CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fa" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>زمین تخت - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )fawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":["0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9\t%", "۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹\t٪"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ژانویه","فوریه","مارس","آوریل","مه","ژوئن","ژوئیه","اوت","سپتامبر","اکتبر","نوامبر","دسامبر"],"wgRequestId":"93218bef-cae4-4a89-894a-5bb0f6c4c5fc","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"زمین_تخت","wgTitle":"زمین تخت","wgCurRevisionId":41042504,"wgRevisionId":41042504,"wgArticleId":1775997,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی","صفحات ویکی‌پدیا با الگوهای محافظت نادرست","مقاله‌های دارای الگوی یادکرد-ویکی","اخترشناسی باستان","زمین","نظریه زمین تخت","نقد عهدین","نگرش‌های علمی کهن"],"wgPageViewLanguage":"fa", "wgPageContentLanguage":"fa","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"زمین_تخت","wgRelevantArticleId":1775997,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fa","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"fa"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":20000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q660936","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness", "fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools", "ext.gadget.EasyNewSection","ext.gadget.signit","ext.gadget.decodesummary","ext.gadget.Watchlist","ext.gadget.switcher","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fa&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.16"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/EpicEarth-Globespin%282016May29%29.gif/1200px-EpicEarth-Globespin%282016May29%29.gif"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1200"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/EpicEarth-Globespin%282016May29%29.gif/800px-EpicEarth-Globespin%282016May29%29.gif"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="800"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/EpicEarth-Globespin%282016May29%29.gif/640px-EpicEarth-Globespin%282016May29%29.gif"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="640"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="زمین تخت - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fa.m.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="ویرایش" href="/w/index.php?title=%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ویکی‌پدیا (fa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="خوراک اتم برای ویکی‌پدیا" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-زمین_تخت rootpage-زمین_تخت skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">پرش به محتوا</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="منوی اصلی" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="منوی اصلی" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">منوی اصلی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">منوی اصلی</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> بازدید محتوا </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" title="مشاهدهٔ صفحهٔ اصلی [z]" accesskey="z"><span>صفحهٔ اصلی</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یافتن اطلاعات پس‌زمینه پیرامون رویدادهای کنونی"><span>رویدادهای کنونی</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="آوردن یک صفحهٔ تصادفی [x]" accesskey="x"><span>مقالهٔ تصادفی</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87"><span>صفحه‌های ویژه</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-collaboration" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-collaboration" > <div class="vector-menu-heading"> همکاری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="فهرستی از تغییرات اخیر ویکی [r]" accesskey="r"><span>تغییرات اخیر</span></a></li><li id="n-cooperateing" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C"><span>ویکی‌نویس شوید!</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="مکانی برای دریافتن"><span>راهنما</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%A7"><span>تماس با ویکی‌پدیا</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ویکی‌پدیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" style="width: 6em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="دانشنامهٔ آزاد" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fa.svg" width="72" height="18" style="width: 4.5em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>جستجو</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکی‌پدیا" aria-label="جستجو در ویکی‌پدیا" autocapitalize="sentences" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="ابزارهای شخصی"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="تغییر ظاهر اندازهٔ قلم، عرض و رنگ صفحه" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ظاهر" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ظاهر</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fa.wikipedia.org&uselang=fa" class=""><span>کمک مالی</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86+%D8%AA%D8%AE%D8%AA" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است." class=""><span>ساخت حساب</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86+%D8%AA%D8%AE%D8%AA" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o" class=""><span>ورود</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="گزینه‌های بیشتر" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارهای شخصی" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ابزارهای شخصی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="منوی کاربری" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fa.wikipedia.org&uselang=fa"><span>کمک مالی</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86+%D8%AA%D8%AE%D8%AA" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ساخت حساب</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86+%D8%AA%D8%AE%D8%AA" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>ورود</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> صفحه‌هایی برای ویرایشگرانی که از سامانه خارج شدند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87" aria-label="دربارهٔ ویرایش‌کردن بیشتر بدانید"><span>بیشتر بدانید</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86" title="فهرست ویرایش‌ها انجام شده از این نشانی آی‌پی [y]" accesskey="y"><span>مشارکت‌ها</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D9%85%D9%86" title="بحث پیرامون ویرایش‌های این نشانی آی‌پی [n]" accesskey="n"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="فهرست" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">فهرست</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">نهفتن</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">بخش آغازین</div> </a> </li> <li id="toc-دلیل_تصور_زمین_تخت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#دلیل_تصور_زمین_تخت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>دلیل تصور زمین تخت</span> </div> </a> <ul id="toc-دلیل_تصور_زمین_تخت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تاریخچه" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#تاریخچه"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲</span> <span>تاریخچه</span> </div> </a> <ul id="toc-تاریخچه-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جستارهای_وابسته" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#جستارهای_وابسته"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳</span> <span>جستارهای وابسته</span> </div> </a> <ul id="toc-جستارهای_وابسته-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منابع" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴</span> <span>منابع</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="فهرست محتوا" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تغییر وضعیت فهرست محتویات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">زمین تخت</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="به مقاله‌ای به یک زبان دیگر بروید. به ۵۱ زبان در دسترس است." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-51" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">۵۱ زبان</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Plat_Aarde" title="Plat Aarde–آفریکانس" lang="af" hreflang="af" data-title="Plat Aarde" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="آفریکانس" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B1%D8%B6_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B3%D8%B7%D8%AD%D8%A9" title="الأرض المسطحة–عربی" lang="ar" hreflang="ar" data-title="الأرض المسطحة" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="عربی" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Lapnad_na_Kinaban" title="Lapnad na Kinaban–Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Lapnad na Kinaban" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BB%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%97%D0%B5%D0%BC%D1%8F" title="Плоска Земя–بلغاری" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Плоска Земя" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="بلغاری" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%A4%E0%A6%B2_%E0%A6%AA%E0%A7%83%E0%A6%A5%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%80" title="সমতল পৃথিবী–بنگالی" lang="bn" hreflang="bn" data-title="সমতল পৃথিবী" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="بنگالی" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Terra_plana" title="Terra plana–کاتالان" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Terra plana" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="کاتالان" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%DB%95%D9%88%DB%8C%DB%8C_%D8%AA%DB%95%D8%AE%D8%AA" title="زەویی تەخت–کردی مرکزی" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="زەویی تەخت" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="کردی مرکزی" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Ploch%C3%A1_Zem%C4%9B" title="Plochá