CINXE.COM
زبان برنامهنویسی - ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="fa" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>زبان برنامهنویسی - ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )fawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":[ "0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9\t%","۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹\t٪"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ژانویه","فوریه","مارس","آوریل","مه","ژوئن","ژوئیه","اوت","سپتامبر","اکتبر","نوامبر","دسامبر"],"wgRequestId":"c61d5674-2368-42dc-8347-643dc25e5a45","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"زبان_برنامهنویسی","wgTitle":"زبان برنامهنویسی","wgCurRevisionId":40541124,"wgRevisionId":40541124,"wgArticleId":21967,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["مقالههای دارای الگوی یادکرد-ویکی","ویکیسازی رباتیک","ردهبندی زبانهای برنامهنویسی","زبانهای برنامهنویسی","موضوعات مربوط به زبانهای برنامهنویسی", "نشانهگذاری"],"wgPageViewLanguage":"fa","wgPageContentLanguage":"fa","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"زبان_برنامهنویسی","wgRelevantArticleId":21967,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgRedirectedFrom":"زبانهای_برنامهنویسی","wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fa","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"fa"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":70000,"wgInternalRedirectTargetUrl":"/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C", "wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q9143","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.pygments":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript": "ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.view.redirect","ext.pygments.view","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools","ext.gadget.EasyNewSection","ext.gadget.signit","ext.gadget.decodesummary","ext.gadget.Watchlist","ext.gadget.switcher","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=ext.pygments%2CwikimediaBadges%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fa&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/39/C_Hello_World_Program.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="996"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/39/C_Hello_World_Program.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="664"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/C_Hello_World_Program.png/640px-C_Hello_World_Program.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="531"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="زبان برنامهنویسی - ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fa.m.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="ویرایش" href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ویکیپدیا (fa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="خوراک اتم برای ویکیپدیا" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-زبان_برنامهنویسی rootpage-زبان_برنامهنویسی skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">پرش به محتوا</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="منوی اصلی" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">منوی اصلی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">منوی اصلی</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> بازدید محتوا </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" title="مشاهدهٔ صفحهٔ اصلی [z]" accesskey="z"><span>صفحهٔ اصلی</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یافتن اطلاعات پسزمینه پیرامون رویدادهای کنونی"><span>رویدادهای کنونی</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="آوردن یک صفحهٔ تصادفی [x]" accesskey="x"><span>مقالهٔ تصادفی</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-collaboration" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-collaboration" > <div class="vector-menu-heading"> همکاری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="فهرستی از تغییرات اخیر ویکی [r]" accesskey="r"><span>تغییرات اخیر</span></a></li><li id="n-cooperateing" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C"><span>ویکینویس شوید!</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="مکانی برای دریافتن"><span>راهنما</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%A7"><span>تماس با ویکیپدیا</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ویکیپدیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" style="width: 6em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="دانشنامهٔ آزاد" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fa.svg" width="72" height="18" style="width: 4.5em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="جستجو در ویکیپدیا [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>جستجو</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکیپدیا" aria-label="جستجو در ویکیپدیا" autocapitalize="sentences" title="جستجو در ویکیپدیا [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="ابزارهای شخصی"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="تغییر ظاهر اندازهٔ قلم، عرض و رنگ صفحه" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ظاهر" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ظاهر</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa" class=""><span>کمک مالی</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="از شما دعوت میشود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است." class=""><span>ایجاد حساب</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="توصیه میشود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o" class=""><span>ورود</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="گزینههای بیشتر" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارهای شخصی" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ابزارهای شخصی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="منوی کاربری" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa"><span>کمک مالی</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="از شما دعوت میشود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ایجاد حساب</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="توصیه میشود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>ورود</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> صفحههایی برای ویرایشگرانی که از سامانه خارج شدند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87" aria-label="دربارهٔ ویرایشکردن بیشتر بدانید"><span>بیشتر بدانید</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86" title="فهرست ویرایشها انجام شده از این نشانی آیپی [y]" accesskey="y"><span>مشارکتها</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D9%85%D9%86" title="بحث پیرامون ویرایشهای این نشانی آیپی [n]" accesskey="n"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="فهرست" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">فهرست</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">نهفتن</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">بخش آغازین</div> </a> </li> <li id="toc-تعاریف" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#تعاریف"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>تعاریف</span> </div> </a> <ul id="toc-تعاریف-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تاریخچههای_برنامهنویسی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#تاریخچههای_برنامهنویسی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲</span> <span>تاریخچههای برنامهنویسی</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-تاریخچههای_برنامهنویسی-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخشهای تاریخچههای برنامهنویسی</span> </button> <ul id="toc-تاریخچههای_برنامهنویسی-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-پیشرفتهای_اولیه" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#پیشرفتهای_اولیه"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۱</span> <span>پیشرفتهای اولیه</span> </div> </a> <ul id="toc-پیشرفتهای_اولیه-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پالاجگنمتمتم۰_گسترش_مثالهای_عمده_زبان_پرکاربرد_امروز_را_به_همراه_داشت._با_این_حال_بسیاری_از_جنبههای_آن_بهینهسازی_ایدههای_اولیه_نسل_سوم_زبان_برنامهنویسی_بود" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#پالاجگنمتمتم۰_گسترش_مثالهای_عمده_زبان_پرکاربرد_امروز_را_به_همراه_داشت._با_این_حال_بسیاری_از_جنبههای_آن_بهینهسازی_ایدههای_اولیه_نسل_سوم_زبان_برنامهنویسی_بود"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۲</span> <span>پالاجگنمتمتم۰ گسترش مثالهای عمده زبان پرکاربرد امروز را به همراه داشت. با این حال بسیاری از جنبههای آن بهینهسازی ایدههای اولیه نسل سوم زبان برنامهنویسی بود</span> </div> </a> <ul id="toc-پالاجگنمتمتم۰_گسترش_مثالهای_عمده_زبان_پرکاربرد_امروز_را_به_همراه_داشت._با_این_حال_بسیاری_از_جنبههای_آن_بهینهسازی_ایدههای_اولیه_نسل_سوم_زبان_برنامهنویسی_بود-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-الگوها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#الگوها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳</span> <span>الگوها</span> </div> </a> <ul id="toc-الگوها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-عنصرها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#عنصرها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴</span> <span>عنصرها</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-عنصرها-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخشهای عنصرها</span> </button> <ul id="toc-عنصرها-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-دستور(syntax)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دستور(syntax)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۱</span> <span>دستور(syntax)</span> </div> </a> <ul id="toc-دستور(syntax)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-معناشناسی_ایستا" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#معناشناسی_ایستا"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۲</span> <span>معناشناسی ایستا</span> </div> </a> <ul id="toc-معناشناسی_ایستا-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-سیستم_نوعگذاری" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#سیستم_نوعگذاری"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۳</span> <span>سیستم نوعگذاری</span> </div> </a> <ul id="toc-سیستم_نوعگذاری-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-زبانهای_نوعگذاری_شده_و_بدون_نوعگذاری" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#زبانهای_نوعگذاری_شده_و_بدون_نوعگذاری"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۳.۱</span> <span>زبانهای نوعگذاری شده و بدون نوعگذاری</span> </div> </a> <ul id="toc-زبانهای_نوعگذاری_شده_و_بدون_نوعگذاری-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-نوعگذاری_ایستا_و_پویا" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#نوعگذاری_ایستا_و_پویا"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۳.۲</span> <span>نوعگذاری ایستا و پویا</span> </div> </a> <ul id="toc-نوعگذاری_ایستا_و_پویا-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-نوعگذاری_قوی_و_ضعیف" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#نوعگذاری_قوی_و_ضعیف"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۳.۳</span> <span>نوعگذاری قوی و ضعیف</span> </div> </a> <ul id="toc-نوعگذاری_قوی_و_ضعیف-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-معناشناسی_اجرا" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#معناشناسی_اجرا"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۴</span> <span>معناشناسی اجرا</span> </div> </a> <ul id="toc-معناشناسی_اجرا-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-کتابخانهٔ_هسته" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#کتابخانهٔ_هسته"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۵</span> <span>کتابخانهٔ هسته</span> </div> </a> <ul id="toc-کتابخانهٔ_هسته-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مدیریت_منابع_و_نشت_حافظه" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مدیریت_منابع_و_نشت_حافظه"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۶</span> <span>مدیریت منابع و نشت حافظه</span> </div> </a> <ul id="toc-مدیریت_منابع_و_نشت_حافظه-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-طراحی_و_پیادهسازی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#طراحی_و_پیادهسازی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵</span> <span>طراحی و پیادهسازی</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-طراحی_و_پیادهسازی-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخشهای طراحی و پیادهسازی</span> </button> <ul id="toc-طراحی_و_پیادهسازی-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-مشخصات" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#مشخصات"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۱</span> <span>مشخصات</span> </div> </a> <ul id="toc-مشخصات-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پیادهسازی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#پیادهسازی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۲</span> <span>پیادهسازی</span> </div> </a> <ul id="toc-پیادهسازی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-زبانهای_اختصاصی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#زبانهای_اختصاصی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶</span> <span>زبانهای اختصاصی</span> </div> </a> <ul id="toc-زبانهای_اختصاصی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-کاربرد" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#کاربرد"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷</span> <span>کاربرد</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-کاربرد-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخشهای کاربرد</span> </button> <ul id="toc-کاربرد-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-اندازهگیری_میزان_استفاده_از_زبان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#اندازهگیری_میزان_استفاده_از_زبان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷.۱</span> <span>اندازهگیری میزان استفاده از زبان</span> </div> </a> <ul id="toc-اندازهگیری_میزان_استفاده_از_زبان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-گویشها،_طعم_دهندهها_و_پیادهسازیها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#گویشها،_طعم_دهندهها_و_پیادهسازیها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۸</span> <span>گویشها، طعم دهندهها و پیادهسازیها</span> </div> </a> <ul id="toc-گویشها،_طعم_دهندهها_و_پیادهسازیها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-طبقهبندیها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#طبقهبندیها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹</span> <span>طبقهبندیها</span> </div> </a> <ul id="toc-طبقهبندیها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منابع" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۰</span> <span>منابع</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تغییر وضعیت فهرست محتویات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">زبان برنامهنویسی</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="به مقالهای به یک زبان دیگر بروید. به ۱۴۱ زبان در دسترس است." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-141" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">۱۴۱ زبان</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Programmeertaal" title="Programmeertaal–آفریکانس" lang="af" hreflang="af" data-title="Programmeertaal" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="آفریکانس" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Programmiersprache" title="Programmiersprache–آلمانی سوئیسی" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Programmiersprache" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="آلمانی سوئیسی" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%8D%95%E1%88%AE%E1%8C%8D%E1%88%AB%E1%88%9D_%E1%89%8B%E1%8A%95%E1%89%8B" title="የፕሮግራም ቋንቋ–امهری" lang="am" hreflang="am" data-title="የፕሮግራም ቋንቋ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="امهری" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Luengache_de_programaci%C3%B3n" title="Luengache de programación–آراگونی" lang="an" hreflang="an" data-title="Luengache de programación" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="آراگونی" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A4%BF%E0%A4%82%E0%A4%97_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE" title="प्रोग्रामिंग भाषा–آنگیکا" lang="anp" hreflang="anp" data-title="प्रोग्रामिंग भाषा" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="آنگیکا" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A8%D8%B1%D9%85%D8%AC%D8%A9" title="لغة برمجة–عربی" lang="ar" hreflang="ar" data-title="لغة برمجة" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="عربی" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D9%88%D9%86%DD%A3%D8%A7%D8%AC" title="لونݣاج–عربی مراکشی" lang="ary" hreflang="ary" data-title="لونݣاج" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="عربی مراکشی" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A8%D8%B1%D9%85%D8%AC%D9%87" title="لغة برمجه–عربی مصری" lang="arz" hreflang="arz" data-title="لغة برمجه" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="عربی مصری" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A7%B0%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A7%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%82_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A6%BE" title="প্ৰগ্ৰামিং ভাষা–آسامی" lang="as" hreflang="as" data-title="প্ৰগ্ৰামিং ভাষা" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="آسامی" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Llinguaxe_de_programaci%C3%B3n" title="Llinguaxe de programación–آستوری" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Llinguaxe de programación" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="آستوری" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Proqramla%C5%9Fd%C4%B1rma_dili" title="Proqramlaşdırma dili–ترکی آذربایجانی" lang="az" hreflang="az" data-title="Proqramlaşdırma dili" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ترکی آذربایجانی" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%85%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%A7_%D8%AF%DB%8C%D9%84%DB%8C" title="یازیلیملاما دیلی–South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="یازیلیملاما دیلی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%83_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Программалау теле–باشقیری" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Программалау теле" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="باشقیری" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Programmiasproch" title="Programmiasproch–باواریایی" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Programmiasproch" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="باواریایی" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Pruogramav%C4%97ma_kalba" title="Pruogramavėma kalba–ساموگیتی" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Pruogramavėma kalba" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="ساموگیتی" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8F" title="Мова праграмавання–بلاروسی" lang="be" hreflang="be" data-title="Мова