CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Lew Trocki – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"6e8195d1-2781-4cd0-bfa3-44cafd2f2a28","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Lew_Trocki","wgTitle":"Lew Trocki","wgCurRevisionId":75175620,"wgRevisionId":75175620,"wgArticleId":22315,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Uniwersalny szablon cytowania – brak strony","Artykuły z propozycjami tłumaczeń","Szablon odn bez numeru strony","Lew Trocki","Autorzy objęci zapisem cenzury w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej","Bolszewicy","Ludowi komisarze ZSRR","Uczestnicy rewolucji w Imperium Rosyjskim (1905–1907)","Uczestnicy wojny polsko-bolszewickiej (strona bolszewicka)","Członkowie Biura Politycznego KC RKP(b) i WKP(b)", "Członkowie Komitetu Centralnego RKP(b) i WKP(b)","Deputowani do Zgromadzenia Ustawodawczego Rosji 1918","Filozofowie i teoretycy marksistowscy","Ludzie związani z Meksykiem (miastem)","Mienszewicy","Ministrowie spraw zagranicznych RFSRR i ZSRR","Postacie rewolucji październikowej","Radzieccy dyplomaci","Rosyjscy myśliciele polityczni","Rosyjscy rewolucjoniści","Rosyjscy zesłańcy na Sybir","Zesłańcy do Kazachstanu","Trockiści","Odznaczeni Orderem Czerwonego Sztandaru","Socjaliści upamiętnieni nazwami doktryn","Ludzie upamiętnieni nazwami miejscowości","Rosyjscy Żydzi","Ofiary zabójstw w Meksyku","Urodzeni w 1879","Zmarli w 1940"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Lew_Trocki","wgRelevantArticleId":22315,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true, "wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":75175620,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":50000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q33391","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false, "wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site", "mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession", "wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Leon_Trotsky%2C_1930s.jpg/1200px-Leon_Trotsky%2C_1930s.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1512"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Leon_Trotsky%2C_1930s.jpg/800px-Leon_Trotsky%2C_1930s.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1008"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Leon_Trotsky%2C_1930s.jpg/640px-Leon_Trotsky%2C_1930s.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="807"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Lew Trocki – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Lew_Trocki"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Lew_Trocki"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Lew_Trocki rootpage-Lew_Trocki skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Lew+Trocki" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Lew+Trocki" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Lew+Trocki" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Lew+Trocki" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Życiorys" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Życiorys"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Życiorys</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Życiorys-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Życiorys</span> </button> <ul id="toc-Życiorys-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Dzieciństwo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Dzieciństwo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Dzieciństwo</span> </div> </a> <ul id="toc-Dzieciństwo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Początek_działalności_w_ruchu_robotniczym" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Początek_działalności_w_ruchu_robotniczym"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Początek działalności w ruchu robotniczym</span> </div> </a> <ul id="toc-Początek_działalności_w_ruchu_robotniczym-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Praca_w_Iskrze_i_rewolucja_1905_roku" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Praca_w_Iskrze_i_rewolucja_1905_roku"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Praca w <i>Iskrze</i> i rewolucja 1905 roku</span> </div> </a> <ul id="toc-Praca_w_Iskrze_i_rewolucja_1905_roku-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Działalność_w_latach_poprzedzających_I_wojnę_światową" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Działalność_w_latach_poprzedzających_I_wojnę_światową"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>Działalność w latach poprzedzających I wojnę światową</span> </div> </a> <ul id="toc-Działalność_w_latach_poprzedzających_I_wojnę_światową-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Opozycja_wobec_I_wojny_światowej" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Opozycja_wobec_I_wojny_światowej"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5</span> <span>Opozycja wobec I wojny światowej</span> </div> </a> <ul id="toc-Opozycja_wobec_I_wojny_światowej-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Okres_po_rewolucji_październikowej" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Okres_po_rewolucji_październikowej"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.6</span> <span>Okres po rewolucji październikowej</span> </div> </a> <ul id="toc-Okres_po_rewolucji_październikowej-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Okres_dysydencki" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Okres_dysydencki"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.7</span> <span>Okres dysydencki</span> </div> </a> <ul id="toc-Okres_dysydencki-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Śmierć" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Śmierć"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.8</span> <span>Śmierć</span> </div> </a> <ul id="toc-Śmierć-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Życie_prywatne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Życie_prywatne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Życie prywatne</span> </div> </a> <ul id="toc-Życie_prywatne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Poglądy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Poglądy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Poglądy</span> </div> </a> <ul id="toc-Poglądy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Upamiętnienie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Upamiętnienie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Upamiętnienie</span> </div> </a> <ul id="toc-Upamiętnienie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Wybrane_dzieła_dostępne_w_języku_polskim" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Wybrane_dzieła_dostępne_w_języku_polskim"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Wybrane dzieła dostępne w języku polskim</span> </div> </a> <ul id="toc-Wybrane_dzieła_dostępne_w_języku_polskim-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nawiązania_i_inspiracje_w_sztuce" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Nawiązania_i_inspiracje_w_sztuce"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Nawiązania i inspiracje w sztuce</span> </div> </a> <ul id="toc-Nawiązania_i_inspiracje_w_sztuce-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zobacz_też" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Zobacz_też"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Zobacz też</span> </div> </a> <ul id="toc-Zobacz_też-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Uwagi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Uwagi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Uwagi</span> </div> </a> <ul id="toc-Uwagi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Linki_zewnętrzne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Linki_zewnętrzne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Linki zewnętrzne</span> </div> </a> <ul id="toc-Linki_zewnętrzne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Lew Trocki</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 134 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-134" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">134 języki</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Leon_Trotsky" title="Leon Trotsky – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Leon Trotsky" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Leo_Trotzki" title="Leo Trotzki – szwajcarski niemiecki" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Leo Trotzki" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="szwajcarski niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%80" title="त्रोत्स्की – angika" lang="anp" hreflang="anp" data-title="त्रोत्स्की" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="angika" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Leon_Trotskig" title="Leon Trotskig – staroangielski" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Leon Trotskig" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="staroangielski" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D9%8A%D9%88%D9%86_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B3%D9%83%D9%8A" title="ليون تروتسكي – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="ليون تروتسكي" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Leon_Trotsky" title="Leon Trotsky – aragoński" lang="an" hreflang="an" data-title="Leon Trotsky" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragoński" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%A8_%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A7%B0%E0%A6%9F%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BF" title="লিয়ন ট্ৰটস্কি – asamski" lang="as" hreflang="as" data-title="লিয়ন ট্ৰটস্কি" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="asamski" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Le%C3%B3n_Trotsky" title="León Trotsky – asturyjski" lang="ast" hreflang="ast" data-title="León Trotsky" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://awa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%80" title="त्रोत्स्की – awadhi" lang="awa" hreflang="awa" data-title="त्रोत्स्की" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="awadhi" class="interlanguage-link-target"><span>अवधी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Lyun_Trotsky" title="Lyun Trotsky – ajmara" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Lyun Trotsky" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="ajmara" class="interlanguage-link-target"><span>Aymar aru</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Lev_Trotski" title="Lev Trotski – azerbejdżański" lang="az" hreflang="az" data-title="Lev Trotski" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbejdżański" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%93%E0%A6%A8_%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E2%80%8C%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BF" title="লিওন ত্রোত্‌স্কি – bengalski" lang="bn" hreflang="bn" data-title="লিওন ত্রোত্‌স্কি" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalski" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Lev_Trockij" title="Lev Trockij – minnański" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Lev Trockij" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnański" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%BE%D1%86%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%94%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87" title="Троцкий Лев Давидович – baszkirski" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Троцкий Лев Давидович" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="baszkirski" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B5%D1%9E_%D0%94%D0%B0%D0%B2%D1%96%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87_%D0%A2%D1%80%D0%BE%D1%86%D0%BA%D1%96" title="Леў Давідавіч Троцкі – białoruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Леў Давідавіч Троцкі" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="białoruski" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B5%D1%9E_%D0%A2%D1%80%D0%BE%D1%86%D0%BA%D1%96" title="Леў Троцкі – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Леў Троцкі" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%A2%D1%80%D0%BE%D1%86%D0%BA%D0%B8" title="Лев Троцки – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Лев Троцки" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Leo_Trotzki" title="Leo Trotzki – bawarski" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Leo Trotzki" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="bawarski" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A3%E0%BD%B2%E0%BC%8B%E0%BD%A1%E0%BD%BC%E0%BD%93%E0%BC%8B%E0%BD%81%E0%BE%B2%E0%BD%BC%E0%BD%A0%E0%BD%BC%E0%BC%8B%E0%BD%9A%E0%BD%B2%E0%BC%8B%E0%BD%81%E0%BD%B2%E0%BC%8D" title="ལི་ཡོན་ཁྲོའོ་ཚི་ཁི། – tybetański" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ལི་ཡོན་ཁྲོའོ་ཚི་ཁི།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="tybetański" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Lav_Trocki" title="Lav Trocki – bośniacki" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Lav Trocki" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bośniacki" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Lyev_Trotsky" title="Lyev Trotsky – bretoński" lang="br" hreflang="br" data-title="Lyev Trotsky" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretoński" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Lev_Trotski" title="Lev Trotski – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Lev Trotski" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%BE%D1%86%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%94%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87" title="Троцкий Лев Давидович – czuwaski" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Троцкий Лев Давидович" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="czuwaski" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Leon_Trotsky" title="Leon Trotsky – cebuański" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Leon Trotsky" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="cebuański" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Lev_Davidovi%C4%8D_Trockij" title="Lev Davidovič Trockij – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Lev Davidovič Trockij" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Leon_Trotsky" title="Leon Trotsky – walijski" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Leon Trotsky" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="walijski" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Lev_Trotskij" title="Lev Trotskij – duński" lang="da" hreflang="da" data-title="Lev Trotskij" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="duński" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Leo_Trotzki" title="Leo Trotzki – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Leo Trotzki" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Lev_Trotski" title="Lev Trotski – estoński" lang="et" hreflang="et" data-title="Lev Trotski" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoński" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%AD%CF%89%CE%BD_%CE%A4%CF%81%CF%8C%CF%84%CF%83%CE%BA%CE%B9" title="Λέων Τρότσκι – grecki" lang="el" hreflang="el" data-title="Λέων Τρότσκι" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grecki" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Leon_Trotsky" title="Leon Trotsky – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Leon Trotsky" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Le%C3%B3n_Trotski" title="León Trotski – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="León Trotski" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Lev_Trockij" title="Lev Trockij – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Lev Trockij" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Leon_Trotski" title="Leon Trotski – estremadurski" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Leon Trotski" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="estremadurski" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Leon_Trotski" title="Leon Trotski – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Leon Trotski" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%A6%D9%88%D9%86_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B3%DA%A9%DB%8C" title="لئون تروتسکی – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="لئون تروتسکی" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/L%C3%A9on_Trotski" title="Léon Trotski – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Léon Trotski" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Leon_Trotski" title="Leon Trotski – zachodniofryzyjski" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Leon Trotski" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="zachodniofryzyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Leon_Trotsca%C3%AD" title="Leon Trotscaí – irlandzki" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Leon Trotscaí" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Leon_Trotsky" title="Leon Trotsky – szkocki gaelicki" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Leon Trotsky" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="szkocki gaelicki" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Lev_Trotski" title="Lev Trotski – galicyjski" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Lev Trotski" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-glk mw-list-item"><a href="https://glk.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%A6%D8%A4%D9%86_%D8%AA%D8%B1%D8%A4%D8%AA%D8%A6%D8%B3%DA%A9%D9%8A" title="لئؤن ترؤتئسکي – giliański" lang="glk" hreflang="glk" data-title="لئؤن ترؤتئسکي" data-language-autonym="گیلکی" data-language-local-name="giliański" class="interlanguage-link-target"><span>گیلکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://gom.wikipedia.org/wiki/Leon_Trotsky" title="Leon Trotsky – konkani (Goa)" lang="gom" hreflang="gom" data-title="Leon Trotsky" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="konkani (Goa)" class="interlanguage-link-target"><span>गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%A0%88%ED%94%84_%ED%8A%B8%EB%A1%9C%EC%B8%A0%ED%82%A4" title="레프 트로츠키 – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="레프 트로츠키" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BC%D6%87_%D5%8F%D6%80%D5%B8%D6%81%D5%AF%D5%AB" title="Լև Տրոցկի – ormiański" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Լև Տրոցկի" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ormiański" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%A8_%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%80" title="लियोन त्रोत्स्की – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="लियोन त्रोत्स्की" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Lew_Dawidowi%C4%8D_Trockij" title="Lew Dawidowič Trockij – górnołużycki" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Lew Dawidowič Trockij" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="górnołużycki" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Lav_Trocki" title="Lav Trocki – chorwacki" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Lav Trocki" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Lev_Davidovich_Trocki" title="Lev Davidovich Trocki – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Lev Davidovich Trocki" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Leon_Trotski" title="Leon Trotski – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Leon Trotski" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Leon_Trotskij" title="Leon Trotskij – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Leon Trotskij" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Lev_Trotsk%C3%ADj" title="Lev Trotskíj – islandzki" lang="is" hreflang="is" data-title="Lev Trotskíj" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Lev_Trockij" title="Lev Trockij – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Lev Trockij" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9C%D7%90%D7%95%D7%9F_%D7%98%D7%A8%D7%95%D7%A6%D7%A7%D7%99" title="לאון טרוצקי – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="לאון טרוצקי" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Lev_Trotski" title="Lev Trotski – jawajski" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Lev Trotski" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="jawajski" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%95_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%AA%E1%83%99%E1%83%98" title="ლევ ტროცკი – gruziński" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ლევ ტროცკი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gruziński" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%94%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87_%D0%A2%D1%80%D0%BE%D1%86%D0%BA%D0%B8%D0%B9" title="Лев Давидович Троцкий – kazachski" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Лев Давидович Троцкий" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazachski" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Leon_Trotsky" title="Leon Trotsky – kornijski" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Leon Trotsky" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="kornijski" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Leon_Trotsky" title="Leon Trotsky – suahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Leon Trotsky" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="suahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Lev_Trotsk%C3%AE" title="Lev Trotskî – kurdyjski" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Lev Trotskî" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurdyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Leon_Trotsky" title="Leon Trotsky – ladyński" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Leon Trotsky" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="ladyński" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Leo_Trotski" title="Leo Trotski – łaciński" lang="la" hreflang="la" data-title="Leo Trotski" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="łaciński" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/%C4%BBevs_Trockis" title="Ļevs Trockis – łotewski" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Ļevs Trockis" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="łotewski" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Leo_Trotzki" title="Leo Trotzki – luksemburski" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Leo Trotzki" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luksemburski" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Levas_Trockis" title="Levas Trockis – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Levas Trockis" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Leon_Trotski" title="Leon Trotski – limburski" lang="li" hreflang="li" data-title="Leon Trotski" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="limburski" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Leo_Trotsci" title="Leo Trotsci – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Leo Trotsci" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/lev._trotskis" title="lev. trotskis – lojban" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="lev. trotskis" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="lojban" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Lev_Davidovics_Trockij" title="Lev Davidovics Trockij – węgierski" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Lev Davidovics Trockij" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="węgierski" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%80" title="त्रोत्स्की – maithili" lang="mai" hreflang="mai" data-title="त्रोत्स्की" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="maithili" class="interlanguage-link-target"><span>मैथिली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D0%B2_%D0%A2%D1%80%D0%BE%D1%86%D0%BA%D0%B8" title="Лав Троцки – macedoński" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Лав Троцки" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedoński" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/L%C3%A9on_Trotski" title="Léon Trotski – malgaski" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Léon Trotski" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgaski" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B2%E0%B4%BF%E0%B4%AF%E0%B5%86%E0%B4%AB%E0%B5%8D_%E0%B4%A1%E0%B5%87%E0%B4%B5%E0%B4%BF%E0%B4%A1%E0%B5%8B%E0%B4%B5%E0%B4%BF%E0%B4%9A%E0%B5%8D_%E0%B4%9F%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B5%8B%E0%B4%9F%E0%B5%8D%E0%B4%B8%E0%B5%8D%E0%B4%95%E0%B4%BF" title="ലിയെഫ് ഡേവിഡോവിച് ട്രോട്സ്കി – malajalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ലിയെഫ് ഡേവിഡോവിച് ട്രോട്സ്കി" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malajalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B2%E0%A5%87%E0%A4%93%E0%A4%A8_%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%89%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%80" title="लेओन ट्रॉट्स्की – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="लेओन ट्रॉट्स्की" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%95_%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%AA%E1%83%99%E1%83%98" title="ლევ ტროცკი – megrelski" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ლევ ტროცკი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="megrelski" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D9%8A%D9%88%D9%86_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B3%D9%83%D9%89" title="ليون تروتسكى – egipski arabski" lang="arz" hreflang="arz" data-title="ليون تروتسكى" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="egipski arabski" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%A6%D9%88%D9%86_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B3%DA%A9%DB%8C" title="لئون تروتسکی – mazanderański" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="لئون تروتسکی" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazanderański" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Leon_Trotsky" title="Leon Trotsky – malajski" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Leon Trotsky" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malajski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/Lev_Trotsky" title="Lev Trotsky – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Lev Trotsky" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%A2%D1%80%D0%BE%D1%86%D0%BA%D0%B8%D0%B9" title="Лев Троцкий – mongolski" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Лев Троцкий" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongolski" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9C%E1%80%AE%E1%80%9A%E1%80%BD%E1%80%94%E1%80%BA_%E1%80%91%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%B7%E1%80%85%E1%80%80%E1%80%AE%E1%80%B8" title="လီယွန် ထရော့စကီး – birmański" lang="my" hreflang="my" data-title="လီယွန် ထရော့စကီး" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birmański" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Lev_Trotski" title="Lev Trotski – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Lev Trotski" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%93%E0%A4%A8_%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%80" title="लिओन त्रोत्स्की – nepalski" lang="ne" hreflang="ne" data-title="लिओन त्रोत्स्की" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="nepalski" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B2%E0%A5%80%E0%A4%AF%E0%A5%8B_%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%80" title="लीयो ट्रोट्स्की – newarski" lang="new" hreflang="new" data-title="लीयो ट्रोट्स्की" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="newarski" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%AC%E3%83%95%E3%83%BB%E3%83%88%E3%83%AD%E3%83%84%E3%82%AD%E3%83%BC" title="レフ・トロツキー – japoński" lang="ja" hreflang="ja" data-title="レフ・トロツキー" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoński" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Leo_Trotski" title="Leo Trotski – północnofryzyjski" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Leo Trotski" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="północnofryzyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Lev_Trotskij" title="Lev Trotskij – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Lev Trotskij" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Lev_Trotskij" title="Lev Trotskij – norweski (nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Lev Trotskij" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norweski (nynorsk)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Trotski" title="Trotski – oksytański" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Trotski" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="oksytański" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Lev_Trotskiy" title="Lev Trotskiy – uzbecki" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Lev Trotskiy" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbecki" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B2%E0%A8%BF%E0%A8%93%E0%A8%A8_%E0%A8%A4%E0%A9%8D%E0%A8%B0%E0%A9%8B%E0%A8%A4%E0%A8%B8%E0%A8%95%E0%A9%80" title="ਲਿਓਨ ਤ੍ਰੋਤਸਕੀ – pendżabski" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਲਿਓਨ ਤ੍ਰੋਤਸਕੀ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendżabski" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B3%DA%A9%DB%8C" title="تروتسکی – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="تروتسکی" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%A6%D9%88%D9%86_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B3%DA%A9%DB%8C" title="لئون تروتسکی – paszto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="لئون تروتسکی" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="paszto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Lev_Davidovi%C4%8D_Trockij" title="Lev Davidovič Trockij – piemoncki" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Lev Davidovič Trockij" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="piemoncki" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Leon_Tr%C3%B3tski" title="Leon Trótski – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Leon Trótski" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Lev_Trotskiy" title="Lev Trotskiy – krymskotatarski" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Lev Trotskiy" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="krymskotatarski" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Lev_Davidovici_Tro%C8%9Bki" title="Lev Davidovici Troțki – rumuński" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Lev Davidovici Troțki" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumuński" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Leon_Trotsky" title="Leon Trotsky – keczua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Leon Trotsky" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="keczua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%A2%D1%80%D0%BE%D1%86%D0%BA%D1%8B%D0%B9" title="Лев Троцкый – rusiński" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Лев Троцкый" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="rusiński" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%BE%D1%86%D0%BA%D0%B8%D0%B9,_%D0%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%94%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87" title="Троцкий, Лев Давидович – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Троцкий, Лев Давидович" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%A2%D1%80%D0%BE%D1%86%D0%BA%D0%B0%D0%B9" title="Лев Троцкай – jakucki" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Лев Троцкай" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="jakucki" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%80" title="त्रोत्स्की – sanskryt" lang="sa" hreflang="sa" data-title="त्रोत्स्की" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="sanskryt" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Leon_Trotsky" title="Leon Trotsky – scots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Leon Trotsky" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="scots" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Leon_Trocki" title="Leon Trocki – albański" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Leon Trocki" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albański" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Leon_Davidovich_Trotsky" title="Leon Davidovich Trotsky – sycylijski" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Leon Davidovich Trotsky" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="sycylijski" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Leon_Trotsky" title="Leon Trotsky – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Leon Trotsky" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Lev_Davidovi%C4%8D_Trockij" title="Lev Davidovič Trockij – słowacki" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Lev Davidovič Trockij" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="słowacki" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Lev_Trocki" title="Lev Trocki – słoweński" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Lev Trocki" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="słoweński" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%84%DB%8C%DB%86%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DB%86%D8%AA%D8%B3%DA%A9%DB%8C" title="لیۆن ترۆتسکی – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="لیۆن ترۆتسکی" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D0%B2_%D0%A2%D1%80%D0%BE%D1%86%D0%BA%D0%B8" title="Лав Троцки – serbski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Лав Троцки" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbski" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Lav_Trocki" title="Lav Trocki – serbsko-chorwacki" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Lav Trocki" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbsko-chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Lev_Trotski" title="Lev Trotski – fiński" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Lev Trotski" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fiński" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Lev_Trotskij" title="Lev Trotskij – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Lev Trotskij" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Leon_Trotsky" title="Leon Trotsky – tagalski" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Leon Trotsky" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalski" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%B2%E0%AE%BF%E0%AE%AF%E0%AF%8B%E0%AE%A9%E0%AF%8D_%E0%AE%A4%E0%AE%BF%E0%AE%B0%E0%AF%8A%E0%AE%9F%E0%AF%8D%E0%AE%B8%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AE%BF" title="லியோன் திரொட்ஸ்கி – tamilski" lang="ta" hreflang="ta" data-title="லியோன் திரொட்ஸ்கி" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamilski" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%A2%D1%80%D0%BE%D1%86%D0%BA%D0%B8%D0%B9" title="Лев Троцкий – tatarski" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Лев Троцкий" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatarski" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B2%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B1%8B%E0%B0%A8%E0%B1%8D_%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B1%80" title="లియోన్ ట్రాట్స్కీ – telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="లియోన్ ట్రాట్స్కీ" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="telugu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%AD%E0%B8%AD%E0%B8%99_%E0%B8%97%E0%B8%A3%E0%B8%AD%E0%B8%95%E0%B8%AA%E0%B8%81%E0%B8%B5" title="เลออน ทรอตสกี – tajski" lang="th" hreflang="th" data-title="เลออน ทรอตสกี" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tajski" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%A2%D1%80%D0%BE%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9" title="Лев Тротский – tadżycki" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Лев Тротский" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tadżycki" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Lev_Tro%C3%A7ki" title="Lev Troçki – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Lev Troçki" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Lev_Trot%C5%9Fki" title="Lev Trotşki – turkmeński" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Lev Trotşki" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="turkmeński" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%80%D0%BE%D1%86%D1%8C%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%94%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87" title="Троцький Лев Давидович – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Троцький Лев Давидович" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%B9%D8%B1%D8%A7%D9%B9%D8%B3%DA%A9%DB%8C" title="ٹراٹسکی – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="ٹراٹسکی" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Lev_Davidovich_Trotsky" title="Lev Davidovich Trotsky – wietnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Lev Davidovich Trotsky" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="wietnamski" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Trotski_Lev" title="Trotski Lev – võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Trotski Lev" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E6%89%98%E6%B4%9B%E8%8C%A8%E5%9F%BA" title="托洛茨基 – chiński klasyczny" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="托洛茨基" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="chiński klasyczny" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Leon_Trotsky" title="Leon Trotsky – waraj" lang="war" hreflang="war" data-title="Leon Trotsky" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waraj" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%88%97%E5%A4%AB%C2%B7%E8%BE%BE%E7%BB%B4%E5%A4%9A%E7%BB%B4%E5%A5%87%C2%B7%E6%89%98%E6%B4%9B%E8%8C%A8%E5%9F%BA" title="列夫·达维多维奇·托洛茨基 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="列夫·达维多维奇·托洛茨基" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%9C%D7%99%D7%99%D7%91_%D7%98%D7%A8%D7%90%D7%A6%D7%A7%D7%99" title="לייב טראצקי – jidysz" lang="yi" hreflang="yi" data-title="לייב טראצקי" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="jidysz" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%88%97%E5%A4%AB%C2%B7%E6%89%98%E6%B4%9B%E8%8C%A8%E5%9F%BA" title="列夫·托洛茨基 – kantoński" lang="yue" hreflang="yue" data-title="列夫·托洛茨基" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantoński" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Lev_Tro%C3%A7ki" title="Lev Troçki – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Lev Troçki" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Levs_Truockis" title="Levs Truockis – żmudzki" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Levs Truockis" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="żmudzki" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%88%97%E5%A4%AB%C2%B7%E6%89%98%E6%B4%9B%E8%8C%A8%E5%9F%BA" title="列夫·托洛茨基 – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="列夫·托洛茨基" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/Lev_Trotski" title="Lev Trotski – tałyski" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Lev Trotski" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="tałyski" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q33391#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Lew_Trocki" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Lew_Trocki" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Lew_Trocki"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Lew_Trocki"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Lew_Trocki" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Lew_Trocki" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne" title="Lista wszystkich stron specjalnych [q]" accesskey="q"><span>Strony specjalne</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&oldid=75175620" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Lew_Trocki&id=75175620&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FLew_Trocki"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FLew_Trocki"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Lew+Trocki"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=Lew_Trocki&action=show-download-screen"><span>Pobierz jako PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%A2%D1%80%D0%BE%D1%86%D0%BA%D0%B8%D0%B9" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Lew_Trocki" hreflang="pl"><span>Wikicytaty</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikisource mw-list-item"><a href="https://pl.wikisource.org/wiki/Autor:Lew_Trocki" hreflang="pl"><span>Wikiźródła</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q33391" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><table class="infobox"> <caption class="naglowek"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r65781301">.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex{display:flex;justify-content:flex-start;align-items:center;gap:4px}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-ikona{flex-grow:0;flex-shrink:0;font-size:7px;max-width:40px;overflow:hidden}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-tekst{flex-grow:1}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-1{font-weight:bold}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-2{font-style:italic}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-3{font-style:italic;font-size:90%}</style><div class="iboxt-1">Lew Trocki</div><div class="iboxt-2"><span style="font-style: normal;" lang="ru">Лев Троцкий</span></div> </caption> <tbody><tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Leon_Trotsky,_1930s.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Ilustracja" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Leon_Trotsky%2C_1930s.jpg/190px-Leon_Trotsky%2C_1930s.jpg" decoding="async" width="190" height="240" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Leon_Trotsky%2C_1930s.jpg/286px-Leon_Trotsky%2C_1930s.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Leon_Trotsky%2C_1930s.jpg/381px-Leon_Trotsky%2C_1930s.jpg 2x" data-file-width="2850" data-file-height="3592" /></a></span> </td></tr> <tr> <th>Data i miejsce urodzenia </th> <td> <p><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/7_listopada" title="7 listopada">7 listopada</a> <a href="/wiki/1879" title="1879">1879</a></span> <br /><a href="/wiki/Beres%C5%82awka" title="Beresławka">Janowka</a>, <a href="/wiki/Gubernia_cherso%C5%84ska" title="Gubernia chersońska">gubernia chersońska</a>, <a href="/wiki/Imperium_Rosyjskie" title="Imperium Rosyjskie">Imperium Rosyjskie</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Data i miejsce śmierci </th> <td> <p><span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/21_sierpnia" title="21 sierpnia">21 sierpnia</a> <a href="/wiki/1940" title="1940">1940</a></span> <br /><a href="/wiki/Meksyk_(miasto)" title="Meksyk (miasto)">Meksyk</a>, <a href="/wiki/Meksyk" title="Meksyk">Meksyk</a> </p> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background:#EAECF0; color:black; text-align:center; font-weight:bold; border:1px solid #aaa;">Ludowy komisarz do spraw wojskowych i marynarki wojennej RFSRR </td></tr> <tr> <th>Okres </th> <td> <p><span style="white-space:nowrap">od 13 marca 1918</span><br /> <span style="white-space:nowrap">do 12 listopada 1923</span> </p> </td></tr> <tr> <th>Przynależność polityczna </th> <td> <p><a href="/wiki/Komunistyczna_Partia_Zwi%C4%85zku_Radzieckiego" title="Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego">Rosyjska Komunistyczna Partia (bolszewików)</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Poprzednik </th> <td> <p><a href="/wiki/Niko%C5%82aj_Podwojski" title="Nikołaj Podwojski">Nikołaj Podwojski</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Następca </th> <td> <p><i>funkcja zniesiona</i> </p> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background:#EAECF0; color:black; text-align:center; font-weight:bold; border:1px solid #aaa;">Ludowy komisarz spraw zagranicznych RFSRR </td></tr> <tr> <th>Okres </th> <td> <p><span style="white-space:nowrap">od 8 listopada 1917</span><br /> <span style="white-space:nowrap">do 13 marca 1918</span> </p> </td></tr> <tr> <th>Przynależność polityczna </th> <td> <p><a href="/wiki/Komunistyczna_Partia_Zwi%C4%85zku_Radzieckiego" title="Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego">Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji (bolszewicy)</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Następca </th> <td> <p><a href="/wiki/Gieorgij_Cziczerin" title="Gieorgij Cziczerin">Gieorgij Cziczerin</a> </p> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background:#EAECF0; color:black; text-align:center; font-weight:bold; border:1px solid #aaa;"><a href="/wiki/Ministrowie_obrony_ZSRR" title="Ministrowie obrony ZSRR">Ludowy komisarz spraw wojskowych i marynarki wojennej ZSRR</a> </td></tr> <tr> <th>Okres </th> <td> <p><span style="white-space:nowrap">od 12 listopada 1923</span><br /> <span style="white-space:nowrap">do 25 stycznia 1925</span> </p> </td></tr> <tr> <th>Przynależność polityczna </th> <td> <p><a href="/wiki/Komunistyczna_Partia_Zwi%C4%85zku_Radzieckiego" title="Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego">Rosyjska Komunistyczna Partia (bolszewików)</a> </p> </td></tr> <tr> <th>Poprzednik </th> <td> <p><i>funkcja utworzona</i> </p> </td></tr> <tr> <th>Następca </th> <td> <p><a href="/wiki/Michai%C5%82_Frunze" title="Michaił Frunze">Michaił Frunze</a> </p> </td></tr> <tr class="grafika iboxs grafika-z-wikidanych"> <td colspan="2"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Leon_Trotsky_Signature.svg" class="mw-file-description"><img alt="podpis" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Leon_Trotsky_Signature.svg/130px-Leon_Trotsky_Signature.svg.png" decoding="async" width="130" height="70" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Leon_Trotsky_Signature.svg/195px-Leon_Trotsky_Signature.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Leon_Trotsky_Signature.svg/260px-Leon_Trotsky_Signature.svg.png 2x" data-file-width="112" data-file-height="60" /></a></span> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background:#EAECF0; color:black; text-align:center; font-weight:bold; border:1px solid #aaa;">Odznaczenia </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="text-align:center;"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Order_Czerwonego_Sztandaru" title="Order Czerwonego Sztandaru"><img alt="Order Czerwonego Sztandaru" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/SU_Order_of_the_Red_Banner_ribbon.svg/40px-SU_Order_of_the_Red_Banner_ribbon.svg.png" decoding="async" width="40" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/SU_Order_of_the_Red_Banner_ribbon.svg/60px-SU_Order_of_the_Red_Banner_ribbon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/SU_Order_of_the_Red_Banner_ribbon.svg/80px-SU_Order_of_the_Red_Banner_ribbon.svg.png 2x" data-file-width="144" data-file-height="60" /></a></span> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%A2%D1%80%D0%BE%D1%86%D0%BA%D0%B8%D0%B9" title="Commons"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%A2%D1%80%D0%BE%D1%86%D0%BA%D0%B8%D0%B9" class="extiw" title="commons:Лев Троцкий">Multimedia w Wikimedia Commons</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><span typeof="mw:File"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Lew_Trocki" title="Wikicytaty"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/24px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/35px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/47px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></a></span> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Lew_Trocki" class="extiw" title="q:Lew Trocki">Cytaty w Wikicytatach</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> </tbody></table> <p><b>Lew Dawidowicz Trocki</b> (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_rosyjski" title="Język rosyjski">ros.</a> <span style="font-style: normal;" lang="ru">Лев Давидович Троцкий</span>, właśc. <b>Lew Dawidowicz Bronstein</b>, ros. <span style="font-style: normal;" lang="ru">Лев Давидович Бронштейн</span>; ur. <span title="Kalendarz juliański">26 października</span><sup><a href="/wiki/Daty_nowego_i_starego_porz%C4%85dku" title="Daty nowego i starego porządku">?