CINXE.COM
Injili ya Mathayo - Wikipedia, kamusi elezo huru
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="sw" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Injili ya Mathayo - Wikipedia, kamusi elezo huru</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )swwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":["",""],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","Januari","Februari","Machi","Aprili","Mei","Juni","Julai","Agosti","Septemba","Oktoba","Novemba","Desemba"],"wgRequestId":"252e06b4-8675-430a-ac01-828a69a0e982","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Injili_ya_Mathayo","wgTitle":"Injili ya Mathayo","wgCurRevisionId":1320251,"wgRevisionId":1320251,"wgArticleId":10357,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["CS1 errors: invalid parameter value","CS1: long volume value","CS1 errors: unsupported parameter","CS1 maint: postscript","CS1 errors: generic name","CS1 errors: external links","CS1 maint: multiple names: authors list","Mbegu za Agano Jipya","Vitabu vya Agano Jipya","Injili ya Mathayo"],"wgPageViewLanguage":"sw","wgPageContentLanguage":"sw","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Injili_ya_Mathayo","wgRelevantArticleId":10357,"wgTempUserName":null,"wgIsProbablyEditable": true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgRedirectedFrom":"Math","wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"sw","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"sw"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":20000,"wgInternalRedirectTargetUrl":"/wiki/Injili_ya_Mathayo","wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q392302","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled": false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.view.redirect","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.switcher","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents", "ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=sw&modules=ext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=sw&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=sw&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.17"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6b/Matthaeus.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1660"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6b/Matthaeus.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1107"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="885"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Injili ya Mathayo - Wikipedia, kamusi elezo huru"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//sw.m.wikipedia.org/wiki/Injili_ya_Mathayo"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Hariri" href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (sw)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//sw.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Injili_ya_Mathayo"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.sw"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Tawanyiko la Atom la Wikipedia" href="/w/index.php?title=Maalum:MabadalikoyaKaribuni&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Injili_ya_Mathayo rootpage-Injili_ya_Mathayo skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Nenda kwa yaliyomo</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Tovuti"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menyu kuu" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menyu kuu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menyu kuu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menyu kuu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">hamishia kwenye mwambaa upande</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ficha</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Urambazaji </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Mwanzo" title="Tembelea Mwanzo [z]" accesskey="z"><span>Mwanzo</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Jumuia" title="Kuhusu mradi, mambo unaweza kufanya, na mahali pa kugundua vitu"><span>Jumuiya</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Maalum:MabadalikoyaKaribuni" title="Orodha ya mabadiliko ya hivi karibuni katika Wiki. [r]" accesskey="r"><span>Mabadiliko ya karibuni</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Maalum:UkurasawaBahati" title="Onyesha ukurasa wa bahati [x]" accesskey="x"><span>Ukurasa wa bahati</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Help:Contents" title="Mahali pa kueleweshwa."><span>Msaada</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Maalum:KurasaMaalum"><span>Kurasa maalumu</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Mwanzo" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Kamusi elezo ya maandishi huru" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-sw.svg" width="117" height="10" style="width: 7.3125em; height: 0.625em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Maalum:Tafuta" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Tafuta Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Tafuta</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Tafuta Wikipedia" aria-label="Tafuta Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Tafuta Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Maalum:Tafuta"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Tafuta</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Zana binafsi"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Mandhari"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Badilisha mandhari ya ukubwa, upana, na rangi ya fonti ya ukurasa" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Mandhari" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Mandhari</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=sw.wikipedia.org&uselang=sw" class=""><span>Michango</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Maalum:SajiliAkaunti&returnto=Injili+ya+Mathayo" title="You are encouraged to create an account and log in; however, it is not mandatory" class=""><span>Unda akaunti</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Maalum:IngiaMtumiaji&returnto=Injili+ya+Mathayo" title="Tunakushajiisha kuingia, lakini siyo lazima. [o]" accesskey="o" class=""><span>Ingia</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out user-links-collapsible-item" title="Chaguo zaidi" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zana binafsi" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Zana binafsi</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="User menu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=sw.wikipedia.org&uselang=sw"><span>Michango</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Maalum:SajiliAkaunti&returnto=Injili+ya+Mathayo" title="You are encouraged to create an account and log in; however, it is not mandatory"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Unda akaunti</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Maalum:IngiaMtumiaji&returnto=Injili+ya+Mathayo" title="Tunakushajiisha kuingia, lakini siyo lazima. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Ingia</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Tovuti"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Yaliyomo" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Yaliyomo</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">hamishia kwenye mwambaa upande</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ficha</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Mwanzo</div> </a> </li> <li id="toc-Mwandishi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Mwandishi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Mwandishi</span> </div> </a> <ul id="toc-Mwandishi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Muda_wa_uandishi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Muda_wa_uandishi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Muda wa uandishi</span> </div> </a> <ul id="toc-Muda_wa_uandishi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tabia_za_Mathayo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Tabia_za_Mathayo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Tabia za Mathayo</span> </div> </a> <ul id="toc-Tabia_za_Mathayo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nembo_ya_Injili" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Nembo_ya_Injili"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Nembo ya Injili</span> </div> </a> <ul id="toc-Nembo_ya_Injili-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Yaliyomo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Yaliyomo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Yaliyomo</span> </div> </a> <ul id="toc-Yaliyomo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Marejeo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Marejeo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Marejeo</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Marejeo-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Marejeo subsection</span> </button> <ul id="toc-Marejeo-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Ufafanuzi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ufafanuzi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Ufafanuzi</span> </div> </a> <ul id="toc-Ufafanuzi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Vitabu_vya_jumla" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Vitabu_vya_jumla"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Vitabu vya jumla</span> </div> </a> <ul id="toc-Vitabu_vya_jumla-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Viungo_vya_nje" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Viungo_vya_nje"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Viungo vya nje</span> </div> </a> <ul id="toc-Viungo_vya_nje-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Yaliyomo" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Yaliyomo" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Geuza uonekanaji wa yaliyomo" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Geuza uonekanaji wa yaliyomo</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Injili ya Mathayo</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Nenda kwenye makala kwa lugha nyingine. Lugha 123 zinapatikana" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-123" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Lugha 123</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Evangelie_volgens_Matteus" title="Evangelie volgens Matteus – Kiafrikana" lang="af" hreflang="af" data-title="Evangelie volgens Matteus" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Kiafrikana" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%88%9B%E1%89%B4%E1%8B%8E%E1%88%B5_%E1%8B%88%E1%8A%95%E1%8C%8C%E1%88%8D" title="የማቴዎስ ወንጌል – Kiamhari" lang="am" hreflang="am" data-title="የማቴዎስ ወንጌል" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="Kiamhari" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Godspell_Mattheus" title="Godspell Mattheus – Kiingereza cha Kale" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Godspell Mattheus" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="Kiingereza cha Kale" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A5%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%85%D8%AA%D9%89" title="إنجيل متى – Kiarabu" lang="ar" hreflang="ar" data-title="إنجيل متى" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Kiarabu" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%9F%DC%AA%DC%98%DC%99%DC%98%DC%AC%DC%90_%DC%95%DC%A1%DC%AC%DC%9D" title="ܟܪܘܙܘܬܐ ܕܡܬܝ – Kiaramu" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܟܪܘܙܘܬܐ ܕܡܬܝ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="Kiaramu" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%8A%D9%84_%D9%85%D8%AA%D9%89" title="انجيل متى – Kiarabu cha Misri" lang="arz" hreflang="arz" data-title="انجيل متى" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Kiarabu cha Misri" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Evanxeliu_de_Mat%C3%A9u" title="Evanxeliu de Matéu – Kiasturia" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Evanxeliu de Matéu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Kiasturia" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Matfey_%C4%B0ncili" title="Matfey İncili – Kiazerbaijani" lang="az" hreflang="az" data-title="Matfey İncili" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Kiazerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AA%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AC%DB%8C%D9%84%DB%8C" title="متی اینجیلی – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="متی اینجیلی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Evangelium_noch_Matth%C3%A4us" title="Evangelium noch Matthäus – Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Evangelium noch Matthäus" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bbc mw-list-item"><a href="https://bbc.wikipedia.org/wiki/Buku_Mateus" title="Buku Mateus – Batak Toba" lang="bbc" hreflang="bbc" data-title="Buku Mateus" data-language-autonym="Batak Toba" data-language-local-name="Batak Toba" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Toba</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%BB%D0%B5_%D0%9C%D0%B0%D1%82%D1%84%D0%B5%D1%8F_%D0%A1%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%BE%D0%B5_%D0%94%D0%B0%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%81%D1%86%D0%B5" title="Паводле Матфея Святое Дабравесце – Kibelarusi" lang="be" hreflang="be" data-title="Паводле Матфея Святое Дабравесце" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Kibelarusi" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BB%D0%B5_%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%BB%D0%B5_%D0%9C%D0%B0%D1%86%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%8F" title="Эвангельле паводле Мацьвея – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Эвангельле паводле Мацьвея" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%B5_%D0%BE%D1%82_%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B9" title="Евангелие от Матей – Kibulgaria" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Евангелие от Матей" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Kibulgaria" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A7%81_%E0%A6%AE%E0%A6%A5%E0%A6%BF_%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%BF%E0%A6%A4_%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="সাধু মথি লিখিত সুসমাচার – Kibengali" lang="bn" hreflang="bn" data-title="সাধু মথি লিখিত সুসমাচার" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Kibengali" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BC%84%E0%BC%85%E0%BC%8D%E0%BC%8D_%E0%BD%98%E0%BD%91%E0%BC%8B%E0%BD%90%E0%BD%B1%E0%BC%8B%E0%BD%96%E0%BE%B2%E0%BD%B2%E0%BD%A6%E0%BC%8B%E0%BD%94%E0%BD%A0%E0%BD%B2%E0%BC%8B%E0%BD%A0%E0%BD%95%E0%BE%B2%E0%BD%B2%E0%BD%93%E0%BC%8B%E0%BD%96%E0%BD%9F%E0%BD%84%E0%BC%8B%E0%BD%96%E0%BD%9E%E0%BD%B4%E0%BD%82%E0%BD%A6%E0%BC%8B%E0%BD%A6%E0%BD%BC%E0%BC%8D%E0%BC%8D" title="༄༅།། མད་ཐཱ་བྲིས་པའི་འཕྲིན་བཟང་བཞུགས་སོ།། – Kitibeti" lang="bo" hreflang="bo" data-title="༄༅།། མད་ཐཱ་བྲིས་པའི་འཕྲིན་བཟང་བཞུགས་སོ།།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="Kitibeti" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Aviel_Mazhev" title="Aviel Mazhev – Kibretoni" lang="br" hreflang="br" data-title="Aviel Mazhev" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Kibretoni" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Evan%C4%91elje_po_Mateju" title="Evanđelje po Mateju – Kibosnia" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Evanđelje po Mateju" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Kibosnia" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Evangeli_segons_Mateu" title="Evangeli segons Mateu – Kikatalani" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Evangeli segons Mateu" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Kikatalani" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/M%C4%81-t%C3%A1i_H%C3%B3k_%C4%ACng" title="Mā-tái