праграмавання" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="بلاروسی" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D0%BD%D1%8F" title="Мова праграмаваньня–بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Мова праграмаваньня" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%B7%D0%B8%D0%BA_%D0%B7%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B5" title="Език за програмиране–بلغاری" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Език за програмиране" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="بلغاری" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A4%BF%E0%A4%82%E0%A4%97_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE" title="प्रोग्रामिंग भाषा–Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="प्रोग्रामिंग भाषा" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-blk mw-list-item"><a href="https://blk.wikipedia.org/wiki/%E1%80%95%E1%80%9B%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%82%E1%80%9B%E1%80%99%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%AD%E1%80%89%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%98%E1%80%AC%E1%82%8F%E1%80%9E%E1%80%AC%E1%82%8F%E1%80%84%E1%80%B1%E1%80%AB%E1%80%9D%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%84%E1%80%BD%E1%80%AB" title="ပရိုဂရမ်မိဉ်းဘာႏသာႏငေါဝ်းငွါ–Pa'O" lang="blk" hreflang="blk" data-title="ပရိုဂရမ်မိဉ်းဘာႏသာႏငေါဝ်းငွါ" data-language-autonym="ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ" data-language-local-name="Pa'O" class="interlanguage-link-target"><span>ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%8B%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%82_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A6%BE" title="প্রোগ্রামিং ভাষা–بنگالی" lang="bn" hreflang="bn" data-title="প্রোগ্রামিং ভাষা" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="بنگالی" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Lavar_programmi%C3%B1" title="Lavar programmiñ–برتون" lang="br" hreflang="br" data-title="Lavar programmiñ" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="برتون" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Programski_jezik" title="Programski jezik–بوسنیایی" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Programski jezik" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="بوسنیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bug mw-list-item"><a href="https://bug.wikipedia.org/wiki/%E1%A8%85%E1%A8%94_%E1%A8%80%E1%A8%9A%E1%A8%87%E1%A8%98%E1%A8%88%E1%A8%9B%E1%A8%91%E1%A8%9B" title="ᨅᨔ ᨀᨚᨇᨘᨈᨛᨑᨛ–بوگینس" lang="bug" hreflang="bug" data-title="ᨅᨔ ᨀᨚᨇᨘᨈᨛᨑᨛ" data-language-autonym="Basa Ugi" data-language-local-name="بوگینس" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Ugi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Llenguatge_de_programaci%C3%B3" title="Llenguatge de programació–کاتالان" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Llenguatge de programació" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="کاتالان" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/Pi%C4%95ng-ti%C3%A0ng_ng%E1%B9%B3%CC%84-ngi%C3%B2ng" title="Piĕng-tiàng ngṳ̄-ngiòng–چینی مین شرقی" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Piĕng-tiàng ngṳ̄-ngiòng" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="چینی مین شرقی" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A8%DB%95%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%95%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="زمانی بەرنامەسازی–کردی مرکزی" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="زمانی بەرنامەسازی" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="کردی مرکزی" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Programovac%C3%AD_jazyk" title="Programovací jazyk–چکی" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Programovací jazyk" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="چکی" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%BC%C4%83%D0%BB%D0%B0%D0%B2_%D1%87%C4%95%D0%BB%D1%85%D0%B8" title="Программăлав чĕлхи–چوواشی" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Программăлав чĕлхи" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="چوواشی" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Iaith_raglennu" title="Iaith raglennu–ولزی" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Iaith raglennu" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ولزی" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Programmeringssprog" title="Programmeringssprog–دانمارکی" lang="da" hreflang="da" data-title="Programmeringssprog" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="دانمارکی" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Programmiersprache" title="Programmiersprache–آلمانی" lang="de" hreflang="de" data-title="Programmiersprache" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="آلمانی" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Z%C4%B1wan%C3%AA_programnay%C4%B1%C5%9Fi" title="Zıwanê programnayışi–Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Zıwanê programnayışi" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%BB%CF%8E%CF%83%CF%83%CE%B1_%CF%80%CF%81%CE%BF%CE%B3%CF%81%CE%B1%CE%BC%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%8D" title="Γλώσσα προγραμματισμού–یونانی" lang="el" hreflang="el" data-title="Γλώσσα προγραμματισμού" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="یونانی" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Programming_language" title="Programming language–انگلیسی" lang="en" hreflang="en" data-title="Programming language" data-language-autonym="English" data-language-local-name="انگلیسی" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Programlingvo" title="Programlingvo–اسپرانتو" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Programlingvo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="اسپرانتو" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Lenguaje_de_programaci%C3%B3n" title="Lenguaje de programación–اسپانیایی" lang="es" hreflang="es" data-title="Lenguaje de programación" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="اسپانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Programmeerimiskeel" title="Programmeerimiskeel–استونیایی" lang="et" hreflang="et" data-title="Programmeerimiskeel" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="استونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Programazio-lengoaia" title="Programazio-lengoaia–باسکی" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Programazio-lengoaia" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="باسکی" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Lenguagi_de_pogramaci%C3%B3n" title="Lenguagi de pogramación–اکسترامادورایی" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Lenguagi de pogramación" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="اکسترامادورایی" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Ohjelmointikieli" title="Ohjelmointikieli–فنلاندی" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Ohjelmointikieli" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="فنلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fj mw-list-item"><a href="https://fj.wikipedia.org/wiki/Vosa_parokaramu" title="Vosa parokaramu–فیجیایی" lang="fj" hreflang="fj" data-title="Vosa parokaramu" data-language-autonym="Na Vosa Vakaviti" data-language-local-name="فیجیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Na Vosa Vakaviti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Langage_de_programmation" title="Langage de programmation–فرانسوی" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Langage de programmation" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="فرانسوی" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Programiarspriak" title="Programiarspriak–فریزی شمالی" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Programiarspriak" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="فریزی شمالی" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Teanga_r%C3%ADomhchl%C3%A1r%C3%BAch%C3%A1in" title="Teanga ríomhchlárúcháin–ایرلندی" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Teanga ríomhchlárúcháin" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ایرلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/C%C3%A0nan_pr%C3%B2gramaidh" title="Cànan prògramaidh–گیلی اسکاتلندی" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Cànan prògramaidh" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="گیلی اسکاتلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Linguaxe_de_programaci%C3%B3n" title="Linguaxe de programación–گالیسیایی" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Linguaxe de programación" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="گالیسیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A9%D7%A4%D7%AA_%D7%AA%D7%9B%D7%A0%D7%95%D7%AA" title="שפת תכנות–عبری" lang="he" hreflang="he" data-title="שפת תכנות" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="عبری" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A4%BF%E0%A4%82%E0%A4%97_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE" title="प्रोग्रामिंग भाषा–هندی" lang="hi" hreflang="hi" data-title="प्रोग्रामिंग भाषा" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="هندی" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Programming_language" title="Programming language–هندی فیجیایی" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Programming language" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="هندی فیجیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Programski_jezik" title="Programski jezik–کروات" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Programski jezik" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="کروات" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Program%C4%9Browanske_r%C4%9B%C4%8De" title="Programěrowanske rěče–صُربی علیا" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Programěrowanske rěče" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="صُربی علیا" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Programoz%C3%A1si_nyelv" title="Programozási nyelv–مجاری" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Programozási nyelv" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="مجاری" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BE%D6%80%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%B6_%D5%AC%D5%A5%D5%A6%D5%B8%D6%82" title="Ծրագրավորման լեզու–ارمنی" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Ծրագրավորման լեզու" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ارمنی" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Linguage_de_programmation" title="Linguage de programmation–اینترلینگوا" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Linguage de programmation" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="اینترلینگوا" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Bahasa_pemrograman" title="Bahasa pemrograman–اندونزیایی" lang="id" hreflang="id" data-title="Bahasa pemrograman" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="اندونزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Lingue_de_programmation" title="Lingue de programmation–اکسیدنتال" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Lingue de programmation" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="اکسیدنتال" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Lengguahe_ti_panangprograma" title="Lengguahe ti panangprograma–ایلوکویی" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Lengguahe ti panangprograma" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ایلوکویی" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Programifo-linguo" title="Programifo-linguo–ایدو" lang="io" hreflang="io" data-title="Programifo-linguo" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ایدو" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Forritunarm%C3%A1l" title="Forritunarmál–ایسلندی" lang="is" hreflang="is" data-title="Forritunarmál" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="ایسلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Linguaggio_di_programmazione" title="Linguaggio di programmazione–ایتالیایی" lang="it" hreflang="it" data-title="Linguaggio di programmazione" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ایتالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%97%E3%83%AD%E3%82%B0%E3%83%A9%E3%83%9F%E3%83%B3%E3%82%B0%E8%A8%80%E8%AA%9E" title="プログラミング言語–ژاپنی" lang="ja" hreflang="ja" data-title="プログラミング言語" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ژاپنی" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/samplabau" title="samplabau–لوجبان" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="samplabau" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="لوجبان" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Basa_pamrograman" title="Basa pamrograman–جاوهای" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Basa pamrograman" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="جاوهای" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%90" title="პროგრამირების ენა–گرجی" lang="ka" hreflang="ka" data-title="პროგრამირების ენა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="گرجی" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Programmalast%C4%B1r%C4%B1w_tili" title="Programmalastırıw tili–قرهقالپاقی" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Programmalastırıw tili" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="قرهقالپاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Tutlayt_n_usihel" title="Tutlayt n usihel–قبایلی" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Tutlayt n usihel" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="قبایلی" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D2%93%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%83_%D1%82%D1%96%D0%BB%D1%96" title="Бағдарламалау тілі–قزاقی" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Бағдарламалау тілі" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="قزاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%97%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%92%E1%9E%B8" title="ភាសាកម្មវិធី–خمری" lang="km" hreflang="km" data-title="ភាសាកម្មវិធី" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="خمری" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%ED%94%84%EB%A1%9C%EA%B7%B8%EB%9E%98%EB%B0%8D_%EC%96%B8%EC%96%B4" title="프로그래밍 언어–کرهای" lang="ko" hreflang="ko" data-title="프로그래밍 언어" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="کرهای" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Ziman%C3%AA_bernamesaziy%C3%AA" title="Zimanê bernamesaziyê–کردی" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Zimanê bernamesaziyê" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="کردی" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D0%BE_%D1%82%D0%B8%D0%BB%D0%B8" title="Программалоо тили–قرقیزی" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Программалоо тили" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="قرقیزی" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Lingua_programmandi" title="Lingua programmandi–لاتین" lang="la" hreflang="la" data-title="Lingua programmandi" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="لاتین" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Programm%C3%A9iersprooch" title="Programméiersprooch–لوگزامبورگی" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Programméiersprooch" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="لوگزامبورگی" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Lenguagg_de_programmazion" title="Lenguagg de programmazion–لومبارد" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Lenguagg de programmazion" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="لومبارد" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Programavimo_kalba" title="Programavimo kalba–لیتوانیایی" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Programavimo kalba" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="لیتوانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Programm%C4%93%C5%A1anas_valoda" title="Programmēšanas valoda–لتونیایی" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Programmēšanas valoda" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="لتونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%BC%D0%BB%D1%8B%D0%BC%D0%B0%D1%88_%D0%B9%D1%8B%D0%BB%D0%BC%D0%B5" title="Программлымаш йылме–ماری" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Программлымаш йылме" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="ماری" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D1%98%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D0%BA" title="Програмски јазик–مقدونی" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Програмски јазик" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="مقدونی" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AA%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B5%8B%E0%B4%97%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%BE%E0%B4%AE%E0%B4%BF%E0%B4%82%E0%B4%97%E0%B5%8D_%E0%B4%AD%E0%B4%BE%E0%B4%B7" title="പ്രോഗ്രാമിംഗ് ഭാഷ–مالایالامی" lang="ml" hreflang="ml" data-title="പ്രോഗ്രാമിംഗ് ഭാഷ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="مالایالامی" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D1%87%D0%BB%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BD_%D1%85%D1%8D%D0%BB" title="Програмчлалын хэл–مغولی" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Програмчлалын хэл" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="مغولی" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%85%E0%A4%AE%E0%A4%BF%E0%A4%82%E0%A4%97_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE" title="प्रोग्रॅमिंग भाषा–مراتی" lang="mr" hreflang="mr" data-title="प्रोग्रॅमिंग भाषा" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="مراتی" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasa_pengaturcaraan" title="Bahasa pengaturcaraan–مالایی" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Bahasa pengaturcaraan" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="مالایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Lenguaige_de_porgrama%C3%A7on" title="Lenguaige de porgramaçon–میراندی" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Lenguaige de porgramaçon" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="میراندی" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%95%E1%80%9B%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%82%E1%80%9B%E1%80%99%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%98%E1%80%AC%E1%80%9E%E1%80%AC%E1%80%85%E1%80%80%E1%80%AC%E1%80%B8" title="ပရိုဂရမ်မင်းဘာသာစကား–برمهای" lang="my" hreflang="my" data-title="ပရိုဂရမ်မင်းဘာသာစကား" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="برمهای" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Programmeerspraak" title="Programmeerspraak–آلمانی