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-新文化運動" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#新文化運動"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1.2</span> <span>新文化運動</span> </div> </a> <ul id="toc-新文化運動-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-中華人民共和国時代" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#中華人民共和国時代"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>中華人民共和国時代</span> </div> </a> <ul id="toc-中華人民共和国時代-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-再評価と「儒教社会主義」" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#再評価と「儒教社会主義」"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2.1</span> <span>再評価と「儒教社会主義」</span> </div> </a> <ul id="toc-再評価と「儒教社会主義」-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-東アジア周辺諸国の儒教" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#東アジア周辺諸国の儒教"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>東アジア周辺諸国の儒教</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-東アジア周辺諸国の儒教-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>東アジア周辺諸国の儒教サブセクションを切り替えます</span> </button> <ul id="toc-東アジア周辺諸国の儒教-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-朝鮮" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#朝鮮"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.1</span> <span>朝鮮</span> </div> </a> <ul id="toc-朝鮮-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ベトナム" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ベトナム"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.2</span> <span>ベトナム</span> </div> </a> <ul id="toc-ベトナム-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-日本における儒教" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#日本における儒教"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>日本における儒教</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-日本における儒教-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>日本における儒教サブセクションを切り替えます</span> </button> <ul id="toc-日本における儒教-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-儒学の伝来" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#儒学の伝来"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.1</span> <span>儒学の伝来</span> </div> </a> <ul id="toc-儒学の伝来-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-朱子学批判" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#朱子学批判"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.2</span> <span>朱子学批判</span> </div> </a> <ul id="toc-朱子学批判-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-幕末の儒学" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#幕末の儒学"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.3</span> <span>幕末の儒学</span> </div> </a> <ul id="toc-幕末の儒学-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-近代の儒学" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#近代の儒学"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.4</span> <span>近代の儒学</span> </div> </a> <ul id="toc-近代の儒学-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-戦後の儒学" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#戦後の儒学"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.5</span> <span>戦後の儒学</span> </div> </a> <ul id="toc-戦後の儒学-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-儒教に関する研究と論点" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#儒教に関する研究と論点"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>儒教に関する研究と論点</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-儒教に関する研究と論点-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>儒教に関する研究と論点サブセクションを切り替えます</span> </button> <ul id="toc-儒教に関する研究と論点-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-東アジアの近代化と儒教" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#東アジアの近代化と儒教"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.1</span> <span>東アジアの近代化と儒教</span> </div> </a> <ul id="toc-東アジアの近代化と儒教-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-儒教は宗教か" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#儒教は宗教か"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.2</span> <span>儒教は宗教か</span> </div> </a> <ul id="toc-儒教は宗教か-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-文献" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#文献"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>文献</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-文献-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>文献サブセクションを切り替えます</span> </button> <ul id="toc-文献-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-史書" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#史書"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11.1</span> <span>史書</span> </div> </a> <ul id="toc-史書-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-脚注" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#脚注"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>脚注</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-脚注-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>脚注サブセクションを切り替えます</span> </button> <ul id="toc-脚注-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-注釈" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#注釈"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.1</span> <span>注釈</span> </div> </a> <ul id="toc-注釈-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-出典" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#出典"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.2</span> <span>出典</span> </div> </a> <ul id="toc-出典-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-関連項目" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#関連項目"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>関連項目</span> </div> </a> <ul id="toc-関連項目-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-外部リンク" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#外部リンク"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14</span> <span>外部リンク</span> </div> </a> <ul id="toc-外部リンク-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="目次" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="目次" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="目次の表示・非表示を切り替え" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">目次の表示・非表示を切り替え</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">儒教</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="特定の記事の別の言語版に移動します。 利用可能な言語144件" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-144" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">144の言語版</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Konfusianisme" title="アフリカーンス語: Konfusianisme" lang="af" hreflang="af" data-title="Konfusianisme" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="アフリカーンス語" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Konfuzianismus" title="スイスドイツ語: Konfuzianismus" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Konfuzianismus" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="スイスドイツ語" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Confucianismo" title="アラゴン語: Confucianismo" lang="an" hreflang="an" data-title="Confucianismo" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="アラゴン語" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A5%89%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%AB%E0%A4%BC%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%B6%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%B8_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="アンギカ語: कॉन्फ़्युशियस धर्म" lang="anp" hreflang="anp" data-title="कॉन्फ़्युशियस धर्म" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="アンギカ語" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%83%D9%88%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B4%D9%8A%D8%A9" title="アラビア語: كونفوشية" lang="ar" hreflang="ar" data-title="كونفوشية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="アラビア語" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%83%D9%88%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B4%D9%8A%D9%87" title="エジプト・アラビア語: كونفوشيه" lang="arz" hreflang="arz" data-title="كونفوشيه" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="エジプト・アラビア語" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%A8%E0%A6%AB%E0%A7%81%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%9B_%E0%A6%A7%E0%A7%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="アッサム語: কনফুচিয়াছ ধৰ্ম" lang="as" hreflang="as" data-title="কনফুচিয়াছ ধৰ্ম" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="アッサム語" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Confucianismu" title="アストゥリアス語: Confucianismu" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Confucianismu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="アストゥリアス語" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Konfusi%C3%A7ilik" title="アゼルバイジャン語: Konfusiçilik" lang="az" hreflang="az" data-title="Konfusiçilik" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="アゼルバイジャン語" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%88%D8%B3%DA%86%D9%88%D9%84%D9%88%D9%82" title="South Azerbaijani: کونفوسیوسچولوق" lang="azb" hreflang="azb" data-title="کونفوسیوسچولوق" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%84%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%B0%D0%BD%D0%BB%D1%8B%D2%A1" title="バシキール語: Конфуцианлыҡ" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Конфуцианлыҡ" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="バシキール語" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Agama_Konghucu" title="バリ語: Agama Konghucu" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Agama Konghucu" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="バリ語" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Konfuzianismus" title="バイエルン・オーストリア語: Konfuzianismus" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Konfuzianismus" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="バイエルン・オーストリア語" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Konfuc%C4%93n%C4%97zmos" title="サモギティア語: Konfucēnėzmos" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Konfucēnėzmos" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="サモギティア語" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Confucianismo" title="ビコール語: Confucianismo" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Confucianismo" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="ビコール語" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%84%D1%83%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="ベラルーシ語: Канфуцыянства" lang="be" hreflang="be" data-title="Канфуцыянства" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="ベラルーシ語" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%84%D1%83%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Belarusian (Taraškievica orthography): Канфуцыянства" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Канфуцыянства" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%84%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="ブルガリア語: Конфуцианство" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Конфуцианство" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="ブルガリア語" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%A8%E0%A6%AB%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="ベンガル語: কনফুসীয়বাদ" lang="bn" hreflang="bn" data-title="কনফুসীয়বাদ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="ベンガル語" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%81%E0%BD%B4%E0%BD%84%E0%BC%8B%E0%BD%99%E0%BD%B2%E0%BD%A0%E0%BD%B2%E0%BC%8B%E0%BD%82%E0%BD%9E%E0%BD%B4%E0%BD%84%E0%BC%8B%E0%BD%A3%E0%BD%B4%E0%BD%82%E0%BD%A6%E0%BC%8D" title="チベット語: ཁུང་ཙིའི་གཞུང་ལུགས།" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ཁུང་ཙིའི་གཞུང་ལུགས།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="チベット語" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Konfusianegezh" title="ブルトン語: Konfusianegezh" lang="br" hreflang="br" data-title="Konfusianegezh" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="ブルトン語" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Konfucijanizam" title="ボスニア語: Konfucijanizam" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Konfucijanizam" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="ボスニア語" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D2%AF%D0%BD%D0%B7%D1%8B%D0%BD_%D2%BB%D1%83%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%B0%D0%BB" title="ブリヤート語: Күнзын һургаал" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Күнзын һургаал" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="ブリヤート語" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Confucianisme" title="カタロニア語: Confucianisme" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Confucianisme" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="カタロニア語" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/%E1%B9%B2%CC%80-g%C4%83" title="閩東語: Ṳ̀-gă" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Ṳ̀-gă" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="閩東語" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%84%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0" title="チェチェン語: Конфуцианалла" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Конфуцианалла" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="チェチェン語" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%DB%86%D9%86%D9%81%D9%88%D9%88%D8%B4%DB%8C%D8%B2%D9%85" title="中央クルド語: کۆنفووشیزم" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="کۆنفووشیزم" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="中央クルド語" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Konfucianismus" title="チェコ語: Konfucianismus" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Konfucianismus" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="チェコ語" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Conffiwsiaeth" title="ウェールズ語: Conffiwsiaeth" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Conffiwsiaeth" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ウェールズ語" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Konfucianisme" title="デンマーク語: Konfucianisme" lang="da" hreflang="da" data-title="Konfucianisme" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="デンマーク語" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Konfuzianismus" title="ドイツ語: Konfuzianismus" lang="de" hreflang="de" data-title="Konfuzianismus" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="ドイツ語" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BF%CE%BC%CF%86%CE%BF%CF%85%CE%BA%CE%B9%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82" title="ギリシャ語: Κομφουκιανισμός" lang="el" hreflang="el" data-title="Κομφουκιανισμός" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="ギリシャ語" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Confucianism" title="英語: Confucianism" lang="en" hreflang="en" data-title="Confucianism" data-language-autonym="English" data-language-local-name="英語" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Konfuceismo" title="エスペラント語: Konfuceismo" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Konfuceismo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="エスペラント語" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Confucianismo" title="スペイン語: Confucianismo" lang="es" hreflang="es" data-title="Confucianismo" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="スペイン語" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Konfutsianism" title="エストニア語: Konfutsianism" lang="et" hreflang="et" data-title="Konfutsianism" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="エストニア語" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Konfuzianismo" title="バスク語: Konfuzianismo" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Konfuzianismo" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="バスク語" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%86%D9%81%D8%B3%DB%8C%D9%88%D8%B3%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ペルシア語: کنفسیوس‌گرایی" lang="fa" hreflang="fa" data-title="کنفسیوس‌گرایی" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="ペルシア語" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Kungfutselaisuus" title="フィンランド語: Kungfutselaisuus" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Kungfutselaisuus" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="フィンランド語" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Konfutsianism" title="ヴォロ語: Konfutsianism" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Konfutsianism" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="ヴォロ語" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Confucianisme" title="フランス語: Confucianisme" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Confucianisme" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="フランス語" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Confucianisim" title="フリウリ語: Confucianisim" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Confucianisim" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="フリウリ語" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Konfusianisme" title="西フリジア語: Konfusianisme" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Konfusianisme" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="西フリジア語" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E5%84%92%E5%AE%B6" title="贛語: 儒家" lang="gan" hreflang="gan" data-title="儒家" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="贛語" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Konfisyanism" title="Guianan Creole: Konfisyanism" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Konfisyanism" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Confucianismo" title="ガリシア語: Confucianismo" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Confucianismo" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="ガリシア語" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Konf%C3%BAsio_rape" title="グアラニー語: Konfúsio rape" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Konfúsio rape" data-language-autonym="Avañe&#039;ẽ" data-language-local-name="グアラニー語" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gor mw-list-item"><a href="https://gor.wikipedia.org/wiki/Agama_Kong_Hu_Cu" title="ゴロンタロ語: Agama Kong Hu Cu" lang="gor" hreflang="gor" data-title="Agama Kong Hu Cu" data-language-autonym="Bahasa Hulontalo" data-language-local-name="ゴロンタロ語" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Hulontalo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%95%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%AB%E0%AA%AF%E0%AB%81%E0%AA%B8%E0%AB%80%E0%AA%AF%E0%AA%B8_%E0%AA%A7%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%AE" title="グジャラート語: કન્ફયુસીયસ ધર્મ" lang="gu" hreflang="gu" data-title="કન્ફયુસીયસ ધર્મ" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="グジャラート語" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Konfushiyanci" title="ハウサ語: Konfushiyanci" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Konfushiyanci" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="ハウサ語" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Y%C3%AC-k%C3%A2" title="客家語: Yì-kâ" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Yì-kâ" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="客家語" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A7%D7%95%D7%A0%D7%A4%D7%95%D7%A6%D7%99%D7%90%D7%A0%D7%99%D7%96%D7%9D" title="ヘブライ語: קונפוציאניזם" lang="he" hreflang="he" data-title="קונפוציאניזם" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="ヘブライ語" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A5%81%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%AB%E0%A4%BC%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A5%82%E0%A4%B6%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%B8%E0%A5%80_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="ヒンディー語: कुन्फ़्यूशियसी धर्म" lang="hi" hreflang="hi" data-title="कुन्फ़्यूशियसी धर्म" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="ヒンディー語" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Confucianism" title="フィジー・ヒンディー語: Confucianism" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Confucianism" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="フィジー・ヒンディー語" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Konfucijanizam" title="クロアチア語: Konfucijanizam" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Konfucijanizam" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="クロアチア語" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Konfucianizmus" title="ハンガリー語: Konfucianizmus" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Konfucianizmus" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="ハンガリー語" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B6%D6%86%D5%B8%D6%82%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="アルメニア語: Կոնֆուցիականություն" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Կոնֆուցիականություն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="アルメニア語" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Confucianismo" title="インターリングア: Confucianismo" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Confucianismo" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="インターリングア" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Konfusianisme" title="インドネシア語: Konfusianisme" lang="id" hreflang="id" data-title="Konfusianisme" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="インドネシア語" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Konpusianismo" title="イロカノ語: Konpusianismo" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Konpusianismo" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="イロカノ語" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Konfuceismo" title="イド語: Konfuceismo" lang="io" hreflang="io" data-title="Konfuceismo" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="イド語" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Konf%C3%BAs%C3%ADusismi" title="アイスランド語: Konfúsíusismi" lang="is" hreflang="is" data-title="Konfúsíusismi" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="アイスランド語" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Confucianesimo" title="イタリア語: Confucianesimo" lang="it" hreflang="it" data-title="Confucianesimo" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="イタリア語" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Kanfyuushanizim" title="ジャマイカ・クレオール語: Kanfyuushanizim" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Kanfyuushanizim" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="ジャマイカ・クレオール語" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Konfusianisme" title="ジャワ語: Konfusianisme" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Konfusianisme" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="ジャワ語" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A4%E1%83%A3%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90" title="ジョージア語: კონფუციანელობა" lang="ka" hreflang="ka" data-title="კონფუციანელობა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="ジョージア語" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Confucius_l%C9%A9ma%C9%A3z%C9%A9y%C9%9B_t%C9%A9naa_%C5%8Bgb%C9%9By%C9%9B" title="Kabiye: Confucius lɩmaɣzɩyɛ tɩnaa ŋgbɛyɛ" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Confucius lɩmaɣzɩyɛ tɩnaa ŋgbɛyɛ" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg badge-Q17437796 badge-featuredarticle badge-Q51759403 badge-goodlist badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="秀逸な記事、良質な一覧、良質な記事"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/A%CC%B1di%CC%B1dam_Kungfu" title="カタブ語: A̱di̱dam Kungfu" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="A̱di̱dam Kungfu" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="カタブ語" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%84%D1%83%D1%86%D0%B8%D1%88%D1%96%D0%BB%D0%B4%D1%96%D0%BA" title="カザフ語: Конфуцишілдік" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Конфуцишілдік" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="カザフ語" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-knc mw-list-item"><a href="https://knc.wikipedia.org/wiki/Confucianism" title="Central Kanuri: Confucianism" lang="knc" hreflang="knc" data-title="Confucianism" data-language-autonym="Yerwa Kanuri" data-language-local-name="Central Kanuri" class="interlanguage-link-target"><span>Yerwa Kanuri</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%9C%A0%EA%B5%90" title="韓国語: 유교" lang="ko" hreflang="ko" data-title="유교" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="韓国語" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%8E%D9%86%D9%81%DB%8C%D9%9B%D9%88%D8%B4%D9%90%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%D9%8E%D8%B1%D9%8E%D9%85" title="カシミール語: کَنفیٛوشِیاسی دَرَم" lang="ks" hreflang="ks" data-title="کَنفیٛوشِیاسی دَرَم" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="カシミール語" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%84%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%B9%D1%87%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%BA" title="キルギス語: Конфуцийчилик" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Конфуцийчилик" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="キルギス語" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Confucianismus" title="ラテン語: Confucianismus" lang="la" hreflang="la" data-title="Confucianismus" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="ラテン語" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Konfusianizmo" title="ラディノ語: Konfusianizmo" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Konfusianizmo" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="ラディノ語" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Konfuzianismus" title="ルクセンブルク語: Konfuzianismus" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Konfuzianismus" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="ルクセンブルク語" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Confuzisme" title="リングア・フランカ・ノバ: Confuzisme" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Confuzisme" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="リングア・フランカ・ノバ" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Confucianisme" title="リンブルフ語: Confucianisme" lang="li" hreflang="li" data-title="Confucianisme" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="リンブルフ語" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Confuzianism" title="Ladin: Confuzianism" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Confuzianism" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Confucianesim" title="ロンバルド語: Confucianesim" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Confucianesim" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="ロンバルド語" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Konfucianizmas" title="リトアニア語: Konfucianizmas" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Konfucianizmas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="リトアニア語" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Konf%C5%ABcisms" title="ラトビア語: Konfūcisms" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Konfūcisms" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="ラトビア語" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Kong_Hu_Cu" title="バニュマス語: Kong Hu Cu" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Kong Hu Cu" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="バニュマス語" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Banyumasan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/K%C3%B4nfosianisma" title="マダガスカル語: Kônfosianisma" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Kônfosianisma" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="マダガスカル語" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Konfusianisme" title="ミナンカバウ語: Konfusianisme" lang="min" hreflang="min" data-title="Konfusianisme" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="ミナンカバウ語" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%84%D1%83%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="マケドニア語: Конфуцијанство" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Конфуцијанство" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="マケドニア語" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B5%BA%E0%B4%AB%E0%B5%8D%E0%B4%AF%E0%B5%82%E0%B4%B7%E0%B4%A8%E0%B4%BF%E0%B4%B8%E0%B4%82" title="マラヤーラム語: കൺഫ്യൂഷനിസം" lang="ml" hreflang="ml" data-title="കൺഫ്യൂഷനിസം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="マラヤーラム語" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D2%AF%D0%BD%D0%B7%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D1%81%D1%83%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%B0%D0%BB" title="モンゴル語: Күнзийн сургаал" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Күнзийн сургаал" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="モンゴル語" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%AB%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%B6%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%A8%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%A6" title="マラーティー語: कन्फ्युशियनवाद" lang="mr" hreflang="mr" data-title="कन्फ्युशियनवाद" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="マラーティー語" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Konfusianisme" title="マレー語: Konfusianisme" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Konfusianisme" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="マレー語" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Cunfucionismo" title="ミランダ語: Cunfucionismo" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Cunfucionismo" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="ミランダ語" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%BD%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%96%E1%80%BC%E1%80%B0%E1%80%B8%E1%80%9B%E1%80%BE%E1%80%95%E1%80%BA%E1%80%9D%E1%80%AB%E1%80%92" title="ミャンマー語: ကွန်ဖြူးရှပ်ဝါဒ" lang="my" hreflang="my" data-title="ကွန်ဖြူးရှပ်ဝါဒ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="ミャンマー語" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%85%D0%B2%D1%83%D0%B7%D1%8C%D1%87%D0%B8" title="エルジャ語: Конхвузьчи" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Конхвузьчи" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="エルジャ語" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Konfuzianismus" title="低地ドイツ語: Konfuzianismus" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Konfuzianismus" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="低地ドイツ語" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Confucianisme" title="オランダ語: Confucianisme" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Confucianisme" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="オランダ語" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Konfutsianismen" title="ノルウェー語(ニーノシュク): Konfutsianismen" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Konfutsianismen" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="ノルウェー語(ニーノシュク)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Konfusianisme" title="ノルウェー語(ブークモール): Konfusianisme" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Konfusianisme" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="ノルウェー語(ブークモール)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Confucianisme" title="オック語: Confucianisme" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Confucianisme" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="オック語" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://olo.wikipedia.org/wiki/Kongfucelai%C5%BEus" title="Livvi-Karelian: Kongfucelaižus" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Kongfucelaižus" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="Livvi-Karelian" class="interlanguage-link-target"><span>Livvinkarjala</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%95%E0%AC%A8%E0%AC%AB%E0%AD%81%E0%AC%B8%E0%AC%BF%E0%AC%85%E0%AC%B8%E0%AC%AC%E0%AC%BE%E0%AC%A6" title="オディア語: କନଫୁସିଅସବାଦ" lang="or" hreflang="or" data-title="କନଫୁସିଅସବାଦ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="オディア語" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%95%E0%A8%A8%E0%A8%AB%E0%A9%82%E0%A8%B8%E0%A8%BC%E0%A9%80%E0%A8%85%E0%A8%B8%E0%A8%B5%E0%A8%BE%E0%A8%A6" title="パンジャブ語: ਕਨਫੂਸ਼ੀਅਸਵਾਦ" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਕਨਫੂਸ਼ੀਅਸਵਾਦ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="パンジャブ語" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Konfucjanizm" title="ポーランド語: Konfucjanizm" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Konfucjanizm" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="ポーランド語" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Confucianism" title="ピエモンテ語: Confucianism" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Confucianism" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="ピエモンテ語" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B4%DB%8C%D8%B3%D8%B2%D9%85" title="Western Punjabi: کنفوشیسزم" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="کنفوشیسزم" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B2%D9%85" title="パシュトゥー語: کنفوسیانیزم" lang="ps" hreflang="ps" data-title="کنفوسیانیزم" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="パシュトゥー語" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Confucionismo" title="ポルトガル語: Confucionismo" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Confucionismo" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="ポルトガル語" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Ru_llup%27ina" title="ケチュア語: Ru llup&#039;ina" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Ru llup&#039;ina" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="ケチュア語" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Confucianism" title="ルーマニア語: Confucianism" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Confucianism" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="ルーマニア語" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%84%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="ロシア語: Конфуцианство" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Конфуцианство" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="ロシア語" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%84%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="ルシン語: Конфуцианство" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Конфуцианство" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="ルシン語" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%84%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="サハ語: Конфуцианизм" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Конфуцианизм" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="サハ語" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Cunfucianismu" title="シチリア語: Cunfucianismu" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Cunfucianismu" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="シチリア語" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%DA%AA%D9%86%D9%81%D9%8A%D9%88%D8%B4%D9%86_%D8%A7%D8%B2%D9%85" title="シンド語: ڪنفيوشن ازم" lang="sd" hreflang="sd" data-title="ڪنفيوشن ازم" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="シンド語" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Konfucijanizam" title="セルボ・クロアチア語: Konfucijanizam" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Konfucijanizam" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="セルボ・クロアチア語" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%9A%E0%B7%9C%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B7%86%E0%B7%92%E0%B6%BA%E0%B7%94%E0%B7%83%E0%B7%92%E0%B6%BA%E0%B7%83%E0%B7%8A_%E0%B6%B0%E0%B6%BB%E0%B7%8A%E0%B6%B8%E0%B6%BA" title="シンハラ語: කොන්ෆියුසියස් ධර්මය" lang="si" hreflang="si" data-title="කොන්ෆියුසියස් ධර්මය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="シンハラ語" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Confucianism" title="シンプル英語: Confucianism" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Confucianism" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="シンプル英語" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Konfucianizmus" title="スロバキア語: Konfucianizmus" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Konfucianizmus" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="スロバキア語" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Konfucijanstvo" title="スロベニア語: Konfucijanstvo" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Konfucijanstvo" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="スロベニア語" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Ukonfuzhi" title="ショナ語: Ukonfuzhi" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Ukonfuzhi" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="ショナ語" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Konfucianizmi" title="アルバニア語: Konfucianizmi" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Konfucianizmi" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="アルバニア語" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%84%D1%83%D1%87%D0%B8%D1%98%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="セルビア語: Конфучијанство" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Конфучијанство" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="セルビア語" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Konfucianism" title="スウェーデン語: Konfucianism" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Konfucianism" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="スウェーデン語" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Ukonfusio" title="スワヒリ語: Ukonfusio" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Ukonfusio" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="スワヒリ語" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%95%E0%AE%A9%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AF%82%E0%AE%9A%E0%AE%BF%E0%AE%AF%E0%AE%AE%E0%AF%8D" title="タミル語: கன்பூசியம்" lang="ta" hreflang="ta" data-title="கன்பூசியம்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="タミル語" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%95%E0%B0%A8%E0%B1%8D%E0%B0%AB%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B1%82%E0%B0%B7%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B0%B8%E0%B1%8D_%E0%B0%AE%E0%B0%A4%E0%B0%82" title="テルグ語: కన్ఫ్యూషియస్ మతం" lang="te" hreflang="te" data-title="కన్ఫ్యూషియస్ మతం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="テルグ語" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%97%E0%B8%98%E0%B8%B4%E0%B8%82%E0%B8%87%E0%B8%88%E0%B8%B7%E0%B9%8A%E0%B8%AD" title="タイ語: ลัทธิขงจื๊อ" lang="th" hreflang="th" data-title="ลัทธิขงจื๊อ" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="タイ語" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Confucianismo" title="タガログ語: Confucianismo" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Confucianismo" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="タガログ語" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Konf%C3%BC%C3%A7y%C3%BCs%C3%A7%C3%BCl%C3%BCk" title="トルコ語: Konfüçyüsçülük" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Konfüçyüsçülük" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="トルコ語" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%84%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%B9%D1%87%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D0%BA" title="タタール語: Конфуцийчылык" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Конфуцийчылык" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="タタール語" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tyv mw-list-item"><a href="https://tyv.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%84%D1%83%D1%86%D0%B8%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="トゥヴァ語: Конфуцианство" lang="tyv" hreflang="tyv" data-title="Конфуцианство" data-language-autonym="Тыва дыл" data-language-local-name="トゥヴァ語" class="interlanguage-link-target"><span>Тыва дыл</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D9%83%DB%87%DA%AD%D8%B2%D9%89%DA%86%D9%89%D9%84%D9%89%D9%82" title="ウイグル語: كۇڭزىچىلىق" lang="ug" hreflang="ug" data-title="كۇڭزىچىلىق" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="ウイグル語" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%84%D1%83%D1%86%D1%96%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="ウクライナ語: Конфуціанство" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Конфуціанство" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ウクライナ語" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%86%D9%81%DB%8C%D9%88%D8%B4%D8%B3_%D9%85%D8%AA" title="ウルドゥー語: کنفیوشس مت" lang="ur" hreflang="ur" data-title="کنفیوشس مت" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ウルドゥー語" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Konfutsiylik" title="ウズベク語: Konfutsiylik" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Konfutsiylik" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ウズベク語" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Nho_gi%C3%A1o" title="ベトナム語: Nho giáo" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Nho giáo" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ベトナム語" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Confucianismo" title="ワライ語: Confucianismo" lang="war" hreflang="war" data-title="Confucianismo" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="ワライ語" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%84%92%E5%AE%B6" title="呉語: 儒家" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="儒家" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="呉語" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A4%E1%83%A3%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%91%E1%83%90" title="メグレル語: კონფუციანობა" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="კონფუციანობა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="メグレル語" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A7%D7%90%D7%A0%D7%A4%D7%95%D7%A6%D7%99%D7%90%D7%A0%D7%99%D7%96%D7%9D" title="イディッシュ語: קאנפוציאניזם" lang="yi" hreflang="yi" data-title="קאנפוציאניזם" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="イディッシュ語" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Yuzgyah" title="チワン語: Yuzgyah" lang="za" hreflang="za" data-title="Yuzgyah" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="チワン語" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="秀逸な記事"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%84%92%E5%AE%B6" title="中国語: 儒家" lang="zh" hreflang="zh" data-title="儒家" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="中国語" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E5%84%92%E5%AE%B6" title="漢文: 儒家" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="儒家" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="漢文" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/J%C3%BB-ka" title="閩南語: Jû-ka" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Jû-ka" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="閩南語" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%84%92%E5%AE%B6" title="広東語: 儒家" lang="yue" hreflang="yue" data-title="儒家" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="広東語" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q9581#sitelinks-wikipedia" title="言語間リンクを編集" class="wbc-editpage">リンクを編集</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="名前空間"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%E5%84%92%E6%95%99" title="本文を閲覧 [c]" accesskey="c"><span>ページ</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%E3%83%8E%E3%83%BC%E3%83%88:%E5%84%92%E6%95%99" rel="discussion" title="本文ページについての議論 [t]" accesskey="t"><span>ノート</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="別の言語に切り替える" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">日本語</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="表示"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%E5%84%92%E6%95%99"><span>閲覧</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit" title="このページのソースコードを編集する [e]" accesskey="e"><span>編集</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=history" title="このページの過去の版 [h]" accesskey="h"><span>履歴を表示</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ページツール"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ツール" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ツール</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ツール</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">サイドバーに移動</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">非表示</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="その他の操作" > <div class="vector-menu-heading"> 操作 </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%E5%84%92%E6%95%99"><span>閲覧</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit" title="このページのソースコードを編集する [e]" accesskey="e"><span>編集</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=history"><span>履歴を表示</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> 全般 </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E3%83%AA%E3%83%B3%E3%82%AF%E5%85%83/%E5%84%92%E6%95%99" title="ここにリンクしている全ウィキページの一覧 [j]" accesskey="j"><span>リンク元</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E9%96%A2%E9%80%A3%E3%83%9A%E3%83%BC%E3%82%B8%E3%81%AE%E6%9B%B4%E6%96%B0%E7%8A%B6%E6%B3%81/%E5%84%92%E6%95%99" rel="nofollow" title="このページからリンクしているページの最近の更新 [k]" accesskey="k"><span>関連ページの更新状況</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//ja.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:ファイルのアップロード" title="ファイルをアップロードする [u]" accesskey="u"><span>ファイルをアップロード</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;oldid=103764147" title="このページのこの版への固定リンク"><span>この版への固定リンク</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=info" title="このページについての詳細情報"><span>ページ情報</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E7%89%B9%E5%88%A5:%E3%81%93%E3%81%AE%E3%83%9A%E3%83%BC%E3%82%B8%E3%82%92%E5%BC%95%E7%94%A8&amp;page=%E5%84%92%E6%95%99&amp;id=103764147&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="このページの引用方法"><span>このページを引用</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E7%89%B9%E5%88%A5:UrlShortener&amp;url=https%3A%2F%2Fja.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25E5%2584%2592%25E6%2595%2599"><span>短縮URLを取得する</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E7%89%B9%E5%88%A5:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Fja.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25E5%2584%2592%25E6%2595%2599"><span>QRコードをダウンロード</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> 印刷/書き出し </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E7%89%B9%E5%88%A5:%E3%83%96%E3%83%83%E3%82%AF&amp;bookcmd=book_creator&amp;referer=%E5%84%92%E6%95%99"><span>ブックの新規作成</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E7%89%B9%E5%88%A5:DownloadAsPdf&amp;page=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=show-download-screen"><span>PDF 形式でダウンロード</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;printable=yes" title="このページの印刷用ページ [p]" accesskey="p"><span>印刷用バージョン</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> 他のプロジェクト </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Confucianism" hreflang="en"><span>コモンズ</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q9581" title="関連付けられたデータリポジトリ項目へのリンク [g]" accesskey="g"><span>ウィキデータ項目</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ページツール"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="表示"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">表示</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">サイドバーに移動</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">非表示</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">出典: フリー百科事典『ウィキペディア(Wikipedia)』</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="ja" dir="ltr"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r94202605">.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid #aaa;font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:#f9f9f9;display:flow-root}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageright{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-right{clear:right;float:right;margin-left:1em}.mw-parser-output .side-box-left{margin-right:1em}}</style><div class="side-box metadata side-box-right portal plainlinks noprint" style="background:#f6ffff; width:220px;"> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E3%83%95%E3%82%A1%E3%82%A4%E3%83%AB:Portal.svg" class="mw-file-description" title="ポータル 歴史学/東洋史"><img alt="ポータル 歴史学/東洋史" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/36px-Portal.svg.png" decoding="async" width="36" height="32" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/54px-Portal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/72px-Portal.svg.png 2x" data-file-width="36" data-file-height="32" /></a></span></div> <div class="side-box-text plainlist" style="font-size:100%;"><b><a href="/wiki/Portal:%E6%AD%B4%E5%8F%B2%E5%AD%A6/%E6%9D%B1%E6%B4%8B%E5%8F%B2" title="Portal:歴史学/東洋史">ポータル&#160;歴史学/東洋史</a></b></div></div> </div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r103029389">.mw-parser-output .sidebar{width:auto;max-width:22em;float:right;clear:right;margin:0.5em 0 1em 1em;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);padding:0.2em;text-align:center;line-height:1.4em;font-size:88%;border-collapse:collapse;display:table}body.skin-minerva .mw-parser-output .sidebar{display:table!important;float:right!important;margin:0.5em 0 1em 1em!important}.mw-parser-output .sidebar-subgroup{width:100%;margin:0;border-spacing:0}.mw-parser-output .sidebar-left{float:left;clear:left;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-none{float:none;clear:both;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-outer-title{padding:0 0.4em 0.2em;font-size:125%;line-height:1.2em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-top-image{padding:0.4em}.mw-parser-output .sidebar-top-caption,.mw-parser-output .sidebar-pretitle-with-top-image,.mw-parser-output .sidebar-caption{padding:0.2em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-pretitle{padding:0.4em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title,.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.2em 0.8em;font-size:145%;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-image{padding:0.2em 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-heading{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content{padding:0 0.5em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content-with-subgroup{padding:0.1em 0.4em 0.2em}.mw-parser-output .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-below{padding:0.3em 0.8em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-below{border-top:1px solid #aaa;border-bottom:1px solid #aaa}.mw-parser-output .sidebar-navbar{text-align:right;font-size:107%;padding:0 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-list-title{padding:0 0.4em;text-align:left;font-weight:bold;line-height:1.6em;font-size:105%}.mw-parser-output .sidebar-list-title-c{padding:0 0.4em;text-align:center;margin:0 3.3em}@media(max-width:640px){body.mediawiki .mw-parser-output .sidebar{width:100%!important;clear:both;float:none!important;margin-left:0!important;margin-right:0!important}}body.skin--responsive .mw-parser-output .sidebar a>img{max-width:none!important}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .sidebar{display:none!important}}</style><table class="sidebar nomobile nowraplinks" style="padding: 0; min-width:6em;"><tbody><tr><th class="sidebar-title"><a class="mw-selflink selflink">儒教</a></th></tr><tr><td class="sidebar-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E3%83%95%E3%82%A1%E3%82%A4%E3%83%AB:%E6%9C%A8%E9%90%B8_---_Confucian_wooden-clapper_bell.svg" class="mw-file-description" title="Taoism"><img alt="Taoism" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/%E6%9C%A8%E9%90%B8_---_Confucian_wooden-clapper_bell.svg/75px-%E6%9C%A8%E9%90%B8_---_Confucian_wooden-clapper_bell.svg.png" decoding="async" width="75" height="75" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/%E6%9C%A8%E9%90%B8_---_Confucian_wooden-clapper_bell.svg/113px-%E6%9C%A8%E9%90%B8_---_Confucian_wooden-clapper_bell.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/%E6%9C%A8%E9%90%B8_---_Confucian_wooden-clapper_bell.svg/150px-%E6%9C%A8%E9%90%B8_---_Confucian_wooden-clapper_bell.svg.png 2x" data-file-width="665" data-file-height="665" /></a></span></td></tr><tr><th class="sidebar-heading" style="background: #D6DFED;"> 儒家思想</th></tr><tr><td class="sidebar-content"> <a href="/wiki/%E4%BA%94%E5%B8%B8" title="五常">五常</a><br /><a href="/wiki/%E4%BB%81" title="仁">仁</a> - <a href="/wiki/%E7%BE%A9" title="義">義</a> - <a href="/wiki/%E7%A4%BC" title="礼">礼</a> - <a href="/wiki/%E6%99%BA" class="mw-disambig" title="智">智</a> - <a href="/wiki/%E4%BF%A1" title="信">信</a></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <a href="/wiki/%E5%AD%9D" title="孝">孝</a> - <a href="/wiki/%E5%BF%A0" title="忠">忠</a></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%BA%B8" title="中庸">中庸</a></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading" style="background: #D6DFED;"> <a href="/wiki/%E5%84%92%E5%AD%A6%E8%80%85" title="儒学者">儒学者</a></th></tr><tr><td class="sidebar-content"> <a href="/wiki/%E5%84%92%E5%AD%A6%E8%80%85%E4%B8%80%E8%A6%A7" title="儒学者一覧">儒学者一覧</a></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading" style="background: #D6DFED;"> <a href="/wiki/%E7%B5%8C%E6%9B%B8" title="経書">経書</a></th></tr><tr><td class="sidebar-content"> <a href="/wiki/%E5%8D%81%E4%B8%89%E7%B5%8C" title="十三経">十三経</a><br />『<a href="/wiki/%E5%9B%9B%E6%9B%B8" title="四書">四書</a>』-『<a href="/wiki/%E4%BA%94%E7%B5%8C" title="五経">五経</a>』</td> </tr><tr><th class="sidebar-heading" style="background: #D6DFED;"> 儒教の歴史</th></tr><tr><td class="sidebar-content"> <a href="/wiki/%E5%AD%94%E5%AD%90" title="孔子">孔子</a></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <a href="/wiki/%E4%B8%83%E5%8D%81%E5%AD%90" title="七十子">七十子</a>-<a href="/wiki/%E5%84%92%E5%AE%B6%E5%85%AB%E6%B4%BE" title="儒家八派">儒家八派</a></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <a href="/wiki/%E8%AB%B8%E5%AD%90%E7%99%BE%E5%AE%B6" title="諸子百家">諸子百家</a><br /><a href="/wiki/%E5%AD%9F%E5%AD%90" title="孟子">孟子</a>-<a href="/wiki/%E8%8D%80%E5%AD%90" title="荀子">荀子</a></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <a href="/wiki/%E7%84%9A%E6%9B%B8%E5%9D%91%E5%84%92" title="焚書坑儒">焚書坑儒</a><br /><a href="/wiki/%E4%BA%94%E7%B5%8C%E5%8D%9A%E5%A3%AB" title="五経博士">五経博士</a></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <a href="/wiki/%E7%B5%8C%E5%AD%A6" title="経学">経学</a></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <a href="/wiki/%E8%A8%93%E8%A9%81%E5%AD%A6" title="訓詁学">訓詁学</a></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <a href="/wiki/%E7%8E%84%E5%AD%A6" title="玄学">玄学</a></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <a href="/wiki/%E5%AE%8B%E6%98%8E%E7%90%86%E5%AD%A6" title="宋明理学">宋明理学</a><br /><a href="/wiki/%E6%9C%B1%E5%AD%90%E5%AD%A6" title="朱子学">朱子学</a>-<a href="/wiki/%E9%99%BD%E6%98%8E%E5%AD%A6" title="陽明学">陽明学</a></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <a href="/wiki/%E6%BC%A2%E5%AD%A6" title="漢学">漢学</a>:<a href="/wiki/%E8%80%83%E8%A8%BC%E5%AD%A6" title="考証学">考証学</a></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <a href="/wiki/%E5%B8%B8%E5%B7%9E%E5%AD%A6%E6%B4%BE" title="常州学派">今文学派</a></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <a href="/wiki/%E6%96%B0%E5%84%92%E5%AE%B6" title="新儒家">新儒家</a></td> </tr><tr><th class="sidebar-heading" style="background: #D6DFED;"> 関連項目</th></tr><tr><td class="sidebar-content"> <a href="/wiki/%E4%B8%89%E5%AD%94" title="三孔">三孔</a></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <a href="/wiki/%E6%9B%B8%E9%99%A2_(%E4%B8%AD%E5%9B%BD)" class="mw-redirect" title="書院 (中国)">書院</a>-<a href="/wiki/%E5%9B%BD%E5%AD%90%E7%9B%A3" title="国子監">国子監</a></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <a href="/wiki/%E7%A7%91%E6%8C%99" title="科挙">科挙</a>-<a href="/wiki/%E9%87%88%E5%A5%A0" title="釈奠">釈奠</a></td> </tr><tr><td class="sidebar-below"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E3%83%95%E3%82%A1%E3%82%A4%E3%83%AB:Folder_Hexagonal_Icon.svg" class="mw-file-description" title="カテゴリ"><img alt="カテゴリ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Folder_Hexagonal_Icon.svg/16px-Folder_Hexagonal_Icon.svg.png" decoding="async" width="16" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Folder_Hexagonal_Icon.svg/24px-Folder_Hexagonal_Icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Folder_Hexagonal_Icon.svg/32px-Folder_Hexagonal_Icon.svg.png 2x" data-file-width="36" data-file-height="31" /></a></span> <a href="/wiki/Category:%E5%84%92%E6%95%99" title="Category:儒教">カテゴリ</a></td></tr><tr><td class="sidebar-navbar"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r103358373">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline-block;word-break:keep-all}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd:after,.mw-parser-output .hlist li:after{content:" ·\a0 ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist-pipe dd:after,.mw-parser-output .hlist-pipe li:after{content:" |\a0 ";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist-hyphen dd:after,.mw-parser-output .hlist-hyphen li:after{content:" -\a0 ";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist-comma dd:after,.mw-parser-output .hlist-comma li:after{content:"、";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist-slash dd:after,.mw-parser-output .hlist-slash li:after{content:" /\a0 ";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd:last-child:after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child:after,.mw-parser-output .hlist li:last-child:after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child:before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child:before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child:before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child:before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child:before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child:before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child:before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child:before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child:before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child:after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child:after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child:after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child:after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child:after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child:after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child:after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child:after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child:after{content:")\a0 ";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li:before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child:before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child:before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child:before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r96787822">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:75%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:left;text-align:left}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-right:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-left:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:88%}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:88%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/Template:%E5%84%92%E6%95%99" title="Template:儒教"><abbr title="参照先のページを表示します。">表</abbr></a></li><li class="nv-talk"><a href="/w/index.php?title=Template%E2%80%90%E3%83%8E%E3%83%BC%E3%83%88:%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Template‐ノート:儒教 (存在しないページ)"><abbr title="参照先のノートを表示します。">話</abbr></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://ja.wikipedia.org/w/index.php?title=Template:%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit"><abbr title="参照先のページを編集します。">編</abbr></a></li><li class="nv-hist"><a class="external text" href="https://ja.wikipedia.org/w/index.php?title=Template:%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=history"><abbr title="参照先のページの履歴を表示します。">歴</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <div class="navbox" aria-labelledby="諸子百家" style="border-collapse:collapse;width:auto;float:right;margin:0.5em 0em 1em 1.4em;;padding:3px"><table class="nowraplinks navbox-inner" style="background:transparent;color:inherit;min-width:100%;border-spacing:0px;border-collapse:separate"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="諸子百家" style="font-size:110%;margin:0 6em"><a href="/wiki/%E8%AB%B8%E5%AD%90%E7%99%BE%E5%AE%B6" title="諸子百家">諸子百家</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0px;font-size: 9pt;"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">儒家</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0px;font-size: 9pt;"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E8%80%81%E8%8D%98%E6%80%9D%E6%83%B3" title="老荘思想">道家</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0px;font-size: 9pt;"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E6%B3%95%E5%AE%B6" title="法家">法家</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0px;font-size: 9pt;"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E5%A2%A8%E5%AE%B6" title="墨家">墨家</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0px;font-size: 9pt;"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E5%90%8D%E5%AE%B6_(%E8%AB%B8%E5%AD%90%E7%99%BE%E5%AE%B6)" title="名家 (諸子百家)">名家</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0px;font-size: 9pt;"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E9%99%B0%E9%99%BD%E5%AE%B6" title="陰陽家">陰陽家</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0px;font-size: 9pt;"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E7%B8%A6%E6%A8%AA%E5%AE%B6" title="縦横家">縦横家</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0px;font-size: 9pt;"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E9%9B%91%E5%AE%B6" title="雑家">雑家</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0px;font-size: 9pt;"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E8%BE%B2%E5%AE%B6_(%E8%AB%B8%E5%AD%90%E7%99%BE%E5%AE%B6)" title="農家 (諸子百家)">農家</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0px;font-size: 9pt;"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E5%B0%8F%E8%AA%AC%E5%AE%B6_(%E8%AB%B8%E5%AD%90%E7%99%BE%E5%AE%B6)" title="小説家 (諸子百家)">小説家</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0px;font-size: 9pt;"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E5%85%B5%E5%AE%B6" title="兵家">兵家</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0px;font-size: 9pt;"><div style="padding:0em 0.25em"> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r103358373"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r96787822"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/Template:%E8%AB%B8%E5%AD%90%E7%99%BE%E5%AE%B6" title="Template:諸子百家"><abbr title="参照先のページを表示します。">表</abbr></a></li><li class="nv-talk"><a href="/w/index.php?title=Template%E2%80%90%E3%83%8E%E3%83%BC%E3%83%88:%E8%AB%B8%E5%AD%90%E7%99%BE%E5%AE%B6&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Template‐ノート:諸子百家 (存在しないページ)"><abbr title="参照先のノートを表示します。">話</abbr></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://ja.wikipedia.org/w/index.php?title=Template:%E8%AB%B8%E5%AD%90%E7%99%BE%E5%AE%B6&amp;action=edit"><abbr title="参照先のページを編集します。">編</abbr></a></li><li class="nv-hist"><a class="external text" href="https://ja.wikipedia.org/w/index.php?title=Template:%E8%AB%B8%E5%AD%90%E7%99%BE%E5%AE%B6&amp;action=history"><abbr title="参照先のページの履歴を表示します。">歴</abbr></a></li></ul></div> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E3%83%95%E3%82%A1%E3%82%A4%E3%83%AB:Folder_Hexagonal_Icon.svg" class="mw-file-description" title="カテゴリ"><img alt="カテゴリ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Folder_Hexagonal_Icon.svg/16px-Folder_Hexagonal_Icon.svg.png" decoding="async" width="16" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Folder_Hexagonal_Icon.svg/24px-Folder_Hexagonal_Icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Folder_Hexagonal_Icon.svg/32px-Folder_Hexagonal_Icon.svg.png 2x" data-file-width="36" data-file-height="31" /></a></span> <a href="/wiki/Category:%E8%AB%B8%E5%AD%90%E7%99%BE%E5%AE%B6" title="Category:諸子百家">カテゴリ</a></td></tr></tbody></table></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E3%83%95%E3%82%A1%E3%82%A4%E3%83%AB:Konfuzius.