</a></sup>/<a href="/wiki/7_listopada" title="7 listopada">7 listopada</a> <a href="/wiki/1879" title="1879">1879</a> w <a href="/wiki/Beres%C5%82awka" title="Beresławka">Janowce</a> w <a href="/wiki/Cherso%C5%84" title="Chersoń">guberni chersońskiej</a>, zm. <a href="/wiki/21_sierpnia" title="21 sierpnia">21 sierpnia</a> <a href="/wiki/1940" title="1940">1940</a> w <a href="/wiki/Meksyk_(miasto)" title="Meksyk (miasto)">Meksyku</a>) – <a href="/wiki/Komunizm" title="Komunizm">komunistyczny</a> rewolucjonista rosyjski pochodzenia <a href="/wiki/%C5%BBydzi" title="Żydzi">żydowskiego</a>. Jeden z twórców i przywódców <a href="/wiki/Rosyjska_Federacyjna_Socjalistyczna_Republika_Radziecka" title="Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka">RFSRR</a>, <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Socjalistycznych_Republik_Radzieckich" title="Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich">ZSRR</a> oraz <a href="/wiki/Armia_Czerwona" title="Armia Czerwona">Armii Czerwonej</a>. Przewodniczący <a href="/w/index.php?title=Petersburska_Rada_Delegat%C3%B3w_Robotniczych&action=edit&redlink=1" class="new" title="Petersburska Rada Delegatów Robotniczych (strona nie istnieje)">Petersburskiej Rady Delegatów Robotniczych</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q2907485#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q2907485">(inne języki)</a></span> w czasie <a href="/wiki/Rewolucja_1905_roku" title="Rewolucja 1905 roku">rewolucji 1905 roku</a> i <a href="/wiki/Piotrogrodzka_Rada_Delegat%C3%B3w_Robotniczych_i_%C5%BBo%C5%82nierskich" title="Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich">Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich</a> po <a href="/wiki/Rewolucja_lutowa_(1917)" title="Rewolucja lutowa (1917)">rewolucji lutowej</a> i obaleniu <a href="/wiki/Samodzier%C5%BCawie" title="Samodzierżawie">caratu</a>. Przewodniczący <a href="/wiki/Komitet_Wojskowo-Rewolucyjny" title="Komitet Wojskowo-Rewolucyjny">Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego przy Radzie Delegatów</a>, faktycznie kierujący <a href="/wiki/Rewolucja_pa%C5%BAdziernikowa" title="Rewolucja październikowa">przejęciem władzy przez bolszewików</a> w <a href="/wiki/Petersburg" title="Petersburg">Piotrogrodzie</a> (listopad 1917). Członek Komitetu Centralnego <a href="/wiki/Komunistyczna_Partia_Zwi%C4%85zku_Radzieckiego" title="Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego">RKP(b)</a> i <a href="/wiki/Komunistyczna_Partia_Zwi%C4%85zku_Radzieckiego" title="Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego">WKP(b)</a> (1917–1927), członek <a href="/wiki/Biuro_polityczne" title="Biuro polityczne">Biura Politycznego</a> RKP(b) i WKP(b) (1919–1926). <a href="/w/index.php?title=Ludowy_komisarz_spraw_zagranicznych_RFSRR&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ludowy komisarz spraw zagranicznych RFSRR (strona nie istnieje)">Ludowy komisarz spraw zagranicznych RFSRR</a> (1917/1918), następnie <a href="/w/index.php?title=Ludowy_komisarz_spraw_wojskowych_i_marynarki_wojennej&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ludowy komisarz spraw wojskowych i marynarki wojennej (strona nie istnieje)">ludowy komisarz spraw wojskowych i marynarki wojennej</a> (ros. <i>narkomwojenmor</i>) w rządzie RFSRR i ZSRR (1918–1925). Współtwórca i zwolennik teorii <i><a href="/wiki/Permanentna_rewolucja" title="Permanentna rewolucja">permanentnej rewolucji</a></i>. </p><p>Od 1923 r. przywódca <a href="/wiki/Lewicowa_Opozycja" title="Lewicowa Opozycja">Lewicowej Opozycji</a> w ZSRR, po śmierci <a href="/wiki/W%C5%82odzimierz_Lenin" title="Włodzimierz Lenin">Lenina</a> toczył spór z <a href="/wiki/J%C3%B3zef_Stalin" title="Józef Stalin">Józefem Stalinem</a> o władzę w kraju i dalsze kierunki rozwoju Związku Radzieckiego. W listopadzie 1927 usunięty z WKP(b) i z <a href="/wiki/Mi%C4%99dzynarod%C3%B3wka_Komunistyczna" title="Międzynarodówka Komunistyczna">Kominternu</a>, w styczniu 1928 r. <a href="/wiki/Zes%C5%82anie" title="Zesłanie">zesłany</a> do <a href="/wiki/A%C5%82maty" title="Ałmaty">Ałma-Aty</a>, rok później – pozbawiony obywatelstwa ZSRR i <a href="/wiki/Deportacja_(prawo)" title="Deportacja (prawo)">deportowany</a> z kraju. Przebywał na emigracji w Turcji, Francji, Norwegii i w Meksyku, pozostając aktywnym krytykiem stalinizmu z pozycji <a href="/wiki/Marksizm" title="Marksizm">marksistowskich</a>. Założyciel, redaktor i autor <i><a href="/wiki/Biuletyn_Opozycji" title="Biuletyn Opozycji">Biuletynu Opozycji</a></i> (1929–1940). W 1938 r. założył <a href="/wiki/IV_Mi%C4%99dzynarod%C3%B3wka" title="IV Międzynarodówka">IV Międzynarodówkę</a>; oparty na jego myśli politycznej <a href="/wiki/Trockizm" title="Trockizm">trockizm</a> stał się najpoważniejszym odłamem marksizmu krytycznym wobec ZSRR. Zamordowany na emigracji na rozkaz Stalina przez <a href="/wiki/Ram%C3%B3n_Mercader" title="Ramón Mercader">Ramona Mercadera</a>, agenta <a href="/wiki/I_Zarz%C4%85d_G%C5%82%C3%B3wny_KGB" title="I Zarząd Główny KGB">INO</a> <a href="/wiki/NKWD" title="NKWD">NKWD</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Życiorys"><span id=".C5.BByciorys"></span>Życiorys</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Życiorys" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Życiorys"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Dzieciństwo"><span id="Dzieci.C5.84stwo"></span>Dzieciństwo</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Dzieciństwo" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Dzieciństwo"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Leo_Trotzki_1888.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Leo_Trotzki_1888.jpg/170px-Leo_Trotzki_1888.jpg" decoding="async" width="170" height="295" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Leo_Trotzki_1888.jpg/255px-Leo_Trotzki_1888.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/Leo_Trotzki_1888.jpg/340px-Leo_Trotzki_1888.jpg 2x" data-file-width="366" data-file-height="636" /></a><figcaption>9-letni Trocki, 1888</figcaption></figure> <p>Urodził się jako Lew Bronstein w 1879 roku (jak wspominał sam Trocki w metryce urodzin występuje rok 1878, co miało umożliwić mu wcześniejsze pójście do szkoły) w Janowce koło <a href="/wiki/Cherso%C5%84" title="Chersoń">Chersonia</a>, na terenie dzisiejszej <a href="/wiki/Ukraina" title="Ukraina">Ukrainy</a>. Był piątym z ośmiorga (czworo zmarło w dzieciństwie) dzieci średniozamożnego żydowskiego chłopa Dawida Bronsteina (1847–1922) oraz jego żony Anny Lwownoj Żiwotowskoj (zm. 1910). W rodzinnym domu Bronsteinów nie posługiwano się <a href="/wiki/Jidysz" title="Jidysz">jidysz</a>, ale <a href="/wiki/Sur%C5%BCyk" title="Surżyk">mieszanką języków rosyjskiego i ukraińskiego</a>; Bronsteinowie byli również zdeklarowanymi <a href="/wiki/Ateizm" title="Ateizm">ateistami</a><sup id="cite_ref-CITEREFWołkogonow199624–25_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWołkogonow199624–25-1">[1]</a></sup>. Rodzina zamieszkiwała w lepiance ze słomianym dachem<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki200112_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki200112-2">[2]</a></sup> i utrzymywała się z pracy na wydzierżawionym polu<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki200124_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki200124-3">[3]</a></sup>. Przez pierwsze dziewięć lat życia Trocki nie opuszczał w ogóle rodzinnej Janowki<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki200111_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki200111-4">[4]</a></sup>. Jako dziecko widział warunki pracy zatrudnianych przez ojca robotników rolnych, co według niego, razem z ateizmem rodziców, miało istotny wpływ na ukształtowanie się jego przyszłego światopoglądu<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki200133_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki200133-5">[5]</a></sup>, chociaż sam w dzieciństwie nie doświadczył niedostatku będącego udziałem milionów chłopów w carskiej Rosji<sup id="cite_ref-CITEREFDeutscher20037_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFDeutscher20037-6">[6]</a></sup>. Bronsteinom zależało na edukacji swoich dzieci; dziewięcioletni Lew przez krótki czas uczył się w lokalnej żydowskiej szkole, a następnie trafił do Szkoły Realnej św. św. Piotra i Pawła w <a href="/wiki/Odessa" title="Odessa">Odessie</a>, jednej z lepszych szkół w południowej Rosji, gdzie zawsze należał do wyróżniających się uczniów<sup id="cite_ref-CITEREFWołkogonow199627_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWołkogonow199627-7">[7]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Początek_działalności_w_ruchu_robotniczym"><span id="Pocz.C4.85tek_dzia.C5.82alno.C5.9Bci_w_ruchu_robotniczym"></span>Początek działalności w ruchu robotniczym</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Początek działalności w ruchu robotniczym" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Początek działalności w ruchu robotniczym"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ukończył z wyróżnieniem szkołę realną im. św. Pawła w Odessie, planował studiować matematykę. W 1896 Lew Bronstein musiał przenieść się do <a href="/wiki/Miko%C5%82aj%C3%B3w" title="Mikołajów">Mikołajowa</a>, by zgodnie z zasadami nauki młodzieży żydowskiej ukończyć ostatni rok przed wstąpieniem na uniwersytet. Mieszkając u znajomych rodziców, których dwaj synowie sympatyzowali z <a href="/wiki/Narodnicy" title="Narodnicy">ruchem narodnickim</a>, tylko początkowo był całkowicie obojętny na politykę, planując studia matematyczne na Uniwersytecie Noworosyjskim w Odessie<sup id="cite_ref-CITEREFWołkogonow199629–30_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWołkogonow199629–30-8">[8]</a></sup>. Jak sam wspominał, któregoś dnia dał się jednak wciągnąć w dyskusję i w rezultacie sam dołączył do radykalnego ruchu<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki2001111–112_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki2001111–112-9">[9]</a></sup>. Zaczął uczęszczać na spotkania rewolucyjnych kółek (których nie znał z Odessy) i kosztem nauki brać udział w debatach z <a href="/wiki/Marksizm" title="Marksizm">marksistami</a>, których w tym okresie ostro atakował, a ponadto, ku przerażeniu rodziców, zamieszkał z grupą przyjaciół i socjalistą Szwigowskim w samowystarczalnej komunie<sup id="cite_ref-CITEREFDeutscher200325_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFDeutscher200325-10">[10]</a></sup>. Wkrótce porzucił narodnictwo (do czego przyczyniła się jego późniejsza żona Aleksandra Sokołowska) i współtworzył oparty na ideach marksizmu Południoworosyjski Związek Robotniczy, używając pseudonimu Lwow. Był jednym z liderów organizacji, choć przyznawał się do swojego niewielkiego jeszcze poziomu wiedzy politycznej<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki2001121–127_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki2001121–127-11">[11]</a></sup>. Grupa działała do 1898, kiedy Trocki i 200 innych członków grupy zostali aresztowani. Uznany za prowodyra i ideowego przywódcę organizacji, Trocki został umieszczony w skrajnie niehigienicznych warunkach w izolowanej celi i dopiero za opłatą przeniesiony w zdrowsze miejsce, do więzienia w Odessie<sup id="cite_ref-CITEREFDeutscher200331_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFDeutscher200331-12">[12]</a></sup>. Łącznie przez dwa lata oczekiwał na proces sądowy, który w końcu się nie odbył; niemniej podejrzani otrzymali wyroki kilkuletniego zesłania administracyjnego<sup id="cite_ref-CITEREFDeutscher200334_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFDeutscher200334-13">[13]</a></sup>. W więzieniu Trocki na własną rękę poszerzał wiedzę filozoficzną, jak również ożenił się z Aleksandrą Sokołowską<sup id="cite_ref-CITEREFWołkogonow199632–33_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWołkogonow199632–33-14">[14]</a></sup>. </p><p>Na zesłaniu w Wiercholeńsku i Ust-Kut koło Irkucka<sup id="cite_ref-CITEREFWołkogonow199634_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWołkogonow199634-15">[15]</a></sup> Trocki zarabiał jako dziennikarz gazety <i>Przegląd Wschodni</i>, używając pseudonimu Antid Oto<sup id="cite_ref-CITEREFWołkogonow199634_15-1" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFWołkogonow199634-15">[15]</a></sup>, gdzie pisał głównie o literaturze i starał się poruszać tematykę społeczną<sup id="cite_ref-CITEREFDeutscher200339–44_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFDeutscher200339–44-16">[16]</a></sup>. Jego niezwykła płodność pisarska oraz coraz solidniejszy światopogląd marksistowski sprawiły, że został dostrzeżony przez Krzyżanowskiego, agenta Lenina, który ułatwił mu ucieczkę z Syberii<sup id="cite_ref-CITEREFDeutscher200347_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFDeutscher200347-17">[17]</a></sup>. Próbę ucieczki z zesłania Trocki planował już wcześniej, po lekturze otrzymanej nielegalnie książki Lenina <i><a href="/wiki/Co_robi%C4%87%3F" title="Co robić?">Co robić?</a></i>. Jego żona, mimo faktu, że urodziła niedawno drugą córkę, zgodziła się pomóc mu w wydostaniu się z Wiercholeńska<sup id="cite_ref-CITEREFDeutscher200347_17-1" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFDeutscher200347-17">[17]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Praca_w_Iskrze_i_rewolucja_1905_roku">Praca w <i>Iskrze</i> i rewolucja 1905 roku</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Praca w Iskrze i rewolucja 1905 roku" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Praca w Iskrze i rewolucja 1905 roku"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:LeonTrotsky1897.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/LeonTrotsky1897.jpg/170px-LeonTrotsky1897.jpg" decoding="async" width="170" height="238" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/LeonTrotsky1897.jpg/255px-LeonTrotsky1897.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/LeonTrotsky1897.jpg/340px-LeonTrotsky1897.jpg 2x" data-file-width="429" data-file-height="600" /></a><figcaption>Trocki, 1897</figcaption></figure> <p>Ostatecznie Trocki uciekł z Syberii pod fałszywym nazwiskiem, prawdopodobnie zapożyczonym od strażnika więziennego w Odessie<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18">[18]</a></sup>. Koleją Transsyberyjską z <a href="/wiki/Irkuck" title="Irkuck">Irkucka</a> dotarł do <a href="/wiki/Samara" title="Samara">Samary</a>, skąd udał się do <a href="/wiki/Chark%C3%B3w" title="Charków">Charkowa</a>, <a href="/wiki/Kij%C3%B3w" title="Kijów">Kijowa</a> i <a href="/wiki/Po%C5%82tawa" title="Połtawa">Połtawy</a>, jednak rozczarowany postawą tamtejszych kółek socjalistycznych zdecydował się na powrót do Samary<sup id="cite_ref-CITEREFDeutscher200347_17-2" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFDeutscher200347-17">[17]</a></sup>, a stamtąd na polecenie Lenina wyjechał za granicę, by spotkać się z zespołem redakcyjnym pisma „<a href="/wiki/Iskra_(gazeta)" title="Iskra (gazeta)">Iskra</a>”<sup id="cite_ref-CITEREFDeutscher200347_17-3" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFDeutscher200347-17">[17]</a></sup>. Na jesieni 1902 roku poprzez <a href="/wiki/Zurych" title="Zurych">Zurych</a> i <a href="/wiki/Pary%C5%BC" title="Paryż">Paryż</a> dostał się do <a href="/wiki/Londyn" title="Londyn">Londynu</a> gdzie kontynuował współpracę z Leninem oraz poznał jego żonę <a href="/wiki/Nadie%C5%BCda_Krupska" title="Nadieżda Krupska">Nadieżdę Krupską</a><sup id="cite_ref-CITEREFTrocki200197_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki200197-19">[19]</a></sup>. W trakcie pobytu w Londynie utrzymywał kontakt głównie z rosyjskimi emigrantami. Na emigracji poznał i zaprzyjaźnił się z liderem umiarkowanych <a href="/wiki/Mienszewicy" title="Mienszewicy">mienszewików</a>, <a href="/wiki/Julij_Martow" title="Julij Martow">Julijem Martowem</a> czy <a href="/wiki/Wiera_Zasulicz" title="Wiera Zasulicz">Wierą Zasulicz</a>. Jego <a href="/wiki/J%C4%99zyk_angielski" title="Język angielski">język angielski</a> niewiele poprawił się u niego od czasu nauki w Rosji. Uczestniczył w spotkaniach z socjalistami <a href="/wiki/Wielka_Brytania" title="Wielka Brytania">brytyjskimi</a>, które odbywały się w kościołach. Poglądy brytyjskiego socjalizmu nie spodobały się Trockiemu ze względu na religijną, <a href="/wiki/Socjalizm_chrze%C5%9Bcija%C5%84ski" title="Socjalizm chrześcijański">chrześcijańską</a> wymowę. Większe zainteresowanie wykazywał <a href="/wiki/Niemcy" title="Niemcy">niemieckim</a> ruchem socjalistycznym gdzie trwała walka między ortodoksyjnymi marksistami a <a href="/wiki/Rewizjonizm" title="Rewizjonizm">rewizjonistami</a><sup id="cite_ref-CITEREFTrocki200199_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki200199-20">[20]</a></sup>. </p><p>Jako działacz polityczny odwiedził m.in. <a href="/wiki/Bruksela" title="Bruksela">Brukselę</a>, <a href="/wiki/Li%C3%A8ge" title="Liège">Liège</a> i Paryż, gdzie wygłaszał swoje referaty. W Paryżu pozostał na jakiś czas korzystając z gościnności tamtejszych rosyjskich studentów. Prywatnie Paryż zrobił na nim o wiele lepsze wrażenie aniżeli Londyn<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki200199–100_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki200199–100-21">[21]</a></sup>. Z większym zainteresowaniem przyjął też tezy lokalnych socjalistów, uczestnicząc w wykładach wygłaszanych przez <a href="/wiki/Jean_Jaur%C3%A8s" title="Jean Jaurès">Jeana Jaurèsa</a> i brał udział w manifestacjach przeciwko <a href="/wiki/Alexandre_Millerand" title="Alexandre Millerand">Alexandre Millerandowi</a>. W 1902, występując z wykładem przeznaczonym dla młodych zwolenników socjaldemokracji w Paryżu, Trocki poznał rosyjską emigrantkę <a href="/wiki/Natalia_Siedowa" title="Natalia Siedowa">Natalię Siedową</a>, studiującą we Francji historię sztuki. Nawiązał z nią romans; Siedowa była jego partnerką do końca życia, chociaż nigdy nie uzyskał formalnego rozwodu z pierwszą żoną<sup id="cite_ref-autonazwa1_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa1-22">[22]</a></sup>. Z Paryża często wyjeżdżał do Niemiec i <a href="/wiki/Szwajcaria" title="Szwajcaria">Szwajcarii</a>, gdzie nawiązał kontakt z rosyjskimi radykalnymi działaczami studenckimi, wśród których propagował <a href="/wiki/Materializm_dialektyczny" title="Materializm dialektyczny">materializm dialektyczny</a>. W Niemczech, na jednym z wykładów, poznał sędziwego filozofa <a href="/wiki/Kuno_Fischer" title="Kuno Fischer">Kuno Fischera</a>, którego poglądy nie wywarły jednak na nim większego wrażenia<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki2001101_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki2001101-23">[23]</a></sup>. </p><p>Lenin planował włączenie młodego redaktora w prace kolegium redakcyjnego pisma, będąc przekonanym, że Trocki poprze jego i <a href="/wiki/Julij_Martow" title="Julij Martow">Julija Martowa</a> w narastającym sporze ideowym z <a href="/wiki/Gieorgij_Plechanow" title="Gieorgij Plechanow">Gieorgijem Plechanowem</a>. Plechanow nie zgodził się jednak na nadanie Trockiemu statusu stałego członka kolegium, a jedynie umożliwienie mu uczestnictwa w jego pracach z głosem doradczym<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki2001105_24-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki2001105-24">[24]</a></sup>. Po przeniesieniu redakcji <i>Iskry</i> do <a href="/wiki/Genewa" title="Genewa">Genewy</a> przeniósł się do tegoż miasta<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki2001106_25-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki2001106-25">[25]</a></sup>. Jako członek redakcji <i>Iskry</i>, Trocki współorganizował II kongres <a href="/wiki/Socjaldemokratyczna_Partia_Robotnicza_Rosji" title="Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji">Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji</a> w Londynie. Uczestniczył w dyskusji pomiędzy zwolennikami pozycji politycznej <i>Iskry</i> a „ekonomistami”, a następnie w dyskusji o pozycji <a href="/wiki/Bund_(partia)" title="Bund (partia)">Bundu</a> w rosyjskim ruchu socjalistycznym. Trocki w debatach na ogół jednoznacznie popierał Lenina. Nieoczekiwanie jednak w czasie dyskusji nad regulaminem partyjnym Trocki poparł Martowa i grupę działaczy, która opowiadała się za mniej sformalizowanym regulaminem partyjnym i mniejszymi wymaganiami wobec członków. Komentując później swoje zachowanie w czasie zjazdu, Trocki twierdził, że pragnął przeciwstawić się budowie monolitycznej partii, która szybko mogłaby stracić wszelką wewnętrzną demokrację<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki2001109–110_26-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki2001109–110-26">[26]</a></sup>. Po rozłamie z Leninem przez pewien czas zamieszkał w <a href="/wiki/Monachium" title="Monachium">Monachium</a><sup id="cite_ref-CITEREFTrocki2001112_27-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki2001112-27">[27]</a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Leo_Trotzki_1900_in_Sibirien.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Leo_Trotzki_1900_in_Sibirien.jpg/170px-Leo_Trotzki_1900_in_Sibirien.jpg" decoding="async" width="170" height="255" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Leo_Trotzki_1900_in_Sibirien.jpg/255px-Leo_Trotzki_1900_in_Sibirien.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c6/Leo_Trotzki_1900_in_Sibirien.jpg 2x" data-file-width="301" data-file-height="452" /></a><figcaption>Trocki podczas <a href="/wiki/Zes%C5%82anie" title="Zesłanie">zesłania</a> na <a href="/wiki/Syberia" title="Syberia">Syberię</a>, 1900</figcaption></figure> <p>W 1905 r. powrócił sekretnie do <a href="/wiki/Imperium_Rosyjskie" title="Imperium Rosyjskie">Rosji</a>, by wziąć aktywny udział w <a href="/wiki/Rewolucja_1905_roku" title="Rewolucja 1905 roku">rewolucji</a>. W Rosji mieszkał pod fałszywym nazwiskiem <i>Wikentjewa</i>, a pośród rewolucjonistów znany był pod pseudonimem <i>Piotr Piotrowicz</i>. Nawiązał kontakt z miejscowymi mienszewikami i tzw. bolszewikami-pojednawcami (zwolennikami zakończenia rozłamu w rosyjskiej socjaldemokracji)<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki2001115–116_28-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki2001115–116-28">[28]</a></sup>. Przez pewien czas, w obawie przed aresztowaniem, ukrywał się w <a href="/wiki/Wielkie_Ksi%C4%99stwo_Finlandii" title="Wielkie Księstwo Finlandii">Finlandii</a><sup id="cite_ref-CITEREFTrocki2001117_29-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki2001117-29">[29]</a></sup>. Po powrocie z Finlandii został ostatnim przewodniczącym <a href="/w/index.php?title=Petersburska_Rada_Delegat%C3%B3w_Robotniczych&action=edit&redlink=1" class="new" title="Petersburska Rada Delegatów Robotniczych (strona nie istnieje)">Petersburskiej Rady Delegatów Robotniczych</a><span class="noprint link-interwiki" style="position:relative;top:-.4em; white-space: nowrap; font-size:x-small;"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q2907485#sitelinks-wikipedia" class="extiw" title="d:Q2907485">(inne języki)</a></span>, wzywał do obalenia <a href="/wiki/Samodzier%C5%BCawie" title="Samodzierżawie">caratu</a> poprzez strajk generalny. Aresztowany w grudniu 1905 r. podczas ostatniego posiedzenia Rady, skazany na <a href="/wiki/Katorga" title="Katorga">dożywotnią katorgę</a> w kolonii karnej w Obdorsku<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki2001120–128_30-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki2001120–128-30">[30]</a></sup>. W 1907 r., korzystając z pomocy fińskich <a href="/wiki/Nacjonalizm" title="Nacjonalizm">nacjonalistów</a>, udało mu się uciec za granicę<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki2001135–136_31-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki2001135–136-31">[31]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Działalność_w_latach_poprzedzających_I_wojnę_światową"><span id="Dzia.C5.82alno.C5.9B.C4.87_w_latach_poprzedzaj.C4.85cych_I_wojn.C4.99_.C5.9Bwiatow.C4.85"></span>Działalność w latach poprzedzających I wojnę światową</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Działalność w latach poprzedzających I wojnę światową" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Działalność w latach poprzedzających I wojnę światową"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Wziął udział w socjaldemokratycznym zjeździe partyjnym w Londynie w roku 1907. W zjeździe udział wzięli brytyjscy <a href="/wiki/Liberalizm" title="Liberalizm">liberałowie</a>, którzy przyznali rewolucjonistom nieznaczną pomoc finansową. W trakcie trwania zjazdu zaprzyjaźnił się z pisarzem <a href="/wiki/Maksim_Gorki" title="Maksim Gorki">Maksimem Gorkim</a>, który był fanem jego prac. Po zjeździe oprowadził Gorkiego po Londynie. Kolejną z osób do których zbliżył się w wyniku zjazdu była <a href="/wiki/R%C3%B3%C5%BCa_Luksemburg" title="Róża Luksemburg">Róża Luksemburg</a> (którą poznał jeszcze w 1904 roku), która poparła część tez Trockiego i skrytykowała Lenina, będącego wtedy w konflikcie z Trockim<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki2001136–138_32-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki2001136–138-32">[32]</a></sup>. Po zakończeniu zjazdu udał się na kontynent, do <a href="/wiki/Wiede%C5%84" title="Wiedeń">Wiednia</a>. Pobyt w <a href="/wiki/Austro-W%C4%99gry" title="Austro-Węgry">Austro-Węgrzech</a> otworzył go na międzynarodowy ruch socjalistyczny – poznał wtedy działaczy takich jak <a href="/wiki/Karl_Kautsky" title="Karl Kautsky">Karl Kautsky</a>, <a