سفلی" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Programmeerspraak" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="آلمانی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%9F%E0%A4%B0_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE" title="कम्प्युटर भाषा–نپالی" lang="ne" hreflang="ne" data-title="कम्प्युटर भाषा" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="نپالی" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Programmeertaal" title="Programmeertaal–هلندی" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Programmeertaal" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="هلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Programmeringsspr%C3%A5k" title="Programmeringsspråk–نروژی نینُشک" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Programmeringsspråk" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="نروژی نینُشک" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Programmeringsspr%C3%A5k" title="Programmeringsspråk–نروژی بوکمُل" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Programmeringsspråk" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="نروژی بوکمُل" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nqo mw-list-item"><a href="https://nqo.wikipedia.org/wiki/%DF%A2%DF%8D%DF%A5%DF%9F%DF%8A%DF%A6%DF%8A%DF%9F%DF%8C%DF%AB_%DF%9E%DF%8A%DF%B2" title="ߢߍߥߟߊߦߊߟߌ߫ ߞߊ߲–نکو" lang="nqo" hreflang="nqo" data-title="ߢߍߥߟߊߦߊߟߌ߫ ߞߊ߲" data-language-autonym="ߒߞߏ" data-language-local-name="نکو" class="interlanguage-link-target"><span>ߒߞߏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Lengatge_de_programacion" title="Lengatge de programacion–اکسیتان" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Lengatge de programacion" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="اکسیتان" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AA%E0%A9%8D%E0%A8%B0%E0%A9%8B%E0%A8%97%E0%A8%B0%E0%A8%BE%E0%A8%AE%E0%A8%BF%E0%A9%B0%E0%A8%97_%E0%A8%AD%E0%A8%BE%E0%A8%B8%E0%A8%BC%E0%A8%BE" title="ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਿੰਗ ਭਾਸ਼ਾ–پنجابی" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਿੰਗ ਭਾਸ਼ਾ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C4%99zyk_programowania" title="Język programowania–لهستانی" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Język programowania" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="لهستانی" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Lengage_%C3%ABd_programassion" title="Lengage ëd programassion–پیدمونتی" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Lengage ëd programassion" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="پیدمونتی" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%B9%D8%B1_%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C" title="کمپیوٹر بولی–پنجابی" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="کمپیوٹر بولی" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%90%DA%9A%D9%84%D9%8A%DA%A9_%DA%98%D8%A8%D9%87" title="برېښليک ژبه–پشتو" lang="ps" hreflang="ps" data-title="برېښليک ژبه" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="پشتو" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Linguagem_de_programa%C3%A7%C3%A3o" title="Linguagem de programação–پرتغالی" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Linguagem de programação" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="پرتغالی" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Wakichiy_simi" title="Wakichiy simi–کچوایی" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Wakichiy simi" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="کچوایی" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Limbaj_de_programare" title="Limbaj de programare–رومانیایی" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Limbaj de programare" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="رومانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%B7%D1%8B%D0%BA_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Язык программирования–روسی" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Язык программирования" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="روسی" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%B7%D1%8B%D0%BA_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D2%91%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%8F" title="Язык проґрамованя–Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Язык проґрамованя" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%B0h%D1%8B%D0%BD_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B0" title="Программалааhын тыла–یاقوتی" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Программалааhын тыла" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="یاقوتی" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Limb%C3%A0giu_de_programmatzione" title="Limbàgiu de programmatzione–ساردینیایی" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Limbàgiu de programmatzione" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="ساردینیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Programmin_leid" title="Programmin leid–اسکاتلندی" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Programmin leid" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="اسکاتلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Programski_jezik" title="Programski jezik–صرب و کرواتی" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Programski jezik" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="صرب و کرواتی" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shn mw-list-item"><a href="https://shn.wikipedia.org/wiki/Programming_language" title="Programming language–شانی" lang="shn" hreflang="shn" data-title="Programming language" data-language-autonym="ၽႃႇသႃႇတႆး " data-language-local-name="شانی" class="interlanguage-link-target"><span>ၽႃႇသႃႇတႆး </span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%9A%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B6%B8%E0%B6%BD%E0%B7%9A%E0%B6%9B%E0%B6%B1_%E0%B6%B7%E0%B7%8F%E0%B7%82%E0%B7%8F" title="ක්රමලේඛන භාෂා–سینهالی" lang="si" hreflang="si" data-title="ක්රමලේඛන භාෂා" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="سینهالی" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Programming_language" title="Programming language–انگلیسی ساده" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Programming language" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="انگلیسی ساده" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Programovac%C3%AD_jazyk" title="Programovací jazyk–اسلواکی" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Programovací jazyk" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="اسلواکی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Programski_jezik" title="Programski jezik–اسلوونیایی" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Programski jezik" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="اسلوونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Gjuh%C3%AB_programimi" title="Gjuhë programimi–آلبانیایی" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Gjuhë programimi" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="آلبانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D1%98%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%BA" title="Програмски језик–صربی" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Програмски језик" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="صربی" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Basa_program" title="Basa program–سوندایی" lang="su" hreflang="su" data-title="Basa program" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="سوندایی" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Programspr%C3%A5k" title="Programspråk–سوئدی" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Programspråk" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="سوئدی" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Lugha_ya_programu" title="Lugha ya programu–سواحیلی" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Lugha ya programu" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="سواحیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/G%C5%8Fdka_programowani%C5%8F" title="Gŏdka programowaniŏ–سیلزیایی" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Gŏdka programowaniŏ" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="سیلزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%A8%E0%AE%BF%E0%AE%B0%E0%AE%B2%E0%AF%8D_%E0%AE%AE%E0%AF%8A%E0%AE%B4%E0%AE%BF" title="நிரல் மொழி–تامیلی" lang="ta" hreflang="ta" data-title="நிரல் மொழி" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="تامیلی" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B1%8B%E0%B0%97%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%81_%E0%B0%AD%E0%B0%BE%E0%B0%B7" title="ప్రోగ్రామింగు భాష–تلوگویی" lang="te" hreflang="te" data-title="ప్రోగ్రామింగు భాష" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="تلوگویی" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tet mw-list-item"><a href="https://tet.wikipedia.org/wiki/Programing" title="Programing–تتومی" lang="tet" hreflang="tet" data-title="Programing" data-language-autonym="Tetun" data-language-local-name="تتومی" class="interlanguage-link-target"><span>Tetun</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%BD%D0%B8_%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%81%D3%A3" title="Забони барноманависӣ–تاجیکی" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Забони барноманависӣ" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="تاجیکی" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%A9%E0%B8%B2%E0%B9%82%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B9%81%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%A1" title="ภาษาโปรแกรม–تایلندی" lang="th" hreflang="th" data-title="ภาษาโปรแกรม" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="تایلندی" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Wikang_pamprograma" title="Wikang pamprograma–تاگالوگی" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Wikang pamprograma" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="تاگالوگی" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Programlama_dili" title="Programlama dili–ترکی استانبولی" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Programlama dili" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="ترکی استانبولی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="مقالهٔ خوب"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%83_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Программалау теле–تاتاری" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Программалау теле" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="تاتاری" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%85%D8%A7_%D8%AA%D9%89%D9%84%D9%89" title="پروگرامما تىلى–اویغوری" lang="ug" hreflang="ug" data-title="پروگرامما تىلى" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="اویغوری" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D1%83%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8F" title="Мова програмування–اوکراینی" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Мова програмування" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="اوکراینی" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%86%DA%AF_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="پروگرامنگ زبان–اردو" lang="ur" hreflang="ur" data-title="پروگرامنگ زبان" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="اردو" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Dasturlash_tili" title="Dasturlash tili–ازبکی" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Dasturlash tili" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ازبکی" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Lenguajo_de_programasion" title="Lenguajo de programasion–Venetian" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Lenguajo de programasion" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetian" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ng%C3%B4n_ng%E1%BB%AF_l%E1%BA%ADp_tr%C3%ACnh" title="Ngôn ngữ lập trình–ویتنامی" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Ngôn ngữ lập trình" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ویتنامی" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Pinulongan_hin_programa" title="Pinulongan hin programa–وارایی" lang="war" hreflang="war" data-title="Pinulongan hin programa" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="وارایی" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%BC%96%E7%A8%8B%E8%AF%AD%E8%A8%80" title="编程语言–وو" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="编程语言" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="وو" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%92%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%A8_%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%90" title="პროგრამირაფაშ ნინა–Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="პროგრამირაფაშ ნინა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A4%D7%A8%D7%90%D7%92%D7%A8%D7%90%D7%9E%D7%99%D7%A8%D7%9F_%D7%A9%D7%A4%D7%A8%D7%90%D7%9A" title="פראגראמירן שפראך–یدی" lang="yi" hreflang="yi" data-title="פראגראמירן שפראך" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="یدی" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/%C3%88d%C3%A8_%C3%8C%E1%B9%A3%C3%A8l%C3%A0n%C3%A0_K%E1%BB%8D%CC%80mp%C3%BAt%C3%A0" title="Èdè Ìṣèlànà Kọ̀mpútà–یوروبایی" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Èdè Ìṣèlànà Kọ̀mpútà" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="یوروبایی" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%BC%96%E7%A8%8B%E8%AF%AD%E8%A8%80" title="编程语言–چینی" lang="zh" hreflang="zh" data-title="编程语言" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="چینی" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E7%B7%A8%E7%A8%8B%E8%AA%9E%E8%A8%80" title="編程語言–چینی ادبی" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="編程語言" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="چینی ادبی" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Th%C3%AAng-sek_g%C3%AD-gi%C3%A2n" title="Thêng-sek gí-giân–مین نان" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Thêng-sek gí-giân" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="مین نان" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%A8%8B%E5%BC%8F%E8%AA%9E%E8%A8%80" title="程式語言–کانتونی" lang="yue" hreflang="yue" data-title="程式語言" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="کانتونی" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/Ulimi_lokuhlelelisa" title="Ulimi lokuhlelelisa–زولویی" lang="zu" hreflang="zu" data-title="Ulimi lokuhlelelisa" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="زولویی" class="interlanguage-link-target"><span>IsiZulu</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q9143#sitelinks-wikipedia" title="ویرایش پیوندهای بینزبانی" class="wbc-editpage">ویرایش پیوندها</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="فضاهای نام"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="دیدن صفحهٔ محتویات [c]" accesskey="c"><span>مقاله</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" rel="discussion" title="گفتگو پیرامون محتوای صفحه [t]" accesskey="t"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر گونهٔ زبان" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">فارسی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="بازدیدها"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=history" title="نسخههای پیشین این صفحه [h]" accesskey="h"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارها" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ابزارها</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ابزارها</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="گزینههای بیشتر" > <div class="vector-menu-heading"> عملها </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=history"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عمومی </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="فهرست همهٔ صفحههایی که به این صفحه پیوند میدهند [j]" accesskey="j"><span>پیوندها به این صفحه</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" rel="nofollow" title="تغییرات اخیر صفحههایی که این صفحه به آنها پیوند دارد [k]" accesskey="k"><span>تغییرات مرتبط</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/ویکیپدیا:بارگذاری" title="بارگذاری تصاویر و پروندههای دیگر [u]" accesskey="u"><span>بارگذاری پرونده</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87" title="فهرستی از همهٔ صفحههای ویژه [q]" accesskey="q"><span>صفحههای ویژه</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&oldid=40541124" title="پیوند پایدار به این نسخه از این صفحه"><span>پیوند پایدار</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=info" title="اطلاعات بیشتر دربارهٔ این صفحه"><span>اطلاعات صفحه</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF&page=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&id=40541124&wpFormIdentifier=titleform" title="اطلاعات در خصوص چگونگی یادکرد این صفحه"><span>یادکرد این صفحه</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25B2%25D8%25A8%25D8%25A7%25D9%2586_%25D8%25A8%25D8%25B1%25D9%2586%25D8%25A7%25D9%2585%25D9%2587%25E2%2580%258C%25D9%2586%25D9%2588%25DB%258C%25D8%25B3%25DB%258C"><span>دریافت نشانی کوتاهشده</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25B2%25D8%25A8%25D8%25A7%25D9%2586_%25D8%25A8%25D8%25B1%25D9%2586%25D8%25A7%25D9%2585%25D9%2587%25E2%2580%258C%25D9%2586%25D9%2588%25DB%258C%25D8%25B3%25DB%258C"><span>بارگیری کد QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> نسخهبرداری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:DownloadAsPdf&page=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=show-download-screen"><span>بارگیری بهصورت PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&printable=yes" title="نسخهٔ قابل چاپ این صفحه [p]" accesskey="p"><span>نسخهٔ قابل چاپ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> در پروژههای دیگر </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Programming_languages" hreflang="en"><span>ویکیانبار</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-mediawiki mw-list-item"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/Programming_languages" hreflang="en"><span>مدیاویکی</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikifunctions mw-list-item"><a href="https://www.wikifunctions.org/wiki/Z61" hreflang="en"><span>ویکیتوابع</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q9143" title="پیوند به آیتم متصلشدۀ مخزن دادهها [g]" accesskey="g"><span>آیتم ویکیداده</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ظاهر</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">نهفتن</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">از ویکیپدیا، دانشنامهٔ آزاد</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"><span class="mw-redirectedfrom">(تغییرمسیر از <a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&redirect=no" class="mw-redirect" title="زبانهای برنامهنویسی">زبانهای برنامهنویسی</a>)</span></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="fa" dir="rtl"><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:C_Hello_World_Program.png" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/C_Hello_World_Program.png/402px-C_Hello_World_Program.png" decoding="async" width="402" height="334" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/C_Hello_World_Program.png/603px-C_Hello_World_Program.