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Konfuzius.jpg/220px-Konfuzius.jpg" decoding="async" width="220" height="370" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Konfuzius.jpg/330px-Konfuzius.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4a/Konfuzius.jpg 2x" data-file-width="350" data-file-height="589" /></a><figcaption>儒教の始祖、孔子</figcaption></figure> <p><b>儒教</b>(じゅきょう)は、<b><a href="/wiki/%E5%AD%94%E5%AD%90" title="孔子">孔子</a></b>を始祖とする<a href="/wiki/%E5%AE%97%E6%95%99" title="宗教">思考・信仰の体系</a>。紀元前の<a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD" title="中国">中国</a>に興り、<a href="/wiki/%E6%9D%B1%E3%82%A2%E3%82%B8%E3%82%A2" title="東アジア">東アジア</a>各国で2000年以上に亘り強い影響力を持つ。その学問的側面から<b>儒学</b>、思想的側面からは<b>名教</b>・<b><span title="リンク先の項目はまだありません。新規の執筆や他言語版からの翻訳が望まれます。"><a href="/w/index.php?title=%E7%A4%BC%E6%95%99&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="礼教 (存在しないページ)">礼教</a><span style="font-size: 0.77em; font-weight: normal;" class="noprint">(<a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%A4%BC%E6%95%99" class="extiw" title="zh:礼教">中国語版</a>)</span></span></b>ともいう。大成者の<a href="/wiki/%E5%AD%94%E5%AD%90" title="孔子">孔子</a>から、<b>孔教</b>・<b>孔子教</b>とも呼ぶ。中国では、<a href="/wiki/%E5%93%B2%E5%AD%A6" title="哲学">哲学</a>・<a href="/wiki/%E6%80%9D%E6%83%B3" title="思想">思想</a>としては<b>儒家思想</b>という。 </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="概要"><span id=".E6.A6.82.E8.A6.81"></span>概要</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=1" title="節を編集: 概要"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="定義"><span id=".E5.AE.9A.E7.BE.A9"></span>定義</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=2" title="節を編集: 定義"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>中国やその周辺の東アジア諸国で信仰・研究されていた宗教、または学問。一般に孔子が創始者と目されるが、古代から伝わる神話や制度や当時の習俗などの集合体である。孔子以後は経書の解釈を行う学問など、または、社会規範や習俗として行われた。 </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="略史"><span id=".E7.95.A5.E5.8F.B2"></span>略史</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=3" title="節を編集: 略史"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%E3%82%A2%E3%83%8B%E3%83%9F%E3%82%BA%E3%83%A0" title="アニミズム">アニミズム</a>や<a href="/wiki/%E3%82%B7%E3%83%A3%E3%83%BC%E3%83%9E%E3%83%8B%E3%82%BA%E3%83%A0" title="シャーマニズム">シャーマニズム</a>を背景に成立し、<a href="/wiki/%E6%9D%B1%E5%91%A8" title="東周">東周</a>・<a href="/wiki/%E6%98%A5%E7%A7%8B%E6%99%82%E4%BB%A3" title="春秋時代">春秋時代</a>に<a href="/wiki/%E9%AD%AF" title="魯">魯</a>の<a href="/wiki/%E5%AD%94%E5%AD%90" title="孔子">孔子</a>やその後の儒者によって自覚された。主な教義として、<a href="/wiki/%E5%A0%AF" title="堯">堯</a><a href="/wiki/%E8%88%9C" title="舜">舜</a>・<a href="/wiki/%E6%96%87%E7%8E%8B_(%E5%91%A8)" title="文王 (周)">文</a><a href="/wiki/%E6%AD%A6%E7%8E%8B_(%E5%91%A8)" title="武王 (周)">武</a><a href="/wiki/%E5%91%A8%E5%85%AC%E6%97%A6" title="周公旦">周公</a>の古の聖賢の政治を理想として<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>「<a href="/wiki/%E5%91%A8%E7%A4%BC" title="周礼">周礼</a>」を復活させることや、<a href="/wiki/%E5%AE%B6%E6%97%8F" title="家族">家族</a>や君臣の秩序を守ることなどが挙げられる(<a href="#教義・学説">#教義・学説</a>を見よ)。孔子やその弟子たちの教団は<b>儒家</b>と呼ばれ,<a href="/wiki/%E8%AB%B8%E5%AD%90%E7%99%BE%E5%AE%B6" title="諸子百家">諸子百家</a>の一つに数えられる。また、儒教を自らの行為規範にしようと、儒教を学んだり、研究したりする人のことを<b><a href="/wiki/%E5%84%92%E5%AD%A6%E8%80%85" title="儒学者">儒学者</a></b>、<b>儒者</b>、<b>儒生</b>などと呼ぶ<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">&#91;</span>注釈 1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。<a href="/wiki/%E5%AD%9F%E5%AD%90" title="孟子">孟子</a>は<a href="/wiki/%E5%BE%B3" title="徳">徳</a>によって天下を治め(<a href="/wiki/%E5%AD%9F%E5%AD%90#王覇" title="孟子">王道政治</a>)、武力による<a href="/w/index.php?title=%E8%A6%87%E9%81%93&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="覇道 (存在しないページ)">覇道</a>を批判し、<a href="/wiki/%E7%A6%85%E8%AD%B2" title="禅譲">禅譲</a>と<a href="/wiki/%E6%94%BE%E4%BC%90" title="放伐">放伐</a>により歴史が推移してきたとする<a href="/wiki/%E5%BE%B3%E6%B2%BB%E4%B8%BB%E7%BE%A9" title="徳治主義">徳治主義</a>を主張した。時の為政者に<a href="/wiki/%E6%B3%95%E5%AE%B6" title="法家">法家</a>、<a href="/wiki/%E8%80%81%E8%8D%98%E6%80%9D%E6%83%B3" title="老荘思想">老荘思想</a>や<a href="/wiki/%E9%81%93%E6%95%99" title="道教">道教</a>などが信仰されたこともあり、儒教は弾圧されることもあったが、前漢になると保護され、<a href="/wiki/%E6%96%B0" title="新">新</a>・<a href="/wiki/%E5%BE%8C%E6%BC%A2" title="後漢">後漢</a>で国教とされた。<a href="/wiki/%E5%94%90" title="唐">唐代</a>には<a href="/wiki/%E4%BB%8F%E6%95%99" title="仏教">仏教</a>が広く信仰され、再び影を潜めた。<a href="/wiki/%E5%AE%8B_(%E7%8E%8B%E6%9C%9D)" title="宋 (王朝)">宋代</a>には<a href="/wiki/%E6%9C%B1%E5%AD%90%E5%AD%A6" title="朱子学">朱子学</a>が起こり、より哲学的な<a href="/wiki/%E5%AE%8B%E6%98%8E%E7%90%86%E5%AD%A6" title="宋明理学">宋明理学</a>体系が生み出された。朱子学は政治と密接な関係を持ち、「<a href="/w/index.php?title=%E4%BF%AE%E5%B7%B1%E6%B2%BB%E4%BA%BA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="修己治人 (存在しないページ)">修己治人</a>」(有徳者が為政者となる)や「<a href="/wiki/%E4%BF%AE%E8%BA%AB" title="修身">修身</a>・<a href="/w/index.php?title=%E6%96%89%E5%AE%B6&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="斉家 (存在しないページ)">斉家</a>・<a href="/w/index.php?title=%E6%B2%BB%E5%9B%BD&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="治国 (存在しないページ)">治国</a>・<a href="/w/index.php?title=%E5%B9%B3%E5%A4%A9%E4%B8%8B&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="平天下 (存在しないページ)">平天下</a>」(自分・家・地方を治め得る人物が天下を握る)「<a href="/wiki/%E7%B5%8C%E4%B8%96%E6%B8%88%E6%B0%91" title="経世済民">経世済民</a>」(世を治め人々を救う)といった教えがあり、<a href="/wiki/%E7%A7%91%E6%8C%99" title="科挙">科挙</a>受験のために必要不可欠となった。 </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="教典"><span id=".E6.95.99.E5.85.B8"></span>教典</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=4" title="節を編集: 教典"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="rellink" style="margin-bottom: 0.5em; padding-left: 2em; font-size: 90%;" role="note">→詳細は「<a href="/wiki/%E7%B5%8C%E6%9B%B8" title="経書">経書</a>」を参照</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="六経"><span id=".E5.85.AD.E7.B5.8C"></span>六経</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=5" title="節を編集: 六経"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>儒教の経典は『易』・『書』・『詩』・『礼』・『楽』・『春秋』の<a href="/wiki/%E5%85%AD%E8%8A%B8" title="六芸">六芸</a>(<a href="/wiki/%E5%85%AD%E7%B5%8C" class="mw-redirect" title="六経">六経</a>)である。 </p><p>春秋時代になり、『詩』・『書』・『春秋』の三経の上に、『礼』・『楽』の二経が加わり、<a href="/wiki/%E4%BA%94%E7%B5%8C" title="五経">五経</a>になったといわれる。 </p><p>『詩』・『書』・『礼』・『楽』の四教については「春秋を教うるに礼楽を以てし、冬夏は教うるに詩書を以てす」、『礼記·王制』における「王制に曰く、楽正、四術を崇び四教を立つ。先王の『詩』・『書』・『礼』・『楽』に順いて以て士を<ruby class="yomigana" style="ruby-position:inline; display:inline"><rb style="display:inline; white-space:normal; font-variant-east-asian:normal">造</rb><span class="rp">(</span><rt style="display:inline; white-space:normal; font-size:inherit; font-variant-east-asian:normal">な</rt><span class="rp">)</span></ruby>す」という記述がある。 </p><p>孔子は老聃に次のようにいったとされる。孔子は詩書礼楽の四教で弟子を教えたが、三千人の弟子の中で六芸に通じたのは72人のみであった<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>2<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。 </p><p><a href="/wiki/%E6%BC%A2" title="漢">漢</a>の<a href="/wiki/%E6%AD%A6%E5%B8%9D_(%E6%BC%A2)" title="武帝 (漢)">武帝</a>のとき、賢良文学の士で挙げられた<a href="/wiki/%E8%91%A3%E4%BB%B2%E8%88%92" title="董仲舒">董仲舒</a>は儒学を正統の学問として<a href="/wiki/%E4%BA%94%E7%B5%8C%E5%8D%9A%E5%A3%AB" title="五経博士">五経博士</a>を設置することを献策した。<a href="/wiki/%E9%9C%8A%E5%B8%9D_(%E6%BC%A2)" title="霊帝 (漢)">霊帝</a>のとき、諸儒を集めて五経の文字を校訂、<a href="/wiki/%E5%A4%AA%E5%AD%A6" title="太学">太学</a>の門外に<a href="/wiki/%E7%9F%B3%E7%B5%8C" title="石経">石経</a>を立てた。このとき作られた<a href="/wiki/%E7%86%B9%E5%B9%B3%E7%9F%B3%E7%B5%8C" title="熹平石経">熹平石経</a>は<a href="/wiki/183%E5%B9%B4" title="183年">183年</a>(<a href="/wiki/%E5%85%89%E5%92%8C" title="光和">光和</a>6年)に完成し、『易経』『儀礼』『尚書』『春秋』『公羊』『魯詩』『論語』の七経からなった。 </p> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th><a href="/wiki/%E7%B5%8C%E6%9B%B8" title="経書">経</a></th> <th><a href="/wiki/%E4%BC%9D" title="伝">伝</a></th> <th>記</th> <th>注疏 </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%E6%98%93%E7%B5%8C" title="易経">易経</a></td> <td></td> <td></td> <td>周易正義 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%E6%9B%B8%E7%B5%8C" title="書経">尚書</a></td> <td>尚書孔安伝</td> <td></td> <td>尚書正義 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%E8%A9%A9%E7%B5%8C" title="詩経">詩経</a></td> <td>毛詩</td> <td></td> <td>毛詩正義 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%E6%A5%BD%E7%B5%8C" title="楽経">楽経</a></td> <td></td> <td></td> <td> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%E5%84%80%E7%A4%BC_(%E7%B5%8C%E6%9B%B8)" title="儀礼 (経書)">儀礼</a></td> <td><a href="/wiki/%E7%A4%BC%E8%A8%98" title="礼記">礼記</a></td> <td></td> <td>儀礼注疏、礼記注疏 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%E5%91%A8%E7%A4%BC" title="周礼">周礼</a></td> <td></td> <td></td> <td>周礼注疏 </td></tr> <tr> <td>春秋</td> <td><a href="/wiki/%E6%98%A5%E7%A7%8B%E5%85%AC%E7%BE%8A%E4%BC%9D" title="春秋公羊伝">春秋公羊伝</a></td> <td></td> <td>春秋公羊伝注疏 </td></tr> <tr> <td></td> <td><a href="/wiki/%E6%98%A5%E7%A7%8B%E5%B7%A6%E6%B0%8F%E4%BC%9D" title="春秋左氏伝">春秋左氏伝</a></td> <td></td> <td>春秋左氏伝注疏 </td></tr> <tr> <td></td> <td><a href="/wiki/%E6%98%A5%E7%A7%8B%E7%A9%80%E6%A2%81%E4%BC%9D" title="春秋穀梁伝">春秋穀梁伝</a></td> <td></td> <td>春秋穀梁伝注疏 </td></tr> <tr> <td></td> <td></td> <td><a href="/wiki/%E8%AB%96%E8%AA%9E" title="論語">論語</a></td> <td>論語注疏 </td></tr> <tr> <td></td> <td></td> <td><a href="/wiki/%E5%AD%9D%E7%B5%8C" title="孝経">孝経</a></td> <td>孝経注疏 </td></tr> <tr> <td></td> <td></td> <td><a href="/wiki/%E5%AD%9F%E5%AD%90_(%E6%9B%B8%E7%89%A9)" title="孟子 (書物)">孟子</a></td> <td>孟子注疏 </td></tr> <tr> <td></td> <td></td> <td><a href="/wiki/%E7%88%BE%E9%9B%85" title="爾雅">爾雅</a></td> <td>爾雅注疏 </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="四書"><span id=".E5.9B.9B.E6.9B.B8"></span>四書</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=6" title="節を編集: 四書"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E3%83%95%E3%82%A1%E3%82%A4%E3%83%AB:Zhu_xi.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Zhu_xi.jpg/170px-Zhu_xi.jpg" decoding="async" width="170" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Zhu_xi.jpg/255px-Zhu_xi.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Zhu_xi.jpg/340px-Zhu_xi.jpg 2x" data-file-width="435" data-file-height="500" /></a><figcaption>朱熹</figcaption></figure> <p>宋代に<a href="/wiki/%E6%9C%B1%E7%86%B9" title="朱熹">朱熹</a>が『礼記』のうち2篇を「<a href="/wiki/%E5%A4%A7%E5%AD%A6_(%E6%9B%B8%E7%89%A9)" title="大学 (書物)">大学</a>」「<a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%BA%B8" title="中庸">中庸</a>」として独立させ、「<a href="/wiki/%E8%AB%96%E8%AA%9E" title="論語">論語</a>」、「<a href="/wiki/%E5%AD%9F%E5%AD%90" title="孟子">孟子</a>」に並ぶ「<a href="/wiki/%E5%9B%9B%E6%9B%B8" title="四書">四書</a>」の中に取りいれた。「学問は、必ず「大学」を先とし、次に「論語」、次に「孟子」次に「中庸」を学ぶ」。これを道統説という。 </p><p>朱熹は、「『大学』の内容は順序・次第があり纏まっていて理解し易いのに対し、『論語』は充実しているが纏りが無く最初に読むのは難しい。『孟子』は人心を感激・発奮させるが教えとしては孔子から抜きん出ておらず、『中庸』は読みにくいので3書を読んでからにすると良い」と説く<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="教義・学説"><span id=".E6.95.99.E7.BE.A9.E3.83.BB.E5.AD.A6.E8.AA.AC"></span>教義・学説</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=7" title="節を編集: 教義・学説"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>儒教は、<a href="/wiki/%E4%BA%94%E5%B8%B8" title="五常">五常</a>(仁・義・礼・智・信)という徳性を拡充することにより<a href="/wiki/%E4%BA%94%E5%80%AB" title="五倫">五倫</a>(父子・君臣・夫婦・長幼・朋友)関係を維持することを教える。 </p> <dl><dt><a href="/wiki/%E4%BB%81" title="仁">仁</a></dt> <dd>人を思い遣る事。白川静『孔子伝』によれば、「狩衣姿も凛々しい若者の頼もしさをいう語」。「説文解字」は「親」に通じると述べている。</dd> <dd>「論語」の中では、さまざまな説明がなされている。孔子は仁を最高の徳目としていた。</dd> <dt><a href="/wiki/%E7%BE%A9" title="義">義</a></dt> <dd>利欲に囚われず、すべきことをすること。</dd> <dt><a href="/wiki/%E7%A4%BC" title="礼">礼</a></dt> <dd>仁を具体的な行動として、表したもの。もともとは宗教儀礼での<a href="/wiki/%E3%82%BF%E3%83%96%E3%83%BC" title="タブー">タブー</a>や伝統的な習慣・制度を意味していた。のちに、人間の上下関係で守るべきことを意味するようになった。</dd> <dt>智</dt> <dd>ただ学問に励むだけでなく道徳的認識判断力であることともされている<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。智は『論語』では知と表記され意味としては聡明、明智などの意味がある<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。</dd> <dt><a href="/wiki/%E4%BF%A1" title="信">信</a></dt> <dd>言明を違えないこと、真実を告げること、約束を守ること、誠実であること。</dd></dl> <p>この他にも、忠義、孝、悌という教えもある<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。 </p> <div class="div-col columns column-count column-count-" style="-moz-column-count:; -webkit-column-count:; column-count:; -moz-column-width: 18em; -webkit-column-width: 18em; column-width: 18em;"> <ul><li><a href="/wiki/%E4%BA%BA%E6%80%A7%E8%AB%96" class="mw-redirect" title="人性論">人性論</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E5%A4%A9%E4%BA%BA%E3%81%AE%E8%BE%A8&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="天人の辨 (存在しないページ)">天人の辨</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E7%BE%A9%E5%88%A9%E3%81%AE%E8%BE%A8&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="義利の辨 (存在しないページ)">義利の辨</a></li> <li><a href="/wiki/%E5%90%8D%E5%88%86%E8%AB%96" class="mw-redirect" title="名分論">名分論</a>(<a href="/wiki/%E6%AD%A3%E5%90%8D_(%E6%80%9D%E6%83%B3)" title="正名 (思想)">正名</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%E5%91%BD%E5%AE%9A%E8%AB%96&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="命定論 (存在しないページ)">命定論</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E5%BD%A2%E7%A5%9E%E8%AB%96&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="形神論 (存在しないページ)">形神論</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E6%AD%A3%E7%B5%B1%E8%AB%96&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="正統論 (存在しないページ)">正統論</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E5%BE%A9%E8%AE%90%E8%AB%96&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="復讐論 (存在しないページ)">復讐論</a></li> <li><a href="/wiki/%E9%81%93%E7%B5%B1%E8%AB%96" class="mw-redirect" title="道統論">道統論</a></li> <li><a href="/wiki/%E7%90%86%E6%B0%97%E8%AB%96" class="mw-redirect" title="理気論">理気論</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E4%BB%8F%E9%81%93%E8%AB%96%E4%BA%89&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="儒仏道論争 (存在しないページ)">儒仏道論争</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E6%9C%B1%E9%99%B8%E8%AB%96%E4%BA%89&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="朱陸論争 (存在しないページ)">朱陸論争</a></li> <li><a href="/wiki/%E6%A0%BC%E7%89%A9%E8%87%B4%E7%9F%A5" title="格物致知">格物致知</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E6%9C%AA%E7%99%BA%E5%B7%B2%E7%99%BA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="未発已発 (存在しないページ)">未発已発</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E8%89%AF%E7%9F%A5&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="良知 (存在しないページ)">良知</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E7%84%A1%E5%96%84%E7%84%A1%E6%82%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="無善無悪 (存在しないページ)">無善無悪</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E4%B8%87%E7%89%A9%E4%B8%80%E4%BD%93%E8%AB%96&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="万物一体論 (存在しないページ)">万物一体論</a></li> <li><a href="/wiki/%E4%BA%95%E7%94%B0%E8%AB%96" class="mw-redirect" title="井田論">井田論</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E5%B0%81%E5%BB%BA%E8%AB%96&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="封建論 (存在しないページ)">封建論</a></li> <li><a href="/wiki/%E4%BB%8A%E6%96%87" title="今文">今文</a>・<a href="/wiki/%E5%8F%A4%E6%96%87" title="古文">古文</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E9%81%93%E5%99%A8%E8%AB%96&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="道器論 (存在しないページ)">道器論</a></li></ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="制度・習慣"><span id=".E5.88.B6.E5.BA.A6.E3.83.BB.E7.BF.92.E6.85.A3"></span>制度・習慣</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=8" title="節を編集: 制度・習慣"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="礼儀"><span id=".E7.A4.BC.E5.84.80"></span>礼儀</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=9" title="節を編集: 礼儀"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>子曰く、「詩に興り、礼に立ち、楽に成る。」孔子曰く、「礼に非ざれば視ること勿かれ、礼に非ざれば聴くこと勿かれ、礼に非ざれば言うこと勿かれ、礼に非ざれば動くこと勿かれ。」周礼は<a href="/w/index.php?title=%E4%BA%94%E7%A4%BC&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="五礼 (存在しないページ)">五礼</a>て、つまり吉礼、凶礼、賓礼、軍礼、嘉礼です。吉礼によって国家の天神、祖霊、地神を祭り、凶礼によって国家の苦難を哀憚し、救う。賓礼によって周王室と他国あるいは国家間を友好親善たらしめ、軍礼によって国家同士を協調させ、嘉礼によって万民を互いに和合する<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。五礼のうち、とくに吉礼(祭祀)、凶礼(喪葬)、嘉礼(冠婚)などを中心として取り上げ、殷周信仰や古来の習俗。 </p> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th>周礼</th> <th>解説</th> <th>名系 </th></tr> <tr> <td>吉礼</td> <td>天地鬼神の祭祀(邦国の鬼神につかえる)</td> <td>郊祀、大雩、朝日、夕月、祓禊 </td></tr> <tr> <td>凶礼</td> <td>葬儀・災害救済(邦国の憂いを哀れむ)</td> <td>既夕礼、士虞礼 </td></tr> <tr> <td>賓礼</td> <td>外交(邦国に親しむ)</td> <td>士相見礼、燕礼、公食大夫礼、覲礼 </td></tr> <tr> <td>軍礼</td> <td>出陣・凱旋(邦国を同じくする)</td> <td>大射、大儺 </td></tr> <tr> <td>嘉礼</td> <td>冠婚・饗宴・祝賀(万民に親しむ)</td> <td>飲食之礼、婚冠之礼、賓射之礼、饗燕之礼、脤膰之礼、賀慶之礼 </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="冠服制度"><span id=".E5.86.A0.E6.9C.8D.E5.88.B6.E5.BA.A6"></span>冠服制度</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=10" title="節を編集: 冠服制度"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>『論語』に「顔淵、邦を為めんことを問う。子曰く、夏の時を行ない、殷の輅に乗り、周の冕を服し、~(顔淵は国の治め方について聞いた。孔子は言った、夏王朝の暦を使い、殷の輅と呼ばれる車に乗り、周の冕という衣装を着て、~)」という記述がある<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">&#91;</span>8<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。孔子が、周の冕(祭礼用の服)を模範としているのだ。また、同じ論語の泰伯篇には、普段の衣服を質素にする代わりに祭礼用の衣服(黻冕)を豪華にした禹王を褒めている<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">&#91;</span>9<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup class="noprint Inline-Template nowrap">&#91;<i><a href="/wiki/Wikipedia:%E6%A4%9C%E8%A8%BC%E5%8F%AF%E8%83%BD%E6%80%A7" title="Wikipedia:検証可能性"><span title="Wikipedia:検証可能性#自主公表された情報源(2015-03-27)">出典無効</span></a></i>&#93;</sup>。易経に、「黄帝堯舜衣裳を垂れて天下治まるは、蓋し諸を乾坤に取る(黄帝と堯と舜が天下を治めた時は、その衣装のデザインを天地の色に倣った)」<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">&#91;</span>10<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> とある。乾とは天、坤とは地の事であるから、乾坤とは天地を意味している。では天地とは何色であるのだろうか。『周易』坤卦に「天は玄にして地は黄」とある。つまり、天の色は赤黒(玄)く、地の色は黄色いとされていたのだ。ゆえに、祭礼用の衣装である冕服(<a href="/wiki/%E8%A2%9E%E8%A1%A3" title="袞衣">袞衣</a>)の衣(上半身)は赤黒く、裳(下半身)は黄色くされていたのである。また、『<a href="/wiki/%E6%9B%B8%E7%B5%8C" title="書経">書経</a>』には虞皇の衣服についても書かれている。日 月 星辰 山 龍 華虫 宗彝 藻 火 粉米 黼 黻の十二である。それが『輿服制(車に乗る時用の衣服)』の始まりである。この冠服制度は“礼制”に取り入れられ、儀礼の表現形式として中国の衣冠服制度は更に複雑化していく。衛宏『漢旧儀』や応劭『漢官儀』をはじめとして、『白虎通義』衣裳篇や『釈名』釈衣服、『独断』巻下、『孔子家語』冠頌、『続漢書』輿服志などの中に、漢代の衣服一般に関する制度が記録されているが、それらはもっぱら公卿・百官の車駕や冠冕を中心としたものである。『儀礼』士冠礼・喪服や、『周礼』天宮司裳・春宮司服など、また『礼記』冠儀・昏儀などの各篇は、周代の服装に関する制度である。 </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="孔子廟"><span id=".E5.AD.94.E5.AD.90.E5.BB.9F"></span>孔子廟</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=11" title="節を編集: 孔子廟"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="rellink" style="margin-bottom: 0.5em; padding-left: 2em; font-size: 90%;" role="note">→詳細は「<a href="/wiki/%E5%AD%94%E5%AD%90%E5%BB%9F" title="孔子廟">孔子廟</a>」および「<a href="/wiki/%E6%97%A5%E6%9C%AC%E3%81%AE%E5%84%92%E6%95%99#関連史蹟" title="日本の儒教">日本の儒教 §&#160;関連史蹟</a>」を参照</div> <p>中国では現在においても、孔子を崇敬する人は多い。中国の各地に孔子を祭る廟がある。これを<b>文廟</b>といい、<b><a href="/wiki/%E5%AD%94%E5%AD%90%E5%BB%9F" title="孔子廟">孔子廟</a></b>・<b>孔廟</b>・<b><a href="/wiki/%E5%A4%AB%E5%AD%90%E5%BB%9F" title="夫子廟">夫子廟</a></b>ともいう(特に魯の故地の孔子の旧居跡に作られた<b><a href="/wiki/%E5%AD%94%E5%BB%9F" title="孔廟">孔廟</a></b>が有名)。中国国内の<a href="/wiki/%E5%AD%94%E5%AD%90%E5%BB%9F" title="孔子廟">孔子廟</a>の多くは<a href="/wiki/%E6%96%87%E5%8C%96%E5%A4%A7%E9%9D%A9%E5%91%BD" title="文化大革命">文化大革命</a>時に破壊されたり損傷を受けている。 </p><p>日本でも、江戸時代に、幕府が儒教(特に<a href="/wiki/%E6%9C%B1%E5%AD%90%E5%AD%A6" title="朱子学">朱子学</a>)を学問の中心と位置付けたため、儒教(朱子学)を講義した幕府や各藩の学校では孔子を祀る廟が建てられ崇敬された。<a href="/wiki/%E6%B9%AF%E5%B3%B6%E8%81%96%E5%A0%82" title="湯島聖堂">湯島聖堂</a>が、その代表である。 </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="歴史(古代・中世)"><span id=".E6.AD.B4.E5.8F.B2.EF.BC.88.E5.8F.A4.E4.BB.A3.E3.83.BB.E4.B8.AD.E4.B8.96.EF.BC.89"></span>歴史(古代・中世)</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=12" title="節を編集: 歴史(古代・中世)"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="起源"><span id=".E8.B5.B7.E6.BA.90"></span>起源</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=13" title="節を編集: 起源"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><b>儒</b>(じゅ)の起源については、<a href="/wiki/%E8%83%A1%E9%81%A9" title="胡適">胡適</a>が「<a href="/wiki/%E6%AE%B7" title="殷">殷</a>の遺民で<a href="/wiki/%E7%A4%BC" title="礼">礼</a>を教える<a href="/wiki/%E5%A3%AB" title="士">士</a>」<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">&#91;</span>11<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> として以来、様々な説がなされてきたが、近年は<a href="/wiki/%E5%86%A0%E5%A9%9A%E8%91%AC%E7%A5%AD" title="冠婚葬祭">冠婚葬祭</a>、特に<a href="/wiki/%E8%91%AC%E5%84%80" title="葬儀">葬送儀礼</a>を専門とした集団であったとするのが一般化してきている。 </p><p>東洋学者の<a href="/wiki/%E7%99%BD%E5%B7%9D%E9%9D%99" title="白川静">白川静</a>は、紀元前、アジア一帯に流布していた<a href="/wiki/%E3%82%B7%E3%83%A3%E3%83%BC%E3%83%9E%E3%83%8B%E3%82%BA%E3%83%A0" title="シャーマニズム">シャーマニズム</a>および死後の世界と交通する「<a href="/wiki/%E5%B7%AB%E7%A5%9D" class="mw-redirect" title="巫祝">巫祝</a>」(シャーマン)を儒の母体と考え、そのシャーマニズムから祖先崇拝の要素を取り出して礼教化し、仁愛の理念をもって、当時、身分制秩序崩壊の社会混乱によって解体していた古代社会の道徳的・宗教的再編を試みたのが孔子とした<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">&#91;</span>12<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。 </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="孔子とその時代"><span id=".E5.AD.94.E5.AD.90.E3.81.A8.E3.81.9D.E3.81.AE.E6.99.82.E4.BB.A3"></span>孔子とその時代</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=14" title="節を編集: 孔子とその時代"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="rellink" style="margin-bottom: 0.5em; padding-left: 2em; font-size: 90%;" role="note">→詳細は「<a href="/wiki/%E5%AD%94%E5%AD%90" title="孔子">孔子</a>」を参照</div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E3%83%95%E3%82%A1%E3%82%A4%E3%83%AB:Half_Portraits_of_the_Great_Sage_and_Virtuous_Men_of_Old_-_Yan_Hui_Ziyuan_(%E9%A1%8F%E5%9B%9E_%E5%AD%90%E6%B7%B5).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Half_Portraits_of_the_Great_Sage_and_Virtuous_Men_of_Old_-_Yan_Hui_Ziyuan_%28%E9%A1%8F%E5%9B%9E_%E5%AD%90%E6%B7%B5%29.jpg/160px-Half_Portraits_of_the_Great_Sage_and_Virtuous_Men_of_Old_-_Yan_Hui_Ziyuan_%28%E9%A1%8F%E5%9B%9E_%E5%AD%90%E6%B7%B5%29.jpg" decoding="async" width="160" height="217" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Half_Portraits_of_the_Great_Sage_and_Virtuous_Men_of_Old_-_Yan_Hui_Ziyuan_%28%E9%A1%8F%E5%9B%9E_%E5%AD%90%E6%B7%B5%29.jpg/240px-Half_Portraits_of_the_Great_Sage_and_Virtuous_Men_of_Old_-_Yan_Hui_Ziyuan_%28%E9%A1%8F%E5%9B%9E_%E5%AD%90%E6%B7%B5%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Half_Portraits_of_the_Great_Sage_and_Virtuous_Men_of_Old_-_Yan_Hui_Ziyuan_%28%E9%A1%8F%E5%9B%9E_%E5%AD%90%E6%B7%B5%29.jpg/320px-Half_Portraits_of_the_Great_Sage_and_Virtuous_Men_of_Old_-_Yan_Hui_Ziyuan_%28%E9%A1%8F%E5%9B%9E_%E5%AD%90%E6%B7%B5%29.jpg 2x" data-file-width="1178" data-file-height="1595" /></a><figcaption>顔回</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%E6%98%A5%E7%A7%8B%E6%99%82%E4%BB%A3" title="春秋時代">春秋時代</a>の<a href="/wiki/%E5%91%A8" title="周">周</a>末に<a href="/wiki/%E5%AD%94%E5%AD%90" title="孔子">孔丘</a>(孔子、<a href="/wiki/%E7%B4%80%E5%85%83%E5%89%8D551%E5%B9%B4" title="紀元前551年">紀元前551年</a>‐<a href="/wiki/%E7%B4%80%E5%85%83%E5%89%8D479%E5%B9%B4" title="紀元前479年">紀元前479年</a>)は<a href="/wiki/%E9%AD%AF" title="魯">魯</a>国に生まれた。当時は<a href="/wiki/%E5%AE%9F%E5%8A%9B%E4%B8%BB%E7%BE%A9" class="mw-redirect" title="実力主義">実力主義</a>が横行し<a href="/wiki/%E8%BA%AB%E5%88%86%E5%88%B6" class="mw-redirect" title="身分制">身分制</a><a href="/wiki/%E7%A7%A9%E5%BA%8F" class="mw-redirect" title="秩序">秩序</a>が解体されつつあった。周初への復古を理想として身分制秩序の再編と仁道政治を掲げた。孔子の弟子たちは孔子の思想を奉じて孔子教団を作り、<a href="/wiki/%E6%88%A6%E5%9B%BD%E6%99%82%E4%BB%A3_(%E4%B8%AD%E5%9B%BD)" title="戦国時代 (中国)">戦国時代</a>、<b>儒家</b>となって<a href="/wiki/%E8%AB%B8%E5%AD%90%E7%99%BE%E5%AE%B6" title="諸子百家">諸子百家</a>の一家をなした。孔子と弟子たちの語録は『<a href="/wiki/%E8%AB%96%E8%AA%9E" title="論語">論語</a>』にまとめられた。 </p><p>孔子の弟子は3000人おり、特に「身の六芸に通じる者」として<a href="/wiki/%E4%B8%83%E5%8D%81%E5%AD%90" title="七十子">七十子</a>がいた<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">&#91;</span>13<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。そのうち特に優れた高弟は<a href="/wiki/%E5%AD%94%E9%96%80%E5%8D%81%E5%93%B2" title="孔門十哲">孔門十哲</a>と呼ばれ、その才能ごとに以下の四科に分けられている。 </p> <ul><li>徳行 - <a href="/wiki/%E9%A1%94%E5%9B%9E" title="顔回">顔回</a>・<a href="/wiki/%E9%96%94%E5%AD%90%E9%A8%AB" title="閔子騫">閔子騫</a>・<a href="/wiki/%E5%86%89%E4%BC%AF%E7%89%9B" title="冉伯牛">冉伯牛</a>・<a href="/wiki/%E4%BB%B2%E5%BC%93" title="仲弓">仲弓</a></li> <li>言語 - <a href="/wiki/%E5%AE%B0%E6%88%91" title="宰我">宰我</a>・<a href="/wiki/%E5%AD%90%E8%B2%A2" title="子貢">子貢</a></li> <li>政事 - <a href="/wiki/%E5%86%89%E6%9C%89" title="冉有">冉有</a>・<a href="/wiki/%E5%AD%90%E8%B7%AF" title="子路">子路</a></li> <li>文学(学問) - <a href="/wiki/%E5%AD%90%E6%B8%B8" title="子游">子游</a>・<a href="/wiki/%E5%AD%90%E5%A4%8F" title="子夏">子夏</a></li></ul> <p>その他、<a href="/wiki/%E5%AD%9D" title="孝">孝</a>の実践で知られ、『<a href="/wiki/%E5%AD%9D%E7%B5%8C" title="孝経">孝経</a>』の作者とされる<a href="/wiki/%E6%9B%BE%E5%8F%82" class="mw-redirect" title="曾参">曾参</a>(曾子)がおり、その弟子には孔子の孫で『<a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%BA%B8" title="中庸">中庸</a>』の作者とされる<a href="/wiki/%E5%AD%90%E6%80%9D" title="子思">子思</a>がいる。 </p><p><a href="/wiki/%E5%AD%94%E5%AD%90" title="孔子">孔子</a>の死後、儒家は八派に分かれた。その中で<a href="/wiki/%E5%AD%9F%E5%AD%90" title="孟子">孟軻</a>(孟子)は<a href="/wiki/%E6%80%A7%E5%96%84%E8%AA%AC" class="mw-redirect" title="性善説">性善説</a>を唱え、孔子が最高の徳目とした<a href="/wiki/%E4%BB%81" title="仁">仁</a>に加え、実践が可能とされる徳目<a href="/wiki/%E7%BE%A9" title="義">義</a>の思想を主張し、<a href="/wiki/%E8%8D%80%E5%AD%90" title="荀子">荀況</a>(荀子)は<a href="/wiki/%E6%80%A7%E6%82%AA%E8%AA%AC" class="mw-redirect" title="性悪説">性悪説</a>を唱えて<a href="/wiki/%E7%A4%BC" title="礼">礼</a>治主義を主張した。『<a href="/wiki/%E8%A9%A9%E7%B5%8C" title="詩経">詩</a>』『<a href="/wiki/%E6%9B%B8%E7%B5%8C" title="書経">書</a>』『<a href="/wiki/%E5%84%80%E7%A4%BC_(%E7%B5%8C%E6%9B%B8)" title="儀礼 (経書)">礼</a>』『<a href="/wiki/%E6%A5%BD%E7%B5%8C" title="楽経">楽</a>』『<a href="/wiki/%E6%98%93%E7%B5%8C" title="易経">易</a>』『<a href="/wiki/%E6%98%A5%E7%A7%8B" title="春秋">春秋</a>』といった<a href="/wiki/%E5%91%A8" title="周">周</a>の書物を<a href="/wiki/%E5%85%AD%E7%B5%8C" class="mw-redirect" title="六経">六経</a>として儒家の経典とし、その儒家的な解釈学の立場から『<a href="/wiki/%E7%A4%BC%E8%A8%98" title="礼記">礼記</a>』や『易伝』『<a href="/wiki/%E6%98%A5%E7%A7%8B%E5%B7%A6%E6%B0%8F%E4%BC%9D" title="春秋左氏伝">春秋左氏伝</a>』『<a href="/wiki/%E6%98%A5%E7%A7%8B%E5%85%AC%E7%BE%8A%E4%BC%9D" title="春秋公羊伝">春秋公羊伝</a>』『<a href="/wiki/%E6%98%A5%E7%A7%8B%E7%A9%80%E6%A2%81%E4%BC%9D" title="春秋穀梁伝">春秋穀梁伝</a>』といった注釈書や論文集である<a href="/wiki/%E4%BC%9D" title="伝">伝</a>が整理された(完成は漢代)。 </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="焚書坑儒"><span id=".E7.84.9A.E6.9B.B8.E5.9D.91.E5.84.92"></span>焚書坑儒</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=15" title="節を編集: 焚書坑儒"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E3%83%95%E3%82%A1%E3%82%A4%E3%83%AB:%E6%88%98%E5%9B%BD%E6%97%B6%E6%A5%9A%E5%85%B0%E9%99%B5%E4%BB%A4%E8%8D%80%E5%86%B5.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/%E6%88%98%E5%9B%BD%E6%97%B6%E6%A5%9A%E5%85%B0%E9%99%B5%E4%BB%A4%E8%8D%80%E5%86%B5.jpg/180px-%E6%88%98%E5%9B%BD%E6%97%B6%E6%A5%9A%E5%85%B0%E9%99%B5%E4%BB%A4%E8%8D%80%E5%86%B5.jpg" decoding="async" width="180" height="248" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/%E6%88%98%E5%9B%BD%E6%97%B6%E6%A5%9A%E5%85%B0%E9%99%B5%E4%BB%A4%E8%8D%80%E5%86%B5.jpg/270px-%E6%88%98%E5%9B%BD%E6%97%B6%E6%A5%9A%E5%85%B0%E9%99%B5%E4%BB%A4%E8%8D%80%E5%86%B5.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/%E6%88%98%E5%9B%BD%E6%97%B6%E6%A5%9A%E5%85%B0%E9%99%B5%E4%BB%A4%E8%8D%80%E5%86%B5.jpg/360px-%E6%88%98%E5%9B%BD%E6%97%B6%E6%A5%9A%E5%85%B0%E9%99%B5%E4%BB%A4%E8%8D%80%E5%86%B5.jpg 2x" data-file-width="776" data-file-height="1070" /></a><figcaption><a href="/wiki/%E6%80%A7%E6%82%AA%E8%AA%AC" class="mw-redirect" title="性悪説">性悪説</a>を唱えた<a href="/wiki/%E8%8D%80%E5%AD%90" title="荀子">荀子</a>。その思想は<a href="/wiki/%E6%B3%95%E5%AE%B6" title="法家">法家</a>の<a href="/wiki/%E9%9F%93%E9%9D%9E%E5%AD%90" title="韓非子">韓非子</a>や同じく法家で秦の<a href="/wiki/%E4%B8%9E%E7%9B%B8" title="丞相">丞相</a>である<a href="/wiki/%E6%9D%8E%E6%96%AF" title="李斯">李斯</a>に批判的に継承された</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%E7%A7%A6" title="秦">秦</a>は<a href="/wiki/%E5%95%86%E9%9E%85" title="商鞅">商鞅</a>の変法によって伝統で氏族社会を解体し、<a href="/wiki/%E9%9F%93%E9%9D%9E%E5%AD%90" title="韓非子">韓非子</a>に代表される<a href="/wiki/%E6%B3%95%E5%AE%B6" title="法家">法家</a>思想によって中華統一の基盤を整備した<sup id="cite_ref-ReferenceA_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-15"><span class="cite-bracket">&#91;</span>14<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。<a href="/wiki/%E5%A7%8B%E7%9A%87%E5%B8%9D" title="始皇帝">始皇帝</a>が<a href="/wiki/%E5%85%AD%E5%9B%BD" title="六国">六国</a>を滅ぼし中国を統一すると、<a href="/wiki/%E6%B3%95%E5%AE%B6" title="法家">法家</a>思想を尊んでそれ以外の自由な思想活動を禁止し、<a href="/wiki/%E7%84%9A%E6%9B%B8%E5%9D%91%E5%84%92" title="焚書坑儒">焚書坑儒</a>を起こした。ただし、博士官が保存する書物は除かれたとあるので、儒家の<a href="/wiki/%E7%B5%8C%E6%9B%B8" title="経書">経書</a>が全く滅びたというわけではなく、<a href="/wiki/%E6%A5%9A%E6%BC%A2%E6%88%A6%E4%BA%89" title="楚漢戦争">楚漢の戦火</a>を経ながらも、<a href="/wiki/%E6%BC%A2" title="漢">漢</a>に伝えられた。また、焚書坑儒以降にも秦に仕えていた儒者もおり、例えば<a href="/wiki/%E5%8F%94%E5%AD%AB%E9%80%9A" title="叔孫通">叔孫通</a>は最初秦に仕えていたが、後に漢に従ってその礼制を整えている。 </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="国教化"><span id=".E5.9B.BD.E6.95.99.E5.8C.96"></span>国教化</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=16" title="節を編集: 国教化"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E3%83%95%E3%82%A1%E3%82%A4%E3%83%AB:Dong_zhongshu.