CINXE.COM
Nucléosynthèse stellaire — Wikipédia
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Nucléosynthèse stellaire — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"3f24f12a-7b16-4d0b-a05b-1d94ad58cb45","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Nucléosynthèse_stellaire","wgTitle":"Nucléosynthèse stellaire","wgCurRevisionId":221285536,"wgRevisionId":221285536,"wgArticleId":63615,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Portail:Astronomie/Articles liés","Portail:Sciences de la Terre et de l'Univers/Articles liés","Portail:Sciences/Articles liés","Portail:Étoiles/Articles liés","Article de qualité en russe","Nucléosynthèse"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Nucléosynthèse_stellaire","wgRelevantArticleId":63615,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true, "wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":30000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q1057093","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={ "ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.math.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.gadget.Wdsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming", "ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=ext.cite.styles%7Cext.math.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.16"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/HR-diag-no-text-2.svg/1200px-HR-diag-no-text-2.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1371"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/HR-diag-no-text-2.svg/800px-HR-diag-no-text-2.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="914"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/HR-diag-no-text-2.svg/640px-HR-diag-no-text-2.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="731"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Nucléosynthèse stellaire — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifier" href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Nucléosynthèse_stellaire rootpage-Nucléosynthèse_stellaire skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact"><span>Contact</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales"><span>Pages spéciales</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l'encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l'apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se+stellaire" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se+stellaire" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se+stellaire" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se+stellaire" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Histoire" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Histoire"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Histoire</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Histoire-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Histoire</span> </button> <ul id="toc-Histoire-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Premiers_pas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Premiers_pas"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Premiers pas</span> </div> </a> <ul id="toc-Premiers_pas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Avancées_théoriques" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Avancées_théoriques"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Avancées théoriques</span> </div> </a> <ul id="toc-Avancées_théoriques-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Percée_théorique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Percée_théorique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Percée théorique</span> </div> </a> <ul id="toc-Percée_théorique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nucléosynthèse_calme" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Nucléosynthèse_calme"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Nucléosynthèse calme</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Nucléosynthèse_calme-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Nucléosynthèse calme</span> </button> <ul id="toc-Nucléosynthèse_calme-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Fusion_de_l'hydrogène" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Fusion_de_l'hydrogène"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Fusion de l'hydrogène</span> </div> </a> <ul id="toc-Fusion_de_l'hydrogène-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Fusion_de_l'hélium" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Fusion_de_l'hélium"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Fusion de l'hélium</span> </div> </a> <ul id="toc-Fusion_de_l'hélium-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Fusions_du_carbone_et_du_néon" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Fusions_du_carbone_et_du_néon"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Fusions du carbone et du néon</span> </div> </a> <ul id="toc-Fusions_du_carbone_et_du_néon-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Fusion_de_l'oxygène" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Fusion_de_l'oxygène"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Fusion de l'oxygène</span> </div> </a> <ul id="toc-Fusion_de_l'oxygène-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Fusion_du_silicium" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Fusion_du_silicium"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5</span> <span>Fusion du silicium</span> </div> </a> <ul id="toc-Fusion_du_silicium-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Processus_s" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Processus_s"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.6</span> <span>Processus s</span> </div> </a> <ul id="toc-Processus_s-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Nucléosynthèse_explosive" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Nucléosynthèse_explosive"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Nucléosynthèse explosive</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Nucléosynthèse_explosive-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Nucléosynthèse explosive</span> </button> <ul id="toc-Nucléosynthèse_explosive-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Supernovas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Supernovas"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Supernovas</span> </div> </a> <ul id="toc-Supernovas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Fusions_d'étoiles_à_neutrons" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Fusions_d'étoiles_à_neutrons"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Fusions d'étoiles à neutrons</span> </div> </a> <ul id="toc-Fusions_d'étoiles_à_neutrons-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Tableau_récapitulatif_des_durées_de_fusion" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Tableau_récapitulatif_des_durées_de_fusion"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Tableau récapitulatif des durées de fusion</span> </div> </a> <ul id="toc-Tableau_récapitulatif_des_durées_de_fusion-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Notes_et_références-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Notes et références</span> </button> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Notes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Notes</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Références</span> </div> </a> <ul id="toc-Références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Articles_connexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_connexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Articles connexes</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_connexes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Nucléosynthèse stellaire</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aller à un article dans une autre langue. Disponible en 38 langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-38" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">38 langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%B9%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%B5%D9%87%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%8A" title="تفاعلات الانصهار النجمي – arabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="تفاعلات الانصهار النجمي" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Nucleos%C3%ADntesis_estelar" title="Nucleosíntesis estelar – asturien" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Nucleosíntesis estelar" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturien" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%81%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%87%D0%B5%D0%BD_%D0%BD%D1%83%D0%BA%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D1%81%D0%B8%D0%BD%D1%82%D0%B5%D0%B7" title="Космологичен нуклеосинтез – bulgare" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Космологичен нуклеосинтез" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgare" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%89%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%93%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%B7%E0%A6%A3" title="নাক্ষত্রিক নিউক্লিওসংশ্লেষণ – bengali" lang="bn" hreflang="bn" data-title="নাক্ষত্রিক নিউক্লিওসংশ্লেষণ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengali" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Zvjezdana_nukleosinteza" title="Zvjezdana nukleosinteza – bosniaque" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Zvjezdana nukleosinteza" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosniaque" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Nucleos%C3%ADntesi_estel%C2%B7lar" title="Nucleosíntesi estel·lar – catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Nucleosíntesi estel·lar" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%C3%87%C4%83%D0%BB%D1%82%C4%83%D1%80%D1%81%D0%B5%D0%BD%D1%87%D0%B8_%D0%BD%D1%83%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B0_%D1%80%D0%B5%D0%B0%D0%BA%D1%86%D0%B8" title="Çăлтăрсенчи нуклонсарла реакци – tchouvache" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Çăлтăрсенчи нуклонсарла реакци" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="tchouvache" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Stjernenukleosyntese" title="Stjernenukleosyntese – danois" lang="da" hreflang="da" data-title="Stjernenukleosyntese" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danois" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Stellar_nucleosynthesis" title="Stellar nucleosynthesis – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="Stellar nucleosynthesis" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Stela_nukleosintezo" title="Stela nukleosintezo – espéranto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Stela nukleosintezo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="espéranto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Nucleos%C3%ADntesis_estelar" title="Nucleosíntesis estelar – espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="Nucleosíntesis estelar" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Izarren_nukleosintesi" title="Izarren nukleosintesi – basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Izarren nukleosintesi" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%B2%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="هستهزایی ستارهای – persan" lang="fa" hreflang="fa" data-title="هستهزایی ستارهای" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persan" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/T%C3%A4hden_ydinsynteesi" title="Tähden ydinsynteesi – finnois" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Tähden ydinsynteesi" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finnois" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A0%D7%95%D7%A7%D7%9C%D7%99%D7%90%D7%95%D7%A1%D7%99%D7%A0%D7%AA%D7%96%D7%94_%D7%9B%D7%95%D7%9B%D7%91%D7%99%D7%AA" title="נוקליאוסינתזה כוכבית – hébreu" lang="he" hreflang="he" data-title="נוקליאוסינתזה כוכבית" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hébreu" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A5%87%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%B0_%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%AD%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A5%80%E0%A4%AF_%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A5%87%E0%A4%B7%E0%A4%A3" title="स्टेल्लर नाभिकीय संश्लेषण – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="स्टेल्लर नाभिकीय संश्लेषण" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Nukleosintesis_bintang" title="Nukleosintesis bintang – indonésien" lang="id" hreflang="id" data-title="Nukleosintesis bintang" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonésien" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/Nch%E1%BB%8Bk%E1%BB%8Dta_kpakpando" title="Nchịkọta kpakpando – igbo" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Nchịkọta kpakpando" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="igbo" class="interlanguage-link-target"><span>Igbo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Nucleosintesi_stellare" title="Nucleosintesi