CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Antarktyda – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"5b27352a-156e-4a1e-b05a-b401997e1728","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Antarktyda","wgTitle":"Antarktyda","wgCurRevisionId":75173038,"wgRevisionId":75173038,"wgArticleId":10968,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Szablon cytowania książki – brak numeru strony","Szablon cytowania czasopisma – brak numeru strony","Wyróżnione artykuły","Artykuły na Medal","Antarktyda","Geografia Antarktyki","Kontynenty"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Antarktyda","wgRelevantArticleId":10968,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[], "wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":75173038,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":200000,"wgCoordinates":{"lat":-90,"lon":0},"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q51","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics": true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.tablesorter.styles":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready", "wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.tmh.player","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.tablesorter","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming", "ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cjquery.tablesorter.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Antarctica_6400px_from_Blue_Marble.jpg/1200px-Antarctica_6400px_from_Blue_Marble.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1200"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Antarctica_6400px_from_Blue_Marble.jpg/800px-Antarctica_6400px_from_Blue_Marble.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="800"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Antarctica_6400px_from_Blue_Marble.jpg/640px-Antarctica_6400px_from_Blue_Marble.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="640"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Antarktyda – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Antarktyda"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Antarktyda"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Antarktyda rootpage-Antarktyda skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Menu główne </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z">Strona główna</a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x">Losuj artykuł</a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne">Kategorie artykułów</a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii">Najlepsze artykuły</a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ">Częste pytania (FAQ)</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami">Kontakt</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki">Pierwsze kroki</a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje">Portal wikipedystów</a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84">Ogłoszenia</a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady">Zasady</a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci">Pomoc</a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r">Ostatnie zmiany</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"> Szukaj </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Wygląd </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl" class="">Wspomóż Wikipedię</a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Antarktyda" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class="">Utwórz konto</a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Antarktyda" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class="">Zaloguj się</a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Narzędzia osobiste </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl">Wspomóż Wikipedię</a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Antarktyda" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."> Utwórz konto</a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Antarktyda" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"> Zaloguj się</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania">dowiedz się więcej</a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y">Edycje</a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n">Dyskusja</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Pochodzenie_nazwy_Antarktydy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Pochodzenie_nazwy_Antarktydy"> <div class="vector-toc-text"> 1 Pochodzenie nazwy Antarktydy </div> </a> <ul id="toc-Pochodzenie_nazwy_Antarktydy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Historia_odkryć" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Historia_odkryć"> <div class="vector-toc-text"> 2 Historia odkryć </div> </a> <ul id="toc-Historia_odkryć-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Geografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Geografia"> <div class="vector-toc-text"> 3 Geografia </div> </a> <ul id="toc-Geografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Geologia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Geologia"> <div class="vector-toc-text"> 4 Geologia </div> </a> <button aria-controls="toc-Geologia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Geologia </button> <ul id="toc-Geologia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Podłoże_skalne_lądolodu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Podłoże_skalne_lądolodu"> <div class="vector-toc-text"> 4.1 Podłoże skalne lądolodu </div> </a> <ul id="toc-Podłoże_skalne_lądolodu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Historia_geologiczna_i_paleontologia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Historia_geologiczna_i_paleontologia"> <div class="vector-toc-text"> 4.2 Historia geologiczna i paleontologia </div> </a> <ul id="toc-Historia_geologiczna_i_paleontologia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Proterozoik" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Proterozoik"> <div class="vector-toc-text"> 4.2.1 Proterozoik </div> </a> <ul id="toc-Proterozoik-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Paleozoik" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Paleozoik"> <div class="vector-toc-text"> 4.2.2 Paleozoik </div> </a> <ul id="toc-Paleozoik-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Mezozoik" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Mezozoik"> <div class="vector-toc-text"> 4.2.3 Mezozoik </div> </a> <ul id="toc-Mezozoik-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Rozpad_Gondwany" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Rozpad_Gondwany"> <div class="vector-toc-text"> 4.2.4 Rozpad Gondwany </div> </a> <ul id="toc-Rozpad_Gondwany-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Neogen_i_czwartorzęd" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Neogen_i_czwartorzęd"> <div class="vector-toc-text"> 4.2.5 Neogen i czwartorzęd </div> </a> <ul id="toc-Neogen_i_czwartorzęd-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Klimat" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Klimat"> <div class="vector-toc-text"> 5 Klimat </div> </a> <button aria-controls="toc-Klimat-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Klimat </button> <ul id="toc-Klimat-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Temperatura_i_wiatry" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Temperatura_i_wiatry"> <div class="vector-toc-text"> 5.1 Temperatura i wiatry </div> </a> <ul id="toc-Temperatura_i_wiatry-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Opady_i_nasłonecznienie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Opady_i_nasłonecznienie"> <div class="vector-toc-text"> 5.2 Opady i nasłonecznienie </div> </a> <ul id="toc-Opady_i_nasłonecznienie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zjawiska_atmosferyczne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zjawiska_atmosferyczne"> <div class="vector-toc-text"> 5.3 Zjawiska atmosferyczne </div> </a> <ul id="toc-Zjawiska_atmosferyczne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Populacja" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Populacja"> <div class="vector-toc-text"> 6 Populacja </div> </a> <ul id="toc-Populacja-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Różnorodność_biologiczna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Różnorodność_biologiczna"> <div class="vector-toc-text"> 7 Różnorodność biologiczna </div> </a> <button aria-controls="toc-Różnorodność_biologiczna-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Różnorodność biologiczna </button> <ul id="toc-Różnorodność_biologiczna-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Zwierzęta" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zwierzęta"> <div class="vector-toc-text"> 7.1 Zwierzęta </div> </a> <ul id="toc-Zwierzęta-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Grzyby" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Grzyby"> <div class="vector-toc-text"> 7.2 Grzyby </div> </a> <ul id="toc-Grzyby-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Rośliny" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Rośliny"> <div class="vector-toc-text"> 7.3 Rośliny </div> </a> <ul id="toc-Rośliny-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Inne_organizmy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Inne_organizmy"> <div class="vector-toc-text"> 7.4 Inne organizmy </div> </a> <ul id="toc-Inne_organizmy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ekosystemy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ekosystemy"> <div class="vector-toc-text"> 7.5 Ekosystemy </div> </a> <ul id="toc-Ekosystemy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ochrona_przyrody" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ochrona_przyrody"> <div class="vector-toc-text"> 7.6 Ochrona przyrody </div> </a> <ul id="toc-Ochrona_przyrody-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Polityka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Polityka"> <div class="vector-toc-text"> 8 Polityka </div> </a> <button aria-controls="toc-Polityka-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Polityka </button> <ul id="toc-Polityka-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Wizyty_rządzących_głów_państw" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Wizyty_rządzących_głów_państw"> <div class="vector-toc-text"> 8.1 Wizyty rządzących głów państw </div> </a> <ul id="toc-Wizyty_rządzących_głów_państw-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Roszczenia_terytorialne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Roszczenia_terytorialne"> <div class="vector-toc-text"> 8.2 Roszczenia terytorialne </div> </a> <ul id="toc-Roszczenia_terytorialne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Gospodarka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Gospodarka"> <div class="vector-toc-text"> 9 Gospodarka </div> </a> <ul id="toc-Gospodarka-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Badania" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Badania"> <div class="vector-toc-text"> 10 Badania </div> </a> <button aria-controls="toc-Badania-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Badania </button> <ul id="toc-Badania-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Meteoryty" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Meteoryty"> <div class="vector-toc-text"> 10.1 Meteoryty </div> </a> <ul id="toc-Meteoryty-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Badania_rakietowe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Badania_rakietowe"> <div class="vector-toc-text"> 10.2 Badania rakietowe </div> </a> <ul id="toc-Badania_rakietowe-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Masa_pokrywy_lodowej_i_wzrost_poziomu_morza" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Masa_pokrywy_lodowej_i_wzrost_poziomu_morza"> <div class="vector-toc-text"> 11 Masa pokrywy lodowej i wzrost poziomu morza </div> </a> <ul id="toc-Masa_pokrywy_lodowej_i_wzrost_poziomu_morza-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Skutki_ocieplenia_klimatu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Skutki_ocieplenia_klimatu"> <div class="vector-toc-text"> 12 Skutki ocieplenia klimatu </div> </a> <ul id="toc-Skutki_ocieplenia_klimatu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Warstwa_ozonowa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Warstwa_ozonowa"> <div class="vector-toc-text"> 13 Warstwa ozonowa </div> </a> <ul id="toc-Warstwa_ozonowa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zobacz_też" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Zobacz_też"> <div class="vector-toc-text"> 14 Zobacz też </div> </a> <ul id="toc-Zobacz_też-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Uwagi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Uwagi"> <div class="vector-toc-text"> 15 Uwagi </div> </a> <ul id="toc-Uwagi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> 16 Przypisy </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> 17 Bibliografia </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Linki_zewnętrzne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Linki_zewnętrzne"> <div class="vector-toc-text"> 18 Linki zewnętrzne </div> </a> <ul id="toc-Linki_zewnętrzne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Przełącz stan spisu treści </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Antarktyda</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 256 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-256" aria-hidden="true" > 256 języków </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ace mw-list-item"><a href="https://ace.wikipedia.org/wiki/Antartika" title="Antartika – aceh" lang="ace" hreflang="ace" data-title="Antartika" data-language-autonym="Acèh" data-language-local-name="aceh" class="interlanguage-link-target">Acèh</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ady mw-list-item"><a href="https://ady.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%BA%D1%8D" title="Антарктикэ – adygejski" lang="ady" hreflang="ady" data-title="Антарктикэ" data-language-autonym="Адыгабзэ" data-language-local-name="adygejski" class="interlanguage-link-target">Адыгабзэ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target">Afrikaans</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – szwajcarski niemiecki" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="szwajcarski niemiecki" class="interlanguage-link-target">Alemannisch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A0%E1%8A%95%E1%89%B3%E1%88%AD%E1%8A%AD%E1%89%B2%E1%8A%AB" title="አንታርክቲካ – amharski" lang="am" hreflang="am" data-title="አንታርክቲካ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="amharski" class="interlanguage-link-target">አማርኛ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-smn mw-list-item"><a href="https://smn.wikipedia.org/wiki/Antarktis" title="Antarktis – inari" lang="smn" hreflang="smn" data-title="Antarktis" data-language-autonym="Anarâškielâ" data-language-local-name="inari" class="interlanguage-link-target">Anarâškielâ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%82%E0%A4%9F%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A4%9F%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE" title="अंटार्कटिका – angika" lang="anp" hreflang="anp" data-title="अंटार्कटिका" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="angika" class="interlanguage-link-target">अंगिका</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Antarctica" title="Antarctica – staroangielski" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Antarctica" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="staroangielski" class="interlanguage-link-target">Ænglisc</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ab mw-list-item"><a href="https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%B4%D0%B0" title="Антарктида – abchaski" lang="ab" hreflang="ab" data-title="Антарктида" data-language-autonym="Аԥсшәа" data-language-local-name="abchaski" class="interlanguage-link-target">Аԥсшәа</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B7%D8%A8%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="القارة القطبية الجنوبية – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="القارة القطبية الجنوبية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target">العربية</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Antarctida" title="Antarctida – aragoński" lang="an" hreflang="an" data-title="Antarctida" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragoński" class="interlanguage-link-target">Aragonés</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%90%DC%A2%DC%9B%DC%90%DC%AA%DC%A9%DC%9B%DC%9D%DC%A9%DC%90" title="ܐܢܛܐܪܩܛܝܩܐ – aramejski" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܐܢܛܐܪܩܛܝܩܐ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="aramejski" class="interlanguage-link-target">ܐܪܡܝܐ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D6%80%D6%84%D5%A9%D5%AB%D6%84%D5%A1" title="Անթարքթիքա – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Անթարքթիքա" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target">Արեւմտահայերէն</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/Antartica" title="Antartica – franko-prowansalski" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Antartica" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="franko-prowansalski" class="interlanguage-link-target">Arpetan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%8F%E0%A6%A3%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A7%B0%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE" title="এণ্টাৰ্কটিকা – asamski" lang="as" hreflang="as" data-title="এণ্টাৰ্কটিকা" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="asamski" class="interlanguage-link-target">অসমীয়া</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/L%27Ant%C3%A1rtida" title="L'Antártida – asturyjski" lang="ast" hreflang="ast" data-title="L'Antártida" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturyjski" class="interlanguage-link-target">Asturianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://awa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%82%E0%A4%9F%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A4%9F%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE" title="अंटार्कटिका – awadhi" lang="awa" hreflang="awa" data-title="अंटार्कटिका" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="awadhi" class="interlanguage-link-target">अवधी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Ant%C3%A1rtida" title="Antártida – guarani" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Antártida" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="guarani" class="interlanguage-link-target">Avañe'ẽ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Antarktida" title="Antarktida – azerbejdżański" lang="az" hreflang="az" data-title="Antarktida" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbejdżański" class="interlanguage-link-target">Azərbaycanca</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C_%D9%82%D9%88%D8%B7%D8%A8" title="جنوبی قوطب – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="جنوبی قوطب" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target">تۆرکجه</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Antartika" title="Antartika – balijski" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Antartika" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="balijski" class="interlanguage-link-target">Basa Bali</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%85%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE" title="অ্যান্টার্কটিকা – bengalski" lang="bn" hreflang="bn" data-title="অ্যান্টার্কটিকা" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalski" class="interlanguage-link-target">বাংলা</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/L%C3%A2m-ke%CC%8Dk_T%C4%81i-lio%CC%8Dk" title="Lâm-ke̍k Tāi-lio̍k – minnański" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Lâm-ke̍k Tāi-lio̍k" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnański" class="interlanguage-link-target">閩南語 / Bân-lâm-gú</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Antartika" title="Antartika – Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Antartika" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target">Basa Banyumasan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%B4%D0%B0" title="Антарктида – baszkirski" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Антарктида" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="baszkirski" class="interlanguage-link-target">Башҡортса</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D1%8B%D0%B4%D0%B0" title="Антарктыда – białoruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Антарктыда" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="białoruski" class="interlanguage-link-target">Беларуская</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D1%8B%D0%B4%D0%B0" title="Антарктыда – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Антарктыда" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target">Беларуская (тарашкевіца)</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%82%E0%A4%9F%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A4%9F%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE" title="अंटार्कटिका – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="अंटार्कटिका" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target">भोजपुरी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Antartika" title="Antartika – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Antartika" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target">Bikol Central</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bi mw-list-item"><a href="https://bi.wikipedia.org/wiki/Antatik" title="Antatik – bislama" lang="bi" hreflang="bi" data-title="Antatik" data-language-autonym="Bislama" data-language-local-name="bislama" class="interlanguage-link-target">Bislama</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%B4%D0%B0" title="Антарктида – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Антарктида" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target">Български</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – bawarski" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="bawarski" class="interlanguage-link-target">Boarisch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A3%E0%BE%B7%E0%BD%BC%E0%BC%8B%E0%BD%98%E0%BD%90%E0%BD%A0%E0%BD%B2%E0%BC%8B%E0%BD%82%E0%BE%B3%E0%BD%B2%E0%BD%84%E0%BC%8B%E0%BC%8D" title="ལྷོ་མཐའི་གླིང་། – tybetański" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ལྷོ་མཐའི་གླིང་།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="tybetański" class="interlanguage-link-target">བོད་ཡིག</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Antarktik" title="Antarktik – bośniacki" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Antarktik" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bośniacki" class="interlanguage-link-target">Bosanski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – bretoński" lang="br" hreflang="br" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretoński" class="interlanguage-link-target">Brezhoneg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%B4%D0%B0" title="Антарктида – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Антарктида" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target">Буряад</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Ant%C3%A0rtida" title="Antàrtida – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Antàrtida" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target">Català</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%B4%D0%B0" title="Антарктида – czuwaski" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Антарктида" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="czuwaski" class="interlanguage-link-target">Чӑвашла</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Antartika" title="Antartika – cebuański" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Antartika" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="cebuański" class="interlanguage-link-target">Cebuano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Antarktida" title="Antarktida – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Antarktida" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target">Čeština</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Anthakitika" title="Anthakitika – shona" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Anthakitika" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="shona" class="interlanguage-link-target">ChiShona</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Antarticu" title="Antarticu – korsykański" lang="co" hreflang="co" data-title="Antarticu" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="korsykański" class="interlanguage-link-target">Corsu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Yr_Antarctig" title="Yr Antarctig – walijski" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Yr Antarctig" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="walijski" class="interlanguage-link-target">Cymraeg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Antarktis" title="Antarktis – duński" lang="da" hreflang="da" data-title="Antarktis" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="duński" class="interlanguage-link-target">Dansk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D8%A3%D9%86%D8%B7%D8%A7%D8%B1%D9%83%D8%AA%D9%8A%D9%83%D8%A7" title="أنطاركتيكا – marokański arabski" lang="ary" hreflang="ary" data-title="أنطاركتيكا" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="marokański arabski" class="interlanguage-link-target">الدارجة</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/Ant%C3%A1rktis" title="Antárktis – północnolapoński" lang="se" hreflang="se" data-title="Antárktis" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="północnolapoński" class="interlanguage-link-target">Davvisámegiella</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target">Deutsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nv mw-list-item"><a href="https://nv.wikipedia.org/wiki/Sh%C3%A1di%CA%BC%C3%A1%C3%A1hj%C3%AD_k%C3%A9yah_yistin%C3%ADg%C3%AD%C3%AD" title="Shádiʼááhjí kéyah yistinígíí – nawaho" lang="nv" hreflang="nv" data-title="Shádiʼááhjí kéyah yistinígíí" data-language-autonym="Diné bizaad" data-language-local-name="nawaho" class="interlanguage-link-target">Diné bizaad</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – dolnołużycki" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="dolnołużycki" class="interlanguage-link-target">Dolnoserbski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dty badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://dty.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE" title="अन्टार्क्टिका – Doteli" lang="dty" hreflang="dty" data-title="अन्टार्क्टिका" data-language-autonym="डोटेली" data-language-local-name="Doteli" class="interlanguage-link-target">डोटेली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dz mw-list-item"><a href="https://dz.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A8%E0%BD%BA%E0%BD%93%E0%BC%8B%E0%BD%8A%E0%BD%B1%E0%BD%82%E0%BC%8B%E0%BD%8A%E0%BD%B2%E0%BC%8B%E0%BD%80%E0%BC%8B" title="ཨེན་ཊཱག་ཊི་ཀ་ – dzongkha" lang="dz" hreflang="dz" data-title="ཨེན་ཊཱག་ཊི་ཀ་" data-language-autonym="ཇོང་ཁ" data-language-local-name="dzongkha" class="interlanguage-link-target">ཇོང་ཁ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Antarktis" title="Antarktis – estoński" lang="et" hreflang="et" data-title="Antarktis" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoński" class="interlanguage-link-target">Eesti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%81%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE" title="Ανταρκτική – grecki" lang="el" hreflang="el" data-title="Ανταρκτική" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grecki" class="interlanguage-link-target">Ελληνικά</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Antarctica" title="Antarctica – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Antarctica" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target">English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Ant%C3%A1rtida" title="Antártida – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="Antártida" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target">Español</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Antarkto" title="Antarkto – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Antarkto" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target">Esperanto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Ant%C3%A1ltia" title="Antáltia – estremadurski" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Antáltia" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="estremadurski" class="interlanguage-link-target">Estremeñu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Antartika" title="Antartika – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Antartika" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target">Euskara</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="جنوبگان – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="جنوبگان" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target">فارسی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Antarctica" title="Antarctica – hindi fidżyjskie" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Antarctica" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="hindi fidżyjskie" class="interlanguage-link-target">Fiji Hindi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Antarktis" title="Antarktis – farerski" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Antarktis" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="farerski" class="interlanguage-link-target">Føroyskt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Antarctique" title="Antarctique – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Antarctique" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target">Français</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – zachodniofryzyjski" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="zachodniofryzyjski" class="interlanguage-link-target">Frysk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Antartic" title="Antartic – friulski" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Antartic" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="friulski" class="interlanguage-link-target">Furlan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Antartaice" title="Antartaice – irlandzki" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Antartaice" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandzki" class="interlanguage-link-target">Gaeilge</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Yn_Antarctagh" title="Yn Antarctagh – manx" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Yn Antarctagh" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="manx" class="interlanguage-link-target">Gaelg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/An_Antartaig" title="An Antartaig – szkocki gaelicki" lang="gd" hreflang="gd" data-title="An Antartaig" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="szkocki gaelicki" class="interlanguage-link-target">Gàidhlig</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Ant%C3%A1rtida" title="Antártida – galicyjski" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Antártida" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicyjski" class="interlanguage-link-target">Galego</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%B4%D0%B0" title="Антарктида – inguski" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Антарктида" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="inguski" class="interlanguage-link-target">ГӀалгӀай</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E5%8D%97%E6%A5%B5%E6%B4%B2" title="南極洲 – gan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="南極洲" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="gan" class="interlanguage-link-target">贛語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-glk mw-list-item"><a href="https://glk.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%B3%D8%A7_%D8%AA%DB%8A%DA%A9" title="نسا تۊک – giliański" lang="glk" hreflang="glk" data-title="نسا تۊک" data-language-autonym="گیلکی" data-language-local-name="giliański" class="interlanguage-link-target">گیلکی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%8D%E0%AA%A8%E0%AB%8D%E0%AA%9F%E0%AA%BE%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%95%E0%AA%9F%E0%AA%BF%E0%AA%95%E0%AA%BE" title="ઍન્ટાર્કટિકા – gudżarati" lang="gu" hreflang="gu" data-title="ઍન્ટાર્કટિકા" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="gudżarati" class="interlanguage-link-target">ગુજરાતી</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-got mw-list-item"><a href="https://got.wikipedia.org/wiki/%F0%90%8C%B0%F0%90%8C%BD%F0%90%8D%84%F0%90%8C%B0%F0%90%8D%82%F0%90%8C%BA%F0%90%8D%84%F0%90%8C%B9%F0%90%8C%BA%F0%90%8C%B0" title="𐌰𐌽𐍄𐌰𐍂𐌺𐍄𐌹𐌺𐌰 – gocki" lang="got" hreflang="got" data-title="𐌰𐌽𐍄𐌰𐍂𐌺𐍄𐌹𐌺𐌰" data-language-autonym="𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺" data-language-local-name="gocki" class="interlanguage-link-target">𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://gom.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%82%E0%A4%9F%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE" title="अंटार्क्टिका – konkani (Goa)" lang="gom" hreflang="gom" data-title="अंटार्क्टिका" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="konkani (Goa)" class="interlanguage-link-target">गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/N%C3%A0m-khi%CC%8Dt-ch%C3%BB" title="Nàm-khi̍t-chû – hakka" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Nàm-khi̍t-chû" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="hakka" class="interlanguage-link-target">客家語 / Hak-kâ-ngî</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xal mw-list-item"><a href="https://xal.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%BA" title="Антарктик – kałmucki" lang="xal" hreflang="xal" data-title="Антарктик" data-language-autonym="Хальмг" data-language-local-name="kałmucki" class="interlanguage-link-target">Хальмг</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%82%A8%EA%B7%B9" title="남극 – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="남극" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target">한국어</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Antatika" title="Antatika – hausa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Antatika" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="hausa" class="interlanguage-link-target">Hausa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-haw mw-list-item"><a href="https://haw.wikipedia.org/wiki/%CA%BBAne%CA%BB%C4%81lika" title="ʻAneʻālika – hawajski" lang="haw" hreflang="haw" data-title="ʻAneʻālika" data-language-autonym="Hawaiʻi" data-language-local-name="hawajski" class="interlanguage-link-target">Hawaiʻi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%BF%D5%AB%D5%A4%D5%A1" title="Անտարկտիդա – ormiański" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Անտարկտիդա" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ormiański" class="interlanguage-link-target">Հայերեն</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%82%E0%A4%9F%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A4%9F%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE" title="अंटार्कटिका – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="अंटार्कटिका" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target">हिन्दी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – górnołużycki" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="górnołużycki" class="interlanguage-link-target">Hornjoserbsce</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – chorwacki" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="chorwacki" class="interlanguage-link-target">Hrvatski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target">Ido</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/Antarctica" title="Antarctica – igbo" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Antarctica" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="igbo" class="interlanguage-link-target">Igbo</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Antartika" title="Antartika – ilokano" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Antartika" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ilokano" class="interlanguage-link-target">Ilokano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bpy mw-list-item"><a href="https://bpy.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%8F%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE" title="এন্টার্কটিকা – bisznuprija-manipuri" lang="bpy" hreflang="bpy" data-title="এন্টার্কটিকা" data-language-autonym="বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী" data-language-local-name="bisznuprija-manipuri" class="interlanguage-link-target">বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target">Bahasa Indonesia</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Antarctica" title="Antarctica – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Antarctica" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target">Interlingua</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Antarctic" title="Antarctic – interlingue" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Antarctic" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="interlingue" class="interlanguage-link-target">Interlingue</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ik mw-list-item"><a href="https://ik.wikipedia.org/wiki/Antartikaq" title="Antartikaq – inupiak" lang="ik" hreflang="ik" data-title="Antartikaq" data-language-autonym="Iñupiatun" data-language-local-name="inupiak" class="interlanguage-link-target">Iñupiatun</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%B4%C3%A6" title="Антарктидæ – osetyjski" lang="os" hreflang="os" data-title="Антарктидæ" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="osetyjski" class="interlanguage-link-target">Ирон</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/I-Antatika" title="I-Antatika – zulu" lang="zu" hreflang="zu" data-title="I-Antatika" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="zulu" class="interlanguage-link-target">IsiZulu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Su%C3%B0urskautslandi%C3%B0" title="Suðurskautslandið – islandzki" lang="is" hreflang="is" data-title="Suðurskautslandið" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandzki" class="interlanguage-link-target">Íslenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Antartide" title="Antartide – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Antartide" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target">Italiano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%A0%D7%98%D7%90%D7%A8%D7%A7%D7%98%D7%99%D7%A7%D7%94" title="אנטארקטיקה – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="אנטארקטיקה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target">עברית</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – jawajski" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="jawajski" class="interlanguage-link-target">Jawa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Antar%C9%A9tiki_t%C9%9Bt%CA%8B_wandamm" title="Antarɩtiki tɛtʋ wandamm – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Antarɩtiki tɛtʋ wandamm" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target">Kabɩyɛ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%85%E0%B2%82%E0%B2%9F%E0%B2%BE%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%9F%E0%B2%BF%E0%B2%95" title="ಅಂಟಾರ್ಕ್ಟಿಕ – kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಅಂಟಾರ್ಕ್ಟಿಕ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target">ಕನ್ನಡ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Antartida" title="Antartida – pampango" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Antartida" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="pampango" class="interlanguage-link-target">Kapampangan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%B4%D0%B0" title="Антарктида – karaczajsko-bałkarski" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Антарктида" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="karaczajsko-bałkarski" class="interlanguage-link-target">Къарачай-малкъар</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A5%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%90" title="ანტარქტიდა – gruziński" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ანტარქტიდა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gruziński" class="interlanguage-link-target">ქართული</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-csb mw-list-item"><a href="https://csb.wikipedia.org/wiki/Antarktida" title="Antarktida – kaszubski" lang="csb" hreflang="csb" data-title="Antarktida" data-language-autonym="Kaszëbsczi" data-language-local-name="kaszubski" class="interlanguage-link-target">Kaszëbsczi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%B4%D0%B0" title="Антарктида – kazachski" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Антарктида" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazachski" class="interlanguage-link-target">Қазақша</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – kornijski" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="kornijski" class="interlanguage-link-target">Kernowek</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rw mw-list-item"><a href="https://rw.wikipedia.org/wiki/Antarigitika" title="Antarigitika – kinya-ruanda" lang="rw" hreflang="rw" data-title="Antarigitika" data-language-autonym="Ikinyarwanda" data-language-local-name="kinya-ruanda" class="interlanguage-link-target">Ikinyarwanda</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Bara_la_Antaktiki" title="Bara la Antaktiki – suahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Bara la Antaktiki" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="suahili" class="interlanguage-link-target">Kiswahili</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-avk mw-list-item"><a href="https://avk.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – kotava" lang="avk" hreflang="avk" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Kotava" data-language-local-name="kotava" class="interlanguage-link-target">Kotava</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Antatik_(kontinan)" title="Antatik (kontinan) – kreolski haitański" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Antatik (kontinan)" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="kreolski haitański" class="interlanguage-link-target">Kreyòl ayisyen</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Antarktik" title="Antarktik – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Antarktik" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target">Kriyòl gwiyannen</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Antarkt%C3%AEka" title="Antarktîka – kurdyjski" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Antarktîka" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurdyjski" class="interlanguage-link-target">Kurdî</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%B4%D0%B0" title="Антарктида – kirgiski" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Антарктида" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirgiski" class="interlanguage-link-target">Кыргызча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Antartida" title="Antartida – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Antartida" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target">Ladin</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Antartika" title="Antartika – ladyński" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Antartika" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="ladyński" class="interlanguage-link-target">Ladino</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%97%E0%BA%B0%E0%BA%A7%E0%BA%B5%E0%BA%9A%E0%BA%AD%E0%BA%B1%E0%BA%87%E0%BA%95%E0%BA%B2%E0%BA%81%E0%BA%95%E0%BA%B4%E0%BA%81" title="ທະວີບອັງຕາກຕິກ – laotański" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ທະວີບອັງຕາກຕິກ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="laotański" class="interlanguage-link-target">ລາວ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Antarctica" title="Antarctica – łaciński" lang="la" hreflang="la" data-title="Antarctica" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="łaciński" class="interlanguage-link-target">Latina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Antarkt%C4%ABda" title="Antarktīda – łotewski" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Antarktīda" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="łotewski" class="interlanguage-link-target">Latviešu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – luksemburski" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luksemburski" class="interlanguage-link-target">Lëtzebuergesch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%B4%D0%B0" title="Антарктида – lezgijski" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Антарктида" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="lezgijski" class="interlanguage-link-target">Лезги</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Antarktida" title="Antarktida – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Antarktida" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target">Lietuvių</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Antartego" title="Antartego – liguryjski" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Antartego" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="liguryjski" class="interlanguage-link-target">Ligure</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Antarctica" title="Antarctica – limburski" lang="li" hreflang="li" data-title="Antarctica" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="limburski" class="interlanguage-link-target">Limburgs</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Antartica" title="Antartica – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Antartica" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target">Lingua Franca Nova</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://olo.wikipedia.org/wiki/Antarktidu" title="Antarktidu – Livvi-Karelian" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Antarktidu" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="Livvi-Karelian" class="interlanguage-link-target">Livvinkarjala</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/ziptu%27a" title="ziptu'a – lojban" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="ziptu'a" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="lojban" class="interlanguage-link-target">La .lojban.</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Antartid" title="Antartid – lombardzki" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Antartid" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="lombardzki" class="interlanguage-link-target">Lombard</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – węgierski" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="węgierski" class="interlanguage-link-target">Magyar</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE" title="अन्टार्क्टिका – maithili" lang="mai" hreflang="mai" data-title="अन्टार्क्टिका" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="maithili" class="interlanguage-link-target">मैथिली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%BA" title="Антарктик – macedoński" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Антарктик" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedoński" class="interlanguage-link-target">Македонски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – malgaski" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgaski" class="interlanguage-link-target">Malagasy</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%85%E0%B4%A8%E0%B5%8D%E0%B4%B1%E0%B4%BE%E0%B5%BC%E0%B4%9F%E0%B5%8D%E0%B4%9F%E0%B4%BF%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%95" title="അന്റാർട്ടിക്ക – malajalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="അന്റാർട്ടിക്ക" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malajalam" class="interlanguage-link-target">മലയാളം</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Antartika" title="Antartika – maltański" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Antartika" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="maltański" class="interlanguage-link-target">Malti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/Tiri_o_te_Moana" title="Tiri o te Moana – maoryjski" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Tiri o te Moana" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="maoryjski" class="interlanguage-link-target">Māori</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%82%E0%A4%9F%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE" title="अंटार्क्टिका – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="अंटार्क्टिका" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target">मराठी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A5%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%90" title="ანტარქტიდა – megrelski" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ანტარქტიდა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="megrelski" class="interlanguage-link-target">მარგალური</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%83%D8%AA%D9%8A%D9%83%D8%A7" title="انتاركتيكا – egipski arabski" lang="arz" hreflang="arz" data-title="انتاركتيكا" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="egipski arabski" class="interlanguage-link-target">مصرى</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mnw mw-list-item"><a href="https://mnw.