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Dong_zhongshu.jpg/190px-Dong_zhongshu.jpg" decoding="async" width="190" height="384" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Dong_zhongshu.jpg/285px-Dong_zhongshu.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Dong_zhongshu.jpg/380px-Dong_zhongshu.jpg 2x" data-file-width="500" data-file-height="1010" /></a><figcaption>董仲舒</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%E9%99%B3%E5%8B%9D%E3%83%BB%E5%91%89%E5%BA%83%E3%81%AE%E4%B9%B1" title="陳勝・呉広の乱">陳勝・呉広の乱</a>後、<a href="/wiki/%E9%A0%85%E7%BE%BD" title="項羽">項羽</a>を倒して中華を再統一した<a href="/wiki/%E5%8A%89%E9%82%A6" title="劉邦">劉邦</a>は、<a href="/wiki/%E6%BC%A2" title="漢">漢</a>(<a href="/wiki/%E5%89%8D%E6%BC%A2" title="前漢">前漢</a>)を建国した。そして地域差のある氏族制解体に対応するため、<a href="/wiki/%E9%83%A1%E5%9B%BD%E5%88%B6" title="郡国制">郡国制</a>を採用し、<a href="/wiki/%E9%BB%84%E8%80%81%E6%80%9D%E6%83%B3" title="黄老思想">黄老思想</a>(黄老刑名の学)によって民力の休息を図った。この政策は<a href="/wiki/%E6%96%87%E5%B8%9D_(%E6%BC%A2)" title="文帝 (漢)">文帝</a>・<a href="/wiki/%E6%99%AF%E5%B8%9D_(%E6%BC%A2)" title="景帝 (漢)">景帝</a>にも引き継がれた<sup id="cite_ref-ReferenceA_15-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-15"><span class="cite-bracket">&#91;</span>14<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。<a href="/wiki/%E9%81%93%E5%AE%B6" class="mw-redirect" title="道家">道家</a>系の黄老思想が流行る中で、<a href="/wiki/%E5%8F%94%E5%AD%AB%E9%80%9A" title="叔孫通">叔孫通</a>が漢の宮廷儀礼を定め、<a href="/wiki/%E9%99%B8%E8%B3%88" title="陸賈">陸賈</a>が<a href="/wiki/%E5%8D%97%E8%B6%8A%E5%9B%BD" title="南越国">南越</a>王を朝貢させ、<a href="/wiki/%E4%BC%8F%E7%94%9F" class="mw-redirect" title="伏生">伏生</a>が『<a href="/wiki/%E4%BB%8A%E6%96%87%E5%B0%9A%E6%9B%B8" class="mw-redirect" title="今文尚書">今文尚書</a>』を伝えるなど、秦の統治下にありながら儒を保管していた学者たちが活躍した。文帝のもとでは<a href="/wiki/%E8%B3%88%E8%AA%BC" title="賈誼">賈誼</a>が活躍した。 </p><p><a href="/wiki/%E6%AD%A6%E5%B8%9D_(%E6%BC%A2)" title="武帝 (漢)">武帝</a>のとき、漢は<a href="/wiki/%E5%8C%88%E5%A5%B4" title="匈奴">匈奴</a>から河西四郡を奪うなど積極的な政策に転じ、無為を尊ぶ黄老思想は衰退し、代わって儒者が重用された。<a href="/wiki/%E7%8F%AD%E5%9B%BA" title="班固">班固</a>『<a href="/wiki/%E6%BC%A2%E6%9B%B8" title="漢書">漢書</a>』によれば儒者・<a href="/wiki/%E8%91%A3%E4%BB%B2%E8%88%92" title="董仲舒">董仲舒</a>は<a href="/wiki/%E4%BA%94%E7%B5%8C%E5%8D%9A%E5%A3%AB" title="五経博士">五経博士</a>を設置することを献策した。武帝はこの献策をいれ、<a href="/wiki/%E5%BB%BA%E5%85%83_(%E6%BC%A2)" title="建元 (漢)">建元</a>5年(<a href="/wiki/%E7%B4%80%E5%85%83%E5%89%8D136%E5%B9%B4" title="紀元前136年">紀元前136年</a>)、五経博士を設けたという(ただし、『<a href="/wiki/%E5%8F%B2%E8%A8%98" title="史記">史記</a>』には董仲舒が献策したとの記述がなく、儒家思想が国家の学問思想として浸透して儒家一尊体制が確立されたのは<a href="/wiki/%E5%89%8D%E6%BC%A2" title="前漢">前漢</a>末から<a href="/wiki/%E5%BE%8C%E6%BC%A2" title="後漢">後漢</a>初にかけてという説もある)。武帝のときに儒学者が台頭したのは事実であり、儒者で初めての丞相の<a href="/wiki/%E5%85%AC%E5%AD%AB%E5%BC%98" title="公孫弘">公孫弘</a>のように、武帝の好む法家思想を儒教でコーティングする者が登用された<sup id="cite_ref-世界哲学2-p121_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-世界哲学2-p121-16"><span class="cite-bracket">&#91;</span>15<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。 </p><p>また、五経博士が設置されたことで、儒家の<a href="/wiki/%E7%B5%8C%E6%9B%B8" title="経書">経書</a>が国家の公認のもとに教授され、儒教が官学化した。同時に儒家官僚の進出も徐々に進み、前漢末になると儒者が多く重臣の地位を占め、丞相も儒者が独占する状態になる。 </p><p>前漢の<a href="/wiki/%E7%B5%8C%E5%AD%A6" title="経学">経学</a>は一経専門であり、流派を重んじて、師から伝えられる家法を守り、一字一句も変更することがなかった(<a href="/wiki/%E7%AB%A0%E5%8F%A5%E3%81%AE%E5%AD%A6" title="章句の学">章句の学</a>)。<a href="/wiki/%E5%AE%A3%E5%B8%9D_(%E6%BC%A2)" title="宣帝 (漢)">宣帝</a>のときには経文の異同や経説の違いを論議する<a href="/w/index.php?title=%E7%9F%B3%E6%B8%A0%E9%96%A3%E4%BC%9A%E8%AD%B0&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="石渠閣会議 (存在しないページ)">石渠閣会議</a>が開かれている。この会議で『<a href="/wiki/%E6%98%A5%E7%A7%8B" title="春秋">春秋</a>』では<a href="/wiki/%E6%98%A5%E7%A7%8B%E5%85%AC%E7%BE%8A%E4%BC%9D" title="春秋公羊伝">公羊家</a>に対して<a href="/wiki/%E6%98%A5%E7%A7%8B%E7%A9%80%E6%A2%81%E4%BC%9D" title="春秋穀梁伝">穀梁家</a>が優位に立った。 </p><p><a href="/wiki/%E8%91%A3%E4%BB%B2%E8%88%92" title="董仲舒">董仲舒</a>ら公羊家は<a href="/wiki/%E9%99%B0%E9%99%BD%E4%BA%94%E8%A1%8C%E6%80%9D%E6%83%B3" title="陰陽五行思想">陰陽五行思想</a>を取り入れて<a href="/wiki/%E5%A4%A9%E4%BA%BA%E7%9B%B8%E9%96%A2" class="mw-redirect" title="天人相関">天人相関</a>の<a href="/wiki/%E7%81%BD%E7%95%B0%E8%AA%AC" title="災異説">災異説</a>を説いた。前漢末には<a href="/wiki/%E6%8F%9A%E9%9B%84" title="揚雄">揚雄</a>が現れ、儒教顕彰のために『<a href="/wiki/%E6%98%93%E7%B5%8C" title="易経">易経</a>』を模した『<a href="/wiki/%E5%A4%AA%E7%8E%84" class="mw-redirect" title="太玄">太玄</a>』や『<a href="/wiki/%E8%AB%96%E8%AA%9E" title="論語">論語</a>』を模した『<a href="/wiki/%E6%B3%95%E8%A8%80" title="法言">法言</a>』を著作している。こうして儒教は権力にすり寄り、天という人格的な主催神を持つ宗教へと変貌した<sup id="cite_ref-世界哲学2-p121_16-1" class="reference"><a href="#cite_note-世界哲学2-p121-16"><span class="cite-bracket">&#91;</span>15<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。 </p><p>前漢末~後漢、災異思想・神秘主義により経書を解釈した緯書が流行した(「経」には機織りの「たていと」、「緯」は「よこいと」の意)。緯書は七経(六経+孝経)に対して七緯が整理され、予言書『讖書』『図讖(としん)』と合わせて讖緯が成立し、新の<a href="/wiki/%E7%8E%8B%E8%8E%BD" title="王莽">王莽</a>も後漢の<a href="/wiki/%E5%85%89%E6%AD%A6%E5%B8%9D" title="光武帝">光武帝</a>も盛んに利用した。一方、桓譚・王充ら無神論者の思想家を唱え、合理主義的な立場から讖緯を非難した。 </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="古文学と今文学"><span id=".E5.8F.A4.E6.96.87.E5.AD.A6.E3.81.A8.E4.BB.8A.E6.96.87.E5.AD.A6"></span>古文学と今文学</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=17" title="節を編集: 古文学と今文学"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%E5%89%8D%E6%BC%A2" title="前漢">前漢</a>から<a href="/wiki/%E4%BA%94%E7%B5%8C%E5%8D%9A%E5%A3%AB" title="五経博士">五経博士</a>たちが使っていた<a href="/wiki/%E4%BA%94%E7%B5%8C" title="五経">五経</a>の<a href="/wiki/%E5%86%99%E6%9C%AC" title="写本">写本</a>は、漢代通行の<a href="/wiki/%E9%9A%B7%E6%9B%B8%E4%BD%93" title="隷書体">隷書体</a>に書き写され『<a href="/wiki/%E4%BB%8A%E6%96%87%E7%B5%8C" class="mw-redirect" title="今文経">今文経</a>』と言われる。これに対し、<a href="/wiki/%E5%AD%94%E5%AD%90" title="孔子">孔子</a>旧宅の壁中や民間から秦以前のテキスト、『<a href="/wiki/%E5%8F%A4%E6%96%87%E7%B5%8C" class="mw-redirect" title="古文経">古文経</a>』が発見された。前漢末、<a href="/wiki/%E5%8A%89%E6%AD%86" title="劉歆">劉歆</a>が<a href="/wiki/%E5%8F%A4%E6%96%87%E7%B5%8C" class="mw-redirect" title="古文経">古文経</a>を学官に立てようと、<a href="/wiki/%E4%BB%8A%E6%96%87%E7%B5%8C%E5%AD%A6" class="mw-redirect" title="今文経学">今文経学</a>と学派争いを引き起こした。<a href="/wiki/%E5%B9%B3%E5%B8%9D_(%E6%BC%A2)" title="平帝 (漢)">平帝</a>のときには『<a href="/wiki/%E6%98%A5%E7%A7%8B%E5%B7%A6%E6%B0%8F%E4%BC%9D" title="春秋左氏伝">春秋左氏伝</a>』『<a href="/wiki/%E5%84%80%E7%A4%BC" title="儀礼">逸礼</a>』『<a href="/wiki/%E6%AF%9B%E8%A9%A9" class="mw-redirect" title="毛詩">毛詩</a>』『<a href="/wiki/%E6%9B%B8%E7%B5%8C" title="書経">古文尚書</a>』が、<a href="/wiki/%E6%96%B0" title="新">新</a>朝では『<a href="/wiki/%E5%91%A8%E7%A4%BC" title="周礼">周官</a>』が学官に立てられた。<a href="/wiki/%E5%BE%8C%E6%BC%A2" title="後漢">後漢</a>では、<a href="/wiki/%E5%8F%A4%E6%96%87%E7%B5%8C" class="mw-redirect" title="古文経">古文経</a>が学官に立てられることはなかったものの、民間において経伝の<a href="/wiki/%E8%A8%93%E8%A9%81" class="mw-redirect" title="訓詁">訓詁</a>解釈学を発展させて力をつけた。<a href="/wiki/%E7%AB%A0%E5%B8%9D_(%E6%BC%A2)" title="章帝 (漢)">章帝</a>のとき、<a href="/wiki/%E4%BB%8A%E6%96%87%E7%B5%8C" class="mw-redirect" title="今文経">今文経</a>の写本の異同を論じる<a href="/w/index.php?title=%E7%99%BD%E8%99%8E%E8%A6%B3%E4%BC%9A%E8%AD%B0&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="白虎観会議 (存在しないページ)">白虎観会議</a>が開かれたが、この中で<a href="/wiki/%E5%8F%A4%E6%96%87%E5%AD%A6" class="mw-redirect" title="古文学">古文学</a>は攻撃に晒されながらも、その解釈がいくらか採用された。この会議の記録は<a href="/wiki/%E7%8F%AD%E5%9B%BA" title="班固">班固</a>によって『<a href="/wiki/%E7%99%BD%E8%99%8E%E9%80%9A%E7%BE%A9" title="白虎通義">白虎通義</a>』にまとめられた。 </p><p><a href="/wiki/%E5%8F%A4%E6%96%87%E5%AD%A6" class="mw-redirect" title="古文学">古文学</a>は、<a href="/wiki/%E4%BB%8A%E6%96%87%E5%AD%A6" class="mw-redirect" title="今文学">今文学</a>が一経専門で家法を頑なに遵守したのに対し、<a href="/wiki/%E5%85%AD%E7%B5%8C" class="mw-redirect" title="六経">六経</a>全てを兼修し、ときには今文学など他学派の学説をとりいれつつ、<a href="/wiki/%E7%B5%8C%E6%9B%B8" title="経書">経書</a>を総合的に解釈することを目指した。<a href="/wiki/%E8%B3%88%E9%80%B5_(%E6%BC%A2)" title="賈逵 (漢)">賈逵</a>は『左氏伝』を<a href="/wiki/%E8%AE%96%E7%B7%AF" title="讖緯">讖緯</a>と結びつけて漢王朝受命を説明する書だと顕彰した。その弟子、<a href="/wiki/%E8%A8%B1%E6%85%8E" title="許慎">許慎</a>は『<a href="/wiki/%E8%AA%AC%E6%96%87%E8%A7%A3%E5%AD%97" title="説文解字">説文解字</a>』を著して<a href="/wiki/%E4%BB%8A%E6%96%87" title="今文">今文</a>による文字解釈の妥当性を否定し、<a href="/wiki/%E5%8F%A4%E6%96%87%E5%AD%A6" class="mw-redirect" title="古文学">古文学</a>の発展に大きく寄与している。<a href="/wiki/%E9%A6%AC%E8%9E%8D" title="馬融">馬融</a>は<a href="/wiki/%E7%B5%8C%E5%AD%A6" title="経学">経学</a>を総合して今古文を折衷する方向性を打ち出した。その弟子、<a href="/wiki/%E9%84%AD%E7%8E%84" title="鄭玄">鄭玄</a>は<a href="/wiki/%E4%B8%89%E7%A4%BC" title="三礼">三礼</a>注を中心に<a href="/wiki/%E4%BA%94%E7%B5%8C" title="五経">五経</a>全体に矛盾なく貫通する理論を構築し、漢代経学を集大成した。 </p><p><a href="/wiki/%E4%BB%8A%E6%96%87%E5%AD%A6" class="mw-redirect" title="今文学">今文学</a>では古文学説の弱点を研究して反駁した。<a href="/w/index.php?title=%E6%9D%8E%E8%82%B2&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="李育 (存在しないページ)">李育</a>は『難左氏義』によって左氏学を批判し、白虎観会議に参加して賈逵を攻撃した。<a href="/wiki/%E4%BD%95%E4%BC%91" title="何休">何休</a>は博学をもって『<a href="/wiki/%E5%85%AC%E7%BE%8A%E4%BC%9D" class="mw-redirect" title="公羊伝">公羊伝</a>』に注を作り、『<a href="/w/index.php?title=%E6%98%A5%E7%A7%8B%E5%85%AC%E7%BE%8A%E8%A7%A3%E8%A9%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="春秋公羊解詁 (存在しないページ)">春秋公羊解詁</a>』にまとめた。『公羊墨守』を著作して公羊学を顕彰するとともに、『左氏膏肓』を著作して左氏学を攻撃した。一で『<a href="/wiki/%E5%91%A8%E7%A4%BC" title="周礼">周礼</a>』を「<a href="/wiki/%E5%85%AD%E5%9B%BD" title="六国">六国</a>陰謀の書」として斥けた。何休は鄭玄によって論駁され、以後、今文学に大師が出ることもなく、今文学は古文学に押されて衰退していった。 </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="三国時代・晋代"><span id=".E4.B8.89.E5.9B.BD.E6.99.82.E4.BB.A3.E3.83.BB.E6.99.8B.E4.BB.A3"></span>三国時代・晋代</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=18" title="節を編集: 三国時代・晋代"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%E9%AD%8F_(%E4%B8%89%E5%9B%BD)" title="魏 (三国)">魏</a>に入ると、<a href="/wiki/%E7%8E%8B%E7%B2%9B" title="王粛">王粛</a>が<a href="/wiki/%E9%84%AD%E7%8E%84" title="鄭玄">鄭玄</a>を反駁してほぼ全経に注を作り、その経注の殆どが魏の学官に立てられた。王粛は『<a href="/wiki/%E5%AD%94%E5%AD%90%E5%AE%B6%E8%AA%9E" title="孔子家語">孔子家語</a>』を偽作したことでも知られる。<a href="/wiki/%E8%A5%BF%E6%99%8B" title="西晋">西晋</a>では<a href="/wiki/%E6%9D%9C%E9%A0%90" title="杜預">杜預</a>が『<a href="/wiki/%E6%98%A5%E7%A7%8B%E5%B7%A6%E6%B0%8F%E4%BC%9D" title="春秋左氏伝">春秋左氏伝</a>』に注して『<a href="/wiki/%E6%98%A5%E7%A7%8B%E7%B5%8C%E4%BC%9D%E9%9B%86%E8%A7%A3" title="春秋経伝集解">春秋経伝集解</a>』を作り、独自の春秋義例を作って左伝に基づく春秋学を完成させた。『<a href="/wiki/%E6%98%A5%E7%A7%8B%E7%A9%80%E6%A2%81%E4%BC%9D" title="春秋穀梁伝">春秋穀梁伝</a>』には<a href="/wiki/%E8%8C%83%E5%AF%A7" title="范寧">范寧</a>が注を作っている。 </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="玄学"><span id=".E7.8E.84.E5.AD.A6"></span>玄学</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=19" title="節を編集: 玄学"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>この時代<a href="/wiki/%E8%80%81%E8%8D%98%E6%80%9D%E6%83%B3" title="老荘思想">老荘思想</a>と『<a href="/wiki/%E6%98%93" class="mw-redirect" title="易">易</a>』に基づく<a href="/wiki/%E7%8E%84%E5%AD%A6" title="玄学">玄学</a>が隆盛した。玄学の側からも儒教の<a href="/wiki/%E7%B5%8C%E6%9B%B8" title="経書">経書</a>に注を作るものが現れ、<a href="/wiki/%E7%8E%8B%E5%BC%BC_(%E4%B8%89%E5%9B%BD)" title="王弼 (三国)">王弼</a>は費氏易に注して『周易注』を作り、<a href="/wiki/%E4%BD%95%E6%99%8F" title="何晏">何晏</a>は『<a href="/wiki/%E8%AB%96%E8%AA%9E%E9%9B%86%E8%A7%A3" title="論語集解">論語集解</a>』を作った(<a href="/wiki/%E6%AD%A3%E5%A7%8B%E3%81%AE%E9%9F%B3" title="正始の音">正始の音</a>)。<a href="/wiki/%E5%91%89_(%E4%B8%89%E5%9B%BD)" title="呉 (三国)">呉</a>には<a href="/wiki/%E4%BB%8A%E6%96%87" title="今文">今文</a>孟氏易を伝えた<a href="/wiki/%E8%99%9E%E7%BF%BB" title="虞翻">虞翻</a>、『国語注』を遺した<a href="/wiki/%E9%9F%8B%E6%98%AD" title="韋昭">韋昭</a>がいる。<a href="/wiki/%E8%A5%BF%E6%99%8B" title="西晋">西晋</a>末には<a href="/wiki/%E6%B0%B8%E5%98%89%E3%81%AE%E4%B9%B1" title="永嘉の乱">永嘉の乱</a>が起こり、これによって<a href="/wiki/%E4%BB%8A%E6%96%87%E7%B5%8C%E5%AD%A6" class="mw-redirect" title="今文経学">今文経学</a>の多くの伝承が途絶えた。<a href="/wiki/%E6%9D%B1%E6%99%8B" title="東晋">東晋</a>になると、永嘉の乱で亡佚していた『<a href="/wiki/%E5%8F%A4%E6%96%87%E5%B0%9A%E6%9B%B8" class="mw-redirect" title="古文尚書">古文尚書</a>』に対して<a href="/w/index.php?title=%E6%A2%85%E3%82%B5%E3%82%AF&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="梅サク (存在しないページ)">梅賾</a>が<a href="/wiki/%E5%AD%94%E5%AE%89%E5%9B%BD" title="孔安国">孔安国</a>伝が付された『古文尚書』58篇なるものを奏上したが、<a href="/wiki/%E6%B8%85" title="清">清</a>の<a href="/wiki/%E9%96%BB%E8%8B%A5%E7%92%A9" title="閻若璩">閻若璩</a>によって偽作であることが証明されている(偽古文尚書・偽孔伝という)。この偽孔伝が鄭玄注と並んで学官に立てられた。 </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="南北朝時代・南学と北学"><span id=".E5.8D.97.E5.8C.97.E6.9C.9D.E6.99.82.E4.BB.A3.E3.83.BB.E5.8D.97.E5.AD.A6.E3.81.A8.E5.8C.97.E5.AD.A6"></span>南北朝時代・南学と北学</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=20" title="節を編集: 南北朝時代・南学と北学"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%E5%8D%97%E5%8C%97%E6%9C%9D%E6%99%82%E4%BB%A3_(%E4%B8%AD%E5%9B%BD)" title="南北朝時代 (中国)">南北朝時代</a>、<a href="/wiki/%E5%8D%97%E6%9C%9D_(%E4%B8%AD%E5%9B%BD)" class="mw-redirect" title="南朝 (中国)">南朝</a>の儒学を<b>南学</b>、<a href="/wiki/%E5%8C%97%E6%9C%9D_(%E4%B8%AD%E5%9B%BD)" class="mw-redirect" title="北朝 (中国)">北朝</a>の儒学を<b>北学</b>という。南朝ではあまり儒教は振るわなかったが、<a href="/wiki/%E6%A2%81_(%E5%8D%97%E6%9C%9D)" title="梁 (南朝)">南朝梁</a>の<a href="/wiki/%E8%95%AD%E8%A1%8D" title="蕭衍">武帝</a>のときには<a href="/wiki/%E4%BA%94%E7%B5%8C%E5%8D%9A%E5%A3%AB" title="五経博士">五経博士</a>が置かれ、一時儒教が盛んになった。 </p><p>南学では魏晋の学風が踏襲され、『<a href="/wiki/%E6%AF%9B%E8%A9%A9" class="mw-redirect" title="毛詩">毛詩</a>』「<a href="/wiki/%E4%B8%89%E7%A4%BC" title="三礼">三礼</a>」の<a href="/wiki/%E9%84%AD%E7%8E%84" title="鄭玄">鄭玄</a>注以外に、『周易』は<a href="/wiki/%E7%8E%8B%E5%BC%BC_(%E4%B8%89%E5%9B%BD)" title="王弼 (三国)">王弼</a>注、『尚書』は偽孔伝、『春秋』は<a href="/wiki/%E6%9D%9C%E9%A0%90" title="杜預">杜預</a>注が尊ばれた。あまり家法に拘ることもなく、<a href="/wiki/%E7%8E%84%E5%AD%A6" title="玄学">玄学</a>や<a href="/wiki/%E4%BB%8F%E6%95%99" title="仏教">仏教</a>理論も取り込んだ思想が行われた。この時代、仏教の経典解釈学である<a href="/wiki/%E7%BE%A9%E7%96%8F" title="義疏">義疏</a>の学の影響を受けて、儒教の経書にも義疏が作られはじめた。ただし、儒教では漢魏の注についてさらに注釈を施すといった<a href="/wiki/%E8%A8%93%E8%A9%81%E5%AD%A6" title="訓詁学">訓詁学</a>的なものを「疏」と呼ぶようになっていった。南朝梁の<a href="/w/index.php?title=%E8%B2%BB%E3%82%AB%E3%83%B3&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="費カン (存在しないページ)">費甝</a>の『尚書義疏』や<a href="/wiki/%E7%9A%87%E4%BE%83" title="皇侃">皇侃</a>の『論語義疏』があるが、『尚書義疏』は北方に伝わって北学でも取りあげられ、<a href="/wiki/%E5%94%90" title="唐">唐</a>の『尚書正義』のもとになり、『<a href="/wiki/%E8%AB%96%E8%AA%9E%E7%BE%A9%E7%96%8F" title="論語義疏">論語義疏</a>』は亡佚することなく現在まで伝えられている。 </p><p>北朝でも仏教・玄学が流行したが、わりあい儒教が盛んであり、特に<a href="/wiki/%E5%8C%97%E5%91%A8" title="北周">北周</a>ではその国名が示すとおり<a href="/wiki/%E5%91%A8" title="周">周</a>王朝を理想として儒教を顕彰し、仏教を抑制した。北朝では<a href="/wiki/%E5%BE%8C%E6%BC%A2" title="後漢">後漢</a>の<a href="/wiki/%E5%8F%A4%E6%96%87%E5%AD%A6" class="mw-redirect" title="古文学">古文学</a>が行われ、『<a href="/wiki/%E6%98%93%E7%B5%8C" title="易経">周易</a>』・『<a href="/wiki/%E6%9B%B8%E7%B5%8C" title="書経">尚書</a>』・『<a href="/wiki/%E6%AF%9B%E8%A9%A9" class="mw-redirect" title="毛詩">毛詩</a>』「<a href="/wiki/%E4%B8%89%E7%A4%BC" title="三礼">三礼</a>」は<a href="/wiki/%E9%84%AD%E7%8E%84" title="鄭玄">鄭玄</a>注、『春秋左氏伝』は後漢の<a href="/wiki/%E6%9C%8D%E8%99%94" title="服虔">服虔</a>の注、『<a href="/wiki/%E6%98%A5%E7%A7%8B%E5%85%AC%E7%BE%8A%E4%BC%9D" title="春秋公羊伝">春秋公羊伝</a>』は後漢の<a href="/wiki/%E4%BD%95%E4%BC%91" title="何休">何休</a>の注が尊ばれた。その学風は保守的で旧説を覆すことなく<a href="/wiki/%E7%AB%A0%E5%8F%A5" class="mw-redirect" title="章句">章句</a><a href="/wiki/%E8%A8%93%E8%A9%81" class="mw-redirect" title="訓詁">訓詁</a>の学を墨守した。<a href="/wiki/%E5%8C%97%E9%AD%8F" title="北魏">北魏</a>には<a href="/w/index.php?title=%E5%BE%90%E9%81%B5%E6%98%8E&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="徐遵明 (存在しないページ)">徐遵明</a>がおり、<a href="/w/index.php?title=%E5%8A%89%E7%8C%AE%E4%B9%8B&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="劉献之 (存在しないページ)">劉献之</a>の『<a href="/wiki/%E6%AF%9B%E8%A9%A9" class="mw-redirect" title="毛詩">毛詩</a>』を除く経学はすべて彼の門下から出た。その門下に北周の<a href="/wiki/%E7%86%8A%E5%AE%89%E7%94%9F" title="熊安生">熊安生</a>がおり、とりわけ<a href="/wiki/%E4%B8%89%E7%A4%BC" title="三礼">三礼</a>に通じて『礼記義疏』などの著作がある。熊安生の門下からは<a href="/wiki/%E9%9A%8B" title="隋">隋</a>の二大学者である<a href="/wiki/%E5%8A%89%E7%84%AF" title="劉焯">劉焯</a>・<a href="/wiki/%E5%8A%89%E7%82%AB" title="劉炫">劉炫</a>が出た。 </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="隋代"><span id=".E9.9A.8B.E4.BB.A3"></span>隋代</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=21" title="節を編集: 隋代"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>北朝系の隋が中国を統一したので、隋初の<a href="/wiki/%E5%84%92%E5%AD%A6" class="mw-redirect" title="儒学">儒学</a>は北学中心であったが、<a href="/wiki/%E7%85%AC%E5%B8%9D" title="煬帝">煬帝</a>のとき、劉焯・劉炫の二劉が出、費甝の『尚書義疏』を取りあげたり、南学系の注に義疏を作ったりして南北の儒学を総合した。劉焯の『五経述義』、劉炫の『春秋述義』『尚書述義』『毛詩述義』は唐の『<a href="/wiki/%E4%BA%94%E7%B5%8C%E6%AD%A3%E7%BE%A9" title="五経正義">五経正義</a>』の底本となった。在野の学者に<a href="/wiki/%E7%8E%8B%E9%80%9A_(%E9%9A%8B)" title="王通 (隋)">王通</a>(文中子)がいる。彼は自らを周公から孔子への学統を継ぐものと自認し、<a href="/wiki/%E5%85%AD%E7%B5%8C" class="mw-redirect" title="六経">六経</a>の続編という「続経」を作った。偽作・潤色説もあるが『<a href="/wiki/%E8%AB%96%E8%AA%9E" title="論語">論語</a>』に擬した『<a href="/wiki/%E4%B8%AD%E8%AA%AC" class="mw-redirect" title="中説">中説</a>』が現存している。唐末、孔孟<a href="/wiki/%E9%81%93%E7%B5%B1%E8%AB%96" class="mw-redirect" title="道統論">道統論</a>が起こる中で再評価され<a href="/wiki/%E9%9F%93%E6%84%88" title="韓愈">韓愈</a>の先駆者として位置づけられた。その儒仏道三教帰一の立場、みずからを儒教の作り手である<a href="/wiki/%E8%81%96%E4%BA%BA#儒教" title="聖人">聖人</a>とする立場がのちの<a href="/wiki/%E5%AE%8B%E5%AD%A6" class="mw-redirect" title="宋学">宋学</a>に影響を与えた。 </p><p>隋の<a href="/wiki/%E6%A5%8A%E5%A0%85" title="楊堅">文帝</a>は初めて<a href="/wiki/%E7%A7%91%E6%8C%99" title="科挙">科挙</a>を行い、従来の貴族の子弟が官吏となる体制から、試験によって官吏が選ばれるようになった。これにより、儒学者がその知識をもって官吏となる道が広がったのである。 </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="唐代"><span id=".E5.94.90.E4.BB.A3"></span>唐代</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=22" title="節を編集: 唐代"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>唐が中国を再統一すると、隋の二劉が示した南北儒学統一の流れを国家事業として推し進めた。隋末混乱期に散佚した経書を収集・校定し、<a href="/wiki/%E8%B2%9E%E8%A6%B3_(%E5%94%90)" title="貞観 (唐)">貞観</a>7年(<a href="/wiki/633%E5%B9%B4" title="633年">633年</a>)には<a href="/wiki/%E9%A1%94%E5%B8%AB%E5%8F%A4" title="顔師古">顔師古</a>が<a href="/wiki/%E4%BA%94%E7%B5%8C" title="五経">五経</a>を校定した『五経定本』が頒布された。さらに貞観14年(<a href="/wiki/640%E5%B9%B4" title="640年">640年</a>)には<a href="/wiki/%E5%AD%94%E7%A9%8E%E9%81%94" title="孔穎達">孔穎達</a>を責任者として五経の注疏をまとめた『<a href="/wiki/%E4%BA%94%E7%B5%8C%E6%AD%A3%E7%BE%A9" title="五経正義">五経正義</a>』が撰定された(二度の改訂を経て<a href="/wiki/%E6%B0%B8%E5%BE%BD" title="永徽">永徽</a>4年(<a href="/wiki/653%E5%B9%B4" title="653年">653年</a>)に完成)。永徽年間には<a href="/wiki/%E8%B3%88%E5%85%AC%E5%BD%A6" title="賈公彦">賈公彦</a>に『<a href="/wiki/%E5%8D%81%E4%B8%89%E7%B5%8C%E6%B3%A8%E7%96%8F" class="mw-redirect" title="十三経注疏">周礼疏</a>』『<a href="/wiki/%E5%8D%81%E4%B8%89%E7%B5%8C%E6%B3%A8%E7%96%8F" class="mw-redirect" title="十三経注疏">儀礼疏</a>』を選定させている。これにより七経の正義が出そろい、<a href="/wiki/%E6%BC%A2%E5%94%90%E8%A8%93%E8%A9%81%E5%AD%A6" class="mw-redirect" title="漢唐訓詁学">漢唐訓詁学</a>の成果はここに極まった。 </p><p>こうして正義が確定される一方、中唐(<a href="/wiki/8%E4%B8%96%E7%B4%80" title="8世紀">8世紀</a>中葉)になると<a href="/wiki/%E6%B3%A8%E7%96%8F" title="注疏">注疏</a>批判の動きが生じた。『<a href="/wiki/%E6%98%A5%E7%A7%8B" title="春秋">春秋</a>』では<a href="/w/index.php?title=%E5%95%96%E5%8A%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="啖助 (存在しないページ)">啖助</a>・<a href="/w/index.php?title=%E8%B6%99%E5%8C%A1_(%E5%94%90)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="趙匡 (唐) (存在しないページ)">趙匡</a>・<a href="/w/index.php?title=%E9%99%B8%E6%B7%B3&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="陸淳 (存在しないページ)">陸淳</a>が<a href="/wiki/%E6%98%A5%E7%A7%8B%E4%B8%89%E4%BC%9D" class="mw-redirect" title="春秋三伝">春秋三伝</a>は『春秋』を注するものではないと懐疑を述べ、特に『<a href="/wiki/%E5%B7%A6%E4%BC%9D" class="mw-redirect" title="左伝">左伝</a>』を排斥した。『<a href="/wiki/%E6%98%93%E7%B5%8C" title="易経">周易</a>』では<a href="/w/index.php?title=%E6%9D%8E%E9%BC%8E%E7%A5%9A&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="李鼎祚 (存在しないページ)">李鼎祚</a>が<a href="/wiki/%E7%8E%8B%E5%BC%BC_(%E4%B8%89%E5%9B%BD)" title="王弼 (三国)">王弼</a>注の<a href="/w/index.php?title=%E7%BE%A9%E7%90%86%E6%98%93&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="義理易 (存在しないページ)">義理易</a>に反対して<a href="/wiki/%E9%84%AD%E7%8E%84" title="鄭玄">鄭玄</a>を始めとする漢代<a href="/w/index.php?title=%E8%B1%A1%E6%95%B0%E6%98%93&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="象数易 (存在しないページ)">象数易</a>を伝えた。『<a href="/wiki/%E8%A9%A9%E7%B5%8C" title="詩経">詩経</a>』では韓愈撰と仮託される「詩之序議」が「詩序」の<a href="/wiki/%E5%AD%90%E5%A4%8F" title="子夏">子夏</a>制作を否定している。 </p><p>唐代は一概に<a href="/wiki/%E4%BB%8F%E6%95%99" title="仏教">仏教</a>隆盛の時代であったが、その中にあって儒教回帰を唱えたのが、韓愈や<a href="/wiki/%E6%9D%8E%E7%BF%BA" title="李翺">李翺</a>たちである。韓愈は著書『原道』で、堯舜から孔子・孟子まで絶えることなく伝授された仁義の「道」こそ仏教・道教の道に取って代わられるべきものだと主張している。李翺は『復性書』において「<a href="/wiki/%E4%BA%BA%E6%80%A7%E8%AB%96" class="mw-redirect" title="人性論">性</a>」は本来的に善であり、その性に復することで<a href="/wiki/%E8%81%96%E4%BA%BA#儒教" title="聖人">聖人</a>になれるとした。その復性の教えは孔子から伝えられて子思が『中庸』47篇にまとめ、孟子に伝えられたが、秦の焚書坑儒によって失われ、道教・仏教が隆盛するにいたったのだと主張している。彼らの「道」の伝授に関する系統論は宋代の<a href="/wiki/%E9%81%93%E7%B5%B1%E8%AB%96" class="mw-redirect" title="道統論">道統論</a>の先駆けとなった。彼らは文学史上、<a href="/wiki/%E5%8F%A4%E6%96%87%E5%BE%A9%E8%88%88%E9%81%8B%E5%8B%95" class="mw-redirect" title="古文復興運動">古文復興運動</a>の担い手であるが、古文運動家のいわゆる「文」とは「載道」(道を載せる)の道具であり、文章の字面ではなく、そこに込められた道徳的な精神こそが重要であるとして経文の一字一句にこだわる注疏の学をも批判した。このことが宋代の新しい<a href="/wiki/%E7%B5%8C%E5%AD%A6" title="経学">経学</a>を生む要因の一つとなった。 </p><p>また、唐代は儒教・仏教・道教の三つが鼎立していることから、三教鼎立時代とも呼ばれており、<a href="/wiki/%E5%8A%89%E7%A6%B9%E9%8C%AB" title="劉禹錫">劉禹錫</a>(772年-842年)は仏教・儒教の教養を併せ持った詩僧との交流が深かったことや、当時の朝廷では道教が優遇政策がとられていたが、<a href="/wiki/%E7%8E%84%E5%AE%97_(%E5%94%90)" title="玄宗 (唐)">玄宗</a>は道教の『老子』仏教の『金剛般若経』儒教の『孝経』の注釈書を著するなどをしたことから、この三教鼎立時代は人的にも思想的にも実り多い交流が行われていた時代であったと言える<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">&#91;</span>16<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。 </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="歴史(近世)"><span id=".E6.AD.B4.E5.8F.B2.EF.BC.88.E8.BF.91.E4.B8.96.EF.BC.89"></span>歴史(近世)</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=23" title="節を編集: 歴史(近世)"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="宋代"><span id=".E5.AE.8B.E4.BB.A3"></span>宋代</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=24" title="節を編集: 宋代"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%E5%8C%97%E5%AE%8B" title="北宋">宋</a>ははじめ<a href="/wiki/%E5%94%90" title="唐">唐</a>の継承を目指し、儒学でも注疏の学が行われた。<a href="/w/index.php?title=%E8%81%B6%E5%B4%87%E7%BE%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="聶崇義 (存在しないページ)">聶崇義</a>の『三礼図』、<a href="/wiki/%E9%82%A2%E6%98%BA" title="邢昺">邢昺</a>・<a href="/w/index.php?title=%E5%AD%AB%E5%A5%AD&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="孫奭 (存在しないページ)">孫奭</a>らの『孝経疏』『論語疏』『爾雅疏』がある。<a href="/wiki/%E5%8D%97%E5%AE%8B" title="南宋">南宋</a>になると、漢唐の<a href="/wiki/%E6%B3%A8%E7%96%8F" title="注疏">注疏</a>にこの三疏と『孟子疏』が加えられて『<a href="/wiki/%E5%8D%81%E4%B8%89%E7%B5%8C%E6%B3%A8%E7%96%8F" class="mw-redirect" title="十三経注疏">十三経注疏</a>』がまとめられた。また、宋代では『周礼』が過去の王朝と比較しても知識人たちの関心を惹いた。宋初三先生の一人の<a href="/w/index.php?title=%E7%9F%B3%E4%BB%8B&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="石介 (存在しないページ)">石介</a>は『周礼』を大義名分を解く『春秋』とともに「万世の大典」とした。また『周礼』は科挙制度の改善にも利用された。唐宋八大家の一人であった欧陽脩は『周礼』の「教民、興学、命士の法」に対して深い共感を持った<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">&#91;</span>17<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。 </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="道統論"><span id=".E9.81.93.E7.B5.B1.E8.AB.96"></span>道統論</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=25" title="節を編集: 道統論"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>しかし、宋の天下が安定した<a href="/wiki/%E4%BB%81%E5%AE%97_(%E5%AE%8B)" title="仁宗 (宋)">仁宗</a>のときになると、唐末の<a href="/wiki/%E5%8F%A4%E6%96%87%E5%BE%A9%E8%88%88%E9%81%8B%E5%8B%95" class="mw-redirect" title="古文復興運動">古文復興運動</a>が共感され、漢唐時代は否定されるようになった。漢唐時代には細々と伝承されてきたとする孔子の道に対する系譜が作られ、自己をその最後に置く<a href="/wiki/%E9%81%93%E7%B5%B1%E8%AB%96" class="mw-redirect" title="道統論">道統論</a>が盛んになった。例えば、古文家の<a href="/w/index.php?title=%E6%9F%B3%E9%96%8B&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="柳開 (存在しないページ)">柳開</a>は「<a href="/wiki/%E5%AD%94%E5%AD%90" title="孔子">孔子</a> - <a href="/wiki/%E5%AD%9F%E5%AD%90" title="孟子">孟子</a> - <a href="/wiki/%E8%8D%80%E5%AD%90" title="荀子">荀子</a> - <a href="/wiki/%E6%8F%9A%E9%9B%84" title="揚雄">揚雄</a> - <a href="/wiki/%E9%9F%93%E6%84%88" title="韓愈">韓愈</a>」の系譜を提出し、石介はこれに<a href="/wiki/%E9%9A%8B" title="隋">隋</a>の<a href="/wiki/%E7%8E%8B%E9%80%9A_(%E9%9A%8B)" title="王通 (隋)">王通</a>を加えた。ここに孟子の再評価の動きが起こった。宋初、孟子を評価するものは少なく宋代前期の激しい議論を経てその評価が確定された。<a href="/wiki/%E7%8E%8B%E5%AE%89%E7%9F%B3" title="王安石">王安石</a>は<a href="/wiki/%E7%A7%91%E6%8C%99" title="科挙">科挙</a>改革で従来の『<a href="/wiki/%E5%AD%9D%E7%B5%8C" title="孝経">孝経</a>』『<a href="/wiki/%E7%88%BE%E9%9B%85" title="爾雅">爾雅</a>』に代わって『孟子』を挙げ、<a href="/wiki/%E5%8D%97%E5%AE%8B" title="南宋">南宋</a>になると孫奭撰と仮託されて『孟子注疏』が編まれている。<a href="/wiki/%E4%BA%BA%E6%80%A7%E8%AB%96" class="mw-redirect" title="人性論">人性論</a>としても伝統的な<a href="/wiki/%E6%80%A7%E4%B8%89%E5%93%81%E8%AA%AC" class="mw-redirect" title="性三品説">性三品説</a>から<a href="/wiki/%E6%80%A7%E5%96%84%E8%AA%AC" class="mw-redirect" title="性善説">性善説</a>が主張されるようになっていく。逆に<a href="/wiki/%E6%80%A7%E6%82%AA%E8%AA%AC" class="mw-redirect" title="性悪説">性悪説</a>の荀子や<a href="/w/index.php?title=%E6%80%A7%E5%96%84%E6%82%AA%E6%B7%B7%E8%AA%AC&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="性善悪混説 (存在しないページ)">性善悪混説</a>の揚雄は評価の対象から外されていった。 </p><p>漢唐訓詁学の語義のみを重視する解釈学を批判し、その中身である道徳精神を重視する学問が打ち出された。<a href="/wiki/%E8%83%A1%E7%91%97" title="胡瑗">胡瑗</a>・<a href="/w/index.php?title=%E5%AD%AB%E5%BE%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="孫復 (存在しないページ)">孫復</a>・石介は「仁義礼楽を以て学と為」し、後に<a href="/wiki/%E6%AC%A7%E9%99%BD%E8%84%A9" title="欧陽脩">欧陽脩</a>によって<b>宋初三先生</b>と称されている。 </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="新学"><span id=".E6.96.B0.E5.AD.A6"></span>新学</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=26" title="節を編集: 新学"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%E7%A5%9E%E5%AE%97_(%E5%AE%8B)" title="神宗 (宋)">神宗</a>のときになると、このような前人の主張を総合し、体系的な学問が新たに創始された。その代表が王安石の<b><a href="/wiki/%E6%96%B0%E5%AD%A6" class="mw-disambig" title="新学">新学</a></b>である。王安石は『<a href="/wiki/%E5%91%A8%E7%A4%BC" title="周礼">周礼</a>』『<a href="/wiki/%E8%A9%A9%E7%B5%8C" title="詩経">詩経</a>』『<a href="/wiki/%E6%9B%B8%E7%B5%8C" title="書経">書経</a>』に注釈を施して『三経新義』を作り、さらに新学に属する学者たちが他の経書にも注を作った。これら新注は学校に頒布されて<a href="/wiki/%E7%A7%91%E6%8C%99" title="科挙">科挙</a>の国定教科書となり、宋代を通じて広く読まれた。王安石は特に『周官新義』を重んじ、『<a href="/wiki/%E5%91%A8%E7%A4%BC" title="周礼">周礼</a>』に基づく<a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%A4%AE%E9%9B%86%E6%A8%A9%E5%9B%BD%E5%AE%B6" class="mw-redirect" title="中央集権国家">中央集権国家</a>の樹立を目指し、さまざまな<a href="/wiki/%E6%96%B0%E6%B3%95%E3%83%BB%E6%97%A7%E6%B3%95%E3%81%AE%E4%BA%89%E3%81%84" title="新法・旧法の争い">新法</a>を実施した。新学に異議を唱えたものに<a href="/wiki/%E7%A8%8B%E9%A1%A5" title="程顥">程顥</a>・<a href="/wiki/%E7%A8%8B%E9%A0%A4" title="程頤">程頤</a>らの<b>洛学</b>(<a href="/wiki/%E9%81%93%E5%AD%A6" class="mw-redirect" title="道学">道学</a>)、<a href="/wiki/%E8%98%87%E8%BB%BE" title="蘇軾">蘇軾</a>・<a href="/wiki/%E8%98%87%E8%BD%8D" title="蘇轍">蘇轍</a>らの<b>蜀学</b>、<a href="/wiki/%E5%BC%B5%E8%BC%89" title="張載">張載</a>らの<b>関学</b>があった。<a href="/wiki/12%E4%B8%96%E7%B4%80" title="12世紀">12世紀</a>を通じてこれらの学派は激しく対立したが、南宋になると、新学優位から次第に道学優位へと傾いていった。 </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="天論"><span id=".E5.A4.A9.E8.AB.96"></span>天論</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=27" title="節を編集: 天論"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>この時代、「<a href="/wiki/%E5%A4%A9" title="天">天</a>」をめぐる考え方に大きな変化が現れた。それまでの天は人格的であり意志を持って人に賞罰を下すとされたが、宋代以降、天は意志をもたない自然的なものであり、天と人とを貫く法則にただ<a href="/wiki/%E7%90%86" title="理">理</a>があるとされた。その先鞭をつけたのは中唐の<a href="/wiki/%E6%9F%B3%E5%AE%97%E5%85%83" title="柳宗元">柳宗元</a>の「天説」・<a href="/wiki/%E5%8A%89%E7%A6%B9%E9%8C%AB" title="劉禹錫">劉禹錫</a>の『天論』であり、<a href="/wiki/%E5%8C%97%E5%AE%8B" title="北宋">北宋</a>においては<a href="/wiki/%E6%AC%A7%E9%99%BD%E8%84%A9" title="欧陽脩">欧陽脩</a>の『<a href="/wiki/%E6%96%B0%E5%94%90%E6%9B%B8" title="新唐書">新唐書</a>』五行志・王安石の『洪範伝』・程頤の『春秋伝』などに見られる。程頤の理・程顥の天理は後の<a href="/wiki/%E6%9C%B1%E7%86%B9" title="朱熹">朱熹</a>に影響を与えた。このような天観の変化によって『<a href="/wiki/%E6%98%93%E7%B5%8C" title="易経">易経</a>』を中心として新しい宇宙生成論が展開された。<a href="/wiki/%E9%82%B5%E9%9B%8D" title="邵雍">邵雍</a>は「<a href="/wiki/%E5%85%88%E5%A4%A9%E5%9B%B3" title="先天図">先天図</a>」を作って「数」で宇宙生成を説明し、<a href="/wiki/%E5%91%A8%E6%95%A6%E9%A0%A4" title="周敦頤">周敦頤</a>は「<a href="/wiki/%E5%A4%AA%E6%A5%B5%E5%9B%B3" title="太極図">太極図</a>」に基づいて『<a href="/wiki/%E5%A4%AA%E6%A5%B5%E5%9B%B3%E8%AA%AC" title="太極図説">太極図説</a>』を著し、「無極→<a href="/wiki/%E5%A4%AA%E6%A5%B5" title="太極">太極</a>→陰陽→五行→万物化生」の宇宙生成論を唱えた(朱熹は無極=太極と読み替えた)。また張載は「太虚即気」説を唱え、<a href="/wiki/%E6%B0%97" title="気">気</a>が離散して流動性の高いあり方を「太虚」、気が凝固停滞してできているものを「万物」とした。この気には単なる宇宙論にとどまらず道徳的な「<a href="/wiki/%E4%BA%BA%E6%80%A7%E8%AB%96" class="mw-redirect" title="人性論">性</a>」が備わっており、「太虚」の状態の性を「天地の性」として本来的な優れたものとし、「万物」の状態の性を「気質の性」として劣化したものとした。こういった唐宋変革期の<a href="/wiki/%E3%83%91%E3%83%A9%E3%83%80%E3%82%A4%E3%83%A0" title="パラダイム">パラダイム</a>シフトは南宋になると体系的な思想として総合され、朱子学が形成されることになる。 </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="南宋時代"><span id=".E5.8D.97.E5.AE.8B.E6.99.82.E4.BB.A3"></span>南宋時代</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=28" title="節を編集: 南宋時代"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>宋代は北方を<a href="/wiki/%E9%87%91_(%E7%8E%8B%E6%9C%9D)" title="金 (王朝)">金代</a>に占領され、南渡することになった。この時代、在朝在野を問わず新学と洛学が激しく争った。南宋初、程頤の直弟子である<a href="/wiki/%E6%A5%8A%E6%99%82" title="楊時">楊時</a>は北宋亡国の責任は王安石の新学にあるとして<a href="/wiki/%E7%A7%91%E6%8C%99" title="科挙">科挙</a>に王安石の解釈を用いるべきではないと<a href="/wiki/%E9%AB%98%E5%AE%97_(%E5%AE%8B)" title="高宗 (宋)">高宗</a>に進言し、『三経義辯』を著して『三経新義』を批判した。程頤に私淑した<a href="/wiki/%E8%83%A1%E5%AE%89%E5%9B%BD" title="胡安国">胡安国</a>は『<a href="/wiki/%E6%98%A5%E7%A7%8B" title="春秋">春秋</a>』に注して『<a href="/w/index.php?title=%E8%83%A1%E6%B0%8F%E6%98%A5%E7%A7%8B%E4%BC%9D&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="胡氏春秋伝 (存在しないページ)">胡氏春秋伝</a>』を著し、『<a href="/wiki/%E5%91%A8%E7%A4%BC" title="周礼">周礼</a>』に基づく新学を批判した。<a href="/wiki/%E8%AC%9D%E8%89%AF%E4%BD%90" title="謝良佐">謝良佐</a>の弟子である<a href="/w/index.php?title=%E6%9C%B1%E9%9C%87&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="朱震 (存在しないページ)">朱震</a>は邵雍の『皇極経世書』、周敦頤の『通書』といった<a href="/w/index.php?title=%E8%B1%A1%E6%95%B0%E6%98%93&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="象数易 (存在しないページ)">象数易</a>と『程氏易伝』や張載の『<a href="/w/index.php?title=%E6%AD%A3%E8%92%99&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="正蒙 (存在しないページ)">正蒙</a>』といった<a href="/w/index.php?title=%E7%BE%A9%E7%90%86%E6%98%93&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="義理易 (存在しないページ)">義理易</a>を総合して『<a href="/w/index.php?title=%E6%BC%A2%E4%B8%8A%E6%98%93%E4%BC%9D&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="漢上易伝 (存在しないページ)">漢上易伝</a>』を著し、王安石や蘇軾の易学に対抗した。新学を重んじた重鎮<a href="/wiki/%E7%A7%A6%E6%AA%9C" title="秦檜">秦檜</a>の死後、高宗によって新学の地位は相対化された。 </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="朱熹"><span id=".E6.9C.B1.E7.86.B9"></span>朱熹</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=29" title="節を編集: 朱熹"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E3%83%95%E3%82%A1%E3%82%A4%E3%83%AB:Zhu_xi.