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/39/C_Hello_World_Program.png 2x" data-file-width="789" data-file-height="655" /></a><figcaption><a href="/wiki/%DA%A9%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="کد منبع">کد منبع</a> برای یک برنامهٔ رایانهای ساده که به زبان برنامهنویسی <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C_(%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C)" title="سی (زبان برنامهنویسی)">C</a> نوشته شده است. هنگام <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%B1" title="کامپایلر">کامپایل</a> و اجرا، خروجی "<a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%C2%AB%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%8C_%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7!%C2%BB" title="برنامه «سلام، دنیا!»">سلام، دنیا</a>!" میدهد.</figcaption></figure> <p><b>زبانهای برنامهنویسی</b> ساختارهای زبانی دستور <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D9%85" title="الگوریتم">مدار الگوریتم</a> را بهوسیلهٔ ساختارهای دستوری متفاوت برای اجرای رایانه توصیف کرد و با این روش امکان نوشتن برنامه جهت تولید <a href="/wiki/%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="نرمافزار">نرمافزارهای</a> جدید برای وارد کردن متن برنامه، اجرا، <a href="/wiki/%D9%87%D9%85%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="همگردانی">همگردانی</a> و رفع اشکال آن هستند. </p><p>یک زبان برنامهنویسی یک <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%B5%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان مصنوعی">زبان مصنوعی</a> انگلیسی است که برای بیان محاسباتی که توسط یک ماشین (مخصوصاً رایانه) قابل انجام است، طراحی شده است. زبانهای برنامهنویسی برای ایجاد برنامههایی به کار میروند که رفتار یک ماشین را مشخص میکنند، الگوریتم دقیق را بیان میکنند، یا روشی برای <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="تعامل انسان و رایانه">تعامل انسان و رایانه</a> هستند. بسیاری از زبانهای برنامهنویسی تعدادی قالب از ویژگیهای نوشته شده دستوری یا <a href="/wiki/%D9%86%D8%AD%D9%88" title="نحو">نحو</a> (syntax) و <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%86%D8%A7%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="معناشناسی">معناشناسی</a> (semantics) دارند، چرا که رایانهها دستورهای دقیقاً مشخص نیاز دارند. برخی توسط سند خصوصیات (specification document) تعیین شدهاند (برای مثال یک استاندارد ISO)، در حالی که برخی دیگر دارای پیادهسازی غالبی میباشند. (مانند Perl) اولین زبان برنامهنویسی به قبل از اختراع رایانه بازمیگردد، و برای هدایت رفتار ماشینهایی مانند دستگاههای <a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D8%A7%D8%AC%DB%8C" title="نساجی">نساجی</a> اتوماتیک و نوازندههای <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88" title="پیانو">پیانو</a> به کار میرفت. </p><p>صدها زبان برنامهنویسی خلق شده است، که بیشتر آنها در زمینهٔ رایانه هستند. زمینهای که هر ساله زبانهای دیگر بسیاری در آن ایجاد میشود. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تعاریف"><span id=".D8.AA.D8.B9.D8.A7.D8.B1.DB.8C.D9.81"></span>تعاریف</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&section=1" title="ویرایش بخش: تعاریف"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ویژیهایی که غالباً برای تشکیل یک زبان برنامهنویسی مهم شمرده میشوند: </p> <ul><li>کاربرد: یک زبان برنامهنویسی، زبانی است که برای نوشتن برنامههای رایانهای به کار میرود که رایانهای را برای انجام محاسبات یا اجرای <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D9%85" title="الگوریتم">الگوریتم</a> یا احتمالاً کنترل دستگاههای خارجی مثل چاپگر، ربات و… درگیر میکنند.</li> <li>هدف: زبانهای برنامهنویسی با <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبانهای طبیعی">زبانهای طبیعی</a> تفاوت دارند و آن اینکه زبانهای طبیعی فقط برای فعل و انفعالات بین مردم به کار میروند، درحالیکه زبانهای برنامهنویسی همچنین به انسانها اجازه میدهد که از طریق دستورها با ماشینها ارتباط برقرار کنند. برخی زبانهای برنامهنویسی به وسیلهٔ یک دستگاه استفاده میشوند تا دستگاه دیگری را کنترل کند. برای مثال برنامههای <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%BE%D8%AA" title="پستاسکریپت">پستاسکریپت</a> (PostScript) غالباً توسط برنامهٔ دیگری برای کنترل یک چاپگر یا نمایشگر ایجاد میشوند.</li> <li>ساختارها: زبانهای برنامهنویسی ممکن است ساختارهایی برای تعریف و تغییر <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="داده ساختارها">داده ساختارها</a> یا کنترل جریان اجرا داشته باشند.</li> <li>توان بیانگر: <a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%AA" title="نظریه محاسبات">نظریه محاسبات</a>، زبانها را به وسیلهٔ محاسباتی که توان بیان آنها را دارند <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8%D9%82%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C" class="mw-disambig" title="طبقهبندی">طبقهبندی</a> میکند. تمام زبانهای «کامل تورینگ» میتوانند مجموعه یکسانی از الگوریتمها را پیادهسازی کنند. ANSI/ISO SQL و Charity مثالهایی هستند از زبانهایی که کامل تورینگ نیستند، ولی غالباً زبان برنامهنویسی نامیده میشوند.</li></ul> <p>برخی مؤلفین اصطلاح «زبان برنامهنویسی» را محدود به آنهایی میکنند که میتوانند تمام الگوریتمهای ممکن را پیادهسازی کنند، گاهی اصطلاح «زبان رایانه» برای زبانهای برنامهنویسی محدودتر به کار میرود. زبانهای غیر محاسباتی، مانند زبانهای مارک آپ (markup) HTML یا گرامرهای قراردادی مثل BNF، معمولاً زبان برنامهنویسی محسوب نمیشوند. یک زبان برنامهنویسی (که میتواند کامل تورینگ نباشد) ممکن است در این زبانهای غیر محاسباتی (میزبان) تعبیه شوند. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تاریخچههای_برنامهنویسی"><span id=".D8.AA.D8.A7.D8.B1.DB.8C.D8.AE.DA.86.D9.87.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.A8.D8.B1.D9.86.D8.A7.D9.85.D9.87.E2.80.8C.D9.86.D9.88.DB.8C.D8.B3.DB.8C"></span>تاریخچههای برنامهنویسی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&section=2" title="ویرایش بخش: تاریخچههای برنامهنویسی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="پیشرفتهای_اولیه"><span id=".D9.BE.DB.8C.D8.B4.D8.B1.D9.81.D8.AA.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.A7.D9.88.D9.84.DB.8C.D9.87"></span>پیشرفتهای اولیه</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&section=3" title="ویرایش بخش: پیشرفتهای اولیه"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>اولین زبان برنامهنویسی به قبل از رایانههای مدرن بازمیگردد. <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%86_%DB%B1%DB%B9" class="mw-redirect" title="قرن ۱۹">قرن ۱۹</a> دستگاههای <a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D8%A7%D8%AC%DB%8C" title="نساجی">نساجی</a> و متون نوازنده <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88" title="پیانو">پیانو</a> قابل برنامهنویسی داشت که امروزه به عنوان مثالهایی از زبانهای برنامهنویسی با حوزه مشخص شناخته میشوند. با شروع <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%86_%D8%A8%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85" class="mw-redirect" title="قرن بیستم">قرن بیستم</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%BE%D8%A7%D9%86%DA%86" title="کارت پانچ">کارت پانچ</a>، <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="داده">داده</a> را کدگذاری کردند و پردازش مکانیکی را هدایت کردند. در دهه ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰، صورت گرایی حساب لاندای <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%88%D9%86%D8%B2%D9%88_%DA%86%D8%B1%DA%86" title="آلونزو چرچ">آلونزو چرچ</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%86%DA%AF" title="ماشین تورینگ">ماشین تورینگ</a> <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%86_%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%86%DA%AF" title="آلن تورینگ">آلن تورینگ</a> مفاهیم ریاضی بیان الگوریتمها را فراهم کردند؛ <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%AF%D8%A7" title="حساب لامبدا">حساب لامبدا</a> همچنان در طراحی زبان مؤثر است. </p><p>در دهه ۱۹۴۰، اولین رایانههای دیجیتال که توسط برق تغذیه میشدند، ایجاد شدند. اولین <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%D8%B7%D8%AD_%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7" title="زبان برنامهنویسی سطح بالا">زبان برنامهنویسی سطح بالا</a> طراحی شده برای رایانه پلان کلکول بود، که بین سالهای ۱۹۴۵ و ۱۹۴۳ توسط کنراد زوس برای ز۳ <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="آلمان">آلمان</a> طراحی شد. </p><p>رایانههای اوایل ۱۹۵۰، بهطور خاص UNIVAC ۱ و IBM ۷۰۱ از برنامههای زبان ماشین استفاده میکردند. برنامهنویسی زبان ماشین نسل اول توسط نسل دومی که <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A8%D9%84%DB%8C" title="زبان اسمبلی">زبان اسمبلی</a> نامیده میشود، جایگزین شد. در سالهای بعد دهه ۵۰، زبان برنامهنویسی اسمبلی، که برای استفاده از دستورهای <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1_(%D9%85%D8%A7%DA%A9%D8%B1%D9%88)" class="mw-redirect" title="کلاندستور (ماکرو)">ماکرو</a> تکامل یافته بود، توسط سه زبان برنامهنویسی سطح بالا دیگر: <a href="/wiki/%D9%81%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%B1%D9%86" class="mw-redirect" title="فورترن">فورترن</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%A8%D8%A7%D9%84" class="mw-redirect" title="کوبال">کوبال</a> و <a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%BE" title="لیسپ">لیسپ</a> مورد استفاده قرار گرفت. نسخههای به روز شدهٔ این برنامهها همچنان مورد استفاده قرار میگیرند، و هر کدام توسعه زبانهای بعد را تحت تأثیر قرار دادند. در پایان دههٔ ۵۰ زبان، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D9%84_%DB%B6%DB%B0" title="الگول ۶۰">الگول ۶۰</a> معرفی شد، و بسیاری از زبانهای برنامهنویسی بعد، با ملاحظهٔ بسیار، از نسل <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D9%84" title="الگول">الگول</a> هستند. قالب و استفاده از زبانهای برنامهنویسی به شدت متأثر از محدودیتهای رابط بودند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="پالاجگنمتمتم۰_گسترش_مثالهای_عمده_زبان_پرکاربرد_امروز_را_به_همراه_داشت._با_این_حال_بسیاری_از_جنبههای_آن_بهینهسازی_ایدههای_اولیه_نسل_سوم_زبان_برنامهنویسی_بود"><span id=".D9.BE.D8.A7.D9.84.D8.A7.D8.AC.DA.AF.D9.86.D9.85.D8.AA.D9.85.D8.AA.D9.85.DB.B0_.DA.AF.D8.B3.D8.AA.D8.B1.D8.B4_.D9.85.D8.AB.D8.A7.D9.84.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.B9.D9.85.D8.AF.D9.87_.D8.B2.D8.A8.D8.A7.D9.86_.D9.BE.D8.B1.DA.A9.D8.A7.D8.B1.D8.A8.D8.B1.D8.AF_.D8.A7.D9.85.D8.B1.D9.88.D8.B2_.D8.B1.D8.A7_.D8.A8.D9.87_.D9.87.D9.85.D8.B1.D8.A7.D9.87_.D8.AF.D8.A7.D8.B4.D8.AA._.D8.A8.D8.A7_.D8.A7.DB.8C.D9.86_.D8.AD.D8.A7.D9.84_.D8.A8.D8.B3.DB.8C.D8.A7.D8.B1.DB.8C_.D8.A7.D8.B2_.D8.AC.D9.86.D8.A8.D9.87.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.A2.D9.86_.D8.A8.D9.87.DB.8C.D9.86.D9.87.E2.80.8C.D8.B3.D8.A7.D8.B2.DB.8C_.D8.A7.DB.8C.D8.AF.D9.87.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.A7.D9.88.D9.84.DB.8C.D9.87_.D9.86.D8.B3.D9.84_.D8.B3.D9.88.D9.85_.D8.B2.D8.A8.D8.A7.D9.86_.D8.A8.D8.B1.D9.86.D8.A7.D9.85.D9.87.E2.80.8C.D9.86.D9.88.DB.8C.D8.B3.DB.8C_.D8.A8.D9.88.D8.AF"></span>پالاجگنمتمتم۰ گسترش مثالهای عمده زبان پرکاربرد امروز را به همراه داشت. با این حال بسیاری از جنبههای آن <a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%DB%8C%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="بهینهسازی">بهینهسازی</a> ایدههای اولیه نسل سوم زبان برنامهنویسی بود</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&section=4" title="ویرایش بخش: پالاجگنمتمتم۰ گسترش مثالهای عمده زبان پرکاربرد امروز را به همراه داشت. با این حال بسیاری از جنبههای آن بهینهسازی ایدههای اولیه نسل سوم زبان برنامهنویسی بود"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%84" title="ایپیال">ایپیال</a> (APL) برنامهنویسی آرایهای (Array programming) را معرفی کرد و برنامهنویسی کاربردی را تحت تأثیر قرار داد.</li> <li>PL/i(NPL) دراوایل دهه ۶۰ طراحی شده بود تا ایدههای خوب فورترن و کوبول را بهم پیوند دهد.</li> <li>در دهه ۱۹۶۰، <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%85%D9%88%D9%84%D8%A7" title="سیمولا">سیمولا</a> اولین زبانی بود که <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D8%A1%DA%AF%D8%B1%D8%A7" title="برنامهنویسی شیءگرا">برنامهنویسی شیء گرا</a> را پشتیبانی میکرد، به دنبال آن در اواسط دهه ۱۹۷۰، Smalltalk به عنوان اولین زبان کاملاً <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D8%A1_%DA%AF%D8%B1%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="شیء گرا (صفحه وجود ندارد)">شیء گرا</a> معرفی شد.</li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C_(%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C)" title="سی (زبان برنامهنویسی)">سی</a> (C) بین سالهای ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۳ به عنوان زبان برنامهنویسی سیستمی طراحی شد و در سیستم عاملهای بسیاری بکار گرفته شد.</li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%84_(%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C)" title="پاسکال (زبان برنامهنویسی)">پاسکال</a> و <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%B3%DB%8C%DA%A9" title="بیسیک">بیسیک</a> (که در آینده به زبان <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%88%D8%A7%D9%84_%D8%A8%DB%8C%D8%B3%DB%8C%DA%A9" title="ویژوال بیسیک">ویژوال بیسیک</a> معروف شد) در ابتدا یک زبان آموزشی بودند ولی بعدها با ارائه کامپایلرهای مختلف آن کاربردی شدند.</li> <li><a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%BE" title="لیسپ">لیسپ</a> از جمله زبانهایی بود که براساس پردازش لیستها کار میکرد و برای الگوریتمهای <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%B4_%D9%85%D8%B5%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C" title="هوش مصنوعی">هوش مصنوعی</a> مناسب بود.</li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%84%D9%88%DA%AF" title="پرولوگ">پرولوگ</a>، طراحی شده در ۱۹۷۲، اولین زبان <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%DB%8C" title="برنامهنویسی منطقی">برنامهنویسی منطقی</a> بود؛ که برای الگوریتمهای هوش مصنوعی مناسب بود.</li> <li>در ۱۹۷۸، ML سیستم نوع چند ریخت روی لیسپ ایجاد کرد، و در زبانهای برنامهنویسی کاربردی ایستا نوعگذاری شده پیشگام شد.</li></ul> <p>هر یک از این زبانها یک خانوادهٔ بزرگ از وارثین خود را به جای گذاشتند، و مدرنترین زبانها، از تبار حداقل یکی از زبانهای بالا بهشمار میآیند. </p><p>دهههای ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰، مناقشات بسیاری روی <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%DB%8C%D8%A7%D9%81%D8%AA%D9%87" title="برنامهنویسی ساختیافته">برنامهنویسی ساخت یافته</a> به خود دیدند، و اینکه آیا زبانهای برنامهنویسی باید طوری طراحی شوند که آنها را پشتیبانی کنند. </p><p>«ادسگر دیکسترا» در نامهای معروف در ۱۹۶۸ که در ارتباطات ACM منتشر شد، استدلال کرد که دستور goto باید از تمام زبانهای سطح بالا حذف شود. </p><p>در دهههای ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ توسعهٔ تکنیکهایی صورت گرفت که اثر یک برنامه را کاهش میداد و در عین حال <a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="بهرهوری">بهرهوری</a> برنامهنویس و کاربر را بهبود بخشید. دسته کارت برای 4GL اولیه بسیار کوچکتر از برنامهٔ هم سطح بود که با 3GL deck نوشته شد </p><p>دهه ۱۹۸۰ سالهای یکپارچگی نسبی بود. C++ برنامهنویسی شیء گرا و برنامهنویسی سیستمی را ترکیب کرده بود. <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87" class="mw-redirect" title="ایالات متحده">ایالات متحده</a> ایدا (زبان برنامهنویسی سیستمی که بیشتر برای استفاده توسط پیمان کاران دفاعی بود) را استانداردسازی در <a href="/wiki/%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="ژاپن">ژاپن</a> و جاهای دیگر، هزینههای گزافی صرف تحقیق در مورد زبان نسل پنجم میشد که دارای ساختارهای برنامهنویسی منطقی بود. انجمن زبان کاربردی به سمت استانداردسازی ML و Lisp حرکت کرد. به جای ایجاد مثالهای جدید، تمام این تلاشها ایدههایی که در دهههای قبل خلق شده بودند را بهتر کرد. </p><p>یک گرایش مهم در طراحی زبان در دهه ۱۹۸۰ تمرکز بیشتر روی برنامهنویسی برای سیستمهای بزرگ از طریق مدولها، یا واحدهای کدهای سازمانی بزرگ مقیاس بود. مدول-2، ایدا و ML همگی سیستمهای مدولی برجستهای را در دهه ۱۹۸۰ توسعه دادند. با وجود اینکه زبانهای دیگر، مثل PL/i، پشتیبانی بسیار خوبی برای برنامهنویسی مدولی داشتند. سیستمهای مدولی غالباً با ساختارهای برنام من اسمم حمویسی عام همراه شدهاند. </p><p>رشد سریع اینترنت در میانه دهه ۱۹۹۰ فرصتهای ایجاد زبانهای جدید را فراهم کرد. Perl، در اصل یک ابزار نوشتن یونیکس بود که اولین بار در سال ۱۹۸۷ منتشر شد، در وبگاههای دینامیک متداول شد. <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%88%D8%A7" title="جاوا">جاوا</a> برای برنامهنویسی جنب سروری مورد استفاده قرار گرفت. این توسعهها اساساً نو نبودند، بلکه بیشتر بهینهسازی شده زبان و مثالهای موجود بودند، و بیشتر بر اساس خانواده زبان برنامهنویسی C بودند. پیشرفت زبان برنامهنویسی همچنان ادامه پیدا میکند، هم در تحقیقات و هم در صنعت. جهتهای فعلی شامل امنیت و وارسی <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%AF" class="mw-redirect" title="قابلیت اعتماد">قابلیت اعتماد</a> است، گونههای جدید مدولی (mixin، نمایندهها، جنبهها) و تجمع <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="پایگاه داده">پایگاه داده</a>. </p><p>۴GLها نمونهای از زبانهایی هستند که محدوده استفاده آنها مشخص است، مثل SQL. که به جای اینکه دادههای اسکالر را برگردانند، مجموعههایی را تغییر داده و برمیگردانند که برای اکثر زبانها متعارفند. Perl برای مثال، با «مدرک اینجا» خود میتواند چندین برنامه ۴GL را نگه دارد، مانند چند برنامه <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%88%D8%A7_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%BE%D8%AA" class="mw-redirect" title="جاوا اسکریپت">جاوا اسکریپت</a>، در قسمتی از کد پرل خود و برای پشتیبانی از چندین زبان برنامهنویسی با تناسب متغیر در «مدرک اینجا» استفاده کند. </p> <ul><li>نسل یکم، <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="زبان ماشین">زبان ماشین</a> است همان زبان صفر و یک.</li> <li>نسل دوم، زبانهایی مانند اسمبلی و مشتق آن هستند که برای انسان قابل فهمتر هستند.</li> <li>نسل سوم، زبانهایی مانند کوبول و پیالوان و … هستند که دارای دستورهای قابل فهمتری برای انسان هستند و به کامپایلرها نیاز دارند.</li> <li>نسل چهارم، زبانهایی مانند اوراکل و <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%DA%A9%D8%B3_%D9%BE%D8%B1%D9%88" title="فاکس پرو">فاکس پرو</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%E2%80%8C%DA%A9%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%84" title="اسکیوال">اسکیوال</a> و … هستند و این نسل از زبانها چیزی نزدیک به محاورههای انسانی است.</li> <li>نسل پنجم، زبانهایی مانند prolog, ops5، <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%88%D8%A7%D9%84_%D8%A8%DB%8C%D8%B3%DB%8C%DA%A9" title="ویژوال بیسیک">ویژوال بیسیک</a> هستند که تمرکز آنها بر <a href="/wiki/%D8%AD%D9%84_%D9%85%D8%B3%D8%A6%D9%84%D9%87" title="حل مسئله">حل مسئله</a> و استفاده از الگوریتمهای نوشته شده توسط برنامهنویس است.