href="/wiki/Victor_Adler" title="Victor Adler">Victor Adler</a> czy <a href="/wiki/Rudolf_Hilferding" title="Rudolf Hilferding">Rudolf Hilferding</a>. Trocki stał się dość popularny w kręgach <a href="/wiki/J%C4%99zyk_niemiecki" title="Język niemiecki">niemieckojęzycznych</a> socjalistów (niemieckich i austriackich), a tłumaczenia jego artykułów wydawało pismo „Neue Zeit”. Hilferding wielokrotnie wyrażał się pozytywnie o pracy Trockiego i utrzymywał z nim dobre kontakty, otwierając mu przy tym drogę do wielu działaczy <a href="/wiki/Austromarksizm" title="Austromarksizm">austromarksizmu</a> (<a href="/wiki/Otto_Bauer" title="Otto Bauer">Otto Bauer</a>, <a href="/wiki/Karl_Renner" title="Karl Renner">Karl Renner</a>). Trocki miał z nimi dobre relacje, mimo to był krytycznie nastawiony do ich nierewolucyjnych poglądów, uważając je za zbyt odbiegające od tez <a href="/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx">Karola Marksa</a><sup id="cite_ref-CITEREFTrocki2001136–139_33-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki2001136–139-33">[33]</a></sup>. </p><p>W 1908 roku rozpoczął pracę w wiedeńskim biurze „<a href="/wiki/Prawda_(dziennik)" title="Prawda (dziennik)">Prawdy</a>”. Gazeta Trockiego była nielegalnie przerzucana do Rosji przez <a href="/wiki/Morze_Czarne" title="Morze Czarne">Morze Czarne</a> lub <a href="/wiki/Galicja_(Europa_%C5%9Arodkowa)" title="Galicja (Europa Środkowa)">Galicję</a>. Najważniejszymi współpracownikami Trockiego na łamach pisma byli <a href="/wiki/Adolf_Joffe" class="mw-redirect" title="Adolf Joffe">Adolf Joffe</a> i <a href="/wiki/Wiktor_Kopp" title="Wiktor Kopp">Wiktor Kopp</a> (obydwaj byli w późniejszym czasie radzieckimi dyplomatami). Dzięki Joffemu, Trocki poznał zagadnienia <a href="/wiki/Psychoanaliza" title="Psychoanaliza">psychoanalizy</a>, która od tamtej pory stała się jego zainteresowaniem<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki2001150–152_34-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki2001150–152-34">[34]</a></sup>. Od 1909 roku pozostawał w coraz gorszych relacjach z austriackimi marksistami, po tym jak skrytykował ich za rzekomy <i><a href="/wiki/Szowinizm" title="Szowinizm">szowinizm</a></i>. Spowodowane to było w dużej mierze kontaktami Trockiego z socjalistami <a href="/wiki/Serbia" title="Serbia">serbskimi</a>, niechętnymi Austro-Węgrom<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki2001143_35-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki2001143-35">[35]</a></sup>. Lata 1912–1913 spędził na <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Ba%C5%82ka%C5%84ski" title="Półwysep Bałkański">Bałkanach</a>. W <a href="/wiki/Bu%C5%82garia" title="Bułgaria">Bułgarii</a> opowiedział się przeciwko represjom tamtejszego rządu na mniejszości <a href="/wiki/Turcy" title="Turcy">Turków</a>, w <a href="/wiki/Rumunia" title="Rumunia">Rumunii</a> z kolei zaprzyjaźnił się z <a href="/wiki/Christian_Rakowski" title="Christian Rakowski">Chrystianem Rakowskim</a> z Socjalistycznej Partii Rumunii<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki2001154_36-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki2001154-36">[36]</a></sup>. Często odwiedzał Berlin. Tam, oprócz Róży Luksemburg, poznał <a href="/wiki/Karl_Liebknecht" title="Karl Liebknecht">Karla Liebknechta</a> i Kautsky’ego, którzy pozytywnie wypowiadali się o rosyjskiej rewolucji 1905 roku<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki2001144–145_37-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki2001144–145-37">[37]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Opozycja_wobec_I_wojny_światowej"><span id="Opozycja_wobec_I_wojny_.C5.9Bwiatowej"></span>Opozycja wobec I wojny światowej</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Opozycja wobec I wojny światowej" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Opozycja wobec I wojny światowej"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Trotskynina1915.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Trotskynina1915.jpg/170px-Trotskynina1915.jpg" decoding="async" width="170" height="201" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Trotskynina1915.jpg/255px-Trotskynina1915.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Trotskynina1915.jpg/340px-Trotskynina1915.jpg 2x" data-file-width="369" data-file-height="437" /></a><figcaption>Trocki z córką Niną we Francji, 1915</figcaption></figure> <p>Wkrótce po wybuchu <a href="/wiki/I_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="I wojna światowa">I wojny światowej</a> przeniósł się z <a href="/wiki/Zurych" title="Zurych">Zurychu</a> do <a href="/wiki/Pary%C5%BC" title="Paryż">Paryża</a>, gdzie podjął pracę w redakcji rosyjskojęzycznego dziennika „Nasze Słowo”. W maju 1915 roku dołączyła do niego rodzina<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki2001165_38-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki2001165-38">[38]</a></sup>. Zdecydowanie występował przeciwko wojnie i postawie kierownictwa <a href="/wiki/Druga_Mi%C4%99dzynarod%C3%B3wka" title="Druga Międzynarodówka">Drugiej Międzynarodówki</a> i większości socjalistów europejskich, którzy przeszli na pozycje patriotyczne i popierali władze swoich krajów w konflikcie. Podczas <a href="/wiki/Konferencja_w_Zimmerwaldzie" title="Konferencja w Zimmerwaldzie">konferencji socjalistów w Zimmerwaldzie</a> we wrześniu 1915 roku odegrał istotną rolę, m.in. był autorem tekstu deklaracji końcowej. We wrześniu 1916 roku władze francuskie, na prośbę sojuszniczej Rosji, zamknęły redakcję „Naszego Słowa” i postanowiły wydalić Trockiego z kraju<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki2001171–172_39-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki2001171–172-39">[39]</a></sup>. Próbując uniknąć wydalenia do Rosji, Trocki trafił do <a href="/wiki/Hiszpania" title="Hiszpania">Hiszpanii</a><sup id="cite_ref-CITEREFTrocki2001176_40-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki2001176-40">[40]</a></sup> i stamtąd do <a href="/wiki/Nowy_Jork" title="Nowy Jork">Nowego Jorku</a> (w styczniu 1917)<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki2001184–185_41-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki2001184–185-41">[41]</a></sup>. W Nowym Jorku kontynuował działalność polityczną, odczytując w języku niemieckim i wygłaszając w języku rosyjskim serię przemów o charakterze antywojennym<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki2001186_42-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki2001186-42">[42]</a></sup>. W Nowym Jorku schronili się także inni rosyjscy rewolucjoniści, w tym <a href="/wiki/Niko%C5%82aj_Bucharin" title="Nikołaj Bucharin">Nikołaj Bucharin</a>, który nawiązał z Trockim kontakt<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki2001187_43-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki2001187-43">[43]</a></sup>. Wraz z Bucharinem pracował w rosyjskojęzycznym piśmie „Nowyj Mir”<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki2001188–189_44-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki2001188–189-44">[44]</a></sup>. </p><p>Po wybuchu <a href="/wiki/Rewolucja_lutowa_(1917)" title="Rewolucja lutowa (1917)">rewolucji lutowej</a> wrócił do Rosji, z trwającym miesiąc przystankiem w obozie dla jeńców wojennych (który sam określił jako <a href="/wiki/Ob%C3%B3z_koncentracyjny" title="Obóz koncentracyjny">obóz koncentracyjny</a>) w Amherst w <a href="/wiki/Kanada" title="Kanada">Kanadzie</a>. Trocki został aresztowany i umiejscowiony w obozie przez rząd Wielkiej Brytanii prawdopodobnie za działalność antywojenną, którą prowadził w Stanach Zjednoczonych<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki2001192–194_45-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki2001192–194-45">[45]</a></sup>. </p><p>W Piotrogrodzie Trocki natychmiast podjął intensywną działalność polityczną, ostro krytykując kolejne rządy i występując w obronie <a href="/wiki/Piotrogrodzka_Rada_Delegat%C3%B3w_Robotniczych_i_%C5%BBo%C5%82nierskich" title="Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich">Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich</a>. Należał wówczas do tzw. frakcji <a href="/wiki/Mi%C4%99dzydzielnicowcy" title="Międzydzielnicowcy">międzydzielnicowców</a> (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_rosyjski" title="Język rosyjski">ros.</a> <i>miezrajoncy</i>), odrębnej od frakcji bolszewickiej i mienszewickiej SDPRR. Po <a href="/wiki/Kryzys_lipcowy" title="Kryzys lipcowy">rozruchach lipcowych</a> 23 lipca trafił do więzienia ze sfabrykowanymi<sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46">[46]</a></sup> zarzutami o szpiegostwo na rzecz Niemiec. Więzienie opuścił 4 września. Przystąpił do bolszewików we wrześniu 1917 roku, by od razu znaleźć się w Komitecie Centralnym SDPRR(b). W miesiącach poprzedzających <a href="/wiki/Rewolucja_pa%C5%BAdziernikowa" title="Rewolucja październikowa">Rewolucję Październikową</a> Trocki był jednym z jej „kół napędowych” – zręcznym mówcą, bardzo popularnym wśród robotników i żołnierzy, a także organizatorem politycznym o rosnących wpływach<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki2001200–215_47-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki2001200–215-47">[47]</a></sup>. </p><p>23 września został wybrany na przewodniczącego <a href="/wiki/Piotrogrodzka_Rada_Delegat%C3%B3w_Robotniczych_i_%C5%BBo%C5%82nierskich" title="Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich">Piotrogrodzkiej Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich</a>. W październiku odegrał kluczową rolę w przygotowaniu i przeprowadzeniu zbrojnego przewrotu, jako przewodniczący Komitetu Wojskowo-Rewolucyjnego<sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48">[a]</a></sup> i w zakresie polityczno-agitacyjnym (w decydującym okresie przemawiał na wielu wiecach i zebraniach). Był wówczas jednym z kilku czołowych przywódców bolszewickich<sup id="cite_ref-CITEREFDeutscher2003_49-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFDeutscher2003-49">[48]</a></sup><span class="problemy problemy-w-odn" aria-hidden="true" data-nosnippet="" data-problemy="ODN: brak numeru strony"> </span>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Leo_Trotzki_1917.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Leo_Trotzki_1917.jpg/170px-Leo_Trotzki_1917.jpg" decoding="async" width="170" height="247" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Leo_Trotzki_1917.jpg/255px-Leo_Trotzki_1917.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Leo_Trotzki_1917.jpg/340px-Leo_Trotzki_1917.jpg 2x" data-file-width="516" data-file-height="749" /></a><figcaption>Przybycie Trockiego do <a href="/wiki/Petersburg" title="Petersburg">Piotrogrodu</a>, 4 maja 1917</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Okres_po_rewolucji_październikowej"><span id="Okres_po_rewolucji_pa.C5.BAdziernikowej"></span>Okres po rewolucji październikowej</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Okres po rewolucji październikowej" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Okres po rewolucji październikowej"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Po <a href="/wiki/Rewolucja_pa%C5%BAdziernikowa" title="Rewolucja październikowa">rewolucji październikowej</a> zawiązał w partii bolszewickiej własną frakcję. Jako ludowy komisarz spraw zagranicznych postulował hasło „Ani wojny, ani pokoju”, odrzucając zarówno postulaty zawarcia pokoju z Niemcami, jak i kontynuowania wojny<sup id="cite_ref-CITEREFJanicki198185–86_50-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFJanicki198185–86-50">[49]</a></sup>. Wraz z dalszymi porażkami <a href="/wiki/Rosyjska_Federacyjna_Socjalistyczna_Republika_Radziecka" title="Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka">Rosji Radzieckiej</a> na froncie negocjował <a href="/wiki/Traktat_brzeski" title="Traktat brzeski">brzeski traktat pokojowy</a>. Jako uczestnik delegacji w Brześciu wbrew dyrektywie Lenina, poinformował władze niemieckie o tym, że rząd Rosji Radzieckiej nie podpisze z Niemcami traktatu pokojowego na stawianych przez nich warunkach. Jednocześnie jednak zakończy działania zbrojne i zdemobilizuje wojsko. Lew Trocki uważał, że decyzja taka doprowadzi do radykalizacji środowisk robotniczych Europy Zachodniej<sup id="cite_ref-CITEREFTrocki2001423_51-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFTrocki2001423-51">[50]</a></sup>. Następnie był komisarzem spraw wojskowych i morskich oraz głównym organizatorem <a href="/wiki/Armia_Czerwona" title="Armia Czerwona">Armii Czerwonej</a>. W sierpniu 1918 sformował swój osobisty <a href="/wiki/Poci%C4%85g_pancerny_Trockiego" title="Pociąg pancerny Trockiego">pociąg pancerny</a>. 4 września jako komisarz wojny i marynarki wojennej stanął na czele Rewolucyjnej Rady Wojennej (ros. <i>Riewwojensowiet</i>) RFSRR, dowodzącej siłami zbrojnymi<sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52">[51]</a></sup>. </p><p>20 listopada 1919 odznaczony <a href="/wiki/Order_Czerwonego_Sztandaru" title="Order Czerwonego Sztandaru">Orderem Czerwonego Sztandaru</a><sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53">[52]</a></sup>. Podczas <a href="/wiki/Wojna_polsko-bolszewicka" title="Wojna polsko-bolszewicka">wojny polsko-bolszewickiej</a> wydał w <a href="/wiki/Smole%C5%84sk" title="Smoleńsk">Smoleńsku</a> odezwę propagandową zatytułowaną <i>Czego chcą [polscy panowie]? Rzecz o napadzie polskiej burżuazji na Rosję rewolucyjną</i><sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54">[53]</a></sup>. Inna ulotka, adresowana do „legionistów i żołnierzy polskich”, zawierała na odwrocie tłumaczenie rozkazu Trockiego do wojsk <a href="/wiki/Front_Zachodni_(1919)" title="Front Zachodni (1919)">Frontu Zachodniego</a> i Południowo-Zachodniego Armii Czerwonej z 10 maja 1920, w którym wzywał do oszczędzania jeńców i do przekierowania zemsty na rząd polski, szlachtę i burżuazję jako siły <a href="/wiki/Kontrrewolucja" title="Kontrrewolucja">kontrrewolucyjne</a><sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55">[54]</a></sup>. W marcu 1921 roku Trocki był jednym z głównych przywódców rosyjskich decydujących o siłowym stłumieniu <a href="/wiki/Powstanie_w_Kronsztadzie" title="Powstanie w Kronsztadzie">powstania w Kronsztadzie</a> i biorących w tym udział<sup id="cite_ref-docenko_56-0" class="reference"><a href="#cite_note-docenko-56">[55]</a></sup>. </p><p>W 1920 roku po raz kolejny Trocki sprzeciwił się ówczesnemu kierownictwu, wystąpił z pomysłem reorganizacji Rosji, według której związki zawodowe miały zostać zmienione w organy państwa zarządzające produkcją<sup id="cite_ref-CITEREFJanicki198185–86_50-1" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFJanicki198185–86-50">[49]</a></sup>. Koncepcję Trockiego dotyczącą związków, skrytykował Lenin, doprowadziło to do tarć frakcyjnych wewnątrz partii. X Zjazd <a href="/wiki/Komunistyczna_Partia_Zwi%C4%85zku_Radzieckiego" title="Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego">partii komunistycznej</a> z 1921 roku odrzucił koncepcję Trockiego oraz zakazał polityki frakcyjności<sup id="cite_ref-CITEREFJanicki198187_57-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFJanicki198187-57">[56]</a></sup>. Trocki początkowo dostosował się do uchwały Zjazdu, choć w 1923 roku, gdy Lenin był już chory, jego frakcja przyjęła rolę opozycji wewnątrz partii. Idee zwolenników Trockiego zebrane zostały w dziele <i>Nowy kurs</i>. W tym czasie frakcja trockistów przyjęła postulat nie tylko krytyki elementów polityki partii – jak to dotychczas miało miejsce – lecz zasadniczą krytykę kształtu partii. <i>Nowym Kursem</i> Trockiego miało być reformowanie partii – zdemokratyzowanie partii, aktywizacja członków, wprowadzenie krytyki czy walka z biurokracją<sup id="cite_ref-CITEREFJanicki198188_58-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFJanicki198188-58">[57]</a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Leon_Trotsky.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Leon_Trotsky.JPG/220px-Leon_Trotsky.JPG" decoding="async" width="220" height="303" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Leon_Trotsky.JPG/330px-Leon_Trotsky.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Leon_Trotsky.JPG/440px-Leon_Trotsky.JPG 2x" data-file-width="896" data-file-height="1232" /></a><figcaption>Polski plakat propagandowy <i><a href="/wiki/Wolno%C5%9B%C4%87_bolszewicka" title="Wolność bolszewicka">Wolność bolszewicka</a></i>, przedstawiający Lwa Trockiego – lipiec 1920</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:%D0%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%94%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87_%D0%A2%D1%80%D0%BE%D1%86%D0%BA%D0%B8%D0%B9.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/%D0%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%94%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87_%D0%A2%D1%80%D0%BE%D1%86%D0%BA%D0%B8%D0%B9.jpg/220px-%D0%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%94%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87_%D0%A2%D1%80%D0%BE%D1%86%D0%BA%D0%B8%D0%B9.jpg" decoding="async" width="220" height="299" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/%D0%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%94%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87_%D0%A2%D1%80%D0%BE%D1%86%D0%BA%D0%B8%D0%B9.jpg/330px-%D0%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%94%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87_%D0%A2%D1%80%D0%BE%D1%86%D0%BA%D0%B8%D0%B9.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/%D0%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%94%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87_%D0%A2%D1%80%D0%BE%D1%86%D0%BA%D0%B8%D0%B9.jpg/440px-%D0%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%94%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87_%D0%A2%D1%80%D0%BE%D1%86%D0%BA%D0%B8%D0%B9.jpg 2x" data-file-width="711" data-file-height="965" /></a><figcaption>Trocki w styczniu 1924 roku</figcaption></figure> <p>Po śmierci Lenina (1924) pozostawał w ostrym konflikcie z <a href="/wiki/J%C3%B3zef_Stalin" title="Józef Stalin">Józefem Stalinem</a> spowodowanym walką o sukcesję po Leninie i walką z rozrastającą się w <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Socjalistycznych_Republik_Radzieckich" title="Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich">ZSRR</a> biurokracją. Dostrzegał degenerację ideową, do jakiej dochodziło w partii bolszewickiej, upadek wewnątrzpartyjnej dyskusji i rosnącą rozbieżność między ideałami socjalistycznymi a dążeniami wielu nowo wstępujących członków. W licznych artykułach prasowych i książce <i>Platforma Lewicowej Opozycji</i> domagał się walki z tymi problemami, których uosobieniem dla niego był Stalin. Wokół haseł Trockiego uformowała się nieformalna <a href="/wiki/Frakcja_(polityka)" title="Frakcja (polityka)">frakcja</a> w WKP(b), określana jako <a href="/wiki/Lewicowa_Opozycja" title="Lewicowa Opozycja">Lewicowa Opozycja</a>. Poniósł jednak klęskę. W 1925 r. musiał odejść z komisariatu wojny (zastąpiony na krótko przez <a href="/wiki/Michai%C5%82_Frunze" title="Michaił Frunze">Michaiła Frunzego</a>, a po jego śmierci<sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59">[b]</a></sup> przez stalinowca <a href="/wiki/Klimient_Woroszy%C5%82ow" title="Klimient Woroszyłow">Klimienta Woroszyłowa</a>), w 1926 usunięto go z Biura Politycznego, a w listopadzie 1927, po próbie zorganizowania bloku wraz z <a href="/wiki/Grigorij_Zinowjew" title="Grigorij Zinowjew">Zinowjewem</a> i <a href="/wiki/Lew_Kamieniew" title="Lew Kamieniew">Kamieniewem</a> i demonstracjach zwolenników w dniu 7 listopada 1927, został usunięty z WKP(b). Kilka miesięcy później znalazł się na wygnaniu w <a href="/wiki/A%C5%82maty" title="Ałmaty">Ałma-Acie</a>. Jego zwolennicy i sprzymierzeńcy zostali wydaleni z WKP(b) i poddani przez <a href="/wiki/OGPU" title="OGPU">OGPU</a> policyjnym prześladowaniom<sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="#cite_note-60">[c]</a></sup>. W 1929 roku Trocki został wydalony z terenów ZSRR oraz pozbawiony obywatelstwa<sup id="cite_ref-CITEREFJanicki198191_61-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFJanicki198191-61">[58]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Okres_dysydencki">Okres dysydencki</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Okres dysydencki" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Okres dysydencki"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W styczniu 1929 został <a href="/wiki/Deportacja_(prawo)" title="Deportacja (prawo)">deportowany</a> z ZSRR na podstawie uchwały Biura Politycznego WKP(b)<sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62">[d]</a></sup>, za <i>„<a href="/wiki/Kontrrewolucja" title="Kontrrewolucja">działalność kontrrewolucyjną</a>”</i><sup id="cite_ref-63" class="reference"><a href="#cite_note-63">[59]</a></sup>, a w 1932 pozbawiony obywatelstwa ZSRR. Przebywał na emigracji w <a href="/wiki/Turcja" title="Turcja">Turcji</a>, która jako jedyna zgodziła się go przyjąć (na wyspie <a href="/wiki/Wyspy_Ksi%C4%85%C5%BC%C4%99ce" title="Wyspy Książęce">Prinkipo (Büyükada)</a><sup id="cite_ref-64" class="reference"><a href="#cite_note-64">[e]</a></sup>), a następnie w <a href="/wiki/Norwegia" title="Norwegia">Norwegii</a><sup id="cite_ref-65" class="reference"><a href="#cite_note-65">[f]</a></sup>, <a href="/wiki/Francja" title="Francja">Francji</a> i <a href="/wiki/Meksyk" title="Meksyk">Meksyku</a><sup id="cite_ref-CITEREFJanicki198192_66-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFJanicki198192-66">[60]</a></sup>. </p><p>Z zagranicy toczył walkę ze Stalinem. Stworzył <i><a href="/wiki/Biuletyn_Opozycji" title="Biuletyn Opozycji">Biuletyn Opozycji</a></i> jako stałe wydawnictwo <a href="/wiki/Periodyk" title="Periodyk">periodyczne</a> relacjonujące i komentujące wydarzenia w ZSRR. Krytykował dyktaturę Stalina jako zdradę ideałów rewolucji i wynaturzenie istoty państwa radzieckiego. Komentował również bieżące wydarzenia w polityce międzynarodowej, analizując m.in. przebieg <a href="/wiki/Hiszpa%C5%84ska_wojna_domowa" title="Hiszpańska wojna domowa">rewolucji hiszpańskiej</a>, rozwój <a href="/wiki/Faszyzm" title="Faszyzm">faszyzmu</a>, <a href="/wiki/Narodowy_socjalizm" class="mw-redirect" title="Narodowy socjalizm">narodowego socjalizmu</a> i upadek demokracji w Europie Środkowej. Stopniowo przekonywał się o mającej jego zdaniem miejsce całkowitej degeneracji ideowej <a href="/wiki/Mi%C4%99dzynarod%C3%B3wka_Komunistyczna" title="Międzynarodówka Komunistyczna">Kominternu</a> i niemożności oddolnego wpływu na stanowisko jego władz. Po usunięciu z Międzynarodówki wszystkich trockistów oraz podejrzewanych o trockizm Trocki uznał, że III Międzynarodówka całkowicie wpadła w ręce Stalina i radzieckiej biurokracji, stając się narzędziem imperialistycznej polityki ZSRR<sup id="cite_ref-67" class="reference"><a href="#cite_note-67">[61]</a></sup>. Trocki uważał również, że to błędna polityka Kominternu w sprawie poszczególnych partii komunistycznych w krajach europejskich przyczyniła się do dojścia do władzy <a href="/wiki/Adolf_Hitler" title="Adolf Hitler">Adolfa Hitlera</a> oraz do klęski ruchu rewolucyjnego w <a href="/wiki/Chiny" class="mw-redirect" title="Chiny">Chinach</a><sup id="cite_ref-68" class="reference"><a href="#cite_note-68">[62]</a></sup>. </p><p>W 1935 roku uczestniczył w spotkaniu tych partii, które zostały wykluczone z Kominternu bądź nie chciały w nim uczestniczyć ze względu na powiązania ze stalinizmem. Trzy partie uczestniczące w spotkaniu poparły projekt utworzenia nowej międzynarodówki i podpisały tzw. Deklarację Czterech (czwartą była, symbolicznie, rosyjska Lewicowa Opozycja)<sup id="cite_ref-69" class="reference"><a href="#cite_note-69">[63]</a></sup>. Szacuje się, że organizacje te miały w momencie spotkania pokaźną bazę społeczną, liczącą do kilkuset tysięcy robotników łącznie w różnych krajach Europy<sup id="cite_ref-70" class="reference"><a href="#cite_note-70">[64]</a></sup>. W 1935 roku Trocki napisał <i>List otwarty na rzecz Czwartej Międzynarodówki</i>, w którym przypominał o Deklaracji Czterech i, w związku z dalszą degeneracją Kominternu, wzywał do dalszych prac nad nową organizacją<sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71">[65]</a></sup>. W 1936 r. w czerwcu w Paryżu odbyło się tajne spotkanie, w którego dokumentach ze względów bezpieczeństwa jako miejsce obrad podano <a href="/wiki/Genewa" title="Genewa">Genewę</a>, na którym powołano Ruch na rzecz Czwartej Międzynarodówki. Miał on kontynuować akcję informowania partii komunistycznych i sympatyzujących z nimi robotników o prawdziwym obliczu stalinowskiego ZSRR. W odwecie w ZSRR podjęta została kampania wymazywania Trockiego z historii ZSRR, posuwająca się do niszczenia dokumentów, usuwania wzmianek o Trockim z kolejnych wydań książek i <a href="/wiki/Retusz" title="Retusz">retuszowania</a> Trockiego z archiwalnych zdjęć przywódców radzieckich<sup id="cite_ref-docenko_56-1" class="reference"><a href="#cite_note-docenko-56">[55]</a></sup>, oraz miała miejsce kolejna fala represji przeciw podejrzewanym o trockizm<sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72">[66]</a></sup>. Nakazywano nawet usuwanie zdjęć Trockiego z książek w prywatnych zbiorach, czego niewykonanie groziło represjami<sup id="cite_ref-docenko_56-2" class="reference"><a href="#cite_note-docenko-56">[55]</a></sup>. </p> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/IV_Mi%C4%99dzynarod%C3%B3wka" title="IV Międzynarodówka">IV Międzynarodówka</a>.