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Zhu_xi.jpg/180px-Zhu_xi.jpg" decoding="async" width="180" height="207" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Zhu_xi.jpg/270px-Zhu_xi.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Zhu_xi.jpg/360px-Zhu_xi.jpg 2x" data-file-width="435" data-file-height="500" /></a><figcaption>朱熹</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%E5%AD%9D%E5%AE%97_(%E5%AE%8B)" title="孝宗 (宋)">孝宗</a>のときには、後に<a href="/wiki/%E6%9C%B1%E5%AD%90%E5%AD%A6" title="朱子学">朱子学</a>と呼ばれる学術体系を構築した朱熹が現れる。洛学の後継者を自認する朱熹は心の修養を重視して緻密な理論に基づく方法論を確立した。彼は楊時の再伝弟子という<a href="/wiki/%E6%9D%8E%E4%BE%97_(%E5%8D%97%E5%AE%8B)" title="李侗 (南宋)">李侗</a>との出会、胡安国の子の<a href="/wiki/%E8%83%A1%E5%AE%8F" title="胡宏">胡宏</a>の学を承けた<a href="/wiki/%E5%BC%B5%E6%A0%BB" title="張栻">張栻</a>(湖湘学派)との交友によって心の構造論・修養法(主敬静座)への思索を深め、40歳の時、張載の言葉という「心は性と情とを統べる」と程頤の「<a href="/wiki/%E6%80%A7%E5%8D%B3%E7%90%86" title="性即理">性即理</a>」による定論を得、一家を成して<b>閩学</b>(びんがく)を起こした。宇宙構造を理気二元論で説明し、心においても<a href="/wiki/%E5%BD%A2%E8%80%8C%E4%B8%8A%E5%AD%A6" title="形而上学">形而上学</a>的な「理」によって規定され、人間に普遍的に存在する「性」と、「気」によって形作られ、個々人の具体的な現れ方である「情」があるとし、<a href="/wiki/%E5%AD%9F%E5%AD%90" title="孟子">孟子</a>に基づいて性は絶対的に善であるとした。そして、その「性」に立ち戻ること、すなわち「理」を体得することによって大本が得られ万事に対処することができるとし、そのための心の修養法に内省的な「<a href="/wiki/%E5%B1%85%E6%95%AC" title="居敬">居敬</a>」と外界の観察や読書による「<a href="/wiki/%E6%A0%BC%E7%89%A9" class="mw-redirect" title="格物">格物</a>」とを主張した。<a href="/wiki/%E7%B5%8C%E5%AD%A6" title="経学">経学</a>では、<a href="/wiki/%E4%BA%94%E7%B5%8C" title="五経">五経</a>を学ぶ前段階として<a href="/wiki/%E5%9B%9B%E6%9B%B8" title="四書">四書</a>の学を設け、『<a href="/wiki/%E5%9B%9B%E6%9B%B8%E9%9B%86%E6%B3%A8" title="四書集注">四書集注</a>』を著した。さらに『<a href="/wiki/%E6%98%93%E7%B5%8C" title="易経">易経</a>』には経を占いの書として扱った『<a href="/w/index.php?title=%E5%91%A8%E6%98%93%E6%9C%AC%E7%BE%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="周易本義 (存在しないページ)">周易本義</a>』、『<a href="/wiki/%E8%A9%A9%E7%B5%8C" title="詩経">詩経</a>』には必ずしも礼教的解釈によらず人の自然な感情に基づく解釈をした『<a href="/wiki/%E8%A9%A9%E9%9B%86%E4%BC%9D" title="詩集伝">詩集伝</a>』、「礼」には『<a href="/wiki/%E5%84%80%E7%A4%BC_(%E7%B5%8C%E6%9B%B8)" title="儀礼 (経書)">儀礼</a>』を経とし『<a href="/wiki/%E7%A4%BC%E8%A8%98" title="礼記">礼記</a>』を伝とした『<a href="/w/index.php?title=%E5%84%80%E7%A4%BC%E7%B5%8C%E4%BC%9D%E9%80%9A%E8%A7%A3&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="儀礼経伝通解 (存在しないページ)">儀礼経伝通解</a>』を著した。『<a href="/wiki/%E6%9B%B8%E7%B5%8C" title="書経">書経</a>』には弟子の<a href="/w/index.php?title=%E8%94%A1%E6%B2%88&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="蔡沈 (存在しないページ)">蔡沈</a>に『<a href="/w/index.php?title=%E6%9B%B8%E9%9B%86%E4%BC%9D&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="書集伝 (存在しないページ)">書集伝</a>』を作らせている。朱熹の弟子には、<a href="/w/index.php?title=%E9%BB%84%E6%A6%A6&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="黄榦 (存在しないページ)">黄榦</a>・<a href="/w/index.php?title=%E8%BC%94%E5%BA%83&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="輔広 (存在しないページ)">輔広</a>・邵雍の易学を研鑽した<a href="/w/index.php?title=%E8%94%A1%E5%85%83%E5%AE%9A&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="蔡元定 (存在しないページ)">蔡元定</a>と『書集伝』を編纂した蔡沈父子、『<a href="/w/index.php?title=%E5%8C%97%E6%B8%93%E5%AD%97%E7%BE%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="北渓字義 (存在しないページ)">北渓字義</a>』に朱熹の用語を字書風にまとめた<a href="/w/index.php?title=%E9%99%B3%E6%B7%B3&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="陳淳 (存在しないページ)">陳淳</a>などがいる。 </p><p>同時代、永康学派の<a href="/wiki/%E9%99%B3%E4%BA%AE" title="陳亮">陳亮</a>や永嘉学派の<a href="/wiki/%E8%91%89%E9%81%A9" title="葉適">葉適</a>(しょうせき)は、聖人の道は国家や民衆の生活を利することにあるとする<b>事功の学</b>を唱えて自己の内面を重視する朱熹を批判した。江西学派の<a href="/wiki/%E9%99%B8%E4%B9%9D%E6%B7%B5" class="mw-redirect" title="陸九淵">陸九淵</a>は心の構造論において朱熹と考えを異にし、<a href="/wiki/%E5%BF%83%E5%8D%B3%E7%90%86" title="心即理">心即理</a>説にもとづく独自の理論を展開した。朱熹・陸九淵の両者は直に対面して論争したが(<a href="/wiki/%E9%B5%9D%E6%B9%96%E3%81%AE%E4%BC%9A" title="鵝湖の会">鵝湖の会</a>)、結論は全く出ず、互いの学説の違いを再確認するに留まった。 </p><p>また、朱熹は<a href="/wiki/%E7%B5%8C%E6%9B%B8" title="経書">経書</a>を用いて科挙制度を批判した人物としても知られていることから教育分野にたいして積極的に取り組んでいた人物であるといえる。朱熹は<a href="/wiki/%E7%A7%91%E6%8C%99" title="科挙">科挙</a>をただ暗記するだけの学問であると批判した。というのも当時の科挙は『五経正義』という唐代に成立した国の注釈書を暗記することが科挙の対策であったためである。朱熹は学問には過程があるとして、「日常的しつけ」から「理論および社会的行動」へという過程をさだめさらにそのためのテキストもさだめた。その内容は8歳で学ぶ段階では『小学』を15歳以降は『四書』と『五経』を定めた<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">&#91;</span>18<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。 </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="道学"><span id=".E9.81.93.E5.AD.A6"></span>道学</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=30" title="節を編集: 道学"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>陸九淵の学は<a href="/wiki/%E6%98%8E" title="明">明代</a>の<a href="/wiki/%E7%8E%8B%E5%AE%88%E4%BB%81" class="mw-redirect" title="王守仁">王守仁</a>によって顕彰され、<b>心学</b>(陸王心学)の系譜に入れられた。この時代、洛学の流派は朱熹の学を含めて<a href="/wiki/%E9%81%93%E5%AD%A6" class="mw-redirect" title="道学">道学</a>と呼ばれるようになり一世を風靡した。一方、<a href="/wiki/%E9%84%AD%E6%A8%B5" title="鄭樵">鄭樵</a>・<a href="/wiki/%E6%B4%AA%E9%82%81" title="洪邁">洪邁</a>・<a href="/w/index.php?title=%E7%A8%8B%E5%A4%A7%E6%98%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="程大昌 (存在しないページ)">程大昌</a>らが経史の考証をもって学とし、道学と対峙している。 </p><p><a href="/wiki/%E5%AF%A7%E5%AE%97_(%E5%AE%8B)" title="寧宗 (宋)">寧宗</a>の<a href="/wiki/%E6%85%B6%E5%85%83" title="慶元">慶元</a>3年(<a href="/wiki/1197%E5%B9%B4" title="1197年">1197年</a>)、<a href="/wiki/%E5%A4%96%E6%88%9A" title="外戚">外戚</a>の<a href="/wiki/%E9%9F%93%E4%BE%82%E5%86%91" title="韓侂冑">韓侂冑</a>が宰相の<a href="/wiki/%E8%B6%99%E6%B1%9D%E6%84%9A" title="趙汝愚">趙汝愚</a>に与する一党を権力の座から追放する<a href="/wiki/%E6%85%B6%E5%85%83%E3%81%AE%E5%85%9A%E7%A6%81" class="mw-redirect" title="慶元の党禁">慶元の党禁</a>が起こり、趙汝愚・<a href="/w/index.php?title=%E5%91%A8%E5%BF%85%E5%A4%A7&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="周必大 (存在しないページ)">周必大</a>・<a href="/wiki/%E6%9C%B1%E7%86%B9" title="朱熹">朱熹</a>・<a href="/w/index.php?title=%E5%BD%AD%E4%BA%80%E5%B9%B4&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="彭亀年 (存在しないページ)">彭亀年</a>・<a href="/w/index.php?title=%E9%99%B3%E5%82%85%E8%89%AF&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="陳傅良 (存在しないページ)">陳傅良</a>・蔡元定ら59人が禁錮に処された。その翌年、偽学の禁の詔が出され、道学は偽学とされて弾圧を受けることになった。朱熹は<a href="/wiki/%E6%85%B6%E5%85%83" title="慶元">慶元</a>6年(<a href="/wiki/1200%E5%B9%B4" title="1200年">1200年</a>)、逆党とされたまま死去した。偽学禁令は<a href="/wiki/%E5%98%89%E5%AE%9A_(%E5%AE%8B)" class="mw-redirect" title="嘉定 (宋)">嘉定</a>4年(<a href="/wiki/1211%E5%B9%B4" title="1211年">1211年</a>)に解かれた。 </p><p><a href="/wiki/%E7%90%86%E5%AE%97" title="理宗">理宗</a>はその<a href="/wiki/%E5%BB%9F%E5%8F%B7" title="廟号">廟号</a>「理」字が示すとおり道学を好み、朱熹の門流、<a href="/w/index.php?title=%E9%AD%8F%E4%BA%86%E7%BF%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="魏了翁 (存在しないページ)">魏了翁</a>・<a href="/wiki/%E7%9C%9F%E5%BE%B3%E7%A7%80" title="真徳秀">真徳秀</a>らが活躍した。真徳秀の『<a href="/w/index.php?title=%E5%A4%A7%E5%AD%A6%E8%A1%8D%E7%BE%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="大学衍義 (存在しないページ)">大学衍義</a>』は後世、帝王学の教科書とされている。<a href="/wiki/%E5%BA%A6%E5%AE%97" title="度宗">度宗</a>のときには『<a href="/w/index.php?title=%E9%BB%84%E6%B0%8F%E6%97%A5%E6%8A%84&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="黄氏日抄 (存在しないページ)">黄氏日抄</a>』の<a href="/wiki/%E9%BB%84%E9%9C%87" title="黄震">黄震</a>、『<a href="/wiki/%E7%8E%89%E6%B5%B7" title="玉海">玉海</a>』『<a href="/wiki/%E5%9B%B0%E5%AD%A6%E7%B4%80%E8%81%9E" title="困学紀聞">困学紀聞</a>』で知られる<a href="/wiki/%E7%8E%8B%E5%BF%9C%E9%BA%9F" title="王応麟">王応麟</a>がいる。いずれも朱熹の門流で学術的な方面に大きな役割を果たした。 </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="元代"><span id=".E5.85.83.E4.BB.A3"></span>元代</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=31" title="節を編集: 元代"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>従来、金代では道学は行われず、<a href="/wiki/%E3%83%A2%E3%83%B3%E3%82%B4%E3%83%AB%E5%B8%9D%E5%9B%BD" title="モンゴル帝国">モンゴル</a>の捕虜となった<a href="/w/index.php?title=%E8%B6%99%E5%BE%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="趙復 (存在しないページ)">趙復</a>が<a href="/wiki/%E5%A7%9A%E6%9E%A2" title="姚枢">姚枢</a>・<a href="/w/index.php?title=%E7%8E%8B%E6%83%9F%E4%B8%AD&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="王惟中 (存在しないページ)">王惟中</a>に伝えたことによって初めて道学が北伝したとされてきたが、現在では金でも道学が行われていたことが知られている。 </p><p><a href="/wiki/%E5%85%83_(%E7%8E%8B%E6%9C%9D)" title="元 (王朝)">元代</a>、姚枢から学を承けた<a href="/wiki/%E8%A8%B1%E8%A1%A1" title="許衡">許衡</a>が出て、朱子学が大いに盛んになった。元は当初、金の継承を標榜しており<a href="/wiki/%E5%8D%97%E5%AE%8B" title="南宋">南宋</a>は意識されていなかった。許衡は<a href="/wiki/%E3%82%AF%E3%83%93%E3%83%A9%E3%82%A4" title="クビライ">クビライ</a>の近侍にまで至り、朱子学を元の宮廷に広めた。南人では<a href="/wiki/%E5%91%89%E6%BE%84" title="呉澄">呉澄</a>が出て朱子学を大いに普及させた。彼は朱子学にも誤りがあるとして理気論や太極論の修正を行い、陸九淵の学の成果を積極的に導入している。許衡と呉澄の2人は後に元の二大儒者として<b>北許南呉</b>と称された。 </p><p>元代、<a href="/wiki/%E7%A7%91%E6%8C%99" title="科挙">科挙</a>で一大改革が起こった。漢人採用の科挙において依拠すべき注釈として『<a href="/wiki/%E5%8D%81%E4%B8%89%E7%B5%8C%E6%B3%A8%E7%96%8F" class="mw-redirect" title="十三経注疏">十三経注疏</a>』と並行して朱子学系統の注釈が選ばれたのである。これによって朱子学の体制教学化が大いに進んだ。また、金代(1115年-1234年)に成立した全真教においては、儒教<a href="/wiki/%E9%81%93%E6%95%99" title="道教">道教</a><a href="/wiki/%E4%BB%8F%E6%95%99" title="仏教">仏教</a>の一致を唱えており、儒教的な徳目をも取り込んでいった。このような宗教が広まることで庶民の間にもその宗教は広まっていく<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">&#91;</span>19<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。 </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="明代"><span id=".E6.98.8E.E4.BB.A3"></span>明代</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=32" title="節を編集: 明代"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%E6%98%8E" title="明">明</a>を興した太祖<a href="/wiki/%E6%9C%B1%E5%85%83%E7%92%8B" title="朱元璋">朱元璋</a>のもとには<a href="/wiki/%E5%8A%89%E5%9F%BA" title="劉基">劉基</a>や<a href="/wiki/%E5%AE%8B%E6%BF%82" title="宋濂">宋濂</a>といった道学者が集まった。劉基は明の<a href="/wiki/%E7%A7%91%E6%8C%99" title="科挙">科挙</a>制度の制定に取り組み、出題科目として<a href="/wiki/%E5%9B%9B%E6%9B%B8" title="四書">四書</a>を採用し、また試験に使う文章に後に言う「<a href="/wiki/%E5%85%AB%E8%82%A1%E6%96%87" title="八股文">八股文</a>」の形式を定めた。宋濂は明朝の礼制の制定に尽力した。宋濂の学生には<a href="/wiki/%E5%BB%BA%E6%96%87%E5%B8%9D" title="建文帝">建文帝</a>に仕えて<a href="/wiki/%E6%B0%B8%E6%A5%BD%E5%B8%9D" title="永楽帝">永楽帝</a>に仕えることを潔しとしなかった<a href="/wiki/%E6%96%B9%E5%AD%9D%E5%AD%BA" title="方孝孺">方孝孺</a>がいる。 </p><p>永楽帝は<a href="/wiki/%E8%83%A1%E5%BA%83_(%E6%98%8E)" title="胡広 (明)">胡広</a>らに<a href="/wiki/%E9%81%93%E5%AD%A6" class="mw-redirect" title="道学">道学</a>の文献を収集させて百科事典的な『<a href="/wiki/%E5%9B%9B%E6%9B%B8%E5%A4%A7%E5%85%A8" title="四書大全">四書大全</a>』『<a href="/w/index.php?title=%E4%BA%94%E7%B5%8C%E5%A4%A7%E5%85%A8&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="五経大全 (存在しないページ)">五経大全</a>』『<a href="/w/index.php?title=%E6%80%A7%E7%90%86%E5%A4%A7%E5%85%A8&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="性理大全 (存在しないページ)">性理大全</a>』を編纂させ、広く学校に頒布した。この三書はその粗雑さが欠点として挙げられるが、一書で道学の諸説を閲覧できる便利さから科挙の参考書として広く普及した。『四書大全』『五経大全』の頒布により科挙で依拠すべき経羲解釈に『<a href="/wiki/%E5%8D%81%E4%B8%89%E7%B5%8C%E6%B3%A8%E7%96%8F" class="mw-redirect" title="十三経注疏">十三経注疏</a>』は廃され、朱子学が体制教学となった。 </p><p>明代前期を代表する道学者として<a href="/w/index.php?title=%E8%96%9B%E7%91%84&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="薛瑄 (存在しないページ)">薛瑄</a>・<a href="/w/index.php?title=%E5%91%89%E4%B8%8E%E5%BC%BC&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="呉与弼 (存在しないページ)">呉与弼</a>が挙げられている。薛瑄は、朱熹が理先気後とするのに対して理気相即を唱え、また「<a href="/wiki/%E6%A0%BC%E7%89%A9" class="mw-redirect" title="格物">格物</a>」と「<a href="/wiki/%E5%B1%85%E6%95%AC" title="居敬">居敬</a>」では「居敬」を重んじた。呉与弼は朱熹の理論の枠内から出ず、もっぱらその実践に力をそそいだとされるが、その門下から<a href="/w/index.php?title=%E8%83%A1%E5%B1%85%E4%BB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="胡居仁 (存在しないページ)">胡居仁</a>・<a href="/w/index.php?title=%E5%A9%81%E8%AB%92&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="婁諒 (存在しないページ)">婁諒</a>・<a href="/w/index.php?title=%E9%99%B3%E7%8C%AE%E7%AB%A0&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="陳献章 (存在しないページ)">陳献章</a>が出た。胡居仁は排他的に朱子学を信奉しその純化に努めた人物である。婁諒は、居敬と著書による実践を重んじたが、胡居仁にその学は陸九淵の学で、経書解釈も主観的だと非難されている。陳献章は<a href="/wiki/%E9%9D%99%E5%9D%90" title="静坐">静坐</a>を重んじたことで知られており、胡居仁からその学は<a href="/wiki/%E7%A6%85" class="mw-disambig" title="禅">禅</a>だと批判された。陳献章門下には<a href="/wiki/%E7%8E%8B%E9%99%BD%E6%98%8E" title="王陽明">王守仁</a>と親交が深かった<a href="/w/index.php?title=%E6%B9%9B%E8%8B%A5%E6%B0%B4&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="湛若水 (存在しないページ)">湛若水</a>がいる。 </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="王陽明"><span id=".E7.8E.8B.E9.99.BD.E6.98.8E"></span>王陽明</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=33" title="節を編集: 王陽明"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E3%83%95%E3%82%A1%E3%82%A4%E3%83%AB:%E7%8E%8B%E5%AE%88%E4%BB%81%E5%AE%B9%E5%83%8F.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/%E7%8E%8B%E5%AE%88%E4%BB%81%E5%AE%B9%E5%83%8F.jpg/180px-%E7%8E%8B%E5%AE%88%E4%BB%81%E5%AE%B9%E5%83%8F.jpg" decoding="async" width="180" height="236" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/%E7%8E%8B%E5%AE%88%E4%BB%81%E5%AE%B9%E5%83%8F.jpg/270px-%E7%8E%8B%E5%AE%88%E4%BB%81%E5%AE%B9%E5%83%8F.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/%E7%8E%8B%E5%AE%88%E4%BB%81%E5%AE%B9%E5%83%8F.jpg/360px-%E7%8E%8B%E5%AE%88%E4%BB%81%E5%AE%B9%E5%83%8F.jpg 2x" data-file-width="600" data-file-height="786" /></a><figcaption>王陽明</figcaption></figure> <p>明代中期、王守仁(号は陽明)は、朱熹が理を窮めるために掲げた方法の一つである『<a href="/wiki/%E5%A4%A7%E5%AD%A6" title="大学">大学</a>』の「<a href="/wiki/%E6%A0%BC%E7%89%A9%E8%87%B4%E7%9F%A5" title="格物致知">格物致知</a>」について新しい解釈をもたらした。朱熹は「格物」を「物に格(いた)る」として事物に存在する理を一つ一つ体得していくとしたのに対し、王守仁はこれを「物を格(ただ)す」とし、<a href="/wiki/%E9%99%B8%E4%B9%9D%E6%B7%B5" class="mw-redirect" title="陸九淵">陸九淵</a>の<a href="/wiki/%E5%BF%83%E5%8D%B3%E7%90%86" title="心即理">心即理</a>説を引用して、<a href="/wiki/%E7%90%86" title="理">理</a>は事事物物という心に外在的に存在するのではなく、事事物物に対している心の内の発動に存在するのだとした。「致知」については『<a href="/wiki/%E5%AD%9F%E5%AD%90" title="孟子">孟子</a>』にある「<a href="/w/index.php?title=%E8%89%AF%E7%9F%A5&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="良知 (存在しないページ)">良知</a>」を先天的な道徳知とし、その良知を遮られることなく発揮する「<a href="/wiki/%E8%87%B4%E8%89%AF%E7%9F%A5" title="致良知">致良知</a>」(良知を致す)だとした。そこでは知と実践の同時性が強調され、知行同一(<a href="/wiki/%E7%9F%A5%E8%A1%8C%E5%90%88%E4%B8%80" title="知行合一">知行合一</a>)が唱えられた。致良知の工夫として初期には静坐澄心を教えたが、ともすれば門人が<a href="/wiki/%E7%A6%85" class="mw-disambig" title="禅">禅</a>に流れる弊があるのを鑑み、<a href="/w/index.php?title=%E4%BA%8B%E4%B8%8A%E7%A3%A8%E7%B7%B4&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="事上磨練 (存在しないページ)">事上磨練</a>を説いた。道学の「聖人、学んでいたるべし」に対し、人は本来的に聖人であるとする「満街聖人」(街中の人が聖人)という新たな<a href="/wiki/%E8%81%96%E4%BA%BA#儒教" title="聖人">聖人</a>観をもたらした。王守仁の学は<a href="/wiki/%E9%99%BD%E6%98%8E%E5%AD%A6%E6%B4%BE" class="mw-redirect" title="陽明学派">陽明学派</a>(姚江学派)として一派をなし、世に流行することになった。 </p><p>この時代、朱熹の理気二元論に対し異論が唱えられるようになり、<a href="/wiki/%E6%B0%97" title="気">気</a>の位置づけが高められ、理を気の運行の条理とする主張がなされた。道学的な枠組みに準拠しつつこの説を唱えた代表的な人物として<a href="/w/index.php?title=%E7%BE%85%E6%AC%BD%E9%A0%86&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="羅欽順 (存在しないページ)">羅欽順</a>がいる。王守仁などは生生の気によって構成される世界を我が心の内に包括させ、世界と自己とは同一の気によって感応するという「<a href="/w/index.php?title=%E4%B8%87%E7%89%A9%E4%B8%80%E4%BD%93%E3%81%AE%E4%BB%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="万物一体の仁 (存在しないページ)">万物一体の仁</a>」を主張した。さらに、このような気一元論を徹底させたのは<a href="/w/index.php?title=%E7%8E%8B%E5%BB%B7%E7%9B%B8&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="王廷相 (存在しないページ)">王廷相</a>である。彼は「元気」を根元的な実在として朱熹の理説を批判し、「元気の上に物無く、道無く、理無し」として気の優位性を主張し、<a href="/wiki/%E4%BA%BA%E6%80%A7%E8%AB%96" class="mw-redirect" title="人性論">人性論</a>においては人の性は気であって理ではなく、善悪を共に備えているとした。 </p><p>理に対する気の優位性が高まるなか、気によって形作られるとされる日常的な心の動き(情)や人間の欲望(人欲)が肯定されるようになっていく。王守仁も晩年、心の本体を<a href="/w/index.php?title=%E7%84%A1%E5%96%84%E7%84%A1%E6%82%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="無善無悪 (存在しないページ)">無善無悪</a>とする説を唱えている。弟子の<a href="/wiki/%E7%8E%8B%E7%95%BF" title="王畿">王畿</a>はこれを発展させて心・意・知・物すべて無善無悪だとする<a href="/w/index.php?title=%E5%9B%9B%E7%84%A1%E8%AA%AC&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="四無説 (存在しないページ)">四無説</a>を主張したが、同門の<a href="/w/index.php?title=%E9%8A%AD%E5%BE%B3%E6%B4%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="銭徳洪 (存在しないページ)">銭徳洪</a>は意・知・物については「善を為し悪を去る」自己修養が必要とした<a href="/w/index.php?title=%E5%9B%9B%E6%9C%89%E8%AA%AC&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="四有説 (存在しないページ)">四有説</a>を主張してこれに反対している。以後、無善無悪からは<a href="/wiki/%E7%8E%8B%E8%89%AE" title="王艮">王艮</a>の<a href="/wiki/%E6%B3%B0%E5%B7%9E%E5%AD%A6%E6%B4%BE" title="泰州学派">泰州学派</a>(王学左派)で情や人欲を肯定する動きが顕著になり、明末の<a href="/wiki/%E6%9D%8E%E8%B4%84" class="mw-redirect" title="李贄">李贄</a>(李卓吾)にいたっては「穿衣吃飯、即ち是れ人倫物理」(服を着たり飯を食べることが理)と人欲が完全に肯定された。さらに李贄は因習的な価値観すべてを否認し、王守仁の良知説を修正して「童心」説(既成道徳に乱される前の純粋な心)を唱えることで<a href="/wiki/%E5%AD%94%E5%AD%90" title="孔子">孔子</a>や<a href="/wiki/%E5%85%AD%E7%B5%8C" class="mw-redirect" title="六経">六経</a>『<a href="/wiki/%E8%AB%96%E8%AA%9E" title="論語">論語</a>』『孟子』さえ否定するに到った。 </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="東林学派"><span id=".E6.9D.B1.E6.9E.97.E5.AD.A6.E6.B4.BE"></span>東林学派</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=34" title="節を編集: 東林学派"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>社会・経済が危機的状況に陥った明末になると、社会の現実的な要求に応えようとする<a href="/wiki/%E6%9D%B1%E6%9E%97%E5%AD%A6%E6%B4%BE" class="mw-redirect" title="東林学派">東林学派</a>が興った。彼らは<a href="/wiki/%E9%99%BD%E6%98%8E%E5%AD%A6" title="陽明学">陽明学</a>の心即理や<a href="/w/index.php?title=%E7%84%A1%E5%96%84%E7%84%A1%E6%82%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="無善無悪 (存在しないページ)">無善無悪</a>を批判しつつも人欲を肯定する立場を認め、社会的な欲望の調停を「理」としていく流れを作った。彼らが行った君主批判や地方分権論は清初の<a href="/wiki/%E7%B5%8C%E4%B8%96%E8%87%B4%E7%94%A8%E3%81%AE%E5%AD%A6" title="経世致用の学">経世致用の学</a>へと結実していく。その思想は東林学派の一員である<a href="/wiki/%E9%BB%84%E5%B0%8A%E7%B4%A0" title="黄尊素">黄尊素</a>の子で、<a href="/wiki/%E5%8A%89%E5%AE%97%E5%91%A8" title="劉宗周">劉宗周</a>の弟子である<a href="/wiki/%E9%BB%84%E5%AE%97%E7%BE%B2" title="黄宗羲">黄宗羲</a>の『<a href="/w/index.php?title=%E6%98%8E%E5%A4%B7%E5%BE%85%E8%A8%AA%E9%8C%B2&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="明夷待訪録 (存在しないページ)">明夷待訪録</a>』に総括されることになる。 </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="朱元璋の六諭"><span id=".E6.9C.B1.E5.85.83.E7.92.8B.E3.81.AE.E5.85.AD.E8.AB.AD"></span>朱元璋の六諭</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=35" title="節を編集: 朱元璋の六諭"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>明代は儒教が<a href="/wiki/%E5%A3%AB%E5%A4%A7%E5%A4%AB" title="士大夫">士大夫</a>から庶民へと世俗化していく時代である。朱元璋は<a href="/wiki/%E5%85%AD%E8%AB%AD" class="mw-redirect" title="六諭">六諭</a>を発布して儒教的道徳に基づく郷村秩序の構築を目指し、義民や孝子・節婦の顕彰を行った。明代中期以後、<a href="/w/index.php?title=%E9%83%B7%E7%B4%84&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="郷約 (存在しないページ)">郷約</a>・<a href="/wiki/%E4%BF%9D%E7%94%B2" class="mw-redirect" title="保甲">保甲</a>による郷民同士の教化互助組織作りが盛んになり、王守仁や<a href="/wiki/%E6%9D%B1%E6%9E%97%E5%AD%A6%E6%B4%BE" class="mw-redirect" title="東林学派">東林学派</a>の人士もその普及に尽力している。これにより儒教的秩序を郷村社会に徹底させることになった。 </p><p>一方、王守仁と同時代の<a href="/w/index.php?title=%E9%BB%84%E4%BD%90&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="黄佐 (存在しないページ)">黄佐</a>は郷村社会で用いられる郷礼を作るため朱熹の『<a href="/wiki/%E5%AE%B6%E7%A4%BC" title="家礼">家礼</a>』を参考に『泰泉郷礼』を著した。朱熹の『家礼』は元から明にかけて<a href="/w/index.php?title=%E4%B8%98%E6%BF%AC_(%E6%98%8E)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="丘濬 (明) (存在しないページ)">丘濬</a>『家礼儀節』の改良を経ながら士大夫層の儀礼として流行していたが、明末、<a href="/wiki/%E5%AE%97%E6%97%8F" title="宗族">宗族</a>という家族形態とともに庶民にまで普及した。<a href="/wiki/%E7%8E%8B%E8%89%AE" title="王艮">王艮</a>の<a href="/wiki/%E6%B3%B0%E5%B7%9E%E5%AD%A6%E6%B4%BE" title="泰州学派">泰州学派</a>には樵夫や陶匠・田夫などが名を連ねており、儒教が庶民にまで広く浸透した姿がうかがえる。 </p><p>明代は史書に対する研究が盛んな時代であったが、中期以後、<a href="/wiki/%E7%B5%8C%E6%9B%B8" title="経書">経書</a>に対する実証学的研究の萌芽も見られる。<a href="/w/index.php?title=%E6%A2%85%E3%82%B5%E3%82%AF_(%E6%98%8E)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="梅サク (明) (存在しないページ)">梅鷟</a>は『尚書考異』を著し、通行の「<a href="/wiki/%E6%9B%B8%E7%B5%8C#偽古文尚書" title="書経">古文尚書</a>」が偽書であることを証明しようとした。<a href="/wiki/%E9%99%B3%E7%AC%AC" title="陳第">陳第</a>は『毛詩古音考』を著し、音韻が歴史的に変化していることを明言し、古代<a href="/wiki/%E9%9F%B3%E9%9F%BB%E5%AD%A6" title="音韻学">音韻学</a>研究の道を開いている。 </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="清代"><span id=".E6.B8.85.E4.BB.A3"></span>清代</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=36" title="節を編集: 清代"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%E6%98%8E" title="明">明</a>朝滅亡と異民族の<a href="/wiki/%E6%B8%85" title="清">清</a>朝の成立は、当時の儒学者たちに大きな衝撃を与えた。明の遺臣たちは明滅亡の原因を、理論的な空談にはしった<a href="/wiki/%E9%99%BD%E6%98%8E%E5%AD%A6" title="陽明学">心学</a>にあると考え、実用的な学問、<b><a href="/wiki/%E7%B5%8C%E4%B8%96%E8%87%B4%E7%94%A8%E3%81%AE%E5%AD%A6" title="経世致用の学">経世致用の学</a></b>を唱えた。その代表は<a href="/wiki/%E9%BB%84%E5%AE%97%E7%BE%B2" title="黄宗羲">黄宗羲</a>や<a href="/wiki/%E9%A1%A7%E7%82%8E%E6%AD%A6" title="顧炎武">顧炎武</a>、<a href="/wiki/%E7%8E%8B%E5%A4%AB%E4%B9%8B" title="王夫之">王夫之</a>である。彼らはその拠り所を<a href="/wiki/%E7%B5%8C%E6%9B%B8" title="経書">経書</a>・史書に求め、<a href="/wiki/%E5%85%AD%E7%B5%8C" class="mw-redirect" title="六経">六経</a>への回帰を目指した。そのアプローチの方法は<a href="/wiki/%E5%AE%9F%E4%BA%8B%E6%B1%82%E6%98%AF" class="mw-redirect" title="実事求是">実事求是</a>(客観的実証主義)であった。彼らの方法論がやがて実証的な古典学である<a href="/wiki/%E8%80%83%E8%A8%BC%E5%AD%A6" title="考証学">考証学</a>を生む。 </p><p>一方、<a href="/wiki/%E9%A1%94%E5%85%83" title="顔元">顔元</a>は<a href="/wiki/%E6%9C%B1%E5%AD%90%E5%AD%A6" title="朱子学">朱子学</a>・<a href="/wiki/%E9%99%BD%E6%98%8E%E5%AD%A6" title="陽明学">陽明学</a>ともに批判し、<a href="/wiki/%E8%81%96%E4%BA%BA#儒教" title="聖人">聖人</a>となる方法は読書でも<a href="/wiki/%E9%9D%99%E5%9D%90" title="静坐">静坐</a>でもなく「習行」(繰り返しの実践)であるとする独自の学問を興した。「<a href="/wiki/%E6%A0%BC%E7%89%A9" class="mw-redirect" title="格物">格物</a>」の「格」についても「手格猛獣」(手もて猛獣を格(ただ)す)の「格」と解釈して自らの体で動くことを重視し、実践にもとづく後天的な人格陶冶を主張した。顔元の学は弟子の<a href="/wiki/%E6%9D%8E%E5%A1%A8" title="李塨">李塨</a>によって喧伝され、<b><a href="/wiki/%E9%A1%94%E6%9D%8E%E5%AD%A6%E6%B4%BE" class="mw-redirect" title="顔李学派">顔李学派</a></b>と呼ばれる。 </p><p>こういった清初の思想家たちは<a href="/wiki/%E7%90%86%E6%B0%97%E8%AB%96" class="mw-redirect" title="理気論">理気論</a>上、一様に<b>気一元論</b>であり、朱子学や陽明学の先天的に存在するとした「<a href="/wiki/%E7%90%86" title="理">理</a>」を論理的な存在として斥け、現実世界を構成する「<a href="/wiki/%E6%B0%97" title="気">気</a>」の優位を主張して人間の欲望をも肯定している。このように明代中期以後、気一元論の方向性で諸説紛々たる様相を見せている理気論はその後、<a href="/wiki/%E6%88%B4%E9%9C%87" title="戴震">戴震</a>が「理」を「気」が動いた結果として現れる条理(<b>分理</b>)とし、気によって形成された人間の欲望を社会的に調停する「すじめ」と定義するにいたって一応の決着を見る。 </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="考証学"><span id=".E8.80.83.E8.A8.BC.E5.AD.A6"></span>考証学</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=37" title="節を編集: 考証学"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>清の支配が安定してくると、実学よりも<a href="/wiki/%E7%B5%8C%E6%9B%B8" title="経書">経書</a>を始めとする<a href="/wiki/%E5%8F%A4%E5%85%B8" title="古典">古典</a>を実証的に解明しようとする<a href="/wiki/%E8%80%83%E8%A8%BC%E5%AD%A6" title="考証学">考証学</a>が興った。<a href="/wiki/%E6%AF%9B%E5%A5%87%E9%BD%A2" title="毛奇齢">毛奇齢</a>は<a href="/wiki/%E6%9C%B1%E5%AD%90%E5%AD%A6" title="朱子学">朱子学</a>の主観的な経書解釈を批判し、経書をもって経書を解釈するという客観的な経書解釈の方向性を打ち出し、『四書改錯』を著して朱熹の『四書集注』を攻撃した。<a href="/wiki/%E9%96%BB%E8%8B%A5%E7%92%A9" title="閻若璩">閻若璩</a>は『<a href="/w/index.php?title=%E5%B0%9A%E6%9B%B8%E5%8F%A4%E6%96%87%E7%96%8F%E8%A8%BC&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="尚書古文疏証 (存在しないページ)">尚書古文疏証</a>』を著して「<a href="/wiki/%E6%9B%B8%E7%B5%8C#偽古文尚書" title="書経">偽古文尚書</a>」が偽書であることを証明し、「偽古文尚書」に基づいて「人心道心」説を掲げる朱子学に打撃を与えた。<a href="/wiki/%E8%83%A1%E6%B8%AD" title="胡渭">胡渭</a>は『<a href="/w/index.php?title=%E6%98%93%E5%9B%B3%E6%98%8E%E5%BC%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="易図明弁 (存在しないページ)">易図明弁</a>』を著し朱子学が重視した「<a href="/wiki/%E5%A4%AA%E6%A5%B5%E5%9B%B3" title="太極図">太極図</a>」や「<a href="/wiki/%E5%85%88%E5%A4%A9%E5%9B%B3" title="先天図">先天図</a>」「<a href="/wiki/%E6%B2%B3%E5%9B%B3%E6%B4%9B%E6%9B%B8" title="河図洛書">河図洛書</a>」といった易学上の図が本来、儒教とは関連性がなかったことを証明した。彼らの学は実証主義的な解釈学たる考証学の礎を築いた。 </p><p><a href="/wiki/%E4%B9%BE%E9%9A%86" title="乾隆">乾隆</a>・<a href="/wiki/%E5%98%89%E6%85%B6_(%E6%B8%85)" title="嘉慶 (清)">嘉慶</a>年間は<a href="/wiki/%E8%80%83%E8%A8%BC%E5%AD%A6" title="考証学">考証学</a>が隆盛した時代である。その<a href="/wiki/%E5%B9%B4%E5%8F%B7" class="mw-redirect" title="年号">年号</a>から<b>乾嘉の学</b>と呼ばれる。顧炎武の流れをくむ浙西学派がその主流であり、<a href="/wiki/%E6%81%B5%E6%A3%9F" title="恵棟">恵棟</a>を始めとする<a href="/wiki/%E8%98%87%E5%B7%9E%E5%BA%9C" class="mw-redirect" title="蘇州府">蘇州府</a>を中心とする<b>呉派</b>、<a href="/wiki/%E5%BE%BD%E5%B7%9E%E5%BA%9C" class="mw-redirect" title="徽州府">徽州府</a>出身の<a href="/wiki/%E6%88%B4%E9%9C%87" title="戴震">戴震</a>らの影響を受けた<b>皖派</b>(かんぱ)がある。彼らは<a href="/wiki/%E9%9F%B3%E9%9F%BB%E5%AD%A6" title="音韻学">音韻学</a>・<a href="/wiki/%E6%96%87%E5%AD%97%E5%AD%A6" class="mw-redirect" title="文字学">文字学</a>・<a href="/w/index.php?title=%E6%A0%A1%E5%8B%98%E5%AD%A6&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="校勘学 (存在しないページ)">校勘学</a>や<a href="/wiki/%E7%A4%BC%E5%AD%A6" class="mw-redirect" title="礼学">礼学</a>などに長じていた。特に後漢の名物訓詁の学を特徴とする<a href="/wiki/%E5%8F%A4%E6%96%87%E5%AD%A6" class="mw-redirect" title="古文学">古文学</a>に基づいており、<b>漢学</b>とも呼ばれる。一方、黄宗羲の流れをくむ<b><a href="/w/index.php?title=%E6%B5%99%E6%9D%B1%E5%AD%A6%E6%B4%BE&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="浙東学派 (存在しないページ)">浙東学派</a></b>は史学に長じ、その代表である<a href="/wiki/%E7%AB%A0%E5%AD%A6%E8%AA%A0" title="章学誠">章学誠</a>は<b>六経皆史</b>の説を唱えて、経書の史学的研究に従事した。やや後れて<a href="/wiki/%E9%98%AE%E5%85%83" title="阮元">阮元</a>を始めとする<b><a href="/w/index.php?title=%E6%8F%9A%E5%B7%9E%E5%AD%A6%E6%B4%BE&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="揚州学派 (存在しないページ)">揚州学派</a></b>が起こり、乾嘉漢学を発展させている。 </p><p><a href="/wiki/%E9%81%93%E5%85%89" title="道光">道光</a>以降になると、<b><a href="/wiki/%E5%B8%B8%E5%B7%9E%E5%AD%A6%E6%B4%BE" title="常州学派">常州学派</a></b>の前漢<a href="/wiki/%E4%BB%8A%E6%96%87%E5%AD%A6" class="mw-redirect" title="今文学">今文学</a>が隆盛した。彼らは今文経(特にその中心とされる『春秋公羊伝』)こそ孔子の真意を伝えているとし、乾嘉の学が重んじる<a href="/wiki/%E5%8F%A4%E6%96%87%E7%B5%8C%E5%AD%A6" class="mw-redirect" title="古文経学">古文経学</a>を排除して今文経、ひいては<a href="/wiki/%E5%AD%94%E5%AD%90" title="孔子">孔子</a>へと回帰することを目指した。その拠り所とする<b><a href="/wiki/%E5%85%AC%E7%BE%8A%E5%AD%A6" class="mw-redirect" title="公羊学">公羊学</a></b>に見られる社会改革思想が清末の社会思潮に大きな影響を与え、<a href="/wiki/%E5%BA%B7%E6%9C%89%E7%82%BA" title="康有為">康有為</a>を始めとする<a href="/wiki/%E5%A4%89%E6%B3%95%E8%87%AA%E5%BC%B7%E9%81%8B%E5%8B%95" class="mw-redirect" title="変法自強運動">変法自強運動</a>の理論的根拠となった。 </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="洋務運動"><span id=".E6.B4.8B.E5.8B.99.E9.81.8B.E5.8B.95"></span>洋務運動</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=38" title="節を編集: 洋務運動"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%E3%82%A2%E3%83%98%E3%83%B3%E6%88%A6%E4%BA%89" title="アヘン戦争">アヘン戦争</a>の敗北により西洋の科学技術「西学」を導入しようという<a href="/wiki/%E6%B4%8B%E5%8B%99%E9%81%8B%E5%8B%95" title="洋務運動">洋務運動</a>が興った。洋務派官僚の<a href="/wiki/%E6%9B%BD%E5%9B%BD%E8%97%A9" title="曽国藩">曽国藩</a>は<a href="/wiki/%E6%9C%B1%E5%AD%90%E5%AD%A6" title="朱子学">朱子学</a>を重んじて六経のもとに宋学・漢学を兼取することを主張し、さらに明末清初の<a href="/wiki/%E7%8E%8B%E5%A4%AB%E4%B9%8B" title="王夫之">王夫之</a>を顕彰して実学の必要を説いた。<a href="/wiki/%E5%BC%B5%E4%B9%8B%E6%B4%9E" title="張之洞">張之洞</a>は<a href="/wiki/%E5%BA%B7%E6%9C%89%E7%82%BA" title="康有為">康有為</a>の学説に反対して『<a href="/w/index.php?title=%E5%8B%A7%E5%AD%A6%E7%AF%87&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="勧学篇 (存在しないページ)">勧学篇</a>』を著し、西学を導入しつつ体制教学としての儒教の形を守ることを主張している。 </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="歴史(近現代)"><span id=".E6.AD.B4.E5.8F.B2.EF.BC.88.E8.BF.91.E7.8F.BE.E4.BB.A3.EF.BC.89"></span>歴史(近現代)</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=39" title="節を編集: 歴史(近現代)"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="中華民国時代"><span id=".E4.B8.AD.E8.8F.AF.E6.B0.91.E5.9B.BD.E6.99.82.E4.BB.A3"></span>中華民国時代</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=40" title="節を編集: 中華民国時代"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="孔教運動"><span id=".E5.AD.94.E6.95.99.E9.81.8B.E5.8B.95"></span>孔教運動</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=41" title="節を編集: 孔教運動"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E3%83%95%E3%82%A1%E3%82%A4%E3%83%AB:Kang-youwei2-large.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Kang-youwei2-large.jpg/180px-Kang-youwei2-large.jpg" decoding="async" width="180" height="263" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Kang-youwei2-large.jpg/270px-Kang-youwei2-large.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Kang-youwei2-large.jpg/360px-Kang-youwei2-large.jpg 2x" data-file-width="633" data-file-height="924" /></a><figcaption>康有為</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%E5%A4%89%E6%B3%95%E8%87%AA%E5%BC%B7%E9%81%8B%E5%8B%95" class="mw-redirect" title="変法自強運動">変法自強運動</a>を進める<a href="/wiki/%E5%BA%B7%E6%9C%89%E7%82%BA" title="康有為">康有為</a>は、『<a href="/wiki/%E5%AD%94%E5%AD%90%E6%94%B9%E5%88%B6%E8%80%83" title="孔子改制考">孔子改制考</a>』を著して孔子を受命改制者として顕彰し、儒教をヨーロッパ風の国家宗教として再解釈した「孔教」を提唱した。康有為の孔教運動は<a href="/wiki/%E5%B9%B4%E5%8F%B7" class="mw-redirect" title="年号">年号紀年</a>を廃して<a href="/wiki/%E5%AD%94%E5%AD%90%E7%B4%80%E5%B9%B4" title="孔子紀年">孔子紀年</a>を用いることを主張するなど従来の体制を脅かし、清朝から危険視されて『孔子改制考』は発禁処分を受けた。変法派のなかでも孔教運動は受け入れられず、これが変法運動挫折の一因となる。しかし、<a href="/wiki/%E8%BE%9B%E4%BA%A5%E9%9D%A9%E5%91%BD" title="辛亥革命">辛亥革命</a>が起こると、康有為は<a href="/wiki/%E4%B8%8A%E6%B5%B7%E5%B8%82" title="上海市">上海</a>に孔教会を設立して布教に努め、孔教を<a href="/wiki/%E4%B8%AD%E8%8F%AF%E6%B0%91%E5%9B%BD" title="中華民国">中華民国</a>の国教にする運動を展開した。彼らの運動は<a href="/wiki/%E4%BF%A1%E4%BB%B0%E3%81%AE%E8%87%AA%E7%94%B1" class="mw-redirect" title="信仰の自由">信仰の自由</a>を掲げる反対派と衝突し、憲法起草を巡って大きな政治問題となった。その後、<a href="/wiki/1917%E5%B9%B4" title="1917年">1917年</a>、<a href="/wiki/%E5%BC%B5%E5%8B%B2_(%E6%B8%85%E6%9C%AB%E6%B0%91%E5%88%9D)" title="張勲 (清末民初)">張勲</a>の<a href="/wiki/%E5%BC%B5%E5%8B%B2%E5%BE%A9%E8%BE%9F" title="張勲復辟">清帝復辟</a>のクーデターに関与したため、孔教会はその名声を失った。康有為が唱える孔子教運動には、弟子の<a href="/wiki/%E9%99%B3%E7%85%A5%E7%AB%A0" title="陳煥章">陳煥章</a>が積極的に賛同し、中国・アメリカで活動した。この他に賛同した著名人として<a href="/wiki/%E5%8E%B3%E5%BE%A9" title="厳復">厳復</a>がいる。 </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="新文化運動"><span id=".E6.96.B0.E6.96.87.E5.8C.96.E9.81.8B.E5.8B.95"></span>新文化運動</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=42" title="節を編集: 新文化運動"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/1910%E5%B9%B4%E4%BB%A3" title="1910年代">1910年代</a>後半になると、争いを繰り返す政治に絶望した知識人たちは、文学や学問といった文化による啓蒙活動で社会改革を目指そうとする<a href="/wiki/%E6%96%B0%E6%96%87%E5%8C%96%E9%81%8B%E5%8B%95" title="新文化運動">新文化運動</a>を興した。雑誌『<a href="/wiki/%E6%96%B0%E9%9D%92%E5%B9%B4_(%E4%B8%AD%E5%9B%BD)" title="新青年 (中国)">新青年</a>』を主宰する<a href="/wiki/%E9%99%B3%E7%8B%AC%E7%A7%80" title="陳独秀">陳独秀</a>・<a href="/w/index.php?title=%E5%91%89%E8%99%9E&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="呉虞 (存在しないページ)">呉虞</a>・<a href="/wiki/%E9%AD%AF%E8%BF%85" title="魯迅">魯迅</a>らは「孔家店打倒」をスローガンに<a href="/wiki/%E5%AE%B6%E7%88%B6%E9%95%B7%E5%88%B6" title="家父長制">家父長制</a>的な<a href="/wiki/%E5%AE%97%E6%B3%95" title="宗法">宗法</a>制度や男尊女卑の思想をもつ儒教を排斥しようとした。