Země–چکی" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Plochá Země" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="چکی" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Flache_Erde" title="Flache Erde–آلمانی" lang="de" hreflang="de" data-title="Flache Erde" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="آلمانی" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%80%CE%AF%CF%80%CE%B5%CE%B4%CE%B7_%CE%B3%CE%B7" title="Επίπεδη γη–یونانی" lang="el" hreflang="el" data-title="Επίπεδη γη" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="یونانی" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Flat_Earth" title="Flat Earth–انگلیسی" lang="en" hreflang="en" data-title="Flat Earth" data-language-autonym="English" data-language-local-name="انگلیسی" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Plata_Tero" title="Plata Tero–اسپرانتو" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Plata Tero" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="اسپرانتو" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Terraplanismo" title="Terraplanismo–اسپانیایی" lang="es" hreflang="es" data-title="Terraplanismo" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="اسپانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Lame_Maa" title="Lame Maa–استونیایی" lang="et" hreflang="et" data-title="Lame Maa" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="استونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Lur_Laua" title="Lur Laua–باسکی" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Lur Laua" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="باسکی" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Litte%C3%A4_Maa" title="Litteä Maa–فنلاندی" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Litteä Maa" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="فنلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Figure_de_la_Terre_dans_l%27Antiquit%C3%A9" title="Figure de la Terre dans l'Antiquité–فرانسوی" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Figure de la Terre dans l'Antiquité" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="فرانسوی" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Phi%C3%A0ng-phi%C3%A0ng_ke_thi-khi%C3%B9" title="Phiàng-phiàng ke thi-khiù–Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Phiàng-phiàng ke thi-khiù" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%95%D7%93%D7%9C_%D7%94%D7%90%D7%A8%D7%A5_%D7%94%D7%A9%D7%98%D7%95%D7%97%D7%94" title="מודל הארץ השטוחה–عبری" lang="he" hreflang="he" data-title="מודל הארץ השטוחה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="عبری" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9A%E0%A4%AA%E0%A4%9F%E0%A5%80_%E0%A4%AA%E0%A5%83%E0%A4%A5%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A5%80_%E0%A4%AE%E0%A5%89%E0%A4%A1%E0%A4%B2" title="चपटी पृथ्वी मॉडल–هندی" lang="hi" hreflang="hi" data-title="चपटी पृथ्वी मॉडल" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="هندی" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Ravna_Zemlja" title="Ravna Zemlja–کروات" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Ravna Zemlja" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="کروات" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Bumi_datar" title="Bumi datar–اندونزیایی" lang="id" hreflang="id" data-title="Bumi datar" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="اندونزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Terra_piatta" title="Terra piatta–ایتالیایی" lang="it" hreflang="it" data-title="Terra piatta" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ایتالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E5%9C%B0%E7%90%83%E5%B9%B3%E9%9D%A2%E8%AA%AC" title="地球平面説–ژاپنی" lang="ja" hreflang="ja" data-title="地球平面説" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ژاپنی" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Bumi_rata" title="Bumi rata–جاوه‌ای" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Bumi rata" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="جاوه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%A7%80%ED%8F%89%EC%84%A4" title="지평설–کره‌ای" lang="ko" hreflang="ko" data-title="지평설" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="کره‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Terra_plana" title="Terra plana–لاتین" lang="la" hreflang="la" data-title="Terra plana" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="لاتین" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Plakan%C4%81_Zeme" title="Plakanā Zeme–لتونیایی" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Plakanā Zeme" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="لتونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Bumi_rata" title="Bumi rata–مالایی" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Bumi rata" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="مالایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%99%E1%80%B9%E1%80%98%E1%80%AC%E1%80%95%E1%80%BC%E1%80%AC%E1%80%B8_%E1%80%9A%E1%80%B0%E1%80%86%E1%80%81%E1%80%BB%E1%80%80%E1%80%BA" title="ကမ္ဘာပြား ယူဆချက်–برمه‌ای" lang="my" hreflang="my" data-title="ကမ္ဘာပြား ယူဆချက်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="برمه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Platte_Aarde" title="Platte Aarde–هلندی" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Platte Aarde" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="هلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Flat_jord" title="Flat jord–نروژی بوک‌مُل" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Flat jord" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="نروژی بوک‌مُل" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/P%C5%82aska_Ziemia" title="Płaska Ziemia–لهستانی" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Płaska Ziemia" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="لهستانی" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%B7%D8%AD%D9%87_%DA%81%D9%85%DA%A9%D9%87" title="مسطحه ځمکه–پشتو" lang="ps" hreflang="ps" data-title="مسطحه ځمکه" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="پشتو" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Terra_plana" title="Terra plana–پرتغالی" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Terra plana" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="پرتغالی" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Teoria_P%C4%83m%C3%A2ntului_plat" title="Teoria Pământului plat–رومانیایی" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Teoria Pământului plat" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="رومانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BB%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%97%D0%B5%D0%BC%D0%BB%D1%8F" title="Плоская Земля–روسی" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Плоская Земля" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="روسی" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Ravna_Zemlja" title="Ravna Zemlja–صرب و کرواتی" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Ravna Zemlja" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="صرب و کرواتی" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B4%E0%B7%90%E0%B6%AD%E0%B6%BD%E0%B7%92_%E0%B6%B4%E0%B7%98%E0%B6%AE%E0%B7%92%E0%B7%80%E0%B7%92%E0%B6%BA" title="පැතලි පෘථිවිය–سینهالی" lang="si" hreflang="si" data-title="පැතලි පෘථිවිය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="سینهالی" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Flat_Earth" title="Flat Earth–انگلیسی ساده" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Flat Earth" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="انگلیسی ساده" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Toka_e_shesht%C3%AB" title="Toka e sheshtë–آلبانیایی" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Toka e sheshtë" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="آلبانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D0%B5%D0%BB_%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%B5_%D0%97%D0%B5%D0%BC%D1%99%D0%B5" title="Модел равне Земље–صربی" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Модел равне Земље" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="صربی" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Platt_jord" title="Platt jord–سوئدی" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Platt jord" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="سوئدی" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Plaskato_%C5%B9ymja" title="Plaskato Źymja–سیلزیایی" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Plaskato Źymja" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="سیلزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%A4%E0%AE%9F%E0%AF%8D%E0%AE%9F%E0%AF%88%E0%AE%AF%E0%AE%BE%E0%AE%A9_%E0%AE%AA%E0%AF%81%E0%AE%B5%E0%AE%BF" title="தட்டையான புவி–تامیلی" lang="ta" hreflang="ta" data-title="தட்டையான புவி" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="تامیلی" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/D%C3%BCz_D%C3%BCnya" title="Düz Dünya–ترکی استانبولی" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Düz Dünya" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="ترکی استانبولی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%97%D0%B5%D0%BC%D0%BB%D1%8F" title="Пласка Земля–اوکراینی" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Пласка Земля" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="اوکراینی" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%C3%A1i_%C4%90%E1%BA%A5t_ph%E1%BA%B3ng" title="Trái Đất phẳng–ویتنامی" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Trái Đất phẳng" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ویتنامی" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%9C%B0%E5%B9%B3%E8%AA%AA" title="地平說–چینی" lang="zh" hreflang="zh" data-title="地平說" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="چینی" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/P%C3%AA%E2%81%BF-p%C3%AA%E2%81%BF_%C3%AA_t%C4%93-ki%C3%BB" title="Pêⁿ-pêⁿ ê tē-kiû–مین نان" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Pêⁿ-pêⁿ ê tē-kiû" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="مین نان" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%9C%B0%E5%B9%B3%E8%AA%AA" title="地平說–کانتونی" lang="yue" hreflang="yue" data-title="地平說" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="کانتونی" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q660936#sitelinks-wikipedia" title="ویرایش پیوندهای بین‌زبانی" class="wbc-editpage">ویرایش پیوندها</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="فضاهای نام"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA" title="دیدن صفحهٔ محتویات [c]" accesskey="c"><span>مقاله</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB:%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA" rel="discussion" title="گفتگو پیرامون محتوای صفحه [t]" accesskey="t"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر گونهٔ زبان" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">فارسی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="بازدیدها"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA&action=history" title="نسخه‌های پیشین این صفحه [h]" accesskey="h"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارها" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ابزارها</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ابزارها</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="گزینه‌های بیشتر" > <div class="vector-menu-heading"> عمل‌ها </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA&action=history"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عمومی </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA" title="فهرست همهٔ صفحه‌هایی که به این صفحه پیوند می‌دهند [j]" accesskey="j"><span>پیوندها به این صفحه</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA" rel="nofollow" title="تغییرات اخیر صفحه‌هایی که این صفحه به آن‌ها پیوند دارد [k]" accesskey="k"><span>تغییرات مرتبط</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/ویکی‌پدیا:بارگذاری" title="بارگذاری تصاویر و پرونده‌های دیگر [u]" accesskey="u"><span>بارگذاری پرونده</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA&oldid=41042504" title="پیوند پایدار به این نسخه از این صفحه"><span>پیوند پایدار</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA&action=info" title="اطلاعات بیشتر دربارهٔ این صفحه"><span>اطلاعات صفحه</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF&page=%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA&id=41042504&wpFormIdentifier=titleform" title="اطلاعات در خصوص چگونگی یادکرد این صفحه"><span>یادکرد این صفحه</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25B2%25D9%2585%25DB%258C%25D9%2586_%25D8%25AA%25D8%25AE%25D8%25AA"><span>دریافت نشانی کوتاه‌شده</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25B2%25D9%2585%25DB%258C%25D9%2586_%25D8%25AA%25D8%25AE%25D8%25AA"><span>بارگیری کد QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> نسخه‌برداری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:DownloadAsPdf&page=%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA&action=show-download-screen"><span>بارگیری به‌صورت PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA&printable=yes" title="نسخهٔ قابل چاپ این صفحه [p]" accesskey="p"><span>نسخهٔ قابل چاپ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> در پروژه‌های دیگر </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Flat_Earth" hreflang="en"><span>ویکی‌انبار</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q660936" title="پیوند به آیتم متصل‌شدۀ مخزن داده‌ها [g]" accesskey="g"><span>آیتم ویکی‌داده</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ظاهر</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">نهفتن</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="fa" dir="rtl"><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:EpicEarth-Globespin(2016May29).gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/EpicEarth-Globespin%282016May29%29.gif/220px-EpicEarth-Globespin%282016May29%29.gif" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/EpicEarth-Globespin%282016May29%29.gif/330px-EpicEarth-Globespin%282016May29%29.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/EpicEarth-Globespin%282016May29%29.gif/440px-EpicEarth-Globespin%282016May29%29.gif 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1500" /></a><figcaption>تصویر کره زمین: این <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%B4%D9%86" class="mw-redirect" title="انیمیشن">انیمیشن</a> از دستچین ۲۲ تصویر <a rel="nofollow" class="external text" href="https://epic.gsfc.nasa.gov/#2016-05-29%7Cتصویر">واقعی</a> کاوشگر ناسا؛ که چرخش زمین را با ۲۳٫۴ درجه شیب (قطب شمال به سمت بیننده گرفته شده)، چند هفته مانده به <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="انقلاب تابستانی">انقلاب تابستانی</a> نشان می‌دهد.</figcaption></figure> <p><b>مدل زمین تخت</b> یا <b>تصور صاف‌بودن کره زمین</b> مفهومی از یک پنداشت <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-disambig" title="باستانی">باستانی</a> و از دیدگاه علمی رد شده در مورد شکل <a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" title="زمین">زمین</a> به عنوان یک صفحه یا <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%B5_(%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C)" title="قرص (ریاضی)">قرص هندسی</a> است.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بسیاری از <a href="/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86" title="تمدن">تمدن‌های قدیمی</a> به <a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="کیهان‌نگاری">کیهان‌نگاری</a> زمین تخت اعتقاد داشتند؛ از جمله در <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="یونان باستان">یونان</a> تا زمان <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%B3%DB%8C%DA%A9" title="یونان کلاسیک">عصر کلاسیک</a>، تمدن‌های <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1_%D9%86%D8%B2%D8%AF%DB%8C%DA%A9" title="خاور نزدیک">خاور نزدیک</a> تا <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D9%87%D9%84%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="عصر هلنیستی">عصر هلنیستی</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%87%D9%86%D8%AF" title="تاریخ هند">هند</a> تا زمان <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%DA%AF%D9%88%D9%BE%D8%AA%D8%A7" title="امپراتوری گوپتا">امپراتوری گوپتا</a> و <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DA%86%DB%8C%D9%86" title="تاریخ چین">چین</a> تا <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="سده هفدهم میلادی">قرن هفدهم میلادی</a>. <a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="نظریه">نظریه</a> <a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D9%88%DB%8C" title="زمین کروی">زمین کروی</a> به‌واسطه <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%AB%D8%A7%D8%BA%D9%88%D8%B1%D8%B3" title="فیثاغورس">فیثاغورس</a> در <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="فلسفه یونان باستان">فلسفه یونان باستان</a> مطرح شد و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%88" title="ارسطو">ارسطو</a> توانست با استفاده از <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%AF_%D8%AA%D8%AC%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="شواهد تجربی">شواهد تجربی</a>، کروی بودن زمین را ثابت کند.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>تصور زمین تخت امروز رد شده و زمین کروی از نظر علمی (<a href="/wiki/%D9%85%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%AF%D9%87" title="مشاهده">مشاهده</a>) به‌طور کامل به اثبات رسیده است. با این حال <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="انجمن زمین تخت‌گرایان">گروه‌های زمین تخت‌گرا</a> از طریق <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%D9%85" title="شبه‌علم">شبه‌علم</a> و <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A6%D9%88%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%B7%D8%A6%D9%87" class="mw-redirect" title="تئوری‌های توطئه">تئوری‌های توطئه</a> هنوز هم سعی در <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%BA%D8%A7%D8%AA" title="تبلیغات">تبلیغ</a> تصور غیرعلمی زمین تخت دارند.<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در زمان‌های قدیم که <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="ابزار">ابزارها</a> و <a href="/wiki/%D8%AA%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%84%D9%88%DA%98%DB%8C" class="mw-redirect" title="تکنولوژی">تکنولوژی</a> امروزی وجود نداشت، برخی مردم آن زمان تصور می‌کردند که زمین باید مسطح باشد.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>طبق دلایل علمی موجود باید زمین را گرد (کروی) دانست دلایلی همچون <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D9%81%D8%AA%DA%AF%DB%8C" title="ماه‌گرفتگی">ماه گرفتگی</a> که باید سایه زمین بر روی ماه بیافتد که با نظریه تخت بودن زمین غیرممکن است. </p><p>بر اساس اعلام سازمان‌های فضایی ارتفاع لازم برای دیدن انحنای زمین بالای ۴۰۰ کیلومتر است. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="دلیل_تصور_زمین_تخت"><span id=".D8.AF.D9.84.DB.8C.D9.84_.D8.AA.D8.B5.D9.88.D8.B1_.D8.B2.D9.85.DB.8C.D9.86_.D8.AA.D8.AE.D8.AA"></span>دلیل تصور زمین تخت</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA&action=edit&section=1" title="ویرایش بخش: دلیل تصور زمین تخت"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>افراد وقتی در <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%DB%8C%D9%82" title="قایق">قایقی</a> درمیان <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="دریا">دریا</a> قرار می‌گرفتند، سطح آب‌های اطراف خود را که فاصله خیلی زیاد از آن‌ها نداشت، مسطح می‌دیدند و <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86" title="آسمان">آسمان</a> را به صورت <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B3%D9%87" title="کاسه">کاسه</a> وارونه‌ای می‌دیدند که روی آب‌ها را پوشانده. امروزه، زمین تخت گرایان هم <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86" title="آسمان">آسمان</a> را به شکل یک کاسه یا نیم دایرهٔ وارونه می‌دانند و به آن <a href="/wiki/%DA%AF%D9%86%D8%A8%D8%AF_%D8%A2%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86" title="گنبد آسمان">گنبد آسمان</a> می‌گویند، که در پشت آن <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87" title="ستاره">ستاره‌ها</a> به همراه <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87" title="ماه">ماه</a> و <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF" title="خورشید">خورشید</a> و <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8" title="آب">آب</a> وجود دارد؛ عده ای از زمین تخت گرایان <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF" title="خورشید">خورشید</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87" title="ماه">ماه</a> را داخل گنبد می‌دانند و عده‌ای آن را بیرون از آن می‌دانند، اما این دو گروه در عمده و بقیهٔ قوانین تفکر زمین تخت تفاهم دارند و موافق هستند. </p><p>خطی که آسمان و آب را به هم وصل می‌کرد <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D9%82" title="افق">افق</a> نامیده‌اند. در دیدگاه زمین تخت گرایان، دلیل صاف بودن افق این است که زمین صاف است و آب دریاها که روی سطح زمین قرار گرفته است هم، به همین دلیل صاف است و طرفداران این تفکر، دلیل اینکه در لیوان یا در هر جسمی با کف غیر صاف سطح آب تغییر نمی‌کند و صاف می‌ماند را این دانسته‌اند که سطح زمین صاف است و <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4" title="گرانش">گرانش</a> از سطحی صاف آب را جذب می‌کند. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تاریخچه"><span id=".D8.AA.D8.A7.D8.B1.DB.8C.D8.AE.DA.86.D9.87"></span>تاریخچه</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA&action=edit&section=2" title="ویرایش بخش: تاریخچه"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Abu%27l_-_The_St._Petersburg_Album-_Allegorical_representation_of_Emperor_Jahangir_and_Shah_-_Google_Art_Project.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Abu%27l_-_The_St._Petersburg_Album-_Allegorical_representation_of_Emperor_Jahangir_and_Shah_-_Google_Art_Project.jpg/220px-Abu%27l_-_The_St._Petersburg_Album-_Allegorical_representation_of_Emperor_Jahangir_and_Shah_-_Google_Art_Project.jpg" decoding="async" width="220" height="320" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Abu%27l_-_The_St._Petersburg_Album-_Allegorical_representation_of_Emperor_Jahangir_and_Shah_-_Google_Art_Project.jpg/330px-Abu%27l_-_The_St._Petersburg_Album-_Allegorical_representation_of_Emperor_Jahangir_and_Shah_-_Google_Art_Project.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Abu%27l_-_The_St._Petersburg_Album-_Allegorical_representation_of_Emperor_Jahangir_and_Shah_-_Google_Art_Project.jpg/440px-Abu%27l_-_The_St._Petersburg_Album-_Allegorical_representation_of_Emperor_Jahangir_and_Shah_-_Google_Art_Project.jpg 2x" data-file-width="5485" data-file-height="7969" /></a><figcaption>نقاشیِ هم‌آغوشی <a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D9%87" title="جهانگیرشاه">جهانگیرشاه</a> و <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%DB%8C%DA%A9%D9%85" class="mw-redirect" title="شاه عباس یکم">شاه عباس یکم</a> به نگارندگی <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%86_(%D9%86%D9%82%D8%A7%D8%B4)" title="ابوالحسن (نقاش)">ابوالحسنِ هندی</a> که زمین را گِرد و کروی کشیده است (قرن ۱۷ میلادی).</figcaption></figure> <p>عده‌ای می‌گفتند که <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF" title="خورشید">خورشید</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D9%87" title="ارابه">ارابه</a> <a href="/wiki/%D8%B7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="طلایی">طلایی</a> شعله‌ور است که اسب‌های جادویی و پرنده آن را در آسمان می‌کشیدند، و صبح‌ها <a href="/wiki/%D8%AE%D8%AF%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF" title="خدای خورشید">خدای خورشید</a> در مشرق سوار ارابه می‌شود، او و اسب‌هایش به آسمان صعود کرده و هنگام غروب به پایان غربی زمین می‌رسند. در تاریکی شب در حالی که از ارابه طلایی شعله ورش هیچ نوری به چشم نمی‌خورد، به مشرق برمی‌گردد. با وجود داشتن چنین عقیده‌ای که زمین را تخت فرض می‌کردند، باز هم پرسش‌هایی در ذهنشان نقش می‌بست از جمله اگر زمین صافی داریم عمق آنچه اندازه است؟ آیا می‌توان با حفر یک <a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D9%87" class="mw-disambig" title="چاه">چاه</a> به پایان زمین رسید؟ چرا زمین به پایین نمی‌افتد؟ در توجیه این پرسش‌ها <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%DB%8C" class="mw-disambig" title="هندی">هندی‌ها</a> عقیده داشتند که زمین بر پشت فیل‌های بزرگی قرار گرفته که این امر مانع پایین افتادن زمین می‌شود، و خود فیل‌ها هم بر پشت یک <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%DA%A9%E2%80%8C%D9%BE%D8%B4%D8%AA" title="لاک‌پشت">لاک‌پشت</a> غول آسا ایستاده‌اند و لاک‌پشت هم درون یک <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3" title="اقیانوس">اقیانوس</a> پهناور شناور است، باز سوالات جدیدی پیش می‌آمد که عمق این اقیانوس چه قدر است؟ پایان آن کجا است؟ بزرگی آنچه اندازه است؟ بنابراین گرچه زمین صاف یا تخت بود اما پذیرفتن آن چندان هم کار آسانی نبود. </p><p><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86" title="یونان">یونانیانی</a> بودند که ۲۵۰۰ سال پیش در سواحل <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87" title="دریای مدیترانه">دریای مدیترانه</a> زندگی می‌کردند. یکی از این افراد مردی به نام <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="آناکسیماندروس">آناکسیماندر</a> به جای قبول این عقاید شب‌ها به آسمان نگاه می‌کرد و از خودش می‌پرسید: واقعاً چه چیزهایی را دارد می‌بیند؟ او <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87" title="ستاره">ستاره‌هایی</a> را می‌دید که به نظر می‌رسید در طی شب از یک طرف آسمان به طرف دیگر آن سفر می‌کنند. فقط یک ستاره حرکت نمی‌کرد و آن <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D9%82%D8%B7%D8%A8%DB%8C" title="ستاره قطبی">ستاره شمال</a> بود و در تمام طول شب این ستاره درجای خود و در قسمت شمالی آسمان ثابت می‌ماند. او مشاهده می‌کرد که ستارگان دیگر بر روی دایره‌هایی به دور ستاره شمال حرکت می‌کنند. ستاره‌های نزدیک بر روی دایره‌های کوچک و ستاره‌های دور دست بر روی دایره‌های بزرگ‌تری به دور ستاره شمال در حال گردش می‌باشند. برای <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="آناکسیماندروس">آناکسیماندر</a> مهم‌ترین مسئله دربارهٔ آسمان شب این بود که ستارگان برای حرکت خود مسیرهای داشتند. آن‌ها مثل دسته‌های <a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="زنبور">زنبور</a> نبودند که هر کدام مسیر نامشخصی را طی کنند. آناکسیماندر به این نتیجه رسید که آسمان مانند یک <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%BE" class="mw-disambig" title="توپ">توپ</a> یا کره بزرگ تو خالی است این توپ تو خالی دور یک خط یا محوری می‌چرخد یک سر این محور از محل ستاره شمال آغاز می‌شد و سر دیگرش پشت <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%87_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="کره زمین">کره زمین</a> قرار داشت. امروزه ستاره شمال یکی از دلایل اثبات تخت بودن زمین توسط زمین تخت گرایان است؛ آنها به این باور هستند که به این دلیل که ستاره شمال از بیشتر نقاط زمین قابل دیدن است، پس زمین تخت است و ستاره شمال به همراه <a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%A8_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84" title="قطب شمال">قطب شمال</a> در وسط آن قرار دارد، چرخش زمین نیز حول محور این ستاره و در مدار آن است. </p><p>آسمان هر روز به دور خودش می‌چرخید؛ ستارگان نیز که به <a href="/wiki/%DA%AF%D9%86%D8%A8%D8%AF_%D8%A2%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86" title="گنبد آسمان">گنبد آسمان</a> چسبیده بودند همراه آن می‌چرخیدند. به نظر او دلیل حرکت ستارگان روی مسیر مشخص چیزی جز این نبود. خورشید و ماه نیز به آسمان چسبیده بودند و به این ترتیب طلوع و غروب می‌کردند. گرچه آسمان یک کره بزرگ و تو خالی بود اما باز هم زمین صاف و مسطح بود. آناکسیماندر فکر کرد زمین مثل <a href="/wiki/%D8%AA%D8%AE%D8%AA%D9%87_%D8%B3%D9%86%DA%AF" class="mw-redirect" title="تخته سنگ">تخته سنگی</a> صاف است، که در مرکز <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%87_%D8%A2%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86" title="کره آسمان">کره آسمان</a> قرار گرفته و مانند خطی از این سر تا آن سر کشیده شده است. اگر قبول کنیم که زمین به صورت تخته سنگی است در مرکز آسمان که از این سر به آن سر کشیده شده ما می‌توانستیم به جایی برسیم که آسمان با زمین تماس پیدا می‌کرد؛ و ما می‌توانستیم خودمان را به نقطه‌ای برسانیم که خورشید از آن‌جا <a href="/wiki/%D8%B7%D9%84%D9%88%D8%B9" class="mw-redirect" title="طلوع">طلوع</a> می‌کند و حتی می‌توانستیم آن را لمس کنیم. آن‌ها حتی شکل مردی را کشیده بودند که به محل برخورد آسمان با زمین رسیده بود. این مرد در حالی نقاشی شده بود که سر خود را از آسمان بیرون آورده و به دستگاهی که سبب چرخش آسمان می‌شود نگاه می‌کند. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Aground_Tauranga_Pukehina_5_Oct_11_4.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/Aground_Tauranga_Pukehina_5_Oct_11_4.jpg/220px-Aground_Tauranga_Pukehina_5_Oct_11_4.jpg" decoding="async" width="220" height="85" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/Aground_Tauranga_Pukehina_5_Oct_11_4.jpg/330px-Aground_Tauranga_Pukehina_5_Oct_11_4.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/Aground_Tauranga_Pukehina_5_Oct_11_4.jpg/440px-Aground_Tauranga_Pukehina_5_Oct_11_4.jpg 2x" data-file-width="1022" data-file-height="396" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%B7%D9%88" title="ارسطو">ارسطو</a> همچنین دلیل می‌آورد که <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA%DB%8C" class="mw-disambig" title="کشتی">کشتیها</a> در هر جهت که از <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%AD%D9%84" title="ساحل">ساحل</a> دور شوند، ابتدا بدنه و سپس <a href="/wiki/%D8%AF%DA%A9%D9%84" class="mw-disambig" title="دکل">دکل</a> آنها ناپدید می‌شود و این نشانه‌ای از کروی بودن زمین است.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Sacrobosco-1550-B3r-detail01.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Sacrobosco-1550-B3r-detail01.jpg/220px-Sacrobosco-1550-B3r-detail01.jpg" decoding="async" width="220" height="196" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Sacrobosco-1550-B3r-detail01.jpg/330px-Sacrobosco-1550-B3r-detail01.