</i></div> <p>W 1938 utworzył <a href="/wiki/IV_Mi%C4%99dzynarod%C3%B3wka" title="IV Międzynarodówka">IV Międzynarodówkę</a><sup id="cite_ref-73" class="reference"><a href="#cite_note-73">[67]</a></sup><sup id="cite_ref-CITEREFJanicki198190_74-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFJanicki198190-74">[68]</a></sup>. Istotnym utrudnieniem w działaniu nowo powołanej organizacji stał się spór pomiędzy Trockim a <a href="/w/index.php?title=Max_Shachtman&action=edit&redlink=1" class="new" title="Max Shachtman (strona nie istnieje)">Maxem Shachtmanem</a> i jego zwolennikami w amerykańskiej Socjalistycznej Partii Robotników<sup id="cite_ref-75" class="reference"><a href="#cite_note-75">[69]</a></sup>. Shachtman dokonał własnej analizy zmian w ZSRR i w dużej mierze odszedł od ich trockistowskiej interpretacji zawartej w <i><a href="/wiki/Zdradzona_rewolucja" title="Zdradzona rewolucja">Zdradzonej rewolucji</a></i> oraz <i><a href="/wiki/Program_przej%C5%9Bciowy" title="Program przejściowy">Programie przejściowym</a></i>. Jego poglądy, zakładające faktyczny powrót kapitalizmu w Rosji, acz w nietypowej, zniekształconej formie wywołały zdecydowany sprzeciw Trockiego, który argumentował, że dopóki nie ma w Rosji prywatnej własności środków produkcji, nie ma mowy o kapitalizmie<sup id="cite_ref-76" class="reference"><a href="#cite_note-76">[70]</a></sup>. Chociaż Trocki pragnął mimo różnic zatrzymać Shachtmana i jego zwolenników w organizacji, widząc ich zgodę w wielu innych kwestiach, Amerykanie nie byli zainteresowani współpracą i odeszli z grupy na początku roku 1940<sup id="cite_ref-77" class="reference"><a href="#cite_note-77">[71]</a></sup>. </p><p>16 lutego 1938 roku zmarł syn Trockiego, <a href="/wiki/Lew_Siedow" title="Lew Siedow">Lew Siedow</a>, po operacji w klinice w Paryżu<sup id="cite_ref-78" class="reference"><a href="#cite_note-78">[72]</a></sup> w niejasnych okolicznościach, prawdopodobnie skrytobójczo zamordowany przez agenta <a href="/wiki/I_Zarz%C4%85d_G%C5%82%C3%B3wny_KGB" title="I Zarząd Główny KGB">INO</a> NKWD. W podobny sposób zginęła właściwie cała rodzina Trockiego, oprócz jego partnerki życiowej Natalii Siedowej i wnuka. </p><p>W maju 1940 roku zorganizował specjalną konferencję Międzynarodówki, poświęconą problemowi jedności trockistów w obliczu wojny. Na tę okoliczność Trocki opublikował manifest wzywający do zjednoczenia sił, który przeszedł jednak w dużej mierze bez echa<sup id="cite_ref-79" class="reference"><a href="#cite_note-79">[73]</a></sup>. Trocki doprowadził też do usunięcia resztek zwolenników Shachtmana z zarządu Międzynarodówki i powołania nowego Międzynarodowego Komitetu Wykonawczego z <a href="/w/index.php?title=Jean_van_Heijenoort&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jean van Heijenoort (strona nie istnieje)">Jeanem van Heijenoortem</a> na czele<sup id="cite_ref-80" class="reference"><a href="#cite_note-80">[74]</a></sup>. </p><p>Przez cały okres emigracyjny był tropiony przez radzieckich tajnych agentów, którzy starali się śledzić każdy jego krok i donosić o nim Stalinowi. Już po jego wyjeździe z ZSRR w okresie pobytu w Turcji śledzili go agenci NKWD pochodzenia litewskiego znani w USA (w której do 1961 byli radzieckimi szpiegami) jako Jack i Robert Soble, Trocki podejrzewając spisek zerwał z nimi kontakt w 1932 roku. Trocki nie zdawał sobie sprawy, ilu z jego sekretarzy, pomocników itp. miało związki z NKWD. Co najmniej trzykrotnie radzieckie służby bezpieczeństwa usiłowały pozbawić go życia – pozorując pożar jego willi na wyspie <a href="/wiki/Wyspy_Ksi%C4%85%C5%BC%C4%99ce" title="Wyspy Książęce">Prinkipo (Büyükada)</a>, a następnie domu pod Paryżem oraz organizując zmasowany atak z użyciem <a href="/wiki/Pistolet_maszynowy" title="Pistolet maszynowy">broni maszynowej</a> na jego dom w Meksyku w kwietniu 1940<sup id="cite_ref-81" class="reference"><a href="#cite_note-81">[75]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Śmierć"><span id=".C5.9Amier.C4.87"></span>Śmierć</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Śmierć" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Śmierć"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Trotsky_grave.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Trotsky_grave.jpg/170px-Trotsky_grave.jpg" decoding="async" width="170" height="227" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Trotsky_grave.jpg/255px-Trotsky_grave.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Trotsky_grave.jpg/340px-Trotsky_grave.jpg 2x" data-file-width="384" data-file-height="512" /></a><figcaption>Grób Trockiego w <a href="/wiki/Coyoac%C3%A1n" title="Coyoacán">Coyoacán</a></figcaption></figure> <p>20 sierpnia 1940 został zamordowany na rozkaz Stalina w miejscu swego zamieszkania – w willi w <a href="/wiki/Coyoac%C3%A1n" title="Coyoacán">Coyoacán</a> (w mieście <a href="/wiki/Meksyk_(miasto)" title="Meksyk (miasto)">Meksyk</a>) przez agenta NKWD <a href="/wiki/Ram%C3%B3n_Mercader" title="Ramón Mercader">Ramóna Mercadera</a>. Mercader uderzył z zaskoczenia <a href="/wiki/Czekan_(wspinaczka)" title="Czekan (wspinaczka)">czekanem</a> w tył głowy Trockiego, który pracował wówczas przy biurku nad biografią Stalina<sup id="cite_ref-82" class="reference"><a href="#cite_note-82">[76]</a></sup>. Zamachowca aresztowano. Trocki, ciężko ranny w głowę, zmarł w szpitalu 26 godzin po zamachu. Jego pogrzeb w Meksyku zgromadził 300 tysięcy osób. Zamachowiec został skazany na karę 20 lat pozbawienia wolności. Rezydencję Trockiego przekształcono w muzeum. Trocki nie został zrehabilitowany w ZSRR, jak wielu innych działaczy zamordowanych z rozkazu Stalina. Niemniej w latach 80. XX w. wydano pamiątkowy znaczek z jego postacią, a w 1987 zniesiono zakaz publikacji i posiadania jego książek. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Życie_prywatne"><span id=".C5.BBycie_prywatne"></span>Życie prywatne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Życie prywatne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Życie prywatne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Miał czworo dzieci: z pierwszą żoną Aleksandrą Sokołowską dwie córki – Zinaidę (w 1933 popełniła samobójstwo w Berlinie) i Ninę (w 1928 zmarła na gruźlicę w ZSRR), a z drugiego związku z <a href="/wiki/Natalia_Siedowa" title="Natalia Siedowa">Natalią Siedową</a> dwóch synów – <a href="/wiki/Lew_Siedow" title="Lew Siedow">Lwa Siedowa</a> (1906-1938) i Siergieja Siedowa (ur. 1908, w 1937 stracony w ZSRR). W 1937 meksykańska malarka <a href="/wiki/Frida_Kahlo" title="Frida Kahlo">Frida Kahlo</a> udostępniła Trockiemu i Siedowej swój dom w <a href="/wiki/Coyoac%C3%A1n" title="Coyoacán">Coyoacán</a>. Trocki wdał się z Kahlo w romans. Po zerwaniu relacji, Siedowa wybaczyła mu zdradę<sup id="cite_ref-83" class="reference"><a href="#cite_note-83">[77]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Poglądy"><span id="Pogl.C4.85dy"></span>Poglądy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Poglądy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Poglądy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Cuarta_internacional.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Cuarta_internacional.svg/220px-Cuarta_internacional.svg.png" decoding="async" width="220" height="189" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Cuarta_internacional.svg/330px-Cuarta_internacional.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Cuarta_internacional.svg/440px-Cuarta_internacional.svg.png 2x" data-file-width="280" data-file-height="240" /></a><figcaption>Logo <a href="/wiki/IV_Mi%C4%99dzynarod%C3%B3wka" title="IV Międzynarodówka">IV Międzynarodówki</a></figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Trockizm" title="Trockizm">trockizm</a>.</i></div> <p>Trocki uznał, że rewolucja może się udać jedynie w skali globalnej. Działania rewolucji w jednym kraju miały stać się czynnikiem wpływającym na rewolucje w innych państwach<sup id="cite_ref-CITEREFJanicki198196_84-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFJanicki198196-84">[78]</a></sup><sup id="cite_ref-85" class="reference"><a href="#cite_note-85">[79]</a></sup>. Odrzucał teorię „socjalizmu w jednym kraju”<sup id="cite_ref-CITEREFJanicki198197_86-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFJanicki198197-86">[80]</a></sup><sup id="cite_ref-87" class="reference"><a href="#cite_note-87">[81]</a></sup>. Uważał, że warunkiem zwycięstwa komunizmu jest pomoc ekonomiczna i militarna, której będą udzielać sobie radzieckie <i>Stany Zjednoczone Europy</i><sup id="cite_ref-CITEREFJanicki198194_88-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFJanicki198194-88">[82]</a></sup>, dlatego też rewolucja miała być rozszerzana przez ZSRR na sąsiadujące z nim państwa<sup id="cite_ref-89" class="reference"><a href="#cite_note-89">[83]</a></sup>. Polityka ta wcześniej określana była jako <i>eksport rewolucji</i>, choć Trocki jako opozycjonista odrzucał to pojęcie<sup id="cite_ref-CITEREFJanicki198199_90-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFJanicki198199-90">[84]</a></sup>. </p><p>Uważał, że ZSRR zdominowany został przez biurokratów<sup id="cite_ref-91" class="reference"><a href="#cite_note-91">[85]</a></sup>. Deklarował, że budowa uprzemysłowienia państwa na zasadach takich jak współzawodnictwo, bodźce materialne, działanie prawa wartości – stanowi odejście od idei rewolucji październikowej<sup id="cite_ref-92" class="reference"><a href="#cite_note-92">[86]</a></sup>. </p><p>Niektóre wzmianki o przyszłym doskonaleniu natury ludzkiej w pismach Trockiego są wyrazem poglądów dziś określanych mianem <a href="/wiki/Transhumanizm" title="Transhumanizm">transhumanizmu</a>. Jak pisał w książce <i>Literatura i rewolucja</i>: „Rodzaj ludzki nie po to przestał padać na kolana przed Bogiem, królami i kapitałem, by później pokornie podporządkować się mrocznym prawom dziedziczności i ślepej selekcji seksualnej”<sup id="cite_ref-93" class="reference"><a href="#cite_note-93">[87]</a></sup>. </p><p>Sprzeciwiał się <a href="/wiki/Socjaldemokracja" title="Socjaldemokracja">socjaldemokracji</a> uważając ją za <a href="/wiki/Kontrrewolucja" title="Kontrrewolucja">kontrrewolucyjną</a><sup id="cite_ref-94" class="reference"><a href="#cite_note-94">[88]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Upamiętnienie"><span id="Upami.C4.99tnienie"></span>Upamiętnienie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Upamiętnienie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Upamiętnienie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Od jego przybranego nazwiska nazywano przejściowo miasta: <a href="/wiki/Czapajewsk" title="Czapajewsk">Czapajewsk</a> (1919-1929) oraz <a href="/wiki/Gatczyna" title="Gatczyna">Gatczyna</a> (1923-1929). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Wybrane_dzieła_dostępne_w_języku_polskim"><span id="Wybrane_dzie.C5.82a_dost.C4.99pne_w_j.C4.99zyku_polskim"></span>Wybrane dzieła dostępne w języku polskim</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&veaction=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: Wybrane dzieła dostępne w języku polskim" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&action=edit&section=13" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Wybrane dzieła dostępne w języku polskim"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://crispa.uw.edu.pl/object/files/608694/display/Default"><i>Od przewrotu listopadowego do pokoju brzeskiego</i></a> (1918, wyd. pol. 1920)</li> <li>(z Józefem Stalinem) <i>Gospodarka sowiecka u progu 2-giej piatiletki</i> (1925, wyd. pol. 1933)</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://crispa.uw.edu.pl/object/files/608691/display/Default"><i>Prawda o Rosji Sowieckiej</i></a> (1928, wyd. pol. 1929)</li> <li><i>Moje życie</i> (1929, wyd. pol. 1930)</li> <li><i>Historia rewolucji rosyjskiej</i> (t. 1–2 w l. 1931–1933, wyd. pol. 1932–1934)</li> <li><i>Rewolucja niemiecka a stalinowska biurokracja. Żywotne problemy niemieckiego proletariatu</i> (1932, wyd. pol. 1989)</li> <li><i><a href="/wiki/Zdradzona_rewolucja" title="Zdradzona rewolucja">Zdradzona rewolucja. Czym jest ZSRR i dokąd zmierza?</a></i> (1936, wyd. pol. 1991)</li> <li><i>Zbrodnie Stalina</i> (1937, wyd. pol. 1937)</li> <li><i>Agonia kapitalizmu a zadania Czwartej Międzynarodówki (<a href="/wiki/Program_przej%C5%9Bciowy" title="Program przejściowy">Program przejściowy</a>)</i> (1938, wyd. pol. 1990)</li></ul> <p>Wszystkie jego utwory w 1951 roku objęte zostały <a href="/wiki/Cenzura_w_Polskiej_Rzeczypospolitej_Ludowej" title="Cenzura w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej">zapisem cenzury w Polsce</a>, podlegały natychmiastowemu wycofaniu z bibliotek publicznych<sup id="cite_ref-95" class="reference"><a href="#cite_note-95">[89]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nawiązania_i_inspiracje_w_sztuce"><span id="Nawi.C4.85zania_i_inspiracje_w_sztuce"></span>Nawiązania i inspiracje w sztuce</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&veaction=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: Nawiązania i inspiracje w sztuce" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&action=edit&section=14" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Nawiązania i inspiracje w sztuce"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Śmierć Trockiego jest tematem filmu Josepha Loseya <i>Zabójstwo Trockiego</i> (<i>L’Assassinat de Trotsky</i>), w którym tytułową rolę zagrał <a href="/wiki/Richard_Burton" title="Richard Burton">Richard Burton</a>, zaś w Ramona Mercadera wcielił się <a href="/wiki/Alain_Delon" title="Alain Delon">Alain Delon</a>.</li> <li>Trocki pojawia się w filmie <i><a href="/wiki/Frida" title="Frida">Frida</a></i> z 2002, gdzie gra go <a href="/wiki/Geoffrey_Rush" title="Geoffrey Rush">Geoffrey Rush</a>.</li> <li>O śmierci Trockiego opowiada <a href="/wiki/Humoreska" title="Humoreska">humoreska</a> Davida Ivesa <i>Variations on the death of Trotsky</i>.</li> <li>Trocki pojawia się na obrazach meksykańskiego malarza i komunisty <a href="/wiki/Diego_Rivera" title="Diego Rivera">Diego Rivery</a>.</li> <li>Po krótkotrwałym romansie z <a href="/wiki/Frida_Kahlo" title="Frida Kahlo">Fridą Kahlo</a> Trocki otrzymał od niej „Autoportret dedykowany Lwu Trockiemu”, na którym widoczna jest dedykacja: „Lwu Trockiemu, z całą moją miłością, dedykuję ten obraz, dnia 7 listopada 1937 r. Frida Kahlo w Saint Angel, Meksyk”<sup id="cite_ref-96" class="reference"><a href="#cite_note-96">[90]</a></sup>.</li> <li>Trocki był pierwowzorem postaci Snowballa w <i><a href="/wiki/Folwark_zwierz%C4%99cy" title="Folwark zwierzęcy">Folwarku zwierzęcym</a></i> oraz <a href="/wiki/Emmanuel_Goldstein" title="Emmanuel Goldstein">Emmanuela Goldsteina</a> w <i><a href="/wiki/Rok_1984" title="Rok 1984">Roku 1984</a></i>.</li> <li>Trocki jest wspomniany w piosence zespołu <i><a href="/wiki/The_Stranglers" title="The Stranglers">The Stranglers</a></i> – „No More Heroes”</li> <li>W Polsce istnieje grupa muzyczna pod nazwą <i>Trocki</i> – zespół jest silnie związany z ruchami anarchistycznym i ekologicznym, charakteryzuje się radykalnymi tekstami poruszającymi kwestie szeroko pojętej wolności oraz problemów świata w dobie globalizacji.</li> <li>Lew Trocki prawdopodobnie był pierwowzorem dla postaci <a href="/wiki/Abadonna" title="Abadonna">Abadonny</a> w powieści <a href="/wiki/Michai%C5%82_Bu%C5%82hakow" title="Michaił Bułhakow">Bułhakowa</a> <i><a href="/wiki/Mistrz_i_Ma%C5%82gorzata" title="Mistrz i Małgorzata">Mistrz i Małgorzata</a></i>, zaś w powieści <i><a href="/wiki/Bia%C5%82a_gwardia" title="Biała gwardia">Biała gwardia</a></i> utożsamiany jest z apokaliptycznym aniołem <a href="/wiki/Abaddon_(posta%C4%87_biblijna)" title="Abaddon (postać biblijna)">Abaddonem</a><sup id="cite_ref-97" class="reference"><a href="#cite_note-97">[91]</a></sup>.</li> <li>Zespół <a href="/wiki/Catch_22_(zesp%C3%B3%C5%82_muzyczny)" title="Catch 22 (zespół muzyczny)">Catch 22</a> stworzył w 2006 roku <a href="/wiki/Album_koncepcyjny" title="Album koncepcyjny">album koncepcyjny</a> w całości oparty na życiorysie Lwa Trockiego.</li> <li>Postać Lwa Trockiego pojawia się epizodycznie w grze komputerowej <i>Assassin’s Creed Chronicles: Russia</i>.</li> <li>W 2017 powstał rosyjski serial biograficzny pt. „Trocki”. Rolę tytułową zagrał <a href="/wiki/Konstantin_Chabienski" title="Konstantin Chabienski">Konstantin Chabienski</a><sup id="cite_ref-98" class="reference"><a href="#cite_note-98">[92]</a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zobacz_też"><span id="Zobacz_te.C5.BC"></span>Zobacz też</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&veaction=edit&section=15" title="Edytuj sekcję: Zobacz też" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&action=edit&section=15" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zobacz też"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Permanentna_rewolucja" title="Permanentna rewolucja">Permanentna rewolucja</a></li> <li><a href="/wiki/Trockizm" title="Trockizm">Trockizm</a></li> <li><a href="/wiki/IV_Mi%C4%99dzynarod%C3%B3wka" title="IV Międzynarodówka">IV Międzynarodówka</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Uwagi">Uwagi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&veaction=edit&section=16" title="Edytuj sekcję: Uwagi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&action=edit&section=16" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Uwagi"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection refsection-uwagi ll-script ll-script-uwagi"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text">Który zażądał posłuszeństwa od oddziałów garnizonu piotrogrodzkiego, a następnie przejął władzę.</span> </li> <li id="cite_note-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-59">↑</a></span> <span class="reference-text">Podczas operacji wymuszonej decyzją Biura Politycznego (p.<i><a href="/wiki/Opowie%C5%9B%C4%87_niezgaszonego_ksi%C4%99%C5%BCyca" title="Opowieść niezgaszonego księżyca">Opowieść niezgaszonego księżyca</a></i>).</span> </li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-60">↑</a></span> <span class="reference-text">Z wyjątkiem tych, którzy wyparli się poglądów składając publiczną samokrytykę i uzyskując w ten sposób iluzję możliwości dalszego publicznego działania w ramach partii bolszewickiej. Wszyscy bez wyjątku stali się ofiarami <a href="/wiki/Wielki_terror_(ZSRR)" title="Wielki terror (ZSRR)">terroru policyjnego</a> lat 30.</span> </li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-62">↑</a></span> <span class="reference-text">Wbrew stanowisku <a href="/wiki/Niko%C5%82aj_Bucharin" title="Nikołaj Bucharin">Bucharina</a>, <a href="/wiki/Aleksiej_Rykow" title="Aleksiej Rykow">Rykowa</a> i <a href="/wiki/Michai%C5%82_Tomski" title="Michaił Tomski">Tomskiego</a>.</span> </li> <li id="cite_note-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-64">↑</a></span> <span class="reference-text">W umiędzynarodowionej <a href="/wiki/Traktat_w_Lozannie" title="Traktat w Lozannie">traktatowo</a> strefie cieśnin tureckich.</span> </li> <li id="cite_note-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-65">↑</a></span> <span class="reference-text">Dyplomacja sowiecka traktowała zgodę na pobyt Trockiego jako akt wrogi wobec ZSRR. Premier Norwegii <a href="/wiki/Trygve_Lie" title="Trygve Lie">Trygve Lie</a> zgodził się udzielić Trockiemu <a href="/wiki/Azyl_polityczny" title="Azyl polityczny">azylu politycznego</a>.</span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&veaction=edit&section=17" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&action=edit&section=17" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-CITEREFWołkogonow199624–25-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFWołkogonow199624–25_1-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWołkogonow1996">Wołkogonow 1996 ↓</a></span>, s. 24–25.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki200112-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki200112_2-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 12.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki200124-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki200124_3-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 24.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki200111-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki200111_4-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 11.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki200133-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki200133_5-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 33.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFDeutscher20037-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFDeutscher20037_6-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFDeutscher2003">Deutscher 2003 ↓</a></span>, s. 7.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWołkogonow199627-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFWołkogonow199627_7-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWołkogonow1996">Wołkogonow 1996 ↓</a></span>, s. 27.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWołkogonow199629–30-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFWołkogonow199629–30_8-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWołkogonow1996">Wołkogonow 1996 ↓</a></span>, s. 29–30.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki2001111–112-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki2001111–112_9-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 111–112.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFDeutscher200325-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFDeutscher200325_10-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFDeutscher2003">Deutscher 2003 ↓</a></span>, s. 25.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki2001121–127-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki2001121–127_11-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 121–127.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFDeutscher200331-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFDeutscher200331_12-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFDeutscher2003">Deutscher 2003 ↓</a></span>, s. 31.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFDeutscher200334-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFDeutscher200334_13-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFDeutscher2003">Deutscher 2003 ↓</a></span>, s. 34.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWołkogonow199632–33-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFWołkogonow199632–33_14-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWołkogonow1996">Wołkogonow 1996 ↓</a></span>, s. 32–33.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFWołkogonow199634-15"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-CITEREFWołkogonow199634_15-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFWołkogonow199634_15-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFWołkogonow1996">Wołkogonow 1996 ↓</a></span>, s. 34.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFDeutscher200339–44-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFDeutscher200339–44_16-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFDeutscher2003">Deutscher 2003 ↓</a></span>, s. 39–44.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFDeutscher200347-17"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-CITEREFDeutscher200347_17-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFDeutscher200347_17-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFDeutscher200347_17-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFDeutscher200347_17-3">d</a></sup></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFDeutscher2003">Deutscher 2003 ↓</a></span>, s. 47.