一方、雑誌『学衡』を主宰する<a href="/w/index.php?title=%E6%9F%B3%E8%A9%92%E5%BE%B4&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="柳詒徴 (存在しないページ)">柳詒徴</a>・<a href="/w/index.php?title=%E5%91%89%E5%AE%93&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="呉宓 (存在しないページ)">呉宓</a>・<a href="/w/index.php?title=%E6%A2%85%E5%85%89%E8%BF%AA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="梅光迪 (存在しないページ)">梅光迪</a>・<a href="/w/index.php?title=%E8%83%A1%E5%85%88%E9%A9%8C&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="胡先驌 (存在しないページ)">胡先驌</a>ら<a href="/w/index.php?title=%E5%AD%A6%E8%A1%A1%E6%B4%BE&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="学衡派 (存在しないページ)">学衡派</a>は、儒学を中心とする中国伝統文化を近代的に転換させることによって中西を融通する新文化を構築することを主張している。 </p><p>清末から隆盛した<a href="/wiki/%E4%BB%8A%E6%96%87%E5%AD%A6%E6%B4%BE" class="mw-redirect" title="今文学派">今文学派</a>による古典批判の方法論は古籍に対する弁偽の風潮を興し、<a href="/wiki/1927%E5%B9%B4" title="1927年">1927年</a>、<a href="/wiki/%E9%A1%A7%E9%A0%A1%E5%89%9B" title="顧頡剛">顧頡剛</a>を始めとする<a href="/wiki/%E7%96%91%E5%8F%A4%E6%B4%BE" class="mw-redirect" title="疑古派">疑古派</a>が経書や古史の偽作を論ずる『<a href="/w/index.php?title=%E5%8F%A4%E5%8F%B2%E5%BC%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="古史弁 (存在しないページ)">古史弁</a>』を創刊した。顧頡剛は「薪を積んでいくと、後から載せたものほど上に来る」という比喩のもと、古史伝承は累層的に古いものほど新しく作られたという説を主張し、堯・舜・禹を中国史の黄金時代とする儒教的歴史観に染まっていた知識人に大きな衝撃を与えた。さらに<a href="/wiki/%E9%8A%AD%E7%8E%84%E5%90%8C" title="銭玄同">銭玄同</a>は<a href="/wiki/%E5%85%AD%E7%B5%8C" class="mw-redirect" title="六経">六経</a>は<a href="/wiki/%E5%91%A8%E5%85%AC" title="周公">周公</a>と無関係であるばかりでなく<a href="/wiki/%E5%AD%94%E5%AD%90" title="孔子">孔子</a>とも無関係である論じ、孔子と六経の関係は完全に否定されるに到った。 </p> <ul><li><a href="/wiki/%E6%96%B0%E5%84%92%E5%AE%B6" title="新儒家">新儒家</a> <ul><li><a href="/wiki/%E7%86%8A%E5%8D%81%E5%8A%9B" title="熊十力">熊十力</a></li> <li><a href="/wiki/%E6%A2%81%E6%BC%B1%E6%BA%9F" title="梁漱溟">梁漱溟</a></li> <li><a href="/wiki/%E7%89%9F%E5%AE%97%E4%B8%89" title="牟宗三">牟宗三</a></li> <li><a href="/wiki/%E5%94%90%E5%90%9B%E6%AF%85" title="唐君毅">唐君毅</a></li> <li><a href="/wiki/%E6%9D%9C%E7%B6%AD%E6%98%8E" title="杜維明">杜維明</a></li></ul></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="中華人民共和国時代"><span id=".E4.B8.AD.E8.8F.AF.E4.BA.BA.E6.B0.91.E5.85.B1.E5.92.8C.E5.9B.BD.E6.99.82.E4.BB.A3"></span>中華人民共和国時代</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=43" title="節を編集: 中華人民共和国時代"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%E3%83%9E%E3%83%AB%E3%82%AF%E3%82%B9%E4%B8%BB%E7%BE%A9" title="マルクス主義">マルクス主義</a>的<a href="/wiki/%E7%84%A1%E7%A5%9E%E8%AB%96" title="無神論">無神論</a>を掲げる<a href="/wiki/%E4%B8%AD%E8%8F%AF%E4%BA%BA%E6%B0%91%E5%85%B1%E5%92%8C%E5%9B%BD" title="中華人民共和国">中華人民共和国</a>が成立すると、「儒教は革命に対する反動である」として弾圧の対象とされた。特に<a href="/wiki/%E6%96%87%E5%8C%96%E5%A4%A7%E9%9D%A9%E5%91%BD" title="文化大革命">文化大革命</a>期には、<a href="/wiki/%E6%96%87%E5%8C%96%E5%A4%A7%E9%9D%A9%E5%91%BD#批林批孔運動" title="文化大革命">批林批孔運動</a>として徹底弾圧された。多くの学者は海外に逃れ、中国に留まった<a href="/wiki/%E7%86%8A%E5%8D%81%E5%8A%9B" title="熊十力">熊十力</a>は激しい迫害を受け自殺したといわれる。儒教思想が、<a href="/wiki/%E5%85%B1%E7%94%A3%E4%B8%BB%E7%BE%A9" title="共産主義">社会主義共和制</a>の根幹を成すマルクス主義とは相容れない存在と捉えられていたためとされる。なお<a href="/wiki/%E6%AF%9B%E6%B2%A2%E6%9D%B1" title="毛沢東">毛沢東</a>は『<a href="/wiki/%E4%B8%89%E5%9B%BD%E5%BF%97_(%E6%AD%B4%E5%8F%B2%E6%9B%B8)" title="三国志 (歴史書)">三国志</a>』を愛読し、<a href="/wiki/%E6%9B%B9%E6%93%8D" title="曹操">曹操</a>をとりわけ好んだといわれるが、曹操は三国時代当時に官僚化していた儒者および儒教を痛烈に批判している。 </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="再評価と「儒教社会主義」"><span id=".E5.86.8D.E8.A9.95.E4.BE.A1.E3.81.A8.E3.80.8C.E5.84.92.E6.95.99.E7.A4.BE.E4.BC.9A.E4.B8.BB.E7.BE.A9.E3.80.8D"></span>再評価と「儒教社会主義」</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=44" title="節を編集: 再評価と「儒教社会主義」"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>だが、<a href="/wiki/21%E4%B8%96%E7%B4%80" title="21世紀">21世紀</a>に入ると儒教は弾圧の対象から保護の対象となり再評価されつつある。 </p><p>孔子を、その思想を別論として、国際的に著名な教育者と評価し、2004年、中国国外の大学などの教育機関と提携し、中国語や中国文化の教育及び宣伝、中国との友好関係醸成を目的に設立した公的機関を<a href="/wiki/%E5%AD%94%E5%AD%90%E5%AD%A6%E9%99%A2" title="孔子学院">孔子学院</a>と名付け世界展開を進めている。また、2005年以降、孔子の生誕を祝う祝典が国家行事として執り行われ、<a href="/wiki/%E8%AB%96%E8%AA%9E" title="論語">論語</a>を積極的に学校授業に取り入れるようになるなど儒教の再評価が進んでいる。文化大革命期に徹底的に破壊された儒教関連の史跡及び施設も近年になって修復作業が急速に行われている。 </p><p>ほかにも<a href="/wiki/%E6%94%B9%E9%9D%A9%E9%96%8B%E6%94%BE" title="改革開放">改革開放</a>が進む中で儒学や老荘思想など広く中国の古典を元にした解釈学である<a href="/w/index.php?title=%E5%9B%BD%E5%AD%A6_(%E4%B8%AD%E5%9B%BD)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="国学 (中国) (存在しないページ)">国学</a>が「中華民族の優秀な道徳倫理」として再評価されるようになり国学から市場経済に不可欠な商業道徳を学ぼうという機運が生まれている。国家幹部は儒教を真剣に学ぶべきだという議論も生まれている<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">&#91;</span>20<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。 </p><p>ダニエル・A・ベル(Daniel A Bell)北京<a href="/wiki/%E6%B8%85%E8%8F%AF%E5%A4%A7%E5%AD%A6" title="清華大学">清華大学</a>哲学教授によれば、近年、中国共産党は「<a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99%E7%A4%BE%E4%BC%9A%E4%B8%BB%E7%BE%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="儒教社会主義 (存在しないページ)">儒教社会主義</a>」または<a href="/w/index.php?title=%E6%96%B0%E5%84%92%E6%95%99%E4%B8%BB%E7%BE%A9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="新儒教主義 (存在しないページ)">新儒教主義</a>(宋の時代にもあった)を唱えている<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">&#91;</span>21<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。 </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="東アジア周辺諸国の儒教"><span id=".E6.9D.B1.E3.82.A2.E3.82.B8.E3.82.A2.E5.91.A8.E8.BE.BA.E8.AB.B8.E5.9B.BD.E3.81.AE.E5.84.92.E6.95.99"></span>東アジア周辺諸国の儒教</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=45" title="節を編集: 東アジア周辺諸国の儒教"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="朝鮮"><span id=".E6.9C.9D.E9.AE.AE"></span>朝鮮</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=46" title="節を編集: 朝鮮"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="rellink" style="margin-bottom: 0.5em; padding-left: 2em; font-size: 90%;" role="note">→詳細は「<a href="/wiki/%E6%9C%9D%E9%AE%AE%E3%81%AE%E5%84%92%E6%95%99" title="朝鮮の儒教">朝鮮の儒教</a>」を参照</div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E3%83%95%E3%82%A1%E3%82%A4%E3%83%AB:Korean_Confucian_scholar.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Korean_Confucian_scholar.JPG/150px-Korean_Confucian_scholar.JPG" decoding="async" width="150" height="240" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Korean_Confucian_scholar.JPG/225px-Korean_Confucian_scholar.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Korean_Confucian_scholar.JPG/300px-Korean_Confucian_scholar.JPG 2x" data-file-width="308" data-file-height="493" /></a><figcaption>朝鮮の儒学者</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%E6%9C%9D%E9%AE%AE" title="朝鮮">朝鮮</a>は本家中国以上に儒教文化が深く浸透した儒教文化圏であり、現在でもその遺風が<a href="/wiki/%E6%9C%9D%E9%AE%AE%E3%81%AE%E6%96%87%E5%8C%96" title="朝鮮の文化">朝鮮の文化</a>の中に深く残っている。それだけに、恩師に対する「礼」は深く、先生を敬う等儒教文化が良い意味で深く浸透しているという意見もある。<a href="/wiki/%E6%9D%8E%E6%B0%8F%E6%9C%9D%E9%AE%AE" title="李氏朝鮮">李氏朝鮮</a>の統治階層であった<a href="/wiki/%E4%B8%A1%E7%8F%AD" title="両班">両班</a>は自らを儒教の継承人と見做し、儒教の浸透に深く関わった。 </p> <ul><li><a href="/wiki/%E6%9D%8E%E9%80%80%E6%B8%93" class="mw-redirect" title="李退渓">李退渓</a>:嶺南学派</li> <li><a href="/wiki/%E6%9D%8E%E6%A0%97%E8%B0%B7" class="mw-redirect" title="李栗谷">李栗谷</a>:畿湖学派</li> <li><a href="/wiki/%E6%9B%BA%E6%A4%8D" title="曺植">曺植</a>:南冥学派</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ベトナム"><span id=".E3.83.99.E3.83.88.E3.83.8A.E3.83.A0"></span>ベトナム</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=47" title="節を編集: ベトナム"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E3%83%95%E3%82%A1%E3%82%A4%E3%83%AB:19%E4%B8%96%E7%B4%80%E6%9C%AB%E5%8F%83%E8%88%87%E7%A7%91%E8%88%89%E8%80%83%E8%A9%A6%E7%9A%84%E8%B6%8A%E5%8D%97%E5%84%92%E7%94%9F.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/19%E4%B8%96%E7%B4%80%E6%9C%AB%E5%8F%83%E8%88%87%E7%A7%91%E8%88%89%E8%80%83%E8%A9%A6%E7%9A%84%E8%B6%8A%E5%8D%97%E5%84%92%E7%94%9F.jpg/220px-19%E4%B8%96%E7%B4%80%E6%9C%AB%E5%8F%83%E8%88%87%E7%A7%91%E8%88%89%E8%80%83%E8%A9%A6%E7%9A%84%E8%B6%8A%E5%8D%97%E5%84%92%E7%94%9F.jpg" decoding="async" width="220" height="139" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/19%E4%B8%96%E7%B4%80%E6%9C%AB%E5%8F%83%E8%88%87%E7%A7%91%E8%88%89%E8%80%83%E8%A9%A6%E7%9A%84%E8%B6%8A%E5%8D%97%E5%84%92%E7%94%9F.jpg/330px-19%E4%B8%96%E7%B4%80%E6%9C%AB%E5%8F%83%E8%88%87%E7%A7%91%E8%88%89%E8%80%83%E8%A9%A6%E7%9A%84%E8%B6%8A%E5%8D%97%E5%84%92%E7%94%9F.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/19%E4%B8%96%E7%B4%80%E6%9C%AB%E5%8F%83%E8%88%87%E7%A7%91%E8%88%89%E8%80%83%E8%A9%A6%E7%9A%84%E8%B6%8A%E5%8D%97%E5%84%92%E7%94%9F.jpg/440px-19%E4%B8%96%E7%B4%80%E6%9C%AB%E5%8F%83%E8%88%87%E7%A7%91%E8%88%89%E8%80%83%E8%A9%A6%E7%9A%84%E8%B6%8A%E5%8D%97%E5%84%92%E7%94%9F.jpg 2x" data-file-width="600" data-file-height="378" /></a><figcaption>19世紀末の<a href="/wiki/%E7%A7%91%E6%8C%99" title="科挙">科挙</a>の風景</figcaption></figure> <p>漢王朝(<a href="/wiki/%E5%8C%97%E5%B1%9E%E6%9C%9F" title="北属期">北属期</a>)の時代に儒教が伝播したが、当地から著名な儒家を輩出することはなかった。10世紀に<a href="/wiki/%E6%9D%8E%E6%9C%9D_(%E3%83%99%E3%83%88%E3%83%8A%E3%83%A0)" title="李朝 (ベトナム)">李朝</a>が成立すると儒教制度が本格的に導入され、政治領域をはじめ教育、学術、文芸、文化風俗などにおける影響力が強くなった。しかしながら、仏教や道教と比較して絶対的優位とはならなかった。15世紀に<a href="/wiki/%E5%BE%8C%E9%BB%8E%E6%9C%9D" class="mw-redirect" title="後黎朝">後黎朝</a>が成立すると、仏教・道教に対する儒教の優位性が確立され社会の各階層に浸透した。これに伴いベトナムは東南アジア的な性質を徐々に失い、<a href="/wiki/%E6%BC%A2%E5%AD%97%E6%96%87%E5%8C%96%E5%9C%8F" title="漢字文化圏">中国文化圏</a>としての色彩を強めるに至った<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">&#91;</span>22<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。18世紀から19世紀にかけては儒教の影響が最も強くなった。17世紀から19世紀にかけて<a href="/w/index.php?title=%E9%A6%AE%E5%85%8B%E5%AF%9B&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="馮克寛 (存在しないページ)">馮克寛</a>・<a href="/w/index.php?title=%E9%BB%8E%E8%B2%B4%E6%83%87&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="黎貴惇 (存在しないページ)">黎貴惇</a>・<a href="/w/index.php?title=%E5%91%89%E6%99%82%E4%BB%BB&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="呉時任 (存在しないページ)">呉時任</a>・<a href="/w/index.php?title=%E9%98%AE%E6%96%87%E8%B6%85&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="阮文超 (存在しないページ)">阮文超</a>・<a href="/wiki/%E5%97%A3%E5%BE%B3%E5%B8%9D" title="嗣徳帝">嗣徳帝</a>などの著名な儒家を輩出した。 </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="日本における儒教"><span id=".E6.97.A5.E6.9C.AC.E3.81.AB.E3.81.8A.E3.81.91.E3.82.8B.E5.84.92.E6.95.99"></span>日本における儒教</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=48" title="節を編集: 日本における儒教"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="rellink" style="margin-bottom: 0.5em; padding-left: 2em; font-size: 90%;" role="note">→詳細は「<a href="/wiki/%E6%97%A5%E6%9C%AC%E3%81%AE%E5%84%92%E6%95%99" title="日本の儒教">日本の儒教</a>」を参照</div> <p>日本では儒教は<a href="/wiki/%E5%AD%A6%E5%95%8F" title="学問">学問</a>(儒学)として受容され、国家統治の<a href="/wiki/%E7%B5%8C%E4%B8%96%E6%B8%88%E6%B0%91" title="経世済民">経世済民</a>思想や<a href="/wiki/%E5%B8%9D%E7%8E%8B%E5%AD%A6" title="帝王学">帝王学</a>的な受容をされたため、<a href="/wiki/%E7%A5%9E%E9%81%93" title="神道">神道</a>や<a href="/wiki/%E4%BB%8F%E6%95%99" title="仏教">仏教</a>に比べても、宗教として意識されることは少ない(<a href="#儒教研究上の論争">次節</a>を参照)。ただし、<a href="/wiki/%E5%B9%B4%E8%B3%80%E7%8A%B6" title="年賀状">年賀状</a>のような<a href="/wiki/%E5%84%80%E7%A4%BC" title="儀礼">儀礼</a>がほぼ「<a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99%E6%96%87%E5%8C%96%E5%9C%8F&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="儒教文化圏 (存在しないページ)">儒教文化圏</a>」に限られるように、自覚されない文化的行為の中に儒教的な考え方(価値観・社会規範などの広義の宗教)が<a href="/wiki/%E6%9D%B1%E3%82%A2%E3%82%B8%E3%82%A2" title="東アジア">東アジア</a>共通のものとして基底的にあると考えられる。 </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="儒学の伝来"><span id=".E5.84.92.E5.AD.A6.E3.81.AE.E4.BC.9D.E6.9D.A5"></span>儒学の伝来</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=49" title="節を編集: 儒学の伝来"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>日本に儒教が伝来したのは、5世紀の<a href="/wiki/%E4%BA%94%E7%B5%8C%E5%8D%9A%E5%A3%AB" title="五経博士">五経博士</a>によってである。朱子学は漢籍に紛れて輸入され、僧侶に学ばれた(<a href="/wiki/%E4%BA%94%E5%B1%B1%E6%96%87%E5%AD%A6" title="五山文学">五山文学</a>)。<a href="/wiki/%E8%97%A4%E5%8E%9F%E6%83%BA%E7%AA%A9" title="藤原惺窩">藤原惺窩</a>と<a href="/wiki/%E6%9E%97%E7%BE%85%E5%B1%B1" title="林羅山">林羅山</a>は仏教から朱子学に転じ、<a href="/wiki/%E5%BE%B3%E5%B7%9D%E5%B9%95%E5%BA%9C" class="mw-redirect" title="徳川幕府">徳川幕府</a>に仕えた。近世の代表的な朱子学者として、<a href="/wiki/%E8%B0%B7%E6%99%82%E4%B8%AD" title="谷時中">谷時中</a>・<a href="/wiki/%E5%8D%97%E6%9D%91%E6%A2%85%E8%BB%92" title="南村梅軒">南村梅軒</a>・<a href="/wiki/%E9%87%8E%E4%B8%AD%E5%85%BC%E5%B1%B1" title="野中兼山">野中兼山</a>・<a href="/wiki/%E6%96%B0%E4%BA%95%E7%99%BD%E7%9F%B3" title="新井白石">新井白石</a>・<a href="/wiki/%E5%AE%A4%E9%B3%A9%E5%B7%A3" title="室鳩巣">室鳩巣</a>・<a href="/wiki/%E9%9B%A8%E6%A3%AE%E8%8A%B3%E6%B4%B2" title="雨森芳洲">雨森芳洲</a>などがいる。新井白石や荻生徂徠は政治にも深く関与した。朱子学は<a href="/wiki/%E5%AF%9B%E6%94%BF%E7%95%B0%E5%AD%A6%E3%81%AE%E7%A6%81" title="寛政異学の禁">寛政異学の禁</a>により官学化された。朱子学は庶民にも広く学ばれ、大坂では町人により<a href="/wiki/%E6%87%90%E5%BE%B3%E5%A0%82" title="懐徳堂">懐徳堂</a>が開かれた。 </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="朱子学批判"><span id=".E6.9C.B1.E5.AD.90.E5.AD.A6.E6.89.B9.E5.88.A4"></span>朱子学批判</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=50" title="節を編集: 朱子学批判"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%E5%B1%B1%E5%B4%8E%E9%97%87%E6%96%8E" title="山崎闇斎">山崎闇斎</a>や<a href="/wiki/%E8%B2%9D%E5%8E%9F%E7%9B%8A%E8%BB%92" title="貝原益軒">貝原益軒</a>は朱子学を学びながらもそれに疑問を呈するようになっていった。<a href="/wiki/%E4%B8%AD%E6%B1%9F%E8%97%A4%E6%A8%B9" title="中江藤樹">中江藤樹</a>は陽明学に転じ、道学を教え近江聖人と呼ばれた。弟子の<a href="/wiki/%E7%86%8A%E6%B2%A2%E8%95%83%E5%B1%B1" title="熊沢蕃山">熊沢蕃山</a>は農本思想を説いた。<a href="/wiki/%E5%B1%B1%E9%B9%BF%E7%B4%A0%E8%A1%8C" title="山鹿素行">山鹿素行</a>は聖学を創始し、孔子本来の教えに立ち戻ることを主張した。<a href="/wiki/%E4%BC%8A%E8%97%A4%E4%BB%81%E6%96%8E" title="伊藤仁斎">伊藤仁斎</a>は道徳とは性即理(本然の性)によるのではないとし、日常的生活実践としての忠恕を重視した。<a href="/wiki/%E8%8D%BB%E7%94%9F%E5%BE%82%E5%BE%A0" title="荻生徂徠">荻生徂徠</a>は礼楽刑政の道とは聖人が制作したものであり、その制度を現在の政治に実現することを説いた。徂徠の弟子には文人の<a href="/wiki/%E6%9C%8D%E9%83%A8%E5%8D%97%E9%83%AD" title="服部南郭">服部南郭</a>や、『経済録』の<a href="/wiki/%E5%A4%AA%E5%AE%B0%E6%98%A5%E5%8F%B0" title="太宰春台">太宰春台</a>がおり、後世には<a href="/wiki/%E6%9C%AC%E5%B1%85%E5%AE%A3%E9%95%B7" title="本居宣長">本居宣長</a>や、<a href="/wiki/%E6%B5%B7%E4%BF%9D%E9%9D%92%E9%99%B5" title="海保青陵">海保青陵</a>らの経世家に影響を与えていった。<a href="/wiki/%E6%87%90%E5%BE%B3%E5%A0%82" title="懐徳堂">懐徳堂</a>では<a href="/wiki/%E4%B8%AD%E4%BA%95%E7%AB%B9%E5%B1%B1" title="中井竹山">中井竹山</a>らが朱子学を教えたが、<a href="/wiki/%E4%B8%AD%E4%BA%95%E5%B1%A5%E8%BB%92" title="中井履軒">中井履軒</a>など朱子学に疑念を呈するものや、<a href="/wiki/%E5%AF%8C%E6%B0%B8%E4%BB%B2%E5%9F%BA" title="富永仲基">富永仲基</a>や<a href="/wiki/%E5%B1%B1%E7%89%87%E8%9F%A0%E6%A1%83" title="山片蟠桃">山片蟠桃</a>など、儒学を始めとする宗教を否定する合理主義者が現れた。 </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="幕末の儒学"><span id=".E5.B9.95.E6.9C.AB.E3.81.AE.E5.84.92.E5.AD.A6"></span>幕末の儒学</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=51" title="節を編集: 幕末の儒学"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%E6%98%8C%E5%B9%B3%E5%9D%82%E5%AD%A6%E5%95%8F%E6%89%80" title="昌平坂学問所">昌平坂学問所</a>の<a href="/wiki/%E4%BD%90%E8%97%A4%E4%B8%80%E6%96%8E" title="佐藤一斎">佐藤一斎</a>は朱子学のほかに陽明学を修め、<a href="/wiki/%E6%B8%A1%E8%BE%BA%E5%B4%8B%E5%B1%B1" title="渡辺崋山">渡辺崋山</a>・<a href="/wiki/%E4%BD%90%E4%B9%85%E9%96%93%E8%B1%A1%E5%B1%B1" title="佐久間象山">佐久間象山</a>・<a href="/wiki/%E6%A8%AA%E4%BA%95%E5%B0%8F%E6%A5%A0" title="横井小楠">横井小楠</a>ら幕藩体制秩序の破壊を試みた弟子を輩出した。陽明学者の<a href="/wiki/%E5%A4%A7%E5%A1%A9%E5%B9%B3%E5%85%AB%E9%83%8E" title="大塩平八郎">大塩平八郎</a>は、<a href="/wiki/%E5%A4%A7%E5%A1%A9%E5%B9%B3%E5%85%AB%E9%83%8E%E3%81%AE%E4%B9%B1" title="大塩平八郎の乱">大塩平八郎の乱</a>を起こして、幕府に挑戦した。 </p><p>尊王思想は古学派にも萌芽が見られ、本居宣長・<a href="/wiki/%E5%B9%B3%E7%94%B0%E7%AF%A4%E8%83%A4" title="平田篤胤">平田篤胤</a>・<a href="/wiki/%E9%A0%BC%E5%B1%B1%E9%99%BD" title="頼山陽">頼山陽</a>・<a href="/wiki/%E8%92%B2%E7%94%9F%E5%90%9B%E5%B9%B3" title="蒲生君平">蒲生君平</a>・<a href="/wiki/%E9%AB%98%E5%B1%B1%E5%BD%A6%E4%B9%9D%E9%83%8E" title="高山彦九郎">高山彦九郎</a>・<a href="/wiki/%E6%9E%97%E5%AD%90%E5%B9%B3" title="林子平">林子平</a>らによって展開されていった。<a href="/wiki/%E6%9C%B1%E8%88%9C%E6%B0%B4" title="朱舜水">朱舜水</a>を招いて朱子学を研究していた水戸徳川家では、『<a href="/wiki/%E5%A4%A7%E6%97%A5%E6%9C%AC%E5%8F%B2" title="大日本史">大日本史</a>』編纂の過程から<a href="/wiki/%E6%B0%B4%E6%88%B8%E5%AD%A6" title="水戸学">水戸学</a>が形成され、<a href="/wiki/%E8%97%A4%E7%94%B0%E6%9D%B1%E6%B9%96" title="藤田東湖">藤田東湖</a>・<a href="/wiki/%E8%97%A4%E7%94%B0%E5%B9%BD%E8%B0%B7" title="藤田幽谷">藤田幽谷</a>らが尊王思想を展開した。<a href="/wiki/%E4%BC%9A%E6%B2%A2%E6%AD%A3%E5%BF%97%E6%96%8E" title="会沢正志斎">会沢正志斎</a>は『新論』で尊皇攘夷思想を体系化し、幕末の志士に伝えていった。<a href="/wiki/%E5%90%89%E7%94%B0%E6%9D%BE%E9%99%B0" title="吉田松陰">吉田松陰</a>はその一人であり、孟子・水戸学・<a href="/wiki/%E9%99%BD%E6%98%8E%E5%AD%A6" title="陽明学">陽明学</a>を<a href="/wiki/%E6%9D%BE%E4%B8%8B%E6%9D%91%E5%A1%BE" title="松下村塾">松下村塾</a>で教え、弟子からは<a href="/wiki/%E9%AB%98%E6%9D%89%E6%99%8B%E4%BD%9C" title="高杉晋作">高杉晋作</a>ら倒幕の志士が現れた。 </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="近代の儒学"><span id=".E8.BF.91.E4.BB.A3.E3.81.AE.E5.84.92.E5.AD.A6"></span>近代の儒学</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=52" title="節を編集: 近代の儒学"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>明治維新の志士たちは水戸学や陽明学を信奉しており、明治以後にも研究が行われた。並行して<a href="/wiki/%E5%BB%83%E4%BB%8F%E6%AF%80%E9%87%88" title="廃仏毀釈">廃仏毀釈</a>運動が大規模に行われた。<a href="/wiki/%E4%BA%95%E4%B8%8A%E5%93%B2%E6%AC%A1%E9%83%8E" title="井上哲次郎">井上哲次郎</a>は朱子学、陽明学、古学を研究した。漢学者の<a href="/wiki/%E5%85%83%E7%94%B0%E6%B0%B8%E5%AD%9A" title="元田永孚">元田永孚</a>は<a href="/wiki/%E6%95%99%E8%82%B2%E5%8B%85%E8%AA%9E" class="mw-redirect" title="教育勅語">教育勅語</a>を起草したが、天皇の教えという形を取りながら、実質的には儒教道徳を説いた。天皇制国家と<a href="/wiki/%E5%9B%BD%E5%AE%B6%E7%A5%9E%E9%81%93" title="国家神道">国家神道</a>が作られ、政府中枢にも漢学者がおり、たとえば<a href="/wiki/%E5%AE%89%E5%B2%A1%E6%AD%A3%E7%AF%A4" title="安岡正篤">安岡正篤</a>は<a href="/wiki/%E7%8E%89%E9%9F%B3%E6%94%BE%E9%80%81" title="玉音放送">終戦の詔勅</a>に関与した。民間右翼の中に儒学を元に尊王思想を説くものもあった。<a href="/wiki/%E6%9D%91%E5%B2%A1%E5%85%B8%E5%97%A3" title="村岡典嗣">村岡典嗣</a>や<a href="/wiki/%E6%B4%A5%E7%94%B0%E5%B7%A6%E5%8F%B3%E5%90%89" title="津田左右吉">津田左右吉</a>や<a href="/wiki/%E5%92%8C%E8%BE%BB%E5%93%B2%E9%83%8E" title="和辻哲郎">和辻哲郎</a>らは日本の儒教を研究した。 </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="戦後の儒学"><span id=".E6.88.A6.E5.BE.8C.E3.81.AE.E5.84.92.E5.AD.A6"></span>戦後の儒学</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=53" title="節を編集: 戦後の儒学"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>戦後は、<a href="/wiki/%E6%B1%9F%E6%88%B8%E6%99%82%E4%BB%A3" title="江戸時代">江戸時代</a>に<a href="/wiki/%E8%BF%91%E4%BB%A3%E5%8C%96" title="近代化">近代化</a>に反対した人々の思想<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">&#91;</span>23<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>、<a href="/wiki/%E5%9B%BD%E5%AE%B6%E7%A5%9E%E9%81%93" title="国家神道">国家神道</a>の構成イデオロギー<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">&#91;</span>24<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>という位置づけがなされ、<a href="/wiki/%E4%B8%B8%E5%B1%B1%E7%9C%9F%E7%94%B7" class="mw-redirect" title="丸山真男">丸山真男</a>らによって批判的に研究されたほか<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">&#91;</span>25<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>、マルクスの「アジア的停滞性論」も広く受け入れられた<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">&#91;</span>26<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。そのため、歴史的な存在として儒教が学ばれたり、ビジネスマンの処世術・教養として『論語』が読まれるに留まる。 </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="儒教に関する研究と論点"><span id=".E5.84.92.E6.95.99.E3.81.AB.E9.96.A2.E3.81.99.E3.82.8B.E7.A0.94.E7.A9.B6.E3.81.A8.E8.AB.96.E7.82.B9"></span>儒教に関する研究と論点</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=54" title="節を編集: 儒教に関する研究と論点"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="東アジアの近代化と儒教"><span id=".E6.9D.B1.E3.82.A2.E3.82.B8.E3.82.A2.E3.81.AE.E8.BF.91.E4.BB.A3.E5.8C.96.E3.81.A8.E5.84.92.E6.95.99"></span>東アジアの近代化と儒教</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=55" title="節を編集: 東アジアの近代化と儒教"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%E3%83%98%E3%83%BC%E3%82%B2%E3%83%AB" class="mw-redirect" title="ヘーゲル">ヘーゲル</a>は<a href="/wiki/%E6%98%93%E5%AD%A6" class="mw-redirect" title="易学">易学</a>を高く評価した一方で、儒教を批判し、アジアでは自由を知るのは専制君主ただ一人であるとした<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">&#91;</span>27<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。 </p><p>宗教社会学者の<a href="/wiki/%E3%83%9E%E3%83%83%E3%82%AF%E3%82%B9%E3%83%BB%E3%83%B4%E3%82%A7%E3%83%BC%E3%83%90%E3%83%BC" title="マックス・ヴェーバー">マックス・ヴェーバー</a>は『<a href="/wiki/%E3%83%97%E3%83%AD%E3%83%86%E3%82%B9%E3%82%BF%E3%83%B3%E3%83%86%E3%82%A3%E3%82%BA%E3%83%A0%E3%81%AE%E5%80%AB%E7%90%86%E3%81%A8%E8%B3%87%E6%9C%AC%E4%B8%BB%E7%BE%A9%E3%81%AE%E7%B2%BE%E7%A5%9E" title="プロテスタンティズムの倫理と資本主義の精神">プロテスタンティズムの倫理と資本主義の精神</a>』で西欧の近代化の原因はプロテスタンティズムにあるとしたが、その他の地域でも同様の研究を行っている。アジアについては、『儒教と道教』で「儒教は合理主義的だったが、プロテスタンティズムのような厳格さを持たなかったため、東アジアは近代化しなかった」という趣旨のことを述べている<sup id="cite_ref-ohashi_29-0" class="reference"><a href="#cite_note-ohashi-29"><span class="cite-bracket">&#91;</span>28<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。 </p><p>また、<a href="/wiki/%E3%83%9E%E3%83%AB%E3%82%AF%E3%82%B9%E4%B8%BB%E7%BE%A9" title="マルクス主義">マルクス主義</a>では、「<a href="/wiki/%E3%82%A2%E3%82%B8%E3%82%A2%E7%9A%84%E7%94%9F%E7%94%A3%E6%A7%98%E5%BC%8F" title="アジア的生産様式">アジア的生産様式</a>」によって中国では「アジア的停滞」が引き起こされ、近代化は起こらなかったなかったという。<a href="/wiki/%E3%82%AB%E3%83%BC%E3%83%AB%E3%83%BB%E3%82%A6%E3%82%A3%E3%83%83%E3%83%88%E3%83%95%E3%82%A9%E3%83%BC%E3%82%B2%E3%83%AB" title="カール・ウィットフォーゲル">カール・ウィットフォーゲル</a>は、それが「アジア的専制」を産み出したという<sup id="cite_ref-ohashi_29-1" class="reference"><a href="#cite_note-ohashi-29"><span class="cite-bracket">&#91;</span>28<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。 </p><p>1990年代後半からの日韓は、高い自殺率、財閥や富裕層への富の集中、苛烈な受験戦争、薄い社会保障、来るべき少子高齢化社会など兵役を除けば多くの共通点があり、<a href="/wiki/%E6%96%B0%E8%87%AA%E7%94%B1%E4%B8%BB%E7%BE%A9" title="新自由主義">ネオリベラリズム</a>と儒教がミックスした社会になっているという意見がある<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">&#91;</span>29<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。 </p><p>一方で、1990年代以降、中国の<a href="/wiki/%E6%94%B9%E9%9D%A9%E9%96%8B%E6%94%BE" title="改革開放">改革開放</a>の成功や<a href="/wiki/%E3%82%A2%E3%82%B8%E3%82%A2%E5%9B%9B%E5%B0%8F%E9%BE%8D" title="アジア四小龍">アジア四小竜</a>の台頭を迎えると、<a href="/wiki/%E3%83%AA%E3%83%BC%E3%83%BB%E3%82%AF%E3%82%A2%E3%83%B3%E3%83%A6%E3%83%BC" title="リー・クアンユー">リー・クアンユー</a>や<a href="/wiki/%E6%9D%8E%E7%99%BB%E8%BC%9D" title="李登輝">李登輝</a>などは儒教が近代化の原因だと述べた<sup id="cite_ref-ohashi_29-2" class="reference"><a href="#cite_note-ohashi-29"><span class="cite-bracket">&#91;</span>28<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。 </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="儒教は宗教か"><span id=".E5.84.92.E6.95.99.E3.81.AF.E5.AE.97.E6.95.99.E3.81.8B"></span>儒教は宗教か</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=56" title="節を編集: 儒教は宗教か"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>儒教の長い歴史の間には、古文・今文の争い、喪に服する期間、<a href="/wiki/%E4%BB%8F%E6%95%99" title="仏教">仏教</a>との思想的関係、<a href="/wiki/%E7%90%86" title="理">理</a>や<a href="/wiki/%E6%B0%97" title="気">気</a>の捉え方など様々な論争がある。現在の学術研究、特に日本における論争のひとつに“儒教は宗教か否か”というものがある。現在、“儒教は倫理であり哲学である”とする考えが一般的<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>30<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> だが、<a href="/wiki/%E5%AD%9F%E5%AD%90" title="孟子">孟子</a>以降天意によって総てが決まるとも説かれており、これが<a href="/wiki/%E5%94%AF%E7%89%A9%E8%AB%96" title="唯物論">唯物論</a>と反する考えになっているという指摘もある。<a href="/wiki/%E5%8A%A0%E5%9C%B0%E4%BC%B8%E8%A1%8C" title="加地伸行">加地伸行</a>などは、宗教を「<a href="/wiki/%E6%AD%BB%E7%94%9F%E8%A6%B3" title="死生観">死生観</a>に係わる思想」と定義した上で、祖先崇拝を基本とする儒教を宗教とみなしている<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。 しかし何れにせよ、その唱える処は宗教に酷似している為、広義の宗教と結論づける事も可能なのである。 </p><p>儒教が宗教かが法廷で問われた例として<a href="/wiki/%E8%87%B3%E8%81%96%E5%BB%9F" title="至聖廟">至聖廟</a>を巡る裁判があり、日本の最高裁は至聖廟を宗教的施設との判断を示した<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">&#91;</span>32<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>。 </p> <div class="rellink" style="margin-bottom: 0.5em; padding-left: 2em; font-size: 90%;" role="note">→「<a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%84%92%E6%95%99_(%E5%AE%97%E6%95%99)" class="extiw" title="zh:儒教 (宗教)">zh:儒教 (宗教)</a>」も参照</div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="文献"><span id=".E6.96.87.E7.8C.AE"></span>文献</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=57" title="節を編集: 文献"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dt>概説書</dt></dl> <ul><li><a href="/wiki/%E5%8A%A0%E5%9C%B0%E4%BC%B8%E8%A1%8C" title="加地伸行">加地伸行</a> 『儒教とは何か』 <a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%85%AC%E6%96%B0%E6%9B%B8" title="中公新書">中公新書</a>、増補版2015年 <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784121909893" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-4121909893</a></li> <li>加地伸行 『沈黙の宗教-儒教』 <a href="/wiki/%E7%AD%91%E6%91%A9%E6%9B%B8%E6%88%BF" title="筑摩書房">筑摩書房</a>〈ちくまライブラリー〉/ 改訂版・<a href="/wiki/%E3%81%A1%E3%81%8F%E3%81%BE%E5%AD%A6%E8%8A%B8%E6%96%87%E5%BA%AB" title="ちくま学芸文庫">ちくま学芸文庫</a>、2011年</li> <li><a href="/wiki/%E4%B8%B2%E7%94%B0%E4%B9%85%E6%B2%BB" title="串田久治">串田久治</a> 『儒教の知恵-矛盾の中に生きる』 中公新書 <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784121016850" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-4121016850</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E9%88%B4%E6%9C%A8%E5%88%A9%E5%AE%9A&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="鈴木利定 (存在しないページ)">鈴木利定</a> 『儒教哲学の研究』 <a href="/wiki/%E6%98%8E%E6%B2%BB%E6%9B%B8%E9%99%A2" title="明治書院">明治書院</a> <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784625483028" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784625483028</a></li> <li>T・フーブラー、D・フーブラー 『儒教 シリーズ世界の宗教』 鈴木博訳 <a href="/wiki/%E9%9D%92%E5%9C%9F%E7%A4%BE" title="青土社">青土社</a> <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784791752980" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784791752980</a></li> <li><a href="/wiki/%E7%8B%A9%E9%87%8E%E7%9B%B4%E7%A6%8E" title="狩野直禎">狩野直禎</a>編 『<a href="/wiki/%E5%9B%B3%E8%A7%A3%E9%9B%91%E5%AD%A6%E3%82%B7%E3%83%AA%E3%83%BC%E3%82%BA" title="図解雑学シリーズ">図解雑学</a> 論語』<a href="/wiki/%E3%83%8A%E3%83%84%E3%83%A1%E7%A4%BE" title="ナツメ社">ナツメ社</a>、2001年、<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/4816330461" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 4816330461</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E7%B7%91%E5%B7%9D%E4%BD%91%E4%BB%8B&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="緑川佑介 (存在しないページ)">緑川佑介</a> 『孔子の一生と論語』 <a href="/wiki/%E6%98%8E%E6%B2%BB%E6%9B%B8%E9%99%A2" title="明治書院">明治書院</a>、2007年、<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784625684036" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784625684036</a></li> <li><a href="/wiki/%E5%9C%9F%E7%94%B0%E5%81%A5%E6%AC%A1%E9%83%8E" title="土田健次郎">土田健次郎</a>編 『21世紀に儒教を問う』 <a href="/wiki/%E6%97%A9%E7%A8%B2%E7%94%B0%E5%A4%A7%E5%AD%A6%E5%87%BA%E7%89%88%E9%83%A8" class="mw-redirect" title="早稲田大学出版部">早稲田大学出版部</a>〈早稲田大学孔子学院叢書〉、2010年、<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784657102225" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784657102225</a></li> <li>永冨青地編 『儒教 その可能性』 <a href="/wiki/%E6%97%A9%E7%A8%B2%E7%94%B0%E5%A4%A7%E5%AD%A6%E5%87%BA%E7%89%88%E9%83%A8" class="mw-redirect" title="早稲田大学出版部">早稲田大学出版部</a>〈早稲田大学孔子学院叢書〉、2011年、<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784657110145" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784657110145</a></li></ul> <dl><dt>伝記</dt></dl> <ul><li><a href="/wiki/%E7%99%BD%E5%B7%9D%E9%9D%99" title="白川静">白川静</a> 『孔子伝』 <a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%85%AC%E6%96%87%E5%BA%AB" title="中公文庫">中公文庫</a>、1991年 <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/4122041600" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 4122041600</a></li> <li><a href="/wiki/%E8%AB%B8%E6%A9%8B%E8%BD%8D%E6%AC%A1" title="諸橋轍次">諸橋轍次</a> 『如是我聞 孔子伝』(上下)、<a href="/wiki/%E5%A4%A7%E4%BF%AE%E9%A4%A8%E6%9B%B8%E5%BA%97" title="大修館書店">大修館書店</a>、1990年</li> <li><a href="/wiki/%E9%87%91%E8%B0%B7%E6%B2%BB" title="金谷治">金谷治</a> 『孔子』 講談社学術文庫、1990年、<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784061589353" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-4061589353</a></li> <li><a href="/wiki/%E6%AD%A6%E5%86%85%E7%BE%A9%E9%9B%84" title="武内義雄">武内義雄</a> 『論語之研究』 <a href="/wiki/%E5%B2%A9%E6%B3%A2%E6%9B%B8%E5%BA%97" title="岩波書店">岩波書店</a>、1939年、ASIN B000J9BC3Q、復刊</li> <li><a href="/wiki/%E6%B4%A5%E7%94%B0%E5%B7%A6%E5%8F%B3%E5%90%89" title="津田左右吉">津田左右吉</a> 『論語と孔子の思想』 岩波書店、1946年、ISBN BN07038153、復刊</li> <li><a href="/wiki/%E5%AE%AE%E5%B4%8E%E5%B8%82%E5%AE%9A" title="宮崎市定">宮崎市定</a> 『論語の新しい読み方』 <a href="/wiki/%E7%A4%AA%E6%B3%A2%E8%AD%B7" title="礪波護">礪波護</a>編、岩波現代文庫、2000年、<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/4006000227" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 4006000227</a></li></ul> <dl><dt>五経</dt></dl> <ul><li><a href="/wiki/%E6%98%93%E7%B5%8C" title="易経">易経</a> <ul><li><a href="/wiki/%E4%BB%8A%E4%BA%95%E5%AE%87%E4%B8%89%E9%83%8E" title="今井宇三郎">今井宇三郎</a> 『易経』 全3巻:<a href="/wiki/%E6%98%8E%E6%B2%BB%E6%9B%B8%E9%99%A2" title="明治書院">明治書院</a>〈<a href="/wiki/%E6%96%B0%E9%87%88%E6%BC%A2%E6%96%87%E5%A4%A7%E7%B3%BB" title="新釈漢文大系">新釈漢文大系</a>〉<br /> (上)<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784625570230" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784625570230</a>、(中)<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784625570247" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784625570247</a>、(下)<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784625673146" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784625673146</a></li> <li><a href="/wiki/%E6%9C%AC%E7%94%B0%E6%B8%88" title="本田済">本田済</a> 『易』 新版:<a href="/wiki/%E6%9C%9D%E6%97%A5%E9%81%B8%E6%9B%B8" title="朝日選書">朝日選書</a>〈中国古典選〉、1997年 <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784022590107" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784022590107</a></li> <li><a href="/wiki/%E9%AB%98%E7%94%B0%E7%9C%9E%E6%B2%BB" title="高田眞治">高田眞治</a>・<a href="/w/index.php?title=%E5%BE%8C%E8%97%A4%E5%9F%BA%E5%B7%B3&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="後藤基巳 (存在しないページ)">後藤基巳</a> 『易経』 <a href="/wiki/%E5%B2%A9%E6%B3%A2%E6%96%87%E5%BA%AB" title="岩波文庫">岩波文庫</a> <br /> (上)<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784003320112" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784003320112</a>、(下)<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784003320129" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784003320129</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%E6%9B%B8%E7%B5%8C" title="書経">書経</a> <ul><li><a href="/wiki/%E5%8A%A0%E8%97%A4%E5%B8%B8%E8%B3%A2" title="加藤常賢">加藤常賢</a> 『書経 (上)』 <a href="/wiki/%E6%98%8E%E6%B2%BB%E6%9B%B8%E9%99%A2" title="明治書院">明治書院</a>〈新釈漢文大系〉 <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784625570254" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784625570254</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E5%B0%8F%E9%87%8E%E6%B2%A2%E7%B2%BE%E4%B8%80&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="小野沢精一 (存在しないページ)">小野沢精一</a> 『書経 (下)』 <a href="/wiki/%E6%98%8E%E6%B2%BB%E6%9B%B8%E9%99%A2" title="明治書院">明治書院</a>〈新釈漢文大系〉 <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784625570261" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784625570261</a></li> <li>池田末利 『<a href="/wiki/%E6%9B%B8%E7%B5%8C" title="書経">尚書</a> 』 <a href="/wiki/%E9%9B%86%E8%8B%B1%E7%A4%BE" title="集英社">集英社</a>〈<a href="/wiki/%E5%85%A8%E9%87%88%E6%BC%A2%E6%96%87%E5%A4%A7%E7%B3%BB" title="全釈漢文大系">全釈漢文大系</a>〉</li></ul></li> <li><a href="/wiki/%E8%A9%A9%E7%B5%8C" title="詩経">詩経</a> <ul><li><a href="/wiki/%E7%9F%B3%E5%B7%9D%E5%BF%A0%E4%B9%85" title="石川忠久">石川忠久</a> 『詩経』 全3巻:<a href="/wiki/%E6%98%8E%E6%B2%BB%E6%9B%B8%E9%99%A2" title="明治書院">明治書院</a>〈<a href="/wiki/%E6%96%B0%E9%87%88%E6%BC%A2%E6%96%87%E5%A4%A7%E7%B3%BB" title="新釈漢文大系">新釈漢文大系</a>〉。