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Sacrobosco-1550-B3r-detail01.jpg/440px-Sacrobosco-1550-B3r-detail01.jpg 2x" data-file-width="663" data-file-height="590" /></a><figcaption>تصویری از ویرایش ۱۵۵۰ کتاب «روی کرهٔ جهان»، تأثیرگذارترین کتاب درسی نجوم اروپا در قرن سیزدهم.</figcaption></figure> <p>در زمان‌های قدیم مردمان زیادی بودند که بنا به شغلی که داشتند باید به جاهای مختلف سفر می‌کردند. آن‌هایی‌که به شمال مسافرت می‌کردند شب‌ها متوجه تفاوت‌هایی در آسمان می‌شدند. بعضی از ستارگانی راکه آن‌ها در نزدیکی افق جنوب می‌دیدند هنگام مسافرت به <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84" title="شمال">شمال</a> دیگر قادر به دیدنشان نبودند، اما هنگامی که به خانه و وطن خود برمی‌گشتند ستاره‌هایی را که قادر به دیدنشان نبودند در افق <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8" title="جنوب">جنوبی</a> دوباره مشاهده می‌کردند. </p><p>کسانی که به طرف جنوب سفر می‌کردند عکس این وضع را می‌دیدند. آن‌ها موقع حرکت به طرف جنوب ستاره‌هایی را در افق جنوب می‌دیدند که هرگز در محل زندگی خود ندیده بودند و هنگامی که به خانه بازمی‌گشتند دوباره این ستاره‌ها ناپدید می‌شدند. این وضع دربارهٔ افق شمال نیز صدق می‌کرد. ستاره‌هایی بودند که همراه چرخش آسمان در افق شمال فرومی‌رفتند به هنگام مسافرت به طرف شمال این ستاره‌ها دیگر در افق فرونمی‌رفتند و در جای خود باقی می‌ماندند. هنگام سفر به جنوب ستاره‌هایی که درست بالای افق شمال قرار داشتند، شروع به فرورفتن در افق می‌کردند. آن‌ها به این امر آگاهی یافتند که ستاره‌ها از همه نقاط زمین دیده نمی‌شدند بنابراین زمین نمی‌توانست صاف باشد. <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="آناکسیماندروس">آناکسیماندر</a> تصور می‌کرد شاید زمین به شکل یک قوطی حلبی یا یک <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86%D9%87" title="استوانه">استوانه</a> باشد که در مرکز گنبد آسمان قرار گرفته است وقتی حرکت به طرف شمال شروع می‌شد حرکت بر روی یک <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%B1_%D9%85%D9%86%D8%AD%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="مسیر منحنی">مسیر منحنی</a> بود و وقتی نگاه متوجه پشت سر می‌شد انحنای استوانه تعدادی از ستاره‌های سمت جنوب را می‌پوشاند؛ و اگر حرکت به طرف جنوب بود، باز هم حرکت در مسیر منحنی بود و هنگام نگاه به عقب استوانه تعدادی از ستاره‌های سمت شمال را از دید مخفی می‌کرد. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Behaims_Erdapfel.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Behaims_Erdapfel.jpg/150px-Behaims_Erdapfel.jpg" decoding="async" width="150" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Behaims_Erdapfel.jpg/225px-Behaims_Erdapfel.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Behaims_Erdapfel.jpg/300px-Behaims_Erdapfel.jpg 2x" data-file-width="600" data-file-height="800" /></a><figcaption>اِردآپفِل (آلمانی: سیب‌زمینی) ساخته‌شده توسط مارتین بیهایم در ۱۴۹۲، قدیمی‌ترین مدل کروی برجامانده از زمین است.</figcaption></figure> <p>هنگام <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87_%DA%AF%D8%B1%D9%81%D8%AA%DA%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="ماه گرفتگی">ماه گرفتگی</a> <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D9%87" title="سایه">سایه</a> زمین بر روی سطح <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%87_%D9%85%D8%A7%D9%87" class="mw-redirect" title="کره ماه">کره ماه</a> قرار می‌گرفت و لبه سایه زمین شکل کروی داشت. مردمانی که در مناطق ساحلی زندگی می‌کردند، مشاهده می‌کردند که وقتی یک <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA%DB%8C" class="mw-disambig" title="کشتی">کشتی</a> از ساحل دور می‌شود ابتدا بدنه کشتی از دید بیننده که در ساحل بود ناپدید می‌شد، ولی قسمت دکل کشتی هنوز دیده می‌شد؛ و با دور شدن کشتی کم‌کم دکل کشتی نیز از دید بیننده ناپدید می‌گشت. این پدیده دربارهٔ کشتی‌هایی که به ساحل نزدیک می‌شدند برعکس بود، یعنی ابتدا دکل کشتی دیده می‌شد سپس با نزدیک شدن کشتی به ساحل بدنه کشتی نیز پدیدار می‌گشت. این مشاهدات فکر مشاهده کنندگان به احتمال کروی بودن زمین را زیاد می‌کرد. از دید عده ای دیدگاه زمین تخت از جهات بسیاری دچار نقص می‌باشد. به‌طور مثال در این نظریه جایی برای مفهوم گرانش و ذاتاً چهار نیروی اساسی فیزیک وجود ندارد. همچنین در مورد توضیح علت شب و روز، ماه گرفتگی و خورشید گرفتگی، علت روشن بودن ماه و موارد بسیار دیگر توضیحاتی را ارئه می‌دهد که از دید دانشمندان قابل قبول نیست. از دید علمی هرگاه قبول داشته باشیم که مفهومی به نام مفهوم جاذبه وجود داشته باشد، آنگاه <a href="/wiki/%D9%BE%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%84_%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4%DB%8C" title="پتانسیل گرانشی">پتانسیل گرانشی</a> که به اجرام وارد می‌شود مدام باعث تحریک و حرکت اجرام می‌شود، تا اینکه به حالت تعادلی برسند که کمترین پتانسیل گرانشی به آن‌ها وارد شود، که این حالت تعادل به صورتی است که اجرام به شکل کره دربیایند. از دید طرفداران و پژوهشگران تفکر زمین‌تخت (توهم <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D8%B0%D8%A8%D9%87" class="mw-redirect" title="جاذبه">جاذبه</a>) صرفاً به دلیل چگالی بیشترِ عموم اجسام نسبت به هوا است که باعث می‌شود آنها به پایین بیایند، و برخی اجسام و گازهایی که پایین نمی‌آیند و بالا می‌روند به دلیل <a href="/wiki/%DA%86%DA%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="چگالی">چگالی</a> کمتر این اتفاق برایشان رخ می‌دهد. اما در مورد چگالی هوا اگر این مورد درست باشد پس باید گازهای تشکیل دهندهٔ هوا هم که چگالی متفاوتی دارند از هم جدا شوند و هر کدام در ارتفاع معینی از زمین قرار بگیرند؛ برای مثال دی‌اکسید کربن باید در سطح زمین جمع شود و اکسیژن بالاتر از آن جمع شود و دیگر گازهای تشکیل دهندهٔ هوا هم به همین صورت لایه لایه بر روی هم جمع شوند چرا که هر کدام چگالی متفاوتی دارند. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جستارهای_وابسته"><span id=".D8.AC.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D8.B1.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.88.D8.A7.D8.A8.D8.B3.D8.AA.D9.87"></span>جستارهای وابسته</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA&action=edit&section=3" title="ویرایش بخش: جستارهای وابسته"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A2%D9%BE%D9%81%D9%84" title="اردآپفل">اردآپفل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%AC%D9%88%D9%85_%DA%A9%D8%B1%D9%88%DB%8C" title="نجوم کروی">نجوم کروی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D9%88%DB%8C" title="زمین کروی">زمین کروی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="انجمن زمین تخت‌گرایان">انجمن زمین تخت گرایان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A6%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%B7%D8%A6%D9%87" title="تئوری توطئه">تئوری توطئه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87_%D8%B9%D9%84%D9%85" class="mw-redirect" title="شبه علم">شبه علم</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منابع"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9"></span>منابع</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA&action=edit&section=4" title="ویرایش بخش: منابع"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40724476">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist"> <div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFPoole2016" class="citation news">Poole، Steven (<bdi>۲۰۱۶-۰۶-۲۸</bdi>). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/science/2016/jun/28/why-bad-ideas-refuse-die">«Why bad ideas refuse to die | Steven Poole»</a> (به انگلیسی). The Guardian. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF" title="شماره استاندارد بین‌المللی پیایند">شاپا</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/issn/0261-3077">0261-3077</a><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۰-۰۳-۰۲</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Why+bad+ideas+refuse+to+die+%7C+Steven+Poole&rft.date=2016-06-28&rft.issn=0261-3077&rft.aulast=Poole&rft.aufirst=Steven&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.theguardian.com%2Fscience%2F2016%2Fjun%2F28%2Fwhy-bad-ideas-refuse-die&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86+%D8%AA%D8%AE%D8%AA" class="Z3988"></span><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r28290294">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39868036">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite class="citation journal cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a class="external text" href="https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Flat_Earth&oldid=942486657">"Flat Earth"</a>. <i>Wikipedia</i> (به انگلیسی). 2020-02-24.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Wikipedia&rft.atitle=Flat+Earth&rft.date=2020-02-24&rft_id=https%3A%2F%2Fen.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3DFlat_Earth%26oldid%3D942486657&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86+%D8%AA%D8%AE%D8%AA" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFDure2016" class="citation news">Dure، Beau (<bdi>۲۰۱۶-۰۱-۲۰</bdi>). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/science/2016/jan/20/flat-earth-believers-youtube-videos-conspiracy-theorists">«Flat-Earthers are back: 'It's almost like the beginning of a new religion<span class="cs1-kern-right">'</span>»</a> (به انگلیسی). The Guardian. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF" title="شماره استاندارد بین‌المللی پیایند">شاپا</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/issn/0261-3077">0261-3077</a><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۰-۰۳-۰۲</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Flat-Earthers+are+back%3A+%27It%E2%80%99s+almost+like+the+beginning+of+a+new+religion%27&rft.date=2016-01-20&rft.issn=0261-3077&rft.aulast=Dure&rft.aufirst=Beau&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.theguardian.com%2Fscience%2F2016%2Fjan%2F20%2Fflat-earth-believers-youtube-videos-conspiracy-theorists&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86+%D8%AA%D8%AE%D8%AA" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140126062740/http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%D8%B4%DA%A9%D9%84+%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%DB%8C+%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86&SSOReturnPage=Check&Rand=0">«شکل واقعی زمین»</a>. <i>شبکه ملی مدارس ایران (رشد)</i>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=شکل+واقعی+زمین&SSOReturnPage=Check&Rand=0">اصلی</a> در ۲۶ ژانویه ۲۰۱۴<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۱۷-۱۰-۰۳</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87+%D9%85%D9%84%DB%8C+%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3+%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86+%28%D8%B1%D8%B4%D8%AF%29&rft.atitle=%D8%B4%DA%A9%D9%84+%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%DB%8C+%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86&rft_id=http%3A%2F%2Fdaneshnameh.roshd.ir%2Fmavara%2Fmavara-index.php%3Fpage%3D%D8%B4%DA%A9%D9%84%2B%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%DB%8C%2B%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%26SSOReturnPage%3DCheck%26Rand%3D0&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86+%D8%AA%D8%AE%D8%AA" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> </ol></div></div> <ul><li>مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «<bdi><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Flat_Earth">Flat Earth</a></span></bdi>». در <i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="ویکی‌پدیای انگلیسی">دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی</a></i>.</li></ul> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40355799">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40744537">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:right;border-left-width:2px;border-right-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#b3ccff}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#dbe7ff}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e5edff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:right;text-align:right;margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox-list li{unicode-bidi:isolate}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="شبه‌علم" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40261389">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:right;text-align:right}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-left:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-right:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media print{.mw-parser-output .navbar{display:none!important}}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%D9%85" title="الگو:شبه‌علم"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%D9%85" title="بحث الگو:شبه‌علم"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%D9%85" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:شبه‌علم"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="شبه‌علم" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%D9%85" title="شبه‌علم">شبه‌علم</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">واژه‌شناسی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87" title="علم محموله‌پرست‌گونه">علم محموله‌پرست‌گونه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="شارلاتان">شارلاتان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D8%BA" title="نوابیغ">نوابیغ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%AD%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="نظریه حاشیه‌ای">نظریه حاشیه‌ای</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%AD%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="علوم حاشیه‌ای">علوم حاشیه‌ای</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%B0%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="باستان‌شناسی کاذب (صفحه وجود ندارد)">باستان‌شناسی کاذب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="شبه‌تاریخ">شبه‌تاریخ</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Junk_science&action=edit&redlink=1" class="new" title="Junk science (صفحه وجود ندارد)">Junk science</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1" title="فراهنجار">فراهنجار</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pathological_science&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pathological science (صفحه وجود ندارد)">Pathological science</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Quackery&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quackery (صفحه وجود ندارد)">Quackery</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Snake_oil&action=edit&redlink=1" class="new" title="Snake oil (صفحه وجود ندارد)">Snake oil</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Crocodile_oil&action=edit&redlink=1" class="new" title="Crocodile oil (صفحه وجود ندارد)">Crocodile oil</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%87" title="نظریه‌های علمی جایگزین‌شده">نظریه‌های علمی جایگزین‌شده</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%85_%D9%85%D8%A4%D9%85%D9%86_%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86" title="سندرم مؤمن راستین">سندرم مؤمن راستین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Voodoo_Science&action=edit&redlink=1" class="new" title="Voodoo Science (صفحه وجود ندارد)">Voodoo Science</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B4%D8%AE%D8%B5%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%87_%D8%A8%D9%87_%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%D9%85" class="mw-redirect" title="فهرست موضوعات مشخص‌شده به عنوان شبه‌علم">موضوعات</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B2" title="پدیده ۲۰۱۲">پدیده ۲۰۱۲</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86%DB%8C" title="طب سوزنی">طب سوزنی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Adrenal_fatigue&action=edit&redlink=1" class="new" title="Adrenal fatigue (صفحه وجود ندارد)">Adrenal fatigue</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7" title="کیمیا">کیمیا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" title="پزشکی جایگزین">پزشکی جایگزین</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B6%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="فضانوردان باستان">فضانوردان باستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Anthroposophic_medicine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Anthroposophic medicine (صفحه وجود ندارد)">Anthroposophic medicine</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Applied_kinesiology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Applied kinesiology (صفحه وجود ندارد)">Applied kinesiology</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%A7" title="آیورودا">آیورودا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Aquatic_ape_hypothesis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aquatic ape hypothesis (صفحه وجود ندارد)">Aquatic ape hypothesis</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="اختربینی">اختربینی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bates_method&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bates method (صفحه وجود ندارد)">Bates method</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B2%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%BE%D9%88%DB%8C%D8%A7" title="کشاورزی زیست‌پویا">کشاورزی زیست‌پویا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B5%D8%AF" title="فصد">فصد</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Body_memory&action=edit&redlink=1" class="new" title="Body memory (صفحه وجود ندارد)">Body memory</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%81%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="کاتاستروفیسم">کاتاستروفیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%AA%DB%8C%DA%A9" title="کایروپراکتیک">کایروپراکتیک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Chromotherapy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chromotherapy (صفحه وجود ندارد)">Chromotherapy</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A6%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%B7%D8%A6%D9%87" title="تئوری توطئه">تئوری توطئه</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D9%84_%D9%BE%D9%86%D8%AC%D9%85_%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87_%D8%AA%D9%84%D9%81%D9%86_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87" class="mw-redirect" title="نسل پنجم شبکه تلفن همراه">نسل پنجم شبکه تلفن همراه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A6%D9%88%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%B7%D8%A6%D9%87_%DB%B1%DB%B1_%D8%B3%D9%BE%D8%AA%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1" title="تئوری‌های توطئه ۱۱ سپتامبر">تئوری‌های توطئه ۱۱ سپتامبر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A6%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%B7%D8%A6%D9%87_%D9%BE%D8%B3%E2%80%8C%D8%AF%D9%85%D9%87" title="تئوری توطئه پس‌دمه">تئوری توطئه پس‌دمه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%A7%D8%B1_%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D9%82%D9%84%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="انکار تغییر اقلیمی">انکار تغییر اقلیمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%DB%B2%DB%B0%E2%80%93%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B9_%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B3" class="mw-redirect" title="اطلاعات نادرست درباره دنیاگیری ۲۰–۲۰۱۹ کروناویروس">اطلاعات نادرست درباره دنیاگیری ۲۰–۲۰۱۹ کروناویروس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%B7%D8%A6%D9%87_%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D8%B1_%D9%85%D8%A7%D9%87" title="نظریه‌های توطئه فرود بر ماه">نظریه‌های توطئه فرود بر ماه</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A8%D8%AF%DB%8C%D9%84%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="تبدیل‌درمانی">تبدیل‌درمانی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Correactology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Correactology (صفحه وجود ندارد)">Correactology</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%86%D8%B4" title="علم آفرینش">علم