</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090314102048/http://www.bartleby.com/65/tr/Trotsky.html">The Columbia Encyclopedia</a>. bartleby.com. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bartleby.com/65/tr/Trotsky.html">tego adresu</a> (2009-03-14)].</cite>.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki200197-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki200197_19-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 97.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki200199-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki200199_20-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 99.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki200199–100-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki200199–100_21-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 99–100.</span> </li> <li id="cite_note-autonazwa1-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-autonazwa1_22-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.trotskyana.net/Leon_Trotsky/Genealogy/genealogy.htm">Trotskyana.net</a>.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki2001101-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki2001101_23-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 101.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki2001105-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki2001105_24-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 105.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki2001106-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki2001106_25-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 106.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki2001109–110-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki2001109–110_26-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 109–110.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki2001112-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki2001112_27-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 112.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki2001115–116-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki2001115–116_28-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 115–116.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki2001117-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki2001117_29-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 117.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki2001120–128-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki2001120–128_30-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 120–128.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki2001135–136-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki2001135–136_31-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 135–136.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki2001136–138-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki2001136–138_32-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 136–138.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki2001136–139-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki2001136–139_33-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 136–139.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki2001150–152-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki2001150–152_34-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 150–152.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki2001143-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki2001143_35-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 143.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki2001154-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki2001154_36-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 154.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki2001144–145-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki2001144–145_37-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 144–145.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki2001165-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki2001165_38-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 165.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki2001171–172-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki2001171–172_39-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 171–172.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki2001176-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki2001176_40-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 176.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki2001184–185-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki2001184–185_41-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 184–185.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki2001186-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki2001186_42-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 186.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki2001187-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki2001187_43-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 187.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki2001188–189-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki2001188–189_44-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 188–189.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki2001192–194-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki2001192–194_45-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 192–194.</span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/John_Reed" title="John Reed">John Reed</a>: <i>Dziesięć dni które wstrząsnęły światem</i>, Warszawa 1956, s. 20.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki2001200–215-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki2001200–215_47-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 200–215.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFDeutscher2003-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFDeutscher2003_49-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFDeutscher2003">Deutscher 2003 ↓</a></span>.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFJanicki198185–86-50"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-CITEREFJanicki198185–86_50-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFJanicki198185–86_50-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFJanicki1981">Janicki 1981 ↓</a></span>, s. 85–86.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFTrocki2001423-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFTrocki2001423_51-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFTrocki2001">Trocki 2001 ↓</a></span>, s. 423.</span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Richard_Pipes" title="Richard Pipes">Richard Pipes</a>: <i>Rosja bolszewików.</i> Warszawa 2005, s. 57.</span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.knowbysight.info/TTT/00109.asp">Przewodnik po historii Partii Komunistycznej i ZSRR (ros.)</a>.</span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Lew</span><span class="cite-name-initials" title="Lew" style="display:none">L.</span> </span><span class="cite-lastname">Trocki</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Lew</span><span class="cite-name-initials" title="Lew">L.</span></span>, <i>Czego chcą oni? (Rzecz o napadzie polskiej burżuazji na Rosję rewolucyjną)</i>, Smoleńsk: Wydawnictwo Czerwonoarmistów Polaków, 1920<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Lew&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Czego+chc%C4%85+oni%3F+%28Rzecz+o+napadzie+polskiej+bur%C5%BCuazji+na+Rosj%C4%99+rewolucyjn%C4%85%29&rft.place=Smole%C5%84sk&rft.pub=Wydawnictwo+Czerwonoarmist%C3%B3w+Polak%C3%B3w&rft.date=1920&rft.aulast=Trocki" style="display:none"> </span>.</cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/460757"><i>Do Legjonistów i Żołnierzy polskich. Towarzysze Legjoniści i Żołnierze!</i></a>, [w:] Wojna polsko-bolszewicka. Druki ulotne z lat 1919–1920, Śląska Biblioteka Cyfrowa, 1920<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=unknown&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.date=1920&rft.jtitle=%C5%9Al%C4%85ska+Biblioteka+Cyfrowa&rft.atitle=Do+Legjonist%C3%B3w+i+%C5%BBo%C5%82nierzy+polskich.+Towarzysze+Legjoni%C5%9Bci+i+%C5%BBo%C5%82nierze%21&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.sbc.org.pl%2Fdlibra%2Fpublication%2F460757" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-docenko-56"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-docenko_56-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-docenko_56-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-docenko_56-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text">Witalij D. Docenko: <i>Mify i liegendy Rossijskogo fłota</i>. Sankt Petersburg: Poligon, 2002, s. 157–159 (ros.).</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFJanicki198187-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFJanicki198187_57-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFJanicki1981">Janicki 1981 ↓</a></span>, s. 87.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFJanicki198188-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFJanicki198188_58-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFJanicki1981">Janicki 1981 ↓</a></span>, s. 88.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFJanicki198191-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFJanicki198191_61-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFJanicki1981">Janicki 1981 ↓</a></span>, s. 91.</span> </li> <li id="cite_note-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-63">↑</a></span> <span class="reference-text">Z <a href="/wiki/Artyku%C5%82_58_(radziecki_kodeks_karny)" title="Artykuł 58 (radziecki kodeks karny)">art. 58 KK RFSRR</a>.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFJanicki198192-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFJanicki198192_66-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFJanicki1981">Janicki 1981 ↓</a></span>, s. 92.</span> </li> <li id="cite_note-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-67">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.marxists.org/archive/trotsky/1935/xx/fi.htm">List otwarty na rzecz IV Międzynarodówki</a>.</span> </li> <li id="cite_note-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-68">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.marxists.org/history/etol/writers/wright/1946/08/trotsky.htm">Tekst poświęcony początkom IV Międzynarodówki i jej genezie</a>.</span> </li> <li id="cite_note-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-69">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bolshevik.org/history/Tr-breit.htm">George Breitman o początkach IV Międzynarodówki</a>.</span> </li> <li id="cite_note-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-70">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Urszula</span><span class="cite-name-initials" title="Urszula" style="display:none">U.</span> </span><span class="cite-lastname">Ługowska</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Urszula</span><span class="cite-name-initials" title="Urszula">U.</span></span>, <span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">August</span><span class="cite-name-initials" title="August" style="display:none">A.</span> </span><span class="cite-lastname">Grabski</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">August</span><span class="cite-name-initials" title="August">A.</span></span>, <i>Trockizm. Doktryna i ruch polityczny</i>, Warszawa: TRIO, 2003, s. 98, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8388542516" title="Specjalna:Książki/8388542516">ISBN <span class="isbn">83-88542-51-6</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/830560780">830560780</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Warszawa&rft.aufirst=Urszula&rft.aulast=%C5%81ugowska&rft.date=2003&rft.isbn=83-88542-51-6&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Trockizm.+Doktryna+i+ruch+polityczny&rft.pub=TRIO&rft_id=info%3Aoclcnum%2F830560780" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.marxists.org/archive/trotsky/1935/xx/fi.htm">List otwarty</a>.</span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.is/20080611014043/http://www.marxists.org/history/etol/newspape/isr/vol24/no3/vorkuta.htm">Artykuł o represjach wobec trockistów</a>.</span> </li> <li id="cite_note-73"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-73">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.marxists.org/history/etol/document/fi/1938-1949/fi-1stcongress/ch01.htm">Sprawozdanie z pierwszego kongresu IV Międzynarodówki</a>.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFJanicki198190-74"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFJanicki198190_74-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFJanicki1981">Janicki 1981 ↓</a></span>, s. 90.</span> </li> <li id="cite_note-75"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-75">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.marxists.org/history/etol/document/fi/1938-1949/emergconf/fi-emerg03.htm">Dokument dotyczący amerykańskiej sekcji Międzynarodówki</a>.</span> </li> <li id="cite_note-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-76">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.is/20080220223000/http://listserv.cddc.vt.edu/marxists/cd/cd1/Library/archive/hallas/works/1973/xx/fidecline.htm">Duncan Hallas o sporach wewnętrznych w Międzynarodówce</a>.</span> </li> <li id="cite_note-77"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-77">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090616123313/http://www.marxfaq.org/archive/cannon/works/1953/facstrug.htm">James Cannon o sporach wewnętrznych w IV Międzynarodówce</a>. marxfaq.org. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.marxfaq.org/archive/cannon/works/1953/facstrug.htm">tego adresu</a> (2009-06-16)].</cite>.</span> </li> <li id="cite_note-78"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-78">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=94401"><em>Zgon syna Trockiego</em></a>. „<a href="/wiki/Gazeta_Lwowska_(1810%E2%80%931939)" title="Gazeta Lwowska (1810–1939)">Gazeta Lwowska</a>”, s. 1, nr 38 z 18 lutego 1938.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Zgon+syna+Trockiego&rft.jtitle=%5B%5BGazeta+Lwowska+%281810%E2%80%931939%29%7CGazeta+Lwowska%5D%5D&rft.date=nr+38+z+18+lutego+1938&rft.pages=1&rft_id=http%3A%2F%2Fjbc.bj.uj.edu.pl%2Fdlibra%2Fdocmetadata%3Fid%3D94401"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-79">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090616123313/http://www.marxfaq.org/archive/cannon/works/1953/facstrug.htm">James Cannon, op.cit.</a>. [dostęp 2015-11-21]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.marxfaq.org/archive/cannon/works/1953/facstrug.htm">tego adresu</a> (2009-06-16)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-80">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.marxists.org/history/etol/document/fi/1938-1949/emergconf">Raport z konferencji w 1940 r.</a></span> </li> <li id="cite_note-81"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-81">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://iberianature.com/barcelona/history-of-barcelona/barcelona-radical-history/ramon-mercader-trotskys-assassin/">Ramon Mercader trotskys assasin</a>.</span> </li> <li id="cite_note-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-82">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Izaak_Deutscher" title="Izaak Deutscher">Izaak Deutscher</a>: <i>Stalin. A political biography.</i> Londyn 1949. Ostatnie zdania Trockiego zapisane w biografii Stalina tuż przed zamachem: <i>Wyjaśnienie historyczne nie jest usprawiedliwieniem. <a href="/wiki/Neron" title="Neron">Neron</a> był również produktem swej epoki. Jednak gdy zginął jego posągi zostały obalone, a jego imię wymazane zewsząd. Zemsta historii jest straszniejsza, niż zemsta najpotężniejszego sekretarza generalnego. Śmiem twierdzić, że jest to pocieszenie...</i> tamże.</span> </li> <li id="cite_note-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-83">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081025162417/http://www.socialistaction.org/news/200103/last.html">Ostatnie lata Lwa Trockiego</a>. socialistaction.org. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.socialistaction.org/news/200103/last.html">tego adresu</a> (2008-10-25)].</cite>.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFJanicki198196-84"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFJanicki198196_84-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFJanicki1981">Janicki 1981 ↓</a></span>, s. 96.</span> </li> <li id="cite_note-85"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-85">↑</a></span> <span class="reference-text">L. Trocki, <i>Itogi i pierspiektiwy</i>, Moskwa 1919, s. 80.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFJanicki198197-86"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFJanicki198197_86-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFJanicki1981">Janicki 1981 ↓</a></span>, s. 97.</span> </li> <li id="cite_note-87"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-87">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>KPZR w rezolucjach i uchwałach</i>, cz. II, s. 229.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFJanicki198194-88"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFJanicki198194_88-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFJanicki1981">Janicki 1981 ↓</a></span>, s. 94.</span> </li> <li id="cite_note-89"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-89">↑</a></span> <span class="reference-text">L. Trotsky, <i>L’Internationale communiste apres Lenine</i>, t. 1, Paris 1969, s. 101.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFJanicki198199-90"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFJanicki198199_90-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFJanicki1981">Janicki 1981 ↓</a></span>, s. 99.</span> </li> <li id="cite_note-91"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-91">↑</a></span> <span class="reference-text">L. Trotsky, <i>La revolution defiguree</i> w <i>De la revolution</i> s. 104.</span> </li> <li id="cite_note-92"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-92">↑</a></span> <span class="reference-text">L. Trotsky, <i>La revolution defiguree</i> w <i>De la revolution</i> s. 110.</span> </li> <li id="cite_note-93"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-93">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.kuro5hin.org/story/2009/7/27/134021/487">Leon Trotsky, Transhumanist (?)</a>. www.kuro5hin.org, 2009-07-27. [dostęp 2013-09-27]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-94"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-94">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.marxists.org/polski/trocki/1927/pzo/09.htm"><i>Platforma Zjednoczonej Opozycji, Rozdział 9 - Nasza sytuacja międzynarodowa a niebezpieczeństwo wojny</i></a> [online], www.marxists.org<span class="accessdate"> [dostęp 2023-05-03]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Platforma+Zjednoczonej+Opozycji%2C+Rozdzia%C5%82+9+-+Nasza+sytuacja+mi%C4%99dzynarodowa+a+niebezpiecze%C5%84stwo+wojny&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.marxists.org%2Fpolski%2Ftrocki%2F1927%2Fpzo%2F09.htm" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-95"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-95">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><i>Posłowie</i>, [w:] <span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Zbigniew</span><span class="cite-name-initials" title="Zbigniew" style="display:none">Z.</span> </span><span class="cite-lastname">Żmigrodzki</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Zbigniew</span><span class="cite-name-initials" title="Zbigniew">Z.</span></span>, <i>Cenzura PRL</i>, Wrocław 2002, s. 42<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=bookitem&rft.aufirst=Zbigniew&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Cenzura+PRL&rft.place=Wroc%C5%82aw&rft.atitle=Pos%C5%82owie&rft.date=2002&rft.aulast=%C5%BBmigrodzki" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-96"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-96">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://fridakahlo.prv.pl/1937%20-%20dla%20trockiego.html">1937 – Autoportret dedykowany Lwu Trockiemu</a>.</span> </li> <li id="cite_note-97"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-97">↑</a></span> <span class="reference-text"><i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bulgakov.ru/a/abadonna/">Абадонна</a></i>, w: <i>Булгаковская энциклопедия</i>. [dostęp 2012-12-11].</span> </li> <li id="cite_note-98"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-98">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.imdb.com/title/tt7599132/"><i>Trotskiy (TV Mini-Series 2017)</i></a> [online], www.imdb.com<span class="accessdate"> [dostęp 2019-06-17]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Trotskiy+%28TV+Mini-Series+2017%29&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.imdb.com%2Ftitle%2Ftt7599132%2F" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&veaction=edit&section=18" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&action=edit&section=18" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><cite class="citation book nourl" id="CITEREFDeutscher2003"><a href="/wiki/Izaak_Deutscher" title="Izaak Deutscher"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Izaak</span><span class="cite-name-initials" title="Izaak" style="display:none">I.</span> </span><span class="cite-lastname">Deutscher</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Izaak</span><span class="cite-name-initials" title="Izaak">I.</span></span></a>, <i>The Prophet Armed</i>, Londyn: Verso, 2003, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1859844413" title="Specjalna:Książki/1859844413">ISBN <span class="isbn">1-85984-441-3</span></a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Londyn&rft.aufirst=Izaak&rft.aulast=Deutscher&rft.date=2003&rft.isbn=1-85984-441-3&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=The+Prophet+Armed&rft.pub=Verso" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></li> <li><cite class="citation book nourl" id="CITEREFJanicki1981"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Janusz</span><span class="cite-name-initials" title="Janusz" style="display:none">J.</span> </span><span class="cite-lastname">Janicki</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Janusz</span><span class="cite-name-initials" title="Janusz">J.</span></span>, <i>Lewacy. Historia i współczesność ekstremistycznej lewicy</i>, Warszawa: Książka i Wiedza, 1981<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Janusz&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Lewacy.+Historia+i+wsp%C3%B3%C5%82czesno%C5%9B%C4%87+ekstremistycznej+lewicy&rft.place=Warszawa&rft.pub=Ksi%C4%85%C5%BCka+i+Wiedza&rft.date=1981&rft.aulast=Janicki" style="display:none"> </span>.</cite></li> <li><cite class="citation journal" id="CITEREFMirowski2006"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Mikołaj</span><span class="cite-name-initials" title="Mikołaj" style="display:none">M.</span> </span><span class="cite-lastname">Mirowski</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Mikołaj</span><span class="cite-name-initials" title="Mikołaj">M.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Piotrkowskie_Zeszyty_Historyczne/Piotrkowskie_Zeszyty_Historyczne-r2005_2006-t7_8/Piotrkowskie_Zeszyty_Historyczne-r2005_2006-t7_8-s81-116/Piotrkowskie_Zeszyty_Historyczne-r2005_2006-t7_8-s81-116.pdf"><i>Rola Lwa Trockiego podczas rozmów pokojowych w Brześciu Litewskim</i></a>, „Piotrkowskie Zeszyty Historyczne”, 78, 2006, s. 81–116<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=article&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.date=2006&rft.jtitle=Piotrkowskie+Zeszyty+Historyczne&rft.volume=78&rft.atitle=Rola+Lwa+Trockiego+podczas+rozm%C3%B3w+pokojowych+w+Brze%C5%9Bciu+Litewskim&rft_id=https%3A%2F%2Fbazhum.muzhp.pl%2Fmedia%2Ffiles%2FPiotrkowskie_Zeszyty_Historyczne%2FPiotrkowskie_Zeszyty_Historyczne-r2005_2006-t7_8%2FPiotrkowskie_Zeszyty_Historyczne-r2005_2006-t7_8-s81-116%2FPiotrkowskie_Zeszyty_Historyczne-r2005_2006-t7_8-s81-116.pdf" style="display:none"> </span>.</cite></li> <li><cite class="citation book nourl" id="CITEREFPatenaude2009"><a href="/wiki/Bertrand_M._Patenaude" title="Bertrand M. Patenaude"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Bertrand M.