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="الگوها"><span id=".D8.A7.D9.84.DA.AF.D9.88.D9.87.D8.A7"></span>الگوها</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&section=5" title="ویرایش بخش: الگوها"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35841839">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-right:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88" title="الگو">الگو</a></div> <p>زبانهای برنامهنویسی را میتوان از چهار دیدگاه متفاوت مورد بررسی قرار داده و تقسیمبندی کرد: </p> <ul><li>روشهای برنامهنویسی</li></ul> <ol><li>زیر روالی</li> <li>ساخت یافته</li> <li>مدولار</li> <li>شیء گرا</li></ol> <ul><li>نزدیکی به زبان ماشین</li></ul> <ol><li>سطح پایین</li> <li>سطح میانی</li> <li>سطح بالا</li></ol> <ul><li>نوع ترجمه و تفسیر</li></ul> <ol><li>مفسری</li> <li>کامپایلری</li></ol> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="رابط برنامهنویسی">رابط برنامهنویسی</a></li></ul> <ol><li>مبتنی بر متن</li> <li>مبتنی بر گرافیک (ویژوال)</li></ol> <p>نکته: امروزه با وجود ماشینهای مجازی، تقسیمبندی زبانهای برنامهنویسی بر اساس نوع ترجمه، اشتباه میباشد. ماشین مجازی HipHop (مورد استفاده شرکت فیسبوک برای کاهش مرحله تفسیر در PHP) و همچنین کامپایل <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="زبان برنامهنویسی پایتون">زبان برنامهنویسی پایتون</a> به کلاسهای جاوا نمونههایی از چندگانگی نوع ترجمه در زبانهای برنامهنویسی میباشد. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="عنصرها"><span id=".D8.B9.D9.86.D8.B5.D8.B1.D9.87.D8.A7"></span>عنصرها</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&section=6" title="ویرایش بخش: عنصرها"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>تمام زبانهای برنامهنویسی تعدادی بلوکهای ابتدایی برای توضیح داده و پردازش یا تبدیل آنها (مانند جمع کردن دو عدد با انتخاب یک عضو از یک مجموعه) دارند. این «عناصر ابتدایی» به وسیلهٔ قوانین معناشناسی و دستوری تعریف میشوند که ساختار و معنای مربوط را توضیح میدهند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دستور(syntax)"><span id=".D8.AF.D8.B3.D8.AA.D9.88.D8.B1.28syntax.29"></span>دستور(syntax)</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&section=7" title="ویرایش بخش: دستور(syntax)"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>فرم سطحی یک زبان برنامهنویسی دستور آن نامیده میشود. بیشتر زبانهای برنامهنویسی کاملاً متنیاند؛ و از دنبالهٔ متون شامل واژگان، اعداد و نشانگذاریهای بسیار شبیه <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="زبان نوشتاری">زبان نوشتاری</a> طبیعی استفاده میکنند. از طرف دیگر، برنامههایی نیز وجود دارند که بیشتر گرافیکیاند، و از روابط بصری بین سمبلها برای مشخص کردن برنامه استفاده میکنند. دستور یک زبان، ترکیبات ممکن سمبلها برای ایجاد یک برنامهٔ درست را از نظر دستوری مشخص میکند. معنایی که به یک ترکیب سمبلها داده میشود با معناشناسی اداره میشود (قراردادی یا نوشته شده در پیادهسازی منبع). از آنجا که بیشتر زبانها متنی هستند، این مقاله دستور متنی را مورد بحث قرار میدهد. </p><p><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="دستور زبان">دستور زبان</a> برنامهنویسی معمولاً به وسیلهٔ ترکیب عبارات معین (برای ساختار لغوی) و فرم توضیح اعمال (برای ساختار گرامری) تعریف میشوند. </p><p> متن زیر یک گرامر ساده، به زبان Lisp است:</p><div class="mw-highlight mw-highlight-lang-bnf mw-content-ltr" dir="ltr"><pre><span></span>expression  : := atom | list atom  : := number | symbol number  : := [+-]?[' 0 ' - ' 9 ']+ symbol  : := [' A ' - ' Z ' ' a ' - ' z ']. * list  : := ' ( ' expression* ' ) ' </pre></div><p>این گرامر موارد ذیل را مشخص میکند: </p><ul><li>یک عبارت یا atom است یا یک لیست</li> <li>یک atom یا یک عدد است یا یک سمبل</li> <li>یک عدد دنباله ناشکستهای از یک یا تعداد بیشتری اعداد دهدهی است، که یک علامت مثبت یا منفی میتواند پیش از آن بیاید.</li> <li>یک سمبل حرفی است که بعد از هیچ یا تعدادی کاراکتر (جز فاصله) میآید.</li> <li>یک لیست تعدادی پرانتز است که میتواند صفر یا چند عبارت در خود داشته باشد.</li></ul> <p>مثالهای رو به رو دنبالههایی خوش فرم در این گرامر هستند: <code>a b c232 (1))</code> ، <code>()</code> ، <code>12345)</code> </p><p>همهٔ برنامههایی که از لحاظ دستوری درست هستند، از نظر معنا درست نیستند. بسیاری از برنامههای درست دستوری، بد فرم هستند و با توجه به قوانین زبان؛ ممکن است (بسته به خصوصیات زبان و درست بودن پیادهسازی) نتیجهٔ آنها خطای ترجمه یا استثنا (exception) باشد. در برخی موارد، چنین برنامههایی ممکن است رفتار نامشخصی از خود نشان دهند. حتی اگر یک برنامه در یک زبان به خوبی بیان شده باشد، ممکن است دقیقاً مطلوب نویسنده آن نبوده باشد. </p><p>به عنوان مثال در زبان طبیعی، ممکن نیست به برخی از جملات درست از لحاظ گرامری، معنای خاصی اطلاق کرد یا ممکن است جمله نادرست باشد: </p> <ul><li>«ایدههای بی<a href="/wiki/%D8%B1%D9%86%DA%AF_%D8%B3%D8%A8%D8%B2" class="mw-redirect" title="رنگ سبز">رنگ سبز</a> با خشم میخوابند.» از نظر دستوری خوش فرم است ولی معنای مورد قبولی ندارد.</li> <li>«جان یک مجرد متأهل است.» از نظر دستوری درست است، ولی معنایی را بیان میکند که نمیتواند درست باشد.</li></ul><p> این تکّه کد در زبان C از نظر دستوری درست است، اما کاری را انجام میدهد که از نظر معنایی تعریف نشده است. (زیرا <code>p</code> یک <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DA%AF%D8%B1" class="mw-redirect" title="اشاره گر">اشارهگر</a> خالی است، عمل <code>p->im</code> معنای خاصی ندارد و عمل <code>p>>4*</code> برای مقدارهای پیچیده بیمعنی است)</p><div class="mw-highlight mw-highlight-lang-c mw-content-ltr" dir="ltr"><pre><span></span><span class="k">complex</span><span class="w"> </span><span class="o">*</span><span class="n">p</span><span class="w"> </span><span class="o">=</span><span class="w"> </span><span class="nb">NULL</span><span class="p">;</span> <span class="k">complex</span><span class="w"> </span><span class="n">abs_p</span><span class="w"> </span><span class="o">=</span><span class="w"> </span><span class="n">sqrt</span><span class="p">(</span><span class="o">*</span><span class="n">p</span><span class="w"> </span><span class="o">>></span><span class="w"> </span><span class="mi">4</span><span class="w"> </span><span class="o">+</span><span class="w"> </span><span class="n">p</span><span class="o">-></span><span class="n">im</span><span class="p">);</span> </pre></div><p>دستور مورد نیاز برای مشخص کردن یک زبان برنامهنویسی میتواند با جایگاهش در «<a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8" title="سلسلهمراتب">سلسله مراتب</a> چامسکی» طبقهبندی شود. دستور بیشتر زبانهای برنامهنویسی میتواند به وسیلهٔ یک گرامر نوع ۲ مشخص گردد، برای نمونه، <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%82%D9%84_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%D8%AA%D9%86.&action=edit&redlink=1" class="new" title="گرامرهای مستقل از متن. (صفحه وجود ندارد)">گرامرهای مستقل از متن.</a> </p><div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="معناشناسی_ایستا"><span id=".D9.85.D8.B9.D9.86.D8.A7.D8.B4.D9.86.D8.A7.D8.B3.DB.8C_.D8.A7.DB.8C.D8.B3.D8.AA.D8.A7"></span>معناشناسی ایستا</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&section=8" title="ویرایش بخش: معناشناسی ایستا"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>معناشناسی ایستا محدودیتهایی بر روی ساختار مجاز متنها تعیین میکند که بیان آنها در فرمول دستوری استاندارد مشکل یا غیرممکن است. مهمترین این محدودیتها به وسیله <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85_%D9%86%D9%88%D8%B9" title="سیستم نوع">سیستم نوعگذاری</a> انجام میشود. برخلاف باور برخی از برنامهنویسان محدودیتهای اعمال شده، اعمال نشدهاند بلکه در واقع ناشی از زیرساختهای آن زبان برنامهنویسی هستند تا سرعت پردازش را افزایش دهند و قدرت پردازش پردازنده را برای تایپکستینگهای خودکار متعدد صرف نکنند. استفاده از روش ایستا صرفاً سرعت پردازشهایی را افزایش میدهد که در کسری از ثانیه به محاسبه حجم انبوهی از دادهها نیاز دارند. این موضوع بهبود پردازش برای مثال خودش را در گرافیکهای سنگین <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%BE%DB%8C%D9%88%D8%AA%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="بازیهای کامپیوتری">بازیهای کامپیوتری</a> نشان میدهد همچنین برای مثال در سرورهای بکاند (پشتی) بانکداری با حجم انبوهی از ثبت تراکنشها که از زبان ایستای جاوا استفاده میشود اما حتی در موضوع گرافیک جاوا به دلیل استفاده از گاربیجکالکشن یا جمعآوری زباله و البته استفاده از ماشین مجازی برای <a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA_%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D9%87" title="مدیریت حافظه">مدیریت حافظه</a> سرعت پردازشی ++C را ندارد از طرفی استفاده <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%AA" class="mw-redirect" title="دات نت">دات نت</a> از <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%AC%DB%8C" title="زبان میانجی">زبان میانجی</a> IL برای پشتیبانی از زبانهای متعدد مانند #C یا #F و کامپایل نکردن مستقیم به باینری ماشینی باعث میشود که سرعت پردازش #C نیز از جاوا پایینتر باشد اما امکانات گستردهتری را در زمینههای خاصی مانند <a href="/wiki/%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%DB%8C_%D9%88%D8%A8" title="طراحی وب">طراحی وب</a> یا ساخت برنامههای سبکپردازشی روی <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84" title="سیستمعامل">سیستمعامل</a> را فراهم کند اگرچه با صرف میزان بیشتری از منابع حافظه و پردازشی همراه است. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="سیستم_نوعگذاری"><span id=".D8.B3.DB.8C.D8.B3.D8.AA.D9.85_.D9.86.D9.88.D8.B9.E2.80.8C.DA.AF.D8.B0.D8.A7.D8.B1.DB.8C"></span>سیستم نوعگذاری</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&section=9" title="ویرایش بخش: سیستم نوعگذاری"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>یک سیستم نوعگذاری مشخص میکند که یک زبان برنامهنویسی چگونه مقادیر و عبارات را در نوع (type) دستهبندی میکند، چگونه میتواند آن نوعها را تغییر دهد و رفتار متقابل آنها چگونه است. این کار عموماً توضیح داده ساختارهایی که میتوانند در آن زبان ایجاد شوند را شامل میشود. طراحی و مطالعه سیستمهای نوعگذاری به وسیلهٔ ریاضیات قراردادی را تئوری نوعگذاری میگویند. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="زبانهای_نوعگذاری_شده_و_بدون_نوعگذاری"><span id=".D8.B2.D8.A8.D8.A7.D9.86.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.86.D9.88.D8.B9.E2.80.8C.DA.AF.D8.B0.D8.A7.D8.B1.DB.8C_.D8.B4.D8.AF.D9.87_.D9.88_.D8.A8.D8.AF.D9.88.D9.86_.D9.86.D9.88.D8.B9.E2.80.8C.DA.AF.D8.B0.D8.A7.D8.B1.DB.8C"></span>زبانهای نوعگذاری شده و بدون نوعگذاری</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&section=10" title="ویرایش بخش: زبانهای نوعگذاری شده و بدون نوعگذاری"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>یک زبان نوعگذاری شده است اگر مشخصات هر عملیات، نوع دادههای قابل اجرا توسط آن را با نشان دادن نوعهایی که برای آنها قابل اجرا نیست، تعیین کند. برای مثال، «این متن درون گیومه قرار دارد» یک رشته است. در بیشتر زبانهای برنامهنویسی، تقسیم یک رشته با یک عدد معنایی ندارد. در نتیجه بیشتر زبانهای برنامهنویسی مدرن ممکن است اجرای این عملیات را توسط برنامهها رد کنند. در برخی زبانها، عبارات بیمعنی ممکن است هنگام ترجمه (compile) پیدا شود (چککنندهٔ نوع ایستا)، و توسط کامپایلر رد شود، در حالی که در سایر برنامهها، هنگام اجرا پیدا شود. (چککننده نوع دینامیک) که به استثنای در حال اجرا منتج شود(runtime exception). حالت خاص زبانهای نوع دار زبانهای تک نوع هستند. بیشتر این زبانها اسکریپتی یا مارک آپ هستند، مانند rexx و SGML و فقط یک داده گونه دارند—غالباً رشتههای کاراکتری که هم برای دادههای عددی و هم برای دادههای سمبلی کاربرد دارند. در مقابل، یک زبان بدون نوع گذاری، مثل اکثر زبانهای اسمبلی، این امکان را میدهد که هر عملیاتی روی هر دادهای انجام شود، که معمولاً دنبالهای از بیتها با طولهای متفاوت در نظر گرفته میشوند. زبانهای سطح بالا که بی نوع هستند شامل زبانهای ساده رایانهای و برخی از انواع زبانهای نسل چهارم. </p><p>در عمل، درحالیکه تعداد بسیار کمی از دیدگاه نظریه نوع، نوعگذاری شده تلقی میشوند (چک کردن یا رد کردن تمام عملیاتها)، بیشتر زبانهای امروزی درجهای از نوعگذاری را فراهم میکنند. بسیاری از زبانهای تولیدکننده راهی را برای گذشتن یا موقوف کردن سیستم نوع فراهم میکنند. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="نوعگذاری_ایستا_و_پویا"><span id=".D9.86.D9.88.D8.B9.E2.80.8C.DA.AF.D8.B0.D8.A7.D8.B1.DB.8C_.D8.A7.DB.8C.D8.B3.D8.AA.D8.A7_.D9.88_.D9.BE.D9.88.DB.8C.D8.A7"></span>نوعگذاری ایستا و پویا</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&section=11" title="ویرایش بخش: نوعگذاری ایستا و پویا"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>در نوعگذاری ایستا تمام عبارات نوعهای خود را قبل از اجرای برنامه تعیین میکنند (معمولاً در زمان کامپایل). برای مثال، ۱ و (۲+۲) عبارات عددی هستند؛ آنها نمیتوانند به تابعی که نیاز به یک رشته دارد داده شوند، یا در متغیری که تعریف شده تا تاریخ را نگه دارد، ذخیره شوند. </p><p>زبانهای نوعگذاری شده ایستا میتوانند با مانیفست نوعگذاری شوند یا با استفاده از نوع استنباط شوند. در حالت اول، برنامهنویس بیشتر صریحاً نوعها را در جایگاههای متنی مشخص مینویسد (برای مثال، در تعریف متغیرها). در حالت دوم، کامپایلر نوع عبارات و تعریفها را بر اساس متن استنباط میکند. بیشتر زبانهای مسیر اصلی (mainstream) ایستا نوعگذاری شدهاند، مانند #C++ ,C و Java که با مانیفست نوعگذاری میشوند. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="نوعگذاری_قوی_و_ضعیف"><span id=".D9.86.D9.88.D8.B9.E2.80.8C.DA.AF.D8.B0.D8.A7.D8.B1.DB.8C_.D9.82.D9.88.DB.8C_.D9.88_.D8.B6.D8.B9.DB.8C.D9.81"></span>نوعگذاری قوی و ضعیف</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&section=12" title="ویرایش بخش: نوعگذاری قوی و ضعیف"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>نوعگذاری ضعیف این امکان را ایجاد میکند که با متغیری به جای متغیری دیگر برخورد شود، برای مثال رفتار با یک رشته به عنوان یک عدد. این ویژگی بعضی اوقات ممکن است مفید باشد، اما ممکن است باعث ایجاد برخی مشکلات برنامه شود که موقع کامپایل و حتی اجرا پنهان بمانند. </p><p>نوعگذاری قوی مانع رخ دادن مشکل فوق میشود. تلاش برای انجام عملیات روی نوع نادرست متغیر منجر به رخ دادن خطا میشود. زبانهایی که نوعگذاری قوی دارند غالباً با نام «نوع-امن» یا امن شناخته میشوند. تمام تعاریف جایگزین برای «ضعیف نوعگذاری شده» به زبانها اشاره میکند، مانند C++ ,JavaScript و Perl که اجازه تعداد زیادی تبدیل نوع داخلی را میدهند. در جاوااسکریپت، برای مثال، عبارت ۲*x به صورت ضمنی x را به عدد تبدیل میکند، و این تبدیل موفقیتآمیز خواهد بود حتی اگر x خالی، تعریف نشده، یک آرایه، یا رشتهای از حروف باشد. چنین تبدیلهای ضمنی در بیشتر موارد مفیدند، اما خطاهای برنامهنویسی را پنهان میکنند. </p><p>قوی و ایستا در حال حاضر عموماً دو مفهوم متعامد فرض میشوند، اما استفاده در ادبیات تفاوت دارد، برخی عبارت «قوی نوعگذاری شده» را به کار میبرند و منظورشان قوی، ایستایی نوعگذاری شده است، و یا، حتی گیجکنندهتر، منظورشان همان ایستایی نوعگذاری شده است؛ بنابراین C هم قوی نوعگذاری شده و هم ضعیف و ایستایی نوعگذاری شده نامیده میشود. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="معناشناسی_اجرا"><span id=".D9.85.D8.B9.D9.86.D8.A7.D8.B4.D9.86.D8.A7.D8.B3.DB.8C_.D8.A7.D8.AC.D8.B1.D8.A7"></span>معناشناسی اجرا</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&section=13" title="ویرایش بخش: معناشناسی اجرا"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>وقتی که داده مشخص شد، ماشین باید هدایت شود تا عملیاتها را روی داده انجام دهد. معناشناسی اجرا ی یک زبان تعیین میکند که چگونه و چه زمانی ساختارهای گوناگون یک زبان باید رفتار برنامه را ایجاد کنند. </p><p>برای مثال، معناشناسی ممکن است استراتژی را که به وسیله آن عبارات ارزیابی میشوند را تعریف کند یا حالتی را که ساختارهای کنترلی تحت شرایطی دستورها را اجرا میکنند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="کتابخانهٔ_هسته"><span id=".DA.A9.D8.AA.D8.A7.D8.A8.D8.AE.D8.A7.D9.86.D9.87.D9.94_.D9.87.D8.B3.D8.AA.D9.87"></span>کتابخانهٔ هسته</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&section=14" title="ویرایش بخش: کتابخانهٔ هسته"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>بیشتر زبانهای برنامهنویسی یک کتابخانهٔ هسته مرتبط دارند (گاهی "کتابخانهٔ استاندارد" نامیده میشوند، مخصوصاً وقتی که به عنوان قسمتی از یک زبان استاندارد ارائه شده باشند)، که بهطور قراردادی توسط تمام پیادهسازیهای زبان در دسترس قرار گرفته باشند. کتابخانهٔ هسته معمولاً تعریف الگوریتمها، داده ساختارها و مکانیزمهای ورودی و خروجی پرکاربرد را در خود دارد. کاربران یک زبان، در بیشتر موارد با کتابخانهٔ هسته به عنوان قسمتی از آن رفتار میکنند، اگرچه طراحان ممکن است با آن به صورت یک مفهوم مجزا رفتار کرده باشند. بسیاری از ویژگیهای زبان هستهای را مشخص میکنند که باید در تمام پیادهسازیها موجود باشند، و در زبانهای استاندارد شده این کتابخانهٔ هسته ممکن است نیاز باشد؛ بنابراین خط بین زبان و کتابخانهٔ هستهٔ آن از زبانی به زبان دیگر متفاوت است. در واقع، برخی زبانها به گونهای تعریف شدهاند که برخی از ساختارهای دستوری بدون اشاره به کتابخانه هسته قابل استفاده نیستند. برای مثال در جاوا، یک رشته به عنوان نمونهای از کلاس “java.lang.String” تعریف شده است؛ بهطور مشابه، در سمال تاک (smalltalk) یک تابع بینام (یک "بلاک") نمونهای از کلاس BlockContext کتابخانه میسازد. بهطور معکوس، Scheme دارای چندین زیرمجموعه مرتبط برای ایجاد سایر ماکروهای زبان میباشد، و در نتیجه طراحان <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AD%D8%AA%DB%8C" title="زبان حتی">زبان حتی</a> این زحمت را نیز تحمل نمیکنند که بگویند کدام قسمت زبان به عنوان ساختارهای زبان باید پیادهسازی شوند، و کدام یک به عنوان بخشی از کتابخانه. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="مدیریت_منابع_و_نشت_حافظه"><span id=".D9.85.D8.AF.DB.8C.D8.B1.DB.8C.D8.AA_.D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9_.D9.88_.D9.86.D8.B4.D8.AA_.D8.AD.D8.A7.D9.81.D8.B8.D9.87"></span>مدیریت منابع و نشت حافظه</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&section=15" title="ویرایش بخش: مدیریت منابع و نشت حافظه"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>مدیریت منابع به دوشاخه پردازش و حافظه (موقت یا دائم یا دورگه (موقت مجازی)) تقسیم میشود و در یک عبارت خلاصه میشود: در ایدهآلترین حالت صرفهجویی در حافظه، میزان پردازش را افزایش میدهد و صرفهجویی در پردازش، حافظه مصرفی را افزایش میدهد (این موضوع در بانکهای اطلاعاتی با عنوان نرمالیزیشن و دینرمالیزیشن شناخته میشود). مقدار حافظه اختصاص داده شده برای یک متغیر عدد کوتاه ۸ بیتی در زبان ایستا قابل مقایسه با یک متغیر طولانی ۳۲بیتی نیست که این موضوع در زبان ایستا به صراحت و مستقیم توسط کد نوشتهشده برنامهنویس تعیین میشود (در زبان پویا نیاز به اجرای کد زیرساختاری اضافی کوچک دیگری هست تا تشخیص دهد که چه نوع مقداری به این متغیر اختصاص داده شده؟ استرینگ رشته یا عدد بزرگ یا کوچک؟). این تفاوت ظرفیت عددها در زمان تفکیک برنامههای ۶۴بیتی در مقایسه با برنامههای ۳۲بیتی حتی برای عموم مردم کاملاً فاحش میشود (با اشاره به این نکته حاشیهای که برنامههای ۳۲بیتی به دلیل محدودیت عددی توان اندازهگیری حافظه بیشتر از ۴میلیارد و اندی بایت را ندارند که معادل ۴گیگابایت است که در مبنای ۲ به توان ۳۲ محاسبه شده باشد در نتیجه سیستمعامل ۳۲بیتی نمیتواند روی یک سیستم با رَم بیش از ۴ گیگابایت نصب شود). </p><p>تفاوت زبانهای پویا با ایستا فقط در تعریف نوع متغیر نیست بلکه همانطور که دربارهٔ اعداد مطرح شد به زمینه مدیریت حافظه یا مموری منیجمنت نیز کشیده میشود همچنین بارگذاری خودکار کتابخانهها و گسترده کردن کتابخانههای محیط اجرای برنامه. البته زبانهای ایستای مدرن مانند C# با زبان میانجی IL یا جاوا و ماشین مجازیاش از مدیریت حافظه بهره میبرند و به نوعی دورگه و هیبرید هستند تا تعادلی بین مدیریت حافظه و مدیریت پردازش را بدون تایپکستیگ ایجاد کنند. </p><p>تفاوت سرعت پردازش زبانهای ایستا و پویا در برنامههایی که نیاز به پردازشهای بسیار حجیم در مدت زمان بسیار کوتاه دارند خودش را نشان میدهد بنابراین تفاوت سرعت پردازش در مورد حتی وبگاههای بسیار شلوغ آنقدر نیست که امکانات فراهم شده توسط یک زبان سطح بالا مانند php یا python را فدای سرعت C++ کنند البته برای مثال فیسبوک مجبور شد که php را بهواسطه c++ بر روی facebook hiphop گسترش دهد تا به سرعت پردازش مطلوب خودش برسد. برای مثال دربارهٔ python توصیه شده است که حلقههای چرخشی روی حجم بالای داده را بهواسطه لوپ خود پایتون و با <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B3_(%D9%85%D8%B9%D8%AF%D9%86)" title="اندیس (معدن)">اندیس</a> index انجام ندهید بلکه یک آرایه array تهیه کرده و چرخش را به زیرساخت C++ آن واگذار کنید. </p><p>اما مسئله مدیریت حافظه و نشت آن یا memory leakage از آنجاست که در زمان اجرای برنامه (runtime) ابتدا فضایی از حافظه به نام کداسپیس به کد اختصاص داده میشود و به بقیه حافظه در دسترس heap گفته میشود. مسئولیت استفاده و تضمین خالی کردن بخش اشغالشده از heap پس از پایان کار به عهده خود برنامهنویس است در غیر اینصورت برنامه ممکن است دچار نشت حافظه شود. در زمان رانتایم جدولی از کداسپیس درون ساختار زبان برای تعیین حافظه مورد استفاده هر بخش از کد (مثلاً یک تابع یا فانکشن) اختصاص داده میشود که به هر بخش از آن اصطلاحاً Scope گفته میشود که تعیین میکند که کدام متغیرها توسط کدام بخش از کد استفاده میشوند تا در آغاز یک scope آن متغیرها درون محیط مثلاً یک تابع ایجاد شوند و پس از اجرا کاملاً پاک شوند (کسانی که در محیط ساده <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%B1%D9%86_%D8%B4%D9%84" class="mw-redirect" title="بورن شل">بورن شل</a> کار کردهاند با این موضوع به خوبی آشنا میشوند). اما در زمان استفاده از رفرنس خارجی در قالب pointer (اختصاصی زبان C++) آن متغیری که به ظاهر در محیط اسکوپ استفاده میشود در واقع فقط یک میانبر رفرنس است به پوینتری که فضایی را روی حافظه تعیین کرده است که خارج از محدوده اسکوپ مثلاً تابع فعلی ما قرار دارد در نتیجه با پایان کار فانکشن ما، فضای اختصاصی آن پوینتر تخلیه نمیشود بلکه فقط متغیر رفرنسی که به آن اشاره میکرده پاک میشود و نشت حافظه رخ میدهد (به آن pointer که هیچ متغیر رفرنسی نداشته باشد پوینتر وحشی یا wild گفته میشود) و این پوینتر میتواند یک شی بانک اطلاعاتی دارای حجم انبوهی از دادههای استخراج شده باشد یا یک شی ارتباطی بانک اطلاعاتی که از دسترس خارج شدهاند اما فضای حافظه را تا زمان بازبودن برنامه اشغال میکنند. رفرنسهای پوینتر حتی در زبانهای سطح بالا مانند php و python یا C# هنوز در لایه زیرین ناپیدا استفاده میشوند برای انتقال متغیرها در سراسر برنامه اما زبان سطح بالا تعداد رفرنسهای موجود به هر پوینتر را حفظ میکند و زمانی که این تعداد صفر بشود زمان مرگ پوینتر و تخلیه آن فرا رسیده یا آن را به سطل زباله گاربیجکالکشن میفرستد تا همه آنها را با هم و در یک نوبت تخلیه کند و از بار پردازشی اضافه ناشی از تخلیه مکرر بکاهد اگرچه تعداد نوبتهای تخلیه گاربیجکالکشن در تنظیمات برنامه یا سرور ماشین مجازی قابل تنظیم است. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="طراحی_و_پیادهسازی"><span id=".D8.B7.D8.B1.D8.A7.D8.AD.DB.8C_.D9.88_.D9.BE.DB.8C.D8.A7.D8.AF.D9.87.E2.80.8C.D8.B3.D8.A7.D8.B2.DB.8C"></span>طراحی و پیادهسازی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&section=16" title="ویرایش بخش: طراحی و پیادهسازی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>زبان برنامهنویسی یک مکانیزم <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA_%DB%8C%D8%A7%D9%81%D8%AA%D9%87" class="mw-redirect" title="ساخت یافته">ساخت یافته</a> برای تعریف دادهها، و عملیات یا تبدیلهایی که ممکن است بهطور اتوماتیک روی آن داده انجام شوند، فراهم میکند. یک <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3" title="برنامهنویس">برنامهنویس</a> از انتزاعات آماده در زبان استفاده میکند تا مفاهیم به کار رفته در محاسبات را بیان کند. این مفاهیم به عنوان یک مجموعه از سادهترین عناصر موجود بیان میشوند (مفاهیم ابتدایی نامیده میشوند). <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبانهای برنامهنویسی">زبانهای برنامهنویسی</a> با بیشتر <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبانهای انسانی">زبانهای انسانی</a> تفاوتی دارد و آن این است که نیاز به بیان دقیق تر و کامل تری دارد. هنگام استفاده از زبانهای طبیعی برای ارتباط با دیگر انسانها، نویسندگان و گویندگان میتوانند مبهم باشند و اشتباهات کوچک داشته باشند، و همچنان انتظار داشته باشند که مخاطب آنها متوجه شده باشد. اگرچه، مجازا، رایانهها «دقیقاً آنچه که به آنها گفته شده را انجام میدهند.» و نمیتوانند «بفهمند» که نویسنده دقیقاً چه کدی مد نظر داشته است] البته امروزه برنامههایی برای انجام این کار تولید شدهاند و تلاشهای بسیاری در این زمینه انجام شده ولی هنوز به نتیجهٔ رضایت بخشی نرسیده است[. ترکیب تعریف زبان، یک برنامه، و ورودی برنامه بهطور کامل رفتار خروجی را به هنگام اجرای برنامه (در محدوده کنترل آن برنامه) مشخص میکند. برنامههای یک رایانه ممکن است در یک فرایند ناپیوسته بدون دخالت انسان اجرا شوند، یا یک کاربر ممکن است دستورهای را در یک مرحله فعل و انفعال مفسر تایپ کند. در این حالت «دستور»ها همان برنامهها هستند، که اجرای آنها زنجیروار به هم مرتبطند. به زبانی که برای دستور دادن به برنامهای استفاده میشود، زبان اسکریپت میگویند. بسیاری از زبانها کنار گذاشته شدهاند، برای رفع نیازهای جدید جایگزین شدهاند، با برنامههای دیگر ترکیب شدهاند و در نهایت استعمال آنها متوقف شده است. با وجود اینکه تلاشهایی برای طراحی یک زبان رایانه« کامل» شده است که تمام اهداف را تحت پوشش قرار دهد، هیچیک نتوانستند بهطور کلی این جایگاه را پر کنند. نیاز به زبانهای رایانهای گسترده از گستردگی زمینههایی که زبانها استفاده میشوند، ناشی میشود: </p> <ul><li>محدوده برنامهها از متون بسیار کوچک نوشته شده توسط افراد عادی تا سیستمهای بسیار بزرگ نوشته شده توسط صدها برنامهنویس است.</li> <li>توانایی برنامهنویسها: از تازهکارهایی که بیش از هر چیز به سادگی نیاز دارند تا حرفهایهایی که با پیچیدگی قابل توجهی کنار میآیند.</li> <li>برنامهها باید سرعت، اندازه و سادگی را بسته به سیستمها از ریزپردازندهها تا ابر رایانهها متناسب نگه دارند.</li> <li>برنامهها ممکن است یک بار نوشته شوند و تا نسلها تغییر نکنند، یا ممکن است پیوسته اصلاح شوند.</li> <li>در نهایت، برنامهنویسها ممکن است در علایق متفاوت باشند: آنها ممکن است به بیان مسائل با زبانی خاص خو گرفته باشند.</li></ul> <p>یک سیر رایج در گسترش زبانهای برنامهنویسی این است که قابلیت حل مسائلی با درجات انتزاعی بالاتری را اضافه کنند. زبانهای برنامهنویسی اولیه به <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="سختافزار رایانه">سختافزار رایانه</a> گره خورده بودند. همانطور که زبانهای برنامهنویسی جدید گسترش پیدا کردهاند، ویژگیهایی به برنامهها افزوده شده که به برنامهنویس اجازه دهد که ایدههایی که از ترجمه ساده به دستورهای سختافزار دورتر هستند نیز استفاده کند. چون برنامهنویسها کمتر به پیچیدگی رایانه محدود شدهاند، برنامههای آنها میتواند محاسبات بیشتری با تلاش کمتر از سوی برنامهنویس انجام دهند. این به آنها این امکان را میدهد که کارایی بیشتر در واحد زمان داشته باشند. </p><p>«پردازندههای زبان طبیعی» به عنوان راهی برای ازبین بردن نیاز به زبانهای اختصاصی برنامهنویسی پیشنهاد شدهاند. هرچند، این هدف دور است و فواید آن قابل بحث است. «ادسگر دیجسترا» موافق بود که استفاده از یک <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C" title="زبان رسمی">زبان رس</a>می برای جلوگیری از مقدمهسازی ساختارهای بیمعنی واجب است، و زبان برنامهنویسی طبیعی را با عنوان «احمقانه» رد کرد، «آلن پرلیس» نیز مشابهاً این ایده را رد کرد. مطابق با متدولوژی نامتجانس استفاده شده توسط langpop.com در سال ۲۰۰۸، ۱۲ زبان پرکاربرد عبارتند از: C, C++, C#, Java, JavaScript, Perl, PHP, Python, Ruby, Shell, SQL, and Visual Basic </p><p>طراحان زبان و کاربران باید مصنوعاتی ایجاد کنند تا برنامهنویسی را در عمل ممکن سازند و کنترل کنند. مهمترین این مصنوعات خصوصیات و پیادهسازیهای زبان هستند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="مشخصات"><span id=".D9.85.D8.B4.D8.AE.D8.B5.D8.A7.D8.AA"></span>مشخصات</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&section=17" title="ویرایش بخش: مشخصات"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>خصوصیات یک زبان برنامهنویسی باید تعریفی فراهم کند که کاربران و پیادهکنندههای زبان میتوانند از آن استفاده کنند تا مشخص کنند کد منبع یک برنامه در آن زبان درست و معتبر است یا خیر، اگر اینطور باشد رفتار او چگونه خواهد بود. </p><p>مشخصات زبان برنامهنویسی میتواند اشکال مختلفی داشته باشد، از جمله موارد زیر: </p> <ul><li>تعریف صریح دستور، معناشناسی ایستا، و معناشناسی اجرای زبان. درحالیکه دستور معمولاً با یک معناشناسی قراردادی مشخص میشود، تعاریف معناشناسی ممکن است در <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="زبان طبیعی">زبان طبیعی</a> نوشته شده باشند (مثل زبان C)، یا معناشناسی قراردادی (مثل StandardML ,Scheme)</li> <li>توضیح رفتار یک مترجم برای زبان (مثل C,fortran). دستور و معناشناسی یک زبان باید از این توضیح استنتاج شوند، که ممکن است به زبان طبیعی یا قراردادی نوشته شود.</li> <li>پیادهسازی منبع یا مدل. گاهی در زبانهای مشخص شده (مثل: prolog,ANSI REXX). دستور و معناشناسی صریحاً در رفتار پیادهسازی مدل موجودند.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="پیادهسازی"><span id=".D9.BE.DB.8C.D8.A7.D8.AF.D9.87.E2.80.8C.D8.B3.D8.A7.D8.B2.DB.8C"></span>پیادهسازی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&section=18" title="ویرایش بخش: پیادهسازی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>پیادهسازی یک زبان برنامهنویسی امکان اجرای آن برنامه را روی پیکربندی مشخصی از سختافزار و نرمافزار را فراهم میکند. بهطور وسیع، دو راه رسیدن به پیادهسازی زبان برنامهنویسی وجود دارد. کامپایل کردن و تفسیر کردن. بهطور کلی با هر بک از ابن دو روش میتوان یک زبان را پیادهسازی کرد. </p><p>خروجی یک کامپایلر ممکن است با سختافزار یا برنامهای به نام مفسر اجرا شود. در برخی پیادهسازیها که از مفسر استفاده میشود، مرز مشخصی بین کامپایل و تفسیر وجود ندارد. برای مثال، برخی پیادهسازیهای زبان برنامهنویسی بیسیک کامپایل میکنند و سپس کد را خط به خط اجرا میکنند. </p><p>برنامههایی که مستقیماً روی سختافزار اجرا میشوند، چندین برابر سریعتر از برنامههایی که در نرمافزار تفسیر میشوند اجرا میشوند. </p><p>یک تکنیک برای بهبود عملکرد برنامههای تفسیر شده کامپایل در لحظه آن است. در این روش <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="ماشین مجازی">ماشین مجازی</a>، دقیقاً قبل از اجرا، بلوکهای کدهای بایتی که قرار است استفاده شوند را برای اجرای مستقیم روی سختافزار ترجمه میکند </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="زبانهای_اختصاصی"><span id=".D8.B2.D8.A8.D8.A7.D9.86.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.A7.D8.AE.D8.AA.D8.B5.D8.A7.D8.B5.DB.8C"></span>زبانهای اختصاصی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&section=19" title="ویرایش بخش: زبانهای اختصاصی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>اگرچه بیشترین زبانهای برنامهنویسی متداول دارای مشخصات و پیادهسازیهای کاملاً باز هستند، بسیاری از زبانهای برنامهنویسی فقط به عنوان زبانهای برنامهنویسی اختصاصی با اجرای فقط از یک فروشنده منفرد موجود هستند، که ممکن است ادعا کنند چنین یک زبان اختصاصی خاصیت معنوی آنها است. زبانهای برنامهنویسی اختصاصی معمولاً زبانهای خاص دامنه یا زبانهای برنامهنویسی داخلی برای یک محصول واحد هستند. برخی از زبانهای اختصاصی فقط در داخل یک فروشنده استفاده میشوند، در حالی که برخی دیگر در دسترس کاربران خارجی است. </p><p>برخی از زبانهای برنامهنویسی در مرز بین اختصاصی و آزاد وجود دارند. به عنوان مثال، شرکت Oracle ادعا میکند حقوق اختصاصی برخی از جنبههای زبان برنامهنویسی جاوا، و زبان برنامهنویسی #C مایکروسافت، که پیادهسازیهای بیشتری در اکثر بخشهای سیستم دارد، همچنین دارای اجرای مشترک زبان مشترک (CLR) به عنوان یک محیط بسته است. </p><p>بسیاری از زبانهای اختصاصی، علیرغم ماهیت اختصاصی، بهطور گسترده مورد استفاده قرار میگیرند. مثالها شامل MATLAB, VBScript و Wolfram Language هستند. برخی از زبانها ممکن است انتقال از بسته به باز را تغییر دهند. به عنوان مثال، ارلانگ در ابتدا زبان برنامهنویسی داخلی اریکسون بود. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="کاربرد"><span id=".DA.A9.D8.A7.D8.B1.D8.A8.D8.B1.D8.AF"></span>کاربرد</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&section=20" title="ویرایش بخش: کاربرد"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>هزاران زبان مختلف برنامهنویسی، بهطور عمده در زمینهٔ محاسبات ایجاد شدهاند. پروژههای نرمافزاری انفرادی معمولاً از پنج زبان برنامهنویسی یا بیشتر استفاده میکنند. </p><p>زبانهای برنامهنویسی با بسیاری از اشکال دیگر بیان انسان متفاوتند زیرا نیاز به درجهٔ دقت و صحت بیشتری دارند. هنگام استفاده از یک زبان طبیعی برای برقراری ارتباط با افراد دیگر، نویسندگان و گویندگان بشر میتوانند مبهم باشند و خطاهای کوچکی مرتکب شوند و همچنان انتظار دارند که هدف آنها درک شود. با این حال، بهطور تصویری، رایانهها «دقیقاً کاری را که به آنها گفته میشود انجام دهند» انجام میدهند و نمیتوانند «بفهمند» چه برنامهای را برای برنامهنویسی برنامهنویس نوشته است. ترکیب تعریف زبان، یک برنامه و ورودیهای برنامه باید بهطور کامل رفتارهای خارجی را که هنگام اجرای برنامه رخ میدهد، در دامنه کنترل آن برنامه مشخص کند. از طرف دیگر، ایدههای مربوط به یک الگوریتم را میتوان بدون استفاده از دقت مورد نیاز برای اجرای با استفاده از pseudocode که به زبان طبیعی با کد نوشته شده با یک زبان برنامهنویسی متصل میشود، به انسانها انتقال داد. </p><p>یک زبان برنامهنویسی یک مکانیسم ساختاری برای تعریف بخشهایی از دادهها و عملیات یا تحولاتی که ممکن است بهطور خودکار بر روی آن دادهها انجام شود فراهم میکند. یک برنامهنویس از انتزاعات موجود در زبان برای نشان دادن مفاهیم درگیر در یک محاسبه استفاده میکند. این مفاهیم به عنوان مجموعه ای از سادهترین عناصر موجود (به نام ابتدایی) ارائه میشوند. برنامهنویسی فرایندی است که توسط آن برنامهنویسان این اولیه را برای تهیه برنامههای جدید ترکیب میکنند، یا برنامههای موجود را با کاربردهای جدید یا یک محیط در حال تغییر تطبیق میدهند. </p><p>برنامههای رایانه ممکن است در یک فرایند دسته ای بدون تعامل انسان اجرا شود، یا ممکن است یک کاربر دستورالعملها را در یک جلسه تعاملی یک مترجم تایپ کند. در این حالت «دستورها» صرفاً برنامههایی هستند که اجرای آنها با هم زنجیر شده است. هنگامیکه یک زبان میتواند دستورها خود را از طریق یک مترجم اجرا کند (مانند <a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%B3%D8%AA%D9%87_%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%B3" title="پوسته یونیکس">پوسته یونیکس</a> یا دیگر رابط خط فرمان)، بدون تدوین، به آن اسکریپت میگویند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="اندازهگیری_میزان_استفاده_از_زبان"><span id=".D8.A7.D9.86.D8.AF.D8.A7.D8.B2.D9.87.E2.80.8C.DA.AF.DB.8C.D8.B1.DB.8C_.D9.85.DB.8C.D8.B2.D8.A7.D9.86_.D8.A7.D8.B3.D8.AA.D9.81.D8.A7.D8.AF.D9.87_.D8.A7.D8.B2_.D8.B2.D8.A8.D8.A7.D9.86"></span>اندازهگیری میزان استفاده از زبان</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&section=21" title="ویرایش بخش: اندازهگیری میزان استفاده از زبان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>مشکل است که مشخص کنیم کدام زبان برنامهنویسی بیشتر مورد استفاده است، و اینکه کاربرد چه معنی میدهد با توجه به زمینه تغییر میکند. یک زبان ممکن است زمان بیشتری از برنامهنویس بگیرد، زبان دیگر ممکن است خطوط بیشتری داشته باشد، و دیگری ممکن است زمان بیشتری از پردازنده را مصرف کند. برخی زبانها برای کاربردهای خاص بسیار محبوبند. برای مثال: کوبول همچنان در <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B2_%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87" class="mw-redirect" title="مراکز داده">مراکز داده</a> متحد، غالباً روی رایانههای بزرگ توانا است؛ fortran در مهندسی برنامههای کاربردی، Ada در هوا و فضا، حمل و نقل، نظامی، برنامههای واقعی و جاسازی شده در زمان واقعی؛ و C در برنامههای تعبیه شده و سیستمهای عامل؛ و بقیه برنامهها معمولاً برای نوشتن انواع دیگر برنامهها کاربرد دارند.. </p><p>روشهای مختلفی برای سنجش محبوبیت زبانها، هر یک متناسب یا یک ویژگی محوری متفاوت پیشنهاد شده است: </p> <ul><li>شمارش تعداد آگهیهای شغلی که زبان را ذکر میکنند</li> <li>تعداد کتابهای فروخته شده که زبان را آموزش میدهد یا توصیف میکند</li> <li>تخمین تعداد خطوط موجود کد که به زبان نوشته شدهاند - که ممکن است زبانهایی را که غالباً در جستجوی عمومی یافت نمیشوند دست کم بگیرند</li> <li>شمارش ارجاعهای زبان (برای مثال، به اسم زبان) در موتورهای جستجوهای اینترنت.</li></ul> <p>وب سایت stackify.com با تلفیق و میانگین اطلاعات از سایتهای مختلف اینترنتی، ده زبان محبوب برنامهنویسی را به صورت زیر گزارش داد: </p><p>Ruby </p><p>Java </p><p>C </p><p>++C </p><p>Python </p><p>#C </p><p>JavaScript </p><p>VB </p><p>NET. </p><p>R </p><p>PHP </p><p>MATLAB </p><p>HTML </p><p>CSS </p><p>SSAS </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="گویشها،_طعم_دهندهها_و_پیادهسازیها"><span id=".DA.AF.D9.88.DB.8C.D8.B4.D9.87.D8.A7.D8.8C_.D8.B7.D8.B9.D9.85_.D8.AF.D9.87.D9.86.D8.AF.D9.87.E2.80.8C.D9.87.D8.A7_.D9.88_.D9.BE.DB.8C.D8.A7.D8.AF.D9.87.E2.80.8C.D8.B3.D8.A7.D8.B2.DB.8C.E2.80.8C.D9.87.D8.A7"></span>گویشها، طعم دهندهها و پیادهسازیها</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&section=22" title="ویرایش بخش: گویشها، طعم دهندهها و پیادهسازیها"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>گویش یک زبان برنامهنویسی یا یک زبان تبادل اطلاعات یک تغییر یا گسترش زبان (نسبتاً کوچک) است که ماهیت ذاتی آن را تغییر نمیدهد. با زبانهایی مانند Scheme و Forth، ممکن است استانداردها توسط مجریان ناکافی، ناکافی یا نامشروع تلقی شوند، بنابراین آنها در بیشتر موارد با ایجاد یک گویش جدید از استاندارد منحرف میشوند. در موارد دیگر، یک گویش برای استفاده در یک زبان خاص دامنه، بیشتر زیر مجموعه ایجاد میشود. در دنیای Lisp، بیشتر زبانهایی که از اصطلاحات اصطلاحاتی اصطلاحات S و اصطلاحات شبیه به Lisp استفاده میکنند، لهجههای Lisp در نظر گرفته میشوند، گرچه تفاوتهای وحشیانهای دارند، به عنوان مثال، راکت و کلوژ. از آنجا که معمول است که یک زبان چند لهجه داشته باشد، پیدا کردن اسناد مناسب برای یک برنامهنویس بیتجربه بسیار دشوار است. زبان برنامهنویسی BASIC گویشهای زیادی دارد. </p><p>انفجار گویشهای چهارم منجر به این جمله شد که «اگر یک مورد دیگر را دیدهاید … یکی دیگر را دیدهاید.» </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="طبقهبندیها"><span id=".D8.B7.D8.A8.D9.82.D9.87.E2.80.8C.D8.A8.D9.86.D8.AF.DB.8C.E2.80.8C.D9.87.D8.A7"></span>طبقهبندیها</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&section=23" title="ویرایش بخش: طبقهبندیها"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>هیچ برنامهٔ غالبی برای دستهبندی زبانهای برنامهنویسی وجود ندارد. یک زبان مشخص معمولاً یک زبان اجدادی واحدی ندارد. زبانها معمولاً با ترکیب عنصرهای چند زبان پیشینه به وجود میآیند که هر بار ایدههای جدید در گردشند. ایدههایی که در یک زبان ایجاد میشوند در یک خانواده از زبانهای مرتبط پخش میشوند، و سپس از بین خلأهای بین خانوادهها منتقل شده و در خانوادههای دیگر ظاهر میشوند. </p><p>این حقیقت که این دستهبندی ممکن است در راستای محورهای مختلف انجام شوند، این وظیفه را پیچیدهتر میکند؛ برای مثال، جاوا هم یک زبان شیءگرا (چون به <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D8%A1%DA%AF%D8%B1%D8%A7" title="برنامهنویسی شیءگرا">برنامهنویسی شیءگرا</a> تشویق میکند) و هم یک زبان همزمان (چون ساختارهای داخلی برای اجرای چندین جریان موازی دارد) است. پایتون یک زبان اسکریپتی شیءگرا است. </p><p>در نگاه کلی، زبانهای برنامهنویسی به مثالهای برنامهنویسی و یک دستهبندی بر اساس محدودهٔ استفاده تقسیم میشوند. مثالها شامل <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%B1%D9%88%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="برنامهنویسی رویهای">برنامهنویسی رویهای</a>، برنامهنویسی شیءگرا، برنامهنویسی کاربردی، و برنامهنویسی منطقی؛ برخی زبانها ترکیب چند مثالند. یک زبان اسمبلی مثالی از یک مدل مستقیم متضمن معماری ماشین نیست. با توجه به هدف، زبانهای برنامهنویسی ممکن است همه منظوره باشند، زبانهای برنامهنویسی سیستمی، زبانهای اسکریپتی، زبانهای خاص دامنه، زبانهای همزمان/ گسترده (و یا ترکیب اینها). برخی زبانهای همه منظوره تا حد زیادی برای اهداف آموزشی طراحی شدهاند. </p><p>یک زبان برنامهنویسی ممکن است با فاکتورهای غیر مرتبط به مثالهای برنامهنویسی دستهبندی شود. برای مثال، بیشتر زبانهای برنامهنویسی کلمات کلیدی <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="زبان انگلیسی">زبان انگلیسی</a> را استفاده میکنند، درحالیکه تعداد کمی این کار را نمیکنند. سایر زبانها ممکن است براساس داخلی <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%AF%D9%86_%DB%8C%D8%A7_%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%AF%D9%86" class="mw-redirect" title="بودن یا نبودن">بودن یا نبودن</a> دستهبندی شوند. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منابع"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9"></span>منابع</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&section=24" title="ویرایش بخش: منابع"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r37199623">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist"> </div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amazon.com/Concepts-Programming-Languages-Robert-Sebesta/dp/0321193628">مفاهیم مربوط به زبانهای برنامهنویسی</a> <span class="skin-nightmode-reset-color languageicon" style="font-size:0.95em; font-weight:bold; color:#555;">(انگلیسی)</span></li> <li>مشارکتکنندگان ویکیپدیا. «<bdi><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Programming_language">Programming language</a></span></bdi>». در <i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="ویکیپدیای انگلیسی">دانشنامهٔ ویکیپدیای انگلیسی</a></i>، بازبینیشده در ۳ ژوئن ۲۰۲۰.</li></ul> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40355799">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39648996">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:right;border-left-width:2px;border-right-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#b3ccff}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#dbe7ff}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e5edff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:right;text-align:right;margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox-list li{unicode-bidi:isolate}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="زبانهای_برنامهنویسی" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40261389">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:right;text-align:right}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-left:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-right:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media print{.mw-parser-output .navbar{display:none!important}}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="الگو:زبانهای برنامهنویسی"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="بحث الگو:زبانهای برنامهنویسی"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:زبانهای برنامهنویسی"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="زبانهای_برنامهنویسی" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a class="mw-selflink selflink">زبانهای برنامهنویسی</a></div></th></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="گاهشمار زبانهای برنامهنویسی (صفحه وجود ندارد)">گاهشمار</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A8%D9%84%DB%8C" title="زبان اسمبلی">زبان اسمبلی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7" title="اسکالا">اسکالا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%84" title="ایپیال">ایپیال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%B3%DB%8C%DA%A9" title="بیسیک">بیسیک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C_(%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C)" title="سی (زبان برنامهنویسی)">سی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%2B%2B" class="mw-redirect" title="سی++">سی++</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C_%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%BE" title="سی شارپ">سی شارپ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D8%B3%DA%A9%D9%84_(%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C)" title="هسکل (زبان برنامهنویسی)">هسکل</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%A8%D9%88%D9%84" title="کوبول">کوبول</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%88%D8%B1%D8%AA%D8%B1%D9%86" class="mw-redirect" title="فورترن">فورترن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%88%D8%A7_(%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C)" class="mw-redirect" title="جاوا (زبان برنامهنویسی)">جاوا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%88%D8%A7%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%BE%D8%AA" title="جاوااسکریپت">جاوااسکریپت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%BE" title="لیسپ">لیسپ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%84%D9%88%DA%AF" title="پرولوگ">پرولوگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%84_(%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C)" title="پاسکال (زبان برنامهنویسی)">پاسکال</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%84" title="پرل">پرل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%DA%86%E2%80%8C%D9%BE%DB%8C" title="پیاچپی">پیاچپی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D9%88%D9%86_(%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C)" title="پایتون (زبان برنامهنویسی)">پایتون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A8%DB%8C_(%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C)" title="روبی (زبان برنامهنویسی)">روبی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%88%D8%A7%D9%84_%D8%A8%DB%8C%D8%B3%DB%8C%DA%A9_%D8%AF%D8%A7%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D8%AA" title="ویژوال بیسیک داتنت">ویژوال بیسیک داتنت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%AA%D8%A7%DA%A9" title="اسمالتاک">اسمالتاک</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="فهرست زبانهای برنامهنویسی">بیشتر...</a></b></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Symbol_category_class.svg" class="mw-file-description" title="رده"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/16px-Symbol_category_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/23px-Symbol_category_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/31px-Symbol_category_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <b><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="رده:زبانهای برنامهنویسی">رده:زبانهای برنامهنویسی</a></b></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Symbol_neutral_vote.svg" class="mw-file-description" title="صفحهٔ غیرمقاله"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Symbol_neutral_vote.svg/16px-Symbol_neutral_vote.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Symbol_neutral_vote.svg/23px-Symbol_neutral_vote.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Symbol_neutral_vote.svg/31px-Symbol_neutral_vote.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <b><a href="/wiki/%D9%85%D9%82%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="مقایسه زبانهای برنامهنویسی">مقایسه</a></b></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Symbol_list_class.svg" class="mw-file-description" title="مقالهٔ درجه فهرست"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Symbol_list_class.svg/16px-Symbol_list_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Symbol_list_class.svg/23px-Symbol_list_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Symbol_list_class.svg/31px-Symbol_list_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <b>فهرستها</b> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="فهرست زبانهای برنامهنویسی">فهرست زبانهای برنامهنویسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D9%86%D9%88%D8%B9" title="فهرست زبانهای برنامهنویسی بر پایه نوع">زبانها بر پایه نوع</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D9%86%D8%B3%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="فهرست زبانهای برنامهنویسی بر پایه نسل (صفحه وجود ندارد)">بر پایه نسل</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%BA%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="زبانهای برنامهنویسی غیر انگلیسی (صفحه وجود ندارد)">زبانهای غیر انگلیسی</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="علوم_رایانه" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="الگو:علوم رایانه"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="بحث الگو:علوم رایانه"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:علوم رایانه"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="علوم_رایانه" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="علوم رایانه">علوم رایانه</a></div></th></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div>Note: This template roughly follows the 2012 <a href="/w/index.php?title=ACM_Computing_Classification_System&action=edit&redlink=1" class="new" title="ACM Computing Classification System (صفحه وجود ندارد)">ACM Computing Classification System</a>.</div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="سختافزار رایانه">سختافزار</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%DA%86%D8%A7%D9%BE%DB%8C" title="برد مدار چاپی">برد مدار چاپی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%A8%DB%8C" title="دستگاه جانبی">دستگاه جانبی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%B9" class="mw-redirect" title="مدار مجتمع">مدار مجتمع</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%DA%A9%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DA%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%85%D9%82%DB%8C%D8%A7%D8%B3" title="یکپارچهسازی کلانمقیاس">یکپارچهسازی کلانمقیاس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%B1%D9%88%DB%8C_%DB%8C%DA%A9_%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%B4%D9%87" title="سامانه روی یک تراشه">سامانه روی یک تراشه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D8%B3%D8%A8%D8%B2" title="رایانش سبز">رایانش سبز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%DB%8C_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="خودکارسازی طراحی الکترونیکی">خودکارسازی طراحی الکترونیکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D8%AF%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%87_%D8%B3%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="شتابدهنده سختافزاری">شتابدهنده سختافزاری</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">سازمان<br />سامانههای رایانه</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="معماری رایانه">معماری رایانه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%86%D9%87%D9%81%D8%AA%D9%87" class="mw-redirect" title="سامانه نهفته">سامانه نهفته</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D9%86%DA%AF" title="رایانش بیدرنگ">رایانش بیدرنگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B7%D9%85%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="اطمینانپذیری">اطمینانپذیری</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="شبکه رایانهای">شبکه رایانهای</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87" title="معماری شبکه">معماری شبکه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%DA%A9%D9%84_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA" class="mw-redirect" title="پروتکل ارتباطات">پروتکل ارتباطات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87" title="سختافزار شبکه">سختافزار شبکه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%B1%DB%8C%D8%B2_%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87" title="برنامهریز شبکه">برنامهریز شبکه</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" class="mw-redirect" title="کارایی شبکه رایانهای">کارایی شبکه رایانهای</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" class="mw-redirect" title="سرویس شبکهای">سرویس شبکهای</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">سازمان نرمافزار</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1_(%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87)" class="mw-redirect" title="مفسر (رایانه)">مفسر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="میانافزار">میانافزار</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="ماشین مجازی">ماشین مجازی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84" title="سیستمعامل">سیستمعامل</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%81%DB%8C%D8%AA_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="کیفیت نرمافزار">کیفیت نرمافزار</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="نظریه زبانهای برنامهنویسی">نظریه زبانهای برنامهنویسی</a><br />و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="ابزار توسعه نرمافزار">ابزار توسعه نرمافزار</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="الگو برنامهنویسی">الگو برنامهنویسی</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">زبان برنامهنویسی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%B1" title="کامپایلر">کامپایلر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D8%A7%D8%B5_%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86%D9%87" title="زبان خاص دامنه">زبان خاص دامنه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%AF%D9%84%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="زبان مدلسازی">زبان مدلسازی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D8%B1%DA%86%D9%88%D8%A8_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="چارچوب نرمافزاری">چارچوب نرمافزاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7_%DB%8C%DA%A9%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DA%86%D9%87_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="محیط یکپارچه توسعه نرمافزار">محیط یکپارچه توسعه نرمافزار</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA_%D9%BE%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="مدیریت پیکربندی نرمافزار">مدیریت پیکربندی نرمافزار</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87_(%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87)" class="mw-redirect" title="کتابخانه (رایانه)">کتابخانه (رایانه)</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AE%D8%B2%D9%86_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="مخزن نرمافزاری">مخزن نرمافزاری</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="توسعه نرمافزار">توسعه نرمافزار</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="فرایند توسعه نرمافزار">فرایند توسعه نرمافزار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84_%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="تحلیل نیازمندیها">تحلیل نیازمندیها</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%DB%8C_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="طراحی نرمافزار">طراحی نرمافزار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="ساخت نرمافزار">ساخت نرمافزار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="استقرار نرمافزار">استقرار نرمافزار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%D9%85%DB%8C%D8%B1_%D9%88_%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="تعمیر و نگهداری نرمافزار">تعمیر و نگهداری نرمافزار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%85_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="تیم برنامهنویسی">تیم برنامهنویسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D8%AA%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D8%B2" title="نرمافزار متنباز">نرمافزار متنباز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="برنامهنویسی">برنامهنویسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B2%D9%85%D9%88%D9%86_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="آزمون نرمافزار">آزمون نرمافزار</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%AA" title="نظریه محاسبات">نظریه محاسبات</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D9%84_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D9%87" title="مدل محاسبه">مدل محاسبه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%88%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان صوری">زبان صوری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%A7" class="mw-redirect" title="نظریه اتوماتا">نظریه اتوماتا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%B4%E2%80%8C%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="نظریه رایانشپذیری">نظریه رایانشپذیری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%BE%DB%8C%DA%86%DB%8C%D8%AF%DA%AF%DB%8C_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="نظریه پیچیدگی محاسباتی">نظریه پیچیدگی محاسباتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%BE%DB%8C%D9%88%D8%AA%D8%B1" title="منطق در علوم کامپیوتر">منطق در علوم کامپیوتر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_(%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87)" title="معنیشناسی (علوم رایانه)">معنیشناسی (علوم رایانه)</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D9%85" title="الگوریتم">الگوریتمها</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D9%85" title="الگوریتم">الگوریتم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="تحلیل الگوریتمها">تحلیل الگوریتمها</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="کارایی الگوریتمی">کارایی الگوریتمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" class="mw-redirect" title="الگوریتمهای تصادفی">الگوریتمهای تصادفی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%87_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="هندسه محاسباتی">هندسه محاسباتی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">ریاضیات<br />رایانه</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%DA%AF%D8%B3%D8%B3%D8%AA%D9%87" title="ریاضیات گسسته">ریاضیات گسسته</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA" title="احتمالات">احتمالات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="آمار">آمار</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C" title="نرمافزار ریاضی">نرمافزار ریاضی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA" title="نظریه اطلاعات">نظریه اطلاعات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B2_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C" title="آنالیز ریاضی">آنالیز ریاضی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B2_%D8%B9%D8%AF%D8%AF%DB%8C" title="آنالیز عددی">آنالیز عددی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="سامانه اطلاعاتی">سامانه اطلاعاتی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="پایگاه داده">پایگاه داده</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B0%D8%AE%DB%8C%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="ذخیرهسازی داده رایانه">ذخیرهسازی داده رایانه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="سامانه اطلاعات سازمانی">سامانه اطلاعات سازمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="نرمافزارهای اجتماعی">نرمافزار اجتماعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="سامانه اطلاعات جغرافیایی">سامانه اطلاعات جغرافیایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%BE%D8%B4%D8%AA%DB%8C%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AA%D8%B5%D9%85%DB%8C%D9%85" title="سامانه پشتیبانی تصمیم">سامانه پشتیبانی تصمیم</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%84_%D9%81%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF" title="کنترل فرایند">کنترل فرایند</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87_%DA%86%D9%86%D8%AF_%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="پایگاه داده چند رسانهای">پایگاه داده چند رسانهای</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D9%88%DB%8C" title="دادهکاوی">دادهکاوی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="کتابخانه دیجیتال">کتابخانه دیجیتال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DA%A9%D9%88%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%B4" class="mw-redirect" title="سکوی