stellare – italien" lang="it" hreflang="it" data-title="Nucleosintesi stellare" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italien" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E6%81%92%E6%98%9F%E5%86%85%E5%85%83%E7%B4%A0%E5%90%88%E6%88%90" title="恒星内元素合成 – japonais" lang="ja" hreflang="ja" data-title="恒星内元素合成" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonais" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%ED%95%AD%EC%84%B1_%ED%95%B5%ED%95%A9%EC%84%B1" title="항성 핵합성 – coréen" lang="ko" hreflang="ko" data-title="항성 핵합성" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coréen" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%85%D0%B2%D0%B5%D0%B7%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B0_%D0%BD%D1%83%D0%BA%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D1%81%D0%B8%D0%BD%D1%82%D0%B5%D0%B7%D0%B0" title="Ѕвездена нуклеосинтеза – macédonien" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Ѕвездена нуклеосинтеза" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macédonien" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%A3%E0%A5%82-%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%AE%E0%A5%87%E0%A4%B2%E0%A4%A8_%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE" title="अणू-संमेलन क्रिया – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="अणू-संमेलन क्रिया" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Sintesis_nuklear_najam" title="Sintesis nuklear najam – malais" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Sintesis nuklear najam" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malais" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Nukleosyntese_i_astronomi" title="Nukleosyntese i astronomi – norvégien nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Nukleosyntese i astronomi" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norvégien nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Stjernenukleosyntese" title="Stjernenukleosyntese – norvégien bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Stjernenukleosyntese" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvégien bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Nucleoss%C3%ADntese_estelar" title="Nucleossíntese estelar – portugais" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Nucleossíntese estelar" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugais" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Nucleosintez%C4%83_stelar%C4%83" title="Nucleosinteză stelară – roumain" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Nucleosinteză stelară" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="roumain" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="article de qualité"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D1%80%D0%B5%D0%B0%D0%BA%D1%86%D0%B8%D0%B8_%D0%B2_%D0%B7%D0%B2%D1%91%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%85" title="Ядерные реакции в звёздах – russe" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Ядерные реакции в звёздах" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russe" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Zvjezdana_nukleosinteza" title="Zvjezdana nukleosinteza – serbo-croate" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Zvjezdana nukleosinteza" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbo-croate" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/Stellar_nucleosynthesis" title="Stellar nucleosynthesis – cingalais" lang="si" hreflang="si" data-title="Stellar nucleosynthesis" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="cingalais" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Stellar_nucleosynthesis" title="Stellar nucleosynthesis – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Stellar nucleosynthesis" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/Zvezdana_nukleosinteza" title="Zvezdana nukleosinteza – serbe" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Zvezdana nukleosinteza" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbe" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%AA%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B9%80%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%B0%E0%B8%AB%E0%B9%8C%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B8%A7%E0%B9%80%E0%B8%84%E0%B8%A5%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%AA%E0%B8%82%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%94%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%A4%E0%B8%81%E0%B8%A9%E0%B9%8C" title="การสังเคราะห์นิวเคลียสของดาวฤกษ์ – thaï" lang="th" hreflang="th" data-title="การสังเคราะห์นิวเคลียสของดาวฤกษ์" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="thaï" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Y%C4%B1ld%C4%B1z_n%C3%BCkleosentezi" title="Yıldız nükleosentezi – turc" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Yıldız nükleosentezi" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turc" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%BE%D1%80%D1%8F%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%BD%D1%83%D0%BA%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D1%81%D0%B8%D0%BD%D1%82%D0%B5%D0%B7" title="Зоряний нуклеосинтез – ukrainien" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Зоряний нуклеосинтез" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainien" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%E1%BB%95ng_h%E1%BB%A3p_h%E1%BA%A1t_nh%C3%A2n_sao" title="Tổng hợp hạt nhân sao – vietnamien" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Tổng hợp hạt nhân sao" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamien" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%81%86%E6%98%9F%E6%A0%B8%E5%90%88%E6%88%90" title="恆星核合成 – chinois" lang="zh" hreflang="zh" data-title="恆星核合成" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinois" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1057093#sitelinks-wikipedia" title="Modifier les liens interlangues" class="wbc-editpage">Modifier les liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&oldid=221285536" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&page=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&id=221285536&wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FNucl%25C3%25A9osynth%25C3%25A8se_stellaire"><span>Obtenir l'URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FNucl%25C3%25A9osynth%25C3%25A8se_stellaire"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&bookcmd=book_creator&referer=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se+stellaire"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&page=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1057093" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><table class="DebutCarte" style="width:auto; margin:0; border:none; border-spacing:0; padding:0; text-align:center; padding:0px; float:right; clear:right;"> <tbody><tr><td style="border:none; padding:0"><div style="position:relative;;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/HR-diag-no-text-2.svg/400px-HR-diag-no-text-2.svg.png" decoding="async" width="400" height="457" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/HR-diag-no-text-2.svg/600px-HR-diag-no-text-2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/HR-diag-no-text-2.svg/800px-HR-diag-no-text-2.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="585" /></span></span> <div style="position: absolute; left:74px; top: 392px;"><a href="/wiki/Diagramme_de_Hertzsprung-Russell" title="Diagramme de Hertzsprung-Russell"><span style="color: #000080; font-size: 110%">Diagramme de Hertzsprung-Russell</span></a></div> <div style="position: absolute; left:182px; top: 432px;"><a href="/wiki/Type_spectral" title="Type spectral"><span style="color: #000080; font-size: 100%">Type spectral</span></a></div> <div style="position: absolute; left:346px; top: 364px;"><a href="/wiki/Naine_brune" title="Naine brune"><span style="color: white; font-size: 100%">Naines brunes</span></a></div> <div style="position: absolute; left:138px; top: 316px;"><a href="/wiki/Naine_blanche" title="Naine blanche"><span style="color: black; font-size: 100%">Naines blanches</span></a></div> <div style="position: absolute; left:186px; top: 268px;"><a href="/wiki/%C3%89toile_sous-naine" title="Étoile sous-naine"><span style="color: black; font-size: 100%">Sous-naines</span></a></div> <div style="position: absolute; left:94px; top: 222px;"><a href="/wiki/S%C3%A9quence_principale" title="Séquence principale"><span style="color: black; font-size: 100%">Séquence principale<br />("naines")</span></a></div> <div style="position: absolute; left:262px; top: 184px;"><a href="/wiki/%C3%89toile_sous-g%C3%A9ante" title="Étoile sous-géante"><span style="color: black; font-size: 100%">Sous-géantes</span></a></div> <div style="position: absolute; left:174px; top: 164px;"><a href="/wiki/%C3%89toile_g%C3%A9ante" title="Étoile géante"><span style="color: black; font-size: 100%">Géantes</span></a></div> <div style="position: absolute; left:154px; top: 132px;"><a href="/wiki/%C3%89toile_g%C3%A9ante_lumineuse" title="Étoile géante lumineuse"><span style="color: black; font-size: 100%">Étoiles géantes lumineuses</span></a></div> <div style="position: absolute; left:174px; top: 104px;"><a href="/wiki/%C3%89toile_superg%C3%A9ante" title="Étoile supergéante"><span style="color: black; font-size: 100%">Supergéantes</span></a></div> <div style="position: absolute; left:174px; top: 71.2px;"><a href="/wiki/%C3%89toile_hyperg%C3%A9ante" title="Étoile hypergéante"><span style="color: black; font-size: 100%">Hypergéantes</span></a></div> <div style="position: absolute; left:-14px; top: 212px;"><a href="/wiki/Magnitude_absolue" title="Magnitude absolue"><span style="color: #000080; font-size: 100%">Magnitude<br />absolue<br />(M<sub>V</sub>)</span></a></div> </div></td></tr></tbody></table> <p>La <b>nucléosynthèse stellaire</b> est le terme utilisé en <a href="/wiki/Astrophysique" title="Astrophysique">astrophysique</a> pour désigner l'ensemble des <a href="/wiki/R%C3%A9action_nucl%C3%A9aire" title="Réaction nucléaire">réactions nucléaires</a> qui se produisent à l'intérieur des <a href="/wiki/%C3%89toile" title="Étoile">étoiles</a> (<a href="/wiki/Fusion_nucl%C3%A9aire" title="Fusion nucléaire">fusion nucléaire</a> et <a href="/wiki/Processus_s" title="Processus s">processus s</a>) ou pendant leur destruction explosive (<a href="/wiki/Processus_r" title="Processus r">processus r</a>, <a href="/wiki/Processus_p" title="Processus p">p</a>, <a href="/wiki/Processus_rp" title="Processus rp">rp</a>) et dont le résultat est la synthèse de la plupart des <a href="/wiki/Noyau_atomique" title="Noyau atomique">noyaux atomiques</a>. La position d'une étoile sur le <a href="/wiki/Diagramme_de_Hertzsprung-Russell" title="Diagramme de Hertzsprung-Russell">diagramme de Hertzsprung-Russell</a> détermine en grande partie les éléments qu'elle synthétise. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Histoire">Histoire</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&veaction=edit&section=1" title="Modifier la section : Histoire" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&action=edit&section=1" title="Modifier le code source de la section : Histoire"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Premiers_pas">Premiers pas</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&veaction=edit&section=2" title="Modifier la section : Premiers pas" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&action=edit&section=2" title="Modifier le code source de la section : Premiers pas"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'origine des éléments a posé un problème difficile aux scientifiques pendant longtemps. Il a fallu attendre le début du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle et l'avènement de la <a href="/wiki/M%C3%A9canique_quantique" title="Mécanique quantique">mécanique quantique</a> et de la <a href="/wiki/Physique_nucl%C3%A9aire" title="Physique nucléaire">physique nucléaire</a> pour qu'une explication satisfaisante soit apportée. Avant cela, aucune explication scientifique n'était fournie quant à la genèse des éléments. </p><p>Dès l'invention du <a href="/wiki/Spectrom%C3%A8tre" title="Spectromètre">spectromètre</a>, les astrophysiciens ont commencé à déterminer la composition chimique du <a href="/wiki/Soleil" title="Soleil">Soleil</a> pour la comparer à ce qu'on connaissait à l'époque : la <a href="/wiki/Terre" title="Terre">Terre</a> et les <a href="/wiki/M%C3%A9t%C3%A9orite" title="Météorite">météorites</a>. Une constatation simple s'est imposée : plus la <a href="/wiki/Masse_atomique" title="Masse atomique">masse</a> d'un <a href="/wiki/Atome" title="Atome">atome</a> est grande, moins il est présent dans la nature. Trois exceptions notables se présentaient : le <a href="/wiki/Lithium" title="Lithium">lithium</a>, le <a href="/wiki/B%C3%A9ryllium" title="Béryllium">béryllium</a> et le <a href="/wiki/Bore" title="Bore">bore</a>, qui dérogent à cette règle et se trouvent être extrêmement rares dans le Soleil et les météorites. </p><p>La compréhension des <a href="/wiki/%C3%89quation_d%27Einstein" title="Équation d'Einstein">équations d'Einstein</a> menant à l'idée que l'<a href="/wiki/Univers" title="Univers">Univers</a> avait eu un passé extrêmement chaud, <a href="/wiki/George_Gamow" title="George Gamow">George Gamow</a> fut le premier à penser, en 1942, que tous les éléments pouvaient avoir été formés au tout début de la vie de l'Univers, lors du <a href="/wiki/Big_Bang" title="Big Bang">Big Bang</a>. Selon lui, les éléments se formaient par additions successives de <a href="/wiki/Neutron" title="Neutron">neutrons</a> sur les éléments déjà existants, additions suivies de <a href="/wiki/Radioactivit%C3%A9_%CE%B2" title="Radioactivité β">désintégrations béta</a>. C'était une idée élégante, mais il est vite apparu que l'Univers se refroidissait alors beaucoup trop vite pour pouvoir fabriquer des éléments plus lourds que le <span class="nowrap"><a href="/wiki/Lithium_7" class="mw-redirect" title="Lithium 7">lithium 7</a></span> (<sup>7</sup>Li). </p><p>Il fallait donc trouver un autre moyen de les produire, ou plus précisément une autre explication quant à leur production. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Avancées_théoriques"><span id="Avanc.C3.A9es_th.C3.A9oriques"></span>Avancées théoriques</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&veaction=edit&section=3" title="Modifier la section : Avancées théoriques" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&action=edit&section=3" title="Modifier le code source de la section : Avancées théoriques"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>En 1919, <a href="/wiki/Jean_Perrin" title="Jean Perrin">Jean Perrin</a> puis <a href="/wiki/Arthur_Eddington" title="Arthur Eddington">Arthur Eddington</a>, sur la base de mesures précises effectuées par <a href="/wiki/Francis_William_Aston" title="Francis William Aston">F. W. Aston</a>, furent les premiers à suggérer que les étoiles produisaient leur énergie par la <a href="/wiki/Fusion_nucl%C3%A9aire" title="Fusion nucléaire">fusion nucléaire</a> de <a href="/wiki/Noyau_atomique" title="Noyau atomique">noyaux</a> d'<a href="/wiki/Hydrog%C3%A8ne" title="Hydrogène">hydrogène</a> en <a href="/wiki/H%C3%A9lium" title="Hélium">hélium</a>. </p><p>En 1928, <a href="/wiki/George_Gamow" title="George Gamow">George Gamow</a> décrivit ce qui est maintenant appelé le <i>facteur de Gamow</i> ; une formule de <a href="/wiki/M%C3%A9canique_quantique" title="Mécanique quantique">mécanique quantique</a> qui donne la probabilité que deux noyaux s'approchent suffisamment l'un de l'autre pour que la <a href="/wiki/Interaction_forte" title="Interaction forte">force nucléaire forte</a> puisse surpasser la <a href="/wiki/Barri%C3%A8re_coulombienne" title="Barrière coulombienne">barrière coulombienne</a>. Le <i>facteur de Gamow</i> fut ensuite utilisé par <a href="/wiki/Robert_Atkinson" title="Robert Atkinson">Robert Atkinson</a> et <a href="/wiki/Fritz_Houtermans" title="Fritz Houtermans">Fritz Houtermans</a>, puis par <a href="/wiki/Edward_Teller" title="Edward Teller">Edward Teller</a> et Gamow lui-même, pour déduire la vitesse des réactions nucléaires aux températures élevées que l'on supposait exister à l'intérieur des étoiles. </p><p>En 1939, dans un article intitulé <i><span class="lang-en" lang="en">Energy production in stars</span></i> (« Production d'énergie dans les étoiles »), <a href="/wiki/Hans_Bethe" title="Hans Bethe">Hans Bethe</a> analysa les différentes réactions possibles par lesquelles de l'hydrogène peut fusionner en hélium. Il y sélectionna deux mécanismes dont il pensait qu'ils étaient la source d'énergie des étoiles : </p> <ul><li>le premier, la <a href="/wiki/Cha%C3%AEne_proton-proton" title="Chaîne proton-proton">chaîne proton-proton</a>, comme étant la principale source d'énergie dans les étoiles de faible masse comme le <a href="/wiki/Soleil" title="Soleil">Soleil</a> ou plus petites ;</li> <li>le second, le <a href="/wiki/Cycle_carbone-azote-oxyg%C3%A8ne" title="Cycle carbone-azote-oxygène">cycle carbone-azote-oxygène</a> ou « cycle CNO », qui fut aussi considéré par <a href="/wiki/Carl_von_Weizs%C3%A4cker" class="mw-redirect" title="Carl von Weizsäcker">Carl von Weizsäcker</a> en 1938, étant prépondérant dans les étoiles plus massives.</li></ul> <p>Puis dès 1946, <a href="/wiki/Fred_Hoyle" title="Fred Hoyle">Fred Hoyle</a> avait suggéré que les étoiles pourraient être le lieu de formation de tous les éléments. En 1952, on découvrit dans le spectre d'une étoile l'élément <a href="/wiki/Techn%C3%A9tium" title="Technétium">technétium</a>, dont tous les <a href="/wiki/Isotope" title="Isotope">isotopes</a> sont radioactifs. Or, la plus grande <a href="/wiki/Demi-vie" title="Demi-vie">demi-vie</a> parmi ces isotopes est de l'ordre de quelques millions d'années. Cela prouvait que ce technétium avait bien été formé <i>dans</i> l'étoile. </p><p>Toutes les pièces du puzzle étaient là, il ne restait plus qu'à les assembler de manière cohérente. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Percée_théorique"><span id="Perc.C3.A9e_th.C3.A9orique"></span>Percée théorique</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&veaction=edit&section=4" title="Modifier la section : Percée théorique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&action=edit&section=4" title="Modifier le code source de la section : Percée théorique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De manière quasiment simultanée, deux articles parurent en 1957, qui révolutionnèrent l'astrophysique. Le premier, signé par <a href="/wiki/Alastair_Cameron" title="Alastair Cameron">Alastair Cameron</a><sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> fut publié peu avant celui de <a href="/wiki/Geoffrey_Burbidge" title="Geoffrey Burbidge">Geoffrey Burbidge</a>, <a href="/wiki/Margaret_Burbidge" title="Margaret Burbidge">Margaret Burbidge</a>, <a href="/wiki/William_Fowler" title="William Fowler">William Fowler</a> et <a href="/wiki/Fred_Hoyle" title="Fred Hoyle">Fred Hoyle</a><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. C'est dans ce second article que fut présentée une théorie complète de la nucléosynthèse stellaire, le rendant tellement célèbre qu'il est le plus souvent cité dans la littérature par les initiales de ses auteurs : « <a href="/wiki/B2FH" title="B2FH">B<sup>2</sup>FH</a> ». </p><p>Dans ces deux articles, les auteurs recherchaient quelles sont les conditions qui permettent de fabriquer les éléments en les synthétisant, et montrèrent que ces conditions sont réunies au cœur des étoiles. L'article B<sup>2</sup>FH brossait un panorama de l'origine des éléments, depuis la fusion de l'hydrogène jusqu'à la production des éléments les plus lourds lors des <a href="/wiki/Supernova" title="Supernova">supernovas</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nucléosynthèse_calme"><span id="Nucl.C3.A9osynth.C3.A8se_calme"></span>Nucléosynthèse calme</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&veaction=edit&section=5" title="Modifier la section : Nucléosynthèse calme" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&action=edit&section=5" title="Modifier le code source de la section : Nucléosynthèse calme"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Nucleosynthesis_in_a_star.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Nucleosynthesis_in_a_star.gif/440px-Nucleosynthesis_in_a_star.gif" decoding="async" width="440" height="342" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Nucleosynthesis_in_a_star.gif/660px-Nucleosynthesis_in_a_star.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f3/Nucleosynthesis_in_a_star.gif 2x" data-file-width="688" data-file-height="535" /></a><figcaption>En fin de vie, plusieurs réactions de fusion nucléaires se produisent « en pelures d'<a href="/wiki/Oignon" title="Oignon">oignon</a> » au sein d'une étoile massive.</figcaption></figure> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/%C3%89volution_des_%C3%A9toiles" class="mw-redirect" title="Évolution des étoiles">Évolution des étoiles</a> et <a href="/wiki/Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_primordiale" title="Nucléosynthèse primordiale">Nucléosynthèse primordiale</a>.</div></div> <p>Dans les <a href="/wiki/%C3%89toile" title="Étoile">étoiles</a> se succèdent des phases de fusion (qui peuvent avoir lieu dans le cœur même de l'étoile, ou dans les couches adjacentes à celui-ci) et de contraction. Ces fusions successives produisent <i>tous</i> les éléments que l'on connaît, jusqu'au <a href="/wiki/Fer" title="Fer">fer</a>. </p><p>Au début de la vie d'une étoile se trouve un nuage de gaz (principalement de l'<a href="/wiki/Hydrog%C3%A8ne" title="Hydrogène">hydrogène</a>, synthétisé lors du <a href="/wiki/Big_Bang" title="Big Bang">Big Bang</a>), qui, principalement par <a href="/wiki/Effondrement_gravitationnel" title="Effondrement gravitationnel">effondrement gravitationnel</a><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite_crochet">[</span>a<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, se met à se contracter. Du fait de cette contraction rapprochant les <a href="/wiki/Proton" title="Proton">protons</a> et augmentant donc leurs collisions, la <a href="/wiki/Temp%C3%A9rature" title="Température">température</a> augmente progressivement ; quand elle dépasse dix millions de <a href="/wiki/Kelvin" title="Kelvin">kelvins</a>, elle est suffisante pour que les noyaux d'hydrogène aient assez d'énergie pour vaincre la <a href="/wiki/Barri%C3%A8re_coulombienne" title="Barrière coulombienne">barrière coulombienne</a> et ainsi <a href="/wiki/Fusion_nucl%C3%A9aire" title="Fusion nucléaire">fusionner</a> en <a href="/wiki/H%C3%A9lium" title="Hélium">hélium</a>. </p><p>L'énergie libérée par cette fusion (conformément à la célèbre formule <a href="/wiki/E%3Dmc2" title="E=mc2">E=M·c<sup>2</sup></a>) contrebalance alors l'effet de la gravité, et l'étoile atteint ainsi un premier équilibre. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Fusion_de_l'hydrogène"><span id="Fusion_de_l.27hydrog.C3.A8ne"></span>Fusion de l'hydrogène</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&veaction=edit&section=6" title="Modifier la section : Fusion de l'hydrogène" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&action=edit&section=6" title="Modifier le code source de la section : Fusion de l'hydrogène"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'hydrogène est le carburant majeur des étoiles et sa fusion est le premier maillon de la chaîne de nucléosynthèse. Comme suggéré en 1939 par Hans Bethe, il y a deux manières de transformer l'hydrogène en hélium : </p> <ul><li>le cycle <a href="/wiki/Cha%C3%AEne_proton-proton" title="Chaîne proton-proton">proton-proton</a> permet de transformer de l'hydrogène en <a href="/wiki/H%C3%A9lium_4" title="Hélium 4"><sup>4</sup>He</a>. Ce cycle est divisé en plusieurs réactions. La première réaction de ce cycle permet la transformation d'un proton et d'un neutron en <a href="/wiki/Deut%C3%A9rium" title="Deutérium">deutérium</a>. Ensuite, selon ce qui est disponible au cœur de l'étoile (<i>donc selon le moment de son évolution auquel se produit cette réaction</i>), par l'intermédiaire du <a href="/wiki/Tritium" title="Tritium">tritium</a> ou de l'<span class="nowrap"><a href="/wiki/H%C3%A9lium_3" title="Hélium 3">hélium 3</a></span> avec lesquels les <a href="/wiki/Atome" title="Atome">atomes</a> de deutérium vont fusionner, l'étoile engendre de l'<span class="nowrap"><a href="/wiki/H%C3%A9lium_4" title="Hélium 4">hélium 4</a></span> ;</li> <li>le <a href="/wiki/Cycle_carbone-azote-oxyg%C3%A8ne" title="Cycle carbone-azote-oxygène">cycle carbone-azote-oxygène</a> (CNO) se produit quant à lui à plus haute température, car les atomes qui fusionnent lors de ce cycle ont des <a href="/wiki/Masse_atomique" title="Masse atomique">masses atomiques</a> beaucoup plus élevées que l'hydrogène. Une autre condition pour que ce cycle puisse participer à la synthèse d'éléments est que les éléments <a href="/wiki/Carbone" title="Carbone">carbone</a>, <a href="/wiki/Oxyg%C3%A8ne" title="Oxygène">oxygène</a> et <a href="/wiki/Azote" title="Azote">azote</a> soient présents dans le cœur de l'étoile. La figure ci-contre en précise le déroulement, l'hélium étant émis sous forme de <a href="/wiki/Particule_%CE%B1" title="Particule α">particules α</a>. Ce cycle se décompose en trois sous-cycles (<abbr class="abbr" title="1"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span></abbr>, <abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr> et <abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr>), qui produisent chacun différents <a href="/wiki/Isotope" title="Isotope">isotopes</a> servant de base au sous-cycle suivant.</li></ul> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:CNO.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/CNO.png/260px-CNO.png" decoding="async" width="260" height="181" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/CNO.png/390px-CNO.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/CNO.png/520px-CNO.png 2x" data-file-width="873" data-file-height="609" /></a><figcaption>Détails du cycle CNO se produisant à l'intérieur d'une étoile, faisant apparaître trois sous-cycles et l'émissions d'hélium.