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%94%E1%80%B9%E1%80%90%E1%80%AC%E1%80%90%E1%80%AD%E1%80%80" title="အန္တာတိက – Mon" lang="mnw" hreflang="mnw" data-title="အန္တာတိက" data-language-autonym="ဘာသာမန်" data-language-local-name="Mon" class="interlanguage-link-target">ဘာသာမန်</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="جنوبگان – mazanderański" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="جنوبگان" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazanderański" class="interlanguage-link-target">مازِرونی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Antartika" title="Antartika – malajski" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Antartika" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malajski" class="interlanguage-link-target">Bahasa Melayu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – minangkabu" lang="min" hreflang="min" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="minangkabu" class="interlanguage-link-target">Minangkabau</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/N%C3%A0ng-g%C4%ADk-ci%C5%AD" title="Nàng-gĭk-ciŭ – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Nàng-gĭk-ciŭ" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target">閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Ant%C3%A1rtica" title="Antártica – mirandyjski" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Antártica" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="mirandyjski" class="interlanguage-link-target">Mirandés</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%B4%D0%B0%D1%81%D1%8C" title="Антарктидась – moksza" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Антарктидась" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="moksza" class="interlanguage-link-target">Мокшень</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%B4" title="Антарктид – mongolski" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Антарктид" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongolski" class="interlanguage-link-target">Монгол</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%94%E1%80%B9%E1%80%90%E1%80%AC%E1%80%90%E1%80%AD%E1%80%80" title="အန္တာတိက – birmański" lang="my" hreflang="my" data-title="အန္တာတိက" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birmański" class="interlanguage-link-target">မြန်မာဘာသာ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Antarctica" title="Antarctica – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Antarctica" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target">Nederlands</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – dolnosaksoński" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="dolnosaksoński" class="interlanguage-link-target">Nedersaksies</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE" title="अन्टार्क्टिका – nepalski" lang="ne" hreflang="ne" data-title="अन्टार्क्टिका" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="nepalski" class="interlanguage-link-target">नेपाली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%8F%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE" title="एन्टार्टिका – newarski" lang="new" hreflang="new" data-title="एन्टार्टिका" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="newarski" class="interlanguage-link-target">नेपाल भाषा</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E5%8D%97%E6%A5%B5%E5%A4%A7%E9%99%B8" title="南極大陸 – japoński" lang="ja" hreflang="ja" data-title="南極大陸" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoński" class="interlanguage-link-target">日本語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/Antartide" title="Antartide – neapolitański" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Antartide" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="neapolitański" class="interlanguage-link-target">Napulitano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%B4%D0%B0" title="Антарктида – czeczeński" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Антарктида" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="czeczeński" class="interlanguage-link-target">Нохчийн</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Antarktikaa" title="Antarktikaa – północnofryzyjski" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Antarktikaa" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="północnofryzyjski" class="interlanguage-link-target">Nordfriisk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pih mw-list-item"><a href="https://pih.wikipedia.org/wiki/Antarktida" title="Antarktida – Norfuk / Pitkern" lang="pih" hreflang="pih" data-title="Antarktida" data-language-autonym="Norfuk / Pitkern" data-language-local-name="Norfuk / Pitkern" class="interlanguage-link-target">Norfuk / Pitkern</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target">Norsk bokmål</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Antarktis" title="Antarktis – norweski (nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Antarktis" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norweski (nynorsk)" class="interlanguage-link-target">Norsk nynorsk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Antarctique" title="Antarctique – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Antarctique" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target">Nouormand</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://nov.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="novial" class="interlanguage-link-target">Novial</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Antartida" title="Antartida – oksytański" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Antartida" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="oksytański" class="interlanguage-link-target">Occitan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%B4%D0%B5" title="Антарктиде – Eastern Mari" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Антарктиде" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="Eastern Mari" class="interlanguage-link-target">Олык марий</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%86%E0%AC%A3%E0%AD%8D%E0%AC%9F%E0%AC%B0%E0%AD%8D%E0%AC%95%E0%AC%9F%E0%AC%BF%E0%AC%95%E0%AC%BE" title="ଆଣ୍ଟର୍କଟିକା – orija" lang="or" hreflang="or" data-title="ଆଣ୍ଟର୍କଟିକା" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="orija" class="interlanguage-link-target">ଓଡ଼ିଆ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Antaarkitikaa" title="Antaarkitikaa – oromo" lang="om" hreflang="om" data-title="Antaarkitikaa" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="oromo" class="interlanguage-link-target">Oromoo</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Antarktida" title="Antarktida – uzbecki" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Antarktida" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbecki" class="interlanguage-link-target">Oʻzbekcha / ўзбекча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%85%E0%A9%B0%E0%A8%9F%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A8%95%E0%A8%9F%E0%A8%BF%E0%A8%95%E0%A8%BE" title="ਅੰਟਾਰਕਟਿਕਾ – pendżabski" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਅੰਟਾਰਕਟਿਕਾ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendżabski" class="interlanguage-link-target">ਪੰਜਾਬੀ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%B9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D9%B9%DA%A9%D8%A7" title="انٹارکٹکا – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="انٹارکٹکا" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target">پنجابی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-blk mw-list-item"><a href="https://blk.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%90%E1%80%AC%E1%80%90%E1%80%AD%E1%80%80" title="အန်တာတိက – Pa'O" lang="blk" hreflang="blk" data-title="အန်တာတိက" data-language-autonym="ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ" data-language-local-name="Pa'O" class="interlanguage-link-target">ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Ant%C3%A1rtika" title="Antártika – papiamento" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Antártika" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="papiamento" class="interlanguage-link-target">Papiamentu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%D9%8A%DA%A9%D8%A7" title="انتارکتيکا – paszto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="انتارکتيکا" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="paszto" class="interlanguage-link-target">پښتو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Antaatika" title="Antaatika – jamajski" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Antaatika" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="jamajski" class="interlanguage-link-target">Patois</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-koi mw-list-item"><a href="https://koi.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%B4%D0%B0" title="Антарктида – komi-permiacki" lang="koi" hreflang="koi" data-title="Антарктида" data-language-autonym="Перем коми" data-language-local-name="komi-permiacki" class="interlanguage-link-target">Перем коми</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%8B%E1%9E%8F%E1%9E%B6%E1%9E%80%E1%9E%91%E1%9E%B7%E1%9E%80" title="អង់តាកទិក – khmerski" lang="km" hreflang="km" data-title="អង់តាកទិក" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="khmerski" class="interlanguage-link-target">ភាសាខ្មែរ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Intarctike" title="Intarctike – pikardyjski" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Intarctike" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="pikardyjski" class="interlanguage-link-target">Picard</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Ant%C3%A0rtide" title="Antàrtide – piemoncki" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Antàrtide" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="piemoncki" class="interlanguage-link-target">Piemontèis</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – dolnoniemiecki" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="dolnoniemiecki" class="interlanguage-link-target">Plattdüütsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnt mw-list-item"><a href="https://pnt.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CF%84%CE%B1%CF%81%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CE%BD" title="Ανταρκτικήν – pontyjski" lang="pnt" hreflang="pnt" data-title="Ανταρκτικήν" data-language-autonym="Ποντιακά" data-language-local-name="pontyjski" class="interlanguage-link-target">Ποντιακά</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Ant%C3%A1rtida" title="Antártida – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Antártida" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target">Português</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – karakałpacki" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="karakałpacki" class="interlanguage-link-target">Qaraqalpaqsha</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Antarktida" title="Antarktida – krymskotatarski" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Antarktida" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="krymskotatarski" class="interlanguage-link-target">Qırımtatarca</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ksh mw-list-item"><a href="https://ksh.wikipedia.org/wiki/S%C3%BC%C3%BCdpool" title="Süüdpool – gwara kolońska" lang="ksh" hreflang="ksh" data-title="Süüdpool" data-language-autonym="Ripoarisch" data-language-local-name="gwara kolońska" class="interlanguage-link-target">Ripoarisch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Antarctida" title="Antarctida – rumuński" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Antarctida" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumuński" class="interlanguage-link-target">Română</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Antartika" title="Antartika – keczua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Antartika" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="keczua" class="interlanguage-link-target">Runa Simi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D1%96%D0%B4%D0%B0" title="Антарктіда – rusiński" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Антарктіда" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="rusiński" class="interlanguage-link-target">Русиньскый</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%B4%D0%B0" title="Антарктида – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Антарктида" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target">Русский</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Антарктика – jakucki" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Антарктика" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="jakucki" class="interlanguage-link-target">Саха тыла</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szy mw-list-item"><a href="https://szy.wikipedia.org/wiki/Nan-ci-cow" title="Nan-ci-cow – Sakizaya" lang="szy" hreflang="szy" data-title="Nan-ci-cow" data-language-autonym="Sakizaya" data-language-local-name="Sakizaya" class="interlanguage-link-target">Sakizaya</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sm mw-list-item"><a href="https://sm.wikipedia.org/wiki/Anetatika" title="Anetatika – samoański" lang="sm" hreflang="sm" data-title="Anetatika" data-language-autonym="Gagana Samoa" data-language-local-name="samoański" class="interlanguage-link-target">Gagana Samoa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%A3%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE" title="अण्टार्क्टिका – sanskryt" lang="sa" hreflang="sa" data-title="अण्टार्क्टिका" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="sanskryt" class="interlanguage-link-target">संस्कृतम्</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%9F%E1%B1%B1%E1%B1%B4%E1%B1%9F%E1%B1%A8%E1%B1%A0%E1%B1%9A%E1%B1%B4%E1%B1%A4%E1%B1%A0%E1%B1%9F" title="ᱟᱱᱴᱟᱨᱠᱚᱴᱤᱠᱟ – santali" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱟᱱᱴᱟᱨᱠᱚᱴᱤᱠᱟ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="santali" class="interlanguage-link-target">ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-skr mw-list-item"><a href="https://skr.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%B9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D9%B9%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="انٹارکٹیکا – Saraiki" lang="skr" hreflang="skr" data-title="انٹارکٹیکا" data-language-autonym="سرائیکی" data-language-local-name="Saraiki" class="interlanguage-link-target">سرائیکی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Ant%C3%A0rticu" title="Antàrticu – sardyński" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Antàrticu" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sardyński" class="interlanguage-link-target">Sardu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Antarcticae" title="Antarcticae – scots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Antarcticae" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="scots" class="interlanguage-link-target">Scots</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Antarktikoa" title="Antarktikoa – fryzyjski saterlandzki" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Antarktikoa" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="fryzyjski saterlandzki" class="interlanguage-link-target">Seeltersk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nso mw-list-item"><a href="https://nso.wikipedia.org/wiki/Antarctica" title="Antarctica – sotho północny" lang="nso" hreflang="nso" data-title="Antarctica" data-language-autonym="Sesotho sa Leboa" data-language-local-name="sotho północny" class="interlanguage-link-target">Sesotho sa Leboa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Antarktiku" title="Antarktiku – albański" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Antarktiku" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albański" class="interlanguage-link-target">Shqip</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Ant%C3%A0rtidi" title="Antàrtidi – sycylijski" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Antàrtidi" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="sycylijski" class="interlanguage-link-target">Sicilianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%87%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%A7%E0%B7%8F%E0%B6%9A%E0%B7%8A%E0%B6%A7%E0%B7%92%E0%B6%9A%E0%B7%8F%E0%B7%80" title="ඇන්ටාක්ටිකාව – syngaleski" lang="si" hreflang="si" data-title="ඇන්ටාක්ටිකාව" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="syngaleski" class="interlanguage-link-target">සිංහල</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Antarctica" title="Antarctica – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Antarctica" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target">Simple English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%BD%D8%A7%D8%B1%DA%AA%D9%BD%D9%8A%DA%AA%D8%A7" title="انٽارڪٽيڪا – sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="انٽارڪٽيڪا" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="sindhi" class="interlanguage-link-target">سنڌي</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Antarkt%C3%ADda" title="Antarktída – słowacki" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Antarktída" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="słowacki" class="interlanguage-link-target">Slovenčina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – słoweński" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="słoweński" class="interlanguage-link-target">Slovenščina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cu mw-list-item"><a href="https://cu.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D1%97%D0%BA%D0%B0" title="Антарктїка – cerkiewnosłowiański" lang="cu" hreflang="cu" data-title="Антарктїка" data-language-autonym="Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ" data-language-local-name="cerkiewnosłowiański" class="interlanguage-link-target">Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Antarktyda" title="Antarktyda – śląski" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Antarktyda" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="śląski" class="interlanguage-link-target">Ślůnski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – somalijski" lang="so" hreflang="so" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="somalijski" class="interlanguage-link-target">Soomaaliga</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="ئانتارکتیکا – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="ئانتارکتیکا" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target">کوردی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%BA" title="Антарктик – serbski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Антарктик" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbski" class="interlanguage-link-target">Српски / srpski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Antarktik" title="Antarktik – serbsko-chorwacki" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Antarktik" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbsko-chorwacki" class="interlanguage-link-target">Srpskohrvatski / српскохрватски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Antartika" title="Antartika – sundajski" lang="su" hreflang="su" data-title="Antartika" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="sundajski" class="interlanguage-link-target">Sunda</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Etel%C3%A4manner" title="Etelämanner – fiński" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Etelämanner" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fiński" class="interlanguage-link-target">Suomi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Antarktis" title="Antarktis – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Antarktis" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target">Svenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Antartika" title="Antartika – tagalski" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Antartika" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalski" class="interlanguage-link-target">Tagalog</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%85%E0%AE%A8%E0%AF%8D%E0%AE%A4%E0%AE%BE%E0%AE%9F%E0%AF%8D%E0%AE%9F%E0%AE%BF%E0%AE%95%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AE%BE" title="அந்தாட்டிக்கா – tamilski" lang="ta" hreflang="ta" data-title="அந்தாட்டிக்கா" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamilski" class="interlanguage-link-target">தமிழ்</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shi mw-list-item"><a href="https://shi.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – tashelhiyt" lang="shi" hreflang="shi" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Taclḥit" data-language-local-name="tashelhiyt" class="interlanguage-link-target">Taclḥit</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Antraktika" title="Antraktika – kabylski" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Antraktika" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="kabylski" class="interlanguage-link-target">Taqbaylit</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-tara mw-list-item"><a href="https://roa-tara.wikipedia.org/wiki/Antartide" title="Antartide – Tarantino" lang="nap-x-tara" hreflang="nap-x-tara" data-title="Antartide" data-language-autonym="Tarandíne" data-language-local-name="Tarantino" class="interlanguage-link-target">Tarandíne</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%B4%D0%B0" title="Антарктида – tatarski" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Антарктида" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatarski" class="interlanguage-link-target">Татарча / tatarça</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shn mw-list-item"><a href="https://shn.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A2%E1%82%85%E1%81%BC%E1%80%BA%E1%82%87%E1%80%90%E1%81%A2%E1%81%B5%E1%80%BA%E1%82%88%E1%80%90%E1%80%AE%E1%80%B8%E1%81%B5%E1%82%83%E1%82%88" title="ဢႅၼ်ႇတၢၵ်ႈတီးၵႃႈ – szan" lang="shn" hreflang="shn" data-title="ဢႅၼ်ႇတၢၵ်ႈတီးၵႃႈ" data-language-autonym="ၽႃႇသႃႇတႆး " data-language-local-name="szan" class="interlanguage-link-target">ၽႃႇသႃႇတႆး </a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%85%E0%B0%82%E0%B0%9F%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B0%BF%E0%B0%9F%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B0%BE" title="అంటార్కిటికా – telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="అంటార్కిటికా" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="telugu" class="interlanguage-link-target">తెలుగు</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tet mw-list-item"><a href="https://tet.wikipedia.org/wiki/Ant%C3%A1rtida" title="Antártida – tetum" lang="tet" hreflang="tet" data-title="Antártida" data-language-autonym="Tetun" data-language-local-name="tetum" class="interlanguage-link-target">Tetun</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%97%E0%B8%A7%E0%B8%B5%E0%B8%9B%E0%B9%81%E0%B8%AD%E0%B8%99%E0%B8%95%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B8%81%E0%B8%95%E0%B8%B4%E0%B8%81%E0%B8%B2" title="ทวีปแอนตาร์กติกา – tajski" lang="th" hreflang="th" data-title="ทวีปแอนตาร์กติกา" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tajski" class="interlanguage-link-target">ไทย</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%B4%D0%B0" title="Антарктида – tadżycki" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Антарктида" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tadżycki" class="interlanguage-link-target">Тоҷикӣ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-to mw-list-item"><a href="https://to.wikipedia.org/wiki/%CA%BBAnet%C4%81tika" title="ʻAnetātika – tonga" lang="to" hreflang="to" data-title="ʻAnetātika" data-language-autonym="Lea faka-Tonga" data-language-local-name="tonga" class="interlanguage-link-target">Lea faka-Tonga</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chr mw-list-item"><a href="https://chr.wikipedia.org/wiki/%E1%8F%A7%E1%8F%81%E1%8F%8D%E1%8F%93%E1%8E%B8" title="ᏧᏁᏍᏓᎸ – czirokeski" lang="chr" hreflang="chr" data-title="ᏧᏁᏍᏓᎸ" data-language-autonym="ᏣᎳᎩ" data-language-local-name="czirokeski" class="interlanguage-link-target">ᏣᎳᎩ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chy mw-list-item"><a href="https://chy.wikipedia.org/wiki/Antarctica" title="Antarctica – czejeński" lang="chy" hreflang="chy" data-title="Antarctica" data-language-autonym="Tsetsêhestâhese" data-language-local-name="czejeński" class="interlanguage-link-target">Tsetsêhestâhese</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tcy mw-list-item"><a href="https://tcy.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%85%E0%B2%82%E0%B2%9F%E0%B2%BE%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%9F%E0%B2%BF%E0%B2%95" title="ಅಂಟಾರ್ಕ್ಟಿಕ – tulu" lang="tcy" hreflang="tcy" data-title="ಅಂಟಾರ್ಕ್ಟಿಕ" data-language-autonym="ತುಳು" data-language-local-name="tulu" class="interlanguage-link-target">ತುಳು</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target">Türkçe</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – turkmeński" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="turkmeński" class="interlanguage-link-target">Türkmençe</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/A%CC%B1ntati%CC%B1ka" title="A̱ntati̱ka – tyap" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="A̱ntati̱ka" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="tyap" class="interlanguage-link-target">Tyap</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%B4%D0%B0" title="Антарктида – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Антарктида" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target">Українська</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%B9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D9%B9%DA%A9%D8%A7" title="انٹارکٹکا – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="انٹارکٹکا" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target">اردو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%83%D8%AA%D9%89%D8%AF%D8%A7" title="ئانتاركتىدا – ujgurski" lang="ug" hreflang="ug" data-title="ئانتاركتىدا" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="ujgurski" class="interlanguage-link-target">ئۇيغۇرچە / Uyghurche</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Namzgigcouh" title="Namzgigcouh – czuang" lang="za" hreflang="za" data-title="Namzgigcouh" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="czuang" class="interlanguage-link-target">Vahcuengh</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Ant%C3%A0rtide" title="Antàrtide – wenecki" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Antàrtide" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="wenecki" class="interlanguage-link-target">Vèneto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Antarktid" title="Antarktid – wepski" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Antarktid" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="wepski" class="interlanguage-link-target">Vepsän kel’</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%A2u_Nam_C%E1%BB%B1c" title="Châu Nam Cực – wietnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Châu Nam Cực" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="wietnamski" class="interlanguage-link-target">Tiếng Việt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Antarktis" title="Antarktis – võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Antarktis" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="võro" class="interlanguage-link-target">Võro</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Antartike" title="Antartike – waloński" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Antartike" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="waloński" class="interlanguage-link-target">Walon</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E5%8D%97%E6%A5%B5%E6%B4%B2" title="南極洲 – chiński klasyczny" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="南極洲" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="chiński klasyczny" class="interlanguage-link-target">文言</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Antarctica" title="Antarctica – zachodnioflamandzki" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Antarctica" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="zachodnioflamandzki" class="interlanguage-link-target">West-Vlams</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Antartika" title="Antartika – waraj" lang="war" hreflang="war" data-title="Antartika" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waraj" class="interlanguage-link-target">Winaray</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wo mw-list-item"><a href="https://wo.wikipedia.org/wiki/Goxub_Dottub_B%C3%ABj-saalum" title="Goxub Dottub Bëj-saalum – wolof" lang="wo" hreflang="wo" data-title="Goxub Dottub Bëj-saalum" data-language-autonym="Wolof" data-language-local-name="wolof" class="interlanguage-link-target">Wolof</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%8D%97%E6%A5%B5%E6%B4%B2" title="南極洲 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="南極洲" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target">吴语</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ts mw-list-item"><a href="https://ts.wikipedia.org/wiki/Antakthika" title="Antakthika – tsonga" lang="ts" hreflang="ts" data-title="Antakthika" data-language-autonym="Xitsonga" data-language-local-name="tsonga" class="interlanguage-link-target">Xitsonga</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%A0%D7%98%D7%90%D7%A8%D7%A7%D7%98%D7%99%D7%A7%D7%A2" title="אנטארקטיקע – jidysz" lang="yi" hreflang="yi" data-title="אנטארקטיקע" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="jidysz" class="interlanguage-link-target">ייִדיש</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/Ant%C3%A1rkt%C3%ACk%C3%A0" title="Antárktìkà – joruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Antárktìkà" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="joruba" class="interlanguage-link-target">Yorùbá</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%8D%97%E6%A5%B5%E6%B4%B2" title="南極洲 – kantoński" lang="yue" hreflang="yue" data-title="南極洲" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantoński" class="interlanguage-link-target">粵語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Antarktika" title="Antarktika – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Antarktika" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target">Zazaki</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/Antartica" title="Antartica – zelandzki" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Antartica" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="zelandzki" class="interlanguage-link-target">Zeêuws</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Antarkt%C4%97da" title="Antarktėda – żmudzki" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Antarktėda" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="żmudzki" class="interlanguage-link-target">Žemaitėška</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%8D%97%E6%9E%81%E6%B4%B2" title="南极洲 – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="南极洲" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target">中文</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Benua_Kutub_Kidul" title="Benua Kutub Kidul – betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Benua Kutub Kidul" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="betawi" class="interlanguage-link-target">Betawi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Antartika" title="Antartika – Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Antartika" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target">Batak Mandailing</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Antartika" title="Antartika – iban" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Antartika" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="iban" class="interlanguage-link-target">Jaku Iban</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kge mw-list-item"><a href="https://kge.wikipedia.org/wiki/Antartika" title="Antartika – Komering" lang="kge" hreflang="kge" data-title="Antartika" data-language-autonym="Kumoring" data-language-local-name="Komering" class="interlanguage-link-target">Kumoring</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tdd mw-list-item"><a href="https://tdd.wikipedia.org/wiki/%E1%A5%9F%E1%A5%A6%E1%A5%A2%E1%A5%B1_%E1%A5%96%E1%A5%A3%E1%A5%90_%E1%A5%96%E1%A5%A4%E1%A5%B1_%E1%A5%90%E1%A5%A3%E1%A5%B1" title="ᥟᥦᥢᥱ ᥖᥣᥐ ᥖᥤᥱ ᥐᥣᥱ – Tai Nuea" lang="tdd" hreflang="tdd" data-title="ᥟᥦᥢᥱ ᥖᥣᥐ ᥖᥤᥱ ᥐᥣᥱ" data-language-autonym="ᥖᥭᥰ ᥖᥬᥲ ᥑᥨᥒᥰ" data-language-local-name="Tai Nuea" class="interlanguage-link-target">ᥖᥭᥰ ᥖᥬᥲ ᥑᥨᥒᥰ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/Antarktid%C9%99" title="Antarktidə – tałyski" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Antarktidə" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="tałyski" class="interlanguage-link-target">Tolışi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zgh mw-list-item"><a href="https://zgh.wikipedia.org/wiki/%E2%B4%B0%E2%B5%8F%E2%B5%9C%E2%B4%B0%E2%B5%94%E2%B4%BD%E2%B5%9C%E2%B5%89%E2%B4%BD%E2%B4%B0" title="ⴰⵏⵜⴰⵔⴽⵜⵉⴽⴰ – standardowy marokański tamazight" lang="zgh" hreflang="zgh" data-title="ⴰⵏⵜⴰⵔⴽⵜⵉⴽⴰ" data-language-autonym="ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ" data-language-local-name="standardowy marokański tamazight" class="interlanguage-link-target">ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ</a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q51#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Antarktyda" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c">Artykuł</a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Antarktyda" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t">Dyskusja</a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >polski </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Antarktyda">Czytaj</a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v">Edytuj</a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e">Edytuj kod źródłowy</a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h">Wyświetl historię</a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >Narzędzia </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Antarktyda">Czytaj</a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v">Edytuj</a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e">Edytuj kod źródłowy</a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=history">Wyświetl historię</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Antarktyda" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j">Linkujące</a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Antarktyda" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k">Zmiany w linkowanych</a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u">Prześlij plik</a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne" title="Lista wszystkich stron specjalnych [q]" accesskey="q">Strony specjalne</a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Antarktyda&oldid=75173038" title="Stały link do tej wersji tej strony">Link do tej wersji</a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony">Informacje o tej stronie</a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Antarktyda&id=75173038&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę">Cytowanie tego artykułu</a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FAntarktyda">Zobacz skrócony adres URL</a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FAntarktyda">Pobierz kod QR</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Antarktyda">Utwórz książkę</a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=Antarktyda&action=show-download-screen">Pobierz jako PDF</a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Antarktyda&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p">Wersja do druku</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Antarctica" hreflang="en">Wikimedia Commons</a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikinews mw-list-item"><a href="https://pl.wikinews.org/wiki/Kategoria:Antarktyda" hreflang="pl">Wikinews</a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Antarktyda" hreflang="pl">Wikicytaty</a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikivoyage mw-list-item"><a href="https://pl.wikivoyage.org/wiki/Antarktyda" hreflang="pl">Wikipodróże</a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q51" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g">Element Wikidanych</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-coordinates" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output">Na mapach: <a class="external text" href="//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl&pagename=Antarktyda&params=90_S_0_E">90°S 0°E/-90,000000 0,000000</a></div></div> <div id="mw-indicator-featured-article" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><a href="/wiki/Wikipedia:Artyku%C5%82y_na_Medal" title="Ten artykuł został wyróżniony statusem „Artykułu na Medal”. Kliknij, aby dowiedzieć się więcej."><img alt="Artykuł na Medal" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Wikimedal_POL.svg/16px-Wikimedal_POL.svg.png" decoding="async" width="16" height="26" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Wikimedal_POL.svg/24px-Wikimedal_POL.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Wikimedal_POL.svg/32px-Wikimedal_POL.svg.png 2x" data-file-width="74" data-file-height="120" /></a></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><table class="infobox"> <caption class="naglowek" style="background-color:LightSteelBlue; color:#000000;"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r65781301">.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex{display:flex;justify-content:flex-start;align-items:center;gap:4px}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-ikona{flex-grow:0;flex-shrink:0;font-size:7px;max-width:40px;overflow:hidden}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-tekst{flex-grow:1}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-1{font-weight:bold}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-2{font-style:italic}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-3{font-style:italic;font-size:90%}</style><div class="iboxt-1">Antarktyda</div> </caption> <tbody><tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2"><a href="/wiki/Plik:Antarctica_6400px_from_Blue_Marble.jpg" class="mw-file-description"><img alt="{{{alt grafiki}}}" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Antarctica_6400px_from_Blue_Marble.jpg/240px-Antarctica_6400px_from_Blue_Marble.jpg" decoding="async" width="240" height="240" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Antarctica_6400px_from_Blue_Marble.jpg/360px-Antarctica_6400px_from_Blue_Marble.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Antarctica_6400px_from_Blue_Marble.jpg/480px-Antarctica_6400px_from_Blue_Marble.jpg 2x" data-file-width="6400" data-file-height="6400" /></a> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Pa%C5%84stwo" title="Państwo">Państwo</a> </th> <td> brak <a href="/wiki/Roszczenia_terytorialne_na_Antarktydzie" title="Roszczenia terytorialne na Antarktydzie">roszczenia terytorialne na Antarktydzie</a>: <img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Flag_of_Argentina.svg/22px-Flag_of_Argentina.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Flag_of_Argentina.svg/33px-Flag_of_Argentina.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Flag_of_Argentina.svg/44px-Flag_of_Argentina.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="500" /> <a href="/wiki/Argentyna" title="Argentyna">Argentyna</a> <img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Flag_of_Australia.svg/22px-Flag_of_Australia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Flag_of_Australia.svg/33px-Flag_of_Australia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Flag_of_Australia.svg/44px-Flag_of_Australia.svg.png 2x" data-file-width="1280" data-file-height="640" /> <a href="/wiki/Australia" title="Australia">Australia</a> <img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Flag_of_Chile.svg/22px-Flag_of_Chile.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Flag_of_Chile.svg/33px-Flag_of_Chile.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Flag_of_Chile.svg/44px-Flag_of_Chile.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /> <a href="/wiki/Chile" title="Chile">Chile</a> <img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/22px-Flag_of_France.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/33px-Flag_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/44px-Flag_of_France.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /> <a href="/wiki/Francja" title="Francja">Francja</a> <img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Flag_of_New_Zealand.svg/22px-Flag_of_New_Zealand.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Flag_of_New_Zealand.svg/33px-Flag_of_New_Zealand.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Flag_of_New_Zealand.svg/44px-Flag_of_New_Zealand.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /> <a href="/wiki/Nowa_Zelandia" title="Nowa Zelandia">Nowa Zelandia</a> <img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Flag_of_Norway.svg/22px-Flag_of_Norway.svg.png" decoding="async" width="22" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Flag_of_Norway.svg/33px-Flag_of_Norway.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Flag_of_Norway.svg/44px-Flag_of_Norway.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="372" /> <a href="/wiki/Norwegia" title="Norwegia">Norwegia</a> <img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/22px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/33px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/44px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /> <a href="/wiki/Wielka_Brytania" title="Wielka Brytania">Wielka Brytania</a> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Pole_powierzchni" title="Pole powierzchni">Powierzchnia</a> </th> <td> ok. 14 200 000 km²<a href="#cite_note-CIA-1">[1]</a> </td></tr> <tr> <th>Miejscowości </th> <td> <a href="/wiki/Stacje_polarne_w_Antarktyce" title="Stacje polarne w Antarktyce">stacje polarne</a>: <a href="/wiki/McMurdo" class="mw-redirect" title="McMurdo">McMurdo</a>, <a href="/wiki/Amundsen-Scott" title="Amundsen-Scott">Amundsen-Scott</a>, <a href="/wiki/Presidente_Eduardo_Frei_Montalva" title="Presidente Eduardo Frei Montalva">Eduardo Frei</a>, <a href="/wiki/Mirnyj_(stacja_antarktyczna)" title="Mirnyj (stacja antarktyczna)">Mirnyj</a>, <a href="/wiki/Base_Esperanza" title="Base Esperanza">Esperanza</a>, <a href="/wiki/Marambio" title="Marambio">Marambio</a> </td></tr> <tr> <th>Wysokość </th> <td> maks. 4892 m <a href="/wiki/N.p.m." title="N.p.m.">n.p.m.</a>, <a href="/wiki/Masyw_Vinsona" title="Masyw Vinsona">Masyw Vinsona</a> śr. 2040 m n.p.m.<a href="#cite_note-CITEREFKowalczykŁysekNajderskiRybarska1988163-2">[2]</a> min. 2870 m <a href="/wiki/P.p.m." title="P.p.m.">p.p.m.</a> pod <a href="/wiki/Lodowiec_Byrda" title="Lodowiec Byrda">Lodowcem Byrda</a><a href="#cite_note-Bedmap2-3">[3]</a> </td></tr> <tr> <th>Wydarzenia historyczne </th> <td> <a href="/wiki/Odkrycia_i_badania_Antarktyki" title="Odkrycia i badania Antarktyki">odkrycia i badania Antarktyki</a> </td></tr> <tr> <th>Rodzaj obiektu </th> <td> <a href="/wiki/Kontynent" title="Kontynent">kontynent</a> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background-color:var(--background-color-base, #fff); color:black; text-align:center; border-bottom:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1);"><a class="external text" href="//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl&pagename=Antarktyda&params=90_S_0_E">90°S 0°E/-90,000000 0,000000</a> </td></tr> <tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2"><a href="/wiki/Plik:Location_Antarctica.svg" class="mw-file-description" title="Położenie kontynentu"><img alt="Mapa" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Location_Antarctica.svg/240px-Location_Antarctica.svg.png" decoding="async" width="240" height="240" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Location_Antarctica.svg/360px-Location_Antarctica.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Location_Antarctica.svg/480px-Location_Antarctica.svg.png 2x" data-file-width="541" data-file-height="541" /></a> Położenie kontynentu </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Antarctica" title="Commons"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Antarctica" class="extiw" title="commons:Category:Antarctica">Multimedia w Wikimedia Commons</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><a href="https://pl.wikivoyage.org/wiki/Antarktyda" title="Wikipodróże"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg/28px-Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg.png" decoding="async" width="28" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg/42px-Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg/56px-Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg.png 2x" data-file-width="193" data-file-height="193" /></a> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://pl.wikivoyage.org/wiki/Antarktyda" class="extiw" title="voy:Antarktyda">Informacje w Wikipodróżach</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> </tbody></table> Antarktyda – <a href="/wiki/Kontynent" title="Kontynent">kontynent</a> położony najdalej na południe Ziemi, na którym znajduje się geograficzny <a href="/wiki/Biegun_po%C5%82udniowy" title="Biegun południowy">biegun południowy</a><a href="#cite_note-epwn-4">[4]</a>. Jest położony w rejonie <a href="/wiki/Antarktyka" title="Antarktyka">Antarktyki</a> na <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82kula_po%C5%82udniowa" title="Półkula południowa">półkuli południowej</a>, niemal w całości na południe od <a href="/wiki/Ko%C5%82o_podbiegunowe_po%C5%82udniowe" title="Koło podbiegunowe południowe">koła podbiegunowego</a> i otoczony przez <a href="/wiki/Ocean_Po%C5%82udniowy" title="Ocean Południowy">Ocean Południowy</a>. Ma powierzchnię 14,2 mln km², jest piątym co do wielkości kontynentem po <a href="/wiki/Azja" title="Azja">Azji</a>, <a href="/wiki/Afryka" title="Afryka">Afryce</a>, <a href="/wiki/Ameryka_P%C3%B3%C5%82nocna" title="Ameryka Północna">Ameryce Północnej</a> i <a href="/wiki/Ameryka_Po%C5%82udniowa" title="Ameryka Południowa">Ameryce Południowej</a>, prawie dwa razy większym od <a href="/wiki/Australia_(kontynent)" title="Australia (kontynent)">Australii</a>. Około 98% Antarktydy pokrywa <a href="/wiki/Polarna_czapa_lodowa" title="Polarna czapa lodowa">polarna czapa lodowa</a> o średniej grubości 1,9 km, która rozciąga się do wszystkich, prócz wysuniętych najbardziej na północ krańców Półwyspu Antarktycznego. Pod względem średnich warunków Antarktyda to najzimniejszy, najsuchszy i najbardziej wietrzny kontynent, ma także najwyższą średnią <a href="/wiki/Wysoko%C5%9B%C4%87_bezwzgl%C4%99dna" title="Wysokość bezwzględna">wysokość</a> ze wszystkich kontynentów. Antarktyda jest uznawana za kontynent pustynny, z roczną sumą opadów równą 200 mm wzdłuż wybrzeża i znacznie mniej w głębi lądu. Temperatura na Antarktydzie spada poniżej −90 °C. Kontynent <a href="/wiki/Anekumena" title="Anekumena">nie ma stałych mieszkańców</a>, ale w ciągu roku od 1000 do ponad 4000 osób przebywa na <a href="/wiki/Stacje_polarne_w_Antarktyce" title="Stacje polarne w Antarktyce">stacjach badawczych</a> rozsianych po całym kontynencie. Tylko organizmy przystosowane do zimna są w stanie przetrwać na Antarktydzie, w tym wiele gatunków <a href="/wiki/Archeony" title="Archeony">archeonów</a>, bakterii, grzybów, <a href="/wiki/Protisty" title="Protisty">protistów</a>, niektóre rośliny i niektóre zwierzęta, w tym <a href="/wiki/Nicienie" title="Nicienie">nicienie</a>, <a href="/wiki/Niesporczaki" title="Niesporczaki">niesporczaki</a>, <a href="/wiki/Pingwiny" title="Pingwiny">pingwiny</a>, <a href="/wiki/P%C5%82etwonogie" title="Płetwonogie">płetwonogie</a> i <a href="/wiki/Roztocze_(paj%C4%99czaki)" title="Roztocze (pajęczaki)">roztocze</a>. Zbiorowiska roślinne mają charakter <a href="/wiki/Tundra" title="Tundra">tundry</a>. Mimo że spekulacje i mity na temat <a href="/wiki/Terra_Australis" title="Terra Australis">Terra Australis Incognita</a> („Nieznanego Lądu Południowego”) sięgają starożytności, dopiero w 1820 członkowie rosyjskiej wyprawy <a href="/wiki/Fabian_Bellingshausen" title="Fabian Bellingshausen">Fabiana Bellingshausena</a> i <a href="/wiki/Michai%C5%82_%C5%81azariew" title="Michaił Łazariew">Michaiła Łazariewa</a> na okrętach „<a href="/wiki/Wostok_(1818)" title="Wostok (1818)">Wostok</a>” i „<a href="/w/index.php?title=Mirnyj_(okr%C4%99t)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mirnyj (okręt) (strona nie istnieje)">Mirnyj</a>” jako pierwsi ujrzeli brzeg kontynentu (ściślej <a href="/wiki/Lodowiec_szelfowy" title="Lodowiec szelfowy">lodowca szelfowego</a>). Przez resztę XIX wieku pozostał on w dużej mierze niezbadany, ze względu na nieprzyjazne środowisko, brak dostępnych zasobów naturalnych i izolację. Antarktyda jest zarządzana wspólnie przez państwa, które mają prawo głosu w ramach systemu <a href="/wiki/Uk%C5%82ad_Antarktyczny" title="Układ Antarktyczny">Układu Antarktycznego</a>. Układ został podpisany w 1959 przez 12 państw; obecnie obejmuje już 54 sygnatariuszy, w tym Polskę. Zakazuje on działań wojskowych i wydobycia surowców mineralnych, prowadzenia <a href="/wiki/Testy_atomowe" title="Testy atomowe">prób jądrowych</a> i składowania <a href="/wiki/Odpady_promieniotw%C3%B3rcze" title="Odpady promieniotwórcze">odpadów jądrowych</a>, wspiera badania naukowe oraz chroni <a href="/wiki/Kraina_antarktyczna" title="Kraina antarktyczna">faunę</a> i <a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_antarktyczne" title="Państwo antarktyczne">florę kontynentu</a>. Badania naukowe są prowadzone przez ponad 4000 naukowców z wielu krajów. <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Pochodzenie_nazwy_Antarktydy">Pochodzenie nazwy Antarktydy</h2>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Pochodzenie nazwy Antarktydy" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Pochodzenie nazwy Antarktydy">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Gentoo_Penguins_at_Waterboat_Point,_Antarctica_(6122974902).