رایانش">سکوی رایانش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%A8%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%AA%DB%8C" title="بازاریابی اینترنتی">بازاریابی اینترنتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A8_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1" title="وب جهانگستر">وب جهانگستر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%A8%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA" title="بازیابی اطلاعات">بازیابی اطلاعات</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D9%81%D9%86%DB%8C" title="مستندسازی فنی">مستندسازی فنی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="امنیت رایانه">امنیت رایانه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%85%D8%B2%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="رمزنگاری">رمزنگاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B5%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="روشهای صوری">روشهای صوری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA%DB%8C_(%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D9%88%D8%B1_%D8%A8%D8%B1%D8%AF)" title="سرویس امنیتی (ارتباطات دور برد)">خدمات امنیتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%AA%D8%B4%D8%AE%DB%8C%D8%B5_%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B0" title="سامانه تشخیص نفوذ">سامانه تشخیص نفوذ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%87_%D8%AE%D8%B7%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%AF%D9%86_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%BE%DB%8C%D9%88%D8%AA%D8%B1_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%AB%D8%B1_%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%A8%DB%8C_%D8%B3%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="به خطر افتادن امنیت کامپیوتر در اثر خرابی سختافزار">خرابی سختافزار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87" title="امنیت شبکه">امنیت شبکه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA" title="امنیت اطلاعات">امنیت اطلاعات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87" title="امنیت برنامه">امنیت برنامه</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="تعامل انسان و رایانه">تعامل انسان و رایانه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%DB%8C_%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%DB%8C" title="طراحی تعاملی">طراحی تعاملی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="رایانش اجتماعی">رایانش اجتماعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D9%81%D8%B1%D8%A7%DA%AF%DB%8C%D8%B1" title="رایانش فراگیر">رایانش فراگیر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_(%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%DA%A9_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C)" title="مصورسازی (گرافیک رایانهای)">مصورسازی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%B3%E2%80%8C%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="دسترسپذیری رایانه">دسترسپذیری رایانه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%B7_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1" class="mw-redirect" title="واسط کاربر">واسطهای کاربر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%BE%D9%88%D8%B4%DB%8C%D8%AF%D9%86%DB%8C" title="رایانه پوشیدنی">رایانش پوشیدنی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="همروندی">همروندی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D9%87%D9%85%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86" title="رایانش همزمان">رایانش همزمان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="رایانش موازی">رایانش موازی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D8%AA%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B9%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%87" title="رایانش توزیعشده">رایانش توزیعشده</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="چندریسمانی">چندریسمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%D8%B4%DB%8C" title="چندپردازشی">چندپردازشی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%B4_%D9%85%D8%B5%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C" title="هوش مصنوعی">هوش مصنوعی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%D8%B4_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="پردازش زبانهای طبیعی">پردازش زبانهای طبیعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%86%D9%85%D9%88%D8%AF_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4" title="بازنمود دانش">بازنمود دانش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="بینایی رایانهای">بینایی رایانهای</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="برنامهریزی خودکار">برنامهریزی خودکار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%DB%8C%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="بهینهسازی">بهینهسازی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%DA%A9%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%84" title="نظریه کنترل">نظریه کنترل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D9%87%D9%88%D8%B4_%D9%85%D8%B5%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C" title="فلسفه هوش مصنوعی">فلسفه هوش مصنوعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%B4_%D9%85%D8%B5%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B9_%D8%B4%D8%AF%D9%87" title="هوش مصنوعی توزیع شده">هوش مصنوعی توزیع شده</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AF%D9%84%D8%A7%D9%84_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1" title="استدلال خودکار">استدلال خودکار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%B4%DB%8C" title="زبانشناسی رایانشی">زبانشناسی رایانشی</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86" title="یادگیری ماشین">یادگیری ماشین</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86" title="یادگیری ماشین">یادگیری ماشین</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%A7_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D8%B1%D8%AA" title="یادگیری با نظارت">یادگیری با نظارت</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D9%86%D8%B8%D8%A7%D8%B1%D8%AA" title="یادگیری بینظارت">یادگیری بینظارت</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C%D8%AA%DB%8C" title="یادگیری تقویتی">یادگیری تقویتی</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%DA%86%D9%86%D8%AF-%D9%88%D8%B8%DB%8C%D9%81%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" class="mw-redirect" title="یادگیری چند-وظیفهای">یادگیری چند-وظیفهای</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B4_%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D9%86%D8%AC%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="روش اعتبارسنجی متقابل">روش اعتبارسنجی متقابل</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%DA%A9_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="گرافیک رایانهای">گرافیک رایانهای</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="پویانمایی رایانهای">پویانمایی رایانهای</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D9%86%DA%AF_(%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%DA%A9_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C)" title="رندرینگ (گرافیک رایانهای)">رندرینگ (گرافیک رایانهای)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AA%D9%88%D8%B4" class="mw-redirect" title="روتوش">روتوش</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%AD%D8%AF_%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%D8%B4_%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="واحد پردازش گرافیکی">واحد پردازش گرافیکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D8%A8%DB%8C" title="واقعیت ترکیبی">واقعیت ترکیبی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="واقعیت مجازی">واقعیت مجازی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B4%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%AA%D8%B5%D9%88%DB%8C%D8%B1" title="فشردهسازی تصویر">فشردهسازی تصویر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D9%84%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%AF" class="mw-redirect" title="مدلسازی جامد">مدلسازی جامد</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">رایانش<br />کاربردی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%DA%A9" title="تجارت الکترونیک">تجارت الکترونیک</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="نرمافزار سازمانی">نرمافزار سازمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="ریاضیات محاسباتی">ریاضیات محاسباتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="فیزیک محاسباتی">فیزیک محاسباتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="شیمی محاسباتی">شیمی محاسباتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="زیستشناسی محاسباتی">زیستشناسی محاسباتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="علوم اجتماعی محاسباتی">علوم اجتماعی محاسباتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%D9%88_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D9%87" title="مهندسی و علم محاسبه">مهندسی و علم محاسبه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B1%D9%85%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C" title="انفورماتیک پزشکی">انفورماتیک پزشکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%B1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="هنر دیجیتال">هنر دیجیتال</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B4%D8%B1_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%DA%A9" title="نشر الکترونیک">نشر الکترونیک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="جنگ مجازی">جنگ مجازی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A3%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="رأیگیری الکترونیکی">رأیگیری الکترونیکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A6%D9%88%DB%8C%DB%8C" title="بازی ویدئویی">بازی ویدئویی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%98%D9%87%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2" title="واژهپرداز">واژهپرداز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="تحقیق در عملیات">تحقیق در عملیات</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4%DB%8C" title="فناوری آموزشی">فناوری آموزشی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%86%D8%A7%D8%AF" title="سامانه مدیریت اسناد">سامانه مدیریت اسناد</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div>توجه: بنا بر <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D8%A7%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="سامانه ردهبندی رایانش ایسیام (صفحه وجود ندارد)">سامانه ردهبندی رایانش ایسیام</a> علم رایانه همچنین میتواند به موضوعها یا زمینههای گوناگون تقسیم شود. <ul><li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Emoji_u1f4d6.svg" class="mw-file-description" title="کتاب ویکیپدیا"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Emoji_u1f4d6.svg/16px-Emoji_u1f4d6.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Emoji_u1f4d6.svg/24px-Emoji_u1f4d6.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Emoji_u1f4d6.svg/32px-Emoji_u1f4d6.svg.png 2x" data-file-width="128" data-file-height="128" /></a></span> <b><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8:%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="کتاب:علوم رایانه (صفحه وجود ندارد)">کتاب:علوم رایانه</a></b></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Symbol_category_class.svg" class="mw-file-description" title="رده"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/16px-Symbol_category_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/23px-Symbol_category_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/31px-Symbol_category_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <b><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="رده:علوم رایانه">رده:علوم رایانه</a></b></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Global_thinking.svg" class="mw-file-description" title="نمای کلی"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Global_thinking.svg/10px-Global_thinking.svg.png" decoding="async" width="10" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Global_thinking.svg/15px-Global_thinking.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Global_thinking.svg/21px-Global_thinking.svg.png 2x" data-file-width="130" data-file-height="200" /></a></span> <b><a href="/wiki/%D8%B7%D8%B1%D8%AD_%DA%A9%D9%84%DB%8C_%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="طرح کلی علوم رایانه">طرح کلی علوم رایانه</a></b></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:People_icon.svg" class="mw-file-description" title="ویکیپروژه"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/People_icon.svg/16px-People_icon.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/People_icon.svg/24px-People_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/People_icon.svg/32px-People_icon.svg.png 2x" data-file-width="100" data-file-height="100" /></a></span><b><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87_%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="ویکیپدیا:ویکیپروژه علوم رایانه">ویکیپدیا:ویکیپروژه علوم رایانه</a></b></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Commons-logo.svg" class="mw-file-description" title="صفحهٔ ویکیانبار"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/12px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="12" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/18px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/24px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> <b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Computer_science" class="extiw" title="commons:Category:Computer science">ویکیانبار</a></b></li></ul></div></td></tr></tbody></table></div> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.eqiad.main‐79f4977bff‐84trs Cached time: 20241031173045 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.262 seconds Real time usage: 0.684 seconds Preprocessor visited node count: 664/1000000 Post‐expand include size: 47933/2097152 bytes Template argument size: 545/2097152 bytes Highest expansion depth: 8/100 Expensive parser function count: 5/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 18888/5000000 bytes Lua time usage: 0.106/10.000 seconds Lua memory usage: 1955150/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 0/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 327.837 1 -total 37.70% 123.583 1 الگو:زبانهای_برنامهنویسی 34.27% 112.361 2 الگو:Navbox 13.46% 44.128 1 الگو:اصلی 11.15% 36.543 1 الگو:نشان_زبان 9.14% 29.974 1 الگو:Category_handler 6.37% 20.868 1 الگو:علوم_رایانه 5.98% 19.602 1 الگو:یادکرد-ویکی 5.55% 18.183 1 الگو:پانویس 3.64% 11.918 3 الگو:Icon --> <!-- Saved in parser cache with key fawiki:pcache:idhash:21967-0!canonical and timestamp 20241031173045 and revision id 40541124. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">برگرفته از «<a dir="ltr" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=زبان_برنامهنویسی&oldid=40541124">https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=زبان_برنامهنویسی&oldid=40541124</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:ردهها">ردهها</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="رده:ردهبندی زبانهای برنامهنویسی">ردهبندی زبانهای برنامهنویسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="رده:زبانهای برنامهنویسی">زبانهای برنامهنویسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%A8%D9%88%D8%B7_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="رده:موضوعات مربوط به زبانهای برنامهنویسی">موضوعات مربوط به زبانهای برنامهنویسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="رده:نشانهگذاری">نشانهگذاری</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">ردههای پنهان: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="رده:مقالههای دارای الگوی یادکرد-ویکی">مقالههای دارای الگوی یادکرد-ویکی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9" title="رده:ویکیسازی رباتیک">ویکیسازی رباتیک</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> این صفحه آخرینبار در ۳۱ اکتبر ۲۰۲۴ ساعت ۱۷:۳۰ ویرایش شده است.</li> <li id="footer-info-copyright">همهٔ نوشتهها تحت <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ar">مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike</a> در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">شرایط استفاده</a> را بخوانید.<br /> ویکیپدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">بنیاد ویکیمدیا</a> است.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">سیاست حفظ حریم خصوصی</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87">دربارهٔ ویکیپدیا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C">تکذیبنامهها</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">آییننامه رفتاری</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/fa?uselang=fa">توسعهدهندگان</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fa.wikipedia.org">آمار</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بیانیهٔ کوکی</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fa.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">نمای موبایل</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6df7948d6c-8569p","wgBackendResponseTime":222,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.262","walltime":"0.684","ppvisitednodes":{"value":664,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":47933,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":545,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":8,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":5,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":18888,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 327.837 1 -total"," 37.70% 123.583 1 الگو:زبانهای_برنامهنویسی"," 34.27% 112.361 2 الگو:Navbox"," 13.46% 44.128 1 الگو:اصلی"," 11.15% 36.543 1 الگو:نشان_زبان"," 9.14% 29.974 1 الگو:Category_handler"," 6.37% 20.868 1 الگو:علوم_رایانه"," 5.98% 19.602 1 الگو:یادکرد-ویکی"," 5.55% 18.183 1 الگو:پانویس"," 3.64% 11.918 3 الگو:Icon"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.106","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":1955150,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-79f4977bff-84trs","timestamp":"20241031173045","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0632\u0628\u0627\u0646 \u0628\u0631\u0646\u0627\u0645\u0647\u200c\u0646\u0648\u06cc\u0633\u06cc","url":"https:\/\/fa.wikipedia.org\/wiki\/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q9143","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q9143","author":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0634\u0627\u0631\u06a9\u062a\u200c\u06a9\u0646\u0646\u062f\u06af\u0627\u0646 \u067e\u0631\u0648\u0698\u0647\u0654 \u0648\u06cc\u06a9\u06cc\u200c\u0645\u062f\u06cc\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-01-16T05:44:14Z","dateModified":"2024-10-31T17:30:38Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/3\/39\/C_Hello_World_Program.png","headline":"\u0633\u0627\u062e\u062a\u0627\u0631\u0647\u0627\u06cc \u0632\u0628\u0627\u0646\u06cc \u062f\u0633\u062a\u0648\u0631 \u0645\u062f\u0627\u0631\u06cc \u062f\u0631 \u0631\u0627\u06cc\u0627\u0646\u0647\u200c\u0647\u0627"}</script> </body> </html>