</figcaption></figure> <p>Globalement, la réaction de fusion de l'hydrogène peut s'écrire de la manière suivante<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite_crochet">[</span>b<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> : </p> <dl><dd>4 <a href="/wiki/Proton" title="Proton">p</a> ⟶ <a href="/wiki/H%C3%A9lium_4" title="Hélium 4"><sup>4</sup>He</a> + 2 <a href="/wiki/Positon" title="Positon">e<sup>+</sup></a> + 2 <a href="/wiki/Photon" title="Photon"><i>ν</i></a> + <a href="/wiki/%C3%89nergie" title="Énergie">E</a>.</dd></dl> <p>Cette réaction de fusion de l'hydrogène est la plus <a href="/wiki/Exothermique" class="mw-redirect" title="Exothermique">exothermique</a> de toutes les réactions qui vont se produire au cœur des étoiles. Comme les étoiles sont composées majoritairement d'hydrogène, elles disposent à ce moment de leur vie d'une grande quantité de combustible, qui leur fournit donc une grande quantité d'énergie. Cela explique pourquoi les étoiles passent la plus grande partie de leur existence dans cette phase de combustion de l'hydrogène, on dit alors qu'elles sont dans la <a href="/wiki/S%C3%A9quence_principale" title="Séquence principale">séquence principale</a>. </p><p>Au bout d'un temps dépendant de la masse de l'étoile, la quantité d'hydrogène dans le cœur de l'étoile finit par ne plus être suffisante pour entretenir un taux de réaction assez élevé pour contrebalancer l'effet de la gravitation. Le cœur de l'étoile se contracte alors. Lors de cette contraction, sa température augmente à nouveau (comme n'importe quel gaz que l'on comprime), de même que sa densité. Quand la température atteint quelque 10<sup>8</sup> kelvins, la fusion de l'<a href="/wiki/H%C3%A9lium" title="Hélium">hélium</a> peut alors s'amorcer. </p> <div class="clear" style="clear:both;"></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Fusion_de_l'hélium"><span id="Fusion_de_l.27h.C3.A9lium"></span>Fusion de l'hélium</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&veaction=edit&section=7" title="Modifier la section : Fusion de l'hélium" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&action=edit&section=7" title="Modifier le code source de la section : Fusion de l'hélium"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>C'est lorsque cette réaction démarre que la structure en couches d'une étoile se forme. En effet, la température au centre de l'étoile est telle que les couches externes au noyau sont suffisamment chaudes pour que puissent s'amorcer des réactions de fusion. </p> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/R%C3%A9action_triple_alpha" title="Réaction triple alpha">Réaction triple alpha</a>.</div></div> <p>Deux réactions permettent la transformation d'hélium en éléments plus lourds : </p> <dl><dd><table border="0"> <tbody><tr> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/H%C3%A9lium_4" title="Hélium 4"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">4<br />2</span>He</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/H%C3%A9lium_4" title="Hélium 4"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">4<br />2</span>He</a></span> </td> <td>⟶ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/B%C3%A9ryllium_8" title="Béryllium 8"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">8<br />4</span>Be</a></span> </td> <td>+ </td> <td><a href="/wiki/Rayon_gamma" title="Rayon gamma"><i>γ</i></a> </td> <td> (1) </td></tr> <tr> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/B%C3%A9ryllium_8" title="Béryllium 8"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">8<br />4</span>Be</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/H%C3%A9lium_4" title="Hélium 4"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">4<br />2</span>He</a></span> </td> <td>⟶ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Carbone_12" title="Carbone 12"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">12<br />6</span>C</a></span> </td> <td>+ </td> <td><a href="/wiki/Rayon_gamma" title="Rayon gamma"><i>γ</i></a> </td> <td> (2) </td></tr></tbody></table></dd></dl> <p>La réaction (2) a posé un problème à première vue insoluble. En effet on trouve une grande quantité de <a href="/wiki/Carbone" title="Carbone">carbone</a> <sup>12</sup>C dans l'Univers. Mais des calculs théoriques ont montré que le <a href="/wiki/B%C3%A9ryllium" title="Béryllium">béryllium</a> <sup>8</sup>Be avait une <a href="/wiki/Demi-vie" title="Demi-vie">demi-vie</a> de l'ordre de 10<sup>−16</sup> secondes, ce qui rend hautement improbable que l'on puisse fabriquer du <sup>12</sup>C en quantités importantes à partir de <sup>8</sup>Be. </p><p>Pour tenter de résoudre ce problème, <a href="/wiki/Fred_Hoyle" title="Fred Hoyle">Fred Hoyle</a> suggéra que la réaction entre le <sup>4</sup>He et le <sup>8</sup>Be devait être en <a href="/wiki/R%C3%A9sonance" title="Résonance">résonance</a> avec un niveau d'énergie inconnu du <sup>12</sup>C. Si ce niveau résonnant existait, alors, la <a href="/wiki/Section_efficace" title="Section efficace">section efficace</a> de la réaction numéro 2 serait considérablement augmentée, la rendant par là même possible. Quelques années après cette prédiction, des mesures en laboratoire ont montré qu'effectivement, cet état excité existait. Ce carbone disponible va pouvoir réagir lui aussi avec les atomes d'hélium présents selon la réaction suivante : </p> <dl><dd><table border="0"> <tbody><tr> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Carbone_12" title="Carbone 12"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">12<br />6</span>C</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/H%C3%A9lium_4" title="Hélium 4"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">4<br />2</span>He</a></span> </td> <td>⟶ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Oxyg%C3%A8ne_16" class="mw-redirect" title="Oxygène 16"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">16<br />8</span>O</a></span> </td> <td>+ </td> <td><a href="/wiki/Rayon_gamma" title="Rayon gamma"><i>γ</i></a>. </td></tr></tbody></table></dd></dl> <p>À la fin de la phase de fusion de l'hélium, le cœur de l'étoile est donc composé majoritairement de carbone <sup>12</sup>C et d'<a href="/wiki/Oxyg%C3%A8ne" title="Oxygène">oxygène</a> <sup>16</sup>O. Comme pour la fin de la fusion de l'hydrogène, ce qui se passe ensuite ne dépend que de la masse de l'étoile. Si celle-ci est suffisante, alors le cœur de l'étoile peut se contracter de nouveau. La température et la densité peuvent elles aussi augmenter, et atteindre des valeurs qui permettent successivement les fusions du carbone et du néon. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Fusions_du_carbone_et_du_néon"><span id="Fusions_du_carbone_et_du_n.C3.A9on"></span>Fusions du carbone et du néon</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&veaction=edit&section=8" title="Modifier la section : Fusions du carbone et du néon" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&action=edit&section=8" title="Modifier le code source de la section : Fusions du carbone et du néon"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Fusion_du_carbone_(r%C3%A9action_nucl%C3%A9aire)" class="mw-redirect" title="Fusion du carbone (réaction nucléaire)">Fusion du carbone</a>.</div></div> <p>La fusion du carbone s'amorce quand la température au cœur de l'étoile dépasse le milliard de kelvins. Trois réactions principales se produisent, pouvant former du <a href="/wiki/Sodium" title="Sodium">sodium</a>, du <a href="/wiki/N%C3%A9on" title="Néon">néon</a> ou du <a href="/wiki/Magn%C3%A9sium" title="Magnésium">magnésium</a> 23<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite_crochet">[</span>c<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> : </p> <dl><dd><table border="0"> <tbody><tr> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Carbone_12" title="Carbone 12"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">12<br />6</span>C</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Carbone_12" title="Carbone 12"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">12<br />6</span>C</a></span> </td> <td>⟶ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Sodium_23" class="mw-redirect" title="Sodium 23"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">23<br />11</span>Na</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Proton" title="Proton"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">1<br />1</span>p</a></span> ; </td></tr> <tr> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Carbone_12" title="Carbone 12"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">12<br />6</span>C</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Carbone_12" title="Carbone 12"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">12<br />6</span>C</a></span> </td> <td>⟶ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/N%C3%A9on_20" class="mw-redirect" title="Néon 20"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">20<br />10</span>Ne</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/H%C3%A9lium_4" title="Hélium 4"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">4<br />2</span>He</a></span> ; </td></tr> <tr> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Carbone_12" title="Carbone 12"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">12<br />6</span>C</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Carbone_12" title="Carbone 12"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">12<br />6</span>C</a></span> </td> <td>⟶ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Magn%C3%A9sium_23" class="mw-redirect" title="Magnésium 23"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">23<br />12</span>Mg</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Neutron" title="Neutron"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">1<br />0</span>n</a></span>. </td></tr></tbody></table></dd></dl> <p>Si la température du cœur de l'étoile reste proche du milliard de degrés, les deux premières réactions sont favorisées. Si au contraire elle s'élève au-dessus de <span title="1 099 999 726,85 °C ou 1 979 999 540,33 °F" style="cursor:help">1,1</span> × 10<sup>9</sup> <abbr class="abbr" title="kelvin">K</abbr>, c'est alors la <abbr class="abbr" title="Troisième">3<sup>e</sup></abbr> réaction qui prédomine. Et de même, quand le carbone vient à manquer, le cœur se contracte, la température s'élève. </p> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Fusion_du_n%C3%A9on_(r%C3%A9action_nucl%C3%A9aire)" class="mw-redirect" title="Fusion du néon (réaction nucléaire)">Fusion du néon</a>.</div></div> <p>Lorsque la température dépasse <span title="1 199 999 726,85 °C ou 2 159 999 540,33 °F" style="cursor:help">1,2</span> × 10<sup>9</sup> <abbr class="abbr" title="kelvin">K</abbr>, les atomes de <a href="/wiki/N%C3%A9on" title="Néon">néon</a> ont suffisamment d'énergie pour que leur fusion commence. Deux réactions principales ont lieu, qui peuvent produire de l'oxygène 16 ou du magnésium 24<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite_crochet">[</span>d<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> : </p> <dl><dd><table border="0"> <tbody><tr> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/N%C3%A9on_20" class="mw-redirect" title="Néon 20"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">20<br />10</span>Ne</a></span> </td> <td>+ </td> <td><a href="/wiki/Rayon_gamma" title="Rayon gamma"><i>γ</i></a> </td> <td>⟶ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Oxyg%C3%A8ne_16" class="mw-redirect" title="Oxygène 16"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">16<br />8</span>O</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/H%C3%A9lium_4" title="Hélium 4"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">4<br />2</span>He</a></span> ; </td></tr> <tr> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/N%C3%A9on_20" class="mw-redirect" title="Néon 20"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">20<br />10</span>Ne</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/H%C3%A9lium_4" title="Hélium 4"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">4<br />2</span>He</a></span> </td> <td>⟶ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Magn%C3%A9sium_24" class="mw-redirect" title="Magnésium 24"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">24<br />12</span>Mg</a></span> </td> <td>+ </td> <td><a href="/wiki/Rayon_gamma" title="Rayon gamma"><i>γ</i></a>. </td></tr></tbody></table></dd></dl> <p>La combustion du carbone et du néon produit aussi des neutrons par les réactions suivantes : </p> <dl><dd><table border="0"> <tbody><tr> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Carbone_13" title="Carbone 13"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">13<br />6</span>C</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/H%C3%A9lium_4" title="Hélium 4"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">4<br />2</span>He</a></span> </td> <td>⟶ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Oxyg%C3%A8ne_16" class="mw-redirect" title="Oxygène 16"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">16<br />8</span>O</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Neutron" title="Neutron"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">1<br />0</span>n</a></span> ; </td></tr> <tr> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/N%C3%A9on_22" class="mw-redirect" title="Néon 22"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">22<br />10</span>Ne</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/H%C3%A9lium_4" title="Hélium 4"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">4<br />2</span>He</a></span> </td> <td>⟶ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Magn%C3%A9sium_25" class="mw-redirect" title="Magnésium 25"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">25<br />12</span>Mg</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Neutron" title="Neutron"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">1<br />0</span>n</a></span>. </td></tr></tbody></table></dd></dl> <p>Lors du <a href="/wiki/Processus_s" title="Processus s">processus s</a> les neutrons produits de ces réactions sont absorbés par des noyaux qui augmentent ainsi leur nombre de nucléons. Dans ces noyaux les neutrons excédentaires se transforment en protons en émettant un électron et un neutrino. Le processus s peut produire les noyaux jusqu'au <a href="/wiki/Bismuth_209" title="Bismuth 209">bismuth 209</a>. </p><p>La phase suivante fait intervenir cette fois les atomes d'oxygène. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Fusion_de_l'oxygène"><span id="Fusion_de_l.27oxyg.C3.A8ne"></span>Fusion de l'oxygène</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&veaction=edit&section=9" title="Modifier la section : Fusion de l'oxygène" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&action=edit&section=9" title="Modifier le code source de la section : Fusion de l'oxygène"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Fusion_de_l%27oxyg%C3%A8ne_(r%C3%A9action_nucl%C3%A9aire)" class="mw-redirect" title="Fusion de l'oxygène (réaction nucléaire)">Fusion de l'oxygène</a>.</div></div> <p>La dernière contraction du cœur de l'étoile a conduit celui-ci à atteindre une température de plus de 2 milliards de kelvins. À cette température, les atomes d'oxygène fusionnent, et cinq principales réactions ont lieu : </p> <dl><dd><table border="0"> <tbody><tr> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Oxyg%C3%A8ne_16" class="mw-redirect" title="Oxygène 16"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">16<br />8</span>O</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Oxyg%C3%A8ne_16" class="mw-redirect" title="Oxygène 16"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">16<br />8</span>O</a></span> </td> <td>⟶ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Silicium_28" class="mw-redirect" title="Silicium 28"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">28<br />14</span>Si</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/H%C3%A9lium_4" title="Hélium 4"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">4<br />2</span>He</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span title="1,537 128 × 10⁻¹² J ou 925 679 968,2 kJ/mol ou 11 894 641 200 nm" style="cursor:help">9,594</span> <abbr class="abbr" title="mégaélectron-volt">MeV</abbr> ; </td></tr> <tr> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Oxyg%C3%A8ne_16" class="mw-redirect" title="Oxygène 16"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">16<br />8</span>O</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Oxyg%C3%A8ne_16" class="mw-redirect" title="Oxygène 16"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">16<br />8</span>O</a></span> </td> <td>⟶ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Phosphore_31" class="mw-redirect" title="Phosphore 31"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">31<br />15</span>P</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Proton" title="Proton"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">1<br />1</span>p</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span title="1,230 151 × 10⁻¹² J ou 740 814 133,4 kJ/mol ou 9 519 184 400 nm" style="cursor:help">7,678</span> <abbr class="abbr" title="mégaélectron-volt">MeV</abbr> ; </td></tr> <tr> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Oxyg%C3%A8ne_16" class="mw-redirect" title="Oxygène 16"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">16<br />8</span>O</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Oxyg%C3%A8ne_16" class="mw-redirect" title="Oxygène 16"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">16<br />8</span>O</a></span> </td> <td>⟶ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Soufre_31" class="mw-redirect" title="Soufre 31"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">31<br />16</span>S</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Neutron" title="Neutron"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">1<br />0</span>n</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span title="2,403 264 × 10⁻¹³ J ou 144 727 950 kJ/mol ou 1 859 700 000 nm" style="cursor:help">1,500</span> <abbr class="abbr" title="mégaélectron-volt">MeV</abbr> ; </td></tr> <tr> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Oxyg%C3%A8ne_16" class="mw-redirect" title="Oxygène 16"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">16<br />8</span>O</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Oxyg%C3%A8ne_16" class="mw-redirect" title="Oxygène 16"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">16<br />8</span>O</a></span> </td> <td>⟶ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Silicium_30" class="mw-redirect" title="Silicium 30"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">30<br />14</span>Si</a></span> </td> <td>+ </td> <td>2 <span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Proton" title="Proton"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">1<br />1</span>p</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span title="6,104 291 × 10⁻¹⁴ J ou 36 760 899,3 kJ/mol ou 472 363 800 nm" style="cursor:help">0,381</span> <abbr class="abbr" title="mégaélectron-volt">MeV</abbr> ; </td></tr> <tr> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Oxyg%C3%A8ne_16" class="mw-redirect" title="Oxygène 16"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">16<br />8</span>O</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Oxyg%C3%A8ne_16" class="mw-redirect" title="Oxygène 16"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">16<br />8</span>O</a></span> </td> <td>⟶ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Phosphore_30" class="mw-redirect" title="Phosphore 30"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">30<br />15</span>P</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Deut%C3%A9rium" title="Deutérium"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">2<br />1</span>D</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span title="3,859 642 × 10⁻¹³ J ou 232 433 087,7 kJ/mol ou 2 986 678 200 nm" style="cursor:help">2,409</span> <abbr class="abbr" title="mégaélectron-volt">MeV</abbr>. </td></tr></tbody></table></dd></dl> <p>Alternativement : </p> <dl><dd><table border="0"> <tbody><tr> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Oxyg%C3%A8ne_16" class="mw-redirect" title="Oxygène 16"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">16<br />8</span>O</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Oxyg%C3%A8ne_16" class="mw-redirect" title="Oxygène 16"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">16<br />8</span>O</a></span> </td> <td>⟶ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Soufre_32" class="mw-redirect" title="Soufre 32"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">32<br />16</span>S</a></span> </td> <td>+ </td> <td><a href="/wiki/Rayon_gamma" title="Rayon gamma"><i>γ</i></a> </td> <td>+ </td> <td><a href="/wiki/%C3%89nergie" title="Énergie">E</a> ; </td></tr> <tr> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Oxyg%C3%A8ne_16" class="mw-redirect" title="Oxygène 16"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">16<br />8</span>O</a></span> </td> <td>+ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Oxyg%C3%A8ne_16" class="mw-redirect" title="Oxygène 16"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">16<br />8</span>O</a></span> </td> <td>⟶ </td> <td><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Magn%C3%A9sium_24" class="mw-redirect" title="Magnésium 24"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">24<br />12</span>Mg</a></span> </td> <td>+ </td> <td>2 <span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/H%C3%A9lium_4" title="Hélium 4"><span style="display:inline-block; margin-bottom:-0.3em; vertical-align:-0.4em; line-height:1em; font-size:80%; text-align:right;">4<br />2</span>He</a></span> </td> <td>+ </td> <td><a href="/wiki/%C3%89nergie" title="Énergie">E</a>. </td></tr></tbody></table></dd></dl> <p>Les particules alpha, les neutrons et les protons libérés lors de ces réactions ont suffisamment d'énergie pour participer à la synthèse d'autres éléments. On va donc voir apparaître lors de cette phase un grand nombre d'éléments, tels que le <a href="/wiki/Chlore" title="Chlore">chlore</a>, l'<a href="/wiki/Argon" title="Argon">argon</a>, le <a href="/wiki/Potassium" title="Potassium">potassium</a>, le <a href="/wiki/Calcium" title="Calcium">calcium</a>, le <a href="/wiki/Titane" title="Titane">titane</a>, <abbr class="abbr" title="et cetera">etc.</abbr> </p><p>Une fois l'oxygène épuisé, se termine la dernière phase de fusion d'éléments au cœur de l'étoile : la fusion du <a href="/wiki/Silicium" title="Silicium">silicium</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Fusion_du_silicium">Fusion du silicium</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&veaction=edit&section=10" title="Modifier la section : Fusion du silicium" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&action=edit&section=10" title="Modifier le code source de la section : Fusion du silicium"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Fusion_du_silicium" title="Fusion du silicium">Fusion du silicium</a>.</div></div> <p>Nous sommes là dans les tout derniers moments de la vie d'une étoile. Comme on peut le voir au tableau <a href="#Tableau_récapitulatif_des_durées_de_fusion">Temps de fusion</a>, l'étoile n'a plus que quelques heures à vivre. Le cœur s'est à nouveau contracté, et cette fois-ci, la température atteint près de 3 milliards de kelvins. Les atomes de silicium sont brisés par les photons gamma présents, et libèrent des neutrons, des protons et des particules <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle \alpha }"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>α<!-- α --></mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle \alpha }</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/b79333175c8b3f0840bfb4ec41b8072c83ea88d3" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.488ex; height:1.676ex;" alt="{\displaystyle \alpha }"></span> qui vont interagir avec les atomes de <sup>28</sup>Si présents pour former tous les éléments jusqu'au <a href="/wiki/Fer" title="Fer">fer</a>. </p><p>Lorsque la quantité de fer est trop importante dans le cœur, et la quantité de silicium trop faible pour soutenir la pression de radiation produite par la fusion, l'étoile est tout à la fin de sa vie, qui va se terminer par une implosion et une explosion engendrant une nouvelle phase de nucléosynthèse (voir la section « <a href="#Nucléosynthèse_explosive">Nucléosynthèse explosive</a> »). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Processus_s">Processus s</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&veaction=edit&section=11" title="Modifier la section : Processus s" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&action=edit&section=11" title="Modifier le code source de la section : Processus s"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Processus_s" title="Processus s">Processus s</a>.</div></div> <p>Le <a href="/wiki/Processus_s" title="Processus s">processus s</a> se produit dans les couches externes des <a href="/wiki/%C3%89toile" title="Étoile">étoiles</a> de la <a href="/wiki/Branche_asymptotique_des_g%C3%A9antes" title="Branche asymptotique des géantes">branche asymptotique des géantes</a>, à partir des <a href="/wiki/Atome" title="Atome">atomes</a> de <a href="/wiki/Fer" title="Fer">fer</a> hérités d'anciennes étoiles ayant explosé (voir la section « <a href="#Nucléosynthèse_explosive">Nucléosynthèse explosive</a> »). Ces couches externes reçoivent du cœur de l'étoile un flux de <a href="/wiki/Neutron" title="Neutron">neutrons</a> relativement peu intense mais durable, qui transforme les noyaux de fer en noyaux plus lourds. Environ la moitié de ces noyaux lourds sont le produit du processus s. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nucléosynthèse_explosive"><span id="Nucl.C3.A9osynth.C3.A8se_explosive"></span>Nucléosynthèse explosive</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&veaction=edit&section=12" title="Modifier la section : Nucléosynthèse explosive" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&action=edit&section=12" title="Modifier le code source de la section : Nucléosynthèse explosive"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_explosive" title="Nucléosynthèse explosive">Nucléosynthèse explosive</a>.