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Gentoo_Penguins_at_Waterboat_Point%2C_Antarctica_%286122974902%29.jpg/220px-Gentoo_Penguins_at_Waterboat_Point%2C_Antarctica_%286122974902%29.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Gentoo_Penguins_at_Waterboat_Point%2C_Antarctica_%286122974902%29.jpg/330px-Gentoo_Penguins_at_Waterboat_Point%2C_Antarctica_%286122974902%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Gentoo_Penguins_at_Waterboat_Point%2C_Antarctica_%286122974902%29.jpg/440px-Gentoo_Penguins_at_Waterboat_Point%2C_Antarctica_%286122974902%29.jpg 2x" data-file-width="5616" data-file-height="3744" /></a><figcaption><a href="/wiki/Pingwin_bia%C5%82obrewy" title="Pingwin białobrewy">Pingwiny białobrewe</a> w krajobrazie typowym dla Półwyspu Antarktycznego</figcaption></figure> Nazwa „Antarktyda” jest zlatynizowaną wersją greckiego słowa ἀνταρκτική (antarktiké), żeńskiej formy od ἀνταρκτικός (antarktikos)<a href="#cite_note-perseus.tufts-entry-9514-5">[5]</a>, co oznacza „naprzeciwko <a href="/wiki/Arktyka" title="Arktyka">Arktyki</a>”, „przeciwnie do północy”<a href="#cite_note-books.google-north-greek-6">[6]</a>. Alternatywne wyjaśnienie odnosi się do gwiazdozbioru <a href="/wiki/Wielka_Nied%C5%BAwiedzica" title="Wielka Niedźwiedzica">Wielkiej Niedźwiedzicy</a> (gr. Μεγάλη Άρκτος, Megale Arktos), nazwa kontynentu miałaby wskazywać, że leży „naprzeciwko gwiazdozbioru Wielkiej Niedźwiedzicy”<a href="#cite_note-CITEREFMakowski2004294-7">[7]</a>. Zanim termin ten został przyjęty w obecnym znaczeniu, określenie to było używane dla opisu innych miejsc, położonych „przeciwnie do północy”. Na przykład w XVI wieku krótkotrwała kolonia francuska w Brazylii została nazwana „France Antarctique”<a href="#cite_note-Rio-8">[8]</a>, a zwierzęta i rośliny z półkuli południowej bywały określane terminem „antarktyczne”<a href="#cite_note-books.google-north-greek-6">[6]</a>. Po raz pierwszy nazwy „Antarktyda” w odniesieniu do kontynentu użył w 1840 lub 1841 polarnik <a href="/wiki/Charles_Wilkes" title="Charles Wilkes">Charles Wilkes</a>, twórca pierwszych map jego wybrzeży<a href="#cite_note-CITEREFMakowski2004294-7">[7]</a><a href="#cite_note-CITEREFMityk1982472-9">[9]</a>. Jako pierwszy nazwę tę naniósł na mapy w latach 90. XIX wieku szkocki <a href="/wiki/Kartografia" title="Kartografia">kartograf</a>, <a href="/w/index.php?title=John_George_Bartholomew&action=edit&redlink=1" class="new" title="John George Bartholomew (strona nie istnieje)">John George Bartholomew</a><a href="#cite_note-digital.nls-antarctica-10">[10]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historia_odkryć">Historia odkryć</h2>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Historia odkryć" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Historia odkryć">edytuj kod</a>]</div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobny artykuł: <a href="/wiki/Odkrycia_i_badania_Antarktyki" title="Odkrycia i badania Antarktyki">Odkrycia i badania Antarktyki</a>.</div> Antarktyda nie ma rdzennej ludności i nie ma dowodów, że była widziana przez ludzi aż do XIX wieku<a href="#cite_note-sealers-11">[11]</a>. Jednak przekonanie o istnieniu Terra Australis – rozległego kontynentu na dalekim południu kuli ziemskiej dla „zrównoważenia” północnych kontynentów Europy, Azji i <a href="/wiki/Afryka_P%C3%B3%C5%82nocna" title="Afryka Północna">Afryki Północnej</a>, istniało od czasów starożytnych. Koncepcję tę zaproponował <a href="/wiki/Arystoteles" title="Arystoteles">Arystoteles</a>, aby zachować <a href="/wiki/Symetria_figury" title="Symetria figury">symetrię</a> wszystkich znanych lądów na świecie, a następnie rozwinął ją <a href="/wiki/Klaudiusz_Ptolemeusz" title="Klaudiusz Ptolemeusz">Ptolemeusz</a> (<a href="/wiki/I_wiek" title="I wiek">I wiek</a> n.e.), umieszczając ów ląd na swoich mapach. Pod koniec XVII wieku odkrywcy stwierdzili, że Ameryka Południowa i Australia nie są częściami legendarnego „Lądu Południowego”, jednak geografowie wciąż umieszczali na mapach nieznany kontynent, o rozmiarach znacznie większych niż obecnie stwierdzone<a href="#cite_note-libweb5.princeton-12">[12]</a>. <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:James_Weddell_Expedition.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/James_Weddell_Expedition.jpg/240px-James_Weddell_Expedition.jpg" decoding="async" width="240" height="143" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/James_Weddell_Expedition.jpg/360px-James_Weddell_Expedition.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/James_Weddell_Expedition.jpg/480px-James_Weddell_Expedition.jpg 2x" data-file-width="2107" data-file-height="1252" /></a><figcaption>Obraz pokazujący bryg Jane i kuter Beaufroy wśród gór lodowych (druga wyprawa <a href="/wiki/James_Weddell" title="James Weddell">Jamesa Weddella</a>, w 1823)</figcaption></figure> Antarktyda nie została nazwana Terra Australis, gdyż nazwa ta została wcześniej nadana Australii, a wynikało to z błędnego założenia, że dalej na południe nie może istnieć już znacznych rozmiarów ląd. Jako główny popularyzator nazwy „Australia” jest wskazywany angielski podróżnik i odkrywca <a href="/wiki/Matthew_Flinders" title="Matthew Flinders">Matthew Flinders</a>. We wstępie do swej książki A Voyage to Terra Australis (1814) usprawiedliwiał on tytuł, pisząc: <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74506874">.mw-parser-output div.cytat{display:table;border:1px solid #a2a9b1;padding:0;margin-top:0.5em;margin-bottom:0.8em;background:#f8f9fa}.mw-parser-output div.cytat>blockquote{margin:0;padding:0.5em 1.5em}.mw-parser-output div.cytat-zrodlo{text-align:right;padding:0 1em 0.5em 1.5em}.mw-parser-output div.cytat-zrodlo::before{content:"— "}.mw-parser-output div.cytat.środek{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output div.cytat.prawy{float:right;clear:right;margin-left:1.4em}.mw-parser-output div.cytat.lewy{float:left;clear:left;margin-right:1.4em}.mw-parser-output div.cytat.prawy:not([style]),.mw-parser-output div.cytat.lewy:not([style]){max-width:25em}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output div.cytat{background-color:#202122;border-color:#2e3136}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output div.cytat{background-color:#202122;border-color:#2e3136}}</style><div class="cytat"> <blockquote> Nie ma możliwości, że inny oddzielny ląd, o porównywalnym obszarze, będzie kiedykolwiek odkryty w bardziej południowej szerokości geograficznej; zatem nazwa Terra Australis najbardziej odpowiada znaczeniu i położeniu tej krainy: ma starożytne korzenie oraz, nie mając odniesienia do żadnego z dwóch krajów roszczących sobie do niej prawa, wydaje się być mniej dyskusyjna niż inne, które mogłyby być wybrane<a href="#cite_note-terra-13">[13]</a>. </blockquote> </div> Europejskie mapy ukazywały ten hipotetyczny ląd aż do XVIII wieku, gdy statki kapitana <a href="/wiki/James_Cook" title="James Cook">Jamesa Cooka</a>, <a href="/wiki/Lista_skr%C3%B3towc%C3%B3w_przed_nazwami_okr%C4%99t%C3%B3w" title="Lista skrótowców przed nazwami okrętów">HMS</a> <a href="/w/index.php?title=HMS_Resolution_(1771)&action=edit&redlink=1" class="new" title="HMS Resolution (1771) (strona nie istnieje)">„Resolution”</a> i <a href="/w/index.php?title=HMS_Adventure_(1771)&action=edit&redlink=1" class="new" title="HMS Adventure (1771) (strona nie istnieje)">„Adventure”</a>, przekroczyły <a href="/wiki/Ko%C5%82o_podbiegunowe_po%C5%82udniowe" title="Koło podbiegunowe południowe">koło podbiegunowe południowe</a>, w dniu 17 stycznia 1773, w grudniu tego roku i ponownie w styczniu 1774<a href="#cite_note-mariner-ageofex-cook-14">[14]</a>. W styczniu Cook był w odległości około 120 km od wybrzeża Antarktydy, zanim wycofał się w związku z zagrożeniem statków przez <a href="/wiki/L%C3%B3d_morski" title="Lód morski">lód morski</a><a href="#cite_note-JamesCookJournals-15">[15]</a>. Pierwsi łowcy fok pojawili się na <a href="/wiki/Szetlandy_Po%C5%82udniowe" title="Szetlandy Południowe">Szetlandach Południowych</a> w Antarktyce dopiero w 1819<a href="#cite_note-sealers-11">[11]</a>. W 1820 ląd antarktydzki jako pierwsi zobaczyli członkowie załóg trzech różnych wypraw. Według różnych źródeł (<a href="/wiki/Polska_Akademia_Nauk" title="Polska Akademia Nauk">Polskiej Akademii Nauk</a><a href="#cite_note-arctowski-hist1-16">[16]</a><a href="#cite_note-arctowski-hist2-17">[17]</a>, <a href="/wiki/NASA" title="NASA">NASA</a><a href="#cite_note-quest.arc.nasa-palmer-18">[18]</a>, <a href="/w/index.php?title=National_Science_Foundation&action=edit&redlink=1" class="new" title="National Science Foundation (strona nie istnieje)">National Science Foundation</a><a href="#cite_note-nsf-antpanel-antpan05-19">[19]</a> i innych<a href="#cite_note-south-pole-p0000052-20">[20]</a><a href="#cite_note-ku-prism-21">[21]</a>) byli to: von Bellingshausen (kapitan <a href="/wiki/Marynarka_Wojenna_Imperium_Rosyjskiego" class="mw-redirect" title="Marynarka Wojenna Imperium Rosyjskiego">Marynarki Wojennej Imperium Rosyjskiego</a>), <a href="/wiki/Edward_Bransfield" title="Edward Bransfield">Edward Bransfield</a> (kapitan <a href="/wiki/Royal_Navy" title="Royal Navy">Royal Navy</a>) i <a href="/wiki/Nathaniel_Palmer" title="Nathaniel Palmer">Nathaniel Palmer</a> (łowca <a href="/wiki/Fokowate" title="Fokowate">fok</a> ze <a href="/wiki/Stonington_(Connecticut)" title="Stonington (Connecticut)">Stonington, Connecticut</a>). Wyprawa kierowana przez von Bellingshausena i Łazariewa osiągnęła punkt odległy o 32 km od <a href="/wiki/Wybrze%C5%BCe_Ksi%C4%99%C5%BCniczki_Marty" title="Wybrzeże Księżniczki Marty">Wybrzeża Księżniczki Marty</a> i zaobserwowała barierę lodową na współrzędnych <a class="external text" href="//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl&pagename=Antarktyda&params=69.357777777778_S_2.2472222222222_W">69°21′28″S 2°14′50″W/-69,357778 -2,247222</a><a href="#cite_note-tammiksaar-22">[22]</a>; jest ona znana obecnie jako <a href="/wiki/Lodowiec_Szelfowy_Fimbul" title="Lodowiec Szelfowy Fimbul">Lodowiec Szelfowy Fimbul</a>. Stało się to trzy dni przed tym, jak ląd zobaczyła ekspedycja Bransfielda, a dziesięć miesięcy przed wyprawą Palmera (zaobserwowała ląd w listopadzie 1820). Pierwsze lądowanie na Antarktydzie miało miejsce prawdopodobnie 7 lutego 1821: amerykański łowca fok John Davis miał wylądować w <a href="/wiki/Hughes_Bay" title="Hughes Bay">Hughes Bay</a> na <a href="/wiki/Ziemia_Grahama" title="Ziemia Grahama">Ziemi Grahama</a>, na <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Antarktyczny" title="Półwysep Antarktyczny">Półwyspie Antarktycznym</a>; część historyków kwestionuje jednak prawdziwość tej relacji<a href="#cite_note-jb04AA-23">[23]</a><a href="#cite_note-MNP-CCJ92-24">[24]</a>. 26 stycznia 1853 na wybrzeżu <a href="/wiki/Antarktyda_Wschodnia" title="Antarktyda Wschodnia">Antarktydy Wschodniej</a> miał wylądować <a href="/w/index.php?title=Mercator_Cooper&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mercator Cooper (strona nie istnieje)">Mercator Cooper</a><a href="#cite_note-antarctic-circle-firsts-25">[25]</a>. Pierwsze odnotowane i potwierdzone lądowanie miało miejsce 24 stycznia 1895, na <a href="/wiki/Przyl%C4%85dek_Adare%E2%80%99a" title="Przylądek Adare’a">Przylądku Adare’a</a> na <a href="/wiki/Ziemia_Wiktorii" title="Ziemia Wiktorii">Ziemi Wiktorii</a> na Antarktydzie Wschodniej<a href="#cite_note-antarctic-circle-firsts-25">[25]</a><a href="#cite_note-CITEREFDługosz2002256-26">[26]</a>. <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:TheSouthernParty_(cropped).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/TheSouthernParty_%28cropped%29.jpg/240px-TheSouthernParty_%28cropped%29.jpg" decoding="async" width="240" height="161" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/TheSouthernParty_%28cropped%29.jpg/360px-TheSouthernParty_%28cropped%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/TheSouthernParty_%28cropped%29.jpg/480px-TheSouthernParty_%28cropped%29.jpg 2x" data-file-width="1372" data-file-height="919" /></a><figcaption>Członkowie wyprawy Nimroda: Wild, <a href="/wiki/Ernest_Shackleton" title="Ernest Shackleton">Shackleton</a>, Marshall i Adams (od lewej)</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Aan_de_Zuidpool_-_p1913-160.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aan_de_Zuidpool_-_p1913-160.jpg/240px-Aan_de_Zuidpool_-_p1913-160.jpg" decoding="async" width="240" height="160" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aan_de_Zuidpool_-_p1913-160.jpg/360px-Aan_de_Zuidpool_-_p1913-160.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aan_de_Zuidpool_-_p1913-160.jpg/480px-Aan_de_Zuidpool_-_p1913-160.jpg 2x" data-file-width="4920" data-file-height="3280" /></a><figcaption><a href="/wiki/Roald_Amundsen" title="Roald Amundsen">Roald Amundsen</a> i jego towarzysze po zatknięciu flagi Norwegii na biegunie południowym (1911)</figcaption></figure> W latach 1837–1840 odbyła się francuska wyprawa pod dowództwem <a href="/wiki/Jules_Dumont_d%E2%80%99Urville" title="Jules Dumont d’Urville">Dumont d’Urville’a</a>. 22 stycznia 1840, dwa dni po odkryciu zachodniego wybrzeża <a href="/wiki/Wyspy_Balleny%E2%80%99ego" title="Wyspy Balleny’ego">Wysp Balleny’ego</a>, część członków wyprawy wysiadła na najwyższej wysepce z grupy <a href="/w/index.php?title=Wyspy_Dumoulina&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wyspy Dumoulina (strona nie istnieje)">Wysp Dumoulina</a> około 4 km od Cape Géodésie na wybrzeżu <a href="/wiki/Ziemia_Adeli" title="Ziemia Adeli">Ziemi Adeli</a>, gdzie zebrała próbki <a href="/wiki/Minera%C5%82" title="Minerał">minerałów</a>, glonów i zwierząt<a href="#cite_note-ats-ATCM29-ATCM29-wp019-f-27">[27]</a><a href="#cite_note-gallica.bnf-image-langFR-28">[28]</a>. W latach 1838–1842 <a href="/wiki/United_States_Navy" title="United States Navy">United States Navy</a> zorganizowała wyprawę badawczą <a href="/w/index.php?title=United_States_Exploring_Expedition&action=edit&redlink=1" class="new" title="United States Exploring Expedition (strona nie istnieje)">United States Exploring Expedition</a> (określaną skrótem Ex. Ex.). W jej ramach w grudniu 1839 okręty <a href="/wiki/Charles_Wilkes" title="Charles Wilkes">Charlesa Wilkesa</a> wypłynęły z <a href="/wiki/Sydney" title="Sydney">Sydney</a> w Australii na <a href="/wiki/Ocean_Po%C5%82udniowy" title="Ocean Południowy">Ocean Antarktyczny</a>, jak wówczas określano te wody. W styczniu 1840 członkowie wyprawy zobaczyli wybrzeże utworzone przez ciemne, wulkaniczne skały; Wilkes nadał tej ziemi nazwę „kontynentu Antarktydy”<a href="#cite_note-wilkes_narrative-29">[29]</a>. Część Antarktydy została później nazwana <a href="/wiki/Ziemia_Wilkesa" title="Ziemia Wilkesa">Ziemią Wilkesa</a> i nazwa ta jest używana do dnia dzisiejszego<a href="#cite_note-USGS-30">[30]</a>. Badacz <a href="/wiki/James_Clark_Ross" title="James Clark Ross">James Clark Ross</a> w 1841 przepłynął akwen znany dziś jako <a href="/wiki/Morze_Rossa" title="Morze Rossa">Morze Rossa</a> i odkrył <a href="/wiki/Wyspa_Rossa" title="Wyspa Rossa">Wyspę Rossa</a> (nazwane na jego cześć). Płynął wzdłuż ogromnej bariery lodowej, nazywanej dziś <a href="/wiki/Lodowiec_Szelfowy_Rossa" title="Lodowiec Szelfowy Rossa">Lodowcem Szelfowym Rossa</a>. Wulkany na wyspie Rossa: czynny Mount <a href="/wiki/Erebus" title="Erebus">Erebus</a> i wygasły <a href="/wiki/Terror_(wulkan)" title="Terror (wulkan)">Terror</a> noszą nazwy dwóch statków z tej wyprawy: <a href="/wiki/HMS_Erebus_(1826)" title="HMS Erebus (1826)">HMS „Erebus”</a> i <a href="/wiki/HMS_Terror_(1813)" title="HMS Terror (1813)">HMS „Terror”</a><a href="#cite_note-south-pole-p0000081-31">[31]</a>. W 1898 miało miejsce pierwsze zimowanie u antarktydzkich wybrzeży. <a href="/wiki/Belgijska_Wyprawa_Antarktyczna" title="Belgijska Wyprawa Antarktyczna">Belgijska Wyprawa Antarktyczna</a> na statku „<a href="/wiki/Belgica" title="Belgica">Belgica</a>” pod dowództwem <a href="/wiki/Adrien_de_Gerlache" title="Adrien de Gerlache">Adriena de Gerlache</a> prowadziła badania naukowe na zachodnim wybrzeżu Ziemi Grahama, m.in. badając i nazywając <a href="/wiki/Archipelag_Palmera" title="Archipelag Palmera">Archipelag Palmera</a>. Członkami wyprawy byli dwaj polscy uczeni: <a href="/wiki/Henryk_Arctowski" title="Henryk Arctowski">Henryk Arctowski</a> i <a href="/wiki/Antoni_Boles%C5%82aw_Dobrowolski" title="Antoni Bolesław Dobrowolski">Antoni Bolesław Dobrowolski</a><a href="#cite_note-CITEREFDługosz2002256-26">[26]</a>. W 1907, podczas <a href="/w/index.php?title=Ekspedycja_Nimroda&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ekspedycja Nimroda (strona nie istnieje)">wyprawy „Nimroda”</a>, którą dowodził <a href="/wiki/Ernest_Shackleton" title="Ernest Shackleton">Ernest Shackleton</a>, grupa prowadzona przez <a href="/wiki/Edgeworth_David" title="Edgeworth David">Edgewortha Davida</a> zdobyła górę Erebus i dotarła do południowego <a href="/wiki/Biegun_magnetyczny" title="Biegun magnetyczny">bieguna magnetycznego</a>. <a href="/wiki/Douglas_Mawson" title="Douglas Mawson">Douglas Mawson</a>, który przewodził grupie zdobywców bieguna magnetycznego podczas ich niebezpiecznego powrotu, poprowadził kilka wypraw aż do 1931<a href="#cite_note-antarctica-32">[32]</a>. Ponadto Shackleton wraz z trzema towarzyszami w okresie od grudnia 1908 do lutego 1909 jako pierwszy przemierzył Lodowiec Szelfowy Rossa, przekroczył <a href="/wiki/G%C3%B3ry_Transantarktyczne" title="Góry Transantarktyczne">Góry Transantarktyczne</a> (przez <a href="/wiki/Lodowiec_Beardmore%E2%80%99a" title="Lodowiec Beardmore’a">Lodowiec Beardmore’a</a>) i postawił stopę na <a href="/wiki/P%C5%82askowy%C5%BC_Polarny" title="Płaskowyż Polarny">Płaskowyżu Polarnym</a>. 14 grudnia 1911 po raz pierwszy został zdobyty geograficzny <a href="/wiki/Biegun_po%C5%82udniowy" title="Biegun południowy">biegun południowy</a>: <a href="/wiki/Wyprawa_Amundsena_na_biegun_po%C5%82udniowy" title="Wyprawa Amundsena na biegun południowy">wyprawa</a> kierowana przez norweskiego polarnika <a href="/wiki/Roald_Amundsen" title="Roald Amundsen">Roalda Amundsena</a>, ze statku <a href="/wiki/Fram_(1892)" title="Fram (1892)">„Fram”</a>, pokonała trasę z <a href="/wiki/Zatoka_Wielorybia_(Antarktyda)" title="Zatoka Wielorybia (Antarktyda)">Zatoki Wielorybiej</a> i w górę <a href="/wiki/Lodowiec_Axela_Heiberga" title="Lodowiec Axela Heiberga">Lodowca Axela Heiberga</a> do bieguna<a href="#cite_note-south-pole-p0000101-33">[33]</a>. Miesiąc później <a href="/wiki/Ekspedycja_Terra_Nova" title="Ekspedycja Terra Nova">Ekspedycja Terra Nova</a>, pod dowództwem <a href="/wiki/Robert_Falcon_Scott" title="Robert Falcon Scott">Scotta</a>, również osiągnęła biegun, jednak członkowie tej wyprawy zginęli w drodze powrotnej<a href="#cite_note-south-pole-p0000090-34">[34]</a>. <a href="/wiki/Richard_Byrd_(lotnik)" title="Richard Byrd (lotnik)">Richard Byrd</a> przewodził kilku ekspedycjom lotniczym na Antarktydę w latach 30. i 40. XX wieku. Prowadziły one szeroko zakrojone badania geologiczne i biologiczne; przypisuje się mu wprowadzenie zmechanizowanego transportu lądowego na tym kontynencie<a href="#cite_note-south-pole-p0000107-35">[35]</a>. Jednak dopiero 31 października 1956 kolejny człowiek postawił stopę na biegunie południowym; drogą lotniczą dotarła tam grupa amerykańskich wojskowych, którą dowodził <a href="/wiki/Kontradmira%C5%82" title="Kontradmirał">kontradmirał</a> <a href="/w/index.php?title=George_J._Dufek&action=edit&redlink=1" class="new" title="George J. Dufek (strona nie istnieje)">George J. Dufek</a><a href="#cite_note-history.navy-datesoct-36">[36]</a>. Pierwszym żeglarzem, który samotnie dopłynął do Antarktydy, był Nowozelandczyk <a href="/wiki/David_Lewis" title="David Lewis">David Henry Lewis</a>; wyczynu tego dokonał w 1972 na 10-metrowym stalowym <a href="/wiki/Slup" class="mw-disambig" title="Slup">slupie</a> „Ice Bird”<a href="#cite_note-PowerHouse-37">[37]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Geografia">Geografia</h2>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Geografia" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Geografia">edytuj kod</a>]</div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Zobacz też: <a href="/wiki/Antarktyka" title="Antarktyka">Antarktyka</a> i <a href="/wiki/Subantarktyka" title="Subantarktyka">Subantarktyka</a>.</div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Antarctica-pl.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Antarctica-pl.svg/300px-Antarctica-pl.svg.png" decoding="async" width="300" height="300" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Antarctica-pl.svg/450px-Antarctica-pl.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/Antarctica-pl.svg/600px-Antarctica-pl.svg.png 2x" data-file-width="907" data-file-height="906" /></a><figcaption>Mapa przeglądowa Antarktyki</figcaption></figure> Ułożona asymetrycznie wokół bieguna południowego, w większości na południe od koła podbiegunowego, Antarktyda jest lądem najbardziej wysuniętym na południe. Jej wybrzeża są oddalone od wybrzeży Ameryki Południowej o około 1000 km, od <a href="/wiki/Australia_(kontynent)" title="Australia (kontynent)">Australii</a> o 3100 km, natomiast od Afryki o 3980 km<a href="#cite_note-CITEREFMityk1982472-9">[9]</a>. Otaczają ją wody <a href="/wiki/Ocean_Po%C5%82udniowy" title="Ocean Południowy">Oceanu Południowego</a>. Według dawniej stosowanego podziału uznawano, że wybrzeża kontynentu oblewają wody południowego <a href="/wiki/Ocean_Spokojny" title="Ocean Spokojny">Pacyfiku</a>, <a href="/wiki/Ocean_Atlantycki" title="Ocean Atlantycki">Atlantyku</a> i <a href="/wiki/Ocean_Indyjski" title="Ocean Indyjski">Oceanu Indyjskiego</a>, lub też, inaczej ujmując, otaczają ją południowe wody <a href="/wiki/Wszechocean" title="Wszechocean">Oceanu Światowego</a>. Jej powierzchnia to ponad 14 200 000 km²<a href="#cite_note-CIA-1">[1]</a>, co czyni ją piątym co do wielkości kontynentem, około 1,3 raza większym od Europy. <a href="/wiki/Linia_brzegowa" title="Linia brzegowa">Linia brzegowa</a> ma 17 968 km<a href="#cite_note-CIA-1">[1]</a> i najczęściej tworzą ją formacje lodowe: <table class="wikitable"> <caption>Typy wybrzeży Antarktydy<a href="#cite_note-Drewry_D_J_1983_Antarctica-38">[38]</a> </caption> <tbody><tr> <th>Typ </th> <th>Częstość </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Lodowiec_szelfowy" title="Lodowiec szelfowy">Lodowiec szelfowy</a> (unoszący się na wodzie) </td> <td style="text-align:right;">44% </td></tr> <tr> <td>Bariera lodowa (na stałym podłożu) </td> <td style="text-align:right;">38% </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Strumie%C5%84_lodowy" title="Strumień lodowy">Strumień lodowy</a>/<a href="/wiki/J%C4%99zor_lodowcowy" title="Jęzor lodowcowy">jęzor lodowcowy</a> </td> <td style="text-align:right;">13% </td></tr> <tr> <td>Wybrzeże skaliste </td> <td style="text-align:right;">5% </td></tr></tbody></table> Antarktyda jest podzielona na dwie części łańcuchem <a href="/wiki/G%C3%B3ry_Transantarktyczne" title="Góry Transantarktyczne">Gór Transantarktycznych</a>, blisko przewężenia między <a href="/wiki/Morze_Rossa" title="Morze Rossa">Morzem Rossa</a> i <a href="/wiki/Morze_Weddella" title="Morze Weddella">Morzem Weddella</a>. Część na zachód od Morza Weddella i wschód od Morza Rossa nazywa się <a href="/wiki/Antarktyda_Zachodnia" title="Antarktyda Zachodnia">Antarktydą Zachodnią</a>, a pozostała, większa część, nazywa się <a href="/wiki/Antarktyda_Wschodnia" title="Antarktyda Wschodnia">Antarktydą Wschodnią</a>; z grubsza odpowiadają one półkulom <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82kula_zachodnia" title="Półkula zachodnia">zachodniej</a> i wschodniej w stosunku do <a href="/wiki/Po%C5%82udnik_zerowy" title="Południk zerowy">południka zerowego</a>. <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Antarctica_surface.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Antarctica_surface.jpg/220px-Antarctica_surface.jpg" decoding="async" width="220" height="197" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Antarctica_surface.jpg/330px-Antarctica_surface.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Antarctica_surface.jpg/440px-Antarctica_surface.jpg 2x" data-file-width="1026" data-file-height="918" /></a><figcaption>Kolor odpowiada wysokości powierzchni nad poziomem morza</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:West_Antarctic_ice_sheet_pl.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/West_Antarctic_ice_sheet_pl.svg/220px-West_Antarctic_ice_sheet_pl.svg.png" decoding="async" width="220" height="110" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/West_Antarctic_ice_sheet_pl.svg/330px-West_Antarctic_ice_sheet_pl.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/West_Antarctic_ice_sheet_pl.svg/440px-West_Antarctic_ice_sheet_pl.svg.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1000" /></a><figcaption>Lądolód Antarktydy Zachodniej: dopływ ciepłej wody powoduje topnienie i przesuwa linię gruntowania w stronę kontynentu, co może prowadzić do rozpadu lodowców szelfowych</figcaption></figure> Około 98% Antarktydy pokrywa <a href="/wiki/Polarna_czapa_lodowa" title="Polarna czapa lodowa">polarna czapa lodowa</a>, <a href="/wiki/L%C4%85dol%C3%B3d" title="Lądolód">lądolód</a> o średniej <a href="/wiki/Mi%C4%85%C5%BCszo%C5%9B%C4%87" title="Miąższość">miąższości</a> 1,9 km (wliczając w to lodowce szelfowe). Grubość lodu sięga 4897 m w podlodowcowym basenie Astrolabe na Ziemi Adeli<a href="#cite_note-Bedmap2-3">[3]</a>. Powoduje to także, że Antarktyda ma największą średnią <a href="/wiki/Wysoko%C5%9B%C4%87_bezwzgl%C4%99dna" title="Wysokość bezwzględna">wysokość bezwzględną</a> spośród kontynentów Ziemi<a href="#cite_note-ngdc.noaa-2minrelief-39">[39]</a>. Kontynent zawiera około 90% światowego lodu (a tym samym ok. 70% światowych zasobów <a href="/wiki/Woda_s%C5%82odka" title="Woda słodka">słodkiej wody</a>). Gdyby cały lądolód uległ stopieniu, poziom mórz wzrósłby o ~60 m<a href="#cite_note-howstuffworks-40">[40]</a>. W lądolodzie wyróżniają się szybko płynące lodowce, zwane <a href="/wiki/Strumie%C5%84_lodowy" title="Strumień lodowy">strumieniami lodowymi</a>; średnia prędkość ich spływu wynosi 200 m/rok. Największymi strumieniami lodowymi są: <a href="/wiki/Lodowiec_Lamberta" title="Lodowiec Lamberta">Lamberta</a>, <a href="/wiki/Lodowiec_Amundsena" title="Lodowiec Amundsena">Amundsena</a>, <a href="/wiki/Lodowiec_Beardmore%E2%80%99a" title="Lodowiec Beardmore’a">Beardmore’a</a>, <a href="/w/index.php?title=Lodowiec_Dawsona-Lambtona&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lodowiec Dawsona-Lambtona (strona nie istnieje)">Dawsona-Lambtona</a>, <a href="/w/index.php?title=Lodowiec_Denmana&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lodowiec Denmana (strona nie istnieje)">Denmana</a> i <a href="/w/index.php?title=Lodowiec_Mertza&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lodowiec Mertza (strona nie istnieje)">Mertza</a><a href="#cite_note-CITEREFMakowski2004296-41">[41]</a>. Strumienie lodowe są dużymi strukturami, mogą mieć kilkaset kilometrów długości; składają się łącznie na ok. 10% pokrywy lodowej kontynentu<a href="#cite_note-bas-streams-42">[42]</a>. W głębi kontynentu przeciętna suma opadów jest bardzo niska, nawet do 2 mm w skali roku na biegunie południowym<a href="#cite_note-WMO-43">[43]</a>. W kilku obszarach <a href="/wiki/Niebieski_l%C3%B3d_lodowcowy" title="Niebieski lód lodowcowy">niebieskiego lodu</a> opady są niższe niż utrata masy przez <a href="/wiki/Sublimacja" title="Sublimacja">sublimację</a> i lokalny bilans masy jest ujemny<a href="#cite_note-CITEREFRiffenburgh2007499-44">[44]</a>. W <a href="/wiki/McMurdo_Dry_Valleys" title="McMurdo Dry Valleys">Suchych Dolinach</a> ten sam efekt występuje na podłożu skalnym, co kształtuje tamtejszy krajobraz<a href="#cite_note-CITEREFRiffenburgh2007462-45">[45]</a>. Stanowią one <a href="/wiki/Pustynia_polarna" title="Pustynia polarna">pustynię polarną</a>, najsuchszą i najzimniejszą na Ziemi, ze średnią roczną temperaturą −20 °C<a href="#cite_note-CITEREFRiffenburgh2007741-46">[46]</a>. Antarktydę Zachodnią pokrywa lądolód, którego podłoże w znacznej części znajduje się poniżej współczesnego poziomu morza (jest to <a href="/wiki/Kryptodepresja" title="Kryptodepresja">kryptodepresja</a>). Współcześnie zachodzące <a href="/wiki/Zmiana_klimatu" title="Zmiana klimatu">zmiany klimatu</a> sprawiają, że możliwy jest jego rozpad. Jeżeli uległby on stopieniu, doszłoby do <a href="/wiki/Ruchy_eustatyczne" title="Ruchy eustatyczne">eustatycznego wzrostu poziomu oceanu</a> o 5–6 metrów. Kluczowe znaczenie dla stabilności tego lądolodu mają dynamiczne strumienie lodowe, spływające do lodowców szelfowych (w szczególności <a href="/wiki/Lodowiec_Szelfowy_Rossa" title="Lodowiec Szelfowy Rossa">Lodowca Szelfowego Rossa</a>)<a href="#cite_note-WAIS-47">[47]</a>. Niemal cała Antarktyda Wschodnia leży na <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82kula_wschodnia" title="Półkula wschodnia">półkuli wschodniej</a>. Wyróżnia się na niej obszary takie jak <a href="/wiki/Ziemia_Coats%C3%B3w" title="Ziemia Coatsów">Ziemia Coatsów</a>, <a href="/wiki/Ziemia_Kr%C3%B3lowej_Maud" title="Ziemia Królowej Maud">Ziemia Królowej Maud</a>, <a href="/wiki/Ziemia_Enderby" title="Ziemia Enderby">Ziemia Enderby</a>, <a href="/wiki/Ziemia_Mac_Robertsona" title="Ziemia Mac Robertsona">Ziemia Mac Robertsona</a>, <a href="/wiki/Ziemia_Wilkesa" title="Ziemia Wilkesa">Ziemia Wilkesa</a> i <a href="/wiki/Ziemia_Wiktorii" title="Ziemia Wiktorii">Ziemia Wiktorii</a>. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Mount_Erebus_Aerial_2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Mount_Erebus_Aerial_2.jpg/220px-Mount_Erebus_Aerial_2.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Mount_Erebus_Aerial_2.jpg/330px-Mount_Erebus_Aerial_2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Mount_Erebus_Aerial_2.jpg/440px-Mount_Erebus_Aerial_2.jpg 2x" data-file-width="3072" data-file-height="2048" /></a><figcaption><a href="/wiki/Erebus" title="Erebus">Erebus</a>, czynny wulkan na <a href="/wiki/Wyspa_Rossa" title="Wyspa Rossa">Wyspie Rossa</a></figcaption></figure> <a href="/wiki/Masyw_Vinsona" title="Masyw Vinsona">Masyw Vinsona</a>, zawierający najwyższy szczyt Antarktydy (4892 m), znajduje się w <a href="/wiki/G%C3%B3ry_Ellswortha" title="Góry Ellswortha">Górach Ellswortha</a>. Na Antarktydzie i okolicznych wyspach znajduje się wiele gór, spośród których część ma pochodzenie <a href="/wiki/G%C3%B3ry_wulkaniczne" title="Góry wulkaniczne">wulkaniczne</a>. Wiele wygasłych wulkanów zachowało się w dobrym stanie dzięki niskiemu tempu <a href="/wiki/Erozja" title="Erozja">erozji</a>. <a href="/wiki/Erebus" title="Erebus">Mount Erebus</a> na Wyspie Rossa jest najdalej wysuniętym na południe <a href="/wiki/Wulkan_czynny" title="Wulkan czynny">czynnym wulkanem</a>. Inny znany wulkan znajduje się na <a href="/wiki/Deception_Island" title="Deception Island">Deception Island</a>; jego silna erupcja miała miejsce w 1970<a href="#cite_note-antarctica.ac-volcanoes-48">[48]</a>. Erupcje kilku wulkanów (w tym <a href="/wiki/Mount_Melbourne" title="Mount Melbourne">Mount Melbourne</a> i <a href="/wiki/Wyspa_Buckle%E2%80%99a" title="Wyspa Buckle’a">Buckle</a>) miały miejsce w XIX wieku<a href="#cite_note-globalvolcanic-49">[49]</a>. W 2004 u wybrzeża Półwyspu Antarktycznego został odkryty potencjalnie czynny wulkan podwodny<a href="#cite_note-underwater-50">[50]</a>, a w 2013 na podstawie <a href="/wiki/Trz%C4%99sienie_ziemi" title="Trzęsienie ziemi">wstrząsów sejsmicznych</a> stwierdzono istnienie czynnego podlodowcowego wulkanu na Antarktydzie Zachodniej<a href="#cite_note-active_under_sheet-51">[51]</a>. U podstawy antarktydzkiej pokrywy lodowej w niektórych miejscach znajdują się <a href="/wiki/Jezioro_podlodowcowe" title="Jezioro podlodowcowe">jeziora podlodowcowe</a>. W 2013 było znanych 387 takich zbiorników; liczba ta rośnie w miarę postępu badań. Największym z nich jest jezioro <a href="/wiki/Wostok_(jezioro)" title="Wostok (jezioro)">Wostok</a> o powierzchni około 16 tysięcy km², co czyni je jednym z <a href="/wiki/Najwi%C4%99ksze_jeziora_%C5%9Bwiata" title="Największe jeziora świata">największych jezior na Ziemi</a>; zostało ono odkryte pod rosyjską <a href="/wiki/Wostok_(stacja_antarktyczna)" title="Wostok (stacja antarktyczna)">stacją polarną Wostok</a> w 1996<a href="#cite_note-subglacial-52">[52]</a><a href="#cite_note-subglacial2-53">[53]</a>. Dawniej sądzono, że od 500 000 do miliona lat musi być ono całkowicie odizolowane od wpływów zewnętrznych; obserwacje pokrywy lodowcowej wykazały jednak, że między przynajmniej niektórymi jeziorami podlodowcowymi występują duże przepływy wody<a href="#cite_note-Briggs2006-54">[54]</a>. Pobrane przez amerykańskich badaczy próbki wody z podlodowcowego <a href="/wiki/Jezioro_Whillansa" title="Jezioro Whillansa">Jeziora Whillansa</a> zawierają molekularne dowody występowania w nim około 4000 gatunków <a href="/wiki/Mikroorganizm" title="Mikroorganizm">mikroorganizmów</a>. <a href="/wiki/Rdze%C5%84_lodowy" title="Rdzeń lodowy">Rdzenie lodowe</a> wydobyte znad powierzchni jeziora Wostok wskazują, choć nie tak jednoznacznie, że także w tym większym jeziorze występują organizmy żywe<a href="#cite_note-microbes-55">[55]</a>. Ukryte pod czterokilometrowej grubości lodem jezioro przypomina warunkami ocean na <a href="/wiki/Europa_(ksi%C4%99%C5%BCyc)" title="Europa (księżyc)">Europie</a>, księżycu <a href="/wiki/Jowisz" title="Jowisz">Jowisza</a>. Jeśli potwierdzą się wiadomości o wykryciu życia w jeziorze Wostok, wzmocni to argumenty za możliwością życia na Europie<a href="#cite_note-nsf-news-lvostok-56">[56]</a>. Także powierzchniowe <a href="/wiki/Jeziora_Antarktyki" title="Jeziora Antarktyki">jeziora Antarktyki</a> zawierają zbiorowiska organizmów żywych. W 2008 zespół NASA, poszukujący <a href="/wiki/Ekstremofil" title="Ekstremofil">ekstremofili</a> w silnie alkalicznych wodach jeziora <a href="/wiki/Untersee_(jezioro)" title="Untersee (jezioro)">Untersee</a>, odkrył współcześnie powstające <a href="/wiki/Stromatolity" title="Stromatolity">stromatolity</a>. Takie odkrycia wzmacniają argumenty za możliwością istnienia <a href="/wiki/%C5%BBycie_pozaziemskie" title="Życie pozaziemskie">życia pozaziemskiego</a> w bardzo niskich temperaturach, w bogatych w <a href="/wiki/Metan" title="Metan">metan</a> środowiskach<a href="#cite_note-astrobio-57">[57]</a><a href="#cite_note-NASA-CloroxLake-58">[58]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Geologia">Geologia</h2>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Geologia" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Geologia">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Marie_Byrd_Land,_West_Antarctica_by_NASA.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Marie_Byrd_Land%2C_West_Antarctica_by_NASA.jpg/220px-Marie_Byrd_Land%2C_West_Antarctica_by_NASA.jpg" decoding="async" width="220" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Marie_Byrd_Land%2C_West_Antarctica_by_NASA.jpg/330px-Marie_Byrd_Land%2C_West_Antarctica_by_NASA.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Marie_Byrd_Land%2C_West_Antarctica_by_NASA.jpg/440px-Marie_Byrd_Land%2C_West_Antarctica_by_NASA.jpg 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1325" /></a><figcaption>Lodowce i <a href="/wiki/Wychodnia" title="Wychodnia">wychodnie</a> skalne w Ziemi Marii Byrd widziane z samolotu NASA DC-8</figcaption></figure> Badania geologiczne Antarktydy znacznie utrudnia fakt, że prawie cały kontynent jest trwale pokryty grubą warstwą lodu<a href="#cite_note-discoveringantarctica-59">[59]</a>. Większość wychodni, przeważnie w postaci <a href="/wiki/Nunatak" title="Nunatak">nunataków</a>, znajduje się w zachodniej części kontynentu<a href="#cite_note-CITEREFMityk1982476-60">[60]</a>. Na kontynencie znajdują się trzy główne jednostki geologiczne: <a href="/wiki/Platforma_prekambryjska" title="Platforma prekambryjska">prekambryjska platforma</a> antarktyczna, młoda platforma <a href="/wiki/Paleozoik" title="Paleozoik">paleozoiczna</a> oraz strefa <a href="/wiki/Orogeneza_alpejska" title="Orogeneza alpejska">fałdowań alpejskich</a><a href="#cite_note-CITEREFMakowski2004298-61">[61]</a>. Zachodnia Antarktyda to głównie platforma paleozoiczna. Góry znajdujące się na niej powstały w trakcie tych samych <a href="/wiki/Orogeneza" title="Orogeneza">ruchów górotwórczych</a>, które wypiętrzyły <a href="/wiki/Andy" title="Andy">Andy</a> w Ameryce Południowej oraz góry w <a href="/wiki/Nowa_Zelandia_(archipelag)" title="Nowa Zelandia (archipelag)">Nowej Zelandii</a><a href="#cite_note-CITEREFMityk1982473-62">[62]</a><a href="#cite_note-Stonehouse-63">[63]</a>. Platforma ta jest zbudowana ze zmetamorfizowanych skał z proterozoiku (łupki, gnejsy) oraz <a href="/wiki/Kambr" title="Kambr">kambryjskich</a> skał okruchowych; skały te są uzupełnione <a href="/wiki/Intruzja" title="Intruzja">intruzjami</a> skał magmowych. Na skałach budujących platformę znajdują się, powstałe podczas orogenezy alpejskiej, skały okruchowe (<a href="/wiki/Piaskowiec" title="Piaskowiec">piaskowce</a>, łupki), z których są zbudowane <a href="/wiki/G%C3%B3ry_Ellswortha" title="Góry Ellswortha">Góry Ellswortha</a>, góry <a href="/wiki/Ziemia_Kr%C3%B3lowej_El%C5%BCbiety" title="Ziemia Królowej Elżbiety">Ziemi Królowej Elżbiety</a> oraz <a href="/wiki/Ziemia_Coats%C3%B3w" title="Ziemia Coatsów">Ziemia Coatsów</a>. Młoda platforma paleozoiczna została ostatecznie wykształcona przez wulkanizm, szczególnie we wschodniej części<a href="#cite_note-CITEREFMakowski2004300-64">[64]</a>. Strefa fałdowań alpejskich jest najmłodszą, najbardziej górzystą, najmniejszą i najbardziej rozczłonkowaną częścią Antarktydy, w jej skład wchodzi Półwysep Antarktyczny. Strefa fałdowań alpejskich jest zbudowana głównie ze skał metamorficznych paleozoiku i <a href="/wiki/Trias" title="Trias">triasu</a> oraz skał okruchowych i <a href="/wiki/Ska%C5%82a_w%C4%99glanowa" title="Skała węglanowa">węglanowych</a>, sfałdowanych na początku mezozoiku. Powszechnie występują <a href="/wiki/Bazalt" title="Bazalt">bazalty</a> i <a href="/wiki/Andezyt" title="Andezyt">andezyty</a> powstałe w <a href="/wiki/Kenozoik" title="Kenozoik">kenozoiku</a>. <a href="/wiki/Trz%C4%99sienie_ziemi" title="Trzęsienie ziemi">Trzęsienia ziemi</a> są notowane przeważnie na <a href="/wiki/Szetlandy_Po%C5%82udniowe" title="Szetlandy Południowe">Szetlandach Południowych</a> oraz poza kontynentem, w archipelagu <a href="/wiki/Sandwich_Po%C5%82udniowy" title="Sandwich Południowy">Sandwich Południowy</a> i na podmorskim <a href="/wiki/Grzbiet_Pacyficzno-Antarktyczny" title="Grzbiet Pacyficzno-Antarktyczny">Grzbiecie Pacyficzno-Antarktycznym</a>. W strefie fałdowań alpejskich znajduje się czynny wulkan <a href="/wiki/Erebus" title="Erebus">Erebus</a><a href="#cite_note-CITEREFMakowski2004300-64">[64]</a>. Antarktydę Wschodnią tworzy przede wszystkim platforma prekambryjska. Budują ją <a href="/wiki/Ska%C5%82y_metamorficzne" title="Skały metamorficzne">skały metamorficzne</a> (<a href="/wiki/Gnejs" title="Gnejs">gnejsy</a>, <a href="/wiki/%C5%81upek" title="Łupek">łupki</a>, ale także <a href="/wiki/Marmur" title="Marmur">marmury</a>), które zawierają intruzje <a href="/wiki/Granit" title="Granit">granitów</a> i <a href="/wiki/Gabro" title="Gabro">gabra</a><a href="#cite_note-CITEREFMityk1982473-62">[62]</a>. W części odsłania się jako <a href="/wiki/Tarcza_kontynentalna" title="Tarcza kontynentalna">tarcza kontynentalna</a>. Na <a href="/wiki/Ziemia_Enderby" title="Ziemia Enderby">Ziemi Enderby</a> występują jedne z najstarszych skał na Ziemi, <a href="/wiki/Archaik" title="Archaik">archaiczne</a> <a href="/wiki/Charnockity" title="Charnockity">enderbity</a> datowane na 3,9 mld lat<a href="#cite_note-CITEREFMakowski2004299-65">[65]</a>. Na platformie znajdują się także różnorodne młodsze skały, w tym <a href="/wiki/Piaskowiec" title="Piaskowiec">piaskowce</a>, <a href="/wiki/Wapie%C5%84" title="Wapień">wapienie</a>, złoża <a href="/wiki/W%C4%99gle_kopalne" title="Węgle kopalne">węgla</a> i <a href="/wiki/%C5%81upek" title="Łupek">łupków</a> zdeponowane w okresach <a href="/wiki/Dewon" title="Dewon">dewońskim</a> i <a href="/wiki/Jura" title="Jura">jurajskim</a>, tworzące Góry Transantarktyczne. Obszary przybrzeżne, między innymi <a href="/wiki/G%C3%B3ry_Shackletona" title="Góry Shackletona">Góry Shackletona</a> i <a href="/wiki/Ziemia_Wiktorii" title="Ziemia Wiktorii">Ziemia Wiktorii</a>, zostały <a href="/wiki/Uskok" title="Uskok">zuskokowane</a>. Niemal cała jednostka jest pokryta grubą warstwą lądolodu, wychodnie skał znajdują się jedynie na wybrzeżu<a href="#cite_note-CITEREFMakowski2004299-65">[65]</a> oraz szczytach gór i oazach<a href="#cite_note-CITEREFMityk1982473-62">[62]</a>. Głównym znanym surowcem mineralnym Antarktydy jest węgiel<a href="#cite_note-Trewby2002-66">[66]</a>. Jego występowanie po raz pierwszy stwierdził <a href="/wiki/Frank_Wild" title="Frank Wild">Frank Wild</a> z ekspedycji Nimroda w pobliżu <a href="/wiki/Lodowiec_Beardmore%E2%80%99a" title="Lodowiec Beardmore’a">Lodowca Beardmore’a</a>; obecnie złoża <a href="/wiki/W%C4%99giel_brunatny" title="Węgiel brunatny">węgla brunatnego</a> są znane w wielu częściach Gór Transantarktycznych. Poza węglem zostały odkryte złoża żelaza, miedzi, złota, srebra i ołowiu<a href="#cite_note-CITEREFMityk1982474-67">[67]</a>. Obfite złoża rudy żelaza występują w <a href="/wiki/G%C3%B3ry_Ksi%C4%99cia_Karola" title="Góry Księcia Karola">Górach Księcia Karola</a>. Najcenniejsze surowce Antarktyki leżą u jej brzegów, na <a href="/wiki/Szelf_kontynentalny" title="Szelf kontynentalny">szelfie</a> Morza Rossa, gdzie w 1973 odkryto ropę naftową i gaz ziemny. Wydobycie jakichkolwiek surowców jest zakazane do 2048, na podstawie Protokołu o ochronie środowiska naturalnego, dodanego w 1991 do Układu Antarktycznego<a href="#cite_note-antarctica.gov.au-mining-68">[68]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Podłoże_skalne_lądolodu">Podłoże skalne lądolodu</h3>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Podłoże skalne lądolodu" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Podłoże skalne lądolodu">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:AA_bedrock_bedmap2.4960.tif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/AA_bedrock_bedmap2.4960.tif/lossy-page1-220px-AA_bedrock_bedmap2.4960.tif.jpg" decoding="async" width="220" height="124" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/AA_bedrock_bedmap2.4960.tif/lossy-page1-330px-AA_bedrock_bedmap2.4960.tif.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/AA_bedrock_bedmap2.4960.tif/lossy-page1-440px-AA_bedrock_bedmap2.4960.tif.jpg 2x" data-file-width="1920" data-file-height="1080" /></a><figcaption>Topografia podłoża skalnego Antarktydy Zachodniej, której poznanie jest kluczowe dla zrozumienia dynamiki ruchu lodowców w tym obszarze</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:AntarcticBedrock.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/AntarcticBedrock.jpg/220px-AntarcticBedrock.jpg" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/AntarcticBedrock.jpg/330px-AntarcticBedrock.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b7/AntarcticBedrock.jpg/440px-AntarcticBedrock.jpg 2x" data-file-width="1400" data-file-height="1400" /></a><figcaption><a href="/wiki/Mapa_topograficzna" title="Mapa topograficzna">Mapa topograficzna</a> i <a href="/wiki/Batymetria" title="Batymetria">batymetryczna</a> podłoża skalnego Antarktydy i dna Oceanu Południowego, ukazująca obszary położone poniżej poziomu morza</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Deglaciated_Antarctic_Topography.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Deglaciated_Antarctic_Topography.png/220px-Deglaciated_Antarctic_Topography.png" decoding="async" width="220" height="248" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Deglaciated_Antarctic_Topography.png/330px-Deglaciated_Antarctic_Topography.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Deglaciated_Antarctic_Topography.png/440px-Deglaciated_Antarctic_Topography.png 2x" data-file-width="782" data-file-height="882" /></a><figcaption>Mapa topograficzna Antarktydy po usunięciu pokrywy lodowej, uwzględniająca izostatyczne podniesienie lądu oraz wzrost poziomu oceanu; tak mogła przedstawiać się topografia Antarktydy 35 milionów lat temu, gdy Ziemia była za gorąca, aby istniała rozległa czapa polarna podobna do współczesnej</figcaption></figure> Nowe techniki badawcze, takie jak <a href="/wiki/Teledetekcja" title="Teledetekcja">teledetekcja</a>, <a href="/wiki/Georadar" title="Georadar">georadar</a> i zdjęcia satelitarne, pozwalają obecnie obserwować struktury ukryte pod lodem. Antarktyda bez uwzględnienia lądolodu jest jednym z niższych kontynentów, w dużej mierze przez fakt, że ciężar lodowców spowodował <a href="/wiki/Izostazja" title="Izostazja">izostatyczne</a> obniżenie skalnego podłoża kontynentu. Średnia wysokość podłoża skalnego to zaledwie 82,8 m n.p.m. Pod powierzchnią morza leży 5,5 miliona kilometrów kwadratowych, 44,7% całego obszaru lądowego. W centrum Antarktydy Wschodniej wznoszą się <a href="/wiki/G%C3%B3ry_Gamburcewa" title="Góry Gamburcewa">Góry Gamburcewa</a>, podobne rozmiarami do <a href="/wiki/Alpy" title="Alpy">Alp</a>, w całości ukryte pod lądolodem<a href="#cite_note-Bedmap2-3">[3]</a>. Obszar pomiędzy nimi, <a href="/wiki/G%C3%B3ry_Transantarktyczne" title="Góry Transantarktyczne">Górami Transantarktycznymi</a> i górami <a href="/wiki/Ziemia_Kr%C3%B3lowej_Maud" title="Ziemia Królowej Maud">Ziemi Królowej Maud</a> bywa określany jako Równina Zachodnia<a href="#cite_note-CITEREFMakowski2004296-41">[41]</a>; jest on stosunkowo słabo rozpoznany, wiadomo, że znajdują się w nim baseny podlodowcowe, niektóre zawierające jeziora (np. u źródeł lodowca Recovery). We wschodniej części Antarktydy Wschodniej znajdują się głównie nizinne baseny podlodowcowe (np. Wilkesa, Aurora, Schmidta), oraz gdzieniegdzie pasma wzgórz (np. na południowy zachód od jeziora Wostok)<a href="#cite_note-Bedmap2-3">[3]</a>. Między Ziemią Królowej Maud, Górami Gamburcewa i <a href="/w/index.php?title=Ryft_Lamberta&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ryft Lamberta (strona nie istnieje)">Ryftem Lamberta</a> kończącym się w <a href="/wiki/Zatoka_Prydza" title="Zatoka Prydza">Zatoce Prydza</a> znajduje się Wyżyna Wschodnia o wysokościach sięgających 1000–1500 m<a href="#cite_note-CITEREFMakowski2004298-61">[61]</a>. Na Antarktydzie Zachodniej, równolegle do łańcucha Gór Transantarktycznych pod lodowcem rozciąga się rozległa <a href="/wiki/Dolina_ryftowa" title="Dolina ryftowa">dolina ryftowa</a>, <a href="/wiki/Ryft_Zachodnioantarktyczny" title="Ryft Zachodnioantarktyczny">Ryft Zachodnioantarktyczny</a><a href="#cite_note-crustal-69">[69]</a>, w której najgłębsze miejsce (<a href="/wiki/R%C3%B3w_Bentleya" title="Rów Bentleya">Rów Bentleya</a>) leży 2496 m <a href="/wiki/P.p.m." title="P.p.m.">p.p.m.