Hók Ĭng – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Mā-tái Hók Ĭng" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Ebanghelyo_ni_Mateo" title="Ebanghelyo ni Mateo – Kichebuano" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Ebanghelyo ni Mateo" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="Kichebuano" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%DB%8C%D9%86%D8%AC%DB%8C%D9%84%DB%8C_%D9%85%DB%95%D8%AA%D8%A7" title="ئینجیلی مەتا – Kikurdi cha Sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="ئینجیلی مەتا" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Kikurdi cha Sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Evangelium_podle_Matou%C5%A1e" title="Evangelium podle Matouše – Kicheki" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Evangelium podle Matouše" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Kicheki" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-csb mw-list-item"><a href="https://csb.wikipedia.org/wiki/Ewanieli%C3%B4_wedle_swi%C3%A3t%C3%A9g%C3%B2_Mate%C3%B9sza" title="Ewanieliô wedle swiãtégò Mateùsza – Kashubian" lang="csb" hreflang="csb" data-title="Ewanieliô wedle swiãtégò Mateùsza" data-language-autonym="Kaszëbsczi" data-language-local-name="Kashubian" class="interlanguage-link-target"><span>Kaszëbsczi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Yr_Efengyl_yn_%C3%B4l_Mathew" title="Yr Efengyl yn ôl Mathew – Kiwelisi" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Yr Efengyl yn ôl Mathew" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Kiwelisi" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Matth%C3%A6usevangeliet" title="Matthæusevangeliet – Kidenmaki" lang="da" hreflang="da" data-title="Matthæusevangeliet" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Kidenmaki" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="featured article badge"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Evangelium_nach_Matth%C3%A4us" title="Evangelium nach Matthäus – Kijerumani" lang="de" hreflang="de" data-title="Evangelium nach Matthäus" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Kijerumani" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/Evangeliom_sw%C4%9Btego_Matthejusa" title="Evangeliom swětego Matthejusa – Kisobia cha Chini" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Evangeliom swětego Matthejusa" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="Kisobia cha Chini" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%AC_%CE%9C%CE%B1%CF%84%CE%B8%CE%B1%CE%AF%CE%BF%CE%BD_%CE%95%CF%85%CE%B1%CE%B3%CE%B3%CE%AD%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CE%BD" title="Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον – Kigiriki" lang="el" hreflang="el" data-title="Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Kigiriki" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Gospel_of_Matthew" title="Gospel of Matthew – Kiingereza" lang="en" hreflang="en" data-title="Gospel of Matthew" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Kiingereza" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Evangelio_la%C5%AD_Mateo" title="Evangelio laŭ Mateo – Kiesperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Evangelio laŭ Mateo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Kiesperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Evangelio_de_Mateo" title="Evangelio de Mateo – Kihispania" lang="es" hreflang="es" data-title="Evangelio de Mateo" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Kihispania" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Matteuse_evangeelium" title="Matteuse evangeelium – Kiestonia" lang="et" hreflang="et" data-title="Matteuse evangeelium" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Kiestonia" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Mateoren_ebanjelioa" title="Mateoren ebanjelioa – Kibaski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Mateoren ebanjelioa" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Kibaski" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AC%DB%8C%D9%84_%D9%85%D8%AA%DB%8C" title="انجیل متی – Kiajemi" lang="fa" hreflang="fa" data-title="انجیل متی" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Kiajemi" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Evankeliumi_Matteuksen_mukaan" title="Evankeliumi Matteuksen mukaan – Kifini" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Evankeliumi Matteuksen mukaan" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Kifini" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fj mw-list-item"><a href="https://fj.wikipedia.org/wiki/Ai_Tukutuku-vinaka_sa_vola_ko_Maciu" title="Ai Tukutuku-vinaka sa vola ko Maciu – Kifiji" lang="fj" hreflang="fj" data-title="Ai Tukutuku-vinaka sa vola ko Maciu" data-language-autonym="Na Vosa Vakaviti" data-language-local-name="Kifiji" class="interlanguage-link-target"><span>Na Vosa Vakaviti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89vangile_selon_Matthieu" title="Évangile selon Matthieu – Kifaransa" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Évangile selon Matthieu" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Kifaransa" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Vanzeli_di_Matieu" title="Vanzeli di Matieu – Kifriulian" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Vanzeli di Matieu" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="Kifriulian" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Evangeelje_fan_Matt%C3%A9us" title="Evangeelje fan Mattéus – Kifrisia cha Magharibi" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Evangeelje fan Mattéus" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Kifrisia cha Magharibi" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Soisc%C3%A9al_Mhatha" title="Soiscéal Mhatha – Kiayalandi" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Soiscéal Mhatha" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Kiayalandi" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Soisgeul_Mhata" title="Soisgeul Mhata – Kigaeli cha Uskoti" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Soisgeul Mhata" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="Kigaeli cha Uskoti" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Evanxeo_de_Mateu" title="Evanxeo de Mateu – Kigalisi" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Evanxeo de Mateu" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Kigalisi" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://gom.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%BE_%E0%A4%AA%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A3%E0%A5%87%E0%A4%82_%E0%A4%9C%E0%A5%87%E0%A4%9C%E0%A5%82_%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%9A%E0%A5%87%E0%A4%82_%E0%A4%B6%E0%A5%81%E0%A4%AD%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="मातेवा पर्माणें जेजू क्रिसताचें शुभवर्तमान – Goan Konkani" lang="gom" hreflang="gom" data-title="मातेवा पर्माणें जेजू क्रिसताचें शुभवर्तमान" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="Goan Konkani" class="interlanguage-link-target"><span>गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-got mw-list-item"><a href="https://got.wikipedia.org/wiki/%F0%90%8C%B0%F0%90%8C%B9%F0%90%8D%85%F0%90%8C%B0%F0%90%8C%B2%F0%90%8C%B2%F0%90%8C%B4%F0%90%8C%BB%F0%90%8C%BE%F0%90%8D%89_%F0%90%8C%B8%F0%90%8C%B0%F0%90%8C%B9%F0%90%8D%82%F0%90%8C%B7_%F0%90%8C%BC%F0%90%8C%B0%F0%90%8D%84%F0%90%8C%B8%F0%90%8C%B9%F0%90%8C%B0%F0%90%8C%BF_%F0%90%8C%B0%F0%90%8C%BD%F0%90%8C%B0%F0%90%8D%83%F0%90%8D%84%F0%90%8D%89%F0%90%8C%B3%F0%90%8C%B4%F0%90%8C%B9%F0%90%8C%B8" title="𐌰𐌹𐍅𐌰𐌲𐌲𐌴𐌻𐌾𐍉 𐌸𐌰𐌹𐍂𐌷 𐌼𐌰𐍄𐌸𐌹𐌰𐌿 𐌰𐌽𐌰𐍃𐍄𐍉𐌳𐌴𐌹𐌸 – Gothic" lang="got" hreflang="got" data-title="𐌰𐌹𐍅𐌰𐌲𐌲𐌴𐌻𐌾𐍉 𐌸𐌰𐌹𐍂𐌷 𐌼𐌰𐍄𐌸𐌹𐌰𐌿 𐌰𐌽𐌰𐍃𐍄𐍉𐌳𐌴𐌹𐌸" data-language-autonym="𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺" data-language-local-name="Gothic" class="interlanguage-link-target"><span>𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Matiyu" title="Matiyu – Kihausa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Matiyu" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="Kihausa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/M%C3%A2-thai-fuk-y%C3%AEm" title="Mâ-thai-fuk-yîm – Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Mâ-thai-fuk-yîm" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%94%D7%91%D7%A9%D7%95%D7%A8%D7%94_%D7%A2%D7%9C-%D7%A4%D7%99_%D7%9E%D7%AA%D7%99" title="הבשורה על-פי מתי – Kiebrania" lang="he" hreflang="he" data-title="הבשורה על-פי מתי" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Kiebrania" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%80_%E0%A4%95%E0%A4%BE_%E0%A4%B8%E0%A5%81%E0%A4%B8%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%9A%E0%A4%BE%E0%A4%B0" title="मत्ती का सुसमाचार – Kihindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="मत्ती का सुसमाचार" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Kihindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Evan%C4%91elje_po_Mateju" title="Evanđelje po Mateju – Kikorasia" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Evanđelje po Mateju" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Kikorasia" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Ewangelij_po_Mateju" title="Ewangelij po Mateju – Kisobia cha Ukanda wa Juu" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Ewangelij po Mateju" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="Kisobia cha Ukanda wa Juu" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Matye" title="Matye – Kihaiti" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Matye" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="Kihaiti" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/M%C3%A1t%C3%A9_evang%C3%A9liuma" title="Máté evangéliuma – Kihungaria" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Máté evangéliuma" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Kihungaria" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%84%D5%A1%D5%BF%D5%A9%D5%A5%D5%B8%D5%BD%D5%AB" title="Ավետարան ըստ Մատթեոսի – Kiarmenia" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Ավետարան ըստ Մատթեոսի" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Kiarmenia" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Evangelio_secundo_Mattheo" title="Evangelio secundo Mattheo – Kiintalingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Evangelio secundo Mattheo" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="Kiintalingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Injil_Matthew" title="Injil Matthew – Kiiban" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Injil Matthew" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="Kiiban" class="interlanguage-link-target"><span>Jaku Iban</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Injil_Matius" title="Injil Matius – Kiindonesia" lang="id" hreflang="id" data-title="Injil Matius" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Kiindonesia" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Vangelo_secondo_Matteo" title="Vangelo secondo Matteo – Kiitaliano" lang="it" hreflang="it" data-title="Vangelo secondo Matteo" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Kiitaliano" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%9E%E3%82%BF%E3%82%A4%E3%81%AB%E3%82%88%E3%82%8B%E7%A6%8F%E9%9F%B3%E6%9B%B8" title="マタイによる福音書 – Kijapani" lang="ja" hreflang="ja" data-title="マタイによる福音書" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Kijapani" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Injil_Mateus" title="Injil Mateus – Kijava" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Injil Mateus" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="Kijava" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%94%E1%83%A1_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90" title="მათეს სახარება – Kijojia" lang="ka" hreflang="ka" data-title="მათეს სახარება" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Kijojia" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D1%8F" title="Евангелия – Kikazakh" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Евангелия" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Kikazakh" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%A7%88%ED%83%9C%EC%98%A4%EC%9D%98_%EB%B3%B5%EC%9D%8C%EC%84%9C" title="마태오의 복음서 – Kikorea" lang="ko" hreflang="ko" data-title="마태오의 복음서" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Kikorea" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Evangelium_secundum_Matthaeum" title="Evangelium secundum Matthaeum – Kilatini" lang="la" hreflang="la" data-title="Evangelium secundum Matthaeum" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Kilatini" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/L%27Evangel_del_Matee" title="L'Evangel del Matee – Kilongobardi" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="L'Evangel del Matee" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Kilongobardi" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Sango_Malamu_ya_Mati%C3%A9" title="Sango Malamu ya Matié – Kilingala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Sango Malamu ya Matié" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="Kilingala" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Evangelija_pagal_Mat%C4%85" title="Evangelija pagal Matą – Kilithuania" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Evangelija pagal Matą" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Kilithuania" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Mateja_eva%C5%86%C4%A3%C4%93lijs" title="Mateja evaņģēlijs – Kilatvia" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Mateja evaņģēlijs" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Kilatvia" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Filazantsara_araka_an%27_i_Matio" title="Filazantsara araka an' i Matio – Kimalagasi" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Filazantsara araka an' i Matio" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="Kimalagasi" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%B5_%D1%81%D0%BF%D0%BE%D1%80%D0%B5%D0%B4_%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%98" title="Евангелие според Матеј – Kimacedonia" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Евангелие според Матеј" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Kimacedonia" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AE%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%A4%E0%B4%BE%E0%B4%AF%E0%B4%BF_%E0%B4%8E%E0%B4%B4%E0%B5%81%E0%B4%A4%E0%B4%BF%E0%B4%AF_%E0%B4%B8%E0%B5%81%E0%B4%B5%E0%B4%BF%E0%B4%B6%E0%B5%87%E0%B4%B7%E0%B4%82" title="മത്തായി എഴുതിയ സുവിശേഷം – Kimalayalamu" lang="ml" hreflang="ml" data-title="മത്തായി എഴുതിയ സുവിശേഷം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Kimalayalamu" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%B9" title="Матай – Kimongolia" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Матай" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="Kimongolia" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Injil_Matius" title="Injil Matius – Kimalei" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Injil Matius" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Kimalei" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9B%E1%80%BE%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%BF%E1%80%B2%E1%80%81%E1%80%9B%E1%80%85%E1%80%BA%E1%80%9D%E1%80%84%E1%80%BA" title="ရှင်မဿဲခရစ်ဝင် – Kiburma" lang="my" hreflang="my" data-title="ရှင်မဿဲခရစ်ဝင်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="Kiburma" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Matth%C3%A4usevangelium" title="Matthäusevangelium – Kisaksoni" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Matthäusevangelium" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="Kisaksoni" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ng mw-list-item"><a href="https://ng.wikipedia.org/wiki/Mateus" title="Mateus – Kindonga" lang="ng" hreflang="ng" data-title="Mateus" data-language-autonym="Oshiwambo" data-language-local-name="Kindonga" class="interlanguage-link-target"><span>Oshiwambo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Evangelie_volgens_Matte%C3%BCs" title="Evangelie volgens Matteüs – Kiholanzi" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Evangelie volgens Matteüs" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="Kiholanzi" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Evangeliet_etter_Matteus" title="Evangeliet etter Matteus – Kinorwe cha Nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Evangeliet etter Matteus" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Kinorwe cha Nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Evangeliet_etter_Matteus" title="Evangeliet etter Matteus – Kinorwe cha Bokmal" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Evangeliet etter Matteus" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Kinorwe cha Bokmal" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/L%27_s%C3%A2int_%C3%A9v%C3%A0ngile_si%C3%A9v%C3%A0nt_s%C3%A2int_Makyu" title="L' sâint évàngile siévànt sâint Makyu – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="L' sâint évàngile siévànt sâint Makyu" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Evang%C3%A8li_segon_Mat%C3%A8u" title="Evangèli segon Matèu – Kiokitani" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Evangèli segon Matèu" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Kiokitani" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%82%D1%84%D0%B5%D0%B9%D1%8B_%D0%95%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D0%B8" title="Матфейы Евангели – Kiosetia" lang="os" hreflang="os" data-title="Матфейы Евангели" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="Kiosetia" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Mateo" title="Mateo – Kipapiamento" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Mateo" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="Kipapiamento" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/%C3%89vangile_eslon_Matiu" title="Évangile eslon Matiu – Picard" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Évangile eslon Matiu" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picard" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="good article badge"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Ewangelia_Mateusza" title="Ewangelia Mateusza – Kipolandi" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Ewangelia Mateusza" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Kipolandi" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AA%DB%8C_%D8%AF%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D8%AC%DB%8C%D9%84" title="متی دی انجیل – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="متی دی انجیل" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Evangelho_segundo_Mateus" title="Evangelho segundo Mateus – Kireno" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Evangelho segundo Mateus" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Kireno" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Mathiyup_qillqasqan" title="Mathiyup qillqasqan – Kikechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Mathiyup qillqasqan" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="Kikechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Evanghelia_dup%C4%83_Matei" title="Evanghelia după Matei – Kiromania" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Evanghelia după Matei" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Kiromania" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%B5_%D0%BE%D1%82_%D0%9C%D0%B0%D1%82%D1%84%D0%B5%D1%8F" title="Евангелие от Матфея – Kirusi" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Евангелие от Матфея" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Kirusi" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rw mw-list-item"><a href="https://rw.wikipedia.org/wiki/Igitabo_cya_Matayo" title="Igitabo cya Matayo – Kinyarwanda" lang="rw" hreflang="rw" data-title="Igitabo cya Matayo" data-language-autonym="Ikinyarwanda" data-language-local-name="Kinyarwanda" class="interlanguage-link-target"><span>Ikinyarwanda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Vancelu_di_Matteu" title="Vancelu di Matteu – Kisicilia" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Vancelu di Matteu" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="Kisicilia" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Evan%C4%91elje_po_Mateju" title="Evanđelje po Mateju – Kiserbia-kroeshia" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Evanđelje po Mateju" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Kiserbia-kroeshia" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%81%E0%B7%94%E0%B6%AF%E0%B7%8A%E0%B6%B0%E0%B7%80%E0%B7%96_%E0%B6%B8%E0%B6%AD%E0%B7%99%E0%B7%80%E0%B7%8A_%E0%B6%AD%E0%B7%94%E0%B6%B8%E0%B7%8F%E0%B6%9C%E0%B7%9A_%E0%B7%83%E0%B7%94%E0%B6%B7%E0%B7%8F%E0%B6%BB%E0%B6%82%E0%B6%A0%E0%B7%92%E0%B6%BA" title="ශුද්ධවූ මතෙව් තුමාගේ සුභාරංචිය – Kisinhala" lang="si" hreflang="si" data-title="ශුද්ධවූ මතෙව් තුමාගේ සුභාරංචිය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="Kisinhala" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Gospel_of_Matthew" title="Gospel of Matthew – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Gospel of Matthew" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Evanjelium_pod%C4%BEa_Mat%C3%BA%C5%A1a" title="Evanjelium podľa Matúša – Kislovakia" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Evanjelium podľa Matúša" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Kislovakia" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-skr mw-list-item"><a href="https://skr.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AA%DB%8C_%D8%AF%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D8%AC%DB%8C%D9%84" title="متی دی انجیل – Saraiki" lang="skr" hreflang="skr" data-title="متی دی انجیل" data-language-autonym="سرائیکی" data-language-local-name="Saraiki" class="interlanguage-link-target"><span>سرائیکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Evangelij_po_Mateju" title="Evangelij po Mateju – Kislovenia" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Evangelij po Mateju" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Kislovenia" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sm mw-list-item"><a href="https://sm.wikipedia.org/wiki/O_le_Evagelia_a_Mataio" title="O le Evagelia a Mataio – Kisamoa" lang="sm" hreflang="sm" data-title="O le Evagelia a Mataio" data-language-autonym="Gagana Samoa" data-language-local-name="Kisamoa" class="interlanguage-link-target"><span>Gagana Samoa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Vhangeri_ra_Mateo" title="Vhangeri ra Mateo – Kishona" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Vhangeri ra Mateo" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="Kishona" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Ungjilli_i_Mateut" title="Ungjilli i Mateut – Kialbania" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Ungjilli i Mateut" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Kialbania" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%88%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%92%D0%B5%D1%99%D0%B5_%D0%BF%D0%BE_%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%98%D1%83" title="Јеванђеље по Матеју – Kiserbia" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Јеванђеље по Матеју" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Kiserbia" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Matteusevangeliet" title="Matteusevangeliet – Kiswidi" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Matteusevangeliet" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Kiswidi" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AE%E0%AE%A4%E0%AF%8D%E0%AE%A4%E0%AF%87%E0%AE%AF%E0%AF%81_%E0%AE%A8%E0%AE%B1%E0%AF%8D%E0%AE%9A%E0%AF%86%E0%AE%AF%E0%AF%8D%E0%AE%A4%E0%AE%BF" title="மத்தேயு நற்செய்தி – Kitamili" lang="ta" hreflang="ta" data-title="மத்தேயு நற்செய்தி" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Kitamili" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%A7%E0%B8%A3%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%99%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%9A%E0%B8%B8%E0%B8%8D%E0%B8%A1%E0%B8%B1%E0%B8%97%E0%B8%98%E0%B8%B4%E0%B8%A7" title="พระวรสารนักบุญมัทธิว – Kithai" lang="th" hreflang="th" data-title="พระวรสารนักบุญมัทธิว" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Kithai" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Ebanghelyo_ni_Mateo" title="Ebanghelyo ni Mateo – Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Ebanghelyo ni Mateo" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Matta_%C4%B0ncili" title="Matta İncili – Kituruki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Matta İncili" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Kituruki" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tw mw-list-item"><a href="https://tw.wikipedia.org/wiki/Mateo" title="Mateo – Twi" lang="tw" hreflang="tw" data-title="Mateo" data-language-autonym="Twi" data-language-local-name="Twi" class="interlanguage-link-target"><span>Twi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/Metta_bayan_qilghan_xush_xewer" title="Metta bayan qilghan xush xewer – Kiuyghur" lang="ug" hreflang="ug" data-title="Metta bayan qilghan xush xewer" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="Kiuyghur" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%84%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D1%96%D1%94_%D0%B2%D1%96%D0%B4_%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B2%D1%96%D1%8F" title="Євангеліє від Матвія – Kiukraini" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Євангеліє від Матвія" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Kiukraini" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AA%DB%8C_%DA%A9%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D8%AC%DB%8C%D9%84" title="متی کی انجیل – Kiurdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="متی کی انجیل" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Kiurdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ve mw-list-item"><a href="https://ve.wikipedia.org/wiki/Mateo" title="Mateo – Kivenda" lang="ve" hreflang="ve" data-title="Mateo" data-language-autonym="Tshivenda" data-language-local-name="Kivenda" class="interlanguage-link-target"><span>Tshivenda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%BAc_%C3%82m_M%C3%A1tth%C3%AAu" title="Phúc Âm Mátthêu – Kivietinamu" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Phúc Âm Mátthêu" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Kivietinamu" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Evandj%C3%AEle_sint_Mat%C3%AE" title="Evandjîle sint Matî – Kiwaloon" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Evandjîle sint Matî" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="Kiwaloon" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Ebanghelyo_ni_Mateo" title="Ebanghelyo ni Mateo – Kiwaray" lang="war" hreflang="war" data-title="Ebanghelyo ni Mateo" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Kiwaray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E9%A9%AC%E5%A4%AA%E7%A6%8F%E9%9F%B3" title="马太福音 – Kichina cha Wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="马太福音" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Kichina cha Wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xh mw-list-item"><a href="https://xh.wikipedia.org/wiki/Mateyu" title="Mateyu – Kixhosa" lang="xh" hreflang="xh" data-title="Mateyu" data-language-autonym="IsiXhosa" data-language-local-name="Kixhosa" class="interlanguage-link-target"><span>IsiXhosa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/%C3%8Ch%C3%ACnrere_M%C3%A1tt%C3%A9%C3%B9" title="Ìhìnrere Máttéù – Kiyoruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Ìhìnrere Máttéù" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="Kiyoruba" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/Matthe%C3%BCs" title="Mattheüs – Zeelandic" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Mattheüs" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="Zeelandic" class="interlanguage-link-target"><span>Zeêuws</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E9%A6%AC%E5%A4%AA%E7%A6%8F%E9%9F%B3" title="馬太福音 – Kichina" lang="zh" hreflang="zh" data-title="馬太福音" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Kichina" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/M%C3%A1-th%C3%A0i_Hok-im" title="Má-thài Hok-im – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Má-thài Hok-im" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E9%A6%AC%E5%A4%AA%E7%A6%8F%E9%9F%B3" title="馬太福音 – Kikantoni" lang="yue" hreflang="yue" data-title="馬太福音" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Kikantoni" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/Mathewu" title="Mathewu – Kizulu" lang="zu" hreflang="zu" data-title="Mathewu" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="Kizulu" class="interlanguage-link-target"><span>IsiZulu</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q392302#sitelinks-wikipedia" title="Hariri viungo vya lugha zingine" class="wbc-editpage">Hariri viungo</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Maeneo ya wiki"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Injili_ya_Mathayo" title="Onyesha kurasa zilizopo [c]" accesskey="c"><span>Makala</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Majadiliano:Injili_ya_Mathayo" rel="discussion" title="Mazungumzo kuhusu makala [t]" accesskey="t"><span>Majadiliano</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Badilisha lahaja ya lugha" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Kiswahili</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Mitazamo"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Injili_ya_Mathayo"><span>Soma</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&veaction=edit" title="Hariri ukurasa huu na VisualEditor [v]" accesskey="v"><span>Hariri</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&action=edit" title="Hariri chanzo msimbo za ukurasa huu [e]" accesskey="e"><span>Hariri chanzo</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&action=history" title="Mapitio ya awali ya ukurasa huu [h]" accesskey="h"><span>Fungua historia</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Zana za ukurasa"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zana" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Zana</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Zana</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">hamishia kwenye mwambaa upande</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ficha</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="More options" > <div class="vector-menu-heading"> Vitendo </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Injili_ya_Mathayo"><span>Soma</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&veaction=edit" title="Hariri ukurasa huu na VisualEditor [v]" accesskey="v"><span>Hariri</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&action=edit" title="Hariri chanzo msimbo za ukurasa huu [e]" accesskey="e"><span>Hariri chanzo</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&action=history"><span>Fungua historia</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Kijumla </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Maalum:VingoViungavyoUkurasahuu/Injili_ya_Mathayo" title="Orodha ya kurasa zote za Wiki zilizounganishwa na ukurasa huu [j]" accesskey="j"><span>Viungo viungavyo ukurasa huu</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Maalum:RecentChangesLinked/Injili_ya_Mathayo" rel="nofollow" title="Mabadiliko ya karibuni ya katika kurasa zilizounganishwa na ukurasa huu [k]" accesskey="k"><span>Mabadiliko