</span><span class="cite-name-initials" title="Bertrand M." style="display:none">B.M.</span> </span><span class="cite-lastname">Patenaude</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Bertrand M.</span><span class="cite-name-initials" title="Bertrand M.">B.M.</span></span></a>, <i>Trocki. Upadek rewolucjonisty</i>, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2009<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Bertrand+M.&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Trocki.+Upadek+rewolucjonisty&rft.place=Wroc%C5%82aw&rft.pub=Wydawnictwo+Dolno%C5%9Bl%C4%85skie&rft.date=2009&rft.aulast=Patenaude" style="display:none"> </span>.</cite></li> <li><cite class="citation journal" id="CITEREFSydor2009"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Paweł</span><span class="cite-name-initials" title="Paweł" style="display:none">P.</span> </span><span class="cite-lastname">Sydor</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Paweł</span><span class="cite-name-initials" title="Paweł">P.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://repozytorium.uni.wroc.pl/Content/108392/PDF/16_Sydor_P_Wlasnosc_i_klasa_w_doktrynie_politycznej_Lwa_Dawidowicza_Trockiego.pdf"><i>Własność i klasa w doktrynie politycznej Lwa Dawidowicza Trockiego</i></a>, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi”, 31, 2009, s. 345–354<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=article&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.date=2009&rft.jtitle=Studia+nad+Faszyzmem+i+Zbrodniami+Hitlerowskimi&rft.volume=31&rft.atitle=W%C5%82asno%C5%9B%C4%87+i+klasa+w+doktrynie+politycznej+Lwa+Dawidowicza+Trockiego&rft_id=https%3A%2F%2Frepozytorium.uni.wroc.pl%2FContent%2F108392%2FPDF%2F16_Sydor_P_Wlasnosc_i_klasa_w_doktrynie_politycznej_Lwa_Dawidowicza_Trockiego.pdf" style="display:none"> </span>.</cite></li> <li><cite class="citation book nourl" id="CITEREFSydor2016"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Paweł</span><span class="cite-name-initials" title="Paweł" style="display:none">P.</span> </span><span class="cite-lastname">Sydor</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Paweł</span><span class="cite-name-initials" title="Paweł">P.</span></span>, <i>Państwo i prawo w koncepcji rewolucji permanentnej Lwa Trockiego. Marksistowska wizja dziejów w warunkach kraju zacofanego</i>, Kraków: Księgarnia Akademicka, 2016<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Pawe%C5%82&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Pa%C5%84stwo+i+prawo+w+koncepcji+rewolucji+permanentnej+Lwa+Trockiego.+Marksistowska+wizja+dziej%C3%B3w+w+warunkach+kraju+zacofanego&rft.place=Krak%C3%B3w&rft.pub=Ksi%C4%99garnia+Akademicka&rft.date=2016&rft.aulast=Sydor" style="display:none"> </span>.</cite></li> <li><cite class="citation book nourl" id="CITEREFTrocki2001"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Lew</span><span class="cite-name-initials" title="Lew" style="display:none">L.</span> </span><span class="cite-lastname">Trocki</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Lew</span><span class="cite-name-initials" title="Lew">L.</span></span>, <i>Moje życie</i>, Gdańsk: Wydawnictwo Tower Press, 2001<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Lew&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Moje+%C5%BCycie&rft.place=Gda%C5%84sk&rft.pub=Wydawnictwo+Tower+Press&rft.date=2001&rft.aulast=Trocki" style="display:none"> </span>.</cite></li> <li><cite class="citation book nourl" id="CITEREFWołkogonow1996"><a href="/wiki/Dmitrij_Wo%C5%82kogonow" title="Dmitrij Wołkogonow"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Dmitrij</span><span class="cite-name-initials" title="Dmitrij" style="display:none">D.</span> </span><span class="cite-lastname">Wołkogonow</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Dmitrij</span><span class="cite-name-initials" title="Dmitrij">D.</span></span></a>, <i>Trocki</i>, Warszawa: Amber, 1996, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8372454396" title="Specjalna:Książki/8372454396">ISBN <span class="isbn">83-7245-439-6</span></a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Warszawa&rft.aufirst=Dmitrij&rft.aulast=Wo%C5%82kogonow&rft.date=1996&rft.isbn=83-7245-439-6&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Trocki&rft.pub=Amber" style="display:none"> </span>.</cite> (wyd. 2 jako <i>Trocki. Niewolnik idei, ideolog zbrodni</i>, 2008)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Linki_zewnętrzne"><span id="Linki_zewn.C4.99trzne"></span>Linki zewnętrzne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&veaction=edit&section=19" title="Edytuj sekcję: Linki zewnętrzne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Lew_Trocki&action=edit&section=19" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Linki zewnętrzne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071221012058/http://www.1917.pl/index.php?option=com_content&task=category&sectionid=9&id=95&Itemid=41">Dzieła Trockiego do 1917 r.</a>. 1917.pl. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.1917.pl/index.php?option=com_content&task=category&sectionid=9&id=95&Itemid=41">tego adresu</a> (2007-12-21)].</cite></li> <li><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071221011751/http://www.1917.pl/index.php?option=com_content&task=category&sectionid=9&id=34&Itemid=41">Dzieła Trockiego z okresu 1917–1923</a>. 1917.pl. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.1917.pl/index.php?option=com_content&task=category&sectionid=9&id=34&Itemid=41">tego adresu</a> (2007-12-21)].</cite></li> <li><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071221011531/http://www.1917.pl/index.php?option=com_content&task=category&sectionid=9&id=96&Itemid=41">Dzieła Trockiego z okresu 1924–1929</a>. 1917.pl. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.1917.pl/index.php?option=com_content&task=category&sectionid=9&id=96&Itemid=41">tego adresu</a> (2007-12-21)].</cite></li> <li><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071221011552/http://www.1917.pl/index.php?option=com_content&task=category&sectionid=9&id=101&Itemid=41">Dzieła Trockiego z okresu 1930–1940</a>. 1917.pl. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.1917.pl/index.php?option=com_content&task=category&sectionid=9&id=101&Itemid=41">tego adresu</a> (2007-12-21)].</cite></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.marxists.org/polski/trocki/index.htm">Wybrane pisma Trockiego z lat 1901–1940</a></li> <li><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100713180851/http://stalin.tv/bazanow/trocki.html">Wspomnienie byłego sekretarza Stalina Borysa Bażanowa o Lwie Trockim</a>. stalin.tv. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://stalin.tv/bazanow/trocki.html">tego adresu</a> (2010-07-13)]. <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></li> <li><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100626011309/http://stalin.tv/galeria/galeria.html">Fotografie Trockiego i innych bolszewików</a>. stalin.tv. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://stalin.tv/galeria/galeria.html">tego adresu</a> (2010-06-26)]. <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></li> <li><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100715213427/http://stalin.tv/pracamgr/pracamagisterska.html">Rozprawa mgr. omawiająca m.in. teorię rewolucji permanentnej Trockiego</a>. stalin.tv. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://stalin.tv/pracamgr/pracamagisterska.html">tego adresu</a> (2010-07-15)]. <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.trotskyana.net/">The Lubitz TrotskyanaNet, informacje biograficzne i bibliograficzne o Trockim</a> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://polona.pl/search/?query=Lew_Trocki&filters=creator:%22Trocki,_Lew_(1879--1940)%22,public:1,hasTextContent:0">Dzieła Lwa Trockiego</a> w bibliotece <a href="/wiki/Polona" title="Polona">Polona</a></li></ul> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74983602">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin:auto;text-align:center;padding:3px;margin-top:1em;clear:both}.mw-parser-output table.navbox:not(.pionowy){width:100%}.mw-parser-output .navbox+.navbox{border-top:0;margin-top:0}.mw-parser-output .navbox.pionowy{width:250px;float:right;clear:right;margin:0 0 0.4em 1.4em}.mw-parser-output .navbox.pionowy .before,.mw-parser-output .navbox.pionowy .after{padding:0.5em 0;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.caption,.mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background:#ccf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox .tnavbar{font-weight:normal;font-size:xx-small;white-space:nowrap;padding:0}.mw-parser-output .navbox>.tnavbar{margin-left:1em;float:left}.mw-parser-output .navbox .below>hr+.tnavbar{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox .below>.tnavbar:before{content:"Ten szablon: "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:after{content:" · "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:last-child:after{content:none}.mw-parser-output .navbox hr{margin:0.2em 1em}.mw-parser-output .navbox .title{background:#ddf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content:not(.grupa-szablonów-nawigacyjnych){margin-top:2px;padding:0;font-size:smaller;overflow:auto}.mw-parser-output .navbox .above+div,.mw-parser-output .navbox .above+.navbox-main-content,.mw-parser-output .navbox .below,.mw-parser-output .navbox .title+.grid{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below{background:#ddf;text-align:center;margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .navbox .flex>.before,.mw-parser-output .navbox .flex>.after{align-self:center;text-align:center}.mw-parser-output .navbox .flex>.navbox-main-content{flex-grow:1}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .before{margin-right:0.5em}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .after{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox .inner-columns,.mw-parser-output .navbox .inner-group,.mw-parser-output .navbox .inner-standard{border-spacing:0;border-collapse:collapse;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis{text-align:right;vertical-align:middle}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis+.spis{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td{padding:0;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td:first-child{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .inner-standard .inner-standard>tbody>tr>td{text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-odd,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-even{padding:0 0.3em}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>th+td{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns{table-layout:fixed}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{padding:0;border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);border-right:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{vertical-align:top}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:first-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:first-child{border-left:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:last-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:last-child{border-right:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ul,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ol,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>dl{text-align:left;column-width:24em}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+table{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.opis,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.spis{padding:0.1em 1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-toggle,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.mw-collapsible-toggle{width:4em;text-align:right;margin-right:0.4em}.mw-parser-output .navbox>.fakebar,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.fakebar{float:left;width:4em;height:1em}.mw-parser-output .navbox .opis{background:#ddf;padding:0 1em;white-space:nowrap;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox.pionowy .opis{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-even,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-odd{background:transparent}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-odd,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-even{background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div{background:transparent}.mw-parser-output .navbox p{margin:0;padding:0.3em 0}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:gold}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:silver}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#c96}.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ul,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>dl,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ol{column-width:24em;text-align:left}.mw-parser-output .navbox ul{list-style:none}.mw-parser-output .navbox .references{background:transparent}.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dd,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dt,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist li{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox .rok{display:inline-block;width:4em;padding-right:0.5em;text-align:right}.mw-parser-output .navbox .navbox-statistics{margin-top:2px;border-top:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:small}.mw-parser-output .navbox-summary>.title{font-weight:bold;font-size:larger}.mw-parser-output .navbox:not(.grupa-szablonów) .navbox{margin:0;border:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox.grupa-szablonów>.grupa-szablonów-nawigacyjnych>.navbox:first-child{margin-top:2px}@media(max-width:800px){.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.before,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.after{display:none}}.mw-parser-output .navbox .opis img,.mw-parser-output .navbox .opis .flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.image{display:none}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}</style><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Ministrowie_SZ_ZSRR" title="Szablon:Ministrowie SZ ZSRR"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Ministrowie_SZ_ZSRR&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Ministrowie SZ ZSRR (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Ministrowie_SZ_ZSRR&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Ministrowie_spraw_zagranicznych_Rosji_i_ZSRR" title="Ministrowie spraw zagranicznych Rosji i ZSRR">Ministrowie spraw zagranicznych RFSRR i ZSRR</a></div><div class="mw-collapsible-content flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">Lew Trocki</a></li> <li><a href="/wiki/Gieorgij_Cziczerin" title="Gieorgij Cziczerin">Gieorgij Cziczerin</a></li> <li><a href="/wiki/Maksim_Litwinow" title="Maksim Litwinow">Maksim Litwinow</a></li> <li><a href="/wiki/Wiaczes%C5%82aw_Mo%C5%82otow" title="Wiaczesław Mołotow">Wiaczesław Mołotow</a></li> <li><a href="/wiki/Andriej_Wyszynski" title="Andriej Wyszynski">Andriej Wyszynski</a></li> <li><a href="/wiki/Wiaczes%C5%82aw_Mo%C5%82otow" title="Wiaczesław Mołotow">Wiaczesław Mołotow</a></li> <li><a href="/wiki/Dmitrij_Szepi%C5%82ow" title="Dmitrij Szepiłow">Dmitrij Szepiłow</a></li> <li><a href="/wiki/Andriej_Gromyko" title="Andriej Gromyko">Andriej Gromyko</a></li> <li><a href="/wiki/Eduard_Szewardnadze" title="Eduard Szewardnadze">Eduard Szewardnadze</a></li> <li><a href="/wiki/Aleksandr_Biessmiertnych_(dyplomata)" title="Aleksandr Biessmiertnych (dyplomata)">Aleksandr Biessmiertnych</a></li> <li><a href="/wiki/Boris_Pankin" title="Boris Pankin">Boris Pankin</a></li> <li><a href="/wiki/Eduard_Szewardnadze" title="Eduard Szewardnadze">Eduard Szewardnadze</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Coat_of_arms_of_the_Soviet_Union_(1956%E2%80%931991).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Coat_of_arms_of_the_Soviet_Union_%281956%E2%80%931991%29.svg/60px-Coat_of_arms_of_the_Soviet_Union_%281956%E2%80%931991%29.svg.png" decoding="async" width="60" height="62" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Coat_of_arms_of_the_Soviet_Union_%281956%E2%80%931991%29.svg/90px-Coat_of_arms_of_the_Soviet_Union_%281956%E2%80%931991%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Coat_of_arms_of_the_Soviet_Union_%281956%E2%80%931991%29.svg/120px-Coat_of_arms_of_the_Soviet_Union_%281956%E2%80%931991%29.svg.png 2x" data-file-width="587" data-file-height="605" /></a></span> </p> </div></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74983602"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Ministrowie_spraw_zagranicznych_Rosji_i_ZSRR" title="Szablon:Ministrowie spraw zagranicznych Rosji i ZSRR"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Ministrowie_spraw_zagranicznych_Rosji_i_ZSRR&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Ministrowie spraw zagranicznych Rosji i ZSRR (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Ministrowie_spraw_zagranicznych_Rosji_i_ZSRR&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Ministrowie_spraw_zagranicznych_Rosji_i_ZSRR" title="Ministrowie spraw zagranicznych Rosji i ZSRR">Ministrowie spraw zagranicznych Rosji i ZSRR</a></div><div class="mw-collapsible-content"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Posolsky Prikaz, przewodniczący (1549–1699)</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Iwan_Wiszkowaty&action=edit&redlink=1" class="new" title="Iwan Wiszkowaty (strona nie istnieje)">Iwan Wiszkowaty</a> (1549–1570)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Wasilij_i_Andriej_Szelkalow&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wasilij i Andriej Szelkalow (strona nie istnieje)">Wasilij i Andriej Szelkalow</a> (1570–1601)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Iwan_Gramotyn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Iwan Gramotyn (strona nie istnieje)">Iwan Gramotyn</a> (1605–1606)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Piotr_Tretiakow&action=edit&redlink=1" class="new" title="Piotr Tretiakow (strona nie istnieje)">Piotr Tretiakow</a> (1608–1610)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Iwan_Gramotyn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Iwan Gramotyn (strona nie istnieje)">Iwan Gramotyn</a> (1610–1612)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Piotr_Tretiakow&action=edit&redlink=1" class="new" title="Piotr Tretiakow (strona nie istnieje)">Piotr Tretiakow</a> (1613–1618)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Iwan_Gramotyn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Iwan Gramotyn (strona nie istnieje)">Iwan Gramotyn</a> (1618–1626)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Iwan_Gramotyn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Iwan Gramotyn (strona nie istnieje)">Iwan Gramotyn</a> (1634–1635)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Almaz_Iwanow&action=edit&redlink=1" class="new" title="Almaz Iwanow (strona nie istnieje)">Almaz Iwanow</a> (1635–1667)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Afanasy_Ordin-Naszczokin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Afanasy Ordin-Naszczokin (strona nie istnieje)">Afanasy Ordin-Naszczokin</a> (1667–1681)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Artamon_Matwiejew&action=edit&redlink=1" class="new" title="Artamon Matwiejew (strona nie istnieje)">Artamon Matwiejew</a> (1671–1676)</li> <li><a href="/wiki/Wasilij_Golicyn" title="Wasilij Golicyn">Wasilij Golicyn</a> (1682–1689)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Emelian_Ukrainczew&action=edit&redlink=1" class="new" title="Emelian Ukrainczew (strona nie istnieje)">Emelian Ukrainczew</a> (1689–1697)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Lew_Naryszkin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lew Naryszkin (strona nie istnieje)">Lew Naryszkin</a> (1697–1699)</li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Kanclerze i wicekanclerze Carstwa Rosyjskiego i Imperium Rosyjskiego (1699–1801)</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Fiodor_Go%C5%82owin_(1650%E2%80%931706)" title="Fiodor Gołowin (1650–1706)">Fiodor Gołowin</a> (1700–1706)</li> <li><a href="/wiki/Piotr_Szafirow" title="Piotr Szafirow">Piotr Szafirow</a> (1706–1708)</li> <li><a href="/wiki/Gawrii%C5%82_Go%C5%82owkin" title="Gawriił Gołowkin">Gawriłło Gołowkin</a> (1706–1734)</li> <li><a href="/wiki/Andriej_Ostermann" title="Andriej Ostermann">Andriej Ostermann</a> (1734–1740)</li> <li><a href="/wiki/Aleksiej_Czerkaski" title="Aleksiej Czerkaski">Aleksiej Czerkaski</a> (1740–1742)</li> <li><a href="/wiki/Aleksiej_Bestu%C5%BCew-Riumin" title="Aleksiej Bestużew-Riumin">Aleksy Piotrowicz Bestużew-Riumin</a> (1744–1758)</li> <li><a href="/wiki/Michai%C5%82_Woroncow_(1714%E2%80%931767)" title="Michaił Woroncow (1714–1767)">Michaił Iłłarionowicz Woroncow</a> (1758–1763)</li> <li><a href="/wiki/Nikita_Panin_(1718%E2%80%931783)" title="Nikita Panin (1718–1783)">Nikita Panin</a> (1763–1781)</li> <li><a href="/wiki/Iwan_Ostermann" title="Iwan Ostermann">Iwan Andrejewicz Ostermann</a> (1781–1797)</li> <li><a href="/wiki/Aleksandr_Biezborodko" title="Aleksandr Biezborodko">Aleksandr Bezborodko</a> (1797–1799)</li> <li><a href="/wiki/Fiodor_Rostopczyn" title="Fiodor Rostopczyn">Fiodor Rostopczyn</a> (1799–1801)</li> <li><a href="/wiki/Nikita_Panin_(1770%E2%80%931837)" title="Nikita Panin (1770–1837)">Nikita Pietrowicz Panin</a> 1801</li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row">MSZ Imperium Rosyjskiego (1801–1917)</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Wiktor_Koczubej" title="Wiktor Koczubej">Wiktor Koczubej</a> (1801–1802)</li> <li><a href="/wiki/Aleksander_Woroncow" title="Aleksander Woroncow">Aleksander Woroncow</a> (1802–1804)</li> <li><a href="/wiki/Adam_Jerzy_Czartoryski" title="Adam Jerzy Czartoryski">Adam Jerzy Czartoryski</a> (1804–1806)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Andriej_Budberg&action=edit&redlink=1" class="new" title="Andriej Budberg (strona nie istnieje)">Andriej Budberg</a> (1806–1808)</li> <li><a href="/wiki/Niko%C5%82aj_Rumiancew" title="Nikołaj Rumiancew">Nikołaj Rumiancew</a> (1807–1814)</li> <li><a href="/wiki/Karl_Robert_Nesselrode" title="Karl Robert Nesselrode">Karl Nesselrode</a> (1814–1856)</li> <li><a href="/wiki/Joanis_Kapodistrias" title="Joanis Kapodistrias">Ioannis Kapodistrias</a> (1816–1822, razem z Nesselrode’m)</li> <li><a href="/wiki/Aleksandr_Gorczakow_(polityk)" title="Aleksandr Gorczakow (polityk)">Aleksandr Gorczakow</a> (1856–1882)</li> <li><a href="/wiki/Niko%C5%82aj_de_Giers" title="Nikołaj de Giers">Nikołaj de Giers</a> (1882–1895)</li> <li><a href="/wiki/Aleksiej_%C5%81obanow-Rostowski" title="Aleksiej Łobanow-Rostowski">Aleksiej Łobanow-Rostowski</a> (1895–1896)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Niko%C5%82aj_Szyszkin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nikołaj Szyszkin (strona nie istnieje)">Nikołaj Szyszkin</a> (1896–1897)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Niko%C5%82aj_Murawiow&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nikołaj Murawiow (strona nie istnieje)">Nikołaj Murawiow</a> (1897–1900)</li> <li><a href="/w/index.php?title=W%C5%82adimir_Lambsdorff&action=edit&redlink=1" class="new" title="Władimir Lambsdorff (strona nie istnieje)">Władimir Lambsdorff</a> (1900–1906)</li> <li><a href="/wiki/Aleksandr_Izwolski" title="Aleksandr Izwolski">Aleksandr Izwolski</a> (1906–1910)</li> <li><a href="/wiki/Siergiej_Sazonow" title="Siergiej Sazonow">Siergiej Sazonow</a> (1910–1916)</li> <li><a href="/wiki/Boris_St%C3%BCrmer" title="Boris Stürmer">Borys Stürmer</a> 1916</li> <li><a href="/w/index.php?title=Niko%C5%82aj_Pokrowski_(minister)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nikołaj Pokrowski (minister) (strona nie istnieje)">Nikołaj Pokrowski</a> (1916–1917)</li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row">MSZ Rządu Tymczasowego Rosji</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Pawie%C5%82_Milukow" title="Pawieł Milukow">Pawieł Milukow</a> (1917)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Michai%C5%82_Tereszczenko&action=edit&redlink=1" class="new" title="Michaił Tereszczenko (strona nie istnieje)">Michaił Tereszczenko</a> (1917)</li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row">Ludowy Komisariat Spraw Zagranicznych RFSRR</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">Lew Trocki</a> (1917–1918)</li> <li><a href="/wiki/Gieorgij_Cziczerin" title="Gieorgij Cziczerin">Gieorgij