</a><a href="#cite_note-Bedmap2-3">[3]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Historia_geologiczna_i_paleontologia">Historia geologiczna i paleontologia</h3>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Historia geologiczna i paleontologia" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Historia geologiczna i paleontologia">edytuj kod</a>]</div> Ponad 170 milionów lat temu Antarktyda była częścią <a href="/wiki/Superkontynent" title="Superkontynent">superkontynentu</a> <a href="/wiki/Gondwana" title="Gondwana">Gondwany</a>. Z biegiem czasu Gondwana rozpadła się i Antarktyda, jaką znamy dzisiaj, powstała około 25 mln lat temu. Nie zawsze była zimnym, suchym i zlodowaconym kontynentem. W wielu momentach w swej długiej historii znajdowała się bardziej na północ, w strefie <a href="/wiki/Klimat_zwrotnikowy" title="Klimat zwrotnikowy">klimatu tropikalnego</a> lub <a href="/wiki/Klimat_umiarkowany" title="Klimat umiarkowany">umiarkowanego</a>, była pokryta lasami i zamieszkiwana przez różne wymarłe formy życia. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Proterozoik"><a href="/wiki/Proterozoik" title="Proterozoik">Proterozoik</a></h4>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Proterozoik" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Proterozoik">edytuj kod</a>]</div> Fragmenty <a href="/wiki/Litosfera" title="Litosfera">litosfery</a> kontynentalnej tworzące dziś Antarktydę Wschodnią i Australię były połączone już przeszło 1,7 miliarda lat temu. Wchodziły w skład <a href="/wiki/Paleoproterozoik" title="Paleoproterozoik">paleo-</a> i <a href="/wiki/Mezoproterozoik" title="Mezoproterozoik">mezoproterozoicznego</a> superkontynentu <a href="/wiki/Kolumbia_(superkontynent)" title="Kolumbia (superkontynent)">Kolumbii</a>, a następnie po jego rozpadzie weszły w skład mezo- i <a href="/wiki/Neoproterozoik" title="Neoproterozoik">neoproterozoicznego</a> superkontynentu <a href="/wiki/Rodinia" title="Rodinia">Rodinii</a>. Procesy <a href="/wiki/Tektonika_p%C5%82yt" title="Tektonika płyt">tektoniczne</a> sprawiły, że <a href="/wiki/Terran" title="Terran">terrany</a> tworzące blok australijsko-antarktyczny uległy reorganizacji i scaleniu. <a href="/wiki/Orogeneza" title="Orogeneza">Orogenezy</a>, <a href="/wiki/Fa%C5%82d" title="Fałd">fałdowanie</a> i <a href="/wiki/Uskok" title="Uskok">uskokowanie</a> ukształtowały proterozoiczną platformę Antarktydy Wschodniej. W późnym neoproterozoiku i wczesnym paleozoiku połączenie z blokiem indyjsko-antarktycznym scaliło Gondwanę, a w jej obrębie większą część Antarktydy<a href="#cite_note-columbia-70">[70]</a>. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Paleozoik"><a href="/wiki/Paleozoik" title="Paleozoik">Paleozoik</a></h4>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Paleozoik" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Paleozoik">edytuj kod</a>]</div> W okresie <a href="/wiki/Kambr" title="Kambr">kambru</a> Gondwana miała łagodny klimat. Zachodnia Antarktyda częściowo leżała na <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82kula_p%C3%B3%C5%82nocna" title="Półkula północna">półkuli północnej</a>, w tym czasie zostały w niej zdeponowane duże ilości <a href="/wiki/Piaskowiec" title="Piaskowiec">piaskowców</a>, <a href="/wiki/Wapie%C5%84" title="Wapień">wapieni</a> i <a href="/wiki/%C5%81upek" title="Łupek">łupków</a>. Wschodnia Antarktyda była na równiku, gdzie morskie bezkręgowce <a href="/wiki/Bentos" title="Bentos">bentoniczne</a> i <a href="/wiki/Trylobity" title="Trylobity">trylobity</a> bujnie rozwijały się w tropikalnych morzach. Na początku <a href="/wiki/Dewon" title="Dewon">dewonu</a> (416 mln lat temu) Gondwana znajdowała się w bardziej południowych szerokościach geograficznych i klimat był chłodniejszy, choć z tego czasu znane są skamieniałości roślin lądowych. Warstwy piasku i mułu zostały odłożone w miejscu, gdzie dziś wznoszą się <a href="/wiki/G%C3%B3ry_Ellswortha" title="Góry Ellswortha">Góry Ellswortha</a>, <a href="/wiki/G%C3%B3ry_Horlicka" title="Góry Horlicka">Horlicka</a> i <a href="/wiki/Pensacola_Mountains" title="Pensacola Mountains">Pensacola</a>. Pod koniec dewonu (360 milionów lat temu) rozpoczęło się <a href="/wiki/Zlodowacenie" title="Zlodowacenie">zlodowacenie</a> Gondwany, związane z przemieszczeniem się superkontynentu w pobliże bieguna południowego i ochłodzeniem klimatu, choć rośliny wciąż porastały Antarktydę. W cieplejszym okresie <a href="/wiki/Perm" title="Perm">permu</a> życie roślinne zdominowały <a href="/wiki/Paprocie_nasienne" title="Paprocie nasienne">paprocie nasienne</a> takie jak <a href="/wiki/Glossopteris" title="Glossopteris">Glossopteris</a>, które rosły na mokradłach. Z czasem materia organiczna, zdeponowana na tych terenach, przekształciła się w złoża <a href="/wiki/W%C4%99gle_kopalne" title="Węgle kopalne">węgla</a> w obecnych Górach Transantarktycznych. Pod koniec permu dalsze ocieplenie sprawiło, że na większej części Gondwany zapanował suchy, gorący klimat<a href="#cite_note-Stonehouse-63">[63]</a>. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Mezozoik"><a href="/wiki/Mezozoik" title="Mezozoik">Mezozoik</a></h4>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Mezozoik" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Mezozoik">edytuj kod</a>]</div> W wyniku ocieplenia polarne czapy lodowe stopiły się i duża część Gondwany stała się pustynią; w tym czasie odłożone zostały duże ilości piaskowców i łupków. Na Antarktydzie Wschodniej rosły <a href="/wiki/Paprocie_nasienne" title="Paprocie nasienne">paprocie nasienne</a>. W późnym permie i wczesnym <a href="/wiki/Trias" title="Trias">triasie</a> na Antarktydzie powszechnie występowały <a href="/wiki/Synapsydy" title="Synapsydy">synapsydy</a> (znane też jako „gady ssakokształtne”), takie jak <a href="/wiki/Lystrozaur" title="Lystrozaur">lystrozaur</a>. W okresie <a href="/wiki/Jura" title="Jura">jurajskim</a> (201-145 milionów lat temu) zaczął powstawać <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Antarktyczny" title="Półwysep Antarktyczny">Półwysep Antarktyczny</a>. <a href="/wiki/Mi%C5%82orz%C4%85b" title="Miłorząb">Miłorzęby</a> i <a href="/wiki/Sagowcowe" title="Sagowcowe">sagowce</a> były pospolite w tym okresie. Na Antarktydzie Zachodniej, w całym okresie kredowym (145-66 milionów lat temu) dominowały <a href="/wiki/Iglaste" title="Iglaste">lasy iglaste</a>, choć pod koniec tego okresu rozpowszechniły się <a href="/wiki/Bukan" title="Bukan">bukany</a>. <a href="/wiki/Amonity" title="Amonity">Amonity</a> występowały powszechnie w morzach wokół Antarktydy, a na kontynencie żyły także <a href="/wiki/Dinozaury" title="Dinozaury">dinozaury</a>; do tej pory opisane zostały cztery rodzaje dinozaurów pochodzące z Antarktydy (<a href="/w/index.php?title=Glacjalizaur&action=edit&redlink=1" class="new" title="Glacjalizaur (strona nie istnieje)">glacjalizaur</a> i <a href="/wiki/Kriolofozaur" title="Kriolofozaur">kriolofozaur</a> z formacji Hanson, <a href="/wiki/Antarktopelta" title="Antarktopelta">antarktopelta</a> i <a href="/wiki/Trinisaura" title="Trinisaura">Trinisaura</a>)<a href="#cite_note-SmithPol2007-71">[71]</a><a href="#cite_note-trinisaura-72">[72]</a><a href="#cite_note-smithsonianmag-73">[73]</a>. To właśnie w tej erze Gondwana zaczęła się rozpadać. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Rozpad_Gondwany">Rozpad Gondwany</h4>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Rozpad Gondwany" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Rozpad Gondwany">edytuj kod</a>]</div> Ochładzanie Antarktydy następowało stopniowo, do czego częściowo przyczyniał się <a href="/wiki/W%C4%99dr%C3%B3wka_kontynent%C3%B3w" title="Wędrówka kontynentów">dryf kontynentów</a>, zmieniający układ <a href="/wiki/Pr%C4%85d_morski" title="Prąd morski">prądów oceanicznych</a>. Prądy płynące od równika ku biegunom, które wyrównywały temperatury globu, były stopniowo zastępowane przez prądy równoleżnikowe, zachowujące różnice temperatur na różnych szerokościach geograficznych<a href="#cite_note-DeContoPollard2003-74">[74]</a>. Afryka oddzieliła się od Antarktydy około 160 milionów lat temu, a następnie na początku <a href="/wiki/Kreda_(okres)" title="Kreda (okres)">kredy</a> (125 mln lat temu) odłączył się <a href="/wiki/Subkontynent_indyjski" title="Subkontynent indyjski">subkontynent indyjski</a>. Pod koniec okresu kredowego, około 66 milionów lat temu, na Antarktydzie (połączonej z Australią) występowały jeszcze klimaty tropikalny i subtropikalny, żyły na niej również <a href="/wiki/Torbacze" title="Torbacze">torbacze</a>. 40 milionów lat temu <a href="/wiki/Sahul" title="Sahul">Australia z Nową Gwineą</a> oddzieliła się od Antarktydy, równoleżnikowy prąd morski odizolował kontynenty i na Antarktydzie pojawiły się lodowce. Na przełomie <a href="/wiki/Eocen" title="Eocen">eocenu</a> i <a href="/wiki/Oligocen" title="Oligocen">oligocenu</a>, około 34 milionów lat temu, stężenie <a href="/wiki/Dwutlenek_w%C4%99gla" title="Dwutlenek węgla">CO2</a> zmniejszyło się z kilku tysięcy <a href="/wiki/Sposoby_zapisu_bezwymiarowego_stosunku_dw%C3%B3ch_wielko%C5%9Bci" title="Sposoby zapisu bezwymiarowego stosunku dwóch wielkości">ppm</a> do wartości 760 ppm<a href="#cite_note-physorg-news172072921-75">[75]</a>. Około 23 mln lat temu otworzyła się <a href="/wiki/Cie%C5%9Bnina_Drake%E2%80%99a" title="Cieśnina Drake’a">Cieśnina Drake’a</a> pomiędzy Antarktydą i Ameryką Południową, w wyniku czego kontynent otoczył <a href="/wiki/Pr%C4%85d_Wiatr%C3%B3w_Zachodnich" title="Prąd Wiatrów Zachodnich">Antarktyczny Prąd Okołobiegunowy</a>. Miało to również wpływ na ochłodzenie, choć modele zmian klimatycznych wskazują, że zmniejszenie stężenia CO2 w atmosferze było ważniejszym czynnikiem<a href="#cite_note-DeContoPollard2003-74">[74]</a>. Powierzchnia lądolodu rosła pokrywając coraz większe obszary kontynentu. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Neogen_i_czwartorzęd">Neogen i czwartorzęd</h4>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Neogen i czwartorzęd" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Neogen i czwartorzęd">edytuj kod</a>]</div> Od około 15 milionów lat większą część kontynentu pokrywa lód<a href="#cite_note-Trewby2002-66">[66]</a>. Skamieniałe liście <a href="/wiki/Bukan" title="Bukan">bukanów</a> w formacji Meyer Desert w Górach Transantarktycznych ukazują, że dzięki okresowym ociepleniom zarośla notofagusowe utrzymywały się lokalnie jeszcze 3–4 miliony lat temu<a href="#cite_note-doi10.1144/0016-764901-030-76">[76]</a><a href="#cite_note-fossilNot-77">[77]</a>. Potem nadeszły zlodowacenia <a href="/wiki/Plejstocen" title="Plejstocen">plejstoceńskie</a>, które zniszczyły życie roślinne na kontynencie<a href="#cite_note-highbeam-1G1-4164401-78">[78]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Klimat">Klimat</h2>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Klimat" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Klimat">edytuj kod</a>]</div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobny artykuł: <a href="/wiki/Klimat_polarny" title="Klimat polarny">Klimat polarny</a>.</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Fryxellsee_Opt.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Fryxellsee_Opt.jpg/220px-Fryxellsee_Opt.jpg" decoding="async" width="220" height="153" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Fryxellsee_Opt.jpg/330px-Fryxellsee_Opt.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/Fryxellsee_Opt.jpg/440px-Fryxellsee_Opt.jpg 2x" data-file-width="1560" data-file-height="1083" /></a><figcaption><a href="/wiki/Niebieski_l%C3%B3d_lodowcowy" title="Niebieski lód lodowcowy">Niebieski lód</a> na <a href="/wiki/Jezioro_Fryxell" class="mw-redirect" title="Jezioro Fryxell">jeziorze Fryxell</a> w Górach Transantarktycznych pochodzi ze słodkiej wody z topnienia lodowca Canada i innych mniejszych</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:AntarcticaSummer.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/AntarcticaSummer.jpg/220px-AntarcticaSummer.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/AntarcticaSummer.jpg/330px-AntarcticaSummer.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/AntarcticaSummer.jpg/440px-AntarcticaSummer.jpg 2x" data-file-width="1417" data-file-height="1063" /></a><figcaption>Blisko wybrzeża grudzień jest dość łagodny</figcaption></figure> Antarktyda jest najzimniejszym spośród kontynentów Ziemi. Jej surowy, unikalny klimat bywa określany terminem „klimat glacjalny”<a href="#cite_note-CITEREFMityk1982476-60">[60]</a>. Antarktyda jest chłodniejsza niż <a href="/wiki/Arktyka" title="Arktyka">Arktyka</a> z trzech powodów. Po pierwsze, znaczna część kontynentu leży na wysokości ponad 3000 m nad poziomem morza, a temperatura w <a href="/wiki/Troposfera" title="Troposfera">troposferze</a> spada wraz z wysokością (dodatkowo polarna troposfera jest cieńsza niż w obszarach bliżej równika). Po drugie, północną strefę polarną obejmuje <a href="/wiki/Ocean_Arktyczny" title="Ocean Arktyczny">Ocean Arktyczny</a>: ocean oddaje ciepło przez <a href="/wiki/Pak_lodowy" title="Pak lodowy">pak lodowy</a>, co zapobiega spadkowi temperatury do wartości spotykanych na kontynencie antarktycznym; w dodatku otwarte wody mają znacznie niższe <a href="/wiki/Albedo" title="Albedo">albedo</a> niż pokrywa lodowa, przez co pochłaniają ciepło. Po trzecie, w lipcu, gdy na Antarktydzie panuje zima, Ziemia jest w <a href="/wiki/Aphelium" title="Aphelium">aphelium</a> (czyli najdalej od Słońca), a w styczniu (antarktyczne lato) w <a href="/wiki/Peryhelium" title="Peryhelium">peryhelium</a>. <a href="/wiki/Ekscentryczno%C5%9B%C4%87_(fizyka)" title="Ekscentryczność (fizyka)">Mimośród</a> ziemskiej orbity jest jednak mały i efekt ten ma mniejszy wpływ niż dwa pierwsze<a href="#cite_note-geography.about-orbitsun-79">[79]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Temperatura_i_wiatry">Temperatura i wiatry</h3>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: Temperatura i wiatry" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=13" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Temperatura i wiatry">edytuj kod</a>]</div> Najniższa zarejestrowana przez człowieka temperatura naturalnie występująca na Ziemi, −89,2 °C, została stwierdzona 21 lipca 1983 na radzieckiej (obecnie rosyjskiej) stacji polarnej <a href="/wiki/Wostok_(stacja_antarktyczna)" title="Wostok (stacja antarktyczna)">Wostok</a><a href="#cite_note-dryice-80">[a]</a><a href="#cite_note-imigw-81">[80]</a><a href="#cite_note-WMO-43">[43]</a>. Jeszcze niższe temperatury, sięgające −93,2 °C, są znane z obserwacji satelitarnych<a href="#cite_note-coldest_sat-82">[81]</a>. Najcieplejszym miesiącem jest styczeń z temperaturą minimalną −30 °C, natomiast najchłodniejszy jest sierpień, z temperaturami spadającymi do −70 °C. Na wybrzeżu temperatury są wyższe, przy północnych krańcach Półwyspu Antarktycznego mogą sięgać powyżej 0 °C. Najniższa średnia temperatura stycznia w miejscu stale zamieszkanym przez ludzi wynosi −33 °C (stacja Wostok)<a href="#cite_note-CITEREFMartyn1995306-83">[82]</a>. Najwyższą temperaturę na Antarktydzie, 18,3 °C zanotowano 6 lutego 2020 w stacji <a href="/wiki/Base_Esperanza" title="Base Esperanza">Esperanza</a> na <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Antarktyczny" title="Półwysep Antarktyczny">Półwyspie Antarktycznym</a>; poprzedni rekord (17,5 °C) odnotowano także w tym miejscu w marcu 2015. Półwysep Antarktyczny należy do najszybciej ocieplających się obszarów globu, temperatura wzrosła tam o 3 °C od lat 1970. do początku lat 2020.<a href="#cite_note-WMO-43">[43]</a><a href="#cite_note-WMO-high-84">[83]</a>. <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:AntarcticaDomeCSnow.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/AntarcticaDomeCSnow.jpg/220px-AntarcticaDomeCSnow.jpg" decoding="async" width="220" height="162" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/AntarcticaDomeCSnow.jpg/330px-AntarcticaDomeCSnow.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/AntarcticaDomeCSnow.jpg/440px-AntarcticaDomeCSnow.jpg 2x" data-file-width="937" data-file-height="688" /></a><figcaption>Powierzchnia <a href="/wiki/Dome_C" title="Dome C">kopuły lodowej C</a> w pobliżu <a href="/wiki/Concordia_(stacja_antarktyczna)" title="Concordia (stacja antarktyczna)">stacji Concordia</a> reprezentuje typowy krajobraz wnętrza kontynentu</figcaption></figure> Antarktyda Wschodnia jest chłodniejsza od Zachodniej, ponieważ ma większą średnią wysokość. Fronty atmosferyczne rzadko przenikają w głąb kontynentu, pozostawiając jego wnętrze zimne i suche. Wewnątrz kontynentu, w pobliżu bieguna, znajduje się przez znaczną część roku ośrodek <a href="/wiki/Wy%C5%BC_baryczny" title="Wyż baryczny">wysokiego ciśnienia</a>. <a href="/wiki/Ni%C5%BC_baryczny" title="Niż baryczny">Niże</a> przynoszące opady pojawiają się rzadko. Na przybrzeżnych morzach ośrodki niżowe tworzą tzw. bruzdę niskiego ciśnienia. Taki układ baryczny powoduje <a href="/wiki/Cyrkulacja_powietrza" title="Cyrkulacja powietrza">cyrkulację mas powietrza</a> i bardzo silne <a href="/wiki/Wiatr" title="Wiatr">wiatry</a> wiejące od bieguna do wybrzeży; także ukształtowanie powierzchni sprzyja powstawaniu silnych <a href="/wiki/Wiatr_katabatyczny" title="Wiatr katabatyczny">wiatrów katabatycznych</a>, spływających z wyżynnego wnętrza lądu ku jego brzegom. Prędkość wiatrów w pobliżu wybrzeży sięga 50–90 m/s (180–325 km/h). Wiatry silne (powyżej 15 m/s) wieją przez 200–340 dni w roku. Bruzdy niskiego ciśnienia powodują częste sztormy na przybrzeżnych morzach<a href="#cite_note-CITEREFMityk1982476-60">[60]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Opady_i_nasłonecznienie">Opady i nasłonecznienie</h3>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: Opady i nasłonecznienie" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=14" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Opady i nasłonecznienie">edytuj kod</a>]</div> <a href="/wiki/Zachmurzenie" title="Zachmurzenie">Zachmurzenie</a> we wnętrzu kontynentu Antarktydy jest mniejsze niż w <a href="/wiki/Arktyka" title="Arktyka">Arktyce</a>, przez 45–65% dni w roku niebo jest zachmurzone w mniej niż 50%. Wybrzeże jest znacznie bardziej zachmurzone niż wnętrze kontynentu. Opady występują prawie wyłącznie pod postacią stałą (<a href="/wiki/%C5%9Anieg" title="Śnieg">śnieg</a> lub <a href="/wiki/Grad" title="Grad">grad</a>), deszcze zdarzają się bardzo rzadko i tylko podczas lata na wybrzeżach<a href="#cite_note-CITEREFMartyn1995309-85">[84]</a>. Wnętrze Antarktydy jest <a href="/wiki/Pustynia_lodowa" title="Pustynia lodowa">lodową pustynią</a> z niewielką ilością opadów, średnio poniżej 100 mm rocznie<a href="#cite_note-CITEREFMakowski2004300-64">[64]</a>; w pobliżu wybrzeży opady są większe, osiągając typowo 200 mm w skali roku<a href="#cite_note-worldalmanac-86">[85]</a>. Na stacji polarnej <a href="/wiki/Amundsen-Scott" title="Amundsen-Scott">Amundsen-Scott</a> na biegunie południowym spadają zaledwie 2 milimetry śniegu na rok; pod koniec lat 90. XX wieku na wybrzeżach zarejestrowano rekordowe opady przekraczające 800 mm w skali roku<a href="#cite_note-WMO-43">[43]</a>. W lecie, w pogodne dni, na biegunie południowym do powierzchni ziemi dociera więcej promieniowania słonecznego niż na równiku, gdyż Słońce świeci 24 godziny dziennie<a href="#cite_note-CIA-1">[1]</a>. Największe nasłonecznienie występuje w strefie 70-80°S<a href="#cite_note-CITEREFMartyn1995305-87">[86]</a>. Niemniej bilans promieniowania cieplnego jest generalnie ujemny, na biegunie południowym ma średnią roczną wartość -377 MJ/m², a wartości dodatnie osiąga tylko w oazach antarktycznych (np. 1574 MJ/m² rocznie w stacji <a href="/wiki/Stacja_im._A.B._Dobrowolskiego" class="mw-redirect" title="Stacja im. A.B. Dobrowolskiego">Oazis</a>)<a href="#cite_note-CITEREFMartyn1995306-83">[82]</a>. Oparzenie słoneczne jest częstym problemem zdrowotnym, jako że powierzchnia śniegu odbija prawie całe padające promieniowanie <a href="/wiki/Ultrafiolet" title="Ultrafiolet">ultrafioletowe</a>. W tak wysokich szerokościach geograficznych występują długie okresy <a href="/wiki/Noc_polarna" title="Noc polarna">stałej ciemności</a> lub <a href="/wiki/Dzie%C5%84_polarny" title="Dzień polarny">stałego oświetlenia</a>, tworzące warunki nieznane ludziom żyjącym w większej części świata<a href="#cite_note-BAS-weather-88">[87]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Zjawiska_atmosferyczne">Zjawiska atmosferyczne</h3>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=15" title="Edytuj sekcję: Zjawiska atmosferyczne" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=15" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zjawiska atmosferyczne">edytuj kod</a>]</div> <a href="/wiki/Zorza_polarna" title="Zorza polarna">Zorza polarna</a> – blask obserwowany na nocnym niebie wokół południowego <a href="/wiki/Biegun_magnetyczny" title="Biegun magnetyczny">bieguna magnetycznego</a>, wywołany przez plazmę <a href="/wiki/Wiatr_s%C5%82oneczny" title="Wiatr słoneczny">wiatru słonecznego</a>, która uderza w ziemską <a href="/wiki/Magnetosfera" title="Magnetosfera">magnetosferę</a>. Innym wyjątkowym zjawiskiem polarnym jest tzw. <a href="/wiki/Py%C5%82_diamentowy" title="Pył diamentowy">pył diamentowy</a>, przyziemna chmura złożona z maleńkich kryształków lodu. Zwykle pojawia się przy bezchmurnym niebie. Często towarzyszą mu <a href="/wiki/Halo_(zjawisko_optyczne)" title="Halo (zjawisko optyczne)">zjawiska optyczne w atmosferze</a>, między innymi <a href="/wiki/S%C5%82o%C5%84ce_poboczne" title="Słońce poboczne">słońca poboczne</a>, jasne plamki na niebie po dwóch stronach rzeczywistego Słońca<a href="#cite_note-BAS-weather-88">[87]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Populacja">Populacja</h2>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=16" title="Edytuj sekcję: Populacja" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=16" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Populacja">edytuj kod</a>]</div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Zobacz też: <a href="/wiki/Stacje_polarne_w_Antarktyce" title="Stacje polarne w Antarktyce">Stacje polarne w Antarktyce</a>.</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:2005-02-24_Overnight_at_Bellingshaussen.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/2005-02-24_Overnight_at_Bellingshaussen.jpg/220px-2005-02-24_Overnight_at_Bellingshaussen.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/2005-02-24_Overnight_at_Bellingshaussen.jpg/330px-2005-02-24_Overnight_at_Bellingshaussen.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/2005-02-24_Overnight_at_Bellingshaussen.jpg/440px-2005-02-24_Overnight_at_Bellingshaussen.jpg 2x" data-file-width="1156" data-file-height="771" /></a><figcaption>Cerkiew Trójcy Świętej na Wyspie Króla Jerzego nocą (2005)</figcaption></figure> Około 30 państw utrzymuje stacje badawcze na kontynencie, sezonowe lub stale obsadzone przez personel (w tym gronie znajduje się Polska). Liczba osób prowadzących lub wspierających badania naukowe i inne prace na kontynencie i pobliskich wyspach waha się od około 1100 zimą do około 4400 latem<a href="#cite_note-CIA-1">[1]</a>, co daje Antarktyce gęstość zaludnienia między 0,00008 a 0,00031 mieszkańca na kilometr kwadratowy. Wiele stacji pracuje przez cały rok, personel zimowy zwykle przybywa z krajów pochodzenia na jeden rok. W Antarktyce znajduje się siedem <a href="/wiki/Chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo" title="Chrześcijaństwo">chrześcijańskich</a> kaplic lub kościołów, na samym kontynencie położone są dwie (w stacjach <a href="/wiki/Base_Esperanza" title="Base Esperanza">Esperanza</a> i <a href="/wiki/Belgrano_II" title="Belgrano II">Belgrano II</a>)<a href="#cite_note-seven_churches-89">[88]</a>. <a href="/wiki/Prawos%C5%82awie" title="Prawosławie">Prawosławna</a> <a href="/wiki/Cerkiew_Tr%C3%B3jcy_%C5%9Awi%C4%99tej_na_Wyspie_Kr%C3%B3la_Jerzego" title="Cerkiew Trójcy Świętej na Wyspie Króla Jerzego">Cerkiew Trójcy Świętej na Wyspie Króla Jerzego</a>, otwarta w 2004 w rosyjskiej bazie <a href="/wiki/Bellingshausen" title="Bellingshausen">Bellingshausen</a>, jest czynna przez cały rok; posługuje w niej jeden lub dwóch kapłanów, zmieniających się rotacyjnie co roku<a href="#cite_note-spc-90">[89]</a><a href="#cite_note-pravoslavye-r-type-22495-91">[90]</a>. Pierwszymi mieszkańcami <a href="/wiki/Antarktyka" title="Antarktyka">Antarktyki</a>, rozumianej jako obszar na południe od <a href="/wiki/Strefa_konwergencji_antarktycznej" title="Strefa konwergencji antarktycznej">strefy konwergencji antarktycznej</a>, byli brytyjscy i amerykańscy łowcy fok, którzy od 1786 spędzali rok lub więcej na <a href="/wiki/Georgia_Po%C5%82udniowa" title="Georgia Południowa">Georgii Południowej</a>. W epoce <a href="/wiki/Wielorybnictwo" title="Wielorybnictwo">wielorybnictwa</a>, która trwała do 1966, liczba ludności tej wyspy wahała się od około 200 zimą do ponad 1000 latem (w kilku latach ponad 2000). Większość wielorybników była Norwegami, choć z czasem przybywało Brytyjczyków. Powstały osiedla wielorybnicze: <a href="/wiki/Grytviken" title="Grytviken">Grytviken</a>, Leith Harbour, <a href="/wiki/King_Edward_Point" title="King Edward Point">King Edward Point</a>, Stromness, Husvik, Prince Olav Harbour, Ocean Harbour i Godthul. Kierownicy i inni wyżsi oficerowie stacji wielorybniczych często mieszkali w nich razem z rodzinami. Wśród nich był założyciel Grytviken, kapitan <a href="/wiki/Carl_Anton_Larsen" title="Carl Anton Larsen">Carl Anton Larsen</a>, norweski wielorybnik i podróżnik, który wraz ze swoją rodziną przyjął obywatelstwo brytyjskie w 1910<a href="#cite_note-Headland_Robert_K_The_Island-92">[91]</a>. Pierwszym dzieckiem urodzonym w południowym regionie polarnym była Norweżka Solveig Gunbjørg Jacobsen, urodzona w Grytviken 8 października 1913, a jej narodziny zostały odnotowane przez rezydenta Brytyjskiego Magistratu Georgia Południowa. Była córką Fridthjofa Jacobsena, asystenta kierownika stacji wielorybniczej i Klary Olette Jacobsen. Jacobsen przybył na wyspę w 1904 i w latach 1914–1921 był kierownikiem stacji Grytviken; dwoje jego dzieci urodziło się na wyspie<a href="#cite_note-Headland_Robert_K_The_Island-92">[91]</a>. Pierwszą osobą, która urodziła się na południe od 60 równoleżnika południowego (granica Antarktyki zgodnie z Układem Antarktycznym)<a href="#cite_note-traktat-93">[92]</a>, na kontynencie antarktycznym, był <a href="/wiki/Emilio_Palma" title="Emilio Palma">Emilio Palma</a>. Przyszedł na świat w 1978 w argentyńskiej bazie <a href="/wiki/Base_Esperanza" title="Base Esperanza">Esperanza</a>, na czubku <a href="/wiki/P%C3%B3%C5%82wysep_Antarktyczny" title="Półwysep Antarktyczny">Półwyspu Antarktycznego</a><a href="#cite_note-oaea-Volume9-Issue1-94">[93]</a><a href="#cite_note-thetimes-article1973781-95">[94]</a>; jego rodzice zostali wysłani tam wraz z siedmioma innymi rodzinami przez rząd Argentyny, aby ustalić, czy możliwe jest zasiedlenie kontynentu przez osoby cywilne, dla wzmocnienia <a href="/wiki/Antarktyda_Argenty%C5%84ska" title="Antarktyda Argentyńska">argentyńskich roszczeń terytorialnych</a>. W 1984 w stacji <a href="/wiki/Presidente_Eduardo_Frei_Montalva" title="Presidente Eduardo Frei Montalva">Presidente Eduardo Frei</a> urodził się Chilijczyk Juan Pablo Camacho. W niektórych stacjach żyją rodziny z dziećmi uczęszczającymi do zorganizowanych tam szkół<a href="#cite_note-antarcticsun.usap-answer-96">[95]</a>. Do 2009 w Antarktyce (na południe od 60°S) urodziło się jedenaścioro dzieci: ośmioro w stacji Esperanza<a href="#cite_note-ejercito-RegistroCivil-97">[96]</a> i troje w stacji Frei<a href="#cite_note-soberaniachile-98">[97]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Różnorodność_biologiczna">Różnorodność biologiczna</h2>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=17" title="Edytuj sekcję: Różnorodność biologiczna" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=17" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Różnorodność biologiczna">edytuj kod</a>]</div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Zobacz też: <a href="/wiki/Organizmy_antarktyczne" title="Organizmy antarktyczne">Organizmy antarktyczne</a>.</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Emperor_penguin.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Emperor_penguin.jpg/170px-Emperor_penguin.jpg" decoding="async" width="170" height="249" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Emperor_penguin.jpg/255px-Emperor_penguin.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Emperor_penguin.jpg/340px-Emperor_penguin.jpg 2x" data-file-width="700" data-file-height="1024" /></a><figcaption><a href="/wiki/Pingwin_cesarski" title="Pingwin cesarski">Pingwiny cesarskie</a> nad Morzem Rossa</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Zwierzęta">Zwierzęta</h3>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=18" title="Edytuj sekcję: Zwierzęta" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=18" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zwierzęta">edytuj kod</a>]</div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Zobacz też: <a href="/wiki/Kraina_antarktyczna" title="Kraina antarktyczna">Kraina antarktyczna</a>.</div> Cechą charakterystyczną fauny antarktycznej jest brak rodzimych kręgowców całkowicie lądowych<a href="#cite_note-100">[b]</a>. Występujące tu gatunki <a href="/wiki/Ptaki" title="Ptaki">ptaków</a> (53 gatunki reprezentowane przez przedstawicieli: <a href="/wiki/Pingwiny" title="Pingwiny">pingwinów</a>, <a href="/wiki/Wydrzyki" title="Wydrzyki">wydrzyków</a>, <a href="/wiki/Mewy" title="Mewy">mew</a>, <a href="/wiki/Warcabnik" title="Warcabnik">warcabnika</a>, <a href="/wiki/Albatrosy" title="Albatrosy">albatrosów</a>, <a href="/wiki/Fulmarus" title="Fulmarus">fulmarów</a>, <a href="/wiki/Rybitwy_(ptaki)" title="Rybitwy (ptaki)">rybitw</a>, <a href="/wiki/Kormorany" title="Kormorany">kormoranów</a>) i ssaków (6 gatunków z nadrodziny <a href="/wiki/P%C5%82etwonogie" title="Płetwonogie">płetwonogich</a>, Pinnipedia), choć potrzebują środowiska lądowego do reprodukcji, pierzenia/linienia i odpoczynku, to jednak uzależnione są od środowiska morskiego, w którym zdobywają pożywienie. Wśród ptaków dominują pingwiny, stanowiąc 90% biomasy ptaków <a href="/wiki/Ocean_Po%C5%82udniowy" title="Ocean Południowy">Oceanu Południowego</a>. Charakterystyczne gatunki to m.in. <a href="/wiki/Pingwin_cesarski" title="Pingwin cesarski">pingwin cesarski</a> (Aptenodytes forsteri), <a href="/wiki/Pingwin_bia%C5%82ooki" title="Pingwin białooki">pingwin Adeli</a> (Pygoscelis adeliae), <a href="/wiki/Pingwin_maskowy" title="Pingwin maskowy">pingwin maskowy</a> (P. antarcticus) oraz <a href="/wiki/Pingwin_bia%C5%82obrewy" title="Pingwin białobrewy">pingwin białobrewy</a> (P. papua)<a href="#cite_note-Korczak2013-101">[99]</a><a href="#cite_note-Uminski1986-102">[100]</a>. <a href="/wiki/Petrel_%C5%9Bnie%C5%BCny" title="Petrel śnieżny">Petrel śnieżny</a> jest jednym z trzech ptaków, które gniazdują wyłącznie w Antarktyce<a href="#cite_note-birdlife-3876-103">[101]</a>. Spośród ssaków endemiczne są 4 gatunki: <a href="/wiki/Krabojad_foczy" title="Krabojad foczy">krabojad foczy</a> (Lobodon carcinophagus), <a href="/wiki/Weddelka_arktyczna" title="Weddelka arktyczna">weddelka arktyczna</a> (L. weddelli), <a href="/wiki/Amfitryta_lamparcia" title="Amfitryta lamparcia">amfitryta lamparcia</a> (tzw. lampart morski, Hydrurga leptonyx) i <a href="/wiki/Foczka_ma%C5%82a" title="Foczka mała">foczka mała</a> (in. foka Rossa, Ommatophoca rossi)<a href="#cite_note-Korczak2013-101">[99]</a><a href="#cite_note-Uminski1986-102">[100]</a>. Faunę lądową stanowią <a href="/wiki/Bezkr%C4%99gowce" title="Bezkręgowce">bezkręgowce</a>, reprezentowane przez kilka gatunków <a href="/wiki/Much%C3%B3wki" title="Muchówki">muchówek</a> z rodziny <a href="/wiki/Ochotkowate" title="Ochotkowate">ochotkowatych</a> (występujące na wyspach i w rejonie nadmorskim – największym wyłącznie lądowym zwierzęciem żyjącym na Antarktydzie jest nielotna muchówka <a href="/wiki/Belgica_antarctica" title="Belgica antarctica">Belgica antarctica</a>, osiągająca do 6 mm długości<a href="#cite_note-units.miamioh-104">[102]</a>), <a href="/wiki/Roztocze_(paj%C4%99czaki)" title="Roztocze (pajęczaki)">roztocze</a>, <a href="/wiki/Skoczogonki" title="Skoczogonki">skoczogonki</a>, <a href="/wiki/Phthiraptera" title="Phthiraptera">wszy</a>, <a href="/wiki/Nicienie" title="Nicienie">nicienie</a>, <a href="/wiki/Niesporczaki" title="Niesporczaki">niesporczaki</a>, <a href="/wiki/Wrotki_(biologia)" title="Wrotki (biologia)">wrotki</a> i <a href="/wiki/Pierwotniaki" title="Pierwotniaki">pierwotniaki</a>. Słodkowodne zbiorniki śródlądowe zasiedlane są przez nieliczne gatunki <a href="/wiki/Wid%C5%82onogi" title="Widłonogi">widłonogów</a>, <a href="/wiki/Ma%C5%82%C5%BCoraczki" title="Małżoraczki">małżoraczków</a>, <a href="/wiki/Wio%C5%9Blarki" title="Wioślarki">wioślarek</a> i wrotków. Bardzo duży udział stanowią gatunki endemiczne, np. większość gatunków skoczogonków i prawdopodobnie wszystkie gatunki nicieni występujące na tym obszarze są endemiczne<a href="#cite_note-Convey2008-105">[103]</a>. <a href="/wiki/Bentos" title="Bentos">Fauna bentosowa</a> i <a href="/wiki/Pelagial" title="Pelagial">pelagiczna</a> mórz oblewających Antarktydę obejmuje ponad 8200 gatunków. Najliczniej pod względem liczby gatunków reprezentowane są <a href="/wiki/Stawonogi" title="Stawonogi">stawonogi</a> (2309 gatunków), nicienie (1909 gatunków) i <a href="/wiki/Strunowce" title="Strunowce">strunowce</a> (718 gatunków). Spośród kręgowców najliczniej reprezentowane są ryby – 314 gatunków<a href="#cite_note-Griffiths2010-106">[104]</a>, występujące tam ssaki to 10 gatunków <a href="/wiki/Walenie" title="Walenie">waleni</a><a href="#cite_note-Korczak2013-101">[99]</a>. Bardzo duży odsetek stanowią gatunki endemiczne (np. wśród występujących tam małży 43% gatunków, a wśród ślimaków 74% gatunków to endemity)<a href="#cite_note-Griffiths2010-106">[104]</a>. Stwierdzono też endemiczne <a href="/wiki/Takson" title="Takson">taksony</a> wyższej rangi: wśród ryb endemicznymi dla Antarktyki są <a href="/wiki/Rodzina_(biologia)" title="Rodzina (biologia)">rodziny</a> <a href="/wiki/Bathydraconidae" title="Bathydraconidae">Bathydraconidae</a> oraz <a href="/wiki/Bielankowate" title="Bielankowate">Channichthâyidae</a><a href="#cite_note-Uminski1986-102">[100]</a>. Duży odsetek endemitów w faunie szelfowej wynika z izolacji, spowodowanej przez wokółantarktyczny prąd morski, oraz <a href="/wiki/Ewolucja_biologiczna" title="Ewolucja biologiczna">ewolucji</a> w kierunku przystosowania do skrajnie surowych warunków środowiskowych. Charakterystyczną cechą bentosu jest brak <a href="/wiki/Kraby" title="Kraby">krabów</a>. Innymi charakterystycznymi cechami antarktycznej fauny bentosowej są długowieczność osobników i gigantyzm – przedstawiciele gatunków antarktycznych żyją dłużej i osiągają większe wymiary ciała niż ich pobratymcy z wód cieplejszych<a href="#cite_note-Arctowski-107">[105]</a>. <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/28px-Wikinews-logo.svg.png" decoding="async" width="28" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/42px-Wikinews-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/56px-Wikinews-logo.svg.png 2x" data-file-width="759" data-file-height="415" /> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;">Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt. <a href="https://pl.wikinews.org/wiki/Tajemnicze_gatunki_organizm%C3%B3w_znaleziono_pod_powierzchni%C4%85_Antarktydy" class="extiw" title="n:Tajemnicze gatunki organizmów znaleziono pod powierzchnią Antarktydy">Tajemnicze gatunki organizmów znaleziono pod powierzchnią Antarktydy</a> </td></tr></tbody></table> W 2010 ukazał się spis gatunków żyjących w morzach Antarktyki, przygotowany przez około 500 badaczy podczas <a href="/wiki/Mi%C4%99dzynarodowy_Rok_Polarny" title="Międzynarodowy Rok Polarny">Międzynarodowego Roku Polarnego</a>. Badania te były częścią globalnej kampanii <a href="/wiki/Census_of_Marine_Life" title="Census of Marine Life">Census of Marine Life</a> (CoML) i ujawniły kilka znaczących wyników. Ponad 235 gatunków organizmów morskich żyje w obu regionach polarnych, które dzieli 12 000 km. Duże zwierzęta, takie jak niektóre walenie i ptaki, odbywają rocznie podróże w obie strony. Bardziej zaskakujące było występowanie w obu obszarach mórz polarnych małych gatunków, takich jak <a href="/wiki/Strzykwy" title="Strzykwy">strzykwy</a> i pelagiczne <a href="/wiki/%C5%9Alimaki" title="Ślimaki">ślimaki</a> morskie. W ich rozprzestrzenieniu mogły pomóc różne czynniki – temperatura na <a href="/wiki/Dno_oceaniczne" title="Dno oceaniczne">dnie oceanu</a> w rejonie biegunów i równika różni się o nie więcej niż 5 °C, a <a href="/wiki/Cyrkulacja_termohalinowa" title="Cyrkulacja termohalinowa">cyrkulacja termohalinowa</a> może transportować jaja i larwy tych organizmów<a href="#cite_note-news.bbc-nature-7888558-108">[106]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Grzyby">Grzyby</h3>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=19" title="Edytuj sekcję: Grzyby" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=19" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Grzyby">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Xanthoria_elegans_at_Risemedet.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Xanthoria_elegans_at_Risemedet.jpg/220px-Xanthoria_elegans_at_Risemedet.jpg" decoding="async" width="220" height="145" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Xanthoria_elegans_at_Risemedet.jpg/330px-Xanthoria_elegans_at_Risemedet.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Xanthoria_elegans_at_Risemedet.jpg/440px-Xanthoria_elegans_at_Risemedet.jpg 2x" data-file-width="4844" data-file-height="3195" /></a><figcaption>Rdzawe plechy porostu Xanthoria elegans na skale na <a href="/wiki/Ziemia_Kr%C3%B3lowej_Maud" title="Ziemia Królowej Maud">Ziemi Królowej Maud</a></figcaption></figure> Na Antarktydzie rozpoznano około 1150 gatunków grzybów, z których około 400 tworzy porosty<a href="#cite_note-basplants-109">[107]</a><a href="#cite_note-bas-fungi-110">[108]</a>. Ze względu na ekstremalne warunki życia, część z nich to <a href="/wiki/Endolit" title="Endolit">endolity</a> (kryptoendolity); organizmy te przyczyniły się do kształtowania formacji skalnych w <a href="/wiki/McMurdo_Dry_Valleys" title="McMurdo Dry Valleys">McMurdo Dry Valleys</a> i na sąsiadujących grzbietach skalnych. Ich przystosowania do środowiska obejmują: prostą budowę ciała, słabo zróżnicowane struktury, metabolizm i enzymy funkcjonujące w bardzo niskich temperaturach, oraz skrócone cykle życiowe. Komórki grzybów, grubościenne i zawierające dużo <a href="/wiki/Melaniny" title="Melaniny">melaniny</a>, chronią je przed <a href="/wiki/Ultrafiolet" title="Ultrafiolet">promieniowaniem UV</a>. Cechy te występują u różnych, nawet daleko spokrewnionych grup grzybów, a także u glonów i sinic, co sugeruje, że są to niezależne adaptacje do warunków panujących na Antarktydzie. Antarktyczne grzyby, takie jak Cryomyces minteri, dzięki tym adaptacjom są w stanie przetrwać także w warunkach odpowiadających powierzchni <a href="/wiki/Mars" title="Mars">Marsa</a>, co daje podstawy do spekulacji, jak mogło wyglądać (o ile kiedykolwiek istniało) <a href="/wiki/Mars#Życie" title="Mars">życie na Marsie</a><a href="#cite_note-blackyeast2010.bf.uni-lj-111">[109]</a><a href="#cite_note-survive-112">[110]</a>. Niektóre z antarktycznych grzybów są <a href="/wiki/Endemit" title="Endemit">endemitami</a>; należą do nich gatunki żyjące na <a href="/wiki/Guano" title="Guano">guanie</a>, które rozwinęły się w warunkach wymagających przystosowania zarówno do ekstremalnego zimna podczas wzrostu, jak też do przetrwania drogi przez jelita <a href="/wiki/Zwierz%C4%99_sta%C5%82ocieplne" title="Zwierzę stałocieplne">zwierząt stałocieplnych</a><a href="#cite_note-de_Hoog_G_S_2005_Fungi_of-113">[111]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Rośliny">Rośliny</h3>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=20" title="Edytuj sekcję: Rośliny" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=20" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Rośliny">edytuj kod</a>]</div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Zobacz też: <a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_antarktyczne" title="Państwo antarktyczne">Państwo antarktyczne</a>.</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Deschampsia_antarctica_and_Colobanthus_quitensis.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Deschampsia_antarctica_and_Colobanthus_quitensis.jpg/220px-Deschampsia_antarctica_and_Colobanthus_quitensis.jpg" decoding="async" width="220" height="149" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Deschampsia_antarctica_and_Colobanthus_quitensis.jpg/330px-Deschampsia_antarctica_and_Colobanthus_quitensis.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Deschampsia_antarctica_and_Colobanthus_quitensis.jpg/440px-Deschampsia_antarctica_and_Colobanthus_quitensis.jpg 2x" data-file-width="720" data-file-height="488" /></a><figcaption>Śmiałek antarktyczny i kolobant antarktyczny, tu na Szetlandach Południowych</figcaption></figure> Współczesny klimat Antarktydy uniemożliwia bujną wegetację. Wzrost roślin utrudnia połączenie niskich temperatur, słabej <a href="/wiki/Gleba" title="Gleba">gleby</a>, niedoboru wilgoci i światła słonecznego. W rezultacie <a href="/wiki/Flora" title="Flora">flora</a> jest mało zróżnicowana i występuje tylko na ograniczonych obszarach. W dużej mierze składa się z <a href="/wiki/Mszaki" title="Mszaki">mszaków</a>. Występuje około 100 gatunków <a href="/wiki/Mchy" title="Mchy">mchów</a> i 25 gatunków <a href="/wiki/W%C4%85trobowce" title="Wątrobowce">wątrobowców</a>, ale tylko dwa rodzime gatunki <a href="/wiki/Ro%C5%9Bliny_naczyniowe" title="Rośliny naczyniowe">roślin naczyniowych</a>, z których oba rosną na Półwyspie Antarktycznym: <a href="/wiki/%C5%9Amia%C5%82ek_antarktyczny" title="Śmiałek antarktyczny">śmiałek antarktyczny</a> (Deschampsia antarctica) i <a href="/wiki/Kolobant_antarktyczny" title="Kolobant antarktyczny">kolobant antarktyczny</a> (Colobanthus quitensis)<a href="#cite_note-basplants-109">[107]</a><a href="#cite_note-aadplants-114">[112]</a>. Trzecim gatunkiem, który zadomowił się w Antarktyce, jest <a href="/wiki/Gatunek_zawleczony" title="Gatunek zawleczony">zawleczona</a> przez człowieka <a href="/wiki/Wiechlina_roczna" title="Wiechlina roczna">wiechlina roczna</a> (Poa annua)<a href="#cite_note-ptb-115">[113]</a>. Na obszarach morskich występują <a href="/wiki/Fitoplankton" title="Fitoplankton">fitoplankton</a> i <a href="/wiki/Makrofity" title="Makrofity">makrofity</a>, będące pokarmem dla <a href="/wiki/Zooplankton" title="Zooplankton">zooplanktonu</a>. Produkcja fitoplanktonu jest szacowana na ok. 610 mln ton rocznie<a href="#cite_note-CITEREFPernetta1996164-116">[114]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Inne_organizmy">Inne organizmy</h3>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=21" title="Edytuj sekcję: Inne organizmy" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=21" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Inne organizmy">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Blood_Falls_by_Peter_Rejcek.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Blood_Falls_by_Peter_Rejcek.jpg/220px-Blood_Falls_by_Peter_Rejcek.jpg" decoding="async" width="220" height="129" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Blood_Falls_by_Peter_Rejcek.jpg/330px-Blood_Falls_by_Peter_Rejcek.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Blood_Falls_by_Peter_Rejcek.jpg/440px-Blood_Falls_by_Peter_Rejcek.jpg 2x" data-file-width="2968" data-file-height="1740" /></a><figcaption>Czerwony wypływ spod Lodowca Taylora, tzw. <a href="/wiki/Blood_Falls" title="Blood Falls">Blood Falls</a></figcaption></figure> W Antarktyce żyje siedemset gatunków <a href="/wiki/Glony" title="Glony">glonów</a>, w większości należą one do <a href="/wiki/Fitoplankton" title="Fitoplankton">fitoplanktonu</a>. Tworzą one również zjawiska takie jak <a href="/wiki/Czerwony_%C5%9Bnieg" title="Czerwony śnieg">czerwony śnieg</a>; barwne glony i <a href="/wiki/Okrzemki" title="Okrzemki">okrzemki</a> są szczególnie częste latem w pobliżu wybrzeży<a href="#cite_note-aadplants-114">[112]</a>. W osadach jezior żyją <a href="/wiki/Bakterie" title="Bakterie">bakterie</a> i <a href="/wiki/Archeony" title="Archeony">archeony</a><a href="#cite_note-Tang2013-117">[115]</a>. Żywe bakterie były znajdowane nawet pod ośmiusetmetrowej grubości pokrywą lodu, w <a href="/wiki/Jezioro_podlodowcowe" title="Jezioro podlodowcowe">podlodowcowym jeziorze</a><a href="#cite_note-NYT-20130206-118">[116]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ekosystemy">Ekosystemy</h3>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=22" title="Edytuj sekcję: Ekosystemy" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=22" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ekosystemy">edytuj kod</a>]</div> Ekosystemy (zwłaszcza lądowe i słodkowodne) cechują się stosunkowo prostą strukturą, łańcuchy pokarmowe są krótkie<a href="#cite_note-Convey2008-105">[103]</a>. Bogactwo gatunkowe fauny morskiej jest stosunkowo małe, choć większe niż w Arktyce. Produktywność ekosystemów <a href="/wiki/Pelagial" title="Pelagial">pelagicznych</a> jest latem stosunkowo wysoka, lecz zimą drastycznie maleje (średnia roczna <a href="/wiki/Produkcja_pierwotna" title="Produkcja pierwotna">produkcji pierwotnej</a>: ok. 20–100 g/m2/rok)<a href="#cite_note-Duxbury2002-119">[117]</a>, wysokie liczebności osiągają niektóre gatunki <a href="/wiki/Wid%C5%82onogi" title="Widłonogi">widłonogów</a>, <a href="/w/index.php?title=Skrzyd%C5%82onogi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Skrzydłonogi (strona nie istnieje)">skrzydłonogów</a> i <a href="/wiki/Szcz%C4%99tki" title="Szczętki">eufauzji</a><a href="#cite_note-Uminski1986-102">[100]</a>. Przedstawiciel tych ostatnich – <a href="/wiki/Kryl_antarktyczny" title="Kryl antarktyczny">kryl antarktyczny</a>, jest <a href="/wiki/Gatunek_kluczowy" title="Gatunek kluczowy">gatunkiem kluczowym ekosystemu</a> Oceanu Południowego i ważnym źródłem pożywienia wielorybów, uchatek, fok, <a href="/wiki/Ka%C5%82amarnice" title="Kałamarnice">kałamarnic</a>, ryb z podrzędu <a href="/wiki/Nototeniowce" title="Nototeniowce">nototeniowców</a>, pingwinów, <a href="/wiki/Albatrosy" title="Albatrosy">albatrosów</a> i wielu innych ptaków<a href="#cite_note-coolanimals-120">[118]</a><a href="#cite_note-Duxbury2002-119">[117]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ochrona_przyrody">Ochrona przyrody</h3>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=23" title="Edytuj sekcję: Ochrona przyrody" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=23" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Ochrona przyrody">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Antarctica,_pollution,_environment,_Russia,_Bellingshausen_1.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Antarctica%2C_pollution%2C_environment%2C_Russia%2C_Bellingshausen_1.JPG/220px-Antarctica%2C_pollution%2C_environment%2C_Russia%2C_Bellingshausen_1.JPG" decoding="async" width="220" height="152" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Antarctica%2C_pollution%2C_environment%2C_Russia%2C_Bellingshausen_1.JPG/330px-Antarctica%2C_pollution%2C_environment%2C_Russia%2C_Bellingshausen_1.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Antarctica%2C_pollution%2C_environment%2C_Russia%2C_Bellingshausen_1.JPG/440px-Antarctica%2C_pollution%2C_environment%2C_Russia%2C_Bellingshausen_1.JPG 2x" data-file-width="1252" data-file-height="863" /></a><figcaption>Składowanie odpadów (nawet starych pojazdów), jak na zdjęciu koło stacji Bellingshausen w 1992, jest zakazane od wejścia w życie Protokołu o ochronie środowiska naturalnego w 1998</figcaption></figure> Protokół o ochronie środowiska naturalnego do Układu Antarktycznego (znany również jako protokół madrycki lub protokół środowiskowy) wszedł w życie w 1998. Jest to główny dokument dotyczący ochrony przyrody i zarządzania bioróżnorodnością na Antarktydzie. Komitet Ochrony Środowiska doradza zgromadzeniom konsultacyjnym sygnatariuszy Układu. Możliwość niezamierzonego sprowadzenia obcych gatunków jest uznawana za poważne zagrożenie dla środowiska Antarktyki<a href="#cite_note-BridgeHughes73-121">[119]</a>. W 1978 w Stanach Zjednoczonych uchwalono ustawę o ochronie Antarktydy, która przyniosła kilka ograniczeń w amerykańskiej działalności na Antarktydzie. Ustawa przewiduje kary za wprowadzenie obcych roślin i zwierząt, jak również za polowanie na gatunki rodzime. <a href="/wiki/Prze%C5%82owienie" title="Przełowienie">Przełowienie</a> kryla, który odgrywa kluczową rolę w ekosystemie Antarktyki, skłoniło władze do wydania rozporządzenia w sprawie połowów. Konwencja o ochronie żywych zasobów morskich Antarktyki (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_angielski" title="Język angielski">ang.