他に新書漢文大系(抄訳版)がある。<br />(上)<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784625571107" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784625571107</a>、(中)<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784625571114" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784625571114</a>、(下)<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784625673009" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784625673009</a></li> <li><a href="/wiki/%E7%99%BD%E5%B7%9D%E9%9D%99" title="白川静">白川静</a> 『詩経国風』 <a href="/wiki/%E5%B9%B3%E5%87%A1%E7%A4%BE%E6%9D%B1%E6%B4%8B%E6%96%87%E5%BA%AB" class="mw-redirect" title="平凡社東洋文庫">平凡社東洋文庫</a>、<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784582805185" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784582805185</a></li> <li><a href="/wiki/%E7%99%BD%E5%B7%9D%E9%9D%99" title="白川静">白川静</a> 『詩経雅頌』 <a href="/wiki/%E5%B9%B3%E5%87%A1%E7%A4%BE" title="平凡社">平凡社</a>東洋文庫 全2巻、(1) <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784582806359" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784582806359</a> 、(2) <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784582806366" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784582806366</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%E7%A4%BC%E8%A8%98" title="礼記">礼記</a> <ul><li><a href="/wiki/%E7%AB%B9%E5%86%85%E7%85%A7%E5%A4%AB" title="竹内照夫">竹内照夫</a> 『礼記』全3巻:<a href="/wiki/%E6%98%8E%E6%B2%BB%E6%9B%B8%E9%99%A2" title="明治書院">明治書院</a>〈<a href="/wiki/%E6%96%B0%E9%87%88%E6%BC%A2%E6%96%87%E5%A4%A7%E7%B3%BB" title="新釈漢文大系">新釈漢文大系</a>〉<br />(上)<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784625570278" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784625570278</a>、(中)<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784625570285" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784625570285</a> 、(下)<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784625570292" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784625570292</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E5%B8%82%E5%8E%9F%E4%BA%A8%E5%90%89&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="市原亨吉 (存在しないページ)">市原亨吉</a>など 『礼記』全3巻:<a href="/wiki/%E9%9B%86%E8%8B%B1%E7%A4%BE" title="集英社">集英社</a>〈<a href="/wiki/%E5%85%A8%E9%87%88%E6%BC%A2%E6%96%87%E5%A4%A7%E7%B3%BB" title="全釈漢文大系">全釈漢文大系</a>〉</li> <li>『礼記』 「漢文大系」<a href="/wiki/%E5%86%A8%E5%B1%B1%E6%88%BF" title="冨山房">冨山房</a>、初版1913年。改訂版1984年</li> <li><a href="/wiki/%E6%A1%82%E6%B9%96%E6%9D%91" title="桂湖村">桂湖村</a> 『礼記』(上下)、漢籍国字解全書:<a href="/wiki/%E6%97%A9%E7%A8%B2%E7%94%B0%E5%A4%A7%E5%AD%A6%E5%87%BA%E7%89%88%E9%83%A8" class="mw-redirect" title="早稲田大学出版部">早稲田大学出版部</a>、初版1914年</li> <li><a href="/wiki/%E5%AE%89%E4%BA%95%E5%B0%8F%E5%A4%AA%E9%83%8E" title="安井小太郎">安井小太郎</a> 『礼記』 「国訳漢文大成」国民文庫刊行会、初版1921年</li> <li><a href="/w/index.php?title=%E4%B8%8B%E8%A6%8B%E9%9A%86%E9%9B%84&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="下見隆雄 (存在しないページ)">下見隆雄</a> 『礼記』 <a href="/wiki/%E6%98%8E%E5%BE%B3%E5%87%BA%E7%89%88%E7%A4%BE" title="明徳出版社">明徳出版社</a>〈中国古典新書〉、初版1973年</li></ul></li> <li><a href="/wiki/%E6%98%A5%E7%A7%8B" title="春秋">春秋</a> <ul><li><a href="/wiki/%E6%98%A5%E7%A7%8B%E5%B7%A6%E6%B0%8F%E4%BC%9D" title="春秋左氏伝">春秋左氏伝</a> <ul><li><a href="/wiki/%E9%8E%8C%E7%94%B0%E6%AD%A3" title="鎌田正">鎌田正</a> 『春秋左氏伝』全4巻、<a href="/wiki/%E6%98%8E%E6%B2%BB%E6%9B%B8%E9%99%A2" title="明治書院">明治書院</a>〈新釈漢文大系〉 <br /> (1) <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784625570308" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784625570308</a> 、(2) <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784625570315" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784625570315</a> 、(3) <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784625570322" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784625570322</a>、(4) <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784625570339" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784625570339</a></li> <li>竹内照夫 『春秋左氏伝』全3巻、<a href="/wiki/%E9%9B%86%E8%8B%B1%E7%A4%BE" title="集英社">集英社</a>〈<a href="/wiki/%E5%85%A8%E9%87%88%E6%BC%A2%E6%96%87%E5%A4%A7%E7%B3%BB" title="全釈漢文大系">全釈漢文大系</a>〉</li> <li><a href="/w/index.php?title=%E5%B0%8F%E5%80%89%E8%8A%B3%E5%BD%A6&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="小倉芳彦 (存在しないページ)">小倉芳彦</a> 『春秋左氏伝』全3巻、岩波文庫<br /> (上)<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784003321614" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784003321614</a>、(中)<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784003321621" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784003321621</a>、(下)<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784003321638" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784003321638</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%E6%98%A5%E7%A7%8B%E5%85%AC%E7%BE%8A%E4%BC%9D" title="春秋公羊伝">春秋公羊伝</a> <ul><li><a href="/wiki/%E6%9E%97%E7%BE%85%E5%B1%B1" title="林羅山">林羅山</a>訓点 菜根出版(復刻)</li> <li>『世界文学全集 3 五経・論語』、公羊伝(日原利国訳) 筑摩書房、1970年 <ul><li><a href="/wiki/%E6%97%A5%E5%8E%9F%E5%88%A9%E5%9B%BD" title="日原利国">日原利国</a>著 『春秋公羊伝の研究』 <a href="/wiki/%E5%89%B5%E6%96%87%E7%A4%BE" title="創文社">創文社</a>〈東洋学叢書〉、1978年</li></ul></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%E6%98%A5%E7%A7%8B%E7%A9%80%E6%A2%81%E4%BC%9D" title="春秋穀梁伝">春秋穀梁伝</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%E9%87%8E%E9%96%93%E6%96%87%E5%8F%B2&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="野間文史 (存在しないページ)">野間文史</a>著 『<a href="/wiki/%E6%98%A5%E7%A7%8B%E5%AD%A6" class="mw-redirect" title="春秋学">春秋学</a> 公羊伝と穀梁伝』 <a href="/wiki/%E7%A0%94%E6%96%87%E5%87%BA%E7%89%88" title="研文出版">研文出版</a>〈研文選書〉、2001年、<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784876362011" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784876362011</a></li></ul></li></ul></li></ul> <dl><dt>四書</dt></dl> <ul><li><a href="/wiki/%E5%A4%A7%E5%AD%A6_(%E6%9B%B8%E7%89%A9)" title="大学 (書物)">大学</a> <ul><li><a href="/wiki/%E5%AE%87%E9%87%8E%E5%93%B2%E4%BA%BA" title="宇野哲人">宇野哲人</a> 『大学』 講談社学術文庫 1983年 <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/4061585940" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 4061585940</a></li> <li><a href="/wiki/%E9%87%91%E8%B0%B7%E6%B2%BB" title="金谷治">金谷治</a> 『大学 中庸』 <a href="/wiki/%E5%B2%A9%E6%B3%A2%E6%96%87%E5%BA%AB" title="岩波文庫">岩波文庫</a> 2004年 <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/4003322215" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 4003322215</a></li> <li><a href="/wiki/%E8%B5%A4%E5%A1%9A%E5%BF%A0" title="赤塚忠">赤塚忠</a> 『大学・中庸』 <a href="/wiki/%E6%98%8E%E6%B2%BB%E6%9B%B8%E9%99%A2" title="明治書院">明治書院</a>〈新釈漢文大系〉 1998年 <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/4625570026" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 4625570026</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%BA%B8" title="中庸">中庸</a> <ul><li><a href="/wiki/%E5%B3%B6%E7%94%B0%E8%99%94%E6%AC%A1" title="島田虔次">島田虔次</a> 『大学・中庸』 朝日新聞社〈中国古典選〉、1967年 / <a href="/wiki/%E6%9C%9D%E6%97%A5%E6%96%87%E5%BA%AB" title="朝日文庫">朝日文庫</a>(上下)、1978年</li> <li><a href="/wiki/%E5%AE%87%E9%87%8E%E5%93%B2%E4%BA%BA" title="宇野哲人">宇野哲人</a> 『中庸』 講談社学術文庫 1983年 <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/4061585959" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 4061585959</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E4%BF%A3%E9%87%8E%E5%A4%AA%E9%83%8E&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="俣野太郎 (存在しないページ)">俣野太郎</a> 『大学・中庸』 <a href="/wiki/%E6%98%8E%E5%BE%B3%E5%87%BA%E7%89%88%E7%A4%BE" title="明徳出版社">明徳出版社</a>〈中国古典新書〉、1968年</li></ul></li> <li><a href="/wiki/%E8%AB%96%E8%AA%9E" title="論語">論語</a> <ul><li><a href="/wiki/%E5%90%89%E7%94%B0%E8%B3%A2%E6%8A%97" title="吉田賢抗">吉田賢抗</a> 『論語』 明治書院〈<a href="/wiki/%E6%96%B0%E9%87%88%E6%BC%A2%E6%96%87%E5%A4%A7%E7%B3%BB" title="新釈漢文大系">新釈漢文大系</a> 1〉、初版1960年、<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/4625570018" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 4625570018</a>。<a href="/wiki/%E6%96%B0%E6%9B%B8%E6%BC%A2%E6%96%87%E5%A4%A7%E7%B3%BB" title="新書漢文大系">新書漢文大系</a>(抄訳版)がある</li> <li><a href="/wiki/%E5%90%89%E5%B7%9D%E5%B9%B8%E6%AC%A1%E9%83%8E" title="吉川幸次郎">吉川幸次郎</a> 『論語』 各(上下) 新版:<a href="/wiki/%E6%9C%9D%E6%97%A5%E9%81%B8%E6%9B%B8" title="朝日選書">朝日選書</a>〈中国古典選〉、1996年 / 改訂版・<a href="/wiki/%E8%A7%92%E5%B7%9D%E3%82%BD%E3%83%95%E3%82%A3%E3%82%A2%E6%96%87%E5%BA%AB" title="角川ソフィア文庫">角川ソフィア文庫</a>、2020年</li> <li><a href="/wiki/%E9%87%91%E8%B0%B7%E6%B2%BB" title="金谷治">金谷治</a> 『論語 新訂』 岩波文庫、1999年、<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/4003320212" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 400-3320212</a>。ワイド版2001年</li> <li><a href="/wiki/%E5%AE%AE%E5%B4%8E%E5%B8%82%E5%AE%9A" title="宮崎市定">宮崎市定</a> 『現代語訳 論語』 <a href="/wiki/%E5%B2%A9%E6%B3%A2%E7%8F%BE%E4%BB%A3%E6%96%87%E5%BA%AB" title="岩波現代文庫">岩波現代文庫</a>、2000年、<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/4006000170" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 4006000170</a></li> <li><a href="/wiki/%E8%B2%9D%E5%A1%9A%E8%8C%82%E6%A8%B9" title="貝塚茂樹">貝塚茂樹</a> 『論語』 <a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%85%AC%E6%96%87%E5%BA%AB" title="中公文庫">中公文庫</a>、改版2020年、<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/4122068487" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 4122068487</a></li> <li><a href="/wiki/%E5%8A%A0%E5%9C%B0%E4%BC%B8%E8%A1%8C" title="加地伸行">加地伸行</a> 『論語』 <a href="/wiki/%E8%AC%9B%E8%AB%87%E7%A4%BE%E5%AD%A6%E8%A1%93%E6%96%87%E5%BA%AB" title="講談社学術文庫">講談社学術文庫</a>、2004年、増訂版2009年</li></ul></li> <li><a href="/wiki/%E5%AD%9F%E5%AD%90" title="孟子">孟子</a> <ul><li><a href="/wiki/%E5%B0%8F%E6%9E%97%E5%8B%9D%E4%BA%BA" title="小林勝人">小林勝人</a> 『孟子』 <a href="/wiki/%E5%B2%A9%E6%B3%A2%E6%96%87%E5%BA%AB" title="岩波文庫">岩波文庫</a>(上下) <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784003320419" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-4003320419</a>&<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784003320426" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-4003320426</a></li> <li>貝塚茂樹 『孟子』 <a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%85%AC%E3%82%AF%E3%83%A9%E3%82%B7%E3%83%83%E3%82%AF%E3%82%B9" title="中公クラシックス">中公クラシックス</a>。抄訳版</li> <li><a href="/wiki/%E5%86%85%E9%87%8E%E7%86%8A%E4%B8%80%E9%83%8E" title="内野熊一郎">内野熊一郎</a>・<a href="/wiki/%E5%8A%A0%E8%97%A4%E9%81%93%E7%90%86" title="加藤道理">加藤道理</a> 『孟子』、<a href="/wiki/%E6%98%8E%E6%B2%BB%E6%9B%B8%E9%99%A2" title="明治書院">明治書院</a>〈<a href="/wiki/%E6%96%B0%E9%87%88%E6%BC%A2%E6%96%87%E5%A4%A7%E7%B3%BB" title="新釈漢文大系">新釈漢文大系</a>〉。新書漢文大系(抄訳版)がある。</li> <li><a href="/wiki/%E5%AE%87%E9%87%8E%E7%B2%BE%E4%B8%80" title="宇野精一">宇野精一</a> 『孟子』 <a href="/wiki/%E9%9B%86%E8%8B%B1%E7%A4%BE" title="集英社">集英社</a>〈<a href="/wiki/%E5%85%A8%E9%87%88%E6%BC%A2%E6%96%87%E5%A4%A7%E7%B3%BB" title="全釈漢文大系">全釈漢文大系</a>〉/ 講談社学術文庫、2019年</li></ul></li></ul> <dl><dt>関連古典</dt></dl> <ul><li><a href="/wiki/%E5%91%A8%E7%A4%BC" title="周礼">周礼</a></li> <li><a href="/wiki/%E5%84%80%E7%A4%BC_(%E7%B5%8C%E6%9B%B8)" title="儀礼 (経書)">儀礼</a> <ul><li>池田末利編訳、全5巻:<a href="/wiki/%E5%AD%A6%E6%A0%A1%E6%B3%95%E4%BA%BA%E6%9D%B1%E6%B5%B7%E5%A4%A7%E5%AD%A6%E5%87%BA%E7%89%88%E4%BC%9A" class="mw-redirect" title="学校法人東海大学出版会">東海大学出版会</a>〈東海古典叢書〉</li></ul></li> <li><a href="/wiki/%E7%88%BE%E9%9B%85" title="爾雅">爾雅</a></li> <li><a href="/wiki/%E5%AD%9D%E7%B5%8C" title="孝経">孝経</a> <ul><li>加地伸行 『孝経』 講談社学術文庫、2007年</li> <li>栗原圭介 『孝経』 <a href="/wiki/%E6%98%8E%E6%B2%BB%E6%9B%B8%E9%99%A2" title="明治書院">明治書院</a>〈新釈漢文大系〉、<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784625570353" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784625570353</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%E8%8D%80%E5%AD%90" title="荀子">荀子</a> <ul><li><a href="/wiki/%E9%87%91%E8%B0%B7%E6%B2%BB" title="金谷治">金谷治</a> 『荀子』 岩波文庫(上下)、<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784003320815" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784003320815</a>&<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784003320822" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784003320822</a></li> <li>藤井専英 『荀子』 全2巻:<a href="/wiki/%E6%98%8E%E6%B2%BB%E6%9B%B8%E9%99%A2" title="明治書院">明治書院</a>〈<a href="/wiki/%E6%96%B0%E9%87%88%E6%BC%A2%E6%96%87%E5%A4%A7%E7%B3%BB" title="新釈漢文大系">新釈漢文大系</a>〉。ほかに新書漢文大系(抄訳版)がある。</li> <li>金谷治・佐川修 『荀子』 全2巻:<a href="/wiki/%E9%9B%86%E8%8B%B1%E7%A4%BE" title="集英社">集英社</a>〈<a href="/wiki/%E5%85%A8%E9%87%88%E6%BC%A2%E6%96%87%E5%A4%A7%E7%B3%BB" title="全釈漢文大系">全釈漢文大系</a>〉</li></ul></li> <li><a href="/wiki/%E5%A4%A7%E6%88%B4%E7%A4%BC%E8%A8%98" title="大戴礼記">大戴礼記</a> <ul><li>栗原圭介 『大戴礼記』 <a href="/wiki/%E6%98%8E%E6%B2%BB%E6%9B%B8%E9%99%A2" title="明治書院">明治書院</a>〈<a href="/wiki/%E6%96%B0%E9%87%88%E6%BC%A2%E6%96%87%E5%A4%A7%E7%B3%BB" title="新釈漢文大系">新釈漢文大系</a>〉、<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784625571138" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784625571138</a></li></ul></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="史書"><span id=".E5.8F.B2.E6.9B.B8"></span>史書</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=58" title="節を編集: 史書"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%E5%8F%B2%E8%A8%98" title="史記">史記</a> <ul><li>孔子<a href="/wiki/%E4%B8%96%E5%AE%B6" class="mw-redirect" title="世家">世家</a></li> <li><a href="/wiki/%E4%BB%B2%E5%B0%BC" class="mw-redirect" title="仲尼">仲尼</a>弟子<a href="/wiki/%E5%88%97%E4%BC%9D" class="mw-redirect" title="列伝">列伝</a></li> <li>孟子荀卿列伝</li> <li><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%9E%97&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="儒林 (存在しないページ)">儒林</a>列伝</li></ul></li> <li><a href="/wiki/%E6%BC%A2%E6%9B%B8" title="漢書">漢書</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%E8%91%A3%E4%BB%B2%E8%88%92%E4%BC%9D&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="董仲舒伝 (存在しないページ)">董仲舒伝</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%9E%97%E4%BC%9D&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="儒林伝 (存在しないページ)">儒林伝</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%E5%AD%94%E5%AD%90%E5%AE%B6%E8%AA%9E" title="孔子家語">孔子家語</a> <ul><li><a href="/wiki/%E5%AE%87%E9%87%8E%E7%B2%BE%E4%B8%80" title="宇野精一">宇野精一</a>訳 『孔子家語』 <a href="/wiki/%E6%98%8E%E6%B2%BB%E6%9B%B8%E9%99%A2" title="明治書院">明治書院</a>〈<a href="/wiki/%E6%96%B0%E9%87%88%E6%BC%A2%E6%96%87%E5%A4%A7%E7%B3%BB" title="新釈漢文大系">新釈漢文大系</a>〉 <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784625570537" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784625570537</a>。新書漢文大系(抄訳版)がある。</li> <li><a href="/w/index.php?title=%E8%97%A4%E5%8E%9F%E6%AD%A3&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="藤原正 (存在しないページ)">藤原正</a>訳 『孔子家語』 <a href="/wiki/%E5%B2%A9%E6%B3%A2%E6%96%87%E5%BA%AB" title="岩波文庫">岩波文庫</a> <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784003320228" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784003320228</a></li></ul></li></ul> <dl><dt><a href="/wiki/%E8%AB%96%E8%AA%9E%E9%9B%86%E8%A7%A3" title="論語集解">論語集解</a></dt></dl> <ul><li><a href="/wiki/%E6%B8%A1%E9%82%89%E7%BE%A9%E6%B5%A9" title="渡邉義浩">渡邉義浩</a>主編『全譯 論語集解』<a href="/wiki/%E6%B1%B2%E5%8F%A4%E6%9B%B8%E9%99%A2" title="汲古書院">汲古書院</a> 上・下 2020年</li></ul> <dl><dt><a href="/wiki/%E6%9C%B1%E5%AD%90%E5%AD%A6" title="朱子学">朱子学</a></dt></dl> <ul><li><a href="/wiki/%E6%9C%B1%E7%86%B9" title="朱熹">朱子</a> 『<a href="/wiki/%E8%AB%96%E8%AA%9E%E9%9B%86%E8%A8%BB" class="mw-redirect" title="論語集註">論語集註</a>』 <ul><li><a href="/wiki/%E7%AC%A0%E9%96%93%E6%9B%B8%E9%99%A2" title="笠間書院">笠間書院</a> <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784305001559" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-4305001559</a>。真田但馬・吹野安編</li> <li><a href="/wiki/%E7%B0%A1%E9%87%8E%E9%81%93%E6%98%8E" title="簡野道明">簡野道明</a>編、明治書院 <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784625733017" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-4625733017</a>、新版2003年</li> <li>『<a href="/wiki/%E8%AB%96%E8%AA%9E%E9%9B%86%E6%B3%A8" title="論語集注">論語集注</a>』<a href="/wiki/%E5%9C%9F%E7%94%B0%E5%81%A5%E6%AC%A1%E9%83%8E" title="土田健次郎">土田健次郎</a>訳注、<a href="/wiki/%E5%B9%B3%E5%87%A1%E7%A4%BE" title="平凡社">平凡社</a>東洋文庫 全4巻</li></ul></li> <li>『<a href="/wiki/%E8%BF%91%E6%80%9D%E9%8C%B2" title="近思録">近思録</a>』 <ul><li>湯浅幸孫訳著、新版・たちばな出版(選書版)<br /> (上)<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784886926036" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-4886926036</a>、(中)<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784886926043" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-4886926043</a> 、(下)<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784886926050" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-4886926050</a></li> <li>市川安司訳著 『近思録』 明治書院〈<a href="/wiki/%E6%96%B0%E9%87%88%E6%BC%A2%E6%96%87%E5%A4%A7%E7%B3%BB" title="新釈漢文大系">新釈漢文大系</a>〉 <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784625570377" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-4625570377</a></li></ul></li> <li>『「<a href="/wiki/%E6%9C%B1%E5%AD%90%E8%AA%9E%E9%A1%9E" title="朱子語類">朱子語類</a>」抄』 <a href="/wiki/%E4%B8%89%E6%B5%A6%E5%9C%8B%E9%9B%84" title="三浦國雄">三浦國雄</a>訳注、<a href="/wiki/%E8%AC%9B%E8%AB%87%E7%A4%BE%E5%AD%A6%E8%A1%93%E6%96%87%E5%BA%AB" title="講談社学術文庫">講談社学術文庫</a> <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784061598959" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784061598959</a></li> <li><a href="/wiki/%E5%B3%B6%E7%94%B0%E8%99%94%E6%AC%A1" title="島田虔次">島田虔次</a>著 『<a href="/wiki/%E6%9C%B1%E5%AD%90%E5%AD%A6" title="朱子学">朱子学</a>と<a href="/wiki/%E9%99%BD%E6%98%8E%E5%AD%A6" title="陽明学">陽明学</a>』 <a href="/wiki/%E5%B2%A9%E6%B3%A2%E6%96%B0%E6%9B%B8" title="岩波新書">岩波新書</a> <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784004120285" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784004120285</a></li></ul> <dl><dt><a href="/wiki/%E9%99%BD%E6%98%8E%E5%AD%A6" title="陽明学">陽明学</a></dt></dl> <ul><li><a href="/wiki/%E7%8E%8B%E9%99%BD%E6%98%8E" title="王陽明">王陽明</a> 『<a href="/wiki/%E4%BC%9D%E7%BF%92%E9%8C%B2" title="伝習録">伝習録</a>』 <a href="/wiki/%E6%BA%9D%E5%8F%A3%E9%9B%84%E4%B8%89" title="溝口雄三">溝口雄三</a>訳、中公クラシックス <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784121600820" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784121600820</a></li></ul> <dl><dt><a href="/wiki/%E6%9C%9D%E9%AE%AE%E3%81%AE%E5%84%92%E6%95%99" title="朝鮮の儒教">朝鮮の儒教と儒学</a></dt> <dd> <dl><dd>史料に朝鮮王朝での五礼(吉礼、嘉礼、賓礼、軍礼、凶礼)の礼法を記した「国朝五礼儀」、世宗在位期間の歴史を記録した「世宗荘憲大王実録」がある。</dd></dl></dd></dl> <dl><dt><a href="/wiki/%E6%97%A5%E6%9C%AC%E3%81%AE%E5%84%92%E6%95%99" title="日本の儒教">日本の儒学</a></dt></dl> <ul><li><a href="/wiki/%E8%8D%BB%E7%94%9F%E5%BE%82%E5%BE%A0" title="荻生徂徠">荻生徂徠</a> 『論語徴』 <a href="/wiki/%E5%B0%8F%E5%B7%9D%E7%92%B0%E6%A8%B9" title="小川環樹">小川環樹</a>訳註、全2巻:<a href="/wiki/%E5%B9%B3%E5%87%A1%E7%A4%BE%E6%9D%B1%E6%B4%8B%E6%96%87%E5%BA%AB" class="mw-redirect" title="平凡社東洋文庫">平凡社東洋文庫</a> <a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784582805758" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784582805758</a>&<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784582805765" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784582805765</a></li> <li><a href="/wiki/%E4%BC%8A%E8%97%A4%E4%BB%81%E6%96%8E" title="伊藤仁斎">伊藤仁斎</a> 『論語古義』 <ul><li><a href="/wiki/%E5%AD%90%E5%AE%89%E5%AE%A3%E9%82%A6" title="子安宣邦">子安宣邦</a>著『論語古義』<a href="/wiki/%E5%AD%90%E5%AE%89%E5%AE%A3%E9%82%A6" title="子安宣邦">子安宣邦</a>『仁斎論語 『論語古義』現代語訳と評釈』<a href="/wiki/%E3%81%BA%E3%82%8A%E3%81%8B%E3%82%93%E7%A4%BE" title="ぺりかん社">ぺりかん社</a> 上・下</li> <li>『<a href="/wiki/%E6%97%A5%E6%9C%AC%E3%81%AE%E5%90%8D%E8%91%97" title="日本の名著">日本の名著</a>13 伊藤仁斎』貝塚茂樹責任編集、中央公論社 1977年、新版・中公バックス 1983年。現代語訳のみ</li></ul></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="脚注"><span id=".E8.84.9A.E6.B3.A8"></span>脚注</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=59" title="節を編集: 脚注"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint" style="float:right; font-size:90%;">[<a href="/wiki/Help:%E8%84%9A%E6%B3%A8/%E8%AA%AD%E8%80%85%E5%90%91%E3%81%91" title="Help:脚注/読者向け"><span title="この欄の操作法">脚注の使い方</span></a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="注釈"><span id=".E6.B3.A8.E9.87.88"></span>注釈</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=60" title="節を編集: 注釈"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-2"><b><a href="#cite_ref-2">^</a></b> <span class="reference-text">なお儒教を宗教として信仰せずに儒教を研究する学者は、「<i>儒学者</i>」といわずに、「<i>儒教研究者</i>」と呼ぶべきとする見方もある<sup class="noprint Template-Fact">&#91;<i><a href="/wiki/Wikipedia:%E3%80%8C%E8%A6%81%E5%87%BA%E5%85%B8%E3%80%8D%E3%82%92%E3%82%AF%E3%83%AA%E3%83%83%E3%82%AF%E3%81%95%E3%82%8C%E3%81%9F%E6%96%B9%E3%81%B8" title="Wikipedia:「要出典」をクリックされた方へ"><span title="この記述には信頼できる情報源の提示が求められています。(2011年11月)">要出典</span></a></i>&#93;</sup>。ただし京都大学教授の<a href="/wiki/%E5%90%89%E5%B7%9D%E5%B9%B8%E6%AC%A1%E9%83%8E" title="吉川幸次郎">吉川幸次郎</a>や、評論家の<a href="/wiki/%E5%91%89%E6%99%BA%E8%8B%B1" title="呉智英">呉智英</a>は、自らを儒者であると主張し、儒教の立場からさまざまな立論を行っている。</span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="出典"><span id=".E5.87.BA.E5.85.B8"></span>出典</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=61" title="節を編集: 出典"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="reflist" style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2; -moz-column-width: 20em; -webkit-column-width: 20em; column-width: 20em; list-style-type: decimal;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><b><a href="#cite_ref-1">^</a></b> <span class="reference-text">『礼記・中庸』</span> </li> <li id="cite_note-3"><b><a href="#cite_ref-3">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="/wiki/%E8%8D%98%E5%AD%90" title="荘子">荘子</a>天運篇</span> </li> <li id="cite_note-4"><b><a href="#cite_ref-4">^</a></b> <span class="reference-text">朱子・語類巻14より。これは即ち、四書の読み順まで記している。(儒教の世界観においては)天から与えられた至徳を明らかにする事、知を致し物に格る。中こそは天下の大本であり、和こそは天下の達道である。中と和を極致に達せしめた時、天地の秩序は定まり、万物は生成発展する。儒教の目的とその目的達成への目標が掲げられたのが「三綱領」・「八条目」であり、朱熹は<a href="/wiki/%E9%81%93%E7%B5%B1%E8%AB%96" class="mw-redirect" title="道統論">道統論</a>を唱え自らの「学」の正当性を主張した。堯舜孔孟に「御目にはかかわらずとも、あの道理が心へ来れば<a href="/wiki/%E9%81%93%E7%B5%B1" title="道統">道統</a>、朱子の理与心と云はるるが大切の事なり。孟子の後あとの賑かな漢の経術に斯く云は見て取たるに極まる。偖、文章は下卑たこと。孟子と文選幷べたときに、文の上では腕押しなり(=孟子を文選の上位に置く事は愚かしき事)。韓氏が見て、孟子の後道を得たもの無し、と。そこで程子のみ来て、非是蹈襲前人云々なり。道統は中庸の心法、それは大学の事。其致知がすま子ば道統は得られぬ。」</span> </li> <li id="cite_note-5"><b><a href="#cite_ref-5">^</a></b> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="citation book">土田健次郎『儒教入門』(新)東京大学出版会、2011年12月19日、29頁。<style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r101121245">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation.cs-ja1 q,.mw-parser-output .citation.cs-ja2 q{quotes:"「""」""『""』"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:var(--color-success,#3a3);margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/978-4-13-013150-6" title="特別:文献資料/978-4-13-013150-6">978-4-13-013150-6</a>。</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=%E5%84%92%E6%95%99%E5%85%A5%E9%96%80&amp;rft.aulast=%E5%9C%9F%E7%94%B0%E5%81%A5%E6%AC%A1%E9%83%8E&amp;rft.au=%E5%9C%9F%E7%94%B0%E5%81%A5%E6%AC%A1%E9%83%8E&amp;rft.date=2011%E5%B9%B412%E6%9C%8819%E6%97%A5&amp;rft.pages=29%E9%A0%81&amp;rft.edition=%E6%96%B0&amp;rft.pub=%E6%9D%B1%E4%BA%AC%E5%A4%A7%E5%AD%A6%E5%87%BA%E7%89%88%E4%BC%9A&amp;rft.isbn=978-4-13-013150-6&amp;rfr_id=info:sid/ja.wikipedia.org:%E5%84%92%E6%95%99"><span style="display: none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-6"><b><a href="#cite_ref-6">^</a></b> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="citation book">孔祥林『図説孔子』(新)科学出版社〈国書刊行会〉、2014年12月22日、113頁。<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r101121245"><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/978-4-336-05848-5" title="特別:文献資料/978-4-336-05848-5">978-4-336-05848-5</a>。</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=%E5%9B%B3%E8%AA%AC%E5%AD%94%E5%AD%90&amp;rft.aulast=%E5%AD%94%E7%A5%A5%E6%9E%97&amp;rft.au=%E5%AD%94%E7%A5%A5%E6%9E%97&amp;rft.date=2014%E5%B9%B412%E6%9C%8822%E6%97%A5&amp;rft.series=%E5%9B%BD%E6%9B%B8%E5%88%8A%E8%A1%8C%E4%BC%9A&amp;rft.pages=113%E9%A0%81&amp;rft.edition=%E6%96%B0&amp;rft.pub=%E7%A7%91%E5%AD%A6%E5%87%BA%E7%89%88%E7%A4%BE&amp;rft.isbn=978-4-336-05848-5&amp;rfr_id=info:sid/ja.wikipedia.org:%E5%84%92%E6%95%99"><span style="display: none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><b><a href="#cite_ref-7">^</a></b> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="citation book">高畑常信『中国思想の理想と現実』(新)木耳社、2014年10月6日、31頁。<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r101121245"><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/978-4-8393-7187-6" title="特別:文献資料/978-4-8393-7187-6">978-4-8393-7187-6</a>。</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E6%80%9D%E6%83%B3%E3%81%AE%E7%90%86%E6%83%B3%E3%81%A8%E7%8F%BE%E5%AE%9F&amp;rft.aulast=%E9%AB%98%E7%95%91%E5%B8%B8%E4%BF%A1&amp;rft.au=%E9%AB%98%E7%95%91%E5%B8%B8%E4%BF%A1&amp;rft.date=2014%E5%B9%B410%E6%9C%886%E6%97%A5&amp;rft.pages=31%E9%A0%81&amp;rft.edition=%E6%96%B0&amp;rft.pub=%E6%9C%A8%E8%80%B3%E7%A4%BE&amp;rft.isbn=978-4-8393-7187-6&amp;rfr_id=info:sid/ja.wikipedia.org:%E5%84%92%E6%95%99"><span style="display: none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-8"><b><a href="#cite_ref-8">^</a></b> <span class="reference-text">『周礼・春官宗伯』</span> </li> <li id="cite_note-9"><b><a href="#cite_ref-9">^</a></b> <span class="reference-text">論語 衛霊公第十五 10</span> </li> <li id="cite_note-10"><b><a href="#cite_ref-10">^</a></b> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www5f.biglobe.ne.jp/~mind/knowledge/classic/rongo008_3.html">『論語』の泰伯篇</a></span> </li> <li id="cite_note-11"><b><a href="#cite_ref-11">^</a></b> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://mokusai.web.infoseek.co.jp/shushigakukihonsho/ekikyou/shuuekihongi/08_ka_keijiden.html">『易経 下繫辭傳』</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120313073559/http://mokusai.web.infoseek.co.jp/shushigakukihonsho/ekikyou/shuuekihongi/08_ka_keijiden.html">Archived</a> 2012年3月13日, at the <a href="/wiki/%E3%82%A6%E3%82%A7%E3%82%A4%E3%83%90%E3%83%83%E3%82%AF%E3%83%9E%E3%82%B7%E3%83%B3" title="ウェイバックマシン">Wayback Machine</a>.</span> </li> <li id="cite_note-12"><b><a href="#cite_ref-12">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="/wiki/%E8%83%A1%E9%81%A9" title="胡適">胡適</a>論文「説儒」(<a href="/wiki/1924%E5%B9%B4" title="1924年">1924年</a>)</span> </li> <li id="cite_note-13"><b><a href="#cite_ref-13">^</a></b> <span class="reference-text">白川「孔子伝」</span> </li> <li id="cite_note-14"><b><a href="#cite_ref-14">^</a></b> <span class="reference-text">『<a href="/wiki/%E5%8F%B2%E8%A8%98" title="史記">史記</a>』孔子世家</span> </li> <li id="cite_note-ReferenceA-15">^ <a href="#cite_ref-ReferenceA_15-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-ReferenceA_15-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <span class="reference-text">『世界哲学史2』(<a href="/wiki/%E3%81%A1%E3%81%8F%E3%81%BE%E6%96%B0%E6%9B%B8" title="ちくま新書">ちくま新書</a>、2020年)119-121ページ</span> </li> <li id="cite_note-世界哲学2-p121-16">^ <a href="#cite_ref-世界哲学2-p121_16-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-世界哲学2-p121_16-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <span class="reference-text">『世界哲学史2』121-123ページ</span> </li> <li id="cite_note-17"><b><a href="#cite_ref-17">^</a></b> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="citation book">湯浅邦弘『概説中国思想史』(新)ミネルヴァ書房〈ミネルヴァ書房〉、2010年、87頁。<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r101121245"><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/978-4-623-05820-4" title="特別:文献資料/978-4-623-05820-4">978-4-623-05820-4</a>。</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=%E6%A6%82%E8%AA%AC%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E6%80%9D%E6%83%B3%E5%8F%B2&amp;rft.aulast=%E6%B9%AF%E6%B5%85%E9%82%A6%E5%BC%98&amp;rft.au=%E6%B9%AF%E6%B5%85%E9%82%A6%E5%BC%98&amp;rft.date=2010%E5%B9%B4&amp;rft.series=%E3%83%9F%E3%83%8D%E3%83%AB%E3%83%B4%E3%82%A1%E6%9B%B8%E6%88%BF&amp;rft.pages=87%E9%A0%81&amp;rft.edition=%E6%96%B0&amp;rft.pub=%E3%83%9F%E3%83%8D%E3%83%AB%E3%83%B4%E3%82%A1%E6%9B%B8%E6%88%BF&amp;rft.isbn=978-4-623-05820-4&amp;rfr_id=info:sid/ja.wikipedia.org:%E5%84%92%E6%95%99"><span style="display: none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-18"><b><a href="#cite_ref-18">^</a></b> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="citation book">吾妻重二『宋代思想の研究』(新)関西大学出版部〈遊文舎〉、2009年3月18日、72頁。<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r101121245"><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/978-4-87354-468-7" title="特別:文献資料/978-4-87354-468-7">978-4-87354-468-7</a>。</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=%E5%AE%8B%E4%BB%A3%E6%80%9D%E6%83%B3%E3%81%AE%E7%A0%94%E7%A9%B6&amp;rft.aulast=%E5%90%BE%E5%A6%BB%E9%87%8D%E4%BA%8C&amp;rft.au=%E5%90%BE%E5%A6%BB%E9%87%8D%E4%BA%8C&amp;rft.date=2009%E5%B9%B43%E6%9C%8818%E6%97%A5&amp;rft.series=%E9%81%8A%E6%96%87%E8%88%8E&amp;rft.pages=72%E9%A0%81&amp;rft.edition=%E6%96%B0&amp;rft.pub=%E9%96%A2%E8%A5%BF%E5%A4%A7%E5%AD%A6%E5%87%BA%E7%89%88%E9%83%A8&amp;rft.isbn=978-4-87354-468-7&amp;rfr_id=info:sid/ja.wikipedia.org:%E5%84%92%E6%95%99"><span style="display: none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-19"><b><a href="#cite_ref-19">^</a></b> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="citation book">湯浅邦弘『概説中国思想史』(新)ミネルヴァ書房〈ミネルヴァ書房〉、2010年10月25日、116頁。<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r101121245"><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/978-4-623-05820-4" title="特別:文献資料/978-4-623-05820-4">978-4-623-05820-4</a>。</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=%E6%A6%82%E8%AA%AC%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E6%80%9D%E6%83%B3%E5%8F%B2&amp;rft.aulast=%E6%B9%AF%E6%B5%85%E9%82%A6%E5%BC%98&amp;rft.au=%E6%B9%AF%E6%B5%85%E9%82%A6%E5%BC%98&amp;rft.date=2010%E5%B9%B410%E6%9C%8825%E6%97%A5&amp;rft.series=%E3%83%9F%E3%83%8D%E3%83%AB%E3%83%B4%E3%82%A1%E6%9B%B8%E6%88%BF&amp;rft.pages=116%E9%A0%81&amp;rft.edition=%E6%96%B0&amp;rft.pub=%E3%83%9F%E3%83%8D%E3%83%AB%E3%83%B4%E3%82%A1%E6%9B%B8%E6%88%BF&amp;rft.isbn=978-4-623-05820-4&amp;rfr_id=info:sid/ja.wikipedia.org:%E5%84%92%E6%95%99"><span style="display: none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-20"><b><a href="#cite_ref-20">^</a></b> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="citation book">湯浅邦弘『概説中国思想史』(新)ミネルヴァ書房〈ミネルヴァ書房〉、2010年10月25日、264頁。<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r101121245"><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/978-4-623-05820-4" title="特別:文献資料/978-4-623-05820-4">978-4-623-05820-4</a>。