husika</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=sw" title="Pakia picha, video, au sauti [u]" accesskey="u"><span>Pakia faili</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&oldid=1320251" title="Kiungo cha daima cha kufikisha pitio hili la ukurasa"><span>Kiungo cha daima</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&action=info" title="More information about this page"><span>Maelezo ya ukurasa</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Maalum:Taja&page=Injili_ya_Mathayo&id=1320251&wpFormIdentifier=titleform" title="Taarifa juu ya njia ya kutaja ukurasa huu"><span>Taja ukurasa huu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Maalum:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fsw.wikipedia.org%2Fwiki%2FInjili_ya_Mathayo"><span>Pata URL iliyofupishwa</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Maalum:QrCode&url=https%3A%2F%2Fsw.wikipedia.org%2Fwiki%2FInjili_ya_Mathayo"><span>Pakua msimbo wa QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Chapa/peleka nje </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Maalum:Kusanya&bookcmd=book_creator&referer=Injili+ya+Mathayo"><span>Tunga kitabu</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Maalum:DownloadAsPdf&page=Injili_ya_Mathayo&action=show-download-screen"><span>Pakua kama PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&printable=yes" title="Toleo linalochapika la ukurasa huu [p]" accesskey="p"><span>Ukurasa wa kuchapika</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Miradi mingine </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Gospel_of_Matthew" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-sources mw-list-item"><a href="https://wikisource.org/wiki/Gospel_of_Matthew" hreflang="en"><span>Multilingual Wikisource</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q392302" title="Link to connected data repository item [g]" accesskey="g"><span>Wikidata kifungu</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Zana za ukurasa"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Mandhari"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Mandhari</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">hamishia kwenye mwambaa upande</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ficha</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Kutoka Wikipedia, kamusi elezo huru</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"><span class="mw-redirectedfrom">(Elekezwa kutoka <a href="/w/index.php?title=Math&redirect=no" class="mw-redirect" title="Math">Math</a>)</span></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="sw" dir="ltr"><figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Faili:Matthaeus.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Matthaeus.jpg/250px-Matthaeus.jpg" decoding="async" width="250" height="346" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Matthaeus.jpg/375px-Matthaeus.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Matthaeus.jpg/500px-Matthaeus.jpg 2x" data-file-width="600" data-file-height="830" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=Ukurasa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ukurasa (bado haujaandikwa)">Ukurasa</a> wa kwanza wa Injili ya Mathayo ulichorwa mnamo mwaka <a href="/wiki/1240" title="1240">1240</a> <a href="/wiki/Ulaya" title="Ulaya">Ulaya</a> ukionyesha <a href="/wiki/Mamajusi" class="mw-redirect" title="Mamajusi">mamajusi</a> watatu mbele ya <a href="/wiki/Mtoto_Yesu" class="mw-redirect" title="Mtoto Yesu">mtoto Yesu</a>.</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Faili:Meister_der_Ada-Gruppe_002.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Meister_der_Ada-Gruppe_002.jpg/250px-Meister_der_Ada-Gruppe_002.jpg" decoding="async" width="250" height="349" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Meister_der_Ada-Gruppe_002.jpg/375px-Meister_der_Ada-Gruppe_002.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Meister_der_Ada-Gruppe_002.jpg/500px-Meister_der_Ada-Gruppe_002.jpg 2x" data-file-width="1576" data-file-height="2198" /></a><figcaption>Mchoro huu kutoka <a href="/wiki/Ufaransa" title="Ufaransa">Ufaransa</a> (mnamo mwaka <a href="/wiki/800" title="800">800</a>) wamuonyesha Mwinjili Mathayo akipokea maneno ya Injili yake kutoka kwa malaika.</figcaption></figure> <table class="toccolours" style="float: right; margin: 0 0 1em 1em; font-size: 90%; width: 150px;"> <tbody><tr> <th style="background: #ccf; text-align: center;"><a href="/wiki/Agano_Jipya" title="Agano Jipya">Agano Jipya</a> </th></tr> <tr> <td style="font-size: 90%;"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">Mathayo</a></li> <li><a href="/wiki/Injili_ya_Marko" title="Injili ya Marko">Marko</a></li> <li><a href="/wiki/Injili_ya_Luka" title="Injili ya Luka">Luka</a></li> <li><a href="/wiki/Injili_ya_Yohane" title="Injili ya Yohane">Yohane</a></li> <li><a href="/wiki/Matendo_ya_Mitume" title="Matendo ya Mitume">Matendo</a></li> <li><a href="/wiki/Waraka_kwa_Waroma" title="Waraka kwa Waroma">Waroma</a></li> <li><a href="/wiki/Waraka_wa_kwanza_kwa_Wakorinto" class="mw-redirect" title="Waraka wa kwanza kwa Wakorinto">Wakorintho 1</a></li> <li><a href="/wiki/Waraka_wa_pili_kwa_Wakorinto" class="mw-redirect" title="Waraka wa pili kwa Wakorinto">Wakorintho 2</a></li> <li><a href="/wiki/Waraka_kwa_Wagalatia" title="Waraka kwa Wagalatia">Wagalatia</a></li> <li><a href="/wiki/Waraka_kwa_Waefeso" title="Waraka kwa Waefeso">Waefeso</a></li> <li><a href="/wiki/Waraka_kwa_Wafilipi" title="Waraka kwa Wafilipi">Wafilipi</a></li> <li><a href="/wiki/Waraka_kwa_Wakolosai" title="Waraka kwa Wakolosai">Wakolosai</a></li> <li><a href="/wiki/Waraka_wa_kwanza_kwa_Wathesaloniki" title="Waraka wa kwanza kwa Wathesaloniki">Wathesalonike 1</a></li> <li><a href="/wiki/Waraka_wa_pili_kwa_Wathesaloniki" title="Waraka wa pili kwa Wathesaloniki">Wathesalonike 2</a></li> <li><a href="/wiki/Waraka_wa_kwanza_kwa_Timotheo" title="Waraka wa kwanza kwa Timotheo">Timotheo 1</a></li> <li><a href="/wiki/Waraka_wa_pili_kwa_Timotheo" title="Waraka wa pili kwa Timotheo">Timotheo 2</a></li> <li><a href="/wiki/Waraka_kwa_Tito" title="Waraka kwa Tito">Tito</a></li> <li><a href="/wiki/Waraka_kwa_Filemoni" title="Waraka kwa Filemoni">Filemoni</a></li> <li><a href="/wiki/Waraka_kwa_Waebrania" title="Waraka kwa Waebrania">Waebrania</a></li> <li><a href="/wiki/Waraka_wa_Yakobo" title="Waraka wa Yakobo">Yakobo</a></li> <li><a href="/wiki/Waraka_wa_kwanza_wa_Petro" title="Waraka wa kwanza wa Petro">Petro 1</a></li> <li><a href="/wiki/Waraka_wa_pili_wa_Petro" title="Waraka wa pili wa Petro">Petro 2</a></li> <li><a href="/wiki/Waraka_wa_kwanza_wa_Yohane" title="Waraka wa kwanza wa Yohane">Yohane 1</a></li> <li><a href="/wiki/Waraka_wa_pili_wa_Yohane" title="Waraka wa pili wa Yohane">Yohane 2</a></li> <li><a href="/wiki/Waraka_wa_tatu_wa_Yohane" title="Waraka wa tatu wa Yohane">Yohane 3</a></li> <li><a href="/wiki/Waraka_wa_Yuda" title="Waraka wa Yuda">Yuda</a></li> <li><a href="/wiki/Ufunuo_wa_Yohane" title="Ufunuo wa Yohane">Ufunuo</a></li></ul> <hr /> </td></tr></tbody></table> <p><b>Injili ya Mathayo</b> ni <a href="/wiki/Kitabu" title="Kitabu">kitabu</a> cha kwanza katika orodha ya vitabu vya <a href="/wiki/Agano_Jipya" title="Agano Jipya">Agano Jipya</a> katika <a href="/wiki/Biblia_ya_Kikristo" title="Biblia ya Kikristo">Biblia ya Kikristo</a>. </p><p>Huhesabiwa kati ya <a href="/wiki/Injili_Ndugu" title="Injili Ndugu">Injili Ndugu</a> pamoja na <a href="/wiki/Injili_ya_Marko" title="Injili ya Marko">Marko</a> na <a href="/wiki/Injili_ya_Luka" title="Injili ya Luka">Luka</a>, kwa sababu inafanana nazo kwa kiasi kikubwa; hasa inatumia <a href="/wiki/Asilimia" title="Asilimia">asilimia</a> 80 ya <a href="/wiki/Maandiko" class="mw-redirect" title="Maandiko">maandiko</a> ya <a href="/wiki/Mwinjili_Marko" class="mw-redirect" title="Mwinjili Marko">mwinjili Marko</a>. </p><p>Kama vitabu vingine vyote vya <a href="/wiki/Biblia" class="mw-disambig" title="Biblia">Biblia</a>, hiki pia kinatakiwa kisomwe katika mfululizo wa <a href="/wiki/Historia_ya_wokovu" class="mw-redirect" title="Historia ya wokovu">historia ya wokovu</a> ili kukielewa kadiri ya <a href="/wiki/Maendeleo" title="Maendeleo">maendeleo</a> ya <a href="/wiki/Ufunuo" title="Ufunuo">ufunuo</a> wa <a href="/wiki/Mungu" title="Mungu">Mungu</a> kwa <a href="/wiki/Binadamu" title="Binadamu">binadamu</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Mwandishi">Mwandishi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&veaction=edit&section=1" title="Hariri sehemu: Mwandishi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>hariri</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Mwandishi"><span>hariri chanzo</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Katika matoleo ya Biblia <a href="/wiki/Kichwa" title="Kichwa">kichwa</a> cha kitabu ni "Injili kama ilivyoandikwa na Mathayo" lakini kichwa hiki si sehemu ya toleo asili la <a href="/wiki/Kigiriki" title="Kigiriki">Kigiriki</a>. </p><p>Ingawa <a href="/wiki/Injili" title="Injili">Injili</a> yenyewe haimtaji <a href="/wiki/Mwandishi" title="Mwandishi">mwandishi</a> wake, kuanzia <a href="/wiki/Papias" title="Papias">Papias</a> (mnamo mwaka <a href="/wiki/130" title="130">130</a>) <a href="/wiki/Mtume_Mathayo" title="Mtume Mathayo">Mtume Mathayo</a> ametajwa kama mwandishi wa misemo ya <a href="/wiki/Yesu_Kristo" class="mw-redirect" title="Yesu Kristo">Yesu Kristo</a> kwa <a href="/wiki/Lugha" title="Lugha">lugha</a> ya <a href="/wiki/Kiebrania" title="Kiebrania">Kiebrania</a>. </p><p><a href="/wiki/Wataalamu" class="mw-redirect" title="Wataalamu">Wataalamu</a> wanajadili kiasi gani maandishi yake yamechangia Injili hii jinsi ilivyo. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Muda_wa_uandishi">Muda wa uandishi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&veaction=edit&section=2" title="Hariri sehemu: Muda wa uandishi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>hariri</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: Muda wa uandishi"><span>hariri chanzo</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Wakati wa kutolewa unaaminiwa na wataalamu wengi wa kisasa ilikuwa kati ya mwaka <a href="/wiki/80" title="80">80</a> na <a href="/wiki/90" title="90">90</a>, yaani baada ya <a href="/wiki/Hekalu_la_Yerusalemu" title="Hekalu la Yerusalemu">hekalu la Yerusalemu</a> kubomolewa, tena baada ya <a href="/wiki/Wayahudi" title="Wayahudi">Wayahudi</a> kuwatenga <a href="/wiki/Wakristo_wa_Kiyahudi" title="Wakristo wa Kiyahudi">wenzao waliomuamini Yesu</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Tabia_za_Mathayo">Tabia za Mathayo</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&veaction=edit&section=3" title="Hariri sehemu: Tabia za Mathayo" class="mw-editsection-visualeditor"><span>hariri</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Tabia za Mathayo"><span>hariri chanzo</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Mathayo anakazia kuwa <a href="/wiki/Yesu" title="Yesu">Yesu</a> wa <a href="/wiki/Nazareti" title="Nazareti">Nazareti</a> ndiye <a href="/wiki/Masiya" title="Masiya">Masiya</a> aliyetangazwa na ma<a href="/wiki/Nabii" title="Nabii">nabii</a> wa <a href="/wiki/Agano_la_Kale" title="Agano la Kale">Agano la Kale</a>. Kwa sababu hiyo Mathayo anaripoti maneno ya Agano la Kale mara kwa mara ili kuthibitishwa yametimia katika <a href="/wiki/Maisha" title="Maisha">maisha</a> ya Yesu. </p><p><a href="/wiki/Tabia" title="Tabia">Tabia</a> hii inachukuliwa kuthibitisha maelezo ya kwamba Injili hii ililenga <a href="/wiki/Ukristo" title="Ukristo">Wakristo</a> ambao walikuwa <a href="/wiki/Wayahudi" title="Wayahudi">Wayahudi</a> na kutumia lugha ya <a href="/wiki/Kigiriki" title="Kigiriki">Kigiriki</a>. </p><p>Mathayo anakazia pia mafundisho ya Yesu ilhali Marko anaeleza zaidi matendo yake. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nembo_ya_Injili">Nembo ya Injili</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&veaction=edit&section=4" title="Hariri sehemu: Nembo ya Injili" class="mw-editsection-visualeditor"><span>hariri</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Nembo ya Injili"><span>hariri chanzo</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Injili hii inaanza kwa kuorodhesha <a href="/wiki/Babu" title="Babu">mababu</a> wa Yesu. Kutokana na mwanzo huu, vizazi vya baadaye vilimpa Mwinjili Mathayo <a href="/wiki/Nembo" title="Nembo">nembo</a> la <a href="/wiki/Mwanamume" class="mw-redirect" title="Mwanamume">mwanamume</a> au <a href="/wiki/Malaika" title="Malaika">malaika</a> akichora habari za Biblia. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Yaliyomo">Yaliyomo</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&veaction=edit&section=5" title="Hariri sehemu: Yaliyomo" class="mw-editsection-visualeditor"><span>hariri</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Yaliyomo"><span>hariri chanzo</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ol><li><b>Uzazi na utoto wa Yesu (Mat 1-2)</b><br /><a href="/wiki/Ukoo_wa_Yesu" title="Ukoo wa Yesu">Ukoo wa Yesu</a>, <a href="/wiki/Krismasi" title="Krismasi">kuzaliwa kwake</a>, kukimbilia <a href="/wiki/Misri" title="Misri">Misri</a> na mauaji ya <a href="/wiki/Watoto_wa_Bethlehemu" title="Watoto wa Bethlehemu">watoto</a> wa <a href="/wiki/Bethlehemu" title="Bethlehemu">Bethlehemu</a></li> <li><b>Chanzo cha kazi yake huko Galilaya (Mat 3-4)</b><br /><a href="/wiki/Yohane_Mbatizaji" title="Yohane Mbatizaji">Yohane Mbatizaji</a>, Yesu ajaribiwa <a href="/wiki/Jangwa" title="Jangwa">jangwani</a>, Mitume wa kwanza</li> <li><b>Hotuba ya mlimani (Mat 5-7)</b></li> <li><b>Uponyaji na miujiza (Mat 8 – 9,34)</b></li> <li><b>Hotuba kuhusu umisionari wa wanafunzi</b><br />Wito wa mitume 12 (10,1-4), tangazo la mateso yajayo (10,16-26), hofu ya watu na kumhofia Mungu (10,26-33)</li> <li><b>Mafundisho juu ya Yohane Mbatizaji, Wafarisayo na walimu wa sheria</b></li> <li><b>Hotuba ya mifano juu ya Ufalme wa Mungu (Mat 13) </b><br />Mfano wa mpanzi (13,1-9; maelezo 13,18-23), magugu katika <a href="/wiki/Ngano" title="Ngano">ngano</a> (13,24-30; maelezo 13,36-43), mfano wa mbegu wa <a href="/w/index.php?title=Haradali&action=edit&redlink=1" class="new" title="Haradali (bado haujaandikwa)">haradali</a> (13,31-32), <a href="/w/index.php?title=Chachu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chachu (bado haujaandikwa)">chachu</a> (13,33-35), <a href="/wiki/Hazina" title="Hazina">hazina</a> iliyofichika (13,44), <a href="/w/index.php?title=Lulu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lulu (bado haujaandikwa)">lulu</a> (13,45-46), <a href="/w/index.php?title=Wavu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wavu (bado haujaandikwa)">wavu</a> wa <a href="/wiki/Samaki" title="Samaki">samaki</a> (13,47-52)</li> <li><b>Matendo mengine (Mat 13,53 - 17,27)</b></li> <li><b>Hotuba juu ya mahusiano kati ya wanafunzi (Mat 18)</b></li> <li><b>Safari ya kwenda Yerusalemu (Mat 19-22)</b></li> <li><b>Hotuba juu ya mwisho wa Yerusalemu na mwisho wa nyakati (Mat 23-25) </b></li> <li><b>Mateso na ufufuko wa Yesu (Mat 26-28)</b></li></ol> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Marejeo">Marejeo</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&veaction=edit&section=6" title="Hariri sehemu: Marejeo" class="mw-editsection-visualeditor"><span>hariri</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&action=edit&section=6" title="Edit section's source code: Marejeo"><span>hariri chanzo</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ufafanuzi">Ufafanuzi</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&veaction=edit&section=7" title="Hariri sehemu: Ufafanuzi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>hariri</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&action=edit&section=7" title="Edit section's source code: Ufafanuzi"><span>hariri chanzo</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small" style="-moz-column-count:45em; -webkit-column-count:45em; column-count:45em;margin-left:1.5em;"> <ul><li><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r1346650">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free.id-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}body:not(.skin-timeless):not(.skin-minerva) .mw-parser-output .id-lock-free a{background-size:contain}.mw-parser-output .id-lock-limited.id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration.id-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}body:not(.skin-timeless):not(.skin-minerva) .mw-parser-output .id-lock-limited a,body:not(.skin-timeless):not(.skin-minerva) .mw-parser-output .id-lock-registration a{background-size:contain}.mw-parser-output .id-lock-subscription.id-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}body:not(.skin-timeless):not(.skin-minerva) .mw-parser-output .id-lock-subscription a{background-size:contain}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}body:not(.skin-timeless):not(.skin-minerva) .mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background-size:contain}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:#d33}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:#d33}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#2C882D;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .cs1-maint{color:#18911F}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .cs1-visible-error,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .cs1-hidden-error{color:#f8a397}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .cs1-visible-error,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .cs1-hidden-error{color:#f8a397}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .cs1-maint{color:#18911F}}</style><cite id="CITEREFAllison2004" class="citation book cs1">Allison, D.C. (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=m_OShrBh0I0C&printsec=frontcover&dq=Allison+Matthew:+a+shorter+commentary#v=onepage&q&f=false"><i>Matthew: A Shorter Commentary</i></a>. T&T Clark. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-567-08249-7" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-567-08249-7"><bdi>978-0-567-08249-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Matthew%3A+A+Shorter+Commentary&rft.pub=T%26T+Clark&rft.date=2004&rft.isbn=978-0-567-08249-7&rft.aulast=Allison&rft.aufirst=D.C.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3Dm_OShrBh0I0C%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3DAllison%2BMatthew%3A%2Ba%2Bshorter%2Bcommentary%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFDaviesAllison1988" class="citation book cs1 cs1-prop-long-vol"><a href="/w/index.php?title=W._D._Davies&action=edit&redlink=1" class="new" title="W. D. Davies (bado haujaandikwa)">Davies, William David</a>; <a href="/w/index.php?title=Dale_Allison&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dale Allison (bado haujaandikwa)">Allison, Dale C.</a> (1988). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=z79ltm3TFWwC"><i>A Critical and Exegetical Commentary on the Gospel According to Saint Matthew</i></a>. Juz. la I: Introduction and Commentary on Matthew I–VII. T&T Clark Ltd. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/9780567094810" title="Maalum:ZuiaChanzo/9780567094810"><bdi>9780567094810</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+Critical+and+Exegetical+Commentary+on+the+Gospel+According+to+Saint+Matthew&rft.pub=T%26T+Clark+Ltd.&rft.date=1988&rft.isbn=9780567094810&rft.aulast=Davies&rft.aufirst=William+David&rft.au=Allison%2C+Dale+C.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3Dz79ltm3TFWwC&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFDaviesAllison1999" class="citation book cs1 cs1-prop-long-vol">Davies, William David; Allison, Dale C. (1999) [1991]. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=DCHUAwAAQBAJ"><i>A Critical and Exegetical Commentary on the Gospel According to Saint Matthew</i></a>. Juz. la II: Commentary on Matthew VIII–XVIII. T&T Clark Ltd. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/9780567095459" title="Maalum:ZuiaChanzo/9780567095459"><bdi>9780567095459</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+Critical+and+Exegetical+Commentary+on+the+Gospel+According+to+Saint+Matthew&rft.pub=T%26T+Clark+Ltd.&rft.date=1999&rft.isbn=9780567095459&rft.aulast=Davies&rft.aufirst=William+David&rft.au=Allison%2C+Dale+C.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DDCHUAwAAQBAJ&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span>; <span class="cs1-visible-error citation-comment">Unknown parameter <code class="cs1-code">|authormask1=</code> ignored (<code class="cs1-code">|author-mask1=</code> suggested) (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span>; <span class="cs1-visible-error citation-comment">Unknown parameter <code class="cs1-code">|authormask2=</code> ignored (<code class="cs1-code">|author-mask2=</code> suggested) (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFDaviesAllison1997" class="citation book cs1 cs1-prop-long-vol">Davies, William David; Allison, Dale C. (1997). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=ZXIV2WOTVvMC"><i>A Critical and Exegetical Commentary on the Gospel According to Saint Matthew</i></a>. Juz. la III: Commentary on Matthew XIX–XXVIII. T&T Clark Ltd. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/9780567085184" title="Maalum:ZuiaChanzo/9780567085184"><bdi>9780567085184</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+Critical+and+Exegetical+Commentary+on+the+Gospel+According+to+Saint+Matthew&rft.pub=T%26T+Clark+Ltd.&rft.date=1997&rft.isbn=9780567085184&rft.aulast=Davies&rft.aufirst=William+David&rft.au=Allison%2C+Dale+C.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DZXIV2WOTVvMC&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span>; <span class="cs1-visible-error citation-comment">Unknown parameter <code class="cs1-code">|authormask1=</code> ignored (<code class="cs1-code">|author-mask1=</code> suggested) (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span>; <span class="cs1-visible-error citation-comment">Unknown parameter <code class="cs1-code">|authormask2=</code> ignored (<code class="cs1-code">|author-mask2=</code> suggested) (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li></ul> <ul><li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFDuling2010" class="citation book cs1">Duling, Dennis C. (2010). "The Gospel of Matthew". Katika Aune, David E. (mhr.). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=ygcgn8h-jo4C&pg=PA295&dq=%22Chapter+18+The+Gospel+of+Matthew%22&hl=en&sa=X&ei=vU8UU-GWLYmkkgXRpICIDg&ved=0CDYQ6AEwAA#v=onepage&q=%22Chapter%2018%20The%20Gospel%20of%20Matthew%22&f=false"><i>The Blackwell Companion to the New Testament</i></a>. Wiley-Blackwell. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-1-4051-0825-6" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-1-4051-0825-6"><bdi>978-1-4051-0825-6</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=The+Gospel+of+Matthew&rft.btitle=The+Blackwell+Companion+to+the+New+Testament&rft.pub=Wiley-Blackwell&rft.date=2010&rft.isbn=978-1-4051-0825-6&rft.aulast=Duling&rft.aufirst=Dennis+C.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3Dygcgn8h-jo4C%26pg%3DPA295%26dq%3D%2522Chapter%2B18%2BThe%2BGospel%2Bof%2BMatthew%2522%26hl%3Den%26sa%3DX%26ei%3DvU8UU-GWLYmkkgXRpICIDg%26ved%3D0CDYQ6AEwAA%23v%3Donepage%26q%3D%2522Chapter%252018%2520The%2520Gospel%2520of%2520Matthew%2522%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFFrance2007" class="citation book cs1">France, R.T (2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=0ruP6J_XPCEC&pg=PA19#v=snippet&q=%22A%20pre-70%20date%20for%20Matthew%22&f=false"><i>The Gospel of Matthew</i></a>. Eerdmans. uk. 19. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-8028-2501-8" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-8028-2501-8"><bdi>978-0-8028-2501-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Gospel+of+Matthew&rft.pages=19&rft.pub=Eerdmans&rft.date=2007&rft.isbn=978-0-8028-2501-8&rft.aulast=France&rft.aufirst=R.T&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D0ruP6J_XPCEC%26pg%3DPA19%23v%3Dsnippet%26q%3D%2522A%2520pre-70%2520date%2520for%2520Matthew%2522%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFHarrington1991" class="citation book cs1">Harrington, Daniel J. (1991). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=bNf13S3k2w0C&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false"><i>The Gospel of Matthew</i></a>. Liturgical Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/9780814658031" title="Maalum:ZuiaChanzo/9780814658031"><bdi>9780814658031</bdi></a><a href="/w/index.php?title=Kigezo:Inconsistent_citations&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kigezo:Inconsistent citations (bado haujaandikwa)">Kigezo:Inconsistent citations</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Gospel+of+Matthew&rft.pub=Liturgical+Press&rft.date=1991&rft.isbn=9780814658031&rft.aulast=Harrington&rft.aufirst=Daniel+J.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DbNf13S3k2w0C%26printsec%3Dfrontcover%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span><span class="cs1-maint citation-comment">CS1 maint: postscript (<a href="/w/index.php?title=Jamii:CS1_maint:_postscript&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jamii:CS1 maint: postscript (bado haujaandikwa)">link</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFKeener1999" class="citation book cs1">Keener, Craig S. (1999). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=sWzhEdBZOp4C&printsec=frontcover&dq=Craig+S.+Keener+%E2%80%94+A+Commentary+on+the+Gospel+of+Matthew#v=onepage&q&f=false"><i>A commentary on the Gospel of Matthew</i></a>. Eerdmans. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-8028-3821-6" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-8028-3821-6"><bdi>978-0-8028-3821-6</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+commentary+on+the+Gospel+of+Matthew&rft.pub=Eerdmans&rft.date=1999&rft.isbn=978-0-8028-3821-6&rft.aulast=Keener&rft.aufirst=Craig+S.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DsWzhEdBZOp4C%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3DCraig%2BS.%2BKeener%2B%25E2%2580%2594%2BA%2BCommentary%2Bon%2Bthe%2BGospel%2Bof%2BMatthew%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFLuz1989" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Ulrich_Luz&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ulrich Luz (bado haujaandikwa)">Luz, Ulrich</a> (1989). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=E8dJA0jRB7QC"><i>Matthew 1–7</i></a>. Matthew: A Commentary. Juz. la 1. Ilitafsiriwa na Linss, Wilhelm C. Minneapolis: Fortress Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/9780806624020" title="Maalum:ZuiaChanzo/9780806624020"><bdi>9780806624020</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Matthew+1%E2%80%937&rft.place=Minneapolis&rft.series=Matthew%3A+A+Commentary&rft.pub=Fortress+Press&rft.date=1989&rft.isbn=9780806624020&rft.aulast=Luz&rft.aufirst=Ulrich&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DE8dJA0jRB7QC&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFLuz2001" class="citation book cs1">Luz, Ulrich (2001). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=k6uOAAAAMAAJ"><i>Matthew 8–20</i></a>. Matthew: A Commentary. Juz. la 2. Minneapolis: Fortress Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/9780800660345" title="Maalum:ZuiaChanzo/9780800660345"><bdi>9780800660345</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Matthew+8%E2%80%9320&rft.place=Minneapolis&rft.series=Matthew%3A+A+Commentary&rft.pub=Fortress+Press&rft.date=2001&rft.isbn=9780800660345&rft.aulast=Luz&rft.aufirst=Ulrich&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3Dk6uOAAAAMAAJ&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span>; <span class="cs1-visible-error citation-comment">Unknown parameter <code class="cs1-code">|authormask=</code> ignored (<code class="cs1-code">|author-mask=</code> suggested) (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFLuz2005" class="citation book cs1">Luz, Ulrich (2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=edTYAAAAMAAJ"><i>Matthew 21–28</i></a>. Matthew: A Commentary. Juz. la 3. Minneapolis: Fortress Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/9780800637705" title="Maalum:ZuiaChanzo/9780800637705"><bdi>9780800637705</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Matthew+21%E2%80%9328&rft.place=Minneapolis&rft.series=Matthew%3A+A+Commentary&rft.pub=Fortress+Press&rft.date=2005&rft.isbn=9780800637705&rft.aulast=Luz&rft.aufirst=Ulrich&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DedTYAAAAMAAJ&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span>; <span class="cs1-visible-error citation-comment">Unknown parameter <code class="cs1-code">|authormask=</code> ignored (<code class="cs1-code">|author-mask=</code> suggested) (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li></ul> <ul><li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFMorris1992" class="citation book cs1">Morris, Leon (1992). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=-pwaSKcHyEEC&printsec=frontcover&dq=Leon+Morris+%E2%80%94+The+Gospel+According+to+Matthew#v=onepage&q&f=false"><i>The Gospel according to Matthew</i></a>. Eerdmans. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-85111-338-8" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-85111-338-8"><bdi>978-0-85111-338-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Gospel+according+to+Matthew&rft.pub=Eerdmans&rft.date=1992&rft.isbn=978-0-85111-338-8&rft.aulast=Morris&rft.aufirst=Leon&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D-pwaSKcHyEEC%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3DLeon%2BMorris%2B%25E2%2580%2594%2BThe%2BGospel%2BAccording%2Bto%2BMatthew%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFNolland2005" class="citation book cs1">Nolland, John (2005). <i>The Gospel of Matthew: A Commentary on the Greek Text</i>. Eerdmans. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-8028-2389-2" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-8028-2389-2"><bdi>978-0-8028-2389-2</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Gospel+of+Matthew%3A+A+Commentary+on+the+Greek+Text&rft.pub=Eerdmans&rft.date=2005&rft.isbn=978-0-8028-2389-2&rft.aulast=Nolland&rft.aufirst=John&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFSaunders2009" class="citation book cs1">Saunders, Stanley P. (2009). "Matthew". Katika O’Day, Gail (mhr.). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=rQWknj4ORJkC&printsec=frontcover&dq=Theological+bible+commentary+2009#v=onepage&q=Theological%20bible%20commentary%202009&f=false"><i>Theological Bible Commentary</i></a>. Westminster John Knox Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0664227111" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0664227111"><bdi>978-0664227111</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Matthew&rft.btitle=Theological+Bible+Commentary&rft.pub=Westminster+John+Knox+Press&rft.date=2009&rft.isbn=978-0664227111&rft.aulast=Saunders&rft.aufirst=Stanley+P.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DrQWknj4ORJkC%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3DTheological%2Bbible%2Bcommentary%2B2009%23v%3Donepage%26q%3DTheological%2520bible%2520commentary%25202009%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFTurner2008" class="citation book cs1">Turner, David L. (2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=8z9LSdKLUl4C&printsec=frontcover&dq=David+Turner#v=onepage&q&f=false"><i>Matthew</i></a>. Baker. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-8010-2684-3" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-8010-2684-3"><bdi>978-0-8010-2684-3</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Matthew&rft.pub=Baker&rft.date=2008&rft.isbn=978-0-8010-2684-3&rft.aulast=Turner&rft.aufirst=David+L.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D8z9LSdKLUl4C%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3DDavid%2BTurner%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li></ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Vitabu_vya_jumla">Vitabu vya jumla</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&veaction=edit&section=8" title="Hariri sehemu: Vitabu vya jumla" class="mw-editsection-visualeditor"><span>hariri</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&action=edit&section=8" title="Edit section's source code: Vitabu vya jumla"><span>hariri chanzo</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small" style="-moz-column-count:45em; -webkit-column-count:45em; column-count:45em;margin-left:1.5em;"> <ul><li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFAune2001" class="citation book cs1">Aune, David E. (ed.) (2001). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=E8lZ7BXzt0sC&printsec=frontcover&dq=The+Gospel+of+Matthew+in+Current+Study:+Studies+in+Honor+of+William+G.+Thompson,+S.J.#v=onepage&q&f=false"><i>The Gospel of Matthew in current study</i></a>. Eerdmans. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-8028-4673-0" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-8028-4673-0"><bdi>978-0-8028-4673-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Gospel+of+Matthew+in+current+study&rft.pub=Eerdmans&rft.date=2001&rft.isbn=978-0-8028-4673-0&rft.aulast=Aune&rft.aufirst=David+E.+%28ed.%29&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DE8lZ7BXzt0sC%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3DThe%2BGospel%2Bof%2BMatthew%2Bin%2BCurrent%2BStudy%3A%2BStudies%2Bin%2BHonor%2Bof%2BWilliam%2BG.%2BThompson%2C%2BS.J.%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">|first=</code> has generic name (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span>; <span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFAune1987" class="citation book cs1">Aune, David E. (1987). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=XdSto1nkx9AC&printsec=frontcover&dq=The+New+Testament+in+its+literary+environment#v=onepage&q&f=false"><i>The New Testament in its literary environment</i></a>. Westminster John Knox Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-664-25018-8" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-664-25018-8"><bdi>978-0-664-25018-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+New+Testament+in+its+literary+environment&rft.pub=Westminster+John+Knox+Press&rft.date=1987&rft.isbn=978-0-664-25018-8&rft.aulast=Aune&rft.aufirst=David+E.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DXdSto1nkx9AC%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3DThe%2BNew%2BTestament%2Bin%2Bits%2Bliterary%2Benvironment%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span>; <span class="cs1-visible-error citation-comment">Unknown parameter <code class="cs1-code">|authormask=</code> ignored (<code class="cs1-code">|author-mask=</code> suggested) (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFBeaton2005" class="citation book cs1">Beaton, Richard C. (2005). "How Matthew Writes". Katika Bockmuehl, Markus; Hagner, Donald A. (whr.). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=pAZxCMRztQ4C&pg=PA116&dq=Chapter+6+Richard+C.+Beaton#v=onepage&q=Chapter%206%20Richard%20C.%20Beaton&f=false"><i>The Written Gospel</i></a>. Oxford University Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-521-83285-4" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-521-83285-4"><bdi>978-0-521-83285-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=How+Matthew+Writes&rft.btitle=The+Written+Gospel&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2005&rft.isbn=978-0-521-83285-4&rft.aulast=Beaton&rft.aufirst=Richard+C.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DpAZxCMRztQ4C%26pg%3DPA116%26dq%3DChapter%2B6%2BRichard%2BC.%2BBeaton%23v%3Donepage%26q%3DChapter%25206%2520Richard%2520C.%2520Beaton%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFBrowning2004" class="citation book cs1">Browning, W.R.F (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=lKsdAtPUoRgC"><i>Oxford Dictionary of the Bible</i></a>. Oxford University Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-19-860890-5" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-19-860890-5"><bdi>978-0-19-860890-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Oxford+Dictionary+of+the+Bible&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2004&rft.isbn=978-0-19-860890-5&rft.aulast=Browning&rft.aufirst=W.R.F&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DlKsdAtPUoRgC&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFBurkett2002" class="citation book cs1">Burkett, Delbert (2002). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=EcsQknxV-xQC&printsec=frontcover&dq=An+introduction+to+the+New+Testament+and+the+origins+of+Christianity+Delbert+Royce+Burkett#v=onepage&q=Gospel%20of%20Matthew&f=false"><i>An introduction to the New Testament and the origins of Christianity</i></a>. Cambridge University Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-521-00720-7" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-521-00720-7"><bdi>978-0-521-00720-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=An+introduction+to+the+New+Testament+and+the+origins+of+Christianity&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=2002&rft.isbn=978-0-521-00720-7&rft.aulast=Burkett&rft.aufirst=Delbert&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DEcsQknxV-xQC%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3DAn%2Bintroduction%2Bto%2Bthe%2BNew%2BTestament%2Band%2Bthe%2Borigins%2Bof%2BChristianity%2BDelbert%2BRoyce%2BBurkett%23v%3Donepage%26q%3DGospel%2520of%2520Matthew%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFCasey2010" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Maurice_Casey&action=edit&redlink=1" class="new" title="Maurice Casey (bado haujaandikwa)">Casey, Maurice</a> (2010). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books/about/Jesus_of_Nazareth.html?id=lXK0auknD0YC"><i>Jesus of Nazareth: An Independent Historian's Account of His Life and Teaching</i></a>. Continuum. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-567-64517-3" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-567-64517-3"><bdi>978-0-567-64517-3</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Jesus+of+Nazareth%3A+An+Independent+Historian%27s+Account+of+His+Life+and+Teaching&rft.pub=Continuum&rft.date=2010&rft.isbn=978-0-567-64517-3&rft.aulast=Casey&rft.aufirst=Maurice&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%2Fabout%2FJesus_of_Nazareth.html%3Fid%3DlXK0auknD0YC&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFClarke2003" class="citation book cs1">Clarke, Howard W. (2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=5BB70m7EVPkC&printsec=frontcover&dq=Howard+W.+Clarke+%282003%29#v=onepage&q&f=false"><i>The Gospel of Matthew and Its Readers</i></a>. Indiana University Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-253-34235-5" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-253-34235-5"><bdi>978-0-253-34235-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Gospel+of+Matthew+and+Its+Readers&rft.pub=Indiana+University+Press&rft.date=2003&rft.isbn=978-0-253-34235-5&rft.aulast=Clarke&rft.aufirst=Howard+W.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D5BB70m7EVPkC%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3DHoward%2BW.%2BClarke%2B%25282003%2529%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFCrossLivingstone2005" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Frank_Leslie_Cross&action=edit&redlink=1" class="new" title="Frank Leslie Cross (bado haujaandikwa)">Cross, Frank L.</a>; Livingstone, Elizabeth A., whr. (2005) [1997]. "Matthew, Gospel acc. to St.". <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150923184503/http://www.biblicalwritings.com/the-oxford-dictionary-of-the-christian-church/?alfa=M&word=Matthew,%0AGospel+acc.+to+St.+"><i>The Oxford Dictionary of the Christian Church</i></a> (tol. la 3). Oxford University Press. uk. 1064. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-19-280290-3" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-19-280290-3"><bdi>978-0-19-280290-3</bdi></a>. Ilihifadhiwa kwenye nyaraka kutoka <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.biblicalwritings.com/the-oxford-dictionary-of-the-christian-church/?alfa=M&word=Matthew,%0AGospel+acc.+to+St.+">chanzo</a> mnamo 2015-09-23<span class="reference-accessdate">. Iliwekwa mnamo <span class="nowrap">2017-04-15</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Matthew%2C+Gospel+acc.+to+St.&rft.btitle=The+Oxford+Dictionary+of+the+Christian+Church&rft.pages=1064&rft.edition=3&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2005&rft.isbn=978-0-19-280290-3&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.biblicalwritings.com%2Fthe-oxford-dictionary-of-the-christian-church%2F%3Falfa%3DM%26word%3DMatthew%2C%250AGospel%2Bacc.%2Bto%2BSt.%2B&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFDunn2003" class="citation book cs1">Dunn, James D.G. (2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=G4qpnvoautgC&printsec=frontcover&dq=Jesus+remembered++By+James+D.+G.+Dunn#v=onepage&q&f=false"><i>Jesus Remembered</i></a>. Eerdmans. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-8028-3931-2" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-8028-3931-2"><bdi>978-0-8028-3931-2</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Jesus+Remembered&rft.pub=Eerdmans&rft.date=2003&rft.isbn=978-0-8028-3931-2&rft.aulast=Dunn&rft.aufirst=James+D.G.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DG4qpnvoautgC%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3DJesus%2Bremembered%2B%2BBy%2BJames%2BD.%2BG.%2BDunn%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFEhrman1999" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Bart_D._Ehrman&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bart D. Ehrman (bado haujaandikwa)">Ehrman, Bart D.</a> (1999). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books/about/Jesus_Apocalyptic_Prophet_of_the_New_Mil.html?id=c9K_6NN3llcC"><i>Jesus: Apocalyptic Prophet of the New Millennium</i></a>. Oxford University Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-19-512474-3" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-19-512474-3"><bdi>978-0-19-512474-3</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Jesus%3A+Apocalyptic+Prophet+of+the+New+Millennium&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=1999&rft.isbn=978-0-19-512474-3&rft.aulast=Ehrman&rft.aufirst=Bart+D.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%2Fabout%2FJesus_Apocalyptic_Prophet_of_the_New_Mil.html%3Fid%3Dc9K_6NN3llcC&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFEhrman2012" class="citation book cs1">—— (2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=hf5Rj8EtsPkC&pg=PT102&dq=%22The+Oral+Traditions+About+Jesus+THE+FURTHER+QUESTION+THAT+needs+to+be+asked+is+where+all+these+Gospel+sources%22"><i>Did Jesus Exist?: The Historical Argument for Jesus of Nazareth</i></a>. HarperCollins. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-06-220460-8" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-06-220460-8"><bdi>978-0-06-220460-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Did+Jesus+Exist%3F%3A+The+Historical+Argument+for+Jesus+of+Nazareth&rft.pub=HarperCollins&rft.date=2012&rft.isbn=978-0-06-220460-8&rft.aulast=Ehrman&rft.aufirst=Bart+D.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3Dhf5Rj8EtsPkC%26pg%3DPT102%26dq%3D%2522The%2BOral%2BTraditions%2BAbout%2BJesus%2BTHE%2BFURTHER%2BQUESTION%2BTHAT%2Bneeds%2Bto%2Bbe%2Basked%2Bis%2Bwhere%2Ball%2Bthese%2BGospel%2Bsources%2522&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFFuller2001" class="citation book cs1">Fuller, Reginald H. (2001). "Biblical Theology". Katika Metzger, Bruce M.; Coogan, Michael D. (whr.). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=aml3tEWoOVEC&pg=PA68&dq=%22There+is+no+single+Christology+in+the+New+Testament%22#v=onepage&q=%22There%20is%20no%20single%20Christology%20in%20the%20New%20Testament%22&f=false"><i>The Oxford Guide to Ideas & Issues of the Bible</i></a>. Oxford University Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/9780195149173" title="Maalum:ZuiaChanzo/9780195149173"><bdi>9780195149173</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Biblical+Theology&rft.btitle=The+Oxford+Guide+to+Ideas+%26+Issues+of+the+Bible&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2001&rft.isbn=9780195149173&rft.aulast=Fuller&rft.aufirst=Reginald+H.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3Daml3tEWoOVEC%26pg%3DPA68%26dq%3D%2522There%2Bis%2Bno%2Bsingle%2BChristology%2Bin%2Bthe%2BNew%2BTestament%2522%23v%3Donepage%26q%3D%2522There%2520is%2520no%2520single%2520Christology%2520in%2520the%2520New%2520Testament%2522%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFHagner1986" class="citation encyclopaedia cs1">Hagner, D.A. (1986). "Matthew, Gospel According to". Katika Bromiley, Geoffrey W. (mhr.). <i>International Standard Bible Encyclopedia, Vol. 3: K-P</i>. Wm. B. Eerdmans. ku. 280–8. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-8028-8163-2" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-8028-8163-2"><bdi>978-0-8028-8163-2</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Matthew%2C+Gospel+According+to&rft.btitle=International+Standard+Bible+Encyclopedia%2C+Vol.+3%3A+K-P&rft.pages=280-8&rft.pub=Wm.+B.+Eerdmans&rft.date=1986&rft.isbn=978-0-8028-8163-2&rft.aulast=Hagner&rft.aufirst=D.A.&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_encyclopedia" title="Kigezo:Cite encyclopedia">cite encyclopedia</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">External link in <code class="cs1-code"><code class="cs1-code">|chapterurl=</code></code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span>; <span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span>; <span class="cs1-visible-error citation-comment">Unknown parameter <code class="cs1-code">|chapterurl=</code> ignored (<code class="cs1-code">|chapter-url=</code> suggested) (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFHarris1985" class="citation book cs1">Harris, Stephen L. (1985). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/understandingbib0000harr_w2l8"><i>Understanding the Bible</i></a>. Palo Alto: Mayfield.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Understanding+the+Bible&rft.place=Palo+Alto&rft.pub=Mayfield&rft.date=1985&rft.aulast=Harris&rft.aufirst=Stephen+L.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Funderstandingbib0000harr_w2l8&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFLevine2001" class="citation book cs1">Levine, Amy-Jill (2001). "Visions of kingdoms: From Pompey to the first Jewish revolt". Katika Coogan, Michael D. (mhr.). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=4DVHJRFW3mYC&pg=PT546&dq=Visions+of+kingdoms:+From+Pompey+to+the+first+Jewish+revolt#v=onepage&q=Visions%20of%20kingdoms%3A%20From%20Pompey%20to%20the%20first%20Jewish%20revolt&f=false"><i>The Oxford History of the Biblical World</i></a>. Oxford University Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-19-513937-2" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-19-513937-2"><bdi>978-0-19-513937-2</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Visions+of+kingdoms%3A+From+Pompey+to+the+first+Jewish+revolt&rft.btitle=The+Oxford+History+of+the+Biblical+World&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2001&rft.isbn=978-0-19-513937-2&rft.aulast=Levine&rft.aufirst=Amy-Jill&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3D4DVHJRFW3mYC%26pg%3DPT546%26dq%3DVisions%2Bof%2Bkingdoms%3A%2BFrom%2BPompey%2Bto%2Bthe%2Bfirst%2BJewish%2Brevolt%23v%3Donepage%26q%3DVisions%2520of%2520kingdoms%253A%2520From%2520Pompey%2520to%2520the%2520first%2520Jewish%2520revolt%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFLevisonPope-Levison2009" class="citation book cs1">Levison, J.; Pope-Levison, P. (2009). "Christology". Katika Dyrness, William A.; Kärkkäinen, Veli-Matti (whr.). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=ncqkZnDSeo4C&pg=PA167&dq=%22the+affirmations+and+definitions+of+Christ%27s+humanity+and+deity%22#v=onepage&q=%22the%20affirmations%20and%20definitions%20of%20Christ%27s%20humanity%20and%20deity%22&f=false"><i>Global Dictionary of Theology</i></a>. InterVarsity Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/9780830878116" title="Maalum:ZuiaChanzo/9780830878116"><bdi>9780830878116</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Christology&rft.btitle=Global+Dictionary+of+Theology&rft.pub=InterVarsity+Press&rft.date=2009&rft.isbn=9780830878116&rft.aulast=Levison&rft.aufirst=J.&rft.au=Pope-Levison%2C+P.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DncqkZnDSeo4C%26pg%3DPA167%26dq%3D%2522the%2Baffirmations%2Band%2Bdefinitions%2Bof%2BChrist%2527s%2Bhumanity%2Band%2Bdeity%2522%23v%3Donepage%26q%3D%2522the%2520affirmations%2520and%2520definitions%2520of%2520Christ%2527s%2520humanity%2520and%2520deity%2522%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFLuz2005" class="citation book cs1">Luz, Ulrich (2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=voRVZFEpNsAC&printsec=frontcover&dq=Luz+Studies+in+Matthew#v=onepage&q&f=false"><i>Studies in Matthew</i></a>. Eerdmans. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-8028-3964-0" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-8028-3964-0"><bdi>978-0-8028-3964-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Studies+in+Matthew&rft.pub=Eerdmans&rft.date=2005&rft.isbn=978-0-8028-3964-0&rft.aulast=Luz&rft.aufirst=Ulrich&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DvoRVZFEpNsAC%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3DLuz%2BStudies%2Bin%2BMatthew%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFLuz1995" class="citation book cs1">—— (1995). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=cKl5M_MQMoYC&printsec=frontcover&dq=The+theology+of+the+Gospel+of+Matthew#v=onepage&q&f=false"><i>The Theology of the Gospel of Matthew</i></a>. Cambridge University Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-521-43576-5" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-521-43576-5"><bdi>978-0-521-43576-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Theology+of+the+Gospel+of+Matthew&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=1995&rft.isbn=978-0-521-43576-5&rft.aulast=Luz&rft.aufirst=Ulrich&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DcKl5M_MQMoYC%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3DThe%2Btheology%2Bof%2Bthe%2BGospel%2Bof%2BMatthew%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFMcMahon2008" class="citation book cs1">McMahon, Christopher (2008). "Introduction to the Gospels and Acts of the Apostles". Katika Ruff, Jerry (mhr.). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=al4d-3t6rqwC&pg=PA57&dq=%22great+number+of+verbal+and+structural+similarities%22#v=onepage&q=%22great%20number%20of%20verbal%20and%20structural%20similarities%22&f=false"><i>Understanding the Bible: A Guide to Reading the Scriptures</i></a>. Cambridge University Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/9780884898528" title="Maalum:ZuiaChanzo/9780884898528"><bdi>9780884898528</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Introduction+to+the+Gospels+and+Acts+of+the+Apostles&rft.btitle=Understanding+the+Bible%3A+A+Guide+to+Reading+the+Scriptures&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=2008&rft.isbn=9780884898528&rft.aulast=McMahon&rft.aufirst=Christopher&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3Dal4d-3t6rqwC%26pg%3DPA57%26dq%3D%2522great%2Bnumber%2Bof%2Bverbal%2Band%2Bstructural%2Bsimilarities%2522%23v%3Donepage%26q%3D%2522great%2520number%2520of%2520verbal%2520and%2520structural%2520similarities%2522%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFMorris1986" class="citation book cs1">Morris, Leon (1986). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=6D3o6fZd67EC&printsec=frontcover&dq=Morris+New+Testament+Theology#v=onepage&q&f=false"><i>New Testament Theology</i></a>. Zondervan. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-310-45571-4" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-310-45571-4"><bdi>978-0-310-45571-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=New+Testament+Theology&rft.pub=Zondervan&rft.date=1986&rft.isbn=978-0-310-45571-4&rft.aulast=Morris&rft.aufirst=Leon&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D6D3o6fZd67EC%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3DMorris%2BNew%2BTestament%2BTheology%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFPeppard2011" class="citation book cs1">Peppard, Michael (2011). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=AOY2YJizbdAC&pg=PA133&dq=%22the+gospel+of+mark+decisively+moved+the+moment%22#v=onepage&q=%22the%20gospel%20of%20mark%20decisively%20moved%20the%20moment%22&f=false"><i>The Son of God in the Roman World: Divine Sonship in Its Social and Political Context</i></a>. Oxford University Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/9780199753703" title="Maalum:ZuiaChanzo/9780199753703"><bdi>9780199753703</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Son+of+God+in+the+Roman+World%3A+Divine+Sonship+in+Its+Social+and+Political+Context&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2011&rft.isbn=9780199753703&rft.aulast=Peppard&rft.aufirst=Michael&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DAOY2YJizbdAC%26pg%3DPA133%26dq%3D%2522the%2Bgospel%2Bof%2Bmark%2Bdecisively%2Bmoved%2Bthe%2Bmoment%2522%23v%3Donepage%26q%3D%2522the%2520gospel%2520of%2520mark%2520decisively%2520moved%2520the%2520moment%2522%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFPerkins1998" class="citation book cs1">Perkins, Pheme (1998-07-28). "The Synoptic Gospels and the Acts of the Apostles: Telling the Christian Story". <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=PSHCRgS_SAUC&pg=PR7&dq=The+Cambridge+Companion+to+the+Bible+1997#v=onepage&q=Pheme%20Perkins&f=false"><i>The Cambridge Companion to Biblical Interpretation</i></a>. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/0521485932" title="Maalum:ZuiaChanzo/0521485932"><bdi>0521485932</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=The+Synoptic+Gospels+and+the+Acts+of+the+Apostles%3A+Telling+the+Christian+Story&rft.btitle=The+Cambridge+Companion+to+Biblical+Interpretation&rft.date=1998-07-28&rft.isbn=0521485932&rft.aulast=Perkins&rft.aufirst=Pheme&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DPSHCRgS_SAUC%26pg%3DPR7%26dq%3DThe%2BCambridge%2BCompanion%2Bto%2Bthe%2BBible%2B1997%23v%3Donepage%26q%3DPheme%2520Perkins%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span>, in <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFKee1997" class="citation book cs1">Kee, Howard Clark, ed. (1997). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/cambridgecompani00keeh"><i>The Cambridge companion to the bible: part 3</i></a>. Cambridge University Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-521-48593-7" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-521-48593-7"><bdi>978-0-521-48593-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Cambridge+companion+to+the+bible%3A+part+3&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=1997&rft.isbn=978-0-521-48593-7&rft.aulast=Kee&rft.aufirst=Howard+Clark%2C+ed.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fcambridgecompani00keeh&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">|first=</code> has generic name (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span><span class="cs1-maint citation-comment">CS1 maint: multiple names: authors list (<a href="/w/index.php?title=Jamii:CS1_maint:_multiple_names:_authors_list&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jamii:CS1 maint: multiple names: authors list (bado haujaandikwa)">link</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFSaldarini2003" class="citation book cs1">Saldarini, Anthony (2003). "Matthew". <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=2Vo-11umIZQC&pg=PA1000&lpg=PA1000&dq=Matthew+Saldarini+name+composition+authorship+dates#v=onepage&q&f=false"><i>Eerdmans commentary on the Bible</i></a>. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/0802837115" title="Maalum:ZuiaChanzo/0802837115"><bdi>0802837115</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Matthew&rft.btitle=Eerdmans+commentary+on+the+Bible&rft.date=2003&rft.isbn=0802837115&rft.aulast=Saldarini&rft.aufirst=Anthony&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D2Vo-11umIZQC%26pg%3DPA1000%26lpg%3DPA1000%26dq%3DMatthew%2BSaldarini%2Bname%2Bcomposition%2Bauthorship%2Bdates%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span>, in <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFDunnRogerson2003" class="citation book cs1">Dunn, James D.G.; Rogerson, John William (2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/eerdmanscommenta0000unse"><i>Eerdmans Commentary on the Bible</i></a>. Eerdmans. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-8028-3711-0" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-8028-3711-0"><bdi>978-0-8028-3711-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Eerdmans+Commentary+on+the+Bible&rft.pub=Eerdmans&rft.date=2003&rft.isbn=978-0-8028-3711-0&rft.aulast=Dunn&rft.aufirst=James+D.G.&rft.au=Rogerson%2C+John+William&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Feerdmanscommenta0000unse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFSaldarini1994" class="citation book cs1">Saldarini, Anthony (1994). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=btSZh4_vzqoC&printsec=frontcover&dq=Matthew%27s+Christian-Jewish+Community#v=onepage&q&f=false"><i>Matthew's Christian-Jewish Community</i></a>. University of Chicago Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-226-73421-7" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-226-73421-7"><bdi>978-0-226-73421-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Matthew%27s+Christian-Jewish+Community&rft.pub=University+of+Chicago+Press&rft.date=1994&rft.isbn=978-0-226-73421-7&rft.aulast=Saldarini&rft.aufirst=Anthony&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DbtSZh4_vzqoC%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3DMatthew%2527s%2BChristian-Jewish%2BCommunity%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFSanford2005" class="citation book cs1">Sanford, Christopher B. (2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=FYw3MGiYgSkC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false"><i>Matthew: Christian Rabbi</i></a>. Author House. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/9781420883718" title="Maalum:ZuiaChanzo/9781420883718"><bdi>9781420883718</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Matthew%3A+Christian+Rabbi&rft.pub=Author+House&rft.date=2005&rft.isbn=9781420883718&rft.aulast=Sanford&rft.aufirst=Christopher+B.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DFYw3MGiYgSkC%26printsec%3Dfrontcover%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFScholtz2009" class="citation book cs1">Scholtz, Donald (2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=royKA4FeMB4C&pg=PA34&dq=%22The+majority+of+the+books+in+the+New+testament+are+written+by+the+second+generation%22#v=onepage&q=%22The%20majority%20of%20the%20books%20in%20the%20New%20testament%20are%20written%20by%20the%20second%20generation%22&f=false"><i>Jesus in the Gospels and Acts: Introducing the New Testament</i></a>. Saint Mary's Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/9780884899556" title="Maalum:ZuiaChanzo/9780884899556"><bdi>9780884899556</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Jesus+in+the+Gospels+and+Acts%3A+Introducing+the+New+Testament&rft.pub=Saint+Mary%27s+Press&rft.date=2009&rft.isbn=9780884899556&rft.aulast=Scholtz&rft.aufirst=Donald&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DroyKA4FeMB4C%26pg%3DPA34%26dq%3D%2522The%2Bmajority%2Bof%2Bthe%2Bbooks%2Bin%2Bthe%2BNew%2Btestament%2Bare%2Bwritten%2Bby%2Bthe%2Bsecond%2Bgeneration%2522%23v%3Donepage%26q%3D%2522The%2520majority%2520of%2520the%2520books%2520in%2520the%2520New%2520testament%2520are%2520written%2520by%2520the%2520second%2520generation%2522%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFSenior2001" class="citation book cs1">Senior, Donald (2001). "Directions in Matthean Studies". <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=E8lZ7BXzt0sC&printsec=frontcover&dq=The+Gospel+of+Matthew+in+Current+Study:+Studies+in+Honor+of+William+G.+Thompson,+S.J.#v=onepage&q&f=false"><i>The Gospel of Matthew in Current Study: Studies in Memory of William G. Thompson, S.J</i></a>. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/0802846734" title="Maalum:ZuiaChanzo/0802846734"><bdi>0802846734</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Directions+in+Matthean+Studies&rft.btitle=The+Gospel+of+Matthew+in+Current+Study%3A+Studies+in+Memory+of+William+G.+Thompson%2C+S.J&rft.date=2001&rft.isbn=0802846734&rft.aulast=Senior&rft.aufirst=Donald&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DE8lZ7BXzt0sC%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3DThe%2BGospel%2Bof%2BMatthew%2Bin%2BCurrent%2BStudy%3A%2BStudies%2Bin%2BHonor%2Bof%2BWilliam%2BG.%2BThompson%2C%2BS.J.%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span>, in <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFAune2001" class="citation book cs1">Aune, David E. (ed.) (2001). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/gospelofmatthewi0000unse_o7v3"><i>The Gospel of Matthew in current study</i></a>. Eerdmans. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-8028-4673-0" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-8028-4673-0"><bdi>978-0-8028-4673-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Gospel+of+Matthew+in+current+study&rft.pub=Eerdmans&rft.date=2001&rft.isbn=978-0-8028-4673-0&rft.aulast=Aune&rft.aufirst=David+E.+%28ed.%29&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fgospelofmatthewi0000unse_o7v3&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">|first=</code> has generic name (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFSenior1996" class="citation book cs1">Senior, Donald (1996). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=xuyaPmvwnLEC&printsec=frontcover&dq=What+are+they+saying+about+Matthew#v=onepage&q&f=false"><i>What are they saying about Matthew?</i></a>. PaulistPress. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-8091-3624-7" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-8091-3624-7"><bdi>978-0-8091-3624-7</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=What+are+they+saying+about+Matthew%3F&rft.pub=PaulistPress&rft.date=1996&rft.isbn=978-0-8091-3624-7&rft.aulast=Senior&rft.aufirst=Donald&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DxuyaPmvwnLEC%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3DWhat%2Bare%2Bthey%2Bsaying%2Babout%2BMatthew%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFStanton1993" class="citation book cs1">Stanton, Graham (1993). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=GytxXOIsF-0C&printsec=frontcover&dq=Stanton%2BA+Gospel+for+a+New+People"><i>A gospel for a new people: studies in Matthew</i></a>. Westminster John Knox Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-664-25499-5" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-664-25499-5"><bdi>978-0-664-25499-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+gospel+for+a+new+people%3A+studies+in+Matthew&rft.pub=Westminster+John+Knox+Press&rft.date=1993&rft.isbn=978-0-664-25499-5&rft.aulast=Stanton&rft.aufirst=Graham&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DGytxXOIsF-0C%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3DStanton%252BA%2BGospel%2Bfor%2Ba%2BNew%2BPeople&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFStrecker2000" class="citation book cs1">Strecker, Georg (2000) [1996]. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=_6NxpAvdrOgC&printsec=frontcover&dq=Strecker+Theology+New+Testament#v=onepage&q&f=false"><i>Theology of the New Testament</i></a>. Walter de Gruyter. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-0-664-22336-6" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-0-664-22336-6"><bdi>978-0-664-22336-6</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Theology+of+the+New+Testament&rft.pub=Walter+de+Gruyter&rft.date=2000&rft.isbn=978-0-664-22336-6&rft.aulast=Strecker&rft.aufirst=Georg&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D_6NxpAvdrOgC%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3DStrecker%2BTheology%2BNew%2BTestament%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFTuckett2001" class="citation book cs1">Tuckett, Christopher Mark (2001). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/?id=J5Zr0_CsEcwC&pg=PA119&dq=christology+matthew#v=onepage&q=chapter%207%20Matthew&f=false"><i>Christology and the New Testament: Jesus and His Earliest Followers</i></a>. Westminster John Knox Press.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Christology+and+the+New+Testament%3A+Jesus+and+His+Earliest+Followers&rft.pub=Westminster+John+Knox+Press&rft.date=2001&rft.aulast=Tuckett&rft.aufirst=Christopher+Mark&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DJ5Zr0_CsEcwC%26pg%3DPA119%26dq%3Dchristology%2Bmatthew%23v%3Donepage%26q%3Dchapter%25207%2520Matthew%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFVan_de_Sandt2005" class="citation book cs1">Van de Sandt, H.W.M. (2005). "<i>Introduction</i>". <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=cTE0FQtrphwC&printsec=frontcover&dq=Matthew+and+the+Didache#v=onepage&q&f=false"><i>Matthew and the Didache: Two Documents from the Same Jewish-Christian Milieu ?</i></a>. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/9023240774" title="Maalum:ZuiaChanzo/9023240774"><bdi>9023240774</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Introduction&rft.btitle=Matthew+and+the+Didache%3A+Two+Documents+from+the+Same+Jewish-Christian+Milieu+%3F&rft.date=2005&rft.isbn=9023240774&rft.aulast=Van+de+Sandt&rft.aufirst=H.W.M.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DcTE0FQtrphwC%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3DMatthew%2Band%2Bthe%2BDidache%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span>, in <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFVan_de_Sandt2005" class="citation book cs1">Van de Sandt, H.W.M, ed. (2005). <i>Matthew and the Didache</i>. Royal Van Gorcum&Fortress Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-90-232-4077-8" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-90-232-4077-8"><bdi>978-90-232-4077-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Matthew+and+the+Didache&rft.pub=Royal+Van+Gorcum%26Fortress+Press&rft.date=2005&rft.isbn=978-90-232-4077-8&rft.aulast=Van+de+Sandt&rft.aufirst=H.W.M%2C+ed.&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">|first=</code> has generic name (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span><span class="cs1-maint citation-comment">CS1 maint: multiple names: authors list (<a href="/w/index.php?title=Jamii:CS1_maint:_multiple_names:_authors_list&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jamii:CS1 maint: multiple names: authors list (bado haujaandikwa)">link</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFWallace2011" class="citation book cs1">Wallace, Daniel B., mhr. (2011). <i>Revisiting the Corruption of the New Testament: Manuscript, Patristic, and Apocryphal Evidence</i>. Text and canon of the New Testament. Kregel Academic. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/9780825489068" title="Maalum:ZuiaChanzo/9780825489068"><bdi>9780825489068</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Revisiting+the+Corruption+of+the+New+Testament%3A+Manuscript%2C+Patristic%2C+and+Apocryphal+Evidence&rft.series=Text+and+canon+of+the+New+Testament&rft.pub=Kregel+Academic&rft.date=2011&rft.isbn=9780825489068&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFWeren2005" class="citation book cs1">Weren, Wim (2005). "The History and Social Setting of the Matthean Community". <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=cTE0FQtrphwC&printsec=frontcover&dq=Matthew+and+the+Didache#v=onepage&q&f=false"><i>Matthew and the Didache: Two Documents from the Same Jewish-Christian Milieu ?</i></a>. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/9023240774" title="Maalum:ZuiaChanzo/9023240774"><bdi>9023240774</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=The+History+and+Social+Setting+of+the+Matthean+Community&rft.btitle=Matthew+and+the+Didache%3A+Two+Documents+from+the+Same+Jewish-Christian+Milieu+%3F&rft.date=2005&rft.isbn=9023240774&rft.aulast=Weren&rft.aufirst=Wim&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DcTE0FQtrphwC%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3DMatthew%2Band%2Bthe%2BDidache%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Invalid <code class="cs1-code">|ref=harv</code> (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span>, in <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r1346650"><cite id="CITEREFVan_de_Sandt2005" class="citation book cs1">Van de Sandt, H.W.M, ed. (2005). <i>Matthew and the Didache</i>. Royal Van Gorcum&Fortress Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/Maalum:ZuiaChanzo/978-90-232-4077-8" title="Maalum:ZuiaChanzo/978-90-232-4077-8"><bdi>978-90-232-4077-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Matthew+and+the+Didache&rft.pub=Royal+Van+Gorcum%26Fortress+Press&rft.date=2005&rft.isbn=978-90-232-4077-8&rft.aulast=Van+de+Sandt&rft.aufirst=H.W.M%2C+ed.&rfr_id=info%3Asid%2Fsw.wikipedia.org%3AInjili+ya+Mathayo" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/Kigezo:Cite_book" title="Kigezo:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">|first=</code> has generic name (<a href="/w/index.php?title=Msaada:CS1_errors&action=edit&redlink=1" class="new" title="Msaada:CS1 errors (bado haujaandikwa)">help</a>)</span><span class="cs1-maint citation-comment">CS1 maint: multiple names: authors list (<a href="/w/index.php?title=Jamii:CS1_maint:_multiple_names:_authors_list&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jamii:CS1 maint: multiple names: authors list (bado haujaandikwa)">link</a>)</span></li></ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Viungo_vya_nje">Viungo vya nje</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&veaction=edit&section=9" title="Hariri sehemu: Viungo vya nje" class="mw-editsection-visualeditor"><span>hariri</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&action=edit&section=9" title="Edit section's source code: Viungo vya nje"><span>hariri chanzo</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.intratext.com/IXT/SWA0013/_INDEX.HTM">Agano Jipya kwa lugha ya Kiswahili.</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www-user.uni-bremen.de/~wie/TCG/TC-Matthew.pdf">A textual commentary on the Gospel of Matthew</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/20050413192315/http://www-user.uni-bremen.de/~wie/TCG/TC-Matthew.pdf">Ilihifadhiwa</a> 13 Aprili 2005 kwenye <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Detailed text-critical discussion of the 300 most important variants of the Greek text (PDF, 438 pages).</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.earlychristianwritings.com/matthew.html">Early Christian Writings</a> <i>Gospel of Matthew:</i> introductions and e-texts.</li></ul> <table style="font-size:90%; width: 65%; padding: 3px; margin: 0 auto;" class="toccolours"> <tbody><tr> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Faili:Holycard.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Holycard.jpg/30px-Holycard.jpg" decoding="async" width="30" height="47" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Holycard.jpg/45px-Holycard.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/Holycard.jpg/60px-Holycard.jpg 2x" data-file-width="320" data-file-height="503" /></a></span> </td> <td>Makala hii kuhusu mambo ya Agano Jipya bado ni <b>mbegu</b>. <br /> Je, unajua kitu kuhusu <b>Injili ya Mathayo</b> kama historia yake au mahusiano yake na mada nyingine? <br />Labda unaona habari katika Wikipedia ya Kiingereza au lugha nyingine zinazofaa kutafsiriwa? <br />Basi unaweza kuisaidia Wikipedia kwa <a class="external text" href="https://sw.wikipedia.org/w/index.php?stub&title=Injili_ya_Mathayo&action=edit">kuihariri na kuongeza habari</a><i>.</i> </td></tr></tbody></table> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.eqiad.main‐694fdf4ccb‐9gcnb Cached time: 20250219145832 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [vary‐revision‐sha1, show‐toc] CPU time usage: 0.515 seconds Real time usage: 0.551 seconds Preprocessor visited node count: 2211/1000000 Post‐expand include size: 144564/2097152 bytes Template argument size: 127/2097152 bytes Highest expansion depth: 6/100 Expensive parser function count: 1/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 135864/5000000 bytes Lua time usage: 0.375/10.000 seconds Lua memory usage: 4215778/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 0/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 446.149 1 -total 93.67% 417.908 53 Kigezo:Cite_book 2.06% 9.200 1 Kigezo:Cite_encyclopedia 0.58% 2.591 1 Kigezo:Wayback 0.55% 2.444 2 Kigezo:Refend 0.54% 2.418 2 Kigezo:Refbegin 0.52% 2.328 1 Kigezo:Mbegu-AganoJ 0.51% 2.266 1 Kigezo:Agano_Jipya 0.30% 1.322 1 Kigezo:Inconsistent_citations --> <!-- Saved in parser cache with key swwiki:pcache:10357:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250219145832 and revision id 1320251. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Rudishwa kutoka "<a dir="ltr" href="https://sw.wikipedia.org/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&oldid=1320251">https://sw.wikipedia.org/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&oldid=1320251</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Maalum:Jamii" title="Maalum:Jamii">Jamii</a>: <ul><li><a href="/w/index.php?title=Jamii:CS1_errors:_invalid_parameter_value&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jamii:CS1 errors: invalid parameter value (bado haujaandikwa)">CS1 errors: invalid parameter value</a></li><li><a href="/w/index.php?title=Jamii:CS1:_long_volume_value&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jamii:CS1: long volume value (bado haujaandikwa)">CS1: long volume value</a></li><li><a href="/w/index.php?title=Jamii:CS1_errors:_unsupported_parameter&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jamii:CS1 errors: unsupported parameter (bado haujaandikwa)">CS1 errors: unsupported parameter</a></li><li><a href="/w/index.php?title=Jamii:CS1_maint:_postscript&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jamii:CS1 maint: postscript (bado haujaandikwa)">CS1 maint: postscript</a></li><li><a href="/w/index.php?title=Jamii:CS1_errors:_generic_name&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jamii:CS1 errors: generic name (bado haujaandikwa)">CS1 errors: generic name</a></li><li><a href="/w/index.php?title=Jamii:CS1_errors:_external_links&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jamii:CS1 errors: external links (bado haujaandikwa)">CS1 errors: external links</a></li><li><a href="/w/index.php?title=Jamii:CS1_maint:_multiple_names:_authors_list&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jamii:CS1 maint: multiple names: authors list (bado haujaandikwa)">CS1 maint: multiple names: authors list</a></li><li><a href="/wiki/Jamii:Mbegu_za_Agano_Jipya" title="Jamii:Mbegu za Agano Jipya">Mbegu za Agano Jipya</a></li><li><a href="/wiki/Jamii:Vitabu_vya_Agano_Jipya" title="Jamii:Vitabu vya Agano Jipya">Vitabu vya Agano Jipya</a></li><li><a href="/wiki/Jamii:Injili_ya_Mathayo" title="Jamii:Injili ya Mathayo">Injili ya Mathayo</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Ukurasa huu umebadilishwa kwa mara ya mwisho tarehe 7 Februari 2024, saa 09:36.</li> <li id="footer-info-copyright">Maandishi yanapatikana chini ya leseni ya <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/">Creative Commons Attribution-ShareAlike License</a>; matakwa mengine yanaweza kutakiwa. Tazama maelezo zaidi ya <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Matakwa ya Utumiaji</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Sera ya faragha</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Kuhusu">Kuhusu Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Kanusho_kwa_jumla">Kanusho</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Kanuni ya Maadili</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Waunzi programu</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/sw.wikipedia.org">takwimu</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Maelezo ya kuki</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//sw.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Injili_ya_Mathayo&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mtazamo wa rununu</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Tafuta</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Tafuta Wikipedia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Maalum:Tafuta"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Tafuta</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Yaliyomo" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Geuza uonekanaji wa yaliyomo" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Geuza uonekanaji wa yaliyomo</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Injili ya Mathayo</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>Lugha 123</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Weka mada</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6cc877bdc-wkvq8","wgBackendResponseTime":133,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.515","walltime":"0.551","ppvisitednodes":{"value":2211,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":144564,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":127,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":6,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":135864,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 446.149 1 -total"," 93.67% 417.908 53 Kigezo:Cite_book"," 2.06% 9.200 1 Kigezo:Cite_encyclopedia"," 0.58% 2.591 1 Kigezo:Wayback"," 0.55% 2.444 2 Kigezo:Refend"," 0.54% 2.418 2 Kigezo:Refbegin"," 0.52% 2.328 1 Kigezo:Mbegu-AganoJ"," 0.51% 2.266 1 Kigezo:Agano_Jipya"," 0.30% 1.322 1 Kigezo:Inconsistent_citations"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.375","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":4215778,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-694fdf4ccb-9gcnb","timestamp":"20250219145832","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Injili ya Mathayo","url":"https:\/\/sw.wikipedia.org\/wiki\/Injili_ya_Mathayo","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q392302","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q392302","author":{"@type":"Organization","name":"Uchangiaji katika miradi ya Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2007-05-28T08:23:48Z","dateModified":"2024-02-07T09:36:34Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/6\/6b\/Matthaeus.jpg"}</script> </body> </html>