</a> Convention for the Conservation of Antarctic Marine Living Resources, CCAMLR), która weszła w życie w 1980, wymaga, aby regulacje dotyczące wszystkich łowisk Oceanu Południowego brały pod uwagę potencjalne skutki dla całego ekosystemu Antarktyki<a href="#cite_note-CIA-1">[1]</a>. Pomimo tych nowych aktów poważnym problemem pozostawały nieuregulowane i nielegalne połowy ryb, w szczególności <a href="/wiki/Antar_patago%C5%84ski" title="Antar patagoński">antara patagońskiego</a>. Według ocen, nielegalne połowy antara w latach 2000. wzrosły nawet do 32 000 ton; problem ten w dużej mierze został rozwiązany dzięki zwiększonym kontrolom, spadając do poziomu ocenianego na około 1300 ton w 2010<a href="#cite_note-KirbyBBC-2001-122">[120]</a><a href="#cite_note-antarctica.gov.au-fish-123">[121]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Polityka">Polityka</h2>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=24" title="Edytuj sekcję: Polityka" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=24" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Polityka">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Emblem_of_the_Antarctic_Treaty.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Emblem_of_the_Antarctic_Treaty.svg/220px-Emblem_of_the_Antarctic_Treaty.svg.png" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Emblem_of_the_Antarctic_Treaty.svg/330px-Emblem_of_the_Antarctic_Treaty.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Emblem_of_the_Antarctic_Treaty.svg/440px-Emblem_of_the_Antarctic_Treaty.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a><figcaption>Symbol Układu Antarktycznego obowiązujący od 2002</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Stations_in_Antarctica-pl.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Stations_in_Antarctica-pl.svg/220px-Stations_in_Antarctica-pl.svg.png" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Stations_in_Antarctica-pl.svg/330px-Stations_in_Antarctica-pl.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Stations_in_Antarctica-pl.svg/440px-Stations_in_Antarctica-pl.svg.png 2x" data-file-width="908" data-file-height="907" /></a><figcaption>Placówki badawcze w Antarktyce według wykazu COMNAP z 2015      całoroczne stacje polarne      letnie stacje polarne      obozy      schronienia</figcaption></figure> Antarktyda nie należy do żadnego państwa i nie ma rządu, chociaż niektóre państwa roszczą sobie prawa do fragmentów jej terytorium. Kilka z nich uznaje wzajemnie swoje prawa<a href="#cite_note-mutualrecog-124">[122]</a>, ale żadne z nich nie jest powszechnie uznawane<a href="#cite_note-CIA-1">[1]</a>. Kwestia statusu prawnego Antarktydy była szeroko dyskutowana od czasu zakończenia II wojny światowej. Były wysuwane różne propozycje: ustanowienie tymczasowego <a href="/w/index.php?title=Modus_vivendi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Modus vivendi (strona nie istnieje)">modus vivendi</a>, przy zawieszeniu roszczeń terytorialnych, ustanowienie <a href="/wiki/Terytorium_powiernicze_ONZ" title="Terytorium powiernicze ONZ">terytorium powierniczego</a> lub <a href="/wiki/Kondominium_(kolonia)" title="Kondominium (kolonia)">kondominium</a><a href="#cite_note-legal-125">[123]</a>. W 1959 w wyniku tych rozmów uchwalono <a href="/wiki/Uk%C5%82ad_Antarktyczny" title="Układ Antarktyczny">Układ Antarktyczny</a> i nie są zgłaszane nowe roszczenia co do terytoriów w <a href="/wiki/Antarktyka" title="Antarktyka">Antarktyce</a>. Układ i inne powiązane umowy regulują status obszarów na południe od równoleżnika 60° S, zarówno lądu, jak i <a href="/wiki/Lodowiec_szelfowy" title="Lodowiec szelfowy">lodowców szelfowych</a><a href="#cite_note-traktat-93">[92]</a>. Układ został podpisany przez dwanaście państw, w gronie tym były Argentyna, Australia, Chile, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i Związek Radziecki; Polska dołączyła do niego już w 1961<a href="#cite_note-ats-ats-parties-126">[124]</a>. Zapewnił on wolność badań naukowych i ochronę środowiska, a zakazał działalności wojskowej na Antarktydzie. Było to pierwsze porozumienie dotyczące <a href="/wiki/Kontrola_zbroje%C5%84_i_rozbrojenie" class="mw-redirect" title="Kontrola zbrojeń i rozbrojenie">kontroli zbrojeń</a> podczas <a href="/wiki/Zimna_wojna" title="Zimna wojna">zimnej wojny</a>. W latach 80. strony układu rozpoczęły negocjacje w sprawie konwencji regulującej eksploatację złóż na Antarktydzie<a href="#cite_note-antarcticanz.govt-mining-127">[125]</a>. W tym czasie międzynarodowe organizacje pozarządowe<a href="#cite_note-asoc-128">[126]</a> rozpoczęły kampanię w celu zapobieżenia rozwojowi wydobycia minerałów w regionie. Przewodnią rolę odgrywał w tym <a href="/wiki/Greenpeace" title="Greenpeace">Greenpeace</a>, który założył własną placówkę w Antarktyce, <a href="/wiki/World_Park_Base" title="World Park Base">World Park Base</a>, w rejonie <a href="/wiki/Morze_Rossa" title="Morze Rossa">Morza Rossa</a><a href="#cite_note-archive.greenpeace-129">[127]</a> i prowadził coroczne wyprawy w celu monitorowania skutków ludzkiej działalności w tej części świata<a href="#cite_note-newscientist-130">[128]</a>. W 1988 uchwalono Konwencję o regulacji zasobów mineralnych Antarktyki (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_angielski" title="Język angielski">ang.</a> Convention on the Regulation of Antarctic Mineral Resources, CRAMRA)<a href="#cite_note-bas-mining-131">[129]</a>. Jednak w następnym roku Australia i Francja odmówiły ratyfikowania tej konwencji, blokując jej wejście w życie. Państwa te zaproponowały w zamian wynegocjowanie kompleksowego porozumienia co do ochrony środowiska Antarktyki. Wskutek tych zabiegów powstał Protokół w sprawie ochrony środowiska naturalnego do Układu Antarktycznego („protokół madrycki”), który wszedł w życie 14 stycznia 1998. Protokół madrycki zakazuje wszelkiej działalności wydobywczej na Antarktydzie, określając Antarktydę jako „rezerwat naturalny poświęcony pokojowi i nauce”<a href="#cite_note-arctowski-proto-132">[130]</a><a href="#cite_note-ats-protocol-133">[131]</a>. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:04122956_-_HMS_Endurance_in_2007_02.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/04122956_-_HMS_Endurance_in_2007_02.jpg/220px-04122956_-_HMS_Endurance_in_2007_02.jpg" decoding="async" width="220" height="154" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/04122956_-_HMS_Endurance_in_2007_02.jpg/330px-04122956_-_HMS_Endurance_in_2007_02.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/04122956_-_HMS_Endurance_in_2007_02.jpg/440px-04122956_-_HMS_Endurance_in_2007_02.jpg 2x" data-file-width="3000" data-file-height="2100" /></a><figcaption>HMS „Endurance”, statek patrolowy <a href="/wiki/Royal_Navy" title="Royal Navy">Royal Navy</a> w Antarktyce</figcaption></figure> Układ Antarktyczny zakazuje wszelkiej działalności wojskowej w Antarktyce, w tym tworzenia baz wojskowych i fortyfikacji, <a href="/wiki/%C4%86wiczenia_wojskowe" title="Ćwiczenia wojskowe">manewrów wojskowych</a> i testowania broni. Obecność wojskowych lub sprzętu jest dozwolona tylko jako wsparcie logistyczne badań naukowych lub w innych celach pokojowych<a href="#cite_note-traktat2-134">[132]</a>. Jedyne udokumentowane manewry lądowe przeprowadziły siły zbrojne <a href="/wiki/Argentyna" title="Argentyna">Argentyny</a>: operacja pod nazwą <a href="/wiki/Operaci%C3%B3n_90" title="Operación 90">Operación 90</a> polegała na dotarciu grupy dziesięciu żołnierzy do bieguna południowego<a href="#cite_note-operacion90-135">[133]</a>. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Antarctica_Service_Medal.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/be/Antarctica_Service_Medal.png" decoding="async" width="94" height="200" class="mw-file-element" data-file-width="94" data-file-height="200" /></a><figcaption>Medal za służbę w Antarktyce</figcaption></figure> <a href="/wiki/United_States_Armed_Forces" title="United States Armed Forces">Siły Zbrojne Stanów Zjednoczonych</a> przyznają medal za służbę w Antarktyce (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_angielski" title="Język angielski">ang.</a> Antarctica Service Medal) żołnierzom lub cywilom, którzy pracują na Antarktydzie. Osobom, które spędziły w Antarktyce dwa sześciomiesięczne sezony, przysługuje <a href="/wiki/Okucie_(falerystyka)" title="Okucie (falerystyka)">okucie</a> ze słowami Wintered Over („przezimował”)<a href="#cite_note-history.navy-antarc-136">[134]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Wizyty_rządzących_głów_państw">Wizyty rządzących głów państw</h3>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=25" title="Edytuj sekcję: Wizyty rządzących głów państw" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=25" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Wizyty rządzących głów państw">edytuj kod</a>]</div> 10 lutego 2015 <a href="/wiki/W%C5%82adcy_Norwegii" title="Władcy Norwegii">król Norwegii</a> <a href="/wiki/Harald_V" title="Harald V">Harald V</a> jako pierwszy sprawujący władzę monarcha odwiedził Antarktykę, lądując na <a href="/wiki/Ziemia_Kr%C3%B3lowej_Maud" title="Ziemia Królowej Maud">Ziemi Królowej Maud</a>, do której Norwegia rości sobie prawa, i zyskując tym sobie przydomek „króla Antarktydy” (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_norweski" title="Język norweski">norw.</a> kongen av Antarktis)<a href="#cite_note-vg-23393120-137">[135]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Roszczenia_terytorialne">Roszczenia terytorialne</h3>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=26" title="Edytuj sekcję: Roszczenia terytorialne" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=26" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Roszczenia terytorialne">edytuj kod</a>]</div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobny artykuł: <a href="/wiki/Roszczenia_terytorialne_na_Antarktydzie" title="Roszczenia terytorialne na Antarktydzie">Roszczenia terytorialne na Antarktydzie</a>.</div> <table class="wikitable sortable"> <tbody><tr> <th>Data </th> <th>Państwo </th> <th>Terytorium </th> <th>Granice sektora </th> <th>Mapa </th></tr> <tr> <td>1908 </td> <td><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/22px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/33px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/44px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /> <a href="/wiki/Wielka_Brytania" title="Wielka Brytania">Wielka Brytania</a> </td> <td><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Flag_of_the_British_Antarctic_Territory.svg/22px-Flag_of_the_British_Antarctic_Territory.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Flag_of_the_British_Antarctic_Territory.svg/33px-Flag_of_the_British_Antarctic_Territory.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Flag_of_the_British_Antarctic_Territory.svg/44px-Flag_of_the_British_Antarctic_Territory.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /> <a href="/wiki/Brytyjskie_Terytorium_Antarktyczne" title="Brytyjskie Terytorium Antarktyczne">Brytyjskie Terytorium Antarktyczne</a> </td> <td>20°W do 80°W </td> <td><a href="/wiki/Plik:Antarctica,_United_Kingdom_territorial_claim.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Antarctica%2C_United_Kingdom_territorial_claim.svg/90px-Antarctica%2C_United_Kingdom_territorial_claim.svg.png" decoding="async" width="90" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Antarctica%2C_United_Kingdom_territorial_claim.svg/135px-Antarctica%2C_United_Kingdom_territorial_claim.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Antarctica%2C_United_Kingdom_territorial_claim.svg/180px-Antarctica%2C_United_Kingdom_territorial_claim.svg.png 2x" data-file-width="806" data-file-height="806" /></a> </td></tr> <tr> <td>1923 </td> <td><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Flag_of_New_Zealand.svg/22px-Flag_of_New_Zealand.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Flag_of_New_Zealand.svg/33px-Flag_of_New_Zealand.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Flag_of_New_Zealand.svg/44px-Flag_of_New_Zealand.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /> <a href="/wiki/Nowa_Zelandia" title="Nowa Zelandia">Nowa Zelandia</a> </td> <td><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Flag_of_New_Zealand.svg/22px-Flag_of_New_Zealand.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Flag_of_New_Zealand.svg/33px-Flag_of_New_Zealand.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Flag_of_New_Zealand.svg/44px-Flag_of_New_Zealand.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /> <a href="/wiki/Dependencja_Rossa" title="Dependencja Rossa">Dependencja Rossa</a> </td> <td>150°W do 160°E </td> <td><a href="/wiki/Plik:Antarctica,_New_Zealand_territorial_claim.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Antarctica%2C_New_Zealand_territorial_claim.svg/90px-Antarctica%2C_New_Zealand_territorial_claim.svg.png" decoding="async" width="90" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Antarctica%2C_New_Zealand_territorial_claim.svg/135px-Antarctica%2C_New_Zealand_territorial_claim.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Antarctica%2C_New_Zealand_territorial_claim.svg/180px-Antarctica%2C_New_Zealand_territorial_claim.svg.png 2x" data-file-width="806" data-file-height="806" /></a> </td></tr> <tr> <td>1924 </td> <td><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/22px-Flag_of_France.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/33px-Flag_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/44px-Flag_of_France.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /> <a href="/wiki/Francja" title="Francja">Francja</a> </td> <td><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Flag_of_the_French_Southern_and_Antarctic_Lands.svg/22px-Flag_of_the_French_Southern_and_Antarctic_Lands.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Flag_of_the_French_Southern_and_Antarctic_Lands.svg/33px-Flag_of_the_French_Southern_and_Antarctic_Lands.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Flag_of_the_French_Southern_and_Antarctic_Lands.svg/44px-Flag_of_the_French_Southern_and_Antarctic_Lands.svg.png 2x" data-file-width="425" data-file-height="283" /> <a href="/wiki/Francuskie_Terytoria_Po%C5%82udniowe_i_Antarktyczne" title="Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne">Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne</a> (<a href="/wiki/Ziemia_Adeli" title="Ziemia Adeli">Ziemia Adeli</a>) </td> <td>142°02′E do 136°11′E </td> <td><a href="/wiki/Plik:Antarctica,_France_territorial_claim.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Antarctica%2C_France_territorial_claim.svg/90px-Antarctica%2C_France_territorial_claim.svg.png" decoding="async" width="90" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Antarctica%2C_France_territorial_claim.svg/135px-Antarctica%2C_France_territorial_claim.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Antarctica%2C_France_territorial_claim.svg/180px-Antarctica%2C_France_territorial_claim.svg.png 2x" data-file-width="806" data-file-height="806" /></a> </td></tr> <tr> <td>1929 </td> <td><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Flag_of_Norway.svg/22px-Flag_of_Norway.svg.png" decoding="async" width="22" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Flag_of_Norway.svg/33px-Flag_of_Norway.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Flag_of_Norway.svg/44px-Flag_of_Norway.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="372" /> <a href="/wiki/Norwegia" title="Norwegia">Norwegia</a> </td> <td><a href="/wiki/Wyspa_Piotra_I" title="Wyspa Piotra I">Wyspa Piotra I</a> </td> <td><a class="external text" href="//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=pl&pagename=Antarktyda&params=68.833333333333_S_90.583333333333_W">68°50′S 90°35′W/-68,833333 -90,583333</a> </td> <td><a href="/wiki/Plik:Antarctica_Peter_I_Island.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Antarctica_Peter_I_Island.png/90px-Antarctica_Peter_I_Island.png" decoding="async" width="90" height="83" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Antarctica_Peter_I_Island.png/135px-Antarctica_Peter_I_Island.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Antarctica_Peter_I_Island.png/180px-Antarctica_Peter_I_Island.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="275" /></a> </td></tr> <tr> <td>1933 </td> <td><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Flag_of_Australia.svg/22px-Flag_of_Australia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Flag_of_Australia.svg/33px-Flag_of_Australia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Flag_of_Australia.svg/44px-Flag_of_Australia.svg.png 2x" data-file-width="1280" data-file-height="640" /> <a href="/wiki/Australia" title="Australia">Australia</a> </td> <td><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Flag_of_Australia.svg/22px-Flag_of_Australia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Flag_of_Australia.svg/33px-Flag_of_Australia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Flag_of_Australia.svg/44px-Flag_of_Australia.svg.png 2x" data-file-width="1280" data-file-height="640" /> <a href="/wiki/Australijskie_Terytorium_Antarktyczne" title="Australijskie Terytorium Antarktyczne">Australijskie Terytorium Antarktyczne</a> </td> <td>160°E do 142°02′E oraz 136°11′E do 44°38′E </td> <td><a href="/wiki/Plik:Antarctica,_Australia_territorial_claim.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Antarctica%2C_Australia_territorial_claim.svg/90px-Antarctica%2C_Australia_territorial_claim.svg.png" decoding="async" width="90" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Antarctica%2C_Australia_territorial_claim.svg/135px-Antarctica%2C_Australia_territorial_claim.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Antarctica%2C_Australia_territorial_claim.svg/180px-Antarctica%2C_Australia_territorial_claim.svg.png 2x" data-file-width="806" data-file-height="806" /></a> </td></tr> <tr> <td>1939 </td> <td><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Flag_of_Norway.svg/22px-Flag_of_Norway.svg.png" decoding="async" width="22" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Flag_of_Norway.svg/33px-Flag_of_Norway.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Flag_of_Norway.svg/44px-Flag_of_Norway.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="372" /> <a href="/wiki/Norwegia" title="Norwegia">Norwegia</a> </td> <td><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Flag_of_Norway.svg/22px-Flag_of_Norway.svg.png" decoding="async" width="22" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Flag_of_Norway.svg/33px-Flag_of_Norway.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Flag_of_Norway.svg/44px-Flag_of_Norway.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="372" /> <a href="/wiki/Ziemia_Kr%C3%B3lowej_Maud" title="Ziemia Królowej Maud">Ziemia Królowej Maud</a> </td> <td>44°38′E do 20°W </td> <td><a href="/wiki/Plik:Antarctica,_Norway_territorial_claim.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Antarctica%2C_Norway_territorial_claim.svg/90px-Antarctica%2C_Norway_territorial_claim.svg.png" decoding="async" width="90" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Antarctica%2C_Norway_territorial_claim.svg/135px-Antarctica%2C_Norway_territorial_claim.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Antarctica%2C_Norway_territorial_claim.svg/180px-Antarctica%2C_Norway_territorial_claim.svg.png 2x" data-file-width="806" data-file-height="806" /></a> </td></tr> <tr> <td>1940 </td> <td><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Flag_of_Chile.svg/22px-Flag_of_Chile.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Flag_of_Chile.svg/33px-Flag_of_Chile.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Flag_of_Chile.svg/44px-Flag_of_Chile.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /> <a href="/wiki/Chile" title="Chile">Chile</a> </td> <td><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Flag_of_Magallanes_y_la_Ant%C3%A1rtica_Chilena%2C_Chile.svg/22px-Flag_of_Magallanes_y_la_Ant%C3%A1rtica_Chilena%2C_Chile.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Flag_of_Magallanes_y_la_Ant%C3%A1rtica_Chilena%2C_Chile.svg/33px-Flag_of_Magallanes_y_la_Ant%C3%A1rtica_Chilena%2C_Chile.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Flag_of_Magallanes_y_la_Ant%C3%A1rtica_Chilena%2C_Chile.svg/44px-Flag_of_Magallanes_y_la_Ant%C3%A1rtica_Chilena%2C_Chile.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /> <a href="/wiki/Magallanes" title="Magallanes">Magallanes</a> (<a href="/wiki/Chilijskie_Terytorium_Antarktyczne" title="Chilijskie Terytorium Antarktyczne">Chilijskie Terytorium Antarktyczne</a>) </td> <td>53°W do 90°W </td> <td><a href="/wiki/Plik:Antarctica,_Chile_territorial_claim.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Antarctica%2C_Chile_territorial_claim.svg/90px-Antarctica%2C_Chile_territorial_claim.svg.png" decoding="async" width="90" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Antarctica%2C_Chile_territorial_claim.svg/135px-Antarctica%2C_Chile_territorial_claim.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Antarctica%2C_Chile_territorial_claim.svg/180px-Antarctica%2C_Chile_territorial_claim.svg.png 2x" data-file-width="806" data-file-height="806" /></a> </td></tr> <tr> <td>1943 </td> <td><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Flag_of_Argentina.svg/22px-Flag_of_Argentina.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Flag_of_Argentina.svg/33px-Flag_of_Argentina.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Flag_of_Argentina.svg/44px-Flag_of_Argentina.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="500" /> <a href="/wiki/Argentyna" title="Argentyna">Argentyna</a> </td> <td><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Bandera_de_la_Provincia_de_Tierra_del_Fuego.svg/22px-Bandera_de_la_Provincia_de_Tierra_del_Fuego.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Bandera_de_la_Provincia_de_Tierra_del_Fuego.svg/33px-Bandera_de_la_Provincia_de_Tierra_del_Fuego.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Bandera_de_la_Provincia_de_Tierra_del_Fuego.svg/44px-Bandera_de_la_Provincia_de_Tierra_del_Fuego.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /> <a href="/wiki/Ziemia_Ognista,_Antarktyda_i_Wyspy_Po%C5%82udniowego_Atlantyku" title="Ziemia Ognista, Antarktyda i Wyspy Południowego Atlantyku">Ziemia Ognista</a> (<a href="/wiki/Antarktyda_Argenty%C5%84ska" title="Antarktyda Argentyńska">Antarktyda Argentyńska</a>) </td> <td>25°W do 74°W </td> <td><a href="/wiki/Plik:Antarctica,_Argentina_territorial_claim.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Antarctica%2C_Argentina_territorial_claim.svg/90px-Antarctica%2C_Argentina_territorial_claim.svg.png" decoding="async" width="90" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Antarctica%2C_Argentina_territorial_claim.svg/135px-Antarctica%2C_Argentina_territorial_claim.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Antarctica%2C_Argentina_territorial_claim.svg/180px-Antarctica%2C_Argentina_territorial_claim.svg.png 2x" data-file-width="806" data-file-height="806" /></a> </td></tr> <tr> <td>– </td> <td>Brak </td> <td>Obszar bez roszczeń (<a href="/wiki/Ziemia_Marii_Byrd" title="Ziemia Marii Byrd">Ziemia Marii Byrd</a>) </td> <td>90°W do 150°W (oprócz Wyspy Piotra I) </td> <td><a href="/wiki/Plik:Antarctica,_unclaimed.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Antarctica%2C_unclaimed.svg/90px-Antarctica%2C_unclaimed.svg.png" decoding="async" width="90" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Antarctica%2C_unclaimed.svg/135px-Antarctica%2C_unclaimed.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Antarctica%2C_unclaimed.svg/180px-Antarctica%2C_unclaimed.svg.png 2x" data-file-width="806" data-file-height="806" /></a> </td></tr></tbody></table> Argentyńskie, brytyjskie i chilijskie roszczenia pokrywają się, co powodowało spory. 18 grudnia 2012 brytyjskie <a href="/wiki/Foreign_and_Commonwealth_Office" title="Foreign and Commonwealth Office">Foreign and Commonwealth Office</a> nazwało wcześniej nienazwany obszar <a href="/wiki/Ziemia_Kr%C3%B3lowej_El%C5%BCbiety" title="Ziemia Królowej Elżbiety">Ziemią Królowej Elżbiety</a> dla uczczenia diamentowego jubileuszu królowej <a href="/wiki/El%C5%BCbieta_II" title="Elżbieta II">Elżbiety II</a><a href="#cite_note-jubilee-138">[136]</a>. 22 grudnia ambasador Wielkiej Brytanii w Argentynie, John Freeman, został wezwany do złożenia wyjaśnień i otrzymał notę protestacyjną<a href="#cite_note-BBC-angry-139">[137]</a>. Relacje argentyńsko-brytyjskie wcześniej zaogniły spór związany z planami <a href="/wiki/Referendum_na_Falklandach_w_2013_roku" title="Referendum na Falklandach w 2013 roku">referendum na Falklandach w 2013 roku</a> i 30. rocznica <a href="/wiki/Wojna_o_Falklandy" title="Wojna o Falklandy">wojny o Falklandy</a><a href="#cite_note-illegal_referendum-140">[138]</a>. Obszary pokazane jako <a href="/wiki/Australijskie_Terytorium_Antarktyczne" title="Australijskie Terytorium Antarktyczne">roszczenia Australii</a> i <a href="/wiki/Dependencja_Rossa" title="Dependencja Rossa">Nowej Zelandii</a> wcześniej były obszarami roszczeń brytyjskich; zostały one przekazane tym krajom po uzyskaniu niezależności. Australia obecnie zgłasza pretensje do największego obszaru. Australijskie, brytyjskie, francuskie, norweskie i nowozelandzkie roszczenia są wzajemnie uznawane<a href="#cite_note-mutualrecog-124">[122]</a>. Inne państwa – sygnatariusze Układu Antarktycznego mają interesy terytorialne na Antarktydzie, ale postanowienia Układu nie pozwalają na wysuwanie nowych roszczeń<a href="#cite_note-peecug1-141">[139]</a><a href="#cite_note-peecug2-142">[140]</a>. <ul><li><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Flag_of_Brazil.svg/22px-Flag_of_Brazil.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Flag_of_Brazil.svg/33px-Flag_of_Brazil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Flag_of_Brazil.svg/44px-Flag_of_Brazil.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="700" /> <a href="/wiki/Brazylia" title="Brazylia">Brazylia</a> wskazała „brazylijski obszar zainteresowań”, który formalnie nie ma charakteru roszczenia<a href="#cite_note-Morris1988-143">[141]</a>.</li> <li><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Flag_of_Peru.svg/22px-Flag_of_Peru.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Flag_of_Peru.svg/33px-Flag_of_Peru.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Flag_of_Peru.svg/44px-Flag_of_Peru.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /> <a href="/wiki/Peru" title="Peru">Peru</a> formalnie zastrzegło sobie prawo do zgłoszenia roszczeń<a href="#cite_note-peecug1-141">[139]</a><a href="#cite_note-peecug2-142">[140]</a>.</li> <li><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/22px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/33px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/44px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /> <a href="/wiki/Rosja" title="Rosja">Rosja</a> „odziedziczyła” po ZSRR prawo do zgłoszenia roszczeń, w ramach Układu<a href="#cite_note-CIA-1">[1]</a>.</li> <li><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Flag_of_South_Africa.svg/22px-Flag_of_South_Africa.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Flag_of_South_Africa.svg/33px-Flag_of_South_Africa.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Flag_of_South_Africa.svg/44px-Flag_of_South_Africa.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /> <a href="/wiki/Po%C5%82udniowa_Afryka" title="Południowa Afryka">Południowa Afryka</a> formalnie zastrzegła sobie prawo do zgłoszenia roszczeń<a href="#cite_note-peecug1-141">[139]</a><a href="#cite_note-peecug2-142">[140]</a>.</li> <li><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/22px-Flag_of_the_United_States.svg.png" decoding="async" width="22" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/33px-Flag_of_the_United_States.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/44px-Flag_of_the_United_States.svg.png 2x" data-file-width="1235" data-file-height="650" /> <a href="/wiki/Stany_Zjednoczone" title="Stany Zjednoczone">Stany Zjednoczone</a> zastrzegły sobie prawo do zgłoszenia roszczeń, w ramach Układu<a href="#cite_note-CIA-1">[1]</a>.</li></ul> Historycznie także <a href="/wiki/III_Rzesza" title="III Rzesza">Trzecia Rzesza</a> rościła sobie prawa do terytorium na Antarktydzie, określanego jako <a href="/wiki/Nowa_Szwabia" title="Nowa Szwabia">Nowa Szwabia</a> (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_niemiecki" title="Język niemiecki">niem.</a> Neuschwabenland)<a href="#cite_note-CITEREFRakusa-Suszczewski198973-144">[142]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Gospodarka">Gospodarka</h2>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=27" title="Edytuj sekcję: Gospodarka" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=27" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Gospodarka">edytuj kod</a>]</div> Z wyjątkiem połowów w wodach przybrzeżnych i uprawianej na małą skalę turystyki, działalność gospodarcza na Antarktydzie obecnie nie ma miejsca. Choć na Antarktydzie zostały odkryte <a href="/wiki/W%C4%99gle_kopalne" title="Węgle kopalne">węgle kopalne</a>, <a href="/wiki/W%C4%99glowodory" title="Węglowodory">węglowodory</a>, rudy żelaza, platyna, miedź, chrom, nikiel, złoto i inne minerały, nie są one wystarczająco dostępne, aby ich wydobycie było opłacalne; surowce mineralne prawdopodobnie występują także w mniejszych koncentracjach niż na innych kontynentach, wskutek warunków klimatycznych niesprzyjających naturalnemu wzbogacaniu rud. Protokół o ochronie środowiska naturalnego do Układu Antarktycznego z 1991 również ogranicza możliwe konflikty o zasoby naturalne. W 1998 osiągnięto kompromis w sprawie zakazu wydobycia na czas nieokreślony, z możliwością rewizji w 2048<a href="#cite_note-antarctica.gov.au-mining-68">[68]</a>. Podstawową działalnością gospodarczą jest <a href="/wiki/Rybo%C5%82%C3%B3wstwo" title="Rybołówstwo">rybołówstwo</a>, w latach 2001–2011 rocznie odławiano (legalnie) od 127 do 230 tysięcy ton ryb<a href="#cite_note-CCAMLR_SB-145">[143]</a>. Rybacy łowiący w Antarktyce od 1 lipca 1998 do 30 czerwca 1999 oficjalnie poinformowali o złowieniu 119 898 ton ryb, ocenia się jednak, że nieuregulowane połowy były od pięciu do sześciu razy większe<a href="#cite_note-Gareth-146">[144]</a>. W następnych latach legalne połowy wzrosły, przekraczając 200 tys. ton w sezonie 2009–10<a href="#cite_note-CCAMLR_SB-145">[143]</a>, ale równocześnie zwiększone kontrole sprawiły, że skala kłusownictwa znacznie się zmniejszyła<a href="#cite_note-antarctica.gov.au-fish-123">[121]</a>. Mimo tego statki kłusowników wciąż powracają na wody Antarktyki, często pod zmienioną nazwą i <a href="/wiki/Bandera" title="Bandera">banderą</a>; w styczniu 2015 nowozelandzka łódź patrolowa zebrała dowody nielegalnego odławiania antara przez załogi trzech statków i powiadomiła <a href="/wiki/Interpol" title="Interpol">Interpol</a><a href="#cite_note-poaching-147">[145]</a>. Prowadzona na małą skalę „turystyka ekspedycyjna” istnieje od 1957 i jest obecnie przedmiotem postanowień Układu Antarktycznego i Protokołu o ochronie środowiska, ale efektywnie reguluje ją Międzynarodowe stowarzyszenie antarktycznych operatorów turystycznych (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_angielski" title="Język angielski">ang.</a> International Association of Antarctica Tour Operators, IAATO), którego członkowie obsługują 95% turystów. Turystów przywożą przeważnie małe lub średnie statki, pływające w łatwo dostępne, malownicze miejsca. W lecie 2013-14 IAATO obsłużyło łącznie 37 405 turystów odwiedzających Antarktykę<a href="#cite_note-iaato-stat-148">[146]</a>. Ruch turystyczny wywołał pewne obawy, w związku z możliwymi negatywnymi skutkami dla środowiska i ekosystemu. Niektórzy ekolodzy i naukowcy wzywali do wprowadzenia bardziej restrykcyjnych przepisów dla statków i ograniczenia liczby turystów<a href="#cite_note-telegraph-149">[147]</a>. W efekcie Komisja ochrony środowiska wspólnie z IAATO ustaliła wytyczne co do zachowania i ilości turystów w miejscach lądowania, a także wyznaczyła strefy zamknięte w niektórych częściej odwiedzanych miejscach. Z Australii i Nowej Zelandii organizowano loty turystyczne nad Antarktydą, aż do <a href="/wiki/Katastrofa_lotu_Air_New_Zealand_901" title="Katastrofa lotu Air New Zealand 901">katastrofy lotu Air New Zealand 901</a> na Mount <a href="/wiki/Erebus" title="Erebus">Erebus</a> w listopadzie 1979, w której zginęło 257 pasażerów. W połowie lat 1990. <a href="/wiki/Qantas" title="Qantas">Qantas</a> wznowił komercyjne przeloty nad Antarktydą z Australii<a href="#cite_note-qantas-ap-150">[148]</a>. Do całego kontynentu, niezależnie od jurysdykcji, przypisany jest kod <a href="/wiki/ISO_3166-1_alfa-2" title="ISO 3166-1 alfa-2">ISO 3166-1 alfa-2</a> „AQ”. Różne placówki wykorzystują różnorodne <a href="/wiki/Telefoniczny_kod_kraju" title="Telefoniczny kod kraju">telefoniczne kody krajów</a> i waluty<a href="#cite_note-see_ISO_4217-151">[149]</a>, zależnie od państwa zarządzającego. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Badania">Badania</h2>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=28" title="Edytuj sekcję: Badania" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=28" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Badania">edytuj kod</a>]</div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Zobacz też: <a href="/wiki/Stacje_polarne_w_Antarktyce" title="Stacje polarne w Antarktyce">Stacje polarne w Antarktyce</a>.</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Amundsen-Scott_marsstation_ray_h_edit.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Amundsen-Scott_marsstation_ray_h_edit.jpg/220px-Amundsen-Scott_marsstation_ray_h_edit.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Amundsen-Scott_marsstation_ray_h_edit.jpg/330px-Amundsen-Scott_marsstation_ray_h_edit.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Amundsen-Scott_marsstation_ray_h_edit.jpg/440px-Amundsen-Scott_marsstation_ray_h_edit.jpg 2x" data-file-width="3072" data-file-height="2048" /></a><figcaption>Księżyc w pełni i 25-sekundowa ekspozycja zapewniły dostatecznie dużo światła, aby wykonać zdjęcie stacji <a href="/wiki/Amundsen-Scott" title="Amundsen-Scott">Amundsen-Scott</a> podczas <a href="/wiki/Noc_polarna" title="Noc polarna">nocy polarnej</a>: stacja jest widoczna po lewej, w centrum znajduje się budynek zasilania, po prawej garaż mechaników, a zielony blask w tle to zorza polarna</figcaption></figure> Każdego roku naukowcy z kilkudziesięciu państw prowadzą na Antarktydzie badania niewykonalne w innych częściach świata. Latem około 4400 naukowców pracuje w stacjach badawczych; liczba ta spada do 1100 w zimie<a href="#cite_note-CIA-1">[1]</a>. Amerykańska stacja <a href="/wiki/McMurdo" class="mw-redirect" title="McMurdo">McMurdo</a> jest największą stacją badawczą na Antarktydzie, zdolną przyjąć ponad 1000 osób: naukowców, personel techniczny, a także turystów<a href="#cite_note-COMNAP-152">[150]</a>. Pierwsza polska stacja polarna, <a href="/wiki/Stacja_im._A.B._Dobrowolskiego" class="mw-redirect" title="Stacja im. A.B. Dobrowolskiego">Stacja im. A.B. Dobrowolskiego</a> w <a href="/wiki/Oaza_Bungera" title="Oaza Bungera">Oazie Bungera</a>, została przekazana przez Związek Radziecki w 1959, jednak jej utrzymanie okazało się zbyt kosztowne i trudne logistycznie; obecnie nie funkcjonuje. <a href="/wiki/Polska_Stacja_Antarktyczna_im._Henryka_Arctowskiego" title="Polska Stacja Antarktyczna im. Henryka Arctowskiego">Polska Stacja Antarktyczna im. Henryka Arctowskiego</a> na <a href="/wiki/Wyspa_Kr%C3%B3la_Jerzego" title="Wyspa Króla Jerzego">Wyspie Króla Jerzego</a> została założona w 1977 i działa do dziś<a href="#cite_note-CITEREFRakusa-Suszczewski19897–20-153">[151]</a>. Obszary badań naukowców to biologia, geologia, <a href="/wiki/Oceanografia" title="Oceanografia">oceanografia</a>, <a href="/wiki/Geofizyka" title="Geofizyka">geofizyka</a>, astronomia, <a href="/wiki/Glacjologia" title="Glacjologia">glacjologia</a> i meteorologia. Geolodzy zajmują się m.in. tematyką <a href="/wiki/W%C4%99dr%C3%B3wka_kontynent%C3%B3w" title="Wędrówka kontynentów">dryfu kontynentów</a>, w szczególności rozpadu superkontynentu <a href="/wiki/Gondwana" title="Gondwana">Gondwany</a> i <a href="/wiki/Meteorytyka" title="Meteorytyka">meteorytyką</a>. Glacjologów zajmują historia i zmienność sezonowa <a href="/wiki/L%C3%B3d_morski" title="Lód morski">lodu morskiego</a>, opadów śniegu i pokrywy lodowej. Biolodzy, oprócz obserwacji przyrody, zajmują się badaniem mechanizmów adaptacji organizmów do trudnych warunków środowiska i wpływu obecności ludzi na lokalną przyrodę. W dziedzinie medycyny w Antarktyce dokonano odkryć dotyczących rozprzestrzeniania się wirusów i reakcji organizmu na działanie skrajnych temperatur. <a href="/wiki/Astrofizyka" title="Astrofizyka">Astrofizycy</a> na stacji Amundsen-Scott obserwują sklepienie niebieskie i <a href="/wiki/Mikrofalowe_promieniowanie_t%C5%82a" title="Mikrofalowe promieniowanie tła">mikrofalowe promieniowanie tła</a>. Wiele obserwacji astronomicznych można wykonać lepiej z wnętrza Antarktydy, niż z większości innych miejsc na powierzchni Ziemi. Wynika to z dużej wysokości nad poziomem morza, co wiąże się z cieńszą warstwą atmosfery, oraz niskimi temperaturami, przez co zawartość <a href="/wiki/Para_wodna" title="Para wodna">pary wodnej</a> w atmosferze jest niewielka i zmniejszają się fluktuacje termiczne, oraz braku <a href="/wiki/Zanieczyszczenie_%C5%9Bwietlne" title="Zanieczyszczenie świetlne">zanieczyszczenia światłem</a>; w efekcie możliwe jest uzyskiwanie bardzo wyraźnych obrazów kosmosu. Największe obserwatorium <a href="/wiki/Neutrino" title="Neutrino">neutrin</a> na świecie, <a href="/wiki/IceCube_Neutrino_Observatory" title="IceCube Neutrino Observatory">IceCube Neutrino Observatory</a>, powstało 2 km pod stacją Amundsen-Scott na biegunie południowym i wykorzystuje kilometr sześcienny antarktycznego lodu jako osłonę i ośrodek detektora<a href="#cite_note-icecube-154">[152]</a>. Od lat 70. XX wieku <a href="/wiki/Ozonosfera" title="Ozonosfera">warstwa ozonowa</a> w <a href="/wiki/Atmosfera_Ziemi" title="Atmosfera Ziemi">atmosferze</a> ponad Antarktydą jest istotnym tematem badań. W 1985 trzech brytyjskich uczonych, analizując dane zebrane na stacji <a href="/wiki/Halley_(stacja_antarktyczna)" title="Halley (stacja antarktyczna)">Halley</a>, odkryło <a href="/wiki/Dziura_ozonowa" title="Dziura ozonowa">dziurę ozonową</a>. Później stwierdzono, że niszczeniu ozonu winne są przede wszystkim <a href="/wiki/Freony" title="Freony">freony</a> emitowane przez ludzką działalność. We wrześniu 2006 satelity <a href="/wiki/NASA" title="NASA">NASA</a> stwierdziły, że dziura ozonowa nad Antarktydą osiągnęła powierzchnię 27,5 miliona km², większą niż kiedykolwiek wcześniej zmierzono<a href="#cite_note-ozone_record-155">[153]</a>. Od uchwalenia <a href="/wiki/Konwencja_wiede%C5%84ska_w_sprawie_ochrony_warstwy_ozonowej" title="Konwencja wiedeńska w sprawie ochrony warstwy ozonowej">Konwencji wiedeńskiej w sprawie ochrony warstwy ozonowej</a> i <a href="/wiki/Protok%C3%B3%C5%82_montrealski" title="Protokół montrealski">protokołu montrealskiego</a> pod koniec lat 80. używanie freonów jest zakazane i przewiduje się, że do 2040 dziura ozonowa przestanie osiągać rozmiary powyżej 20 mln km²<a href="#cite_note-recovery-156">[154]</a>. W 2007 założone zostało centrum Polar Geospatial Center. Wykorzystując metody <a href="/wiki/Teledetekcja" title="Teledetekcja">teledetekcyjne</a>, centrum to sporządza szczegółowe mapy na użytek amerykańskich zespołów badawczych finansowanych ze środków federalnych. Obecnie Polar Geospatial Center może sporządzać mapy całej Antarktydy o rozdzielczości 50 cm/piksel, co 45 dni<a href="#cite_note-antarcticsun-diy-157">[155]</a>. 6 września 2007 Międzynarodowa Fundacja Polarna działająca w Belgii zaprezentowała stację <a href="/wiki/Princesse-%C3%89lisabeth" title="Princesse-Élisabeth">Princesse-Élisabeth</a>, pierwszą stację będącą <a href="/wiki/Dom_pasywny" title="Dom pasywny">budynkiem pasywnym</a>, przeznaczoną do badania <a href="/wiki/Zmiana_klimatu" title="Zmiana klimatu">zmian klimatycznych</a>. Kosztująca 16,3 miliona dolarów stacja z prefabrykatów została wysłana na Antarktydę w końcu 2008, w ramach Międzynarodowego Roku Polarnego. Lider zespołu projektowego stacji Johan Berte kieruje w niej badaniami w zakresie <a href="/wiki/Klimatologia" title="Klimatologia">klimatologii</a>, <a href="/wiki/Mikrobiologia" title="Mikrobiologia">mikrobiologii</a> i glacjologii<a href="#cite_note-belspo-station-index-en-158">[156]</a>. W styczniu 2008 naukowcy z <a href="/wiki/British_Antarctic_Survey" title="British Antarctic Survey">British Antarctic Survey</a> (BAS), pod kierownictwem Hugh Corra i Davida Vaughana, odkryli, że 2200 lat temu pod antarktydzką pokrywą lodową wybuchł wulkan, pozostawiając w lodzie warstwę <a href="/wiki/Py%C5%82_wulkaniczny" title="Pył wulkaniczny">pyłu wulkanicznego</a>, widoczną przy obserwacjach radarowych z powietrza. Była to największa erupcja wulkaniczna na kontynencie w ciągu ostatnich 10 000 lat. Rozmieszczenie pyłu wskazuje, że erupcja miała miejsce w Górach Hudsona, blisko lodowca Pine Island; jeżeli <a href="/wiki/Wulkanizm" title="Wulkanizm">wulkanizm</a> wciąż ogrzewa tamten obszar, to może przyczyniać się do obserwowanego wzrostu tempa ruchu lodowca<a href="#cite_note-news.bbc-nature-7194579-159">[157]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Meteoryty">Meteoryty</h3>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=29" title="Edytuj sekcję: Meteoryty" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=29" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Meteoryty">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:ALH84001.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/ALH84001.jpg/220px-ALH84001.jpg" decoding="async" width="220" height="144" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/ALH84001.jpg/330px-ALH84001.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/ALH84001.jpg/440px-ALH84001.jpg 2x" data-file-width="4683" data-file-height="3056" /></a><figcaption><a href="/wiki/Meteoryt_marsja%C5%84ski" title="Meteoryt marsjański">Meteoryt marsjański</a> o oznaczeniu <a href="/wiki/Allan_Hills_84001" title="Allan Hills 84001">ALH 84001</a>, znaleziony na Antarktydzie</figcaption></figure> <a href="/wiki/Meteoryt" title="Meteoryt">Meteoryty</a> z Antarktydy pozwalają badać pierwotną materię, powstałą na początku istnienia <a href="/wiki/Uk%C5%82ad_S%C5%82oneczny" title="Układ Słoneczny">Układu Słonecznego</a>. Uważa się, że większość z nich pochodzi z <a href="/wiki/Planetoida" title="Planetoida">planetoid</a>, ale niektóre z nich mogą pochodzić z większych planet. Pierwszy meteoryt na tym kontynencie został znaleziony w 1912 i nazwany <a href="/wiki/Ad%C3%A9lie_Land" title="Adélie Land">Adélie Land</a>. W 1969 japońska ekspedycja odkryła dziewięć meteorytów. Większość z nich spadła na obszar lądolodu w ciągu ostatnich milionów lat. Ruch pokrywy lodowej przemieszcza spadłe meteoryty do miejsc stanowiących przeszkody w ruchu lodu, takich jak łańcuchy górskie, a <a href="/wiki/Procesy_eoliczne" title="Procesy eoliczne">erozja wiatrowa</a> odsłania je po wiekach spędzonych pod nagromadzonym śniegiem. Antarktyczne meteoryty są lepiej zachowane niż te znajdowane w bardziej umiarkowanym klimacie<a href="#cite_note-meteorite-160">[158]</a>. Duży zbiór meteorytów z Antarktydy pozwala lepiej zrozumieć liczebność różnych typów meteorytów w Układzie Słonecznym i ich związki z planetoidami i planetami. Wśród nich znajdują się nowe typy meteorytów i meteoryty rzadko spotykane, takie jak skały wybite z Księżyca i Marsa przez uderzenia. Jeden z marsjańskich meteorytów, <a href="/wiki/Allan_Hills_84001" title="Allan Hills 84001">Allan Hills 84001</a>, spowodował ożywienie debaty o możliwości życia na Marsie, poprzez konkrecje mineralne zinterpretowane jako możliwe mikroskamieniałości. Meteoryty w <a href="/wiki/Przestrze%C5%84_kosmiczna" title="Przestrzeń kosmiczna">przestrzeni kosmicznej</a> są poddane działaniu <a href="/wiki/Promieniowanie_kosmiczne" title="Promieniowanie kosmiczne">promieni kosmicznych</a>, na podstawie badań laboratoryjnych można określić, jaki czas upłynął od upadku meteorytu. Pomiar taki może być także przydatny w badaniach pokrywy lodowej Antarktyki<a href="#cite_note-meteorite-160">[158]</a>. W styczniu 2013 na polu lodowym Nansena belgijska ekspedycja SAMBA znalazła meteoryt o masie 18 kg<a href="#cite_note-nzherald-10868465-161">[159]</a>. Na Antarktydzie nie potwierdzono jak dotąd obecności <a href="/wiki/Krater_uderzeniowy" title="Krater uderzeniowy">kraterów uderzeniowych</a>. W 2006 zespół naukowców z <a href="/wiki/Uniwersytet_Stanu_Ohio" title="Uniwersytet Stanu Ohio">Uniwersytetu Stanu Ohio</a>, na podstawie pomiaru sond <a href="/wiki/Gravity_Recovery_and_Climate_Experiment" title="Gravity Recovery and Climate Experiment">GRACE</a>, wskazał jednak możliwość istnienia <a href="/wiki/Krater_na_Ziemi_Wilkesa" title="Krater na Ziemi Wilkesa">krateru na Ziemi Wilkesa</a> o średnicy około 480 km, którego powstanie mogło mieć związek z <a href="/wiki/Wymieranie_permskie" title="Wymieranie permskie">wymieraniem permskim</a> około 250 milionów lat temu<a href="#cite_note-crater-162">[160]</a>. W styczniu 2015 pojawiły się doniesienia o odkryciu na Lodowcu Szelfowym Króla Baudouina okrągłej struktury o średnicy 2 km, która może być kraterem wybitym w lodzie. Powiązano to zdarzenie z upadkiem meteorytu z 2004, jednak zdjęcia satelitarne sprzed 25 lat także zdają się ukazywać tę strukturę<a href="#cite_note-baudouin-163">[161]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Badania_rakietowe">Badania rakietowe</h3>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=30" title="Edytuj sekcję: Badania rakietowe" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=30" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Badania rakietowe">edytuj kod</a>]</div> Od 1962 z Antarktydy wysyłane były <a href="/wiki/Rakieta_meteorologiczna" title="Rakieta meteorologiczna">rakiety meteorologiczne</a>, przeznaczone do badań górnej <a href="/wiki/Atmosfera_Ziemi" title="Atmosfera Ziemi">atmosfery</a> i <a href="/wiki/Jonosfera" title="Jonosfera">jonosfery</a>. Rakiety wystrzeliwano z następujących stacji<a href="#cite_note-sounding-164">[162]</a>: <ul><li><a href="/wiki/Stany_Zjednoczone" title="Stany Zjednoczone"><img alt="Stany Zjednoczone" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/22px-Flag_of_the_United_States.svg.png" decoding="async" width="22" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/33px-Flag_of_the_United_States.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/44px-Flag_of_the_United_States.svg.png 2x" data-file-width="1235" data-file-height="650" /></a> <a href="/wiki/McMurdo" class="mw-redirect" title="McMurdo">McMurdo</a>, 28 startów w latach 1962–1963</li> <li><a href="/wiki/Argentyna" title="Argentyna"><img alt="Argentyna" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Flag_of_Argentina.svg/22px-Flag_of_Argentina.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Flag_of_Argentina.svg/33px-Flag_of_Argentina.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Flag_of_Argentina.svg/44px-Flag_of_Argentina.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="500" /></a> <a href="/wiki/Matienzo" title="Matienzo">Matienzo</a>, 2 starty w 1965</li> <li><a href="/wiki/Francja" title="Francja"><img alt="Francja" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/22px-Flag_of_France.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/33px-Flag_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/44px-Flag_of_France.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Dumont_d%E2%80%99Urville" title="Dumont d’Urville">Dumont d’Urville</a>, 4 starty od 1967</li> <li><a href="/wiki/Argentyna" title="Argentyna"><img alt="Argentyna" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Flag_of_Argentina.svg/22px-Flag_of_Argentina.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Flag_of_Argentina.svg/33px-Flag_of_Argentina.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Flag_of_Argentina.svg/44px-Flag_of_Argentina.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="500" /></a> <a href="/wiki/Marambio" title="Marambio">Marambio</a>, 7 startów w latach 1975–1982</li> <li><a href="/wiki/Stany_Zjednoczone" title="Stany Zjednoczone"><img alt="Stany Zjednoczone" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/22px-Flag_of_the_United_States.svg.png" decoding="async" width="22" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/33px-Flag_of_the_United_States.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/Flag_of_the_United_States.svg/44px-Flag_of_the_United_States.svg.png 2x" data-file-width="1235" data-file-height="650" /></a> <a href="/wiki/Siple_(stacja_antarktyczna)" title="Siple (stacja antarktyczna)">Siple</a>, 11 startów od 1978 do 1981</li> <li><a href="/wiki/Wielka_Brytania" title="Wielka Brytania"><img alt="Wielka Brytania" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/22px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/33px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/44px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a> <a href="/wiki/Rothera" title="Rothera">Rothera</a>, 26 startów od 1998.