آفرینش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="سرمازیستی">سرمازیستی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="نهان‌جاندارشناسی">نهان‌جاندارشناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="بلوردرمانی">بلوردرمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B4_%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="بادکش درمانی">بادکش درمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%E2%80%8C%D8%B2%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C_(%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86)" title="سم‌زدایی (پزشکی جایگزین)">سم‌زدایی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%AF%D9%87" title="پاک‌سازی روده">پاک‌سازی روده</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Dianetics&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dianetics (صفحه وجود ندارد)">Dianetics</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%87%D8%A7" title="نظریه امضاها">نظریه امضاها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Doktor_Koster%27s_Antigaspills&action=edit&redlink=1" class="new" title="Doktor Koster's Antigaspills (صفحه وجود ندارد)">Doktor Koster's Antigaspills</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D9%86%DA%AF" title="دازینگ">دازینگ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ear_candling&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ear candling (صفحه وجود ندارد)">Ear candling</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Electromagnetic_hypersensitivity&action=edit&redlink=1" class="new" title="Electromagnetic hypersensitivity (صفحه وجود ندارد)">Electromagnetic hypersensitivity</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87_%D8%B5%D8%AF%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="پدیده صدای الکترونیکی">پدیده صدای الکترونیکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD_%D9%86%DA%98%D8%A7%D8%AF" title="اصلاح نژاد">اصلاح نژاد</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Facilitated_communication&action=edit&redlink=1" class="new" title="Facilitated communication (صفحه وجود ندارد)">Facilitated communication</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%86%DA%AF_%D8%B4%D9%88%DB%8C%DB%8C" title="فنگ شویی">فنگ شویی</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">زمین تخت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Germ_theory_denialism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Germ theory denialism (صفحه وجود ندارد)">Germ theory denialism</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%88%D9%84%D9%88%DA%98%DB%8C" class="mw-redirect" title="گرافولوژی">گرافولوژی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D8%B2" title="انکار ایدز">انکار ایدز</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hollow_Earth&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hollow Earth (صفحه وجود ندارد)">Hollow Earth theory</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%85%D8%A6%D9%88%D9%BE%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="هومئوپاتی">هومئوپاتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%AC_(%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C)" title="مزاج (طب سنتی)">مزاج</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Indigo_children&action=edit&redlink=1" class="new" title="Indigo children (صفحه وجود ندارد)">Indigo children</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%DB%8C_%D9%87%D9%88%D8%B4%D9%85%D9%86%D8%AF" title="طراحی هوشمند">طراحی هوشمند</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Japhetic_theory&action=edit&redlink=1" class="new" title="Japhetic theory (صفحه وجود ندارد)">Japhetic theory</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%82_%D8%B4%D8%AF%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%87%D9%88%D8%A7_(%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1)" title="معلق شدن در هوا (فراهنجار)">معلق شدن در هوا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AB%D8%B1_%D9%85%D8%A7%D9%87" title="اثر ماه">اثر ماه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lysenkoism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lysenkoism (صفحه وجود ندارد)">Lysenkoism</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%87%D9%86%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="آهنربادرمانی">آهنربادرمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%87_%D8%B1%D9%88%D8%AD%DB%8C" title="واسطه روحی">واسطه روحی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Miracle_Mineral_Supplement&action=edit&redlink=1" class="new" title="Miracle Mineral Supplement (صفحه وجود ندارد)">Miracle Mineral Supplement</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Naturopathy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Naturopathy (صفحه وجود ندارد)">Naturopathy</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nazi_archaeology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nazi archaeology (صفحه وجود ندارد)">Nazi archaeology</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%AC%D8%B9%D9%87_%D9%86%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D9%88" title="فاجعه نبیرو">فاجعه نبیرو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%AF%D8%AF%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="عددشناسی">عددشناسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Orgone&action=edit&redlink=1" class="new" title="Orgone (صفحه وجود ندارد)">Orgone</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%81%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="کف‌بینی">کف‌بینی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Panchagavya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Panchagavya (صفحه وجود ندارد)">Panchagavya</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Patent_medicine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Patent medicine (صفحه وجود ندارد)">Patent medicine</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D8%A6%D9%85%DB%8C" title="حرکت دائمی">حرکت دائمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%AC%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="جمجمه‌شناسی">جمجمه‌شناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81" title="پلی‌گراف">پلی‌گراف</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Primal_therapy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Primal therapy (صفحه وجود ندارد)">Primal therapy</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pseudoarchaeology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pseudoarchaeology (صفحه وجود ندارد)">Pseudoarchaeology</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="شبه‌تاریخ">شبه‌تاریخ</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%A7%D8%B1_%D9%86%D8%B3%D9%84%E2%80%8C%DA%A9%D8%B4%DB%8C" title="انکار نسل‌کشی">انکار نسل‌کشی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Historical_negationism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Historical negationism (صفحه وجود ندارد)">Historical negationism</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%A7%D8%B1_%D9%87%D9%88%D9%84%D9%88%DA%A9%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="انکار هولوکاست">انکار هولوکاست</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pseudoscientific_metrology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pseudoscientific metrology (صفحه وجود ندارد)">Pseudoscientific metrology</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C" title="روان‌شناسی تاریخی">روان‌شناسی تاریخی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%85%DB%8C" title="عرفان کوانتومی">عرفان کوانتومی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rapid_prompting_method&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rapid prompting method (صفحه وجود ندارد)">Rapid prompting method</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Recovered-memory_therapy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Recovered-memory therapy (صفحه وجود ندارد)">Recovered-memory therapy</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="ریکی">ریکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%DA%98%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C" title="نژادگرایی علمی">نژادگرایی علمی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%DA%98%D8%A7%D8%AF_%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="نژاد آریایی">نژاد آریایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Melanin_theory&action=edit&redlink=1" class="new" title="Melanin theory (صفحه وجود ندارد)">Melanin theory</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Trepanning&action=edit&redlink=1" class="new" title="Trepanning (صفحه وجود ندارد)">Trepanning</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%81%D9%88%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="یوفوشناسی">یوفوشناسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Vertebral_subluxation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vertebral subluxation (صفحه وجود ندارد)">Vertebral subluxation</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Voice_stress_analysis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Voice stress analysis (صفحه وجود ندارد)">Voice stress analysis</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D9%87_%D8%A2%D8%A8" title="حافظه آب">حافظه آب</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">ترویج<br />شبه علم</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%88_%D9%88%DB%8C%DA%A9%D9%81%DB%8C%D9%84%D8%AF" title="اندرو ویکفیلد">اندرو ویکفیلد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%BE%D8%A7%DA%A9_%DA%86%D9%88%D9%BE%D8%B1%D8%A7" title="دیپاک چوپرا">دیپاک چوپرا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Gaia,_Inc.&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gaia, Inc. (صفحه وجود ندارد)">Gaia, Inc.