</div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Binding_energy_curve_-_common_isotopes-es.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Binding_energy_curve_-_common_isotopes-es.svg/220px-Binding_energy_curve_-_common_isotopes-es.svg.png" decoding="async" width="220" height="145" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Binding_energy_curve_-_common_isotopes-es.svg/330px-Binding_energy_curve_-_common_isotopes-es.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Binding_energy_curve_-_common_isotopes-es.svg/440px-Binding_energy_curve_-_common_isotopes-es.svg.png 2x" data-file-width="671" data-file-height="441" /></a><figcaption><a href="/wiki/%C3%89nergie_de_liaison" class="mw-disambig" title="Énergie de liaison">Énergie de liaison</a> par <a href="/wiki/Nucl%C3%A9on" title="Nucléon">nucléon</a> pour les <a href="/wiki/Isotope" title="Isotope">isotopes</a> les plus courants.</figcaption></figure> <p>La fusion du fer est <a href="/wiki/R%C3%A9action_endothermique" title="Réaction endothermique">endothermique</a>, elle absorbe de l'énergie du milieu au lieu d'en émettre. Comme sa fission nécessite aussi un apport d'énergie, le fer est l'élément le plus stable du <a href="/wiki/Tableau_p%C3%A9riodique_des_%C3%A9l%C3%A9ments" title="Tableau périodique des éléments">tableau de Mendeleïev</a>. La nucléosynthèse d'éléments plus lourds que le fer, n'étant pas productrice mais consommatrice d'énergie, ne peut qu'être le sous-produit d'événements libérant de grandes quantités d'énergie. Pour environ la moitié de ces <a href="/wiki/Nucl%C3%A9ide" title="Nucléide">nucléides</a>, produits par le <a href="/wiki/Processus_r" title="Processus r">processus r</a>, il faut aussi une densité de <a href="/wiki/Neutron" title="Neutron">neutrons</a> supérieure à 10<sup>20</sup> par <abbr class="abbr" title="centimètre cube">cm<sup>3</sup></abbr><sup id="cite_ref-Frebel2018_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-Frebel2018-7"><span class="cite_crochet">[</span>3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Deux événements fréquents dans les galaxies sont particulièrement susceptibles d'en être à l'origine : les explosions stellaires (<a href="/wiki/Supernova" title="Supernova">supernovas</a>) et les <a href="/wiki/Fusion_d%27%C3%A9toiles_%C3%A0_neutrons" title="Fusion d'étoiles à neutrons">fusions d'étoiles à neutrons</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Supernovas">Supernovas</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&veaction=edit&section=13" title="Modifier la section : Supernovas" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&action=edit&section=13" title="Modifier le code source de la section : Supernovas"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Quand la fusion du silicium se termine faute de « carburant », la production d'énergie chute brutalement. La <a href="/wiki/Pression_de_rayonnement" title="Pression de rayonnement">pression de rayonnement</a> diminuant, l'<a href="/wiki/%C3%89quilibre_hydrostatique#Astrophysique" title="Équilibre hydrostatique">équilibre au sein de l'étoile</a> — entre force gravitationnelle (centripète) et pression radiative (centrifuge) — se rompt. En quelques secondes, selon la masse de l'étoile, le <a href="/wiki/%C3%89toile#Noyau" title="Étoile">cœur de l'étoile</a> s'effondre sur lui-même et toute l'étoile implose de même. La <a href="/wiki/Densit%C3%A9" title="Densité">densité</a> du cœur augmente jusqu'à atteindre celle présente dans les <a href="/wiki/Noyau_atomique" title="Noyau atomique">noyaux atomiques</a>, ce qui forme un état de saturation nucléaire sans plus aucun vide atomique. Subséquemment, la matière et l'énergie rebondissent sur ce cœur, car il ne peut plus en intégrer, ayant atteint une densité donnée critique. Une <a href="/wiki/Onde_de_choc" title="Onde de choc">onde de choc</a> balaie alors l'étoile, du centre vers les couches externes, et rallume la fusion dans les couches périphériques. </p><p>C'est lors de cette explosion terminale que tous les éléments plus lourds que le fer sont synthétisés selon deux processus, le <a href="/wiki/Processus_r" title="Processus r">processus r</a> (addition rapide de neutrons) et le <a href="/wiki/Processus_rp" title="Processus rp">processus rp</a> (addition rapide de protons). L'<a href="/wiki/%C3%89nergie_cin%C3%A9tique" title="Énergie cinétique">énergie cinétique</a> de la périphérie du noyau effondré s'accroît brutalement, de façon désordonnée autour du noyau central, ce qui conduit à de très nombreuses collisions produisant une quantité colossale d'énergie. À condition qu'elle ne soit pas trop massive pour causer son effondrement total ou son involution vers un <a href="/wiki/Trou_noir" title="Trou noir">trou noir</a>, l'étoile devient une <a href="/wiki/Supernova" title="Supernova">supernova</a>, qui va éjecter violemment dans l'espace, sous l'effet de l'onde de choc, les éléments lourds qu'elle a synthétisés. Durant cet effondrement, de nombreuses autres réactions de fusion se produisent, avant que leurs produits soient propulsés hors de l'étoile sous l'effet de l'onde de choc centrifuge. </p><p>La masse totale de l'étoile joue ainsi un rôle critique dans la nature des éléments formés, à cause de la quantité de neutrons nécessaire à ces fusions et produits par les désintégrations secondaires. À titre d'illustration, <a href="/wiki/UY_Scuti" title="UY Scuti">UY Scuti</a>, située à 9 500 années-lumière dans la constellation de l'<a href="/wiki/%C3%89cu_de_Sobieski" title="Écu de Sobieski">Écu de Sobieski</a>, est 1 700 fois plus grande que le Soleil. Au-delà, on trouve les <a href="/wiki/Hypernova" title="Hypernova">hypernovas</a>, qui correspondent à une libération d'énergie de l'ordre de cent supernovas. À l'inverse, lorsque l'effondrement du noyau se réalise au centre d'une étoile plus massive, l'énergie dégagée par l'explosion ne suffit pas à expulser les couches externes de l'étoile. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Fusions_d'étoiles_à_neutrons"><span id="Fusions_d.27.C3.A9toiles_.C3.A0_neutrons"></span>Fusions d'étoiles à neutrons</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&veaction=edit&section=14" title="Modifier la section : Fusions d'étoiles à neutrons" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&action=edit&section=14" title="Modifier le code source de la section : Fusions d'étoiles à neutrons"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Les supernovas ont longtemps été considérées comme le principal lieu de mise en œuvre du <a href="/wiki/Processus_r" title="Processus r">processus r</a>, mais en 2016 la <a href="/wiki/Composition_chimique" title="Composition chimique">composition chimique</a> des étoiles de <span class="nowrap"><a href="/wiki/R%C3%A9ticule_II" title="Réticule II">Réticule II</a></span> (<span class="nowrap">Ret II</span>), une <a href="/wiki/Galaxie_naine_ultra-p%C3%A2le" title="Galaxie naine ultra-pâle">galaxie naine ultra-pâle</a> <a href="/wiki/Galaxie_satellite" title="Galaxie satellite">satellite</a> de la <a href="/wiki/Voie_lact%C3%A9e" title="Voie lactée">Voie lactée</a>, a montré qu'elles ne pouvaient pas l'être pour les <a href="/wiki/%C3%89l%C3%A9ment_chimique" title="Élément chimique">éléments</a> les plus lourds, et suggéré que c'est dans les <a href="/wiki/Fusion_d%27%C3%A9toiles_%C3%A0_neutrons" title="Fusion d'étoiles à neutrons">fusions d'étoiles à neutrons</a> que l'Univers fabrique des éléments comme l'<a href="/wiki/Or" title="Or">or</a> et le <a href="/wiki/Platine" title="Platine">platine</a><sup id="cite_ref-Frebel2018_7-1" class="reference"><a href="#cite_note-Frebel2018-7"><span class="cite_crochet">[</span>3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>L'abondance des éléments dans le Soleil résultant d'environ huit milliards d'années de production par des générations antérieures d'étoiles, il faut pour identifier les processus se tourner vers les étoiles datant des premiers milliards d'années suivant le <a href="/wiki/Big_Bang" title="Big Bang">Big Bang</a>, déficientes en <a href="/wiki/Fer" title="Fer">fer</a>. Les premières étoiles, de teneur en fer inférieure à 1 % de celle du Soleil, ont été repérées au début des années 1980 ; une trentaine d'années plus tard, on en connaissait plusieurs dizaines de milliers. Parmi elles, 3 à 5 % sont un peu ou beaucoup enrichies en éléments issus du processus r. C'est notamment le cas de sept des neuf étoiles les plus brillantes de <span class="nowrap">Ret II</span>, extrêmement enrichies en éléments les plus lourds du <a href="/wiki/Tableau_p%C3%A9riodique_des_%C3%A9l%C3%A9ments" title="Tableau périodique des éléments">tableau de Mendeleïev</a>. Un tel enrichissement nécessiterait des centaines voire des milliers de supernovas, alors qu'une galaxie aussi petite que <span class="nowrap">Ret II</span> n'a tout simplement pas une masse suffisante pour en avoir abrité à un si grand nombre. En revanche, les abondances en éléments lourds prédites pour une fusion d'étoiles à neutrons concordent bien avec les abondances observées<sup id="cite_ref-Frebel2018_7-2" class="reference"><a href="#cite_note-Frebel2018-7"><span class="cite_crochet">[</span>3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Tableau_récapitulatif_des_durées_de_fusion"><span id="Tableau_r.C3.A9capitulatif_des_dur.C3.A9es_de_fusion"></span>Tableau récapitulatif des durées de fusion</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&veaction=edit&section=15" title="Modifier la section : Tableau récapitulatif des durées de fusion" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&action=edit&section=15" title="Modifier le code source de la section : Tableau récapitulatif des durées de fusion"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th> </th> <th>Température </th> <th>Étoile de 0,3 <a href="/wiki/Masse_solaire" title="Masse solaire">masse solaire</a> </th> <th>Étoile de 1 masse solaire </th> <th>Étoile de 25 masses solaires </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Cha%C3%AEne_proton-proton" title="Chaîne proton-proton">Fusion de l'hydrogène</a> </td> <td><span title="3 999 726,85 °C ou 7 199 540,33 °F" style="cursor:help">4</span> × 10<sup>6</sup> <abbr class="abbr" title="kelvin">K</abbr> ; <span title="14 999 726,85 °C ou 26 999 540,33 °F" style="cursor:help">15</span> × 10<sup>6</sup> <abbr class="abbr" title="kelvin">K</abbr> ; <span title="39 999 726,85 °C ou 71 999 540,33 °F" style="cursor:help">40</span> × 10<sup>6</sup> <abbr class="abbr" title="kelvin">K</abbr> </td> <td>~800 milliards d'années </td> <td>10-12 milliards d'années </td> <td>7 millions d'années </td></tr> <tr style="background-color:var(--couleur-fond-gris-alternance, #eeeeee);color:inherit;"> <td><a href="/wiki/R%C3%A9action_triple_alpha" title="Réaction triple alpha">Fusion de l'hélium</a> </td> <td><span title="99 999 726,85 °C ou 179 999 540,33 °F" style="cursor:help">1</span> × 10<sup>8</sup> <abbr class="abbr" title="kelvin">K</abbr> </td> <td>S'arrête avant d'atteindre ce stade </td> <td>~200 millions d'années </td> <td>500 000 ans </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Fusion_du_carbone" title="Fusion du carbone">Fusion du carbone</a> </td> <td><span title="999 999 726,85 °C ou 1 799 999 540,33 °F" style="cursor:help">1</span> × 10<sup>9</sup> <abbr class="abbr" title="kelvin">K</abbr> </td> <td> </td> <td>S'arrête avant d'atteindre ce stade </td> <td>200 ans </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Fusion_du_n%C3%A9on" title="Fusion du néon">Fusion du néon</a> </td> <td><span title="1 199 999 726,85 °C ou 2 159 999 540,33 °F" style="cursor:help">1,2</span> × 10<sup>9</sup> <abbr class="abbr" title="kelvin">K</abbr> </td> <td> </td> <td> </td> <td>1 an </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Fusion_de_l%27oxyg%C3%A8ne" title="Fusion de l'oxygène">Fusion de l'oxygène</a> </td> <td><span title="1 999 999 726,85 °C ou 3 599 999 540,33 °F" style="cursor:help">2</span> × 10<sup>9</sup> <abbr class="abbr" title="kelvin">K</abbr> </td> <td> </td> <td> </td> <td>5 mois </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Fusion_du_silicium" title="Fusion du silicium">Fusion du silicium</a> </td> <td><span title="2 999 999 726,85 °C ou 5 399 999 540,33 °F" style="cursor:help">3</span> × 10<sup>9</sup> <abbr class="abbr" title="kelvin">K</abbr> </td> <td> </td> <td> </td> <td>~1 jour </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&veaction=edit&section=16" title="Modifier la section : Notes et références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&action=edit&section=16" title="Modifier le code source de la section : Notes et références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Notes">Notes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&veaction=edit&section=17" title="Modifier la section : Notes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&action=edit&section=17" title="Modifier le code source de la section : Notes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small lower-alpha" style=""><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a> </span><span class="reference-text">Par exemple, le passage d'une onde de choc à travers ce même nuage, ou le passage d'une autre étoile à proximité.