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Masa_pokrywy_lodowej_i_wzrost_poziomu_morza">Masa pokrywy lodowej i wzrost poziomu morza</h2>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=31" title="Edytuj sekcję: Masa pokrywy lodowej i wzrost poziomu morza" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=31" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Masa pokrywy lodowej i wzrost poziomu morza">edytuj kod</a>]</div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Zobacz też: <a href="/wiki/Ruchy_eustatyczne" title="Ruchy eustatyczne">Ruchy eustatyczne</a>.</div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><video id="mwe_player_0" poster="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Flow_of_Ice_Across_Antarctica.ogv/300px--Flow_of_Ice_Across_Antarctica.ogv.jpg" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="300" height="169" data-durationhint="84" data-mwtitle="Flow_of_Ice_Across_Antarctica.ogv" data-mwprovider="wikimediacommons" resource="/wiki/Plik:Flow_of_Ice_Across_Antarctica.ogv"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/9/90/Flow_of_Ice_Across_Antarctica.ogv/Flow_of_Ice_Across_Antarctica.ogv.360p.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-transcodekey="360p.webm" data-width="512" data-height="288" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/90/Flow_of_Ice_Across_Antarctica.ogv" type="video/ogg; codecs="theora, vorbis"" data-width="512" data-height="288" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/9/90/Flow_of_Ice_Across_Antarctica.ogv/Flow_of_Ice_Across_Antarctica.ogv.144p.mjpeg.mov" type="video/quicktime" data-transcodekey="144p.mjpeg.mov" data-width="256" data-height="144" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/9/90/Flow_of_Ice_Across_Antarctica.ogv/Flow_of_Ice_Across_Antarctica.ogv.240p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="240p.vp9.webm" data-width="426" data-height="240" /></video><figcaption>Ruch lodowców Antarktydy</figcaption></figure> Ze względu na położenie wokół bieguna południowego Antarktyda jest bardzo zimna, a woda występuje na niej najczęściej w stanie stałym. Opady są niskie (większość kontynentu jest <a href="/wiki/Pustynia_lodowa" title="Pustynia lodowa">pustynią</a>) i prawie zawsze mają postać śniegu, który gromadzi się i przekształca w lód, pokrywający większą część Antarktydy. Część tej pokrywy lodowej tworzą ruchome lodowce znane jako <a href="/wiki/Strumie%C5%84_lodowy" title="Strumień lodowy">strumienie lodowe</a>, które spływają w kierunku krawędzi kontynentu. Przy brzegach kontynentu występują liczne <a href="/wiki/Lodowiec_szelfowy" title="Lodowiec szelfowy">lodowce szelfowe</a>. Tworzą je pływające części lodowców spływających z kontynentu. Dalej od brzegów temperatury są również na tyle niskie, że przez większą część roku występuje <a href="/wiki/Pak_lodowy" title="Pak lodowy">pak lodowy</a>. Zrozumienie dynamiki lodu w Antarktyce jest bardzo ważne dla oceny jego potencjalnego wpływu na poziom morza. Zasięg <a href="/wiki/L%C3%B3d_morski" title="Lód morski">lodu morskiego</a> powiększa się co roku w zimie, większość tego lodu topi się w lecie. Tworzy się on z wody morskiej i pływa w tej samej wodzie, a zatem nie przyczynia się do wzrostu poziomu morza. Zasięg lodu morskiego wokół Antarktydy pozostaje stabilny w ciągu ostatnich dziesięcioleci, choć niejasne jest, czy grubość tej warstwy nie maleje<a href="#cite_note-United_Nations_Environment_Programme-165">[163]</a><a href="#cite_note-National_Snow_and_Ice_Data_Center-166">[164]</a>. Topnienie lodowców szelfowych (które powstały z opadów na lądzie) samo w sobie nie przyczynia się znacznie do wzrostu poziomu morza: lodowiec szelfowy unosząc się na wodzie <a href="/wiki/Prawo_Archimedesa" title="Prawo Archimedesa">wypiera ją</a> – topnienie tylko przemieszcza <a href="/wiki/%C5%9Arodek_masy" title="Środek masy">środek masy</a> wody. To odpływ lodu z powierzchni lądu, który tworzy lodowce szelfowe, powoduje wzrost poziomu morza. Efekt ten jest częściowo kompensowany przez śnieg spadający z powrotem na kontynent. W ostatnich dziesięcioleciach kilka dużych lodowców szelfowych u wybrzeży Antarktydy uległo rozpadowi, zwłaszcza wzdłuż Półwyspu Antarktycznego. Pojawiły się obawy, że rozpad tych barier przyczyni się do zwiększenia odpływu lodu z lądolodu pokrywającego kontynent<a href="#cite_note-RignotCasassa2004-167">[165]</a>. Lądolód antarktyczny zawiera około 70% światowych zasobów słodkiej wody<a href="#cite_note-howstuffworks-40">[40]</a>, jest on ok. ośmiokrotnie większy niż drugi co do wielkości <a href="/wiki/L%C4%85dol%C3%B3d_grenlandzki" title="Lądolód grenlandzki">lądolód grenlandzki</a>. Opady zwiększają ilość zgromadzonej wody, natomiast odpływ lodowców do morza powoduje zmniejszenie tych zasobów. Sumaryczna zmiana netto w okresie 1992–2003 była oceniana jako nieznacznie dodatnia, na poziomie około 33 <a href="/wiki/Tona" title="Tona">Gt</a>/rok, ze znacznym zróżnicowaniem regionalnym. Zachodnia Antarktyda obecnie ma już ujemny bilans masy, co z czasem zwiększy światowy poziom mórz<a href="#cite_note-AlleyetAl2005-168">[166]</a>. Przegląd badań naukowych od 1992 do 2006 sugeruje, że roczna strata netto wynosi około 50 gigaton lodu (odpowiada to około 0,14 mm wzrostu poziomu morza)<a href="#cite_note-ShepherdWingham2007-169">[167]</a>. Znaczne przyspieszenie ruchu lodowców spływających do <a href="/wiki/Morze_Amundsena" title="Morze Amundsena">Morza Amundsena</a> w 2006 mogło ponad dwukrotnie zwiększyć tę wartość<a href="#cite_note-RignotBamber2008-170">[168]</a>. Antarktyda Wschodnia to region znacznie chłodniejszy, którego podłoże skalne znajduje się nad poziomem morza; obejmuje większą część kontynentu. Akumulacja śniegu, który przekształca się w lód, jest mała, ale całkowity bilans masy pokrywy lodowej Antarktydy Wschodniej jest uważany za nieznacznie dodatni (więcej lodu akumuluje się, niż odpływa) lub zerowy<a href="#cite_note-ShepherdWingham2007-169">[167]</a><a href="#cite_note-RignotBamber2008-170">[168]</a><a href="#cite_note-Shepherdetal2012-171">[169]</a>. Jednakże w niektórych regionach odpływ lodu mógł ulec zwiększeniu<a href="#cite_note-RignotBamber2008-170">[168]</a><a href="#cite_note-ChenWilson2008-172">[170]</a>. Obserwacje europejskiego satelity <a href="/wiki/CryoSat-2" title="CryoSat-2">CryoSat-2</a> ujawniły, że od 2009 stabilne dotąd lodowce w południowej części Półwyspu Antarktycznego zaczęły topnieć, tracąc około 60 km³ lodu rocznie<a href="#cite_note-CryoSat-ubytek-173">[171]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Skutki_ocieplenia_klimatu">Skutki ocieplenia klimatu</h2>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=32" title="Edytuj sekcję: Skutki ocieplenia klimatu" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=32" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Skutki ocieplenia klimatu">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Antarctica_temps2_1957-2006.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Antarctica_temps2_1957-2006.jpg/220px-Antarctica_temps2_1957-2006.jpg" decoding="async" width="220" height="201" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Antarctica_temps2_1957-2006.jpg/330px-Antarctica_temps2_1957-2006.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Antarctica_temps2_1957-2006.jpg/440px-Antarctica_temps2_1957-2006.jpg 2x" data-file-width="3200" data-file-height="2917" /></a><figcaption>Trend ocieplenia w latach 1957–2006</figcaption></figure> W niektórych częściach Antarktydy obserwowane jest wyraźne ocieplenie klimatu; szczególnie silne stwierdzono na Półwyspie Antarktycznym. Eric Steig jako pierwszy w 2009 wykazał, że średnia temperatura powierzchni kontynentu Antarktydy nieznacznie rośnie, w tempie >0,05 °C na dekadę od 1957 do 2006. Badania te również wskazały, że Antarktyda Zachodnia w ciągu ostatnich 50 lat ocieplała się w tempie wyższym niż 0,1 °C na dekadę, a efekt ten jest najsilniejszy zimą i wiosną. Jest to częściowo zrównoważone przez jesienne ochłodzenie Antarktydy Wschodniej<a href="#cite_note-SteigSchneider2009-174">[172]</a>. Istnieją dowody na to, że wpływ na ogrzewanie Antarktydy ma antropogeniczna emisja gazów cieplarnianych, przede wszystkim dwutlenku węgla<a href="#cite_note-Gillett2008-175">[173]</a>, chociaż nie jest to bezsprzecznie wykazane<a href="#cite_note-Steig2013-176">[174]</a><a href="#cite_note-178">[c]</a>. Ocieplenie powierzchni Antarktydy Zachodniej, choć duże, nie doprowadziło do znacznego topnienia powierzchni lądolodu i nie ma bezpośredniego związku ze wzrostem poziomu morza. Wzrost tempa ruchu strumieni lodowcowych w tej części kontynentu bywa jednak tłumaczony zwiększonym napływem ciepłej wody z głębin oceanu, tuż przy krawędzi <a href="/wiki/Szelf_kontynentalny" title="Szelf kontynentalny">szelfu kontynentalnego</a><a href="#cite_note-PayneVieli2004-179">[176]</a><a href="#cite_note-ThomaJenkins2008-180">[177]</a>. Z kolei w regionie Półwyspu Antarktycznego ocieplenie atmosfery ma prawdopodobnie istotny wpływ na topnienie pokrywy lodowej<a href="#cite_note-doi10.1029/2006JF000597-181">[178]</a>. W 2002 rozpadł się <a href="/wiki/Lodowiec_Szelfowy_Larsena" title="Lodowiec Szelfowy Larsena">lodowiec szelfowy Larsen-B</a> u wybrzeża Półwyspu Antarktycznego<a href="#cite_note-sciencedaily-080210100441-182">[179]</a>. 28 lutego i 8 marca 2008 odłamało się około 570 km² lodu z <a href="/wiki/Lodowiec_Szelfowy_Wilkinsa" title="Lodowiec Szelfowy Wilkinsa">Lodowca Szelfowego Wilkinsa</a> przylegającego do <a href="/wiki/Wyspa_Aleksandra" title="Wyspa Aleksandra">Wyspy Aleksandra</a> w południowo-zachodniej części półwyspu, wystawiając pozostałe 15 000 km² na ryzyko. Pokrywę lodową podtrzymywały pasma lodu szerokości około 6 km<a href="#cite_note-usatoday-chunk-183">[180]</a><a href="#cite_note-edition.cnn-index2-184">[181]</a>; duża część lodowca rozpadła się 5 kwietnia 2009<a href="#cite_note-news-bbc-tech-7984054-185">[182]</a>. Według NASA najbardziej intensywne topnienie powierzchni Antarktydy w ostatnich 30 latach miało miejsce w 2005, kiedy obszar lodu o powierzchni zbliżonej do <a href="/wiki/Kalifornia" title="Kalifornia">Kalifornii</a> na krótko roztopił się i zamarzł ponownie; mogło to być wynikiem wzrostu temperatury o nawet 5 °C<a href="#cite_note-big_melt-reuters-186">[183]</a>. Badania opublikowane w „Nature Geoscience” w 2013 stwierdzają, że centrum Antarktydy Zachodniej jest jednym z najszybciej ocieplających się regionów na Ziemi. Autorzy dowodzą, że pełny zapis temperatury ze <a href="/wiki/Byrd_(stacja_antarktyczna)" title="Byrd (stacja antarktyczna)">stacji Byrd</a> „ujawnia liniowy wzrost rocznej temperatury między 1958 a 2010 o 2,4 ± 1,2 °C”<a href="#cite_note-doi10.1038/ngeo1671-187">[184]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Warstwa_ozonowa">Warstwa ozonowa</h2>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=33" title="Edytuj sekcję: Warstwa ozonowa" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=33" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Warstwa ozonowa">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:NASA_and_NOAA_Announce_Ozone_Hole_is_a_Double_Record_Breaker.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/NASA_and_NOAA_Announce_Ozone_Hole_is_a_Double_Record_Breaker.png/220px-NASA_and_NOAA_Announce_Ozone_Hole_is_a_Double_Record_Breaker.png" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/NASA_and_NOAA_Announce_Ozone_Hole_is_a_Double_Record_Breaker.png/330px-NASA_and_NOAA_Announce_Ozone_Hole_is_a_Double_Record_Breaker.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/NASA_and_NOAA_Announce_Ozone_Hole_is_a_Double_Record_Breaker.png/440px-NASA_and_NOAA_Announce_Ozone_Hole_is_a_Double_Record_Breaker.png 2x" data-file-width="716" data-file-height="716" /></a><figcaption>Szczególnie rozległa dziura ozonowa nad Antarktyką, powstała wskutek nagromadzenia <a href="/wiki/Freony" title="Freony">freonów</a> w atmosferze (wrzesień 2006)</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /> Osobny artykuł: <a href="/wiki/Dziura_ozonowa" title="Dziura ozonowa">Dziura ozonowa</a>.</div> Każdego roku nad Antarktydą rozrasta się duży obszar niskiego stężenia <a href="/wiki/Ozon" title="Ozon">ozonu</a> w wysokiej atmosferze (<a href="/wiki/Ozonosfera" title="Ozonosfera">ozonosferze</a>), określany jako „dziura ozonowa”. Największe rozmiary osiąga we wrześniu, utrzymuje się od sierpnia po grudzień. Obszar ten w niektórych latach obejmuje praktycznie cały kontynent, sięgając południowego krańca Ameryki Południowej; największe rozmiary osiągnął we wrześniu 2008, w tym roku również najdłużej utrzymał tak duże rozmiary – aż do końca grudnia<a href="#cite_note-antarctica-ac-ozone-index-188">[185]</a>. Dziura ozonowa została wykryta przez naukowców z <a href="/wiki/British_Antarctic_Survey" title="British Antarctic Survey">British Antarctic Survey</a> w 1985<a href="#cite_note-schiermeier2009-189">[186]</a>; pojawia się co roku i przez lata obserwacji wykazywała generalną tendencję do zwiększania rozmiarów. Dziurę ozonową wiąże się z emisją <a href="/wiki/Freony" title="Freony">freonów</a> do atmosfery, które pod wpływem słonecznego <a href="/wiki/Ultrafiolet" title="Ultrafiolet">ultrafioletu</a> uwalniają <a href="/wiki/Chlor" title="Chlor">chlor</a>, reagujący z ozonem<a href="#cite_note-nasa-Ozone-antarctic-190">[187]</a>. Niektóre badania naukowe sugerują, że ubytek ozonu może mieć dominującą rolę w zmianach klimatycznych w Antarktyce (i w większym obszarze półkuli południowej)<a href="#cite_note-schiermeier2009-189">[186]</a>. Ozon pochłania duże ilości promieniowania <a href="/wiki/Ultrafiolet" title="Ultrafiolet">ultrafioletowego</a> w <a href="/wiki/Stratosfera" title="Stratosfera">stratosferze</a>, ogrzewając ją. Ubytek powłoki ozonowej nad Antarktydą może spowodować ochłodzenie w stratosferze o około 6 °C. W wyniku tego zjawiska silniejsze stają się zachodnie <a href="/wiki/Pr%C4%85d_strumieniowy" title="Prąd strumieniowy">prądy strumieniowe</a> ograniczające <a href="/wiki/Wir_polarny" title="Wir polarny">wir polarny</a>, co ogranicza odpływ zimnego powietrza z okolic bieguna południowego. Niższe temperatury sprzyjają powstawaniu <a href="/wiki/Polarne_chmury_stratosferyczne" title="Polarne chmury stratosferyczne">polarnych chmur stratosferycznych</a>, w których zachodzą reakcje dalej niszczące ozon<a href="#cite_note-gloss-191">[188]</a>. Temperatury nad lądolodem Antarktydy Wschodniej spadają, a obszary wybrzeża, zwłaszcza Półwyspu Antarktycznego, podlegają działaniu wyższych temperatur, co przyspiesza topnienie<a href="#cite_note-schiermeier2009-189">[186]</a>. Modele sugerują, że efekt ubytku ozonu / wzmocnienia wiru polarnego ma również wpływ na wzrost ilości lodu morskiego blisko brzegów kontynentu<a href="#cite_note-doi10.1029/2009GL037524-192">[189]</a>. Dzięki znacznemu ograniczeniu produkcji i emisji freonów przez <a href="/wiki/Protok%C3%B3%C5%82_montrealski" title="Protokół montrealski">protokół montrealski</a>, w 2019 roku <a href="/wiki/Program_%C5%9Arodowiskowy_Organizacji_Narod%C3%B3w_Zjednoczonych" title="Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych">Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych</a> ogłosił, że warstwa ozonowa powinna się odnowić do lat 2030.<a href="#cite_note-UN-ozone-193">[190]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zobacz_też">Zobacz też</h2>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=34" title="Edytuj sekcję: Zobacz też" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=34" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zobacz też">edytuj kod</a>]</div> <ul><li><a href="/wiki/P%C5%82yta_antarktyczna" title="Płyta antarktyczna">płyta antarktyczna</a></li> <li><a href="/wiki/Arktyka" title="Arktyka">Arktyka</a></li> <li><a href="/wiki/Operacja_Highjump" title="Operacja Highjump">Operacja Highjump</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Uwagi">Uwagi</h2>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=35" title="Edytuj sekcję: Uwagi" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=35" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Uwagi">edytuj kod</a>]</div> <div class="do-not-make-smaller refsection refsection-uwagi ll-script ll-script-uwagi"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-dryice-80"><a href="#cite_ref-dryice_80-0">↑</a> Jest to o 11 °C mniej niż temperatura <a href="/wiki/Resublimacja" title="Resublimacja">resublimacji</a> dwutlenku węgla przy <a href="/wiki/Ci%C5%9Bnienie_cz%C4%85stkowe" title="Ciśnienie cząstkowe">ciśnieniu parcjalnym</a> równym 1 <a href="/wiki/Atmosfera_fizyczna" title="Atmosfera fizyczna">atm</a>, ale ponieważ CO2 stanowi tylko 0,039% powietrza, do powstania <a href="/wiki/Suchy_l%C3%B3d" title="Suchy lód">suchego lodu</a> potrzebna byłaby temperatura poniżej −150 °C. </li> <li id="cite_note-100"><a href="#cite_ref-100">↑</a> Dopiero na bardziej na północ położonych wyspach <a href="/wiki/Subantarktyka" title="Subantarktyka">subantarktycznych</a> pojawiają się nieliczne lądowe ptaki (jak <a href="/wiki/%C5%9Awiergotek_antarktyczny" title="Świergotek antarktyczny">świergotek antarktyczny</a>) i ssaki sprowadzone przez ludzi<a href="#cite_note-antarctica.ac-index-99">[98]</a>. </li> <li id="cite_note-178"><a href="#cite_ref-178">↑</a> <a href="/wiki/Pi%C4%85ty_Raport_IPCC" class="mw-redirect" title="Piąty Raport IPCC">Piąty raport</a> <a href="/wiki/Intergovernmental_Panel_on_Climate_Change" class="mw-redirect" title="Intergovernmental Panel on Climate Change">Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu</a> z 2014 wskazuje, że w przypadku Antarktydy wysokie <a href="/wiki/Niepewno%C5%9B%C4%87_pomiaru" title="Niepewność pomiaru">niepewności obserwacyjne</a> skutkują niskim <a href="/wiki/Poziom_ufno%C5%9Bci" title="Poziom ufności">poziomem ufności</a> w kwestii oceny wpływu ludzkiej działalności na ocieplenie kontynentu. Niemniej ten sam raport wskazuje że na wszystkich innych kontynentach, gdzie danych obserwacyjnych jest znacznie więcej, człowiek najprawdopodobniej znacznie przyczynił się do wzrostu temperatur od połowy XX wieku<a href="#cite_note-ipcc_2014-177">[175]</a>. </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=36" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=36" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy">edytuj kod</a>]</div> <div class="do-not-make-smaller refsection"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-CIA-1">↑ <a href="#cite_ref-CIA_1-0">a</a> <a href="#cite_ref-CIA_1-1">b</a> <a href="#cite_ref-CIA_1-2">c</a> <a href="#cite_ref-CIA_1-3">d</a> <a href="#cite_ref-CIA_1-4">e</a> <a href="#cite_ref-CIA_1-5">f</a> <a href="#cite_ref-CIA_1-6">g</a> <a href="#cite_ref-CIA_1-7">h</a> <a href="#cite_ref-CIA_1-8">i</a> <a href="#cite_ref-CIA_1-9">j</a> <cite class="citation web">United States <a href="/wiki/Centralna_Agencja_Wywiadowcza" title="Centralna Agencja Wywiadowcza">Centralna Agencja Wywiadowcza</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20181225211652/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ay.html%20">Antarctica</a>. [w:] The World Factbook [on-line]. Government of the United States, 2020-08-11. [dostęp 2020-09-10]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ay.html">tego adresu</a> (2018-12-25)].</cite> </li> <li id="cite_note-CITEREFKowalczykŁysekNajderskiRybarska1988163-2"><a href="#cite_ref-CITEREFKowalczykŁysekNajderskiRybarska1988163_2-0">↑</a> <a href="#CITEREFKowalczykŁysekNajderskiRybarska1988">Kowalczyk i in. 1988 ↓</a>, s. 163. </li> <li id="cite_note-Bedmap2-3">↑ <a href="#cite_ref-Bedmap2_3-0">a</a> <a href="#cite_ref-Bedmap2_3-1">b</a> <a href="#cite_ref-Bedmap2_3-2">c</a> <a href="#cite_ref-Bedmap2_3-3">d</a> <a href="#cite_ref-Bedmap2_3-4">e</a> <cite class="citation journal">British Antarctic Survey. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.the-cryosphere.net/7/375/2013/tc-7-375-2013.pdf">Bedmap2: improved ice bed, surface and thickness datasets for Antarctica</a>. „The Cryosphere”. 7, s. 375–393, 2013. [dostęp 2015-06-14].</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Bedmap2%3A+improved+ice+bed%2C+surface+and+thickness+datasets+for+Antarctica&rft.jtitle=The+Cryosphere&rft.date=2013&rft.volume=7&rft.au=British+Antarctic+Survey&rft.pages=375%E2%80%93393&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.the-cryosphere.net%2F7%2F375%2F2013%2Ftc-7-375-2013.pdf">  </li> <li id="cite_note-epwn-4"><a href="#cite_ref-epwn_4-0">↑</a> <cite class="citation web open-access"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;4019314">Antarktyda</a>, [w:] <a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">Encyklopedia PWN</a> [online], <a href="/wiki/Wydawnictwo_Naukowe_PWN" title="Wydawnictwo Naukowe PWN">Wydawnictwo Naukowe PWN</a> [dostęp 2021-10-01]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=unknown&rft.atitle=Antarktyda&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.jtitle=%5B%5BWydawnictwo+Naukowe+PWN%5D%5D&rft_id=https%3A%2F%2Fencyklopedia.pwn.pl%2Fhaslo%2F%3B4019314" style="display:none"> .</cite> </li> <li id="cite_note-perseus.tufts-entry-9514-5"><a href="#cite_ref-perseus.tufts-entry-9514_5-0">↑</a> <cite class="citation book">Liddell, Henry George, Scott, Robert: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3D%239514">A Greek–English Lexicon</a>. Crane, Gregory R. (editor). Tufts University, seria: Perseus Digital Library. [dostęp 2015-05-31].<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+Greek%E2%80%93English+Lexicon&rft.au=Liddell%2C+Henry+George&rft.pub=Tufts+University&rft.series=Perseus+Digital+Library&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.perseus.tufts.edu%2Fhopper%2Ftext%3Fdoc%3DPerseus%253Atext%253A1999.04.0057%253Aentry%253D%25239514"></cite> Brak numerów stron w książce </li> <li id="cite_note-books.google-north-greek-6">↑ <a href="#cite_ref-books.google-north-greek_6-0">a</a> <a href="#cite_ref-books.google-north-greek_6-1">b</a> <cite class="citation book">Bernadette Hince: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/?id=lJd8_owUxFEC&pg=PA6&lpg=PA6&dq=antarctica+opposite+of+north+greek">The Antarctic Dictionary</a>. CSIRO Publishing, 2000, s. 6. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780957747111" title="Specjalna:Książki/9780957747111">ISBN 978-0-9577471-1-1</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Antarctic+Dictionary&rft.aulast=Hince&rft.aufirst=Bernadette&rft.pub=CSIRO+Publishing&rft.pages=6&rft.isbn=978-0-9577471-1-1&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DlJd8_owUxFEC%26pg%3DPA6%26lpg%3DPA6%26dq%3Dantarctica%2Bopposite%2Bof%2Bnorth%2Bgreek"></cite> </li> <li id="cite_note-CITEREFMakowski2004294-7">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFMakowski2004294_7-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFMakowski2004294_7-1">b</a> <a href="#CITEREFMakowski2004">Makowski 2004 ↓</a>, s. 294. </li> <li id="cite_note-Rio-8"><a href="#cite_ref-Rio_8-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.colonialvoyage.com/french-brazil/">The French in Brazil: Saint-Alexis, France Antarctique (Rio de Janeiro) Ipiapaba and Sao Luís do Maranhão</a>. Colonial Voyage. [dostęp 2015-05-23]. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-CITEREFMityk1982472-9">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFMityk1982472_9-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFMityk1982472_9-1">b</a> <a href="#CITEREFMityk1982">Mityk 1982 ↓</a>, s. 472. </li> <li id="cite_note-digital.nls-antarctica-10"><a href="#cite_ref-digital.nls-antarctica_10-0">↑</a> <cite class="citation journal">John George Bartholomew and the naming of Antarctica. „CAIRT”. 13, lipiec 2008. National Library of Scotland. <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/1477-4186">1477-4186</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=John+George+Bartholomew+and+the+naming+of+Antarctica&rft.jtitle=CAIRT&rft.date=2008&rft.volume=13&rft.issn=1477-4186"> brak numeru strony oraz <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://digital.nls.uk/bartholomew/highlights/antarctica.html">The Bartholomew Archive</a>.</cite> </li> <li id="cite_note-sealers-11">↑ <a href="#cite_ref-sealers_11-0">a</a> <a href="#cite_ref-sealers_11-1">b</a> <cite class="citation journal">R.I. Lewis Smith, H.W. Simpson. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20150708052425/http://www.antarctica.ac.uk/documents/bas_bulletins/bulletin74_06.pdf">Early Nineteenth Century Sealers’ Refugees on Livingston Island, South Shetland Islands</a>. „<a href="/wiki/British_Antarctic_Survey" title="British Antarctic Survey">British Antarctic Survey</a> Bulletin”. 74, s. 49–72, 1987. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.antarctica.ac.uk/documents/bas_bulletins/bulletin74_06.pdf">adresu</a> 2015-07-08].</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Early+Nineteenth+Century+Sealers%E2%80%99+Refugees+on+Livingston+Island%2C+South+Shetland+Islands&rft.jtitle=%5B%5BBritish+Antarctic+Survey%5D%5D+Bulletin&rft.date=1987&rft.volume=74&rft.aulast=Lewis+Smith&rft.aufirst=R.I.&rft.pages=49%E2%80%9372&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.antarctica.ac.uk%2Fdocuments%2Fbas_bulletins%2Fbulletin74_06.pdf">  </li> <li id="cite_note-libweb5.princeton-12"><a href="#cite_ref-libweb5.princeton_12-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://libweb5.princeton.edu/visual_materials/maps/websites/pacific/pacific-ocean/terra-australis.html">Terra Australis</a>. <a href="/wiki/Uniwersytet_Princeton" title="Uniwersytet Princeton">Uniwersytet Princeton</a> Library. [dostęp 2015-07-01].</cite> </li> <li id="cite_note-terra-13"><a href="#cite_ref-terra_13-0">↑</a> <cite class="citation book">Introduction. W: Matthew Flinders: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.slsa.sa.gov.au/encounter/collection/B12985211_259_3.htm">A voyage to Terra Australis</a>. [dostęp 2015-05-31]. Cytat: There is no probability, that any other detached body of land, of nearly equal extent, will ever be found in a more southern latitude; the name Terra Australis will, therefore, remain descriptive of the geographical importance of this country, and of its situation on the globe: it has antiquity to recommend it; and, having no reference to either of the two claiming nations, appears to be less objectionable than any other which could have been selected.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+voyage+to+Terra+Australis&rft.atitle=Introduction&rft.aulast=Flinders&rft.aufirst=Matthew&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.slsa.sa.gov.au%2Fencounter%2Fcollection%2FB12985211_259_3.htm"></cite> Brak numerów stron w książce </li> <li id="cite_note-mariner-ageofex-cook-14"><a href="#cite_ref-mariner-ageofex-cook_14-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081013132655/http://www.mariner.org/educationalad/ageofex/cook.php">Age of Exploration: John Cook</a>. The Mariners’ Museum. [dostęp 2015-05-31]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mariner.org/educationalad/ageofex/cook.php">tego adresu</a> (2008-10-13)].</cite> </li> <li id="cite_note-JamesCookJournals-15"><a href="#cite_ref-JamesCookJournals_15-0">↑</a> <cite class="citation book">James Cook: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.pl/books?id=SiRwbO-jx-AC">The Explorations of Captain James Cook in the Pacific, as Told by Selections of His Own Journals, 1768-1779</a>. Archibald Grenfell Price (red.). Courier Corporation, 1971, s. 292.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Explorations+of+Captain+James+Cook+in+the+Pacific%2C+as+Told+by+Selections+of+His+Own+Journals%2C+1768-1779&rft.aulast=Cook&rft.aufirst=James&rft.pub=Courier+Corporation&rft.pages=292&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.pl%2Fbooks%3Fid%3DSiRwbO-jx-AC"></cite> </li> <li id="cite_note-arctowski-hist1-16"><a href="#cite_ref-arctowski-hist1_16-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.arctowski.pl/index.php?p=105">Wyprawy łowców fok</a>. [w:] Arctowski.pl [on-line]. <a href="/wiki/Polska_Akademia_Nauk" title="Polska Akademia Nauk">Polska Akademia Nauk</a>. [dostęp 2015-05-31].</cite> </li> <li id="cite_note-arctowski-hist2-17"><a href="#cite_ref-arctowski-hist2_17-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.arctowski.pl/index.php?p=106">Fadiej Fadiejewicz Bellinghausen</a>. [w:] Arctowski.pl [on-line]. Polska Akademia Nauk. [dostęp 2015-05-31].</cite> </li> <li id="cite_note-quest.arc.nasa-palmer-18"><a href="#cite_ref-quest.arc.nasa-palmer_18-0">↑</a> <cite class="citation web">Guthridge, Guy G: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140419054705/http://quest.arc.nasa.gov/antarctica/background/NSF/palmer.html">Nathaniel Brown Palmer, 1799–1877</a>. <a href="/wiki/NASA" title="NASA">NASA</a>. [dostęp 2015-05-31]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="https://quest.arc.nasa.gov/antarctica/background/NSF/palmer.html">tego adresu</a> (2014-04-19)].</cite> </li> <li id="cite_note-nsf-antpanel-antpan05-19"><a href="#cite_ref-nsf-antpanel-antpan05_19-0">↑</a> <cite class="citation web">U.S. Antarctic Program External Panel of the National ScienceU.S.A.P.E.P.t. N.S. Foundation U.S. Antarctic Program External Panel of the National ScienceU.S.A.P.E.P.t. N.S., <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141009193715/http://www.nsf.gov/pubs/1997/antpanel/antpan05.pdf">Antarctica–Past and Present</a> [PDF] [online], Government of the United States [dostęp 2015-05-31] [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nsf.gov/pubs/1997/antpanel/antpan05.pdf">adresu</a> 2014-10-09]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=U.S.+Antarctic+Program+External+Panel+of+the+National+Science&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Antarctica%E2%80%93Past+and+Present&rft.aulast=Foundation&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nsf.gov%2Fpubs%2F1997%2Fantpanel%2Fantpan05.pdf" style="display:none"> .</cite> </li> <li id="cite_note-south-pole-p0000052-20"><a href="#cite_ref-south-pole-p0000052_20-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141115123955/http://www.south-pole.com/p0000052.htm">An Antarctic Time Line: 1519–1959</a>. [w:] South-Pole.com [on-line]. [dostęp 2015-05-31]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.south-pole.com/p0000052.htm">tego adresu</a> (2014-11-15)].</cite> </li> <li id="cite_note-ku-prism-21"><a href="#cite_ref-ku-prism_21-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ku-prism.org/polarscientist/timeline/antarcticexplorers1800.html">Antarctic Explorers Timeline: Early 1800s</a>. Polar Radar for Ice Sheet Measurements (PRISM). [dostęp 2015-05-31].</cite> </li> <li id="cite_note-tammiksaar-22"><a href="#cite_ref-tammiksaar_22-0">↑</a> <cite class="citation journal">Erki Tammiksaar. Punane Bellingshausen. „Postimees. Arvamus. Kultuur”, 2013-12-14. (<abbr title="Treść w języku estońskim (eesti)">est.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Punane+Bellingshausen&rft.jtitle=Postimees.+Arvamus.+Kultuur&rft.date=2013-12-14&rft.au=Erki+Tammiksaar"> brak numeru strony </li> <li id="cite_note-jb04AA-23"><a href="#cite_ref-jb04AA_23-0">↑</a> <cite class="citation book">Jane Bourke: Amazing Antarctica. Ready-Ed Publications, 2004. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1863975845" title="Specjalna:Książki/1863975845">ISBN 1-86397-584-5</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Amazing+Antarctica&rft.aulast=Bourke&rft.aufirst=Jane&rft.pub=Ready-Ed+Publications&rft.isbn=1863975845"></cite> Brak numerów stron w książce </li> <li id="cite_note-MNP-CCJ92-24"><a href="#cite_ref-MNP-CCJ92_24-0">↑</a> <cite class="citation book">Christopher C. Joyner: Antarctica and the Law of the Sea. Martinus Nijhoff Publishers, 1992, s. 5.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Antarctica+and+the+Law+of+the+Sea&rft.aulast=Joyner&rft.aufirst=Christopher+C.&rft.pub=Martinus+Nijhoff+Publishers&rft.pages=5"></cite> </li> <li id="cite_note-antarctic-circle-firsts-25">↑ <a href="#cite_ref-antarctic-circle-firsts_25-0">a</a> <a href="#cite_ref-antarctic-circle-firsts_25-1">b</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150329210226/http://www.antarctic-circle.org/firsts.htm">Antarctic Circle – Antarctic First</a>. 2014-10-04. [dostęp 2015-05-25]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.antarctic-circle.org/firsts.htm">tego adresu</a> (2015-03-29)].</cite> </li> <li id="cite_note-CITEREFDługosz2002256-26">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFDługosz2002256_26-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFDługosz2002256_26-1">b</a> <a href="#CITEREFDługosz2002">Długosz 2002 ↓</a>, s. 256. </li> <li id="cite_note-ats-ATCM29-ATCM29-wp019-f-27"><a href="#cite_ref-ats-ATCM29-ATCM29-wp019-f_27-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ats.aq/documents/ATCM29/wp/ATCM29_wp019_f.doc">Proposition de classement du rocher du débarquement dans le cadre des sites et monuments historiques</a>. Antarctic Treaty Consultative meeting 2006, note 4. (<abbr title="Treść w języku francuskim (français)">fr.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-gallica.bnf-image-langFR-28"><a href="#cite_ref-gallica.bnf-image-langFR_28-0">↑</a> <cite class="citation book"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k97685c.image.f2.langFR">Voyage au Pôle sud et dans l’Océanie sur les corvettes „l’Astrolabe” et „la Zélée”, exécuté par ordre du Roi pendant les années 1837-1838-1839-1840 sous le commandement de M.J. Dumont-d’Urville, capitaine de vaisseau</a>. Paryż: Gide, 1845, s. 149–152.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Voyage+au+P%C3%B4le+sud+et+dans+l%E2%80%99Oc%C3%A9anie+sur+les+corvettes+%E2%80%9El%E2%80%99Astrolabe%E2%80%9D+et+%E2%80%9Ela+Z%C3%A9l%C3%A9e%E2%80%9D%2C+ex%C3%A9cut%C3%A9+par+ordre+du+Roi+pendant+les+ann%C3%A9es+1837-1838-1839-1840+sous+le+commandement+de+M.J.+Dumont-d%E2%80%99Urville%2C+capitaine+de+vaisseau&rft.pub=Gide&rft.place=Pary%C5%BC&rft.pages=149%E2%80%93152&rft_id=http%3A%2F%2Fgallica.bnf.fr%2Fark%3A%2F12148%2Fbpt6k97685c.image.f2.langFR"> (<abbr title="Treść w języku francuskim (français)">fr.</abbr>).</cite> [wersja elektroniczna na stronie Bibliothèque nationale de France]. </li> <li id="cite_note-wilkes_narrative-29"><a href="#cite_ref-wilkes_narrative_29-0">↑</a> <cite class="citation book">Charles Wilkes: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.pl/books?id=ZqkKAAAAIAAJ&printsec=frontcover&hl=pl#v=onepage&q&f=false">Narrative of the United States Exploring Expedition: During the Years 1838, 1839, 1840, 1841, 1842</a>. T. 1. 1852, s. 257.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Narrative+of+the+United+States+Exploring+Expedition%3A+During+the+Years+1838%2C+1839%2C+1840%2C+1841%2C+1842&rft.aulast=Wilkes&rft.aufirst=Charles&rft.pages=257&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.pl%2Fbooks%3Fid%3DZqkKAAAAIAAJ%26printsec%3Dfrontcover%26hl%3Dpl%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse"></cite> </li> <li id="cite_note-USGS-30"><a href="#cite_ref-USGS_30-0">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://edits.nationalmap.gov/apps/gaz-antarctica/public/summary/16606">Wilkes Land</a> </li> <li id="cite_note-south-pole-p0000081-31"><a href="#cite_ref-south-pole-p0000081_31-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150118161445/http://www.south-pole.com/p0000081.htm">James Clark Ross</a>. [w:] South-Pole.com [on-line]. [dostęp 2015-05-31]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.south-pole.com/p0000081.htm">tego adresu</a> (2015-01-18)].</cite> </li> <li id="cite_note-antarctica-32"><a href="#cite_ref-antarctica_32-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150316163936/http://www.antarctica.gov.au/about-antarctica/history/people/tannatt-edgeworth-david">Tannatt William Edgeworth David</a>. Australian Antarctic Division. [dostęp 2015-05-31]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.antarctica.gov.au/about-antarctica/history/people/tannatt-edgeworth-david">tego adresu</a> (2015-03-16)].</cite> </li> <li id="cite_note-south-pole-p0000101-33"><a href="#cite_ref-south-pole-p0000101_33-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150222185542/http://www.south-pole.com/p0000101.htm">Roald Amundsen</a>. South-Pole.com. [dostęp 2015-05-31]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.south-pole.com/p0000101.htm">tego adresu</a> (2015-02-22)].</cite> </li> <li id="cite_note-south-pole-p0000090-34"><a href="#cite_ref-south-pole-p0000090_34-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141113082655/http://www.south-pole.com/p0000090.htm">The Terra Nova Expedition</a>. [w:] South-Pole.com [on-line]. [dostęp 2015-05-31]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.south-pole.com/p0000089.htm">tego adresu</a> (2014-11-13)].</cite> </li> <li id="cite_note-south-pole-p0000107-35"><a href="#cite_ref-south-pole-p0000107_35-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141011064205/http://www.south-pole.com/p0000107.htm">Richard E. Byrd</a>. South-Pole.com. [dostęp 2015-05-31]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.south-pole.com/p0000107.htm">tego adresu</a> (2014-10-11)].</cite> </li> <li id="cite_note-history.navy-datesoct-36"><a href="#cite_ref-history.navy-datesoct_36-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141111091048/http://www.history.navy.mil/wars/datesoct.htm">Dates in American Naval History: October</a>. [w:] Naval History and Heritage Command [on-line]. United States Navy. [dostęp 2015-05-31]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.history.navy.mil/wars/datesoct.htm">tego adresu</a> (2014-11-11)].</cite> </li> <li id="cite_note-PowerHouse-37"><a href="#cite_ref-PowerHouse_37-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.powerhousemuseum.com/collection/database/?irn=212223">David Lewis’ yacht „Ice Bird”, 1962</a>. powerhousemuseum.com. [dostęp 2015-06-17]. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-Drewry_D_J_1983_Antarctica-38"><a href="#cite_ref-Drewry_D_J_1983_Antarctica_38-0">↑</a> <cite class="citation book">Antarctica: Glaciological and Geophysical Folio. Drewry, D.J. (red.). Scott Polar Research Institute, University of Cambridge, 1983. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0901021040" title="Specjalna:Książki/0901021040">ISBN 0-901021-04-0</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Antarctica%3A+Glaciological+and+Geophysical+Folio&rft.pub=Scott+Polar+Research+Institute%2C+University+of+Cambridge&rft.isbn=0-901021-04-0"></cite> Brak numerów stron w książce </li> <li id="cite_note-ngdc.noaa-2minrelief-39"><a href="#cite_ref-ngdc.noaa-2minrelief_39-0">↑</a> <cite class="citation web">National Satellite, Data, and Information Service: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150217210603/http://www.ngdc.noaa.gov/mgg/image/2minrelief.html">National Geophysical Data Center</a>. Government of the United States. [dostęp 2015-05-31]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ngdc.noaa.gov/mgg/image/2minrelief.html">tego adresu</a> (2015-02-17)].</cite> </li> <li id="cite_note-howstuffworks-40">↑ <a href="#cite_ref-howstuffworks_40-0">a</a> <a href="#cite_ref-howstuffworks_40-1">b</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150126211352/http://science.howstuffworks.com/environmental/earth/geophysics/question473.htm">How Stuff Works: polar ice caps</a>. howstuffworks.com. [dostęp 2015-05-10]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://science.howstuffworks.com/environmental/earth/geophysics/question473.htm">tego adresu</a> (2015-01-26)].</cite> </li> <li id="cite_note-CITEREFMakowski2004296-41">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFMakowski2004296_41-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFMakowski2004296_41-1">b</a> <a href="#CITEREFMakowski2004">Makowski 2004 ↓</a>, s. 296. </li> <li id="cite_note-bas-streams-42"><a href="#cite_ref-bas-streams_42-0">↑</a> <cite class="citation web">British Antarctic Survey: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bas.ac.uk/about/antarctica/geography/ice/">Ice Streams in Antarctica</a>. Natural Environment Research Council. [dostęp 2018-02-25].</cite> </li> <li id="cite_note-WMO-43">↑ <a href="#cite_ref-WMO_43-0">a</a> <a href="#cite_ref-WMO_43-1">b</a> <a href="#cite_ref-WMO_43-2">c</a> <a href="#cite_ref-WMO_43-3">d</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://wmo.asu.edu/content/world-meteorological-organization-global-weather-climate-extremes-archive">Global Weather & Climate Extremes</a>. World Meteorological Organization. [dostęp 2021-07-06]. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-CITEREFRiffenburgh2007499-44"><a href="#cite_ref-CITEREFRiffenburgh2007499_44-0">↑</a> <a href="#CITEREFRiffenburgh2007">Riffenburgh 2007 ↓</a>, s. 499. </li> <li id="cite_note-CITEREFRiffenburgh2007462-45"><a href="#cite_ref-CITEREFRiffenburgh2007462_45-0">↑</a> <a href="#CITEREFRiffenburgh2007">Riffenburgh 2007 ↓</a>, s. 462. </li> <li id="cite_note-CITEREFRiffenburgh2007741-46"><a href="#cite_ref-CITEREFRiffenburgh2007741_46-0">↑</a> <a href="#CITEREFRiffenburgh2007">Riffenburgh 2007 ↓</a>, s. 741. </li> <li id="cite_note-WAIS-47"><a href="#cite_ref-WAIS_47-0">↑</a> <cite class="citation web">Michael Studinger: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20161017182800/https://www.ldeo.columbia.edu/~mstuding/wais.html">West Antarctic Ice Sheet: Geological Influence on the Onset of Fast Moving Ice</a>. Lamont-Doherty Earth Observatory. [dostęp 2015-06-15]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ldeo.columbia.edu/~mstuding/wais.html">tego adresu</a> (2016-10-17)].</cite> </li> <li id="cite_note-antarctica.ac-volcanoes-48"><a href="#cite_ref-antarctica.ac-volcanoes_48-0">↑</a> <cite class="citation web">British Antarctic Survey: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bas.ac.uk/about/antarctica/geography/rock/">Volcanoes</a>. Natural Environment Research Council. [dostęp 2018-02-25].</cite> </li> <li id="cite_note-globalvolcanic-49"><a href="#cite_ref-globalvolcanic_49-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.volcano.si.edu/region.cfm?rn=19">The Antarctica Region</a>, [w:] <a href="/wiki/Smithsonian_Institution" title="Smithsonian Institution">Smithsonian Institution</a> [online], Global Volcanism Program [dostęp 2015-03-06]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=unknown&rft.atitle=The+Antarctica+Region&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.jtitle=Global+Volcanism+Program&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.volcano.si.edu%2Fregion.cfm%3Frn%3D19" style="display:none"> .</cite> </li> <li id="cite_note-underwater-50"><a href="#cite_ref-underwater_50-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nsf.gov/news/news_summ.jsp?cntn_id=100385">Scientists Discover Undersea Volcano Off Antarctica</a>. National Science Foundation, 2004-05-20. [dostęp 2015-06-18].</cite> </li> <li id="cite_note-active_under_sheet-51"><a href="#cite_ref-active_under_sheet_51-0">↑</a> <cite class="citation web">Becky Oskin: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.livescience.com/41262-west-antarctica-new-volcano-discovered.html">Active Volcano Discovered Under Antarctic Ice Sheet</a>. LiveScience, 2013-11-17. [dostęp 2015-03-06].</cite> </li> <li id="cite_note-subglacial-52"><a href="#cite_ref-subglacial_52-0">↑</a> <cite class="citation book">Martin J. Siegert, Mahlon C. Kennicutt II, Robert A. Bindschadler: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.pl/books?id=fIhmO3_V-DIC&printsec=frontcover&hl=pl#v=onepage&q&f=false">Antarctic Subglacial Aquatic Environments</a>. John Wiley & Sons, odpowiedzialność: <a href="/wiki/Ameryka%C5%84ska_Unia_Geofizyczna" title="Amerykańska Unia Geofizyczna">Amerykańska Unia Geofizyczna</a>, kwiecień 2013, s. 246, seria: Geophysical Monograph Series (t. 192). <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1118672313" title="Specjalna:Książki/1118672313">ISBN 1-118-67231-3</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Antarctic+Subglacial+Aquatic+Environments&rft.aulast=Siegert&rft.aufirst=Martin+J.&rft.pub=John+Wiley+%26+Sons%2C+odpowiedzialno%C5%9B%C4%87%3A+%5B%5BAmeryka%C5%84ska+Unia+Geofizyczna%5D%5D&rft.pages=246&rft.series=Geophysical+Monograph+Series+%28t.+192%29&rft.isbn=1118672313&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.pl%2Fbooks%3Fid%3DfIhmO3_V-DIC%26printsec%3Dfrontcover%26hl%3Dpl%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse"></cite> </li> <li id="cite_note-subglacial2-53"><a href="#cite_ref-subglacial2_53-0">↑</a> <cite class="citation journal">Andrew Wright, Martin Siegert. A fourth inventory of Antarctic subglacial lakes. „Antarctic Science”. 24 (06), s. 659–664, 2012. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1017/S095410201200048X">10.1017/S095410201200048X</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=A+fourth+inventory+of+Antarctic+subglacial+lakes&rft.jtitle=Antarctic+Science&rft.date=2012&rft.volume=24&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.aulast=Wright&rft.aufirst=Andrew&rft.pages=659%E2%80%93664&rft_id=info:doi/10.1017%2FS095410201200048X">  </li> <li id="cite_note-Briggs2006-54"><a href="#cite_ref-Briggs2006_54-0">↑</a> <cite class="citation web">Helen Briggs: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/4908292.stm">Secret rivers found in Antarctic</a>. BBC News, 2006-04-19. [dostęp 2015-06-14].</cite> </li> <li id="cite_note-microbes-55"><a href="#cite_ref-microbes_55-0">↑</a> <cite class="citation web">Helen Thompson: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.smithsonianmag.com/science-nature/thousands-microbe-species-live-buried-antarctic-lake-180952415">Thousands of Microbe Species Live in This Buried Antarctic Lake</a>. <a href="/wiki/Smithsonian_Institution" title="Smithsonian Institution">Smithsonian Institution</a>, 2014-08-30. [dostęp 2015-03-08].</cite> </li> <li id="cite_note-nsf-news-lvostok-56"><a href="#cite_ref-nsf-news-lvostok_56-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nsf.gov/od/lpa/news/02/lvostok.htm">Lake Vostok</a>. United States National Science Foundation. [dostęp 2015-05-31].</cite> i <cite class="citation web">Abe, Shige; Bortman, Henry: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://astrobiology.nasa.gov/news/focus-on-europa/">Focus on Europa</a>. NASA, 2001-04-13. [dostęp 2018-02-25].</cite> </li> <li id="cite_note-astrobio-57"><a href="#cite_ref-astrobio_57-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.astrobio.net/extreme-life/lake-untersee-antarctica/">Lake Untersee, Antarctica</a>. Astrobiology Magazine, 2012-03-19. [dostęp 2018-02-25]. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-NASA-CloroxLake-58"><a href="#cite_ref-NASA-CloroxLake_58-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://science.nasa.gov/science-news/science-at-nasa/2008/07feb_cloroxlake/">Extremophile Hunt Begins</a>. [w:] Science News [on-line]. NASA, 2008-02-07. [dostęp 2015-03-08].</cite> </li> <li id="cite_note-discoveringantarctica-59"><a href="#cite_ref-discoveringantarctica_59-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://discoveringantarctica.org.uk/oceans-atmosphere-landscape/ice-land-and-sea/antarcticas-geology/">Antarctica’s geology</a>. Royal Geographical Society (with the Institute of British Geographers) in partnership with the British Antarctic Survey and the Foreign and Commonwealth Office. [dostęp 2018-02-25].</cite> </li> <li id="cite_note-CITEREFMityk1982476-60">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFMityk1982476_60-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFMityk1982476_60-1">b</a> <a href="#cite_ref-CITEREFMityk1982476_60-2">c</a> <a href="#CITEREFMityk1982">Mityk 1982 ↓</a>, s. 476. </li> <li id="cite_note-CITEREFMakowski2004298-61">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFMakowski2004298_61-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFMakowski2004298_61-1">b</a> <a href="#CITEREFMakowski2004">Makowski 2004 ↓</a>, s. 298. </li> <li id="cite_note-CITEREFMityk1982473-62">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFMityk1982473_62-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFMityk1982473_62-1">b</a> <a href="#cite_ref-CITEREFMityk1982473_62-2">c</a> <a href="#CITEREFMityk1982">Mityk 1982 ↓</a>, s. 473. </li> <li id="cite_note-Stonehouse-63">↑ <a href="#cite_ref-Stonehouse_63-0">a</a> <a href="#cite_ref-Stonehouse_63-1">b</a> <cite class="citation book">Encyclopedia of Antarctica and the Southern Oceans. B. Stonehouse (editor). John Wiley & Sons, 06.2002. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0471986658" title="Specjalna:Książki/0471986658">ISBN 0-471-98665-8</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Encyclopedia+of+Antarctica+and+the+Southern+Oceans&rft.date=06.2002&rft.pub=John+Wiley+%26+Sons&rft.isbn=0-471-98665-8"></cite> Brak numerów stron w książce </li> <li id="cite_note-CITEREFMakowski2004300-64">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFMakowski2004300_64-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFMakowski2004300_64-1">b</a> <a href="#cite_ref-CITEREFMakowski2004300_64-2">c</a> <a href="#CITEREFMakowski2004">Makowski 2004 ↓</a>, s. 300. </li> <li id="cite_note-CITEREFMakowski2004299-65">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFMakowski2004299_65-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFMakowski2004299_65-1">b</a> <a href="#CITEREFMakowski2004">Makowski 2004 ↓</a>, s. 299. </li> <li id="cite_note-Trewby2002-66">↑ <a href="#cite_ref-Trewby2002_66-0">a</a> <a href="#cite_ref-Trewby2002_66-1">b</a> <cite class="citation book">Antarctica: An Encyclopedia from Abbott Ice Shelf to Zooplankton. Mary Trewby (red.). Firefly Books, wrzesień 2002. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1552975908" title="Specjalna:Książki/1552975908">ISBN 1-55297-590-8</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Antarctica%3A+An+Encyclopedia+from+Abbott+Ice+Shelf+to+Zooplankton&rft.pub=Firefly+Books&rft.isbn=1-55297-590-8"></cite> Brak numerów stron w książce </li> <li id="cite_note-CITEREFMityk1982474-67"><a href="#cite_ref-CITEREFMityk1982474_67-0">↑</a> <a href="#CITEREFMityk1982">Mityk 1982 ↓</a>, s. 474. </li> <li id="cite_note-antarctica.gov.au-mining-68">↑ <a href="#cite_ref-antarctica.gov.au-mining_68-0">a</a> <a href="#cite_ref-antarctica.gov.au-mining_68-1">b</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.antarctica.gov.au/about-antarctica/environment/geology/mining">Mining</a>. Australian Antarctic Division. [dostęp 2015-06-19]. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-crustal-69"><a href="#cite_ref-crustal_69-0">↑</a> <cite class="citation journal">J. Paul Winberry, Sridhar Anandakrishnan. Crustal structure of the West Antarctic rift system and Marie Byrd Land hotspot. „Geology”. 32 (11). <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1130/G20768.1">10.1130/G20768.1</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Crustal+structure+of+the+West+Antarctic+rift+system+and+Marie+Byrd+Land+hotspot&rft.jtitle=Geology&rft.volume=32&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.aulast=Winberry&rft.aufirst=J.+Paul&rft_id=info:doi/10.1130%2FG20768.1">  </li> <li id="cite_note-columbia-70"><a href="#cite_ref-columbia_70-0">↑</a> <cite class="citation journal">Aitken, A.R.A., et al.. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.researchgate.net/profile/Alan_Aitken-UWA/publication/271138921_The_Australo-Antarctic_Columbia_to_Gondwana_transition/links/5a0abd3645851551b78d53bd/The-Australo-Antarctic-Columbia-to-Gondwana-transition.pdf">The Australo-Antarctic Columbia to Gondwana transition</a>. „Gondwana Research”, 2015. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016/j.gr.2014.10.019">10.1016/j.gr.2014.10.019</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+Australo-Antarctic+Columbia+to+Gondwana+transition&rft.jtitle=Gondwana+Research&rft.date=2015&rft.au=Aitken%2C+A.R.A.&rft_id=info:doi/10.1016%2Fj.gr.2014.10.019&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.researchgate.net%2Fprofile%2FAlan_Aitken-UWA%2Fpublication%2F271138921_The_Australo-Antarctic_Columbia_to_Gondwana_transition%2Flinks%2F5a0abd3645851551b78d53bd%2FThe-Australo-Antarctic-Columbia-to-Gondwana-transition.pdf">  </li> <li id="cite_note-SmithPol2007-71"><a href="#cite_ref-SmithPol2007_71-0">↑</a> <cite class="citation journal">Nathan D. Smith, Diego Pol. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.app.pan.pl/archive/published/app52/app52-657.pdf">Anatomy of a basal sauropodomorph dinosaur from the Early Jurassic Hanson Formation of Antarctica</a>. „Acta Palaeontologica Polonica”. 52 (4), s. 657–674, 2007.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Anatomy+of+a+basal+sauropodomorph+dinosaur+from+the+Early+Jurassic+Hanson+Formation+of+Antarctica&rft.jtitle=Acta+Palaeontologica+Polonica&rft.date=2007&rft.volume=52&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.aulast=Smith&rft.aufirst=Nathan+D.&rft.pages=657%E2%80%93674&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.app.pan.pl%2Farchive%2Fpublished%2Fapp52%2Fapp52-657.pdf">  </li> <li id="cite_note-trinisaura-72"><a href="#cite_ref-trinisaura_72-0">↑</a> <cite class="citation journal">Rodolfo A. Coria, Juan J. Moly, Marcelo Reguero i inni. A new ornithopod (Dinosauria; Ornithischia) from Antarctica. „Cretaceous Research”. 41, 186–193. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016/j.cretres.2012.12.004">10.1016/j.cretres.2012.12.004</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=A+new+ornithopod+%28Dinosauria%3B+Ornithischia%29+from+Antarctica&rft.jtitle=Cretaceous+Research&rft.date=186%E2%80%93193&rft.volume=41&rft.aulast=Coria&rft.aufirst=Rodolfo+A.&rft_id=info:doi/10.1016%2Fj.cretres.2012.12.004">  </li> <li id="cite_note-smithsonianmag-73"><a href="#cite_ref-smithsonianmag_73-0">↑</a> <cite class="citation web">Mitch Leslie: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131021123540/http://www.smithsonianmag.com/history-archaeology/polar-dinosaurs-200712.html">The Strange Lives of Polar Dinosaurs</a>. Smithsonian Magazine, 12.2007. [dostęp 2015-03-08]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.smithsonianmag.com/history-archaeology/polar-dinosaurs-200712.html">tego adresu</a> (2013-10-21)].</cite> </li> <li id="cite_note-DeContoPollard2003-74">↑ <a href="#cite_ref-DeContoPollard2003_74-0">a</a> <a href="#cite_ref-DeContoPollard2003_74-1">b</a> <cite class="citation journal">Robert M. DeConto, David Pollard. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nature.com/nature/journal/v421/n6920/abs/nature01290.html">Rapid Cenozoic glaciation of Antarctica induced by declining atmospheric CO2</a>. „Nature”. 421 (6920), s. 245–249, 2003-01-16. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1038/nature01290">10.1038/nature01290</a>. <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12529638">12529638</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/2003Natur.421..245D">2003Natur.421..245D</a>. [dostęp 2015-06-14].</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Rapid+Cenozoic+glaciation+of+Antarctica+induced+by+declining+atmospheric+CO%3Csub%3E2%3C%2Fsub%3E&rft.jtitle=Nature&rft.date=2003-01-16&rft.volume=421&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.aulast=DeConto&rft.aufirst=Robert+M.&rft.pages=245%E2%80%93249&rft_id=info:pmid/12529638&rft_id=info:doi/10.1038%2Fnature01290&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nature.com%2Fnature%2Fjournal%2Fv421%2Fn6920%2Fabs%2Fnature01290.html">  </li> <li id="cite_note-physorg-news172072921-75"><a href="#cite_ref-physorg-news172072921_75-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140703014034/http://phys.org/news172072921.html">New CO2 data helps unlock the secrets of Antarctic formation</a>. Phys.org, 2009-09-13. [dostęp 2015-03-08]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://phys.org/news172072921.html">tego adresu</a> (2014-07-03)].</cite> </li> <li id="cite_note-doi10.1144/0016-764901-030-76"><a href="#cite_ref-doi10.1144/0016-764901-030_76-0">↑</a> <cite class="citation journal">G.J. Retallack, E.S. Krull, J.G. Bockheim. New grounds for reassessing palaeoclimate of the Sirius Group. „Journal of the Geological Society, London”. 158 (6), s. 925–935, 2001. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1144/0016-764901-030">10.1144/0016-764901-030</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=New+grounds+for+reassessing+palaeoclimate+of+the+Sirius+Group&rft.jtitle=Journal+of+the+Geological+Society%2C+London&rft.date=2001&rft.volume=158&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.aulast=Retallack&rft.aufirst=G.J.&rft.pages=925%E2%80%93935&rft_id=info:doi/10.1144%2F0016-764901-030">  </li> <li id="cite_note-fossilNot-77"><a href="#cite_ref-fossilNot_77-0">↑</a> <cite class="citation journal">H.M. Li, Z.K. Zhou. Fossil nothofagaceous leaves from the Eocene of western Antarctica and their bearing on the origin, dispersal and systematics of Nothofagus. „Science in China”. 50 (10), s. 1525–1535, 2007. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1007/s11430-007-0102-0">10.1007/s11430-007-0102-0</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Fossil+nothofagaceous+leaves+from+the+Eocene+of+western+Antarctica+and+their+bearing+on+the+origin%2C+dispersal+and+systematics+of+Nothofagus&rft.jtitle=Science+in+China&rft.date=2007&rft.volume=50&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=H.M.+Li&rft.pages=1525%E2%80%931535&rft_id=info:doi/10.1007%2Fs11430-007-0102-0">  </li> <li id="cite_note-highbeam-1G1-4164401-78"><a href="#cite_ref-highbeam-1G1-4164401_78-0">↑</a> <cite class="citation web">Stefi Weisburd: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150329105657/http://www.highbeam.com/doc/1G1-4164401.html">A forest grows in Antarctica. (an extensive forest may have flourished about 3 million years ago)</a>. Science News, marzec 1986. [dostęp 2015-05-31]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.highbeam.com/doc/1G1-4164401.html">tego adresu</a> (2015-03-29)].</cite> </li> <li id="cite_note-geography.about-orbitsun-79"><a href="#cite_ref-geography.about-orbitsun_79-0">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://geography.about.com/od/physicalgeography/a/orbitsun.htm">The Earth’s Elliptical Orbit Around the Sun – Aphelion and Perihelion</a>. Geography.about.com. Retrieved on 2013-10-21. </li> <li id="cite_note-imigw-81"><a href="#cite_ref-imigw_81-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.imgw.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=250&Itemid=284">Rekordy klimatyczne na świecie</a>. <a href="/wiki/Instytut_Meteorologii_i_Gospodarki_Wodnej" title="Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej">Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej</a>. [dostęp 2015-05-10].</cite> </li> <li id="cite_note-coldest_sat-82"><a href="#cite_ref-coldest_sat_82-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nasa.gov/content/goddard/nasa-usgs-landsat-8-satellite-pinpoints-coldest-spots-on-earth/">NASA-USGS Landsat 8 Satellite Pinpoints Coldest Spots on Earth</a>. NASA, 2013-12-09. [dostęp 2015-06-14].</cite> </li> <li id="cite_note-CITEREFMartyn1995306-83">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFMartyn1995306_83-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFMartyn1995306_83-1">b</a> <a href="#CITEREFMartyn1995">Martyn 1995 ↓</a>, s. 306. </li> <li id="cite_note-WMO-high-84"><a href="#cite_ref-WMO-high_84-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://wmo.asu.edu/new_continental_Antarctic_High_Temperature">New Continental Antarctic High Temperature</a>. World Meteorological Organization. [dostęp 2021-07-06]. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-CITEREFMartyn1995309-85"><a href="#cite_ref-CITEREFMartyn1995309_85-0">↑</a> <a href="#CITEREFMartyn1995">Martyn 1995 ↓</a>, s. 309. </li> <li id="cite_note-worldalmanac-86"><a href="#cite_ref-worldalmanac_86-0">↑</a> <cite class="citation web">C. Alan Joyce: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150429221541/http://www.worldalmanac.com/blog/2007/01/the_world_at_a_glance_surprisi.html">The World at a Glance: Surprising Facts</a>. [w:] The World Almanac [on-line]. 2007-01-18. [dostęp 2015-05-31]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.worldalmanac.com/blog/2007/01/the_world_at_a_glance_surprisi.html">tego adresu</a> (2015-04-29)].</cite> </li> <li id="cite_note-CITEREFMartyn1995305-87"><a href="#cite_ref-CITEREFMartyn1995305_87-0">↑</a> <a href="#CITEREFMartyn1995">Martyn 1995 ↓</a>, s. 305. </li> <li id="cite_note-BAS-weather-88">↑ <a href="#cite_ref-BAS-weather_88-0">a</a> <a href="#cite_ref-BAS-weather_88-1">b</a> <cite class="citation web">British Antarctic Survey: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.antarctica.ac.uk/met/jds/weather/weather.htm">Weather in the Antarctic</a>. Natural Environment Research Council. [dostęp 2015-06-14].</cite> </li> <li id="cite_note-seven_churches-89"><a href="#cite_ref-seven_churches_89-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.spiritualvigor.com/2015/01/the-seven-churches-of-antarctica.html">The Seven Churches of Antarctica</a>. Spiritual Vigor, 2015-01-20. [dostęp 2015-06-15]. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-spc-90"><a href="#cite_ref-spc_90-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.spc.rs/eng/flock_antarcticas_orthodox_temple_celebrates_holy_trinity_day">Flock of Antarctica’s Orthodox temple celebrates Holy Trinity Day</a>. Serbian Orthodox Church, 2008-06-17. [dostęp 2015-05-31].</cite> </li> <li id="cite_note-pravoslavye-r-type-22495-91"><a href="#cite_ref-pravoslavye-r-type-22495_91-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://pravoslavye.org.ua/2008/09/vladimir_petrakov_antarktika__eto_osobaya_atmosfera_gde_zhivut_ochen_interesnie_lyudi/">Владимир Петраков: 'Антарктика – это особая атмосфера, где живут очень интересные люди'</a>. Україна Православна, 2008-09-01. (<abbr title="Treść w języku rosyjskim (русский)">ros.</abbr>).</cite> (Władimir Pietrakow: „Antarktyka ma szczególną atmosferę, można tam spotkać bardzo ciekawych ludzi”). Wywiad z księdzem, który dwukrotnie spędził rok na stacji. </li> <li id="cite_note-Headland_Robert_K_The_Island-92">↑ <a href="#cite_ref-Headland_Robert_K_The_Island_92-0">a</a> <a href="#cite_ref-Headland_Robert_K_The_Island_92-1">b</a> <cite class="citation book">Robert K. Headland: The Island of South Georgia. Cambridge University Press, 1984, s. 121, 130, 238. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780521252744" title="Specjalna:Książki/9780521252744">ISBN 978-0-521-25274-4</a>. <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/473919719">473919719</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Island+of+South+Georgia&rft.aulast=Headland&rft.aufirst=Robert+K.&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.pages=121%2C+130%2C+238&rft.isbn=978-0-521-25274-4&rft_id=info:oclcnum/473919719"></cite> </li> <li id="cite_note-traktat-93">↑ <a href="#cite_ref-traktat_93-0">a</a> <a href="#cite_ref-traktat_93-1">b</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.arctowski.pl/arctowski/biblioteka/pdf/ukad_antarktyczny.pdf">Tekst układu antarktycznego</a>. Arctowski.pl. [dostęp 2015-05-25]. Cytat: Artykuł VI: Postanowienia niniejszego Układu dotyczą rejonu położonego na południe od 60 równoleżnika szerokości geograficznej południowej.</cite> </li> <li id="cite_note-oaea-Volume9-Issue1-94"><a href="#cite_ref-oaea-Volume9-Issue1_94-0">↑</a> <cite class="citation journal">Old Antarctic Explorers Association. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://oaea.net/wp-content/uploads/2016/11/Volume9Issue1.pdf">This Quarter in History</a>. „Explorer’s Gazette”. 9 (1).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=This+Quarter+in+History&rft.jtitle=Explorer%E2%80%99s+Gazette&rft.volume=9&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=Old+Antarctic+Explorers+Association&rft_id=https%3A%2F%2Foaea.net%2Fwp-content%2Fuploads%2F2016%2F11%2FVolume9Issue1.pdf"> brak numeru strony </li> <li id="cite_note-thetimes-article1973781-95"><a href="#cite_ref-thetimes-article1973781_95-0">↑</a> <cite class="citation web">James Bone: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.thetimes.co.uk/tto/news/world/article1973781.ece">The power games that threaten world’s last pristine wilderness</a>. The Times, 2007-11-13.</cite> </li> <li id="cite_note-antarcticsun.usap-answer-96"><a href="#cite_ref-antarcticsun.usap-answer_96-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071009220603/http://antarcticsun.usap.gov/oldissues2002-2003/answer.html">Questions to the Sun for the 2002–03 season</a>. The Antarctic Sun. [dostęp 2015-06-14]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://antarcticsun.usap.gov/oldissues2002-2003/answer.html">tego adresu</a> (2007-10-09)].</cite> </li> <li id="cite_note-ejercito-RegistroCivil-97"><a href="#cite_ref-ejercito-RegistroCivil_97-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100117124815/http://www.ejercito.mil.ar/antartico/RegistroCivil.html">Registro Civil Base Esperanza</a>. Argentine Army. [dostęp 2015-06-14]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ejercito.mil.ar/antartico/RegistroCivil.html">tego adresu</a> (2010-01-17)]. (<abbr title="Treść w języku hiszpańskim (español)">hiszp.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-soberaniachile-98"><a href="#cite_ref-soberaniachile_98-0">↑</a> <cite class="citation web">Corporación de Defensa de la Soberanía: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.soberaniachile.cl/derechos_soberanos_antarticos_de_chile.html">Derechos soberanos antárticos de Chile</a>. [dostęp 2015-06-14]. (<abbr title="Treść w języku hiszpańskim (español)">hiszp.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-antarctica.ac-index-99"><a href="#cite_ref-antarctica.ac-index_99-0">↑</a> <cite class="citation web">British Antarctic Survey: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141227010235/http://www.antarctica.ac.uk/about_antarctica/wildlife/land_animals/index.php">Land Animals of Antarctica</a>. Natural Environment Research Council. [dostęp 2015-03-17]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.antarctica.ac.uk/about_antarctica/wildlife/land_animals/index.php">tego adresu</a> (2014-12-27)].</cite> </li> <li id="cite_note-Korczak2013-101">↑ <a href="#cite_ref-Korczak2013_101-0">a</a> <a href="#cite_ref-Korczak2013_101-1">b</a> <a href="#cite_ref-Korczak2013_101-2">c</a> <cite class="citation journal">M. Korczak-Abshire, K. Chwedorzewska. Zmiany w populacjach ptaków i ssaków płetwonogich Antarktyki Zachodniej. „Kosmos – Problemy nauk biologicznych”. 62 (3), s. 393–400, 2013. <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/0023-4249">0023-4249</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Zmiany+w+populacjach+ptak%C3%B3w+i+ssak%C3%B3w+p%C5%82etwonogich+Antarktyki+Zachodniej&rft.jtitle=Kosmos+%E2%80%93+Problemy+nauk+biologicznych&rft.date=2013&rft.volume=62&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.aulast=Korczak-Abshire&rft.aufirst=M.&rft.pages=393%E2%80%93400&rft.issn=0023-4249">  </li> <li id="cite_note-Uminski1986-102">↑ <a href="#cite_ref-Uminski1986_102-0">a</a> <a href="#cite_ref-Uminski1986_102-1">b</a> <a href="#cite_ref-Uminski1986_102-2">c</a> <a href="#cite_ref-Uminski1986_102-3">d</a> <cite class="citation book"><a href="/wiki/Tomasz_Umi%C5%84ski" title="Tomasz Umiński">Tomasz Umiński</a>: Zwierzęta i oceany. Warszawa: WSziP, 1986, s. 223. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8302026808" title="Specjalna:Książki/8302026808">ISBN 83-02-02680-8</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Zwierz%C4%99ta+i+oceany&rft.aulast=Umi%C5%84ski&rft.aufirst=Tomasz&rft.pub=WSziP&rft.place=Warszawa&rft.pages=223&rft.isbn=83-02-02680-8"></cite> </li> <li id="cite_note-birdlife-3876-103"><a href="#cite_ref-birdlife-3876_103-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.birdlife.org/datazone/speciesfactsheet.php?id=3876&m=1">Snow Petrel Pagodroma nivea</a>. BirdLife International. [dostęp 2015-03-17].</cite> </li> <li id="cite_note-units.miamioh-104"><a href="#cite_ref-units.miamioh_104-0">↑</a> <cite class="citation web">Luke Sandro, Juanita Constible: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.units.miamioh.edu/cryolab/education/antarcticbestiary_terrestrial.htm#Belgica">Antarctic Bestiary – Terrestrial Animals</a>. Laboratory for Ecophysiological Cryobiology, <a href="/wiki/Uniwersytet_Miami" title="Uniwersytet Miami">Uniwersytet Miami</a>. [dostęp 2015-06-14].</cite> </li> <li id="cite_note-Convey2008-105">↑ <a href="#cite_ref-Convey2008_105-0">a</a> <a href="#cite_ref-Convey2008_105-1">b</a> <cite class="citation journal">Convey P., Gibson J.E.A., Hillenbrand C-D., Hodgson D.A. i inni. Antarctic terrestrial life – challenging the history of the frozen continent?. „Biol. Rev.”. 83, s. 103–117, 2008. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1111/j.1469-185X.2008.00034.x">10.1111/j.1469-185X.2008.00034.x</a>. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Antarctic+terrestrial+life+%E2%80%93+challenging+the+history+of+the+frozen+continent%3F&rft.jtitle=Biol.+Rev.&rft.date=2008&rft.volume=83&rft.au=Convey+P.&rft.pages=103%E2%80%93117&rft_id=info:doi/10.1111%2Fj.1469-185X.2008.00034.x">  </li> <li id="cite_note-Griffiths2010-106">↑ <a href="#cite_ref-Griffiths2010_106-0">a</a> <a href="#cite_ref-Griffiths2010_106-1">b</a> <cite class="citation journal">Huw J. Griffiths. Antarctic marine biodiversity – what do we know about the distribution of life in the Southern Ocean?. „<a href="/wiki/PLOS_One" title="PLOS One">PLOS One</a>”. 5 (8), s. e11683, 2010. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1111/j.1469-185X.2008.00034.x">10.1111/j.1469-185X.2008.00034.x</a>. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Antarctic+marine+biodiversity+%E2%80%93+what+do+we+know+about+the+distribution+of+life+in+the+Southern+Ocean%3F&rft.jtitle=%5B%5BPLOS+One%5D%5D&rft.date=2010&rft.volume=5&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.aulast=Griffiths&rft.aufirst=Huw+J.&rft.pages=e11683&rft_id=info:doi/10.1111%2Fj.1469-185X.2008.00034.x">  </li> <li id="cite_note-Arctowski-107"><a href="#cite_ref-Arctowski_107-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.arctowski.pl/index.php?p=95">Przyroda: Ekosystemy morskie: Bentos</a>. Polska Akademia Nauk, 2012 praca = Arctowski.pl. [dostęp 2015-06-22].</cite> </li> <li id="cite_note-news.bbc-nature-7888558-108"><a href="#cite_ref-news.bbc-nature-7888558_108-0">↑</a> <cite class="citation web">Mark Kinver: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/7888558.stm">Ice oceans 'are not poles apart’</a>. BBC News, 2009-02-15. [dostęp 2015-06-14].</cite> </li> <li id="cite_note-basplants-109">↑ <a href="#cite_ref-basplants_109-0">a</a> <a href="#cite_ref-basplants_109-1">b</a> <cite class="citation web">British Antarctic Survey: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.antarctica.ac.uk/about_antarctica/wildlife/plants/index.php">Plants of Antarctica</a>. Natural Environment Research Council. [dostęp 2015-06-14].</cite> </li> <li id="cite_note-bas-fungi-110"><a href="#cite_ref-bas-fungi_110-0">↑</a> <cite class="citation web">Paul D. Bridge, Brian M. Spooner, Peter J. Roberts: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150708061448/http://www.antarctica.ac.uk//bas_research/data/access/fungi/">Non-lichenized fungi from the Antarctic region</a>. British Antarctic Survey, 2010. [dostęp 2015-06-14]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.antarctica.ac.uk/bas_research/data/access/fungi/">tego adresu</a> (2015-07-08)].</cite> </li> <li id="cite_note-blackyeast2010.bf.uni-lj-111"><a href="#cite_ref-blackyeast2010.bf.uni-lj_111-0">↑</a> <cite class="citation web">Onofri, S.; Selbmann, L.; Zucconi, L.; Scalzi, G.; Venkateswaran, K.J.; de la Torre, R.; de Vera, J.-P.; Ott, S.; Rabbow, E. i Horneck, G: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://blackyeast2010.bf.uni-lj.si/fileadmin/userfiles/Lectures/Onofri.pdf">Survival of Black Fungi in Space, Preliminary Results</a>. [dostęp 2015-06-14].</cite> </li> <li id="cite_note-survive-112"><a href="#cite_ref-survive_112-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://phys.org/news/2016-01-antarctic-fungi-survive-martian-conditions.html">Antarctic fungi survive Martian conditions on the International Space Station</a>. Phys.org, 2016-01-28. [dostęp 2016-01-30]. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-de_Hoog_G_S_2005_Fungi_of-113"><a href="#cite_ref-de_Hoog_G_S_2005_Fungi_of_113-0">↑</a> <cite class="citation journal">de Hoog, G.S. Fungi of the Antarctic: evolution under extreme conditions. „Studies in Mycology”. 51, s. 1–79, 2005.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Fungi+of+the+Antarctic%3A+evolution+under+extreme+conditions&rft.jtitle=Studies+in+Mycology&rft.date=2005&rft.volume=51&rft.au=de+Hoog%2C+G.S&rft.pages=1%E2%80%9379">  </li> <li id="cite_note-aadplants-114">↑ <a href="#cite_ref-aadplants_114-0">a</a> <a href="#cite_ref-aadplants_114-1">b</a> <cite class="citation web">Australian Antarctic Division: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150523025821/http://www.antarctica.gov.au/about-antarctica/wildlife/plants">Antarctic Wildlife</a>. Government of Australia. [dostęp 2015-05-31]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.antarctica.gov.au/about-antarctica/wildlife/plants">tego adresu</a> (2015-05-23)].</cite> </li> <li id="cite_note-ptb-115"><a href="#cite_ref-ptb_115-0">↑</a> <cite class="citation book">Olech Maria, Chwedorzewska Katarzyna: Nowa roślina naczyniowa w Antarktyce?. W: Planta in vivo, in vitro et in silico. Szczepkowski A., Obidziński A. (red.). Warszawa: LV Zjazd Polskiego Towarzystwa Botanicznego, 2010, s. 58.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Planta+in+vivo%2C+in+vitro+et+in+silico&rft.atitle=Nowa+ro%C5%9Blina+naczyniowa+w+Antarktyce%3F&rft.au=Olech+Maria%2C+Chwedorzewska+Katarzyna&rft.pub=LV+Zjazd+Polskiego+Towarzystwa+Botanicznego&rft.place=Warszawa&rft.pages=58"></cite> </li> <li id="cite_note-CITEREFPernetta1996164-116"><a href="#cite_ref-CITEREFPernetta1996164_116-0">↑</a> <a href="#CITEREFPernetta1996">Pernetta 1996 ↓</a>, s. 164. </li> <li id="cite_note-Tang2013-117"><a href="#cite_ref-Tang2013_117-0">↑</a> <cite class="citation journal">Chao Tang, et al.. Bacterial and Archaeal diversity in sediments of West Lake Bonney, McMurdo Dry Valleys, Antarctica. „Appl. Environ. Microbiol.”. 79 (3), s. 1034–1038, 2013. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1128/AEM.02336-12">10.1128/AEM.02336-12</a>. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Bacterial+and+Archaeal+diversity+in+sediments+of+West+Lake+Bonney%2C+McMurdo+Dry+Valleys%2C+Antarctica&rft.jtitle=Appl.+Environ.+Microbiol.&rft.date=2013&rft.volume=79&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=Chao+Tang&rft.pages=1034%E2%80%931038&rft_id=info:doi/10.1128%2FAEM.02336-12">  </li> <li id="cite_note-NYT-20130206-118"><a href="#cite_ref-NYT-20130206_118-0">↑</a> <cite class="citation web">James Gorman: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nytimes.com/2013/02/07/science/living-bacteria-found-deep-under-antarctic-ice-scientists-say.html">Bacteria Found Deep Under Antarctic Ice, Scientists Say</a>. [w:] <a href="/wiki/The_New_York_Times" title="The New York Times">The New York Times</a> [on-line]. 2013-02-06. [dostęp 2015-05-31].</cite> </li> <li id="cite_note-Duxbury2002-119">↑ <a href="#cite_ref-Duxbury2002_119-0">a</a> <a href="#cite_ref-Duxbury2002_119-1">b</a> <cite class="citation book">A.C. Duxbury, A.B. Duxbury, K.A. Sverdrup: Oceany świata. red. E. Roniewicz, A. Magnuszewski. Warszawa: PWN, 2002, s. 508–510. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8301137800" title="Specjalna:Książki/8301137800">ISBN 83-01-13780-0</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Oceany+%C5%9Bwiata&rft.aulast=Duxbury&rft.aufirst=A.C.&rft.pub=PWN&rft.place=Warszawa&rft.pages=508%E2%80%93510&rft.isbn=83-01-13780-0"></cite> </li> <li id="cite_note-coolanimals-120"><a href="#cite_ref-coolanimals_120-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.coolantarctica.com/Antarctica%20fact%20file/antarctica_animal.php">Antarctica Animals</a>. [dostęp 2015-06-14].</cite> </li> <li id="cite_note-BridgeHughes73-121"><a href="#cite_ref-BridgeHughes73_121-0">↑</a> <cite class="citation journal">Paul D. Bridge, Kevin. A. Hughes. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cybertruffle.org.uk/cyberliber/59687/0007/001/0073.htm">Conservation issues for Antarctic fungi</a>. „Mycologia Balcanica”. 7 (1), s. 73–76, 2010.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Conservation+issues+for+Antarctic+fungi&rft.jtitle=Mycologia+Balcanica&rft.date=2010&rft.volume=7&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.aulast=Bridge&rft.aufirst=Paul+D.&rft.pages=73%E2%80%9376&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.cybertruffle.org.uk%2Fcyberliber%2F59687%2F0007%2F001%2F0073.htm">  </li> <li id="cite_note-KirbyBBC-2001-122"><a href="#cite_ref-KirbyBBC-2001_122-0">↑</a> <cite class="citation web">Alex Kirby: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/1492380.stm">Toothfish at risk from illegal catches</a>. BBC News, 2001-08-15. [dostęp 2015-06-14].</cite> </li> <li id="cite_note-antarctica.gov.au-fish-123">↑ <a href="#cite_ref-antarctica.gov.au-fish_123-0">a</a> <a href="#cite_ref-antarctica.gov.au-fish_123-1">b</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.antarctica.gov.au/about-antarctica/wildlife/animals/fish">Fish</a>. Australian Antarctic Division. [dostęp 2015-06-19].</cite> </li> <li id="cite_note-mutualrecog-124">↑ <a href="#cite_ref-mutualrecog_124-0">a</a> <a href="#cite_ref-mutualrecog_124-1">b</a> <cite class="citation book">Michelle Rogan-Finnemore: What Bioprospecting Means for Antarctica and the Southern Ocean. W: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com.au/books?id=xlAQUX3zCrIC&lpg=PP1&ots=qUrPfjr19i&dq=International%20Law%20Issues%20in%20the%20South%20Pacific&pg=PA204#v=onepage&q&f=false">International Law Issues in the South Pacific</a>. Geoffrey W.G. Leane, Barbara Von Tigerstrom (red.). Ashgate Publishing, 2005, s. 204. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0754644197" title="Specjalna:Książki/0754644197">ISBN 0-7546-4419-7</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=International+Law+Issues+in+the+South+Pacific&rft.atitle=What+Bioprospecting+Means+for+Antarctica+and+the+Southern+Ocean&rft.aulast=Rogan-Finnemore&rft.aufirst=Michelle&rft.pub=Ashgate+Publishing&rft.pages=204&rft.isbn=0-7546-4419-7&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com.au%2Fbooks%3Fid%3DxlAQUX3zCrIC%26lpg%3DPP1%26ots%3DqUrPfjr19i%26dq%3DInternational%2520Law%2520Issues%2520in%2520the%2520South%2520Pacific%26pg%3DPA204%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse"></cite> Cytat: „Australia, New Zealand, France, Norway and the United Kingdom reciprocally recognize the validity of each other’s claims.”. </li> <li id="cite_note-legal-125"><a href="#cite_ref-legal_125-0">↑</a> <cite class="citation book">Marie Jacobsson: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.atsummit50.org/media/book-5.pdf">Building the international legal framework for Antarctica</a>. W: Paul A. Berkman, Michael A. Lang, David W.H. Walton, Oran Young (red.): <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sciencediplomacy00berk">Science diplomacy: Antarctica, science and the governance of international spaces</a>. Smithsonian Institute, 2011, s. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sciencediplomacy00berk/page/n26">1</a>–15. [dostęp 2015-12-21].<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Science+diplomacy%3A+Antarctica%2C+science+and+the+governance+of+international+spaces&rft.atitle=Building+the+international+legal+framework+for+Antarctica&rft.aulast=Jacobsson&rft.aufirst=Marie&rft.pub=Smithsonian+Institute&rft.pages=%5Bhttps%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsciencediplomacy00berk%2Fpage%2Fn26+1%5D%E2%80%9315&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsciencediplomacy00berk"></cite> </li> <li id="cite_note-ats-ats-parties-126"><a href="#cite_ref-ats-ats-parties_126-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090422184735/http://www.ats.aq/devAS/ats_parties.aspx?lang=e">Antarctic Treaty System – Parties</a>. Antarctic Treaty and the Secretariat. [dostęp 2015-05-31]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ats.aq/devAS/ats_parties.aspx?lang=e">tego adresu</a> (2009-04-22)].</cite> </li> <li id="cite_note-antarcticanz.govt-mining-127"><a href="#cite_ref-antarcticanz.govt-mining_127-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141027011418/http://antarcticanz.govt.nz/images/downloads/information/infosheets/mining.pdf">Mining Issues in Antarctica</a> [PDF] [online], Antarctica New Zealand [dostęp 2015-06-14] [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://antarcticanz.govt.nz/images/downloads/information/infosheets/mining.pdf">adresu</a> 2014-10-27]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Mining+Issues+in+Antarctica&rft_id=http%3A%2F%2Fantarcticanz.govt.nz%2Fimages%2Fdownloads%2Finformation%2Finfosheets%2Fmining.pdf" style="display:none"> .</cite> </li> <li id="cite_note-asoc-128"><a href="#cite_ref-asoc_128-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.asoc.org/about/history">History of Antarctic and Southern Ocean Coalition</a>. Antarctic and Southern Ocean Coalition. [dostęp 2015-06-14].</cite> </li> <li id="cite_note-archive.greenpeace-129"><a href="#cite_ref-archive.greenpeace_129-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.greenpeace.org/international/en/about/history/how-we-saved-antarctica/">1991 – International Treaty saves the Antarctic from deadly threat</a>. Greenpeace. [dostęp 2015-05-07].</cite> </li> <li id="cite_note-newscientist-130"><a href="#cite_ref-newscientist_130-0">↑</a> <cite class="citation web closed-access">MichaelM. Cross MichaelM., <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.newscientist.com/article/mg13017745.500-antarctica-exploration-or-exploitation--thirty-years-agothe-antarctic-treaty-came-into-force-the-continents-future-lies-in-thehands-of-the-increasing-number-of-nations-now-working-there-.html">Antarctica: exploration or exploitation?</a> [online], New Scientist, 22 czerwca 1991 [dostęp 2022-10-26]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Michael&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Antarctica%3A+exploration+or+exploitation%3F&rft.date=1991-06-22&rft.aulast=Cross&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.newscientist.com%2Farticle%2Fmg13017745.500-antarctica-exploration-or-exploitation--thirty-years-agothe-antarctic-treaty-came-into-force-the-continents-future-lies-in-thehands-of-the-increasing-number-of-nations-now-working-there-.html" style="display:none"> .</cite> </li> <li id="cite_note-bas-mining-131"><a href="#cite_ref-bas-mining_131-0">↑</a> <cite class="citation web">British Antarctic Survey: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.antarctica.ac.uk/about_antarctica/geopolitical/environmental_issues/mining.php">Mining in Antarctica</a>. Natural Environment Research Council. [dostęp 2015-06-14].</cite> </li> <li id="cite_note-arctowski-proto-132"><a href="#cite_ref-arctowski-proto_132-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.arctowski.pl/index.php?p=249">Protokół o Ochronie Środowiska</a>. [w:] Arctowski.pl [on-line]. Polska Akademia Nauk. [dostęp 2015-06-14].</cite> </li> <li id="cite_note-ats-protocol-133"><a href="#cite_ref-ats-protocol_133-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170811074623/http://www.ats.aq/e/ep.htm">The Protocol on Environmental Protection to the Antarctic Treaty</a>. Antarctic Treaty Secretariat. [dostęp 2015-06-14]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ats.aq/e/ep.htm">tego adresu</a> (2017-08-11)].</cite> </li> <li id="cite_note-traktat2-134"><a href="#cite_ref-traktat2_134-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.arctowski.pl/arctowski/biblioteka/pdf/ukad_antarktyczny.pdf">Tekst układu antarktycznego</a>. Arctowski.pl. [dostęp 2015-06-14]. Cytat: Artykuł I: [...] Zabrania się w szczególności wszelkich przedsięwzięć o charakterze wojskowym, jak tworzenie baz wojskowych, przeprowadzanie manewrów wojskowych oraz doświadczeń ze wszelkimi rodzajami broni. [...] Układ nie zabrania korzystania z personelu lub sprzętu wojskowego dla badań naukowych lub dla wszelkich innych celów pokojowych.</cite> </li> <li id="cite_note-operacion90-135"><a href="#cite_ref-operacion90_135-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.marambio.aq/operacion90.html">Operación 90. La llegada al Polo Sur por vía terrestre</a>. Fundación Marambio. [dostęp 2015-06-14].</cite> </li> <li id="cite_note-history.navy-antarc-136"><a href="#cite_ref-history.navy-antarc_136-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141110082713/http://www.history.navy.mil/medals/antarc.htm">Antarctic Service Medal</a>. U.S. Navy. [dostęp 2015-05-31]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.history.navy.mil/medals/antarc.htm">tego adresu</a> (2014-11-10)].</cite> </li> <li id="cite_note-vg-23393120-137"><a href="#cite_ref-vg-23393120_137-0">↑</a> <a href="/w/index.php?title=VG_Nett&action=edit&redlink=1" class="new" title="VG Nett (strona nie istnieje)">VG Nett</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vg.no/forbruker/reise/kongen-av-antarktis/a/23393120/">Kongen av Antarktis</a> 2015-02-10. </li> <li id="cite_note-jubilee-138"><a href="#cite_ref-jubilee_138-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.gov.uk/government/news/queen-elizabeth-land">The Foreign Secretary has announced that the southern part of British Antarctic Territory has been named Queen Elizabeth Land</a>. [w:] Foreign & Commonwealth Office [on-line]. <a href="/wiki/Pierwszy_gabinet_Davida_Camerona" title="Pierwszy gabinet Davida Camerona">HM Government</a>, 2012-12-18. [dostęp 2015-06-15].</cite> </li> <li id="cite_note-BBC-angry-139"><a href="#cite_ref-BBC-angry_139-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://m.bbc.com/news/uk-20822582">Argentina angry after Antarctic territory named after Queen</a>. [w:] BBC News [on-line]. British Broadcasting Corporation, 2012-12-22. [dostęp 2015-03-22].</cite> </li> <li id="cite_note-illegal_referendum-140"><a href="#cite_ref-illegal_referendum_140-0">↑</a> <cite class="citation web">Sebastián Lacunza, Luciana Bertoia: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/uk/2013/mar/08/argentinians-illegal-falklands-referendum">Argentinians dismiss ‘illegal’ Falklands referendum</a>. <a href="/wiki/The_Guardian" title="The Guardian">The Guardian</a>, 2013-03-08. [dostęp 2015-07-01].</cite> </li> <li id="cite_note-peecug1-141">↑ <a href="#cite_ref-peecug1_141-0">a</a> <a href="#cite_ref-peecug1_141-1">b</a> <a href="#cite_ref-peecug1_141-2">c</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120117182941/http://library.jid.org/en/mono38/nieto.htm">La Antartica</a>. Library.jid.org. [dostęp 2015-06-14]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://library.jid.org/en/mono38/nieto.htm">tego adresu</a> (2012-01-17)].</cite> </li> <li id="cite_note-peecug2-142">↑ <a href="#cite_ref-peecug2_142-0">a</a> <a href="#cite_ref-peecug2_142-1">b</a> <a href="#cite_ref-peecug2_142-2">c</a> <cite class="citation web">Diego Ribadeneira E: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.afese.com/img/revistas/revista40/laantartida.pdf">La Antártida</a>. Afese.com. [dostęp 2015-06-14].</cite> </li> <li id="cite_note-Morris1988-143"><a href="#cite_ref-Morris1988_143-0">↑</a> <cite class="citation book">Michael Morris: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/?id=vqZJLAOnj58C&pg=PA145&lpg=PA145&dq=brazil+antarctica+zone+of+interest#v=onepage&q=brazil%20antarctica%20zone%20of%20interest&f=false">The Strait of Magellan</a>. Martinus Nijhoff Publishers, 1988, s. 219. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0792301811" title="Specjalna:Książki/0792301811">ISBN 0-7923-0181-1</a>. [dostęp 2015-06-15]. Cytat: Brazil has even designated a zone of Antarctic interest that overlaps the Argentine sector but not the Chilean one.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Strait+of+Magellan&rft.aulast=Morris&rft.aufirst=Michael&rft.pub=Martinus+Nijhoff+Publishers&rft.pages=219&rft.isbn=0-7923-0181-1&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DvqZJLAOnj58C%26pg%3DPA145%26lpg%3DPA145%26dq%3Dbrazil%2Bantarctica%2Bzone%2Bof%2Binterest%23v%3Donepage%26q%3Dbrazil%2520antarctica%2520zone%2520of%2520interest%26f%3Dfalse"></cite> </li> <li id="cite_note-CITEREFRakusa-Suszczewski198973-144"><a href="#cite_ref-CITEREFRakusa-Suszczewski198973_144-0">↑</a> <a href="#CITEREFRakusa-Suszczewski1989">Rakusa-Suszczewski 1989 ↓</a>, s. 73. </li> <li id="cite_note-CCAMLR_SB-145">↑ <a href="#cite_ref-CCAMLR_SB_145-0">a</a> <a href="#cite_ref-CCAMLR_SB_145-1">b</a> <cite class="citation journal"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ccamlr.org/en/system/files/CCAMLR_2012_Statistical_Bulletin_Volume_24_%282002-2011%29_4.pdf">Statistical Bulletin Volume 24 (2002-2011)</a>. „CCAMLR Statistical Bulletin”. 24, 2012. CCAMLR. Hobart, Australia.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Statistical+Bulletin+Volume+24+%282002-2011%29&rft.jtitle=CCAMLR+Statistical+Bulletin&rft.date=2012&rft.volume=24&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.ccamlr.org%2Fen%2Fsystem%2Ffiles%2FCCAMLR_2012_Statistical_Bulletin_Volume_24_%25282002-2011%2529_4.pdf"> brak numeru strony </li> <li id="cite_note-Gareth-146"><a href="#cite_ref-Gareth_146-0">↑</a> <cite class="citation web">Jack Gareth: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150923172348/http://www.anta.canterbury.ac.nz/documents/GCAS%20electronic%20projects/GCAS%20_Review_Gareth.pdf">GCAS Review (ANTA 502): Convention on the Conservation of Antarctic Marine Living Resources</a>. s. 6. [dostęp 2015-06-19]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.anta.canterbury.ac.nz/documents/GCAS%20electronic%20projects/GCAS%20_Review_Gareth.pdf">tego adresu</a> (2015-09-23)].</cite> </li> <li id="cite_note-poaching-147"><a href="#cite_ref-poaching_147-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/environment/2015/jan/21/antarctic-toothfish-poaching-ships-shrug-off-new-zealand-navy">Antarctic toothfish poaching ships shrug off New Zealand navy</a>. <a href="/wiki/The_Guardian" title="The Guardian">The Guardian</a>, 2015-01-21. [dostęp 2015-06-19].</cite> </li> <li id="cite_note-iaato-stat-148"><a href="#cite_ref-iaato-stat_148-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://iaato.org/tourism-statistics">Tourism Statistics. 2013–2014 Statistics</a>. International Association of Antarctica Tour Operators, 2015. [dostęp 2015-03-22].</cite> </li> <li id="cite_note-telegraph-149"><a href="#cite_ref-telegraph_149-0">↑</a> <cite class="citation book">MarkM. Rowe MarkM., <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.telegraph.co.uk/travel/734551/Tourism-threatens-Antarctic.html">Tourism ‘threatens Antarctic’</a>, Telegraph UK, London, 11 lutego 2006 [dostęp 2015-06-14]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Mark&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Tourism+%E2%80%98threatens+Antarctic%E2%80%99&rft.place=London&rft.date=2006-02-11&rft.aulast=Rowe&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.telegraph.co.uk%2Ftravel%2F734551%2FTourism-threatens-Antarctic.html" style="display:none"> .</cite> </li> <li id="cite_note-qantas-ap-150"><a href="#cite_ref-qantas-ap_150-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.apnewsarchive.com/1994/Qantas-To-Resume-Sightseeing-Flights-Over-Antarctica/id-06606f05d9093b8ec5eabdd9de0ca1fc">Qantas To Resume Sightseeing Flights Over Antarctica</a>. Associated Press, 1994-11-02. [dostęp 2015-06-15].</cite> </li> <li id="cite_note-see_ISO_4217-151"><a href="#cite_ref-see_ISO_4217_151-0">↑</a> Zob. <a href="/wiki/ISO_4217" title="ISO 4217">ISO 4217</a>. </li> <li id="cite_note-COMNAP-152"><a href="#cite_ref-COMNAP_152-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160304202444/https://www.comnap.aq/Members/SiteAssets/SitePages/Home/Antarctic_Facilities_List_24Feb2015.xls">Main Antarctic Facilities operated by National Antarctic Programs in the Antarctic Treaty Area (South of 60° latitude South)</a>. Council of Managers of National Antarctic Programs, 2015-02-24. [dostęp 2015-04-07]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.comnap.aq/Members/SiteAssets/SitePages/Home/Antarctic_Facilities_List_24Feb2015.xls">tego adresu</a> (2016-03-04)]. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-CITEREFRakusa-Suszczewski19897–20-153"><a href="#cite_ref-CITEREFRakusa-Suszczewski19897–20_153-0">↑</a> <a href="#CITEREFRakusa-Suszczewski1989">Rakusa-Suszczewski 1989 ↓</a>, s. 7–20. </li> <li id="cite_note-icecube-154"><a href="#cite_ref-icecube_154-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190325184340/https://icecube.wisc.edu/about/facts">IceCube Quick Facts</a>. IceCube Neutrino Observatory. [dostęp 2015-06-14]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="https://icecube.wisc.edu/about/facts">tego adresu</a> (2019-03-25)].</cite> </li> <li id="cite_note-ozone_record-155"><a href="#cite_ref-ozone_record_155-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140530023308/http://www.nasa.gov/vision/earth/lookingatearth/ozone_record.html">NASA and NOAA Announce Ozone Hole is a Double Record Breaker</a>. Goddard Space Flight Center, NASA, 2006-10-19. [dostęp 2015-06-14]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nasa.gov/vision/earth/lookingatearth/ozone_record.html">tego adresu</a> (2014-05-30)].</cite> </li> <li id="cite_note-recovery-156"><a href="#cite_ref-recovery_156-0">↑</a> <cite class="citation journal">Strahan, S.E., et al.. Inorganic chlorine variability in the Antarctic vortex and implications for ozone recovery. „Journal of Geophysical Research: Atmospheres”. 119 (24), s. 14–098, 2014-12-18. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1002/2014JD022295">10.1002/2014JD022295</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Inorganic+chlorine+variability+in+the+Antarctic+vortex+and+implications+for+ozone+recovery&rft.jtitle=Journal+of+Geophysical+Research%3A+Atmospheres&rft.date=2014-12-18&rft.volume=119&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=Strahan%2C+S.E.&rft.pages=14%E2%80%93098&rft_id=info:doi/10.1002%2F2014JD022295">  </li> <li id="cite_note-antarcticsun-diy-157"><a href="#cite_ref-antarcticsun-diy_157-0">↑</a> <cite class="citation web">Peter Rejcek: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://antarcticsun.usap.gov/science/contenthandler.cfm?id=2946">DIY mapping</a>. The Antarctic Sun, 2013-11-29. [dostęp 2015-06-14].</cite> </li> <li id="cite_note-belspo-station-index-en-158"><a href="#cite_ref-belspo-station-index-en_158-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070704065854/http://www.belspo.be/belspo/BePoles/science/station/index_en.stm">Belgian Science Policy Office</a>. belspo.be. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.belspo.be/belspo/BePoles/science/station/index_en.stm">tego adresu</a> (2007-07-04)].</cite> – Princess Elisabeth Station. </li> <li id="cite_note-news.bbc-nature-7194579-159"><a href="#cite_ref-news.bbc-nature-7194579_159-0">↑</a> <cite class="citation web">Richard Black: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150319163459/http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/7194579.stm">Ancient Antarctic eruption noted</a>. BBC News, 2008-01-20. [dostęp 2015-03-24]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/7194579.stm">tego adresu</a> (2015-03-19)].</cite> </li> <li id="cite_note-meteorite-160">↑ <a href="#cite_ref-meteorite_160-0">a</a> <a href="#cite_ref-meteorite_160-1">b</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://caslabs.case.edu/ansmet/faqs/">FAQ</a>. [w:] Antarctic Search for Meteorites program [on-line]. <a href="/wiki/Case_Western_Reserve_University" title="Case Western Reserve University">Case Western Reserve University</a>. [dostęp 2015-05-31].</cite> </li> <li id="cite_note-nzherald-10868465-161"><a href="#cite_ref-nzherald-10868465_161-0">↑</a> <cite class="citation journal"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nzherald.co.nz/world/news/article.cfm?c_id=2&objectid=10868465">Antarctic scientists find 18kg meteorite</a>, „New Zealand Herald”, 1 marca 2013 [dostęp 2015-05-31]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=article&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.date=2013-03-01&rft.jtitle=New+Zealand+Herald&rft.atitle=Antarctic+scientists+find+18kg+meteorite&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.nzherald.co.nz%2Fworld%2Fnews%2Farticle.cfm%3Fc_id%3D2%26objectid%3D10868465" style="display:none"> .</cite> </li> <li id="cite_note-crater-162"><a href="#cite_ref-crater_162-0">↑</a> <cite class="citation web">Pam Frost Gorder: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180130204243/https://news.osu.edu/news/2006/06/01/erthboom/">Big Bang in Antarctica – Killer Crater Found Under Ice</a>. <a href="/wiki/Uniwersytet_Stanu_Ohio" title="Uniwersytet Stanu Ohio">Uniwersytet Stanu Ohio</a>: Research News, 2006-06-01. [dostęp 2018-02-25]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="https://news.osu.edu/news/2006/06/01/erthboom/">tego adresu</a> (2018-01-30)].</cite> </li> <li id="cite_note-baudouin-163"><a href="#cite_ref-baudouin_163-0">↑</a> <cite class="citation web">Jayalakshmi K: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ibtimes.co.uk/two-km-wide-crater-antarctica-linked-2004-meteorite-impact-1482869">Two km wide crater in Antarctica linked to 2004 meteorite impact</a>. International Business Times, 2015-01-11. [dostęp 2015-03-25]. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-sounding-164"><a href="#cite_ref-sounding_164-0">↑</a> <cite class="citation web">Mark Wade: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.astronautix.com/a/antarctica.html">Antarctica: Launch Sites</a>. Encyclopedia Astronautica. [dostęp 2018-02-25]. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-United_Nations_Environment_Programme-165"><a href="#cite_ref-United_Nations_Environment_Programme_165-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.grida.no/resources/5268">Regional changes in Arctic and Antarctic sea ice</a>. United Nations Environment Programme.