</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=%E6%A6%82%E8%AA%AC%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E6%80%9D%E6%83%B3%E5%8F%B2&amp;rft.aulast=%E6%B9%AF%E6%B5%85%E9%82%A6%E5%BC%98&amp;rft.au=%E6%B9%AF%E6%B5%85%E9%82%A6%E5%BC%98&amp;rft.date=2010%E5%B9%B410%E6%9C%8825%E6%97%A5&amp;rft.series=%E3%83%9F%E3%83%8D%E3%83%AB%E3%83%B4%E3%82%A1%E6%9B%B8%E6%88%BF&amp;rft.pages=264%E9%A0%81&amp;rft.edition=%E6%96%B0&amp;rft.pub=%E3%83%9F%E3%83%8D%E3%83%AB%E3%83%B4%E3%82%A1%E6%9B%B8%E6%88%BF&amp;rft.isbn=978-4-623-05820-4&amp;rfr_id=info:sid/ja.wikipedia.org:%E5%84%92%E6%95%99"><span style="display: none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-21"><b><a href="#cite_ref-21">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="/wiki/%E5%9C%92%E7%94%B0%E8%8C%82%E4%BA%BA" title="園田茂人">園田茂人</a> 『不平等国家 中国--自己否定した社会主義のゆくえ』 <a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%A4%AE%E5%85%AC%E8%AB%96%E6%96%B0%E7%A4%BE" title="中央公論新社">中央公論新社</a>、2008年5月25日、177-178頁。<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/9784121019509" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 9784121019509</a></span> </li> <li id="cite_note-22"><b><a href="#cite_ref-22">^</a></b> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.guardian.co.uk/commentisfree/belief/2009/jul/26/confucianism-china">What can we learn from Confucianism? Daniel A Bell</a> guardian.co.uk, Sunday 26 July 2009]。 <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2006/oct/16/danielbell">2006年の記事</a></span> </li> <li id="cite_note-23"><b><a href="#cite_ref-23">^</a></b> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="citation journal">黄俊傑&#59;&#32;阮金山&#32;(2009).&#32;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141021124223/http://www.eastasia.ntu.edu.tw/member/eastasia/temp/6-2/6-2-9.pdf">“〈越南儒學資料簡介〉”</a>&#32;(中国語).&#32;<i>《台灣東亞文明研究學刊》</i>&#32;<b>12</b>: 221-226.&#32;&#32;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.eastasia.ntu.edu.tw/member/eastasia/temp/6-2/6-2-9.pdf">オリジナル</a>の2014-10-21時点におけるアーカイブ。<span style="display:none;">.&#32;<a rel="nofollow" class="external free" href="https://web.archive.org/web/20141021124223/http://www.eastasia.ntu.edu.tw/member/eastasia/temp/6-2/6-2-9.pdf">https://web.archive.org/web/20141021124223/http://www.eastasia.ntu.edu.tw/member/eastasia/temp/6-2/6-2-9.pdf</a></span>&#32;<span class="reference-accessdate"><span title="">2019年3月3日</span>閲覧。</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=%E3%80%88%E8%B6%8A%E5%8D%97%E5%84%92%E5%AD%B8%E8%B3%87%E6%96%99%E7%B0%A1%E4%BB%8B%E3%80%89&amp;rft.jtitle=%E3%80%8A%E5%8F%B0%E7%81%A3%E6%9D%B1%E4%BA%9E%E6%96%87%E6%98%8E%E7%A0%94%E7%A9%B6%E5%AD%B8%E5%88%8A%E3%80%8B&amp;rft.aulast=%E9%BB%84%E4%BF%8A%E5%82%91&amp;rft.au=%E9%BB%84%E4%BF%8A%E5%82%91&amp;rft.au=%E9%98%AE%E9%87%91%E5%B1%B1&amp;rft.date=2009&amp;rft.volume=12&amp;rft.pages=221-226&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20141021124223%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.eastasia.ntu.edu.tw%2Fmember%2Feastasia%2Ftemp%2F6-2%2F6-2-9.pdf&amp;rfr_id=info:sid/ja.wikipedia.org:%E5%84%92%E6%95%99"><span style="display: none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-24"><b><a href="#cite_ref-24">^</a></b> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.huffingtonpost.jp/emanuel-pastreich/modern-society-neo-confucianism_b_15508858.html">朱子学の伝統は現代社会の危機を救える | ハフポスト LIFE</a></span> </li> <li id="cite_note-25"><b><a href="#cite_ref-25">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=%E5%AD%90%E5%AE%89%E5%AE%A4%E9%82%A6&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="子安室邦 (存在しないページ)">子安室邦</a> 1993「儒教にとっての近代J 『季刊 日本思想史』 41号</span> </li> <li id="cite_note-26"><b><a href="#cite_ref-26">^</a></b> <span class="reference-text">奥谷 浩一「<a rel="nofollow" class="external text" href="https://cir.nii.ac.jp/crid/1050845763134830208">丸山眞男の日本思想史論の問題点</a>」『札幌学院大学総合研究所紀要』p.63</span> </li> <li id="cite_note-27"><b><a href="#cite_ref-27">^</a></b> <span class="reference-text">永井 和「<a rel="nofollow" class="external text" href="http://nagaikazu.la.coocan.jp/works/pwmarxism.html">戦後マルクス主義のアジア認識</a>」</span> </li> <li id="cite_note-28"><b><a href="#cite_ref-28">^</a></b> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.1101.com/yoshimoto_voice/speech/text-a051.html">吉本隆明の183講演 - ほぼ日刊イトイ新聞</a> 〈アジア的〉ということ</span> </li> <li id="cite_note-ohashi-29">^ <a href="#cite_ref-ohashi_29-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-ohashi_29-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-ohashi_29-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal" class="citation journal">大橋松行「<a rel="nofollow" class="external text" href="https://archives.bukkyo-u.ac.jp/repository/baker/rid_SK000600002615">東アジアにおける近代化と儒教倫理</a>」『佛教大学総合研究所紀要』第6号、佛教大学総合研究所、1999年3月、79-89頁、<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r101121245"><a href="/wiki/ISSN" title="ISSN">ISSN</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://search.worldcat.org/ja/search?fq=x0:jrnl&amp;q=n2:1340-5942">1340-5942</a>、<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r101121245"><a href="/wiki/NAID_(%E8%AD%98%E5%88%A5%E5%AD%90)" class="mw-redirect" title="NAID (識別子)">NAID</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://ci.nii.ac.jp/naid/120007022442">120007022442</a>。</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=%E6%9D%B1%E3%82%A2%E3%82%B8%E3%82%A2%E3%81%AB%E3%81%8A%E3%81%91%E3%82%8B%E8%BF%91%E4%BB%A3%E5%8C%96%E3%81%A8%E5%84%92%E6%95%99%E5%80%AB%E7%90%86&amp;rft.jtitle=%E4%BD%9B%E6%95%99%E5%A4%A7%E5%AD%A6%E7%B7%8F%E5%90%88%E7%A0%94%E7%A9%B6%E6%89%80%E7%B4%80%E8%A6%81&amp;rft.aulast=%E5%A4%A7%E6%A9%8B%E6%9D%BE%E8%A1%8C&amp;rft.au=%E5%A4%A7%E6%A9%8B%E6%9D%BE%E8%A1%8C&amp;rft.issue=6&amp;rft.pages=79-89%E9%A0%81&amp;rft.pub=%E4%BD%9B%E6%95%99%E5%A4%A7%E5%AD%A6%E7%B7%8F%E5%90%88%E7%A0%94%E7%A9%B6%E6%89%80&amp;rft.issn=1340-5942&amp;rft_dat=naid/120007022442&amp;rft_id=https%3A%2F%2Farchives.bukkyo-u.ac.jp%2Frepository%2Fbaker%2Frid_SK000600002615&amp;rfr_id=info:sid/ja.wikipedia.org:%E5%84%92%E6%95%99"><span style="display: none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-30"><b><a href="#cite_ref-30">^</a></b> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://news.yahoo.co.jp/expert/articles/37371c9635cf4dbd0078aabffc4233884dd197d6">「中世ジャップランド」と「ヘル朝鮮」──SMAPとJYJで繋がった日韓のネットスラングの共通性(松谷創一郎) - 個人 - Yahoo!ニュース</a></span> </li> <li id="cite_note-31"><b><a href="#cite_ref-31">^</a></b> <span class="reference-text"><a href="/wiki/%E6%B9%AF%E6%B5%85%E8%B5%B3%E7%94%B7" title="湯浅赳男">湯浅赳男</a>『面白いほどよくわかる 世界の哲学・思想のすべて』<a href="/wiki/%E6%97%A5%E6%9C%AC%E6%96%87%E8%8A%B8%E7%A4%BE" title="日本文芸社">日本文芸社</a>、平成17年2月1日改訂第1版、<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E6%96%87%E7%8C%AE%E8%B3%87%E6%96%99/4537115017" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 4-537-11501-7</a>、p72</span> </li> <li id="cite_note-32"><b><a href="#cite_ref-32">^</a></b> <span class="reference-text">加地伸行 『沈黙の宗教-儒教』 <a href="/wiki/%E7%AD%91%E6%91%A9%E6%9B%B8%E6%88%BF" title="筑摩書房">筑摩書房</a>〈ちくまライブラリー〉/ 改訂版・<a href="/wiki/%E3%81%A1%E3%81%8F%E3%81%BE%E5%AD%A6%E8%8A%B8%E6%96%87%E5%BA%AB" title="ちくま学芸文庫">ちくま学芸文庫</a>、2011年</span> </li> <li id="cite_note-33"><b><a href="#cite_ref-33">^</a></b> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210224062900/https://www3.nhk.or.jp/news/html/20210224/k10012883031000.html">孔子まつる那覇の施設 使用料免除は憲法違反 最高裁大法廷 | 憲法 | NHKニュース</a></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="関連項目"><span id=".E9.96.A2.E9.80.A3.E9.A0.85.E7.9B.AE"></span>関連項目</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=62" title="節を編集: 関連項目"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="rellink" style="margin-bottom: 0.5em; padding-left: 2em; font-size: 90%;" role="note">→「<a href="/wiki/%E5%84%92%E5%AD%A6%E8%80%85%E4%B8%80%E8%A6%A7" title="儒学者一覧">儒学者一覧</a>」を参照</div> <div class="div-col columns column-count column-count-" style="-moz-column-count:; -webkit-column-count:; column-count:; -moz-column-width: 18em; -webkit-column-width: 18em; column-width: 18em;"> <ul><li><a href="/wiki/%E5%8D%81%E4%B8%89%E7%B5%8C" title="十三経">十三経</a></li> <li><a href="/wiki/%E6%BC%A2%E5%94%90%E8%A8%93%E8%A9%81%E5%AD%A6" class="mw-redirect" title="漢唐訓詁学">漢唐訓詁学</a></li> <li><a href="/wiki/%E5%AE%8B%E6%98%8E%E7%90%86%E5%AD%A6" title="宋明理学">宋明理学</a>(<a href="/wiki/%E6%9C%B1%E5%AD%90%E5%AD%A6" title="朱子学">朱子学</a>・<a href="/wiki/%E9%99%BD%E6%98%8E%E5%AD%A6" title="陽明学">陽明学</a>)</li> <li><a href="/wiki/%E5%94%90%E5%90%9B%E6%AF%85" title="唐君毅">唐君毅</a></li> <li><a href="/wiki/%E7%89%9F%E5%AE%97%E4%B8%89" title="牟宗三">牟宗三</a></li> <li><a href="/wiki/%E6%9D%9C%E7%B6%AD%E6%98%8E" title="杜維明">杜維明</a></li> <li><a href="/wiki/%E8%81%96%E4%BA%BA" title="聖人">聖人</a></li> <li><a href="/wiki/%E9%81%93_(%E5%93%B2%E5%AD%A6)" title="道 (哲学)">道</a></li> <li><a href="/wiki/%E5%BE%B3" title="徳">徳</a></li> <li><a href="/wiki/%E5%BF%A0" title="忠">忠</a></li> <li><a href="/wiki/%E5%AD%9D" title="孝">孝</a></li> <li><a href="/wiki/%E5%BF%83" title="心">心</a></li> <li><a href="/wiki/%E7%90%86" title="理">理</a></li> <li><a href="/wiki/%E6%B0%97" title="気">気</a></li> <li><a href="/wiki/%E6%9D%B1%E5%AD%A6" title="東学">東学</a>(<a href="/wiki/%E5%A4%A9%E9%81%93%E6%95%99" class="mw-redirect" title="天道教">天道教</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%E5%8F%8D%E5%84%92&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="反儒 (存在しないページ)">反儒</a></li> <li><a href="/wiki/%E5%90%8D_(%E5%80%AB%E7%90%86)" title="名 (倫理)">名 (倫理)</a></li> <li><a href="/wiki/%E5%88%86_(%E5%80%AB%E7%90%86)" title="分 (倫理)">分 (倫理)</a></li> <li><a href="/wiki/%E4%BF%AE%E8%BA%AB" title="修身">修身</a></li> <li><a href="/wiki/%E6%98%8E%E7%B5%8C%E9%81%93" title="明経道">明経道</a></li> <li><a href="/wiki/%E6%98%8E%E7%B5%8C%E5%95%8F%E8%80%85%E7%94%9F" class="mw-redirect" title="明経問者生">明経問者生</a></li> <li><a href="/wiki/%E9%80%B2%E5%A3%AB" title="進士">進士</a></li> <li><a href="/wiki/%E7%A7%91%E6%8C%99" title="科挙">科挙</a></li> <li><a href="/wiki/%E5%BE%8B%E4%BB%A4%E5%88%B6" title="律令制">律令制</a></li> <li><a href="/wiki/%E9%AC%BC%E9%81%93" title="鬼道">鬼道</a> - 儒教的価値観にそぐわない政治体制</li></ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="外部リンク"><span id=".E5.A4.96.E9.83.A8.E3.83.AA.E3.83.B3.E3.82.AF"></span>外部リンク</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;action=edit&amp;section=63" title="節を編集: 外部リンク"><span>編集</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r94202605"><div class="side-box side-box-right plainlinks sistersitebox noprint" style="width:22em;"> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="30" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/45px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/59px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist" style="font-size:100%;">ウィキメディア・コモンズには、<b><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Confucianism?uselang=ja">儒教</a></span></b>に関連するカテゴリがあります。</div></div> </div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://chinese.dsturgeon.net/text.pl?node=47084&amp;if=gb">早期儒学著作</a><span class="tmpl-language-icon" style="font-size:0.95em; font-weight:bold; color:#555">(繁体字中国語)</span>・<span class="tmpl-language-icon" style="font-size:0.95em; font-weight:bold; color:#555">(簡体字中国語)</span>・<span class="tmpl-language-icon" style="font-size:0.95em; font-weight:bold; color:#555">(英語)</span>の表示変換が出来る。</li> <li>『<a rel="nofollow" class="external text" href="//kotobank.jp/word/%E5%84%92%E6%95%99">儒教</a>』 - <a href="/wiki/%E3%82%B3%E3%83%88%E3%83%90%E3%83%B3%E3%82%AF" title="コトバンク">コトバンク</a></li></ul> <div class="navbox" aria-labelledby="中国のテーマ史" style="border-collapse:collapse;padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="background:transparent;color:inherit;min-width:100%;border-spacing:0px;border-collapse:separate"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background:#99c9fd;"><div style="float:left;width:6em;text-align:left"><div class="noprint plainlinks navbar hlist" style="white-space:nowrap;font-size:60%;font-weight:normal;background-color:transparent;padding:0;color:#000;background:#99c9fd;;border:none;"><ul style="display:inline"><li><a href="/wiki/Template:%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E3%81%AE%E3%83%86%E3%83%BC%E3%83%9E%E5%8F%B2" title="Template:中国のテーマ史"><span title="このテンプレートを表示します" style="font-size:125%;;background:#99c9fd;;border:none;">表</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Template%E2%80%90%E3%83%8E%E3%83%BC%E3%83%88:%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E3%81%AE%E3%83%86%E3%83%BC%E3%83%9E%E5%8F%B2&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Template‐ノート:中国のテーマ史 (存在しないページ)"><span title="このテンプレートのノートを表示します" style="font-size:125%;color:#002bb8;;background:#99c9fd;;border:none;">話</span></a></li><li><a class="external text" href="https://ja.wikipedia.org/w/index.php?title=Template%3A%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E3%81%AE%E3%83%86%E3%83%BC%E3%83%9E%E5%8F%B2&amp;action=edit"><span title="このテンプレートを編集します。保存の前にプレビューを忘れずに。" style="font-size:125%;color:#002bb8;;background:#99c9fd;;border:none;">編</span></a></li><li><a class="external text" href="https://ja.wikipedia.org/w/index.php?title=Template%3A%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E3%81%AE%E3%83%86%E3%83%BC%E3%83%9E%E5%8F%B2&amp;action=history"><span title="このテンプレートの過去の版を表示します" style="font-size:125%;color:#002bb8;;background:#99c9fd;;border:none;">歴</span></a></li></ul></div></div><div id="中国のテーマ史" style="font-size:110%;margin:0 6em">中国のテーマ史</div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background:#c7e2ff; text-align:left;">政治・制度</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist hlist-pipe" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px;text-align:left;"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E6%B3%95%E5%88%B6%E5%8F%B2" title="中国法制史">法制史</a></li> <li><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E3%81%AE%E8%BB%8D%E4%BA%8B%E5%8F%B2" title="中国の軍事史">軍事史</a></li> <li><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E3%81%AE%E8%B2%A8%E5%B9%A3%E5%88%B6%E5%BA%A6%E5%8F%B2" title="中国の貨幣制度史">貨幣制度史</a> <ul><li><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E8%8F%AF%E6%B0%91%E5%9B%BD%E6%9C%9F%E3%81%AE%E9%80%9A%E8%B2%A8%E3%81%AE%E6%AD%B4%E5%8F%B2" title="中華民国期の通貨の歴史">中華民国期</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%E7%A7%91%E6%8C%99#歴史" title="科挙">科挙史</a></li> <li><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E3%81%AE%E5%AE%98%E8%81%B7" title="中国の官職">官職史</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background:#c7e2ff; text-align:left;">社会・災害</th><td class="navbox-list navbox-even hlist hlist-pipe" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E3%81%AE%E7%B5%8C%E6%B8%88%E5%8F%B2" title="中国の経済史">経済史</a></li> <li><a href="/wiki/%E8%B2%B4%E6%97%8F_(%E4%B8%AD%E5%9B%BD)" title="貴族 (中国)">貴族史</a></li> <li><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E3%81%AE%E5%A5%B3%E6%80%A7%E5%8F%B2" title="中国の女性史">女性史</a></li> <li><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E8%9D%97%E7%81%BD%E5%8F%B2" title="中国蝗災史">蝗災史</a></li> <li><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E8%8D%92%E6%94%BF%E5%8F%B2" title="中国荒政史">荒政史</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background:#c7e2ff; text-align:left;"><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E7%BE%8E%E8%A1%93" title="中国美術">美術・芸術</a></th><td class="navbox-list navbox-odd hlist hlist-pipe" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E3%81%AE%E7%B5%B5%E7%94%BB" title="中国の絵画">絵画史</a></li> <li><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E3%81%AE%E6%9B%B8%E9%81%93%E5%8F%B2" title="中国の書道史">書道史</a></li> <li><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E3%81%AE%E9%99%B6%E7%A3%81%E5%99%A8" title="中国の陶磁器">陶磁器の歴史</a></li> <li><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E3%81%AE%E6%BC%86%E5%99%A8" title="中国の漆器">漆器の歴史</a></li> <li><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E3%81%AE%E9%9D%92%E9%8A%85%E5%99%A8" title="中国の青銅器">青銅器の歴史</a></li> <li><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E6%96%87%E6%A7%98%E5%8F%B2" title="中国文様史">文様史</a></li> <li><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E3%81%AE%E4%BB%8F%E6%95%99%E7%BE%8E%E8%A1%93" title="中国の仏教美術">仏教美術史</a></li> <li><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E3%81%AE%E5%AE%B6%E5%85%B7" title="中国の家具">家具史</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background:#c7e2ff; text-align:left;">思想・宗教</th><td class="navbox-list navbox-even hlist hlist-pipe" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E5%93%B2%E5%AD%A6" title="中国哲学">哲学史</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">儒教史</a></li> <li><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E3%81%AE%E4%BB%8F%E6%95%99" title="中国の仏教">仏教史</a></li> <li><a href="/wiki/%E9%81%93%E6%95%99%E3%81%AE%E6%AD%B4%E5%8F%B2" title="道教の歴史">道教史</a></li> <li><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E3%81%AB%E3%81%8A%E3%81%91%E3%82%8B%E3%82%A4%E3%82%B9%E3%83%A9%E3%83%BC%E3%83%A0%E3%81%AE%E6%AD%B4%E5%8F%B2" title="中国におけるイスラームの歴史">イスラーム史</a></li> <li><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E3%81%AE%E3%82%AD%E3%83%AA%E3%82%B9%E3%83%88%E6%95%99" title="中国のキリスト教">キリスト教史</a></li> <li><span title="リンク先の項目はまだありません。新規の執筆や他言語版からの翻訳が望まれます。"><a href="/w/index.php?title=%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E3%81%AE%E3%83%A6%E3%83%80%E3%83%A4%E4%BA%BA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="中国のユダヤ人 (存在しないページ)">ユダヤ教史</a><span style="font-size: 0.77em; font-weight: normal;" class="noprint">(<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Jews_in_China" class="extiw" title="en:History of the Jews in China">英語版</a>)</span></span> <ul><li><a href="/wiki/%E9%96%8B%E5%B0%81%E3%81%AE%E3%83%A6%E3%83%80%E3%83%A4%E4%BA%BA" title="開封のユダヤ人">開封</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background:#c7e2ff; text-align:left;">学問・文化</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist hlist-pipe" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E6%96%87%E5%AD%A6#歴史" title="中国文学">文学史</a></li> <li><span title="リンク先の項目はまだありません。新規の執筆や他言語版からの翻訳が望まれます。"><a href="/w/index.php?title=%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E5%8F%B2%E5%AD%A6%E5%8F%B2&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="中国史学史 (存在しないページ)">史学史</a><span style="font-size: 0.77em; font-weight: normal;" class="noprint">(<a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E5%8F%B2%E5%AD%A6%E5%8F%B2" class="extiw" title="zh:中国史学史">中国語版</a>)</span></span></li> <li><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E8%80%83%E5%8F%A4%E5%AD%A6" title="中国考古学">考古学史</a></li> <li><a href="/wiki/%E7%B5%8C%E5%AD%A6#経学の歴史" title="経学">経学史</a></li> <li><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E3%81%AE%E7%A7%91%E5%AD%A6%E6%8A%80%E8%A1%93%E5%8F%B2" title="中国の科学技術史">科学技術史</a></li> <li><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E3%81%AE%E6%95%B0%E5%AD%A6" title="中国の数学">数学史</a></li> <li><a href="/wiki/%E7%9B%AE%E9%8C%B2%E5%AD%A6#目録作成の歴史" title="目録学">目録学史</a></li> <li><span title="リンク先の項目はまだありません。新規の執筆や他言語版からの翻訳が望まれます。"><a href="/w/index.php?title=%E6%9D%B1%E3%82%A2%E3%82%B8%E3%82%A2%E3%81%AB%E3%81%8A%E3%81%91%E3%82%8B%E5%8D%B0%E5%88%B7%E3%81%AE%E6%AD%B4%E5%8F%B2&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="東アジアにおける印刷の歴史 (存在しないページ)">出版史</a><span style="font-size: 0.77em; font-weight: normal;" class="noprint">(<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_printing_in_East_Asia" class="extiw" title="en:History of printing in East Asia">英語版</a>)</span></span></li> <li><a href="/wiki/%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E3%81%AE%E6%9B%B8%E5%BA%97" title="中国の書店">書店史</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"> <a href="/wiki/Category:%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E3%81%AE%E3%83%86%E3%83%BC%E3%83%9E%E5%8F%B2" title="Category:中国のテーマ史">カテゴリ</a></td></tr></tbody></table></div> <div role="navigation" class="navbox authority-control" aria-labelledby="典拠管理データベース_frameless&amp;#124;text-top&amp;#124;10px&amp;#124;alt=ウィキデータを編集&amp;#124;link=https&amp;#58;//www.wikidata.org/wiki/Q9581#identifiers&amp;#124;class=noprint&amp;#124;ウィキデータを編集" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="典拠管理データベース_frameless&amp;#124;text-top&amp;#124;10px&amp;#124;alt=ウィキデータを編集&amp;#124;link=https&amp;#58;//www.wikidata.org/wiki/Q9581#identifiers&amp;#124;class=noprint&amp;#124;ウィキデータを編集" style="font-size:110%;margin:0 4em"><a href="/wiki/Help:%E5%85%B8%E6%8B%A0%E7%AE%A1%E7%90%86" title="Help:典拠管理">典拠管理データベース</a> <span class="mw-valign-text-top noprint" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q9581#identifiers" title="ウィキデータを編集"><img alt="ウィキデータを編集" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">国立図書館</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><abbr title="Confucianisme"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11945762c">フランス</a></abbr></span></li> <li><span class="uid"><abbr title="Confucianisme"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb11945762c">BnF data</a></abbr></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4032089-3">ドイツ</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&amp;local_base=NLX10&amp;find_code=UID&amp;request=987007555429205171">イスラエル</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/sh85031069">アメリカ</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00575077">日本</a></span></li> <li><span class="uid"><abbr title="konfucianismus"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&amp;local_base=aut&amp;ccl_term=ica=ph114967&amp;CON_LNG=ENG">チェコ</a></abbr></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://lod.nl.go.kr/resource/KSH1998040299">韓国</a></span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">その他</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://islamansiklopedisi.org.tr/konfucyusculuk">İslâm Ansiklopedisi</a></span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐api‐ext.codfw.main‐786d8bd985‐7rwj5 Cached time: 20250215195359 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.594 seconds Real time usage: 0.715 seconds Preprocessor visited node count: 14669/1000000 Post‐expand include size: 125039/2097152 bytes Template argument size: 23854/2097152 bytes Highest expansion depth: 33/100 Expensive parser function count: 15/500 Unstrip recursion depth: 1/20 Unstrip post‐expand size: 54998/5000000 bytes Lua time usage: 0.149/10.000 seconds Lua memory usage: 3389509/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 490.164 1 -total 46.72% 229.014 2 Template:Reflist 29.12% 142.743 7 Template:Cite_book 27.70% 135.764 7 Template:Citation/core-ja-jp 18.02% 88.337 1 Template:儒教 17.70% 86.770 1 Template:Sidebar 15.40% 75.483 9 Template:Citation/identifier 12.98% 63.618 7 Template:ISBN2 10.17% 49.840 2 Template:Cite_journal 8.11% 39.767 2 Template:Side_box --> <!-- Saved in parser cache with key jawiki:pcache:2017:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250215195404 and revision id 103764147. Rendering was triggered because: page-edit --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&amp;type=1x1&amp;usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">「<a dir="ltr" href="https://ja.wikipedia.org/w/index.php?title=儒教&amp;oldid=103764147">https://ja.wikipedia.org/w/index.php?title=儒教&amp;oldid=103764147</a>」から取得</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E3%82%AB%E3%83%86%E3%82%B4%E3%83%AA" title="特別:カテゴリ">カテゴリ</a>: <ul><li><a href="/wiki/Category:%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E3%81%AE%E3%83%86%E3%83%BC%E3%83%9E%E5%8F%B2" title="Category:中国のテーマ史">中国のテーマ史</a></li><li><a href="/wiki/Category:%E5%84%92%E6%95%99" title="Category:儒教">儒教</a></li><li><a href="/wiki/Category:%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E3%81%AE%E6%80%9D%E6%83%B3%E5%8F%B2" title="Category:中国の思想史">中国の思想史</a></li><li><a href="/wiki/Category:%E5%AE%97%E6%95%99%E3%81%AE%E6%AD%B4%E5%8F%B2" title="Category:宗教の歴史">宗教の歴史</a></li><li><a href="/wiki/Category:%E4%B8%AD%E5%9B%BD%E5%93%B2%E5%AD%A6" title="Category:中国哲学">中国哲学</a></li><li><a href="/wiki/Category:%E5%80%AB%E7%90%86%E5%AD%A6%E3%81%AE%E7%90%86%E8%AB%96" title="Category:倫理学の理論">倫理学の理論</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">隠しカテゴリ: <ul><li><a href="/wiki/Category:%E5%87%BA%E5%85%B8%E3%82%92%E5%BF%85%E8%A6%81%E3%81%A8%E3%81%99%E3%82%8B%E8%A8%98%E8%BF%B0%E3%81%AE%E3%81%82%E3%82%8B%E8%A8%98%E4%BA%8B/2011%E5%B9%B411%E6%9C%88" title="Category:出典を必要とする記述のある記事/2011年11月">出典を必要とする記述のある記事/2011年11月</a></li><li><a href="/wiki/Category:Webarchive%E3%83%86%E3%83%B3%E3%83%97%E3%83%AC%E3%83%BC%E3%83%88%E3%81%AE%E3%82%A6%E3%82%A7%E3%82%A4%E3%83%90%E3%83%83%E3%82%AF%E3%83%AA%E3%83%B3%E3%82%AF" title="Category:Webarchiveテンプレートのウェイバックリンク">Webarchiveテンプレートのウェイバックリンク</a></li><li><a href="/wiki/Category:ISBN%E3%83%9E%E3%82%B8%E3%83%83%E3%82%AF%E3%83%AA%E3%83%B3%E3%82%AF%E3%82%92%E4%BD%BF%E7%94%A8%E3%81%97%E3%81%A6%E3%81%84%E3%82%8B%E3%83%9A%E3%83%BC%E3%82%B8" title="Category:ISBNマジックリンクを使用しているページ">ISBNマジックリンクを使用しているページ</a></li><li><a href="/wiki/Category:%E7%84%A1%E5%8A%B9%E3%81%AA%E5%87%BA%E5%85%B8%E3%81%8C%E5%90%AB%E3%81%BE%E3%82%8C%E3%81%A6%E3%81%84%E3%82%8B%E8%A8%98%E4%BA%8B/2015%E5%B9%B4" title="Category:無効な出典が含まれている記事/2015年">無効な出典が含まれている記事/2015年</a></li><li><a href="/wiki/Category:BNF%E8%AD%98%E5%88%A5%E5%AD%90%E3%81%8C%E6%8C%87%E5%AE%9A%E3%81%95%E3%82%8C%E3%81%A6%E3%81%84%E3%82%8B%E8%A8%98%E4%BA%8B" title="Category:BNF識別子が指定されている記事">BNF識別子が指定されている記事</a></li><li><a href="/wiki/Category:BNFdata%E8%AD%98%E5%88%A5%E5%AD%90%E3%81%8C%E6%8C%87%E5%AE%9A%E3%81%95%E3%82%8C%E3%81%A6%E3%81%84%E3%82%8B%E8%A8%98%E4%BA%8B" title="Category:BNFdata識別子が指定されている記事">BNFdata識別子が指定されている記事</a></li><li><a href="/wiki/Category:GND%E8%AD%98%E5%88%A5%E5%AD%90%E3%81%8C%E6%8C%87%E5%AE%9A%E3%81%95%E3%82%8C%E3%81%A6%E3%81%84%E3%82%8B%E8%A8%98%E4%BA%8B" title="Category:GND識別子が指定されている記事">GND識別子が指定されている記事</a></li><li><a href="/wiki/Category:J9U%E8%AD%98%E5%88%A5%E5%AD%90%E3%81%8C%E6%8C%87%E5%AE%9A%E3%81%95%E3%82%8C%E3%81%A6%E3%81%84%E3%82%8B%E8%A8%98%E4%BA%8B" title="Category:J9U識別子が指定されている記事">J9U識別子が指定されている記事</a></li><li><a href="/wiki/Category:LCCN%E8%AD%98%E5%88%A5%E5%AD%90%E3%81%8C%E6%8C%87%E5%AE%9A%E3%81%95%E3%82%8C%E3%81%A6%E3%81%84%E3%82%8B%E8%A8%98%E4%BA%8B" title="Category:LCCN識別子が指定されている記事">LCCN識別子が指定されている記事</a></li><li><a href="/wiki/Category:NDL%E8%AD%98%E5%88%A5%E5%AD%90%E3%81%8C%E6%8C%87%E5%AE%9A%E3%81%95%E3%82%8C%E3%81%A6%E3%81%84%E3%82%8B%E8%A8%98%E4%BA%8B" title="Category:NDL識別子が指定されている記事">NDL識別子が指定されている記事</a></li><li><a href="/wiki/Category:NKC%E8%AD%98%E5%88%A5%E5%AD%90%E3%81%8C%E6%8C%87%E5%AE%9A%E3%81%95%E3%82%8C%E3%81%A6%E3%81%84%E3%82%8B%E8%A8%98%E4%BA%8B" title="Category:NKC識別子が指定されている記事">NKC識別子が指定されている記事</a></li><li><a href="/wiki/Category:NLK%E8%AD%98%E5%88%A5%E5%AD%90%E3%81%8C%E6%8C%87%E5%AE%9A%E3%81%95%E3%82%8C%E3%81%A6%E3%81%84%E3%82%8B%E8%A8%98%E4%BA%8B" title="Category:NLK識別子が指定されている記事">NLK識別子が指定されている記事</a></li><li><a href="/wiki/Category:TDV%C4%B0A%E8%AD%98%E5%88%A5%E5%AD%90%E3%81%8C%E6%8C%87%E5%AE%9A%E3%81%95%E3%82%8C%E3%81%A6%E3%81%84%E3%82%8B%E8%A8%98%E4%BA%8B" title="Category:TDVİA識別子が指定されている記事">TDVİA識別子が指定されている記事</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> 最終更新 2025年2月15日 (土) 19:53 (日時は<a href="/wiki/%E7%89%B9%E5%88%A5:%E5%80%8B%E4%BA%BA%E8%A8%AD%E5%AE%9A#mw-prefsection-rendering" title="特別:個人設定">個人設定</a>で未設定ならば<a href="/wiki/%E5%8D%94%E5%AE%9A%E4%B8%96%E7%95%8C%E6%99%82" title="協定世界時">UTC</a>)。</li> <li id="footer-info-copyright">テキストは<a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ja">クリエイティブ・コモンズ 表示-継承ライセンス</a>のもとで利用できます。追加の条件が適用される場合があります。詳細については<a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">利用規約</a>を参照してください。</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/ja">プライバシー・ポリシー</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:%E3%82%A6%E3%82%A3%E3%82%AD%E3%83%9A%E3%83%87%E3%82%A3%E3%82%A2%E3%81%AB%E3%81%A4%E3%81%84%E3%81%A6">ウィキペディアについて</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:%E5%85%8D%E8%B2%AC%E4%BA%8B%E9%A0%85">免責事項</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">行動規範</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">開発者</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/ja.wikipedia.org">統計</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieに関する声明</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//ja.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%E5%84%92%E6%95%99&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">モバイルビュー</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>検索</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Wikipedia内を検索"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="特別:検索"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">検索</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="目次" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="目次の表示・非表示を切り替え" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">目次の表示・非表示を切り替え</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">儒教</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>144の言語版</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>話題追加</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-b766959bd-28pxz","wgBackendResponseTime":155,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.594","walltime":"0.715","ppvisitednodes":{"value":14669,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":125039,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":23854,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":33,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":15,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":54998,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 490.164 1 -total"," 46.72% 229.014 2 Template:Reflist"," 29.12% 142.743 7 Template:Cite_book"," 27.70% 135.764 7 Template:Citation/core-ja-jp"," 18.02% 88.337 1 Template:儒教"," 17.70% 86.770 1 Template:Sidebar"," 15.40% 75.483 9 Template:Citation/identifier"," 12.98% 63.618 7 Template:ISBN2"," 10.17% 49.840 2 Template:Cite_journal"," 8.11% 39.767 2 Template:Side_box"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.149","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":3389509,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-api-ext.codfw.main-786d8bd985-7rwj5","timestamp":"20250215195359","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u5112\u6559","url":"https:\/\/ja.wikipedia.org\/wiki\/%E5%84%92%E6%95%99","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q9581","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q9581","author":{"@type":"Organization","name":"\u30a6\u30a3\u30ad\u30e1\u30c7\u30a3\u30a2\u30d7\u30ed\u30b8\u30a7\u30af\u30c8\u3078\u306e\u8ca2\u732e\u8005"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"\u30a6\u30a3\u30ad\u30e1\u30c7\u30a3\u30a2\u8ca1\u56e3","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-02-16T08:15:14Z","dateModified":"2025-02-15T19:53:58Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/4\/4a\/Konfuzius.jpg","headline":"\u4e2d\u56fd\u306e\u502b\u7406\u54f2\u5b66\u4f53\u7cfb"}</script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10