</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a> </span><span class="reference-text">La <a href="/wiki/Nu_(lettre_grecque)" title="Nu (lettre grecque)">lettre <i>nu</i></a> (ν) représente un ou plusieurs <a href="/wiki/Photon" title="Photon">photons</a> contenant une partie de l'énergie libérée par la fusion sous forme de particules ; l'autre partie est sous forme d'énergie cinétique dans les particules produites de façon explosive, cette dernière énergie étant responsable de l'augmentation de température et de pression du plasma.</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a> </span><span class="reference-text">Une particule alpha (α) est un noyau d'<a href="/wiki/H%C3%A9lium" title="Hélium">hélium</a> (<sup>4</sup>He<sup>2+</sup>). Une particule p est un <a href="/wiki/Proton" title="Proton">proton</a>, c'est-à-dire un simple noyau d'<a href="/wiki/Hydrog%C3%A8ne" title="Hydrogène">hydrogène</a> (<sup>1</sup>H<sup>+</sup>). Une particule n est un <a href="/wiki/Neutron" title="Neutron">neutron</a>, responsable du rayonnement bêta (<sup>1</sup>β<sup>0</sup>).</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a> </span><span class="reference-text">Une particule gamma (γ) est un <a href="/wiki/Photon" title="Photon">photon</a> de très haute énergie (de très courte longueur d'onde).</span> </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Références"><span id="R.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Références</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&veaction=edit&section=18" title="Modifier la section : Références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&action=edit&section=18" title="Modifier le code source de la section : Références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small decimal" style=""><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a href="/wiki/Alastair_Cameron" title="Alastair Cameron">Alastair Cameron</a>, <i>On the origin of the heavy elements</i>, <a href="/wiki/The_Astrophysical_Journal" title="The Astrophysical Journal">The Astrophysical Journal</a>, <b>62</b>, 9-10 (1957) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/1957AJ.....62....9C">Voir en ligne</a>.</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a href="/wiki/Geoffrey_Burbidge" title="Geoffrey Burbidge">Geoffrey Burbidge</a>, <a href="/wiki/Margaret_Burbidge" title="Margaret Burbidge">Margaret Burbidge</a>, <a href="/wiki/William_Fowler" title="William Fowler">William Fowler</a> & <a href="/wiki/Fred_Hoyle" title="Fred Hoyle">Fred Hoyle</a>, <i>Synthesis of elements in stars</i>, <i><a href="/wiki/Review_of_Modern_Physics" class="mw-redirect" title="Review of Modern Physics">Review of Modern Physics</a></i>, <b>29</b>, 547-650 (1957) <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/1957RvMP...29..547B">Voir en ligne</a>.</span> </li> <li id="cite_note-Frebel2018-7"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Frebel2018_7-0">a</a> <a href="#cite_ref-Frebel2018_7-1">b</a> et <a href="#cite_ref-Frebel2018_7-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="FrebelBeers2018"><span class="ouvrage" id="Anna_FrebelTimothy_C._Beers2018"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Anna Frebel et Timothy C. Beers, « <cite style="font-style:normal" lang="en">The formation of the heaviest elements</cite> », <i><span class="lang-en" lang="en"><a href="/wiki/Physics_Today" title="Physics Today">Physics Today</a></span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 71, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 1,‎ <time class="nowrap" datetime="2018-01" data-sort-value="2018-01">janvier 2018</time>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 30- <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1063/PT.3.3815">10.1063/PT.3.3815</a></span> <span typeof="mw:File"><span title="Accès libre au document"><img alt="Accès libre" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png" decoding="async" width="9" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/14px-Lock-green.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/18px-Lock-green.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="813" /></span></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+formation+of+the+heaviest+elements&rft.jtitle=Physics+Today&rft.issue=1&rft.aulast=Frebel&rft.aufirst=Anna&rft.au=Timothy+C.+Beers&rft.date=2018-01&rft.volume=71&rft.pages=30-&rft_id=info%3Adoi%2F10.1063%2FPT.3.3815&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ANucl%C3%A9osynth%C3%A8se+stellaire"></span></span></span>.</span> </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Articles_connexes">Articles connexes</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&veaction=edit&section=19" title="Modifier la section : Articles connexes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&action=edit&section=19" title="Modifier le code source de la section : Articles connexes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_primordiale" title="Nucléosynthèse primordiale">Nucléosynthèse primordiale</a></li> <li><a href="/wiki/Processus_s" title="Processus s">Processus s</a></li> <li><a href="/wiki/Processus_r" title="Processus r">Processus r</a></li> <li><a href="/wiki/Processus_rp" title="Processus rp">Processus rp</a></li></ul> <div class="navbox-container" style="clear:both;"> <table class="navbox collapsible noprint autocollapse" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="2" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Processus_nucl%C3%A9aires" title="Modèle:Palette Processus nucléaires"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a> · <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Processus_nucl%C3%A9aires&action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%">Processus nucléaires</div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Radioactivit%C3%A9" title="Radioactivité">Radioactivité</a></th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Radioactivit%C3%A9_%CE%B1" title="Radioactivité α">Radioactivité α</a></li> <li><a href="/wiki/Radioactivit%C3%A9_%CE%B2" title="Radioactivité β">Radioactivité β</a></li> <li><a href="/wiki/Rayon_gamma" title="Rayon gamma">Rayon gamma</a></li> <li><a href="/wiki/Radioactivit%C3%A9_de_clusters" title="Radioactivité de clusters">Radioactivité de clusters</a></li> <li><a href="/wiki/Double_d%C3%A9sint%C3%A9gration_b%C3%AAta" title="Double désintégration bêta">Double désintégration bêta</a></li> <li><a href="/wiki/Double_capture_%C3%A9lectronique" title="Double capture électronique">Double capture électronique</a></li> <li><a href="/wiki/Conversion_interne" title="Conversion interne">Conversion interne</a></li> <li><a href="/wiki/Transition_isom%C3%A9rique" title="Transition isomérique">Transition isomérique</a></li> <li><a href="/wiki/Fission_nucl%C3%A9aire" title="Fission nucléaire">Fission nucléaire</a> <ul><li><a href="/wiki/Fission_spontan%C3%A9e" title="Fission spontanée">Fission spontanée</a></li> <li><a href="/wiki/Fission_ternaire" title="Fission ternaire">Fission ternaire</a></li></ul></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Autres processus</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><table class="navbox-subgroup" style="width:auto"> <tbody><tr> <th class="navbox-group" style="">Processus d'émission</th> <td class="navbox-list" style="text-align:left;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/%C3%89mission_de_neutron" title="Émission de neutron">Émission de neutron</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89mission_de_positon" title="Émission de positon">Émission de positon</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89mission_de_proton" title="Émission de proton">Émission de proton</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89mission_de_deux_protons" title="Émission de deux protons">Émission de deux protons</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Capture</th> <td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;"><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Capture_%C3%A9lectronique" title="Capture électronique">Capture électronique</a></li> <li><a href="/wiki/Capture_neutronique" title="Capture neutronique">Capture neutronique</a></li> <li><a href="/wiki/Capture_de_proton" title="Capture de proton">Capture de proton</a></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a class="mw-selflink selflink">Nucléosynthèse stellaire</a></th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Cha%C3%AEne_proton-proton" title="Chaîne proton-proton">Chaîne proton-proton</a></li> <li><a href="/wiki/Cycle_carbone-azote-oxyg%C3%A8ne" title="Cycle carbone-azote-oxygène">Cycle carbone-azote-oxygène</a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%A9action_alpha" title="Réaction alpha">Réaction alpha</a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%A9action_triple_alpha" title="Réaction triple alpha">Réaction triple alpha</a></li> <li><a href="/wiki/Fusion_du_deut%C3%A9rium" title="Fusion du deutérium">Fusion du deutérium</a></li> <li><a href="/wiki/Fusion_du_carbone" title="Fusion du carbone">Fusion du carbone</a></li> <li><a href="/wiki/Fusion_du_n%C3%A9on" title="Fusion du néon">Fusion du néon</a></li> <li><a href="/wiki/Fusion_de_l%27oxyg%C3%A8ne" title="Fusion de l'oxygène">Fusion de l'oxygène</a></li> <li><a href="/wiki/Fusion_du_silicium" title="Fusion du silicium">Fusion du silicium</a></li> <li><a href="/wiki/Processus_r" title="Processus r">Processus <i>r</i></a></li> <li><a href="/wiki/Processus_s" title="Processus s">Processus <i>s</i></a></li> <li><a href="/wiki/Processus_p" title="Processus p">Processus <i>p</i></a></li> <li><a href="/wiki/Processus_rp" title="Processus rp">Processus <i>rp</i></a></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table> <table class="navbox collapsible noprint collapsed" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="2" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_%C3%89toile" title="Modèle:Palette Étoile"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a> · <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_%C3%89toile&action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%"><a href="/wiki/%C3%89toile" title="Étoile">Étoiles</a></div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Classe_de_luminosit%C3%A9" title="Classe de luminosité">Classes de luminosité</a> et <a href="/wiki/Type_spectral" title="Type spectral">types spectraux</a></th> <td class="navbox-list" style=""><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r201193429">.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ul>li ul,.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ul>li ol,.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ul>li li,.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ol>li ul,.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ol>li ol,.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ol>li li{display:inline;margin-left:0;padding-left:0}.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ul>li li,.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ol>li li{white-space:nowrap}.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ul>li li:not(:last-child):after,.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ol>li li:not(:last-child):after{content:"\a0 · ";font-weight:bold;white-space:normal}.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ul>li li>ul,.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ul>li li>ol,.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ol>li li>ul,.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ol>li li>ol{white-space:normal;margin-left:0}.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ul>li li>ul:before,.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ul>li li>ol:before,.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ol>li li>ul:before,.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ol>li li>ol:before{content:" ("}.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ul>li li>ul:after,.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ul>li li>ol:after,.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ol>li li>ul:after,.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ol>li li>ol:after{content:")"}.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ul>li ol,.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ol>li ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ul>li ol>li,.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ol>li ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ul>li ol>li:before,.mw-parser-output .liste-verticale-horizontale>ol>li ol>li:before{content:counter(listitem)".