</cite> </li> <li id="cite_note-National_Snow_and_Ice_Data_Center-166"><a href="#cite_ref-National_Snow_and_Ice_Data_Center_166-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://nsidc.org/cryosphere/seaice/characteristics/difference.html">Arctic vs. Antarctic</a>. [w:] All About Sea Ice [on-line]. National Snow and Ice Data Center. [dostęp 2018-02-25].</cite> </li> <li id="cite_note-RignotCasassa2004-167"><a href="#cite_ref-RignotCasassa2004_167-0">↑</a> <cite class="citation journal">E. Rignot, G. Casassa, P. Gogineni, W. Krabill i inni. Accelerated ice discharge from the Antarctic Peninsula following the collapse of Larsen B ice shelf. „Geophysical Research Letters”. 31 (18), wrzesień 2004. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1029/2004GL020697">10.1029/2004GL020697</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Accelerated+ice+discharge+from+the+Antarctic+Peninsula+following+the+collapse+of+Larsen+B+ice+shelf&rft.jtitle=Geophysical+Research+Letters&rft.date=2004&rft.volume=31&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=E.+Rignot&rft_id=info:doi/10.1029%2F2004GL020697">  </li> <li id="cite_note-AlleyetAl2005-168"><a href="#cite_ref-AlleyetAl2005_168-0">↑</a> <cite class="citation journal">Richard B. Alley, Peter U. Clark, Philippe Huybrechts, Ian Joughin. Ice-Sheet and Sea-Level Changes. „<a href="/wiki/Science" title="Science">Science</a>”. 310 (5747), s. 456–460, 2005-10-21. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1126/science.1114613">10.1126/science.1114613</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Ice-Sheet+and+Sea-Level+Changes&rft.jtitle=%5B%5BScience%5D%5D&rft.date=2005-10-21&rft.volume=310&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.aulast=Alley&rft.aufirst=Richard+B.&rft.pages=456%E2%80%93460&rft_id=info:doi/10.1126%2Fscience.1114613">  </li> <li id="cite_note-ShepherdWingham2007-169">↑ <a href="#cite_ref-ShepherdWingham2007_169-0">a</a> <a href="#cite_ref-ShepherdWingham2007_169-1">b</a> <cite class="citation journal">Andrew Shepherd, Duncan Wingham. Recent Sea-Level Contributions of the Antarctic and Greenland Ice Sheets. „Science”. 315 (5818). s. 1529–1532. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1126/science.1136776">10.1126/science.1136776</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Recent+Sea-Level+Contributions+of+the+Antarctic+and+Greenland+Ice+Sheets&rft.jtitle=Science&rft.volume=315&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.aulast=Shepherd&rft.aufirst=Andrew&rft.pages=1529%E2%80%931532&rft_id=info:doi/10.1126%2Fscience.1136776">  </li> <li id="cite_note-RignotBamber2008-170">↑ <a href="#cite_ref-RignotBamber2008_170-0">a</a> <a href="#cite_ref-RignotBamber2008_170-1">b</a> <a href="#cite_ref-RignotBamber2008_170-2">c</a> <cite class="citation journal">Eric Rignot, i inni. Recent Antarctic ice mass loss from radar interferometry and regional climate modelling. „Nature Geoscience”. 1, s. 106–110, 2008. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1038/ngeo102">10.1038/ngeo102</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Recent+Antarctic+ice+mass+loss+from+radar+interferometry+and+regional+climate+modelling&rft.jtitle=Nature+Geoscience&rft.date=2008&rft.volume=1&rft.aulast=Rignot&rft.aufirst=Eric&rft.pages=106%E2%80%93110&rft_id=info:doi/10.1038%2Fngeo102">  </li> <li id="cite_note-Shepherdetal2012-171"><a href="#cite_ref-Shepherdetal2012_171-0">↑</a> Shepherd et al. 2012 <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sciencemag.org/content/338/6111/1183">A Reconciled Estimate of Ice-Sheet Mass Balance</a>. </li> <li id="cite_note-ChenWilson2008-172"><a href="#cite_ref-ChenWilson2008_172-0">↑</a> <cite class="citation journal">J.L. Chen, C.R. Wilson, B.D. Tapley, D. Blankenship i inni. Antarctic regional ice loss rates from GRACE. „Earth and Planetary Science Letters”. 266 (1–2), s. 140–148, 2008-02-01. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016/j.epsl.2007.10.057">10.1016/j.epsl.2007.10.057</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Antarctic+regional+ice+loss+rates+from+GRACE&rft.jtitle=Earth+and+Planetary+Science+Letters&rft.date=2008-02-01&rft.volume=266&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=J.L.+Chen&rft.pages=140%E2%80%93148&rft_id=info:doi/10.1016%2Fj.epsl.2007.10.057">  </li> <li id="cite_note-CryoSat-ubytek-173"><a href="#cite_ref-CryoSat-ubytek_173-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.esa.int/pol/ESA_in_your_country/Poland/CryoSat_wykryl_nagly_ubytek_lodu_na_Polwyspie_Antarktycznym">CryoSat wykrył nagły ubytek lodu na Półwyspie Antarktycznym</a>. <a href="/wiki/Europejska_Agencja_Kosmiczna" title="Europejska Agencja Kosmiczna">Europejska Agencja Kosmiczna</a>, 2015-06-08. [dostęp 2015-06-09].</cite> </li> <li id="cite_note-SteigSchneider2009-174"><a href="#cite_ref-SteigSchneider2009_174-0">↑</a> <cite class="citation journal">Eric J. Steig, David P. Schneider, Scott D. Rutherford, Michael E. Mann i inni. Warming of the Antarctic ice-sheet surface since the 1957 International Geophysical Year. „<a href="/wiki/Nature" title="Nature">Nature</a>”. 457. s. 459–462. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1038/nature07669">10.1038/nature07669</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Warming+of+the+Antarctic+ice-sheet+surface+since+the+1957+International+Geophysical+Year&rft.jtitle=%5B%5BNature%5D%5D&rft.volume=457&rft.aulast=Steig&rft.aufirst=Eric+J.&rft.pages=459%E2%80%93462&rft_id=info:doi/10.1038%2Fnature07669">  </li> <li id="cite_note-Gillett2008-175"><a href="#cite_ref-Gillett2008_175-0">↑</a> <cite class="citation journal">Attribution of polar warming to human influence. „Nature Geoscience”. 1, s. 750–754, 2008. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1038/ngeo338">10.1038/ngeo338</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Attribution+of+polar+warming+to+human+influence&rft.jtitle=Nature+Geoscience&rft.date=2008&rft.volume=1&rft.pages=750%E2%80%93754&rft_id=info:doi/10.1038%2Fngeo338">  </li> <li id="cite_note-Steig2013-176"><a href="#cite_ref-Steig2013_176-0">↑</a> <cite class="citation journal">Eric J. Steig, et al.. Recent climate and ice-sheet changes in West Antarctica compared with the past 2,000 years. „Nature Geoscience”. 6, s. 372–375, 2013. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1038/ngeo1778">10.1038/ngeo1778</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Recent+climate+and+ice-sheet+changes+in+West+Antarctica+compared+with+the+past+2%2C000+years&rft.jtitle=Nature+Geoscience&rft.date=2013&rft.volume=6&rft.au=Eric+J.+Steig&rft.pages=372%E2%80%93375&rft_id=info:doi/10.1038%2Fngeo1778">  </li> <li id="cite_note-ipcc_2014-177"><a href="#cite_ref-ipcc_2014_177-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ipcc.ch/pdf/assessment-report/ar5/syr/AR5_SYR_FINAL_SPM.pdf">Climate Change 2014 Synthesis Report: Summary for Policymakers</a>. [w:] IPCC Fifth Assessment Report [on-line]. Intergovernmental Panel on Climate Change, 2014. s. 5. [dostęp 2015-07-06]. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-PayneVieli2004-179"><a href="#cite_ref-PayneVieli2004_179-0">↑</a> <cite class="citation journal">Recent dramatic thinning of largest West Antarctic ice stream triggered by oceans. „Geophysical Research Letters”. 31 (23), 2004-12-06. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1029/2004GL021284">10.1029/2004GL021284</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Recent+dramatic+thinning+of+largest+West+Antarctic+ice+stream+triggered+by+oceans&rft.jtitle=Geophysical+Research+Letters&rft.date=2004-12-06&rft.volume=31&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft_id=info:doi/10.1029%2F2004GL021284">  </li> <li id="cite_note-ThomaJenkins2008-180"><a href="#cite_ref-ThomaJenkins2008_180-0">↑</a> <cite class="citation journal">Malte Thoma, Adrian Jenkins, David Holland, Stan Jacobs. Modelling Circumpolar Deep Water intrusions on the Amundsen Sea continental shelf, Antarctica. „Geophysical Research Letters”. 35 (18), wrzesień 2008. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1029/2008GL034939">10.1029/2008GL034939</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Modelling+Circumpolar+Deep+Water+intrusions+on+the+Amundsen+Sea+continental+shelf%2C+Antarctica&rft.jtitle=Geophysical+Research+Letters&rft.date=wrzesie%C5%84+2008&rft.volume=35&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.aulast=Thoma&rft.aufirst=Malte&rft_id=info:doi/10.1029%2F2008GL034939">  </li> <li id="cite_note-doi10.1029/2006JF000597-181"><a href="#cite_ref-doi10.1029/2006JF000597_181-0">↑</a> <cite class="citation journal">Pritchard, H., and D.G. Vaughan. Widespread acceleration of tidewater glaciers on the Antarctic Peninsula. „Journal of Geophysical Research”. 112, 2007. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1029/2006JF000597">10.1029/2006JF000597</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/2007JGRF..11203S29P">2007JGRF..11203S29P</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Widespread+acceleration+of+tidewater+glaciers+on+the+Antarctic+Peninsula&rft.jtitle=Journal+of+Geophysical+Research&rft.date=2007&rft.volume=112&rft.au=Pritchard%2C+H.%2C+and+D.G.+Vaughan&rft_id=info:doi/10.1029%2F2006JF000597">  </li> <li id="cite_note-sciencedaily-080210100441-182"><a href="#cite_ref-sciencedaily-080210100441_182-0">↑</a> <cite class="citation web">Glasser, Neil: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.sciencedaily.com/releases/2008/02/080210100441.htm">Antarctic Ice Shelf Collapse Blamed On More Than Climate Change</a>. ScienceDaily, 2008-02-10.</cite> </li> <li id="cite_note-usatoday-chunk-183"><a href="#cite_ref-usatoday-chunk_183-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://usatoday30.usatoday.com/tech/science/2008-03-25-antartica--collapse_N.htm">Large Antarctic ice chunk collapses</a>. USA Today, 2008-03-27. [dostęp 2015-06-14].</cite> </li> <li id="cite_note-edition.cnn-index2-184"><a href="#cite_ref-edition.cnn-index2_184-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131021082541/http://edition.cnn.com/2008/TECH/03/25/antarctic.ice/index.html">Massive ice shelf on verge of breakup</a>. Cable News Network, 2008-03-25. [dostęp 2015-06-14]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://edition.cnn.com/2008/TECH/03/25/antarctic.ice/index.html">tego adresu</a> (2013-10-21)].</cite> </li> <li id="cite_note-news-bbc-tech-7984054-185"><a href="#cite_ref-news-bbc-tech-7984054_185-0">↑</a> <cite class="citation journal"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140905061727/http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/7984054.stm">Ice bridge ruptures in Antarctic</a>, „BBC News”, British Broadcasting Corporation, 5 kwietnia 2009 [dostęp 2015-06-14] [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/7984054.stm">adresu</a> 2014-09-05]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=article&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.date=2009-04-05&rft.jtitle=BBC+News&rft.atitle=Ice+bridge+ruptures+in+Antarctic&rft_id=http%3A%2F%2Fnews.bbc.co.uk%2F2%2Fhi%2Fscience%2Fnature%2F7984054.stm" style="display:none"> .</cite> </li> <li id="cite_note-big_melt-reuters-186"><a href="#cite_ref-big_melt-reuters_186-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.reuters.com/article/idUSN1544271020070515">Big area of Antarctica melted</a>. Reuters, 2007-05-16. [dostęp 2015-06-14].</cite> </li> <li id="cite_note-doi10.1038/ngeo1671-187"><a href="#cite_ref-doi10.1038/ngeo1671_187-0">↑</a> <cite class="citation journal">David H. Bromwich, Julien P. Nicolas, Andrew J. Monaghan, Matthew A. Lazzara i inni. Central West Antarctica among the most rapidly warming regions on Earth. „Nature Geoscience”. 6, s. 139–145, 2013. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1038/ngeo1671">10.1038/ngeo1671</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Central+West+Antarctica+among+the+most+rapidly+warming+regions+on+Earth&rft.jtitle=Nature+Geoscience&rft.date=2013&rft.volume=6&rft.aulast=Bromwich&rft.aufirst=David+H.&rft.pages=139%E2%80%93145&rft_id=info:doi/10.1038%2Fngeo1671">  </li> <li id="cite_note-antarctica-ac-ozone-index-188"><a href="#cite_ref-antarctica-ac-ozone-index_188-0">↑</a> <cite class="citation web">British Antarctic Survey, Meteorology and Ozone Monitoring Unit: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.antarctica.ac.uk/met/jds/ozone/index.html">Antarctic Ozone</a>. Natural Environment Research Council. [dostęp 2015-06-14].</cite> </li> <li id="cite_note-schiermeier2009-189">↑ <a href="#cite_ref-schiermeier2009_189-0">a</a> <a href="#cite_ref-schiermeier2009_189-1">b</a> <a href="#cite_ref-schiermeier2009_189-2">c</a> <cite class="citation journal">Schiermeier, Quirin. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nature.com/news/2009/090812/full/460792a.html">Atmospheric science: Fixing the sky</a>. „<a href="/wiki/Nature" title="Nature">Nature</a>”. 460 (7257), s. 792–795, 2009-08-12. Nature Publishing Group. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1038/460792a">10.1038/460792a</a>. <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19675624">19675624</a>. [dostęp 2015-06-14].</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Atmospheric+science%3A+Fixing+the+sky&rft.jtitle=%5B%5BNature%5D%5D&rft.date=2009-08-12&rft.volume=460&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=Schiermeier%2C+Quirin&rft.pages=792%E2%80%93795&rft_id=info:pmid/19675624&rft_id=info:doi/10.1038%2F460792a&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nature.com%2Fnews%2F2009%2F090812%2Ffull%2F460792a.html">  </li> <li id="cite_note-nasa-Ozone-antarctic-190"><a href="#cite_ref-nasa-Ozone-antarctic_190-0">↑</a> <cite class="citation web">NASA: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://ozonewatch.gsfc.nasa.gov/facts/hole_SH.html">What is the Ozone Hole?</a>. Ozone Hole Watch, 2013-09-25. [dostęp 2015-06-14].</cite> </li> <li id="cite_note-gloss-191"><a href="#cite_ref-gloss_191-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170702133708/http://glossary.eea.europa.eu/terminology/concept_html?term=polar%20vortex">polar vortex</a>. [w:] Environmental Terminology and Discovery Service (ETDS) [on-line]. <a href="/wiki/Europejska_Agencja_%C5%9Arodowiska" title="Europejska Agencja Środowiska">Europejska Agencja Środowiska</a>. [dostęp 2015-05-01]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://glossary.eea.europa.eu/terminology/concept_html?term=polar%20vortex">tego adresu</a> (2017-07-02)]. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-doi10.1029/2009GL037524-192"><a href="#cite_ref-doi10.1029/2009GL037524_192-0">↑</a> <cite class="citation journal">Turner J., Comiso J.C., Marshall G.J., Lachlan-Cope T.A., Bracegirdle T., Maksym T., Meredith M.P., Wang Z., Orr A. Non-annular atmospheric circulation change induced by stratospheric ozone depletion and its role in the recent increase of Antarctic sea ice extent. „<a href="/w/index.php?title=Geophysical_Research_Letters&action=edit&redlink=1" class="new" title="Geophysical Research Letters (strona nie istnieje)">Geophysical Research Letters</a>”. 36 (8), s. L08502, 2009. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1029/2009GL037524">10.1029/2009GL037524</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/2009GeoRL..3608502T">2009GeoRL..3608502T</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Non-annular+atmospheric+circulation+change+induced+by+stratospheric+ozone+depletion+and+its+role+in+the+recent+increase+of+Antarctic+sea+ice+extent&rft.jtitle=%5B%5BGeophysical+Research+Letters%5D%5D&rft.date=2009&rft.volume=36&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=Turner+J.%2C+Comiso+J.C.%2C+Marshall+G.J.%2C+Lachlan-Cope+T.A.%2C+Bracegirdle+T.%2C+Maksym+T.%2C+Meredith+M.P.%2C+Wang+Z.%2C+Orr+A&rft.pages=L08502&rft_id=info:doi/10.1029%2F2009GL037524">  </li> <li id="cite_note-UN-ozone-193"><a href="#cite_ref-UN-ozone_193-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210627124846/https://news.un.org/en/story/2019/09/1046452">Ozone on track to heal completely in our lifetime, UN environment agency declares on World Day</a>. Organizacja Narodów Zjednoczonych, 2019-09-16. [dostęp 2021-07-06]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="https://news.un.org/en/story/2019/09/1046452">tego adresu</a> (2021-06-27)]. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=37" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=37" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia">edytuj kod</a>]</div> <ul><li><cite class="citation book" id="CITEREFDługosz2002">Zbigniew Długosz: Historia odkryć geograficznych i poznania Ziemi. Warszawa: PWN, 2002.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Historia+odkry%C4%87+geograficznych+i+poznania+Ziemi&rft.aulast=D%C5%82ugosz&rft.aufirst=Zbigniew&rft.pub=PWN&rft.place=Warszawa"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFMakowski2004">Jerzy Makowski: Geografia fizyczna świata. Warszawa: PWN, 2004.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Geografia+fizyczna+%C5%9Bwiata&rft.aulast=Makowski&rft.aufirst=Jerzy&rft.pub=PWN&rft.place=Warszawa"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFMartyn1995">Danuta Martyn: Klimaty kuli ziemskiej. Warszawa: PWN, 1995.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Klimaty+kuli+ziemskiej&rft.aulast=Martyn&rft.aufirst=Danuta&rft.pub=PWN&rft.place=Warszawa"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFMityk1982">Jan Mityk: Geografia fizyczna części świata. Warszawa: PWN, 1982.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Geografia+fizyczna+cz%C4%99%C5%9Bci+%C5%9Bwiata&rft.aulast=Mityk&rft.aufirst=Jan&rft.pub=PWN&rft.place=Warszawa"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFPernetta1996">John Pernetta: Atlas Oceany. Warszawa: Muza, 1996, s. 167.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Atlas+Oceany&rft.aulast=Pernetta&rft.aufirst=John&rft.pub=Muza&rft.place=Warszawa&rft.pages=167"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFRakusa-Suszczewski1989"><a href="/wiki/Stanis%C5%82aw_Rakusa-Suszczewski" title="Stanisław Rakusa-Suszczewski">Stanisław Rakusa-Suszczewski</a>: W Antarktyce. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1989.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=W+Antarktyce&rft.aulast=Rakusa-Suszczewski&rft.aufirst=Stanis%C5%82aw&rft.pub=Krajowa+Agencja+Wydawnicza&rft.place=Warszawa"></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFRiffenburgh2007">Beau Riffenburgh: Encyclopedia of the Antarctic. T. 1. Taylor & Francis, 2007. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0415970245" title="Specjalna:Książki/0415970245">ISBN 0-415-97024-5</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Encyclopedia+of+the+Antarctic&rft.aulast=Riffenburgh&rft.aufirst=Beau&rft.pub=Taylor+%26+Francis&rft.isbn=0415970245"></cite></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Linki_zewnętrzne">Linki zewnętrzne</h2>[<a href="/w/index.php?title=Antarktyda&veaction=edit&section=38" title="Edytuj sekcję: Linki zewnętrzne" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=Antarktyda&action=edit&section=38" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Linki zewnętrzne">edytuj kod</a>]</div> <table class="infobox noprint plainlinks"> <tbody><tr> <td style="text-align: center; font-weight: bold;">Informacje w <a href="/wiki/Wikipedia:Projekty_siostrzane" title="Wikipedia:Projekty siostrzane">projektach siostrzanych</a></td> </tr> <tr> <td><a href="/wiki/Plik:Wikiquote-logo.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/15px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="18" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/23px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/30px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></a>  <a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Antarktyda" class="extiw" title="q:Antarktyda">Cytaty</a> w <a href="/wiki/Wikicytaty" title="Wikicytaty">Wikicytatach</a></td> </tr><tr> <td><a href="/wiki/Plik:Wikinews-logo.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/15px-Wikinews-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/23px-Wikinews-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/30px-Wikinews-logo.svg.png 2x" data-file-width="759" data-file-height="415" /></a>  <a href="https://pl.wikinews.org/wiki/Kategoria:Antarktyda" class="extiw" title="n:Kategoria:Antarktyda">Wiadomości</a> w <a href="/wiki/Wikinews" title="Wikinews">Wikinews</a></td> </tr><tr> <td><a href="/wiki/Plik:Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg/15px-Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg/23px-Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg/30px-Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg.png 2x" data-file-width="193" data-file-height="193" /></a>  <a href="https://pl.wikivoyage.org/wiki/Antarktyka" class="extiw" title="voy:Antarktyka">Informacje</a> w <a href="/wiki/Wikipodr%C3%B3%C5%BCe" title="Wikipodróże">Wikipodróżach</a></td> </tr><tr> <td><a href="/wiki/Plik:WiktionaryPl_nodesc.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/15px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png" decoding="async" width="15" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/23px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/30px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 2x" data-file-width="122" data-file-height="117" /></a>  <a href="https://pl.wiktionary.org/wiki/Antarktyda" class="extiw" title="wikt:Antarktyda">Definicje słownikowe</a> w <a href="/wiki/Wikis%C5%82ownik" title="Wikisłownik">Wikisłowniku</a></td> </tr> </tbody></table> <ul><li><cite class="citation journal"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/zeszyty/zeszyt_08.pdf">Antarktyka</a>. „Nazewnictwo geograficzne Świata”. 8, 2006. <a href="/wiki/Komisja_Standaryzacji_Nazw_Geograficznych_poza_Granicami_Rzeczypospolitej_Polskiej" title="Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej">Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej</a>, <a href="/wiki/G%C5%82%C3%B3wny_Urz%C4%85d_Geodezji_i_Kartografii" title="Główny Urząd Geodezji i Kartografii">Główny Urząd Geodezji i Kartografii</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Antarktyka&rft.jtitle=Nazewnictwo+geograficzne+%C5%9Awiata&rft.date=2006&rft.volume=8&rft_id=http%3A%2F%2Fksng.gugik.gov.pl%2Fpliki%2Fzeszyty%2Fzeszyt_08.pdf"> brak numeru strony</li> <li><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://kbp.pan.pl/index.php?option=com_content&view=featured&Itemid=68&lang=pl">Komitet Badań Polarnych</a>. <a href="/wiki/Polska_Akademia_Nauk" title="Polska Akademia Nauk">Polska Akademia Nauk</a>, 2015. [dostęp 2015-05-31]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr> • <abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ats.aq/">Antarctic Treaty Secretariat</a>. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr> • <abbr title="Treść w języku hiszpańskim (español)">hiszp.</abbr> • <abbr title="Treść w języku francuskim (français)">fr.</abbr> • <abbr title="Treść w języku rosyjskim (русский)">ros.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180726134253/http://dmoztools.net/Regional/Polar_Regions/Antarctic/">Polar Regions: Antarctic</a>. DMOZ. [dostęp 2018-07-26]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://dmoztools.net/Regional/Polar_Regions/Antarctic/">tego adresu</a> (2018-07-26)]. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite></li> <li><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.co.uk/programmes/b00ss2th">Antarctica</a>. [w:] In Our Time [on-line]. BBC. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite> (podcast)</li> <li><cite class="citation web">Constantine von Hoffman, Avi Abrams: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.darkroastedblend.com/2008/12/ghosts-of-antarctica-abandoned-stations.html">The Ghosts of Antarctica: Abandoned Stations and Huts</a>. [dostęp 2015-03-04]. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite> – historia i zdjęcia opuszczonych stacji antarktycznych.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.antarctica.ac.uk/">British Antarctic Survey (BAS)</a> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.usap.gov/">U.S. Antarctic Program Portal</a> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>) <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://antarcticsun.usap.gov/">The Antarctic Sun</a>, czasopismo internetowe amerykańskiego programu antarktycznego (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://lima.nasa.gov/">Landsat Image Mosaic of Antarctica</a> (NASA)</li></ul></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.antarctica.gov.au/">Australian Antarctic Division</a> (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nytimes.com/slideshow/2010/08/23/science/23saw_antarctica.html">Journey to Antarctica in 1959</a>, prezentacja <a href="/wiki/The_New_York_Times" title="The New York Times">The New York Times</a></li> <li>Nagranie Ernesta Shackletona, opisującego <a rel="nofollow" class="external text" href="http://aso.gov.au/titles/spoken-word/my-south-polar-expedition/">ekspedycję z 1908</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://cdn.antarcticglaciers.org/wp-content/uploads/2013/06/Antarctic_subglacial_lakes.jpg">Mapa jezior podlodowcowych</a> na Antarktydzie</li></ul> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74983602">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin:auto;text-align:center;padding:3px;margin-top:1em;clear:both}.mw-parser-output table.navbox:not(.pionowy){width:100%}.mw-parser-output .navbox+.navbox{border-top:0;margin-top:0}.mw-parser-output .navbox.pionowy{width:250px;float:right;clear:right;margin:0 0 0.4em 1.4em}.mw-parser-output .navbox.pionowy .before,.mw-parser-output .navbox.pionowy .after{padding:0.5em 0;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.caption,.mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background:#ccf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox .tnavbar{font-weight:normal;font-size:xx-small;white-space:nowrap;padding:0}.mw-parser-output .navbox>.tnavbar{margin-left:1em;float:left}.mw-parser-output .navbox .below>hr+.tnavbar{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox .below>.tnavbar:before{content:"Ten szablon: "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:after{content:" · "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:last-child:after{content:none}.mw-parser-output .navbox hr{margin:0.2em 1em}.mw-parser-output .navbox .title{background:#ddf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content:not(.grupa-szablonów-nawigacyjnych){margin-top:2px;padding:0;font-size:smaller;overflow:auto}.mw-parser-output .navbox .above+div,.mw-parser-output .navbox .above+.navbox-main-content,.mw-parser-output .navbox .below,.mw-parser-output .navbox .title+.grid{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below{background:#ddf;text-align:center;margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .navbox .flex>.before,.mw-parser-output .navbox .flex>.after{align-self:center;text-align:center}.mw-parser-output .navbox .flex>.navbox-main-content{flex-grow:1}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .before{margin-right:0.5em}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .after{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox .inner-columns,.mw-parser-output .navbox .inner-group,.mw-parser-output .navbox .inner-standard{border-spacing:0;border-collapse:collapse;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis{text-align:right;vertical-align:middle}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis+.spis{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td{padding:0;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td:first-child{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .inner-standard .inner-standard>tbody>tr>td{text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-odd,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-even{padding:0 0.3em}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>th+td{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns{table-layout:fixed}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{padding:0;border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);border-right:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{vertical-align:top}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:first-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:first-child{border-left:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:last-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:last-child{border-right:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ul,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ol,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>dl{text-align:left;column-width:24em}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+table{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.opis,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.spis{padding:0.1em 1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-toggle,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.mw-collapsible-toggle{width:4em;text-align:right;margin-right:0.4em}.mw-parser-output .navbox>.fakebar,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.fakebar{float:left;width:4em;height:1em}.mw-parser-output .navbox .opis{background:#ddf;padding:0 1em;white-space:nowrap;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox.pionowy .opis{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-even,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-odd{background:transparent}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-odd,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-even{background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div{background:transparent}.mw-parser-output .navbox p{margin:0;padding:0.3em 0}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:gold}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:silver}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#c96}.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ul,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>dl,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ol{column-width:24em;text-align:left}.mw-parser-output .navbox ul{list-style:none}.mw-parser-output .navbox .references{background:transparent}.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dd,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dt,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist li{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox .rok{display:inline-block;width:4em;padding-right:0.5em;text-align:right}.mw-parser-output .navbox .navbox-statistics{margin-top:2px;border-top:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:small}.mw-parser-output .navbox-summary>.title{font-weight:bold;font-size:larger}.mw-parser-output .navbox:not(.grupa-szablonów) .navbox{margin:0;border:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox.grupa-szablonów>.grupa-szablonów-nawigacyjnych>.navbox:first-child{margin-top:2px}@media(max-width:800px){.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.before,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.after{display:none}}.mw-parser-output .navbox .opis img,.mw-parser-output .navbox .opis .flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.image{display:none}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}</style><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Regiony_Ziemi" title="Szablon:Regiony Ziemi">p</a></li><li><a href="/wiki/Dyskusja_szablonu:Regiony_Ziemi" title="Dyskusja szablonu:Regiony Ziemi">d</a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Regiony_Ziemi&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Kontynent" title="Kontynent">Kontynenty</a> i regiony Ziemi</div><div class="mw-collapsible-content"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Afryka" title="Afryka">Afryka</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Afryka_Po%C5%82udniowa" title="Afryka Południowa">Południowa</a></li> <li><a href="/wiki/Afryka_P%C3%B3%C5%82nocna" title="Afryka Północna">Północna</a></li> <li><a href="/wiki/Afryka_%C5%9Arodkowa" title="Afryka Środkowa">Środkowa</a></li> <li><a href="/wiki/Afryka_Wschodnia" title="Afryka Wschodnia">Wschodnia</a></li> <li><a href="/wiki/Afryka_Zachodnia" title="Afryka Zachodnia">Zachodnia</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Ameryka" title="Ameryka">Ameryka</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Angloameryka" title="Angloameryka">Anglosaska</a></li> <li><a href="/wiki/Ameryka_Centralna" title="Ameryka Centralna">Centralna</a></li> <li><a href="/wiki/Karaiby" title="Karaiby">Karaiby</a></li> <li><a href="/wiki/Mezoameryka" title="Mezoameryka">Mezoameryka</a></li> <li><a href="/wiki/Ameryka_%C5%81aci%C5%84ska" title="Ameryka Łacińska">Łacińska</a></li> <li><a href="/wiki/Ameryka_Po%C5%82udniowa" title="Ameryka Południowa">Południowa</a></li> <li><a href="/wiki/Ameryka_P%C3%B3%C5%82nocna" title="Ameryka Północna">Północna</a></li> <li><a href="/wiki/Ameryka_%C5%9Arodkowa" title="Ameryka Środkowa">Środkowa</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Azja" title="Azja">Azja</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Bliski_Wsch%C3%B3d" title="Bliski Wschód">Bliski Wschód</a></li> <li><a href="/wiki/Daleki_Wsch%C3%B3d" title="Daleki Wschód">Daleki Wschód</a></li> <li><a href="/wiki/Azja_Po%C5%82udniowa" title="Azja Południowa">Południowa</a></li> <li><a href="/wiki/Azja_Po%C5%82udniowo-Wschodnia" title="Azja Południowo-Wschodnia">Południowo-Wschodnia</a></li> <li><a href="/wiki/Azja_P%C3%B3%C5%82nocna" title="Azja Północna">Północna</a></li> <li><a href="/wiki/Azja_%C5%9Arodkowa" title="Azja Środkowa">Środkowa</a></li> <li><a href="/wiki/Azja_Wschodnia" title="Azja Wschodnia">Wschodnia</a></li> <li><a href="/wiki/Azja_Zachodnia" title="Azja Zachodnia">Zachodnia</a></li> <li><a href="/wiki/Kaukaz_(region)" title="Kaukaz (region)">Kaukaz</a><a href="#cite_note-195">[A]</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Europa" title="Europa">Europa</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Europa_Po%C5%82udniowa" title="Europa Południowa">Południowa</a></li> <li><a href="/wiki/Europa_P%C3%B3%C5%82nocna" title="Europa Północna">Północna</a></li> <li><a href="/wiki/Europa_%C5%9Arodkowa" title="Europa Środkowa">Środkowa</a></li> <li><a href="/wiki/Europa_Wschodnia" title="Europa Wschodnia">Wschodnia</a></li> <li><a href="/wiki/Europa_Zachodnia" title="Europa Zachodnia">Zachodnia</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Australia_i_Oceania" title="Australia i Oceania">Australia i Oceania</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Oceania" title="Oceania">Oceania</a></li> <li><a href="/wiki/Australia_(kontynent)" title="Australia (kontynent)">Australia</a></li> <li><a href="/wiki/Nowa_Zelandia_(archipelag)" title="Nowa Zelandia (archipelag)">Nowa Zelandia</a></li> <li><a href="/wiki/Melanezja" title="Melanezja">Melanezja</a></li> <li><a href="/wiki/Mikronezja_(wyspy)" title="Mikronezja (wyspy)">Mikronezja</a></li> <li><a href="/wiki/Polinezja" title="Polinezja">Polinezja</a></li> <li><a href="/wiki/Australazja" title="Australazja">Australazja</a></li></ul> </td></tr><tr class="a6"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Strefa_podbiegunowa" title="Strefa podbiegunowa">Obszary polarne</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Arktyka" title="Arktyka">Arktyka</a></li> <li><a href="/wiki/Antarktyka" title="Antarktyka">Antarktyka</a> (w tym <a class="mw-selflink selflink">Antarktyda</a>)</li></ul> </td></tr><tr class="a7"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Ocean" title="Ocean">Oceany</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Ocean_Atlantycki" title="Ocean Atlantycki">Atlantycki</a> (Atlantyk)</li> <li><a href="/wiki/Ocean_Arktyczny" title="Ocean Arktyczny">Arktyczny</a></li> <li><a href="/wiki/Ocean_Indyjski" title="Ocean Indyjski">Indyjski</a></li> <li><a href="/wiki/Ocean_Po%C5%82udniowy" title="Ocean Południowy">Południowy</a></li> <li><a href="/wiki/Ocean_Spokojny" title="Ocean Spokojny">Spokojny</a> (Pacyfik)</li> <li><a href="/wiki/Wszechocean" title="Wszechocean">Wszechocean</a></li></ul> </td></tr><tr class="a8"><th class="navbox-group opis" scope="row">Zobacz też</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Stary_%C5%9Awiat" title="Stary Świat">Stary Świat</a></li> <li><a href="/wiki/Nowy_%C5%9Awiat" title="Nowy Świat">Nowy Świat</a></li> <li><a href="/wiki/Eurazja" title="Eurazja">Eurazja</a></li> <li><a href="/wiki/Afroeurazja" title="Afroeurazja">Afroeurazja</a></li> <li><a href="/wiki/Zelandia_(mikrokontynent)" title="Zelandia (mikrokontynent)">Zelandia</a></li> <li><a href="/wiki/Cywilizacja_zachodnia" title="Cywilizacja zachodnia">Zachód</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="hlist navbox-below below"> <div class="do-not-make-smaller refsection refsection-nav"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-195"><a href="#cite_ref-195">↑</a> leży częściowo w Azji i w Europie </li> </ol></div></div> </div></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74983602"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Terytoria_Antarktyki" title="Szablon:Terytoria Antarktyki">p</a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Terytoria_Antarktyki&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Terytoria Antarktyki (strona nie istnieje)">d</a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Terytoria_Antarktyki&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Terytorium_zale%C5%BCne" title="Terytorium zależne">Terytoria</a> położone w <a href="/wiki/Antarktyka" title="Antarktyka">Antarktyce</a> i <a href="/wiki/Subantarktyka" title="Subantarktyka">subantarktyczne</a></div><div class="mw-collapsible-content flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Terytoria na południe od 60°</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Antarktyda_Argenty%C5%84ska" title="Antarktyda Argentyńska">Antarktyda Argentyńska</a> (część <a href="/wiki/Argentyna" title="Argentyna">Argentyny</a>)</li> <li><a href="/wiki/Australijskie_Terytorium_Antarktyczne" title="Australijskie Terytorium Antarktyczne">Australijskie Terytorium Antarktyczne</a></li> <li><a href="/wiki/Brytyjskie_Terytorium_Antarktyczne" title="Brytyjskie Terytorium Antarktyczne">Brytyjskie Terytorium Antarktyczne</a></li> <li><a href="/wiki/Chilijskie_Terytorium_Antarktyczne" title="Chilijskie Terytorium Antarktyczne">Chilijskie Terytorium Antarktyczne</a> (część <a href="/wiki/Chile" title="Chile">Chile</a>)</li> <li><a href="/wiki/Dependencja_Rossa" title="Dependencja Rossa">Dependencja Rossa</a></li> <li><a href="/wiki/Francuskie_Terytoria_Po%C5%82udniowe_i_Antarktyczne" title="Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne">Francuskie Terytoria Południowe i Antarktyczne</a> (częściowo na północ od 60°)</li> <li><a href="/wiki/Wyspa_Piotra_I" title="Wyspa Piotra I">Wyspa Piotra I</a></li> <li><a href="/wiki/Ziemia_Kr%C3%B3lowej_Maud" title="Ziemia Królowej Maud">Ziemia Królowej Maud</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Terytoria na północ od 60°</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Georgia_Po%C5%82udniowa_i_Sandwich_Po%C5%82udniowy" title="Georgia Południowa i Sandwich Południowy">Georgia Południowa i Sandwich Południowy</a></li> <li><a href="/wiki/Wyspa_Bouveta" title="Wyspa Bouveta">Wyspa Bouveta</a></li> <li><a href="/wiki/Wyspy_Heard_i_McDonalda" title="Wyspy Heard i McDonalda">Wyspy Heard i McDonalda</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row">Integralne części państw i terytoriów położonych poza Antarktyką</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Gough" title="Gough">Gough</a> (część <a href="/wiki/Wyspa_%C5%9Awi%C4%99tej_Heleny,_Wyspa_Wniebowst%C4%85pienia_i_Tristan_da_Cunha" title="Wyspa Świętej Heleny, Wyspa Wniebowstąpienia i Tristan da Cunha">Wyspy Świętej Heleny, Wyspy Wniebowstąpienia i Tristan da Cunha</a>)</li> <li><a href="/wiki/Macquarie_(wyspa)" title="Macquarie (wyspa)">Macquarie</a> (część <a href="/wiki/Australia" title="Australia">Australii</a>)</li> <li><a href="/wiki/Wyspy_Ksi%C4%99cia_Edwarda" title="Wyspy Księcia Edwarda">Wyspy Księcia Edwarda</a> (część <a href="/wiki/Po%C5%82udniowa_Afryka" title="Południowa Afryka">RPA</a>)</li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <a href="/wiki/Plik:LocationAntarctica.png" class="mw-file-description" title="Mapa świata z zaznaczonym obszarem Antarktydy"><img alt="Mapa świata z zaznaczonym obszarem Antarktydy" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/LocationAntarctica.png/60px-LocationAntarctica.png" decoding="async" width="60" height="31" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/LocationAntarctica.png/90px-LocationAntarctica.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/LocationAntarctica.png/120px-LocationAntarctica.png 2x" data-file-width="2759" data-file-height="1404" /></a> </div></div></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74016753">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-g"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<a href="/wiki/Kontynent" title="Kontynent">kontynent</a>):</div><ul><li><a href="/wiki/Virtual_International_Authority_File" title="Virtual International Authority File">VIAF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/3449154260907624480002">3449154260907624480002</a></li><li><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://lccn.loc.gov/sh85005490">sh85005490</a></li><li><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4192069-7">4192069-7</a></li><li><a href="/wiki/LIBRIS" title="LIBRIS">LIBRIS</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://libris.kb.se/katalogisering/zw9cbnhh0cvc58m">zw9cbnhh0cvc58m</a></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Republiki_Czeskiej" title="Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej">NKC</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/ge128383">ge128383</a></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Izraela" title="Biblioteka Narodowa Izraela">J9U</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007295597305171">987007295597305171</a></li><li><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Nacionalna_i_sveu%C4%8Dili%C5%A1na_knji%C5%BEnica_u_Zagrebu" class="extiw" title="hr:Nacionalna i sveučilišna knjižnica u Zagrebu">NSK</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://katalog.nsk.hr/F/?func=direct&doc_number=000135268&local_base=nsk10">000135268</a></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">PWN</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;4019314.html">4019314</a></li> <li><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Britannica</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/place/Antarctica">place/Antarctica</a></li> <li><a href="/wiki/Enciclopedia_Treccani" title="Enciclopedia Treccani">Treccani</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/antartide">antartide</a></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P3219" class="extiw" title="d:Property:P3219">Universalis</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/antarctique/">antarctique</a></li> <li><a href="/wiki/Encyk%C5%82opedija_suczasnoji_Ukrajiny" title="Encykłopedija suczasnoji Ukrajiny">ЕСУ</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://esu.com.ua/search_articles.php?id=42863">42863</a></li> <li><a href="/wiki/Nationalencyklopedin" title="Nationalencyklopedin">NE.se</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ne.se/uppslagsverk/encyklopedi/lång/antarktis">antarktis</a></li> <li><a href="/wiki/Store_norske_leksikon" title="Store norske leksikon">SNL</a>: <a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=4342&url_prefix=https://snl.no/&id=Antarktika">Antarktika</a></li> <li><a href="/wiki/Den_Store_Danske_Encyklop%C3%A6di" title="Den Store Danske Encyklopædi">DSDE</a>: <a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=8313&url_prefix=https://lex.dk/&id=Antarktis">Antarktis</a></li></ul> </div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Antarktyda&oldid=75173038">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Antarktyda&oldid=75173038</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_na_Medal" title="Kategoria:Artykuły na Medal">Artykuły na Medal</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Antarktyda" title="Kategoria:Antarktyda">Antarktyda</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Geografia_Antarktyki" title="Kategoria:Geografia Antarktyki">Geografia Antarktyki</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Kontynenty" title="Kategoria:Kontynenty">Kontynenty</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryte kategorie: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_ksi%C4%85%C5%BCki_%E2%80%93_brak_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon cytowania książki – brak numeru strony">Szablon cytowania książki – brak numeru strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_czasopisma_%E2%80%93_brak_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon cytowania czasopisma – brak numeru strony">Szablon cytowania czasopisma – brak numeru strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Wyr%C3%B3%C5%BCnione_artyku%C5%82y" title="Kategoria:Wyróżnione artykuły">Wyróżnione artykuły</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 7 lis 2024, 13:31.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Antarktyda&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6df7948d6c-zx9dr","wgBackendResponseTime":235,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"3.138","walltime":"3.625","ppvisitednodes":{"value":81029,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":428569,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":156814,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":18,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":24,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":201932,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":11,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 3169.307 1 -total"," 52.59% 1666.768 1 Szablon:Przypisy"," 29.54% 936.149 110 Szablon:Cytuj_stronę"," 8.66% 274.580 26 Szablon:Cytuj_książkę"," 8.43% 267.157 36 Szablon:Cytuj_pismo"," 7.95% 252.077 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 7.89% 250.132 1 Szablon:Obiekt_geograficzny_infobox"," 6.10% 193.207 189 Szablon:R"," 5.57% 176.557 27 Szablon:Państwo"," 5.02% 159.237 1 Szablon:Regiony_Ziemi"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"2.028","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":7227628,"limit":52428800},"limitreport-logs":"{{#invoke:Moduł:Mapa|Infobox}}\nwspółrzędne = \"90 S 0 E\"\nargumenty = table#1 {\n [\"category\"] = \"Obiekt geograficzny infobox\",\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n\n== selectProperty ==\nrank = nil\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n [\"P625\"] = table#2 {\n [\"globe\"] = true,\n },\n}\nsnaktype = nil\nJednostka nie zawiera poszukiwanej właściwości 'P159'\nrequired = table#1 {\n}\n\n== selectProperty ==\nrank = nil\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n [\"P625\"] = table#2 {\n [\"globe\"] = true,\n },\n}\nsnaktype = nil\nJednostka nie zawiera poszukiwanej właściwości 'P159'\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n\n== selectProperty ==\nrank = nil\nloader = table#1 {\n [\"get\"] = function#1,\n}\nfilters = table#1 {\n}\nsnaktype = nil\n#prop A = 1\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\njournalAbbr = \"New Zealand Herald\"\next = nil\next = false\next = false\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\njournalAbbr = \"BBC News\"\next = nil\next = false\next = false\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\nrequired = table#1 {\n}\n","limitreport-profile":[["?","660","31.4"],["recursiveClone \u003CmwInit.lua:45\u003E","300","14.3"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::callParserFunction","200","9.5"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getAllExpandedArguments","180","8.6"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getExpandedArgument","140","6.7"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getReferencedEntityId","120","5.7"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::gsub","100","4.8"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::match","80","3.8"],["type","60","2.9"],["tostring","40","1.9"],["[others]","220","10.5"]]},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-m5gcf","timestamp":"20241124205328","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Antarktyda","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Antarktyda","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q51","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q51","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-01-30T00:27:53Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/e\/e0\/Antarctica_6400px_from_Blue_Marble.jpg","headline":"kontynent na po\u0142udniowej p\u00f3\u0142kuli Ziemi"}</script> </body> </html>