</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%DA%A9%D8%B3_%DA%AF%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%86" title="ماکس گرسون">ماکس گرسون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Goop_(company)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Goop (company) (صفحه وجود ندارد)">Goop (company)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nicholas_Gonzalez_(physician)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nicholas Gonzalez (physician) (صفحه وجود ندارد)">Nicholas Gonzalez</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DB%8C_%D9%85%DA%A9%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AA%DB%8C" title="جنی مک‌کارتی">جنی مک‌کارتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A6%D9%88%D8%AF%D9%88%D8%B1_%D9%85%D9%88%D8%B1%D9%84" title="تئودور مورل">تئودور مورل</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hans_Alfred_Nieper&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hans Alfred Nieper (صفحه وجود ندارد)">Hans Alfred Nieper</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AA_%D8%A2%D8%B2" class="mw-redirect" title="محمت آز">محمت آز</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=William_Donald_Kelley&action=edit&redlink=1" class="new" title="William Donald Kelley (صفحه وجود ندارد)">William Donald Kelley</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">موضوعات مرتبط</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Bourgeois_pseudoscience&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bourgeois pseudoscience (صفحه وجود ندارد)">Bourgeois pseudoscience</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Demarcation_problem&action=edit&redlink=1" class="new" title="Demarcation problem (صفحه وجود ندارد)">Demarcation problem</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B4_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C" title="روش علمی">روش علمی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Suppressed_research_in_the_Soviet_Union&action=edit&redlink=1" class="new" title="Suppressed research in the Soviet Union (صفحه وجود ندارد)">Suppressed research in the Soviet Union</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C" title="طب سنتی">طب سنتی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">منابع</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82_%D8%B4%DA%A9%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="کمیته تحقیق شک‌گرایانه">کمیته تحقیق شک‌گرایانه</a></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Cults_of_Unreason&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cults of Unreason (صفحه وجود ندارد)">Cults of Unreason</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Encyclopedia_of_Pseudoscience:_From_Alien_Abductions_to_Zone_Therapy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Encyclopedia of Pseudoscience: From Alien Abductions to Zone Therapy (صفحه وجود ندارد)">Encyclopedia of Pseudoscience</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Fads_and_Fallacies_in_the_Name_of_Science&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fads and Fallacies in the Name of Science (صفحه وجود ندارد)">Fads and Fallacies in the Name of Science</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Fortean_Times&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fortean Times (صفحه وجود ندارد)">Fortean Times</a></i></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%AF_%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4%DB%8C_%D8%AC%DB%8C%D9%85%D8%B2_%D8%B1%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="بنیاد آموزشی جیمز رندی">بنیاد آموزشی جیمز رندی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Quackwatch&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quackwatch (صفحه وجود ندارد)">Quackwatch</a></li> <li><i><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%82%D9%82_%D8%B4%DA%A9%D8%A7%DA%A9" title="محقق شکاک">محقق شکاک</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=The_Natural_History_of_Quackery&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Natural History of Quackery (صفحه وجود ندارد)">The Natural History of Quackery</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=The_Psychology_of_the_Occult&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Psychology of the Occult (صفحه وجود ندارد)">The Psychology of the Occult</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=The_Ragged_Edge_of_Science&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Ragged Edge of Science (صفحه وجود ندارد)">The Ragged Edge of Science</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=The_Skeptic_Encyclopedia_of_Pseudoscience&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Skeptic Encyclopedia of Pseudoscience (صفحه وجود ندارد)">The Skeptic Encyclopedia of Pseudoscience</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%98%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%B4%DA%A9%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7" title="واژه‌نامه شک‌گرا">واژه‌نامه شک‌گرا</a></i></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div><b><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B4%D8%AE%D8%B5%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%87_%D8%A8%D9%87_%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%D9%85" class="mw-redirect" title="فهرست موضوعات مشخص‌شده به عنوان شبه‌علم">فهرست موضوعات مشخص‌شده به عنوان شبه‌علم</a></b></div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">برگرفته از «<a dir="ltr" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=زمین_تخت&oldid=41042504">https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=زمین_تخت&oldid=41042504</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:رده‌ها">رده‌ها</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رده:اخترشناسی باستان">اخترشناسی باستان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" title="رده:زمین">زمین</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA" title="رده:نظریه زمین تخت">نظریه زمین تخت</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%D9%82%D8%AF_%D8%B9%D9%87%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="رده:نقد عهدین">نقد عهدین</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C_%DA%A9%D9%87%D9%86" title="رده:نگرش‌های علمی کهن">نگرش‌های علمی کهن</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">رده‌های پنهان: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="رده:یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی">یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D8%A8%D8%A7_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D8%AA_%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="رده:صفحات ویکی‌پدیا با الگوهای محافظت نادرست">صفحات ویکی‌پدیا با الگوهای محافظت نادرست</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="رده:مقاله‌های دارای الگوی یادکرد-ویکی">مقاله‌های دارای الگوی یادکرد-ویکی</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> این صفحه آخرین‌بار در ۲۵ ژانویهٔ ۲۰۲۵ ساعت ۰۵:۴۰ ویرایش شده است.</li> <li id="footer-info-copyright">همهٔ نوشته‌ها تحت <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.en">مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike</a> در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">شرایط استفاده</a> را بخوانید.<br /> ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">بنیاد ویکی‌مدیا</a> است.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">سیاست حفظ حریم خصوصی</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87">دربارهٔ ویکی‌پدیا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C">تکذیب‌نامه‌ها</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">آیین‌نامه رفتاری</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/fa?uselang=fa">توسعه‌دهندگان</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fa.wikipedia.org">آمار</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بیانیهٔ کوکی</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fa.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">نمای موبایل</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>جستجو</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکی‌پدیا"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تغییر وضعیت فهرست محتویات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">زمین تخت</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>۵۱ زبان</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>افزودن مبحث</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.canary-795cbbc74b-wzb6m","wgBackendResponseTime":145,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.422","walltime":"0.527","ppvisitednodes":{"value":665,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":33404,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":467,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":8,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":5,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":22238,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 439.221 1 -total"," 58.47% 256.793 1 الگو:پانویس"," 25.49% 111.936 1 الگو:Cite_journal"," 25.48% 111.920 2 الگو:یادکرد_خبر"," 20.02% 87.915 1 الگو:Pp-vandalism"," 18.55% 81.494 1 الگو:شبه‌علم"," 18.17% 79.798 1 الگو:Navbox"," 2.20% 9.683 1 الگو:یادکرد_وب"," 1.86% 8.171 1 الگو:یادکرد-ویکی"," 1.20% 5.273 1 الگو:سخ"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.296","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":5058131,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-api-int.codfw.main-7c8f44d44d-l46d4","timestamp":"20250125054029","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0632\u0645\u06cc\u0646 \u062a\u062e\u062a","url":"https:\/\/fa.wikipedia.org\/wiki\/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q660936","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q660936","author":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0634\u0627\u0631\u06a9\u062a\u200c\u06a9\u0646\u0646\u062f\u06af\u0627\u0646 \u067e\u0631\u0648\u0698\u0647\u0654 \u0648\u06cc\u06a9\u06cc\u200c\u0645\u062f\u06cc\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2013-04-01T23:51:35Z","dateModified":"2025-01-25T05:40:26Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/4\/44\/EpicEarth-Globespin%282016May29%29.gif"}</script> </body> </html>