Cziczerin</a> (1918–1923)</li></ul> </td></tr><tr class="a6"><th class="navbox-group opis" scope="row">Ludowy Komisariat Spraw Zagranicznych ZSRR (1922–1946)</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Gieorgij_Cziczerin" title="Gieorgij Cziczerin">Gieorgij Cziczerin</a> (1923–1930)</li> <li><a href="/wiki/Maksim_Litwinow" title="Maksim Litwinow">Maksim Litwinow</a> (1930–1939)</li> <li><a href="/wiki/Wiaczes%C5%82aw_Mo%C5%82otow" title="Wiaczesław Mołotow">Wiaczesław Mołotow</a> (1939–1946)</li></ul> </td></tr><tr class="a7"><th class="navbox-group opis" scope="row">Ministerstwo Spraw Zagranicznych ZSRR (1946–1991)</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Wiaczes%C5%82aw_Mo%C5%82otow" title="Wiaczesław Mołotow">Wiaczesław Mołotow</a> (1946–1949)</li> <li><a href="/wiki/Andriej_Wyszynski" title="Andriej Wyszynski">Andriej Wyszynski</a> (1949–1953)</li> <li><a href="/wiki/Wiaczes%C5%82aw_Mo%C5%82otow" title="Wiaczesław Mołotow">Wiaczesław Mołotow</a> (1953–1956)</li> <li><a href="/wiki/Dmitrij_Szepi%C5%82ow" title="Dmitrij Szepiłow">Dmitrij Szepiłow</a> (1956–1957)</li> <li><a href="/wiki/Andriej_Gromyko" title="Andriej Gromyko">Andriej Gromyko</a> (1957–1985)</li> <li><a href="/wiki/Eduard_Szewardnadze" title="Eduard Szewardnadze">Eduard Szewardnadze</a> (1985–1990)</li> <li><a href="/wiki/Aleksandr_Biessmiertnych_(dyplomata)" title="Aleksandr Biessmiertnych (dyplomata)">Aleksandr Biessmiertnych</a> 1991</li> <li><a href="/wiki/Boris_Pankin" title="Boris Pankin">Boris Pankin</a> 1991</li> <li><a href="/wiki/Eduard_Szewardnadze" title="Eduard Szewardnadze">Eduard Szewardnadze</a></li></ul> </td></tr><tr class="a8"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Ministerstwo_Spraw_Zagranicznych_Federacji_Rosyjskiej" title="Ministerstwo Spraw Zagranicznych Federacji Rosyjskiej">Ministerstwo Spraw Zagranicznych Federacji Rosyjskiej</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Andriej_Kozyriew" title="Andriej Kozyriew">Andriej Kozyriew</a> (1990–1996)</li> <li><a href="/wiki/Jewgienij_Primakow" title="Jewgienij Primakow">Jewgienij Primakow</a> (1996–1998)</li> <li><a href="/wiki/Igor_Iwanow_(polityk)" title="Igor Iwanow (polityk)">Igor Iwanow</a> (1998–2004)</li> <li><a href="/wiki/Siergiej_%C5%81awrow" title="Siergiej Ławrow">Siergiej Ławrow</a> (od 2004)</li></ul> </td></tr></tbody></table></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74983602"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Trockizm" title="Szablon:Trockizm"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Trockizm&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Trockizm (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Trockizm&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Trockizm" title="Trockizm">Trockizm</a></div><div class="mw-collapsible-content flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Koncepcje</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Biurokratyczny_kolektywizm" title="Biurokratyczny kolektywizm">Biurokratyczny kolektywizm</a></li> <li><a href="/wiki/Entryzm" title="Entryzm">Entryzm</a></li> <li><a href="/wiki/Zdeformowane_pa%C5%84stwo_robotnicze" title="Zdeformowane państwo robotnicze">Zdeformowane państwo robotnicze</a></li> <li><a href="/wiki/Zdegenerowane_pa%C5%84stwo_robotnicze" title="Zdegenerowane państwo robotnicze">Zdegenerowane państwo robotnicze</a></li> <li><a href="/wiki/Francuski_zwrot" title="Francuski zwrot">Francuski zwrot</a></li> <li><a href="/wiki/Permanentna_rewolucja" title="Permanentna rewolucja">Permanentna rewolucja</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Działacze</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">Lew Trocki</a></li> <li><a href="/wiki/James_Patrick_Cannon" title="James Patrick Cannon">James Patrick Cannon</a></li> <li><a href="/wiki/Tony_Cliff" title="Tony Cliff">Tony Cliff</a></li> <li><a href="/wiki/Pierre_Frank" title="Pierre Frank">Pierre Frank</a></li> <li><a href="/wiki/Ted_Grant" title="Ted Grant">Ted Grant</a></li> <li><a href="/wiki/Gerry_Healy" title="Gerry Healy">Gerry Healy</a></li> <li><a href="/wiki/Pierre_Lambert" title="Pierre Lambert">Pierre Lambert</a></li> <li><a href="/wiki/Michel_Pablo" title="Michel Pablo">Michel Pablo</a></li> <li><a href="/wiki/Livio_Maitan" title="Livio Maitan">Livio Maitan</a></li> <li><a href="/wiki/Ernest_Mandel" title="Ernest Mandel">Ernest Mandel</a></li> <li><a href="/wiki/Nahuel_Moreno" title="Nahuel Moreno">Nahuel Moreno</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row">Organizacje</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/IV_Mi%C4%99dzynarod%C3%B3wka" title="IV Międzynarodówka">IV Międzynarodówka</a></li> <li><a href="/wiki/Komitet_na_rzecz_Mi%C4%99dzynarod%C3%B3wki_Robotniczej" title="Komitet na rzecz Międzynarodówki Robotniczej">Komitet na rzecz Międzynarodówki Robotniczej</a></li> <li><a href="/wiki/Mi%C4%99dzynarodowa_Tendencja_Marksistowska" title="Międzynarodowa Tendencja Marksistowska">Międzynarodowa Tendencja Marksistowska</a></li> <li><a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Komunist%C3%B3w-Internacjonalist%C3%B3w" title="Związek Komunistów-Internacjonalistów">Związek Komunistów-Internacjonalistów</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row">Literatura</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Moje_%C5%BCycie_(Trocki)" title="Moje życie (Trocki)">Moje życie</a></li> <li><a href="/wiki/Biuletyn_Opozycji" title="Biuletyn Opozycji">Biuletyn Opozycji</a></li> <li><a href="/wiki/Program_przej%C5%9Bciowy" title="Program przejściowy">Program przejściowy</a></li> <li><a href="/wiki/Zdradzona_rewolucja" title="Zdradzona rewolucja">Zdradzona rewolucja</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row">Tematy powiązane</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Trockizm_w_Polsce" title="Trockizm w Polsce">Trockizm w Polsce</a></li> <li><a href="/wiki/Trockizm_ortodoksyjny" title="Trockizm ortodoksyjny">Trockizm ortodoksyjny</a></li> <li><a href="/wiki/Marksizm" title="Marksizm">Marksizm</a></li> <li><a href="/wiki/Partia_Robotnicza_Zjednoczenia_Marksistowskiego" title="Partia Robotnicza Zjednoczenia Marksistowskiego">POUM</a></li> <li><a href="/wiki/Proces_trockist%C3%B3w_w_Gda%C5%84sku" title="Proces trockistów w Gdańsku">Proces trockistów w Gdańsku</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Logo_of_the_Fourth_International.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Logo_of_the_Fourth_International.svg/80px-Logo_of_the_Fourth_International.svg.png" decoding="async" width="80" height="99" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Logo_of_the_Fourth_International.svg/120px-Logo_of_the_Fourth_International.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Logo_of_the_Fourth_International.svg/160px-Logo_of_the_Fourth_International.svg.png 2x" data-file-width="743" data-file-height="919" /></a></span> </p> </div></div></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74016753">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-p"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<span class="description">osoba</span>):</div><ul><li><a href="/wiki/International_Standard_Name_Identifier" title="International Standard Name Identifier">ISNI</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isni.org/isni/0000000122771584">0000000122771584</a></span></li><li><a href="/wiki/Virtual_International_Authority_File" title="Virtual International Authority File">VIAF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/19685134">19685134</a></span></li><li><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Union_List_of_Artist_Names" class="extiw" title="en:Union List of Artist Names">ULAN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.getty.edu/vow/ULANFullDisplay?find=&role=&nation=&subjectid=500327186">500327186</a></span></li><li><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lccn.loc.gov/n79054261">n79054261</a></span></li><li><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/118642979">118642979</a></span></li><li><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Web_NDL_Authorities" class="extiw" title="de:Web NDL Authorities">NDL</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00459140">00459140</a></span></li><li><a href="/wiki/LIBRIS" title="LIBRIS">LIBRIS</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://libris.kb.se/katalogisering/42gjf85n4nn175f">42gjf85n4nn175f</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale" title="Bibliothèque nationale">BnF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb119271514">119271514</a></span></li><li><a href="/wiki/Syst%C3%A8me_Universitaire_de_Documentation" title="Système Universitaire de Documentation">SUDOC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.idref.fr/027170136">027170136</a></span></li><li><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Servizio_bibliotecario_nazionale" class="extiw" title="it:Servizio bibliotecario nazionale">SBN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.sbn.it/af/CFIV069173">CFIV069173</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Australii" title="Biblioteka Narodowa Australii">NLA</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://nla.gov.au/anbd.aut-an35556422">35556422</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Republiki_Czeskiej" title="Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej">NKC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/jn19981002250">jn19981002250</a></span></li><li><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Digitale_Bibliotheek_voor_de_Nederlandse_Letteren" class="extiw" title="nl:Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren">DBNL</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=trot003">trot003</a></span></li><li><a href="/wiki/Hiszpa%C5%84ska_Biblioteka_Narodowa" title="Hiszpańska Biblioteka Narodowa">BNE</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX1141378">XX1141378</a></span></li><li><a href="/wiki/Holenderska_Biblioteka_Narodowa" title="Holenderska Biblioteka Narodowa">NTA</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.bibliotheken.nl/doc/thes/p068433182">068433182</a></span></li><li><a href="/wiki/BIBSYS" title="BIBSYS">BIBSYS</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://authority.bibsys.no/authority/rest/authorities/html/90051176">90051176</a></span></li><li><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/CiNii" class="extiw" title="jp:CiNii">CiNii</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ci.nii.ac.jp/author/DA00670138">DA00670138</a></span></li><li><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Open_Library" class="extiw" title="en:Open Library">Open Library</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://openlibrary.org/books/OL38191A">OL38191A</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_(Warszawa)" title="Biblioteka Narodowa (Warszawa)">PLWABN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dbn.bn.org.pl/descriptor-details/9810560571905606">9810560571905606</a></span></li><li><a href="/wiki/NUKAT" title="NUKAT">NUKAT</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://nukat.edu.pl/aut/n%20%2094003087">n94003087</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Izraela" title="Biblioteka Narodowa Izraela">J9U</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007268894105171">987007268894105171</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Portugalii" title="Biblioteka Narodowa Portugalii">PTBNP</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://urn.bn.pt/nca/unimarc-authorities/txt?id=1766492">1766492</a></span></li><li><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Cat%C3%A0leg_d%27autoritats_de_noms_i_t%C3%ADtols_de_Catalunya" class="extiw" title="ca:Catàleg d'autoritats de noms i títols de Catalunya">CANTIC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://cantic.bnc.cat/registres/CUCId/a10964940">a10964940</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_%C5%81otwy" title="Biblioteka Narodowa Łotwy">LNB</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F?func=direct&local_base=lnc10&doc_number=000027796&P_CON_LNG=ENG">000027796</a></span></li><li><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Nacionalna_i_sveu%C4%8Dili%C5%A1na_knji%C5%BEnica_u_Zagrebu" class="extiw" title="hr:Nacionalna i sveučilišna knjižnica u Zagrebu">NSK</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://katalog.nsk.hr/F/?func=direct&doc_number=000000699&local_base=nsk10">000000699</a></span></li><li><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Biblioteca_Nacional_de_la_Rep%C3%BAblica_Argentina" class="extiw" title="es:Biblioteca Nacional de la República Argentina">BNA</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bn.gov.ar/F/?func=direct&doc_number=000049195&local_base=BNA10">000049195</a></span></li><li><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/CONOR" class="extiw" title="sl:CONOR">CONOR</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://plus.cobiss.si/opac7/conor/7463523">7463523</a></span></li><li><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Biblioteca_Nacional_de_Chile" class="extiw" title="es:Biblioteca Nacional de Chile">BNC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bncatalogo.cl/F?func=direct&local_base=red10&doc_number=000223982">000223982</a></span></li><li><a href="/wiki/Grecka_Biblioteka_Narodowa" title="Grecka Biblioteka Narodowa">ΕΒΕ</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.nlg.gr/resource/authority/record227498">227498</a></span>, <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.nlg.gr/resource/authority/record155338">155338</a></span></li><li><a href="/wiki/Brazylijska_Biblioteka_Narodowa" title="Brazylijska Biblioteka Narodowa">BLBNB</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://acervo.bn.br/sophia_web/autoridade/detalhe/000371225">000371225</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Korei" title="Biblioteka Narodowa Korei">KRNLK</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://librarian.nl.go.kr/LI/contents/L20101000000.do?id=KAC199627875">KAC199627875</a></span></li><li><a href="/wiki/Litewska_Biblioteka_Narodowa_im._Martynasa_Ma%C5%BEvydasa" title="Litewska Biblioteka Narodowa im. Martynasa Mažvydasa">LIH</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://lnb.libis.lt/simpleSearch.do?doSearch=1&AI001=LNB%3AV%2A4569%3B%3DBK">LNB:V*4569;=BK</a></span></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">PWN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3989233.html">3989233</a></span></li> <li><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Britannica</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/biography/Leon-Trotsky">biography/Leon-Trotsky</a></span></li> <li><a href="/wiki/Enciclopedia_Treccani" title="Enciclopedia Treccani">Treccani</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/lev-davidovic-trockij">lev-davidovic-trockij</a></span></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P3219" class="extiw" title="d:Property:P3219">Universalis</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/trotski-et-trotskisme/">trotski-et-trotskisme</a></span></li> <li><a href="/wiki/Nationalencyklopedin" title="Nationalencyklopedin">NE.se</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ne.se/uppslagsverk/encyklopedi/lång/lev-trotskij">lev-trotskij</a></span></li> <li><a href="/wiki/Store_norske_leksikon" title="Store norske leksikon">SNL</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=4342&url_prefix=https://snl.no/&id=Lev_Trotskij">Lev_Trotskij</a></span></li> <li><a href="/wiki/Visuotin%C4%97_lietuvi%C5%B3_enciklopedija" title="Visuotinė lietuvių enciklopedija">VLE</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.vle.lt/straipsnis/lev-trockij/">lev-trockij</a></span></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P1296" class="extiw" title="d:Property:P1296">Catalana</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0067717.xml">0067717</a></span></li> <li><a href="/wiki/Den_Store_Danske_Encyklop%C3%A6di" title="Den Store Danske Encyklopædi">DSDE</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=8313&url_prefix=https://lex.dk/&id=Lev_Trotskij">Lev_Trotskij</a></span></li> <li><a href="/wiki/Hrvatska_enciklopedija" title="Hrvatska enciklopedija">Hrvatska enciklopedija</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciklopedija.hr/Natuknica.aspx?ID=62394">62394</a></span></li></ul> </div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lew_Trocki&oldid=75175620">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lew_Trocki&oldid=75175620</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Lew_Trocki" title="Kategoria:Lew Trocki">Lew Trocki</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Autorzy_obj%C4%99ci_zapisem_cenzury_w_Polskiej_Rzeczypospolitej_Ludowej" title="Kategoria:Autorzy objęci zapisem cenzury w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej">Autorzy objęci zapisem cenzury w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Bolszewicy" title="Kategoria:Bolszewicy">Bolszewicy</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Ludowi_komisarze_ZSRR" title="Kategoria:Ludowi komisarze ZSRR">Ludowi komisarze ZSRR</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Uczestnicy_rewolucji_w_Imperium_Rosyjskim_(1905%E2%80%931907)" title="Kategoria:Uczestnicy rewolucji w Imperium Rosyjskim (1905–1907)">Uczestnicy rewolucji w Imperium Rosyjskim (1905–1907)</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Uczestnicy_wojny_polsko-bolszewickiej_(strona_bolszewicka)" title="Kategoria:Uczestnicy wojny polsko-bolszewickiej (strona bolszewicka)">Uczestnicy wojny polsko-bolszewickiej (strona bolszewicka)</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Cz%C5%82onkowie_Biura_Politycznego_KC_RKP(b)_i_WKP(b)" title="Kategoria:Członkowie Biura Politycznego KC RKP(b) i WKP(b)">Członkowie Biura Politycznego KC RKP(b) i WKP(b)</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Cz%C5%82onkowie_Komitetu_Centralnego_RKP(b)_i_WKP(b)" title="Kategoria:Członkowie Komitetu Centralnego RKP(b) i WKP(b)">Członkowie Komitetu Centralnego RKP(b) i WKP(b)</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Deputowani_do_Zgromadzenia_Ustawodawczego_Rosji_1918" title="Kategoria:Deputowani do Zgromadzenia Ustawodawczego Rosji 1918">Deputowani do Zgromadzenia Ustawodawczego Rosji 1918</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Filozofowie_i_teoretycy_marksistowscy" title="Kategoria:Filozofowie i teoretycy marksistowscy">Filozofowie i teoretycy marksistowscy</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Ludzie_zwi%C4%85zani_z_Meksykiem_(miastem)" title="Kategoria:Ludzie związani z Meksykiem (miastem)">Ludzie związani z Meksykiem (miastem)</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Mienszewicy" title="Kategoria:Mienszewicy">Mienszewicy</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Ministrowie_spraw_zagranicznych_RFSRR_i_ZSRR" title="Kategoria:Ministrowie spraw zagranicznych RFSRR i ZSRR">Ministrowie spraw zagranicznych RFSRR i ZSRR</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Postacie_rewolucji_pa%C5%BAdziernikowej" title="Kategoria:Postacie rewolucji październikowej">Postacie rewolucji październikowej</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Radzieccy_dyplomaci" title="Kategoria:Radzieccy dyplomaci">Radzieccy dyplomaci</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Rosyjscy_my%C5%9Bliciele_polityczni" title="Kategoria:Rosyjscy myśliciele polityczni">Rosyjscy myśliciele polityczni</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Rosyjscy_rewolucjoni%C5%9Bci" title="Kategoria:Rosyjscy rewolucjoniści">Rosyjscy rewolucjoniści</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Rosyjscy_zes%C5%82a%C5%84cy_na_Sybir" title="Kategoria:Rosyjscy zesłańcy na Sybir">Rosyjscy zesłańcy na Sybir</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Zes%C5%82a%C5%84cy_do_Kazachstanu" title="Kategoria:Zesłańcy do Kazachstanu">Zesłańcy do Kazachstanu</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Trocki%C5%9Bci" title="Kategoria:Trockiści">Trockiści</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Odznaczeni_Orderem_Czerwonego_Sztandaru" title="Kategoria:Odznaczeni Orderem Czerwonego Sztandaru">Odznaczeni Orderem Czerwonego Sztandaru</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Socjali%C5%9Bci_upami%C4%99tnieni_nazwami_doktryn" title="Kategoria:Socjaliści upamiętnieni nazwami doktryn">Socjaliści upamiętnieni nazwami doktryn</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Ludzie_upami%C4%99tnieni_nazwami_miejscowo%C5%9Bci" title="Kategoria:Ludzie upamiętnieni nazwami miejscowości">Ludzie upamiętnieni nazwami miejscowości</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Rosyjscy_%C5%BBydzi" title="Kategoria:Rosyjscy Żydzi">Rosyjscy Żydzi</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Ofiary_zab%C3%B3jstw_w_Meksyku" title="Kategoria:Ofiary zabójstw w Meksyku">Ofiary zabójstw w Meksyku</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Urodzeni_w_1879" title="Kategoria:Urodzeni w 1879">Urodzeni w 1879</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Zmarli_w_1940" title="Kategoria:Zmarli w 1940">Zmarli w 1940</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryte kategorie: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Uniwersalny_szablon_cytowania_%E2%80%93_brak_strony" title="Kategoria:Uniwersalny szablon cytowania – brak strony">Uniwersalny szablon cytowania – brak strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_z_propozycjami_t%C5%82umacze%C5%84" title="Kategoria:Artykuły z propozycjami tłumaczeń">Artykuły z propozycjami tłumaczeń</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_odn_bez_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon odn bez numeru strony">Szablon odn bez numeru strony</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 7 lis 2024, 20:27.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Lew_Trocki&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-2hwd8","wgBackendResponseTime":228,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.067","walltime":"1.365","ppvisitednodes":{"value":20636,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":133008,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":28249,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":16,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":8,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":81448,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":13,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1176.113 1 -total"," 27.24% 320.394 1 Szablon:Polityk_infobox"," 17.54% 206.260 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 13.42% 157.827 61 Szablon:Odn"," 12.42% 146.101 1 Szablon:Przypisy"," 11.13% 130.858 3 Szablon:Szablon_nawigacyjny"," 10.59% 124.550 1 Szablon:Ministrowie_SZ_ZSRR"," 9.64% 113.328 14 Szablon:Cytuj"," 7.90% 92.935 12 Szablon:Cytuj_stronę"," 7.24% 85.147 2 Szablon:Infobox_grafika"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.497","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":8162436,"limit":52428800},"limitreport-logs":"Kolejny:start = 1\nKolejny:find{s e n} = table#1 {\n 1,\n 20,\n \"Polityk infobox\",\n}\nKolejny:prefix = nil\nKolejny:ns = 10\nKolejny:infoboxTitle = Szablon:Polityk infobox\nKolejny:return = \"\"\nsecondary = \"\"\n\n== selectProperty ==\nrank = nil\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n}\nsnaktype = nil\n#prop A = 1\nbigImage = table#1 {\n \"[[Plik:Leon Trotsky Signature.svg|130x100px|alt=podpis]]\",\n}\n\n== selectProperty ==\nrank = nil\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n}\nsnaktype = nil\n#prop A = 1\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = false\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\njournalAbbr = \"Piotrkowskie Zeszyty Historyczne\"\next = nil\next = false\next = false\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\njournalAbbr = \"Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi\"\next = nil\next = false\next = false\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-745f94f9f8-wtlb7","timestamp":"20241119220850","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Lew Trocki","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Lew_Trocki","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q33391","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q33391","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-08-23T21:48:38Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/b\/b4\/Leon_Trotsky%2C_1930s.jpg","headline":"rosyjski rewolucjonista komunistyczny"}</script> </body> </html>