\a0 "}</style><div class="liste-verticale-horizontale"> <ul><li>Classes de types spectraux : <ul><li><a href="/wiki/%C3%89toile_de_type_pr%C3%A9coce" title="Étoile de type précoce">Type précoce</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_de_type_interm%C3%A9diaire" title="Étoile de type intermédiaire">Type intermédiaire</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_de_type_tardif" title="Étoile de type tardif">Type tardif</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_hyperg%C3%A9ante" title="Étoile hypergéante">Hypergéante</a> (0) : <ul><li><a href="/wiki/Variable_lumineuse_bleue" title="Variable lumineuse bleue">Variable lumineuse bleue</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_hyperg%C3%A9ante#Hypergéantes_bleues" title="Étoile hypergéante">bleue</a> (O0-A0)</li> <li><a href="/wiki/Hyperg%C3%A9ante_jaune" title="Hypergéante jaune">jaune</a> (fin A0 - début K0)</li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_hyperg%C3%A9ante#Hypergéantes_rouges" title="Étoile hypergéante">rouge</a> (K0-M0)</li></ul></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_superg%C3%A9ante" title="Étoile supergéante">Supergéante</a> (<abbr class="abbr" title="1"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span></abbr>) : <ul><li><a href="/wiki/Superg%C3%A9ante_bleue" title="Supergéante bleue">bleue</a> (O<abbr class="abbr" title="1"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span></abbr>-B<abbr class="abbr" title="1"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span></abbr>)</li> <li><a href="/wiki/Superg%C3%A9ante_blanche" title="Supergéante blanche">blanche</a> (A<abbr class="abbr" title="1"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span></abbr>)</li> <li><a href="/wiki/Superg%C3%A9ante_jaune" title="Supergéante jaune">jaune</a> (F<abbr class="abbr" title="1"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span></abbr>-G<abbr class="abbr" title="1"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span></abbr>)</li> <li><a href="/wiki/Superg%C3%A9ante_rouge" title="Supergéante rouge">rouge</a> (K<abbr class="abbr" title="1"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span></abbr>-M<abbr class="abbr" title="1"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span></abbr>)</li></ul></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_g%C3%A9ante_lumineuse" title="Étoile géante lumineuse">Géante lumineuse</a> (<abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr>)</li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_g%C3%A9ante" title="Étoile géante">Géante</a> (<abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr>) : <ul><li><a href="/wiki/G%C3%A9ante_bleue" title="Géante bleue">bleue</a> (O<abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr>-B<abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr>-certaines A<abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr>)</li> <li><a href="/wiki/G%C3%A9ante_rouge" title="Géante rouge">rouge</a> (K<abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr>-M<abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr>)</li></ul></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_sous-g%C3%A9ante" title="Étoile sous-géante">Sous-géante</a> (<abbr class="abbr" title="4"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">IV</span></abbr>)</li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_naine" title="Étoile naine">Naine</a> (<a href="/wiki/S%C3%A9quence_principale" title="Séquence principale">séquence principale</a> = <abbr class="abbr" title="5"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">V</span></abbr>) : <ul><li><a href="/wiki/%C3%89toile_bleue_de_la_s%C3%A9quence_principale" title="Étoile bleue de la séquence principale">bleue</a> (O<abbr class="abbr" title="5"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">V</span></abbr>)</li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_bleu-blanc_de_la_s%C3%A9quence_principale" title="Étoile bleu-blanc de la séquence principale">bleu-blanc</a> (B<abbr class="abbr" title="5"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">V</span></abbr>)</li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_blanche_de_la_s%C3%A9quence_principale" title="Étoile blanche de la séquence principale">blanche</a> (A<abbr class="abbr" title="5"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">V</span></abbr>)</li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_jaune-blanc_de_la_s%C3%A9quence_principale" title="Étoile jaune-blanc de la séquence principale">jaune-blanc</a> (F<abbr class="abbr" title="5"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">V</span></abbr>)</li> <li><a href="/wiki/Naine_jaune" title="Naine jaune">jaune</a> (G<abbr class="abbr" title="5"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">V</span></abbr>)</li> <li><a href="/wiki/Naine_orange" title="Naine orange">orange</a> (K<abbr class="abbr" title="5"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">V</span></abbr>)</li> <li><a href="/wiki/Naine_rouge" title="Naine rouge">rouge</a> (M<abbr class="abbr" title="5"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">V</span></abbr>)</li></ul></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_sous-naine" title="Étoile sous-naine">Sous-naine</a> (<abbr class="abbr" title="6"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">VI</span></abbr>) : <ul><li><a href="/wiki/%C3%89toile_sous-naine_de_type_O" title="Étoile sous-naine de type O">Type O</a> (O<abbr class="abbr" title="6"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">VI</span></abbr>)</li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_sous-naine_de_type_B" title="Étoile sous-naine de type B">Type B</a> (B<abbr class="abbr" title="6"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">VI</span></abbr>)</li></ul></li> <li>Naine (stade évolué) : <ul><li><a href="/wiki/Naine_bleue_(stade_de_naine_rouge)" title="Naine bleue (stade de naine rouge)">bleue</a></li> <li><a href="/wiki/Naine_blanche" title="Naine blanche">blanche</a> <span typeof="mw:File"><span title="Article de qualité"><img alt="Article de qualité" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Article_de_qualit%C3%A9.svg/10px-Article_de_qualit%C3%A9.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Article_de_qualit%C3%A9.svg/15px-Article_de_qualit%C3%A9.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Article_de_qualit%C3%A9.svg/20px-Article_de_qualit%C3%A9.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></span></span></li> <li><a href="/wiki/Naine_rouge_(stade_de_naine_blanche)" title="Naine rouge (stade de naine blanche)">rouge</a></li> <li><a href="/wiki/Naine_noire" title="Naine noire">noire</a></li></ul></li> <li>Classes particulières : <ul><li><a href="/wiki/%C3%89toile_de_type_solaire" title="Étoile de type solaire">Étoile de type solaire</a></li> <li><a href="/wiki/Naine_brune" title="Naine brune">Naine brune</a> (objet substellaire)</li></ul></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Types</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/%C3%89toile_double" title="Étoile double">Étoile double</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_en_fuite" title="Étoile en fuite">Étoile en fuite</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_intergalactique" title="Étoile intergalactique">Étoile intergalactique</a></li> <li><a href="/wiki/Tra%C3%AEnarde_bleue" title="Traînarde bleue">Traînarde bleue</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_Be" title="Étoile Be">Étoile Be</a> <ul><li><a href="/wiki/%C3%89toile_%C3%A0_enveloppe" title="Étoile à enveloppe">Étoile à enveloppe</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_B(e)" title="Étoile B(e)">Étoile [Be]</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_binaire" title="Étoile binaire">Étoile binaire</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_variable" title="Étoile variable">Étoile variable</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_multiple" title="Étoile multiple">Étoile multiple</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_d%27%C3%A9toiles_hypoth%C3%A9tiques" title="Liste d'étoiles hypothétiques">Étoiles hypothétiques</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/%C3%89toile_binaire" title="Étoile binaire">Binaires</a></th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/%C3%89toile_binaire_%C3%A0_contact" title="Étoile binaire à contact">À contact</a></li> <li><a href="/wiki/Binaire_%C3%A0_%C3%A9clipses" title="Binaire à éclipses">À éclipses</a></li> <li><a href="/wiki/Binaire_%C3%A0_enveloppe_commune" title="Binaire à enveloppe commune">À enveloppe commune</a></li> <li><a href="/wiki/Binaire_astrom%C3%A9trique" title="Binaire astrométrique">Astrométrique</a></li> <li><a href="/wiki/Binaire_d%C3%A9tach%C3%A9e" title="Binaire détachée">Détachée</a></li> <li><a href="/wiki/Binaire_semi-d%C3%A9tach%C3%A9e" title="Binaire semi-détachée">Semi-détachée</a></li> <li><a href="/wiki/Binaire_spectroscopique" title="Binaire spectroscopique">Spectroscopique</a></li> <li><a href="/wiki/Binaire_TTL" title="Binaire TTL">TTL</a></li> <li><a href="/wiki/Binaire_visuelle" title="Binaire visuelle">Visuelle</a></li> <li><a href="/wiki/Binaire_X" title="Binaire X">X</a></li> <li><a href="/wiki/Binaire_X_%C3%A0_faible_masse" title="Binaire X à faible masse">X à faible masse</a></li> <li><a href="/wiki/Binaire_X_%C3%A0_forte_masse" title="Binaire X à forte masse">X à forte masse</a></li> <li><a href="/wiki/Binaire_gamma" title="Binaire gamma">gamma</a></li> <li><a href="/wiki/Sursauteur_X" title="Sursauteur X">Sursauteur X</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_symbiotique" title="Étoile symbiotique">Étoile symbiotique</a></li> <li><a href="/wiki/Pulsar_binaire" title="Pulsar binaire">Pulsar binaire</a></li> <li><a href="/wiki/Microquasar" title="Microquasar">Microquasar</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/%C3%89toile_variable" title="Étoile variable">Variables</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/D%C3%A9signation_des_%C3%A9toiles_variables" title="Désignation des étoiles variables">Désignation des étoiles variables</a></li> <li><a href="/wiki/C%C3%A9ph%C3%A9ide" title="Céphéide">Céphéide</a></li> <li><a href="/wiki/Variable_cataclysmique" title="Variable cataclysmique">Cataclysmique</a> <ul><li><a href="/wiki/Polaire_(variable_cataclysmique)" title="Polaire (variable cataclysmique)">Polaire</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_%C3%A9ruptive" title="Étoile éruptive">Éruptive (type UV Ceti)</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_Ae/Be_de_Herbig" title="Étoile Ae/Be de Herbig">Herbig Ae/Be</a></li> <li><a href="/wiki/Variable_lumineuse_bleue" title="Variable lumineuse bleue">Lumineuse bleue</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_variable_semi-r%C3%A9guli%C3%A8re" title="Étoile variable semi-régulière">Semi-régulière</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_variable_de_type_Alpha2_Canum_Venaticorum" title="Étoile variable de type Alpha2 Canum Venaticorum">Type Alpha<sup>2</sup> Canum Venaticorum</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_variable_de_type_Beta_Lyrae" title="Étoile variable de type Beta Lyrae">Type Beta Lyrae</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_variable_de_type_BY_Draconis" title="Étoile variable de type BY Draconis">Type BY Draconis</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_variable_de_type_Delta_Scuti" title="Étoile variable de type Delta Scuti">Type Delta Scuti</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_variable_de_type_FU_Orionis" title="Étoile variable de type FU Orionis">Type FU Orionis</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_variable_de_type_Mira" title="Étoile variable de type Mira">Type Mira</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_variable_de_type_RR_Lyrae" title="Étoile variable de type RR Lyrae">Type RR Lyrae</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_variable_de_type_T_Tauri" title="Étoile variable de type T Tauri">Type T Tauri</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_variable_de_type_W_Virginis" title="Étoile variable de type W Virginis">Type W Virginis</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_Wolf-Rayet" title="Étoile Wolf-Rayet">Wolf-Rayet</a></li> <li><a href="/wiki/Sursauteur_gamma_mou" title="Sursauteur gamma mou">Sursauteur gamma mou</a></li> <li><a href="/wiki/Naine_blanche_%C3%A0_pulsations" title="Naine blanche à pulsations">Blanche à pulsations</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_%C3%A0_battements_de_c%C5%93ur" title="Étoile à battements de cœur">À battements de cœur</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/%C3%89toile_multiple" title="Étoile multiple">Multiples</a></th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Syst%C3%A8me_stellaire" title="Système stellaire">Système stellaire</a></li> <li><a href="/wiki/Amas_stellaire" title="Amas stellaire">Amas stellaire</a></li> <li><a href="/wiki/Superamas_stellaire" title="Superamas stellaire">Superamas stellaire</a></li> <li><a href="/wiki/Association_stellaire" title="Association stellaire">Association stellaire</a></li> <li><a href="/wiki/Association_OB" title="Association OB">Association OB</a></li> <li><a href="/wiki/Amas_ouvert" title="Amas ouvert">Amas ouvert</a></li> <li><a href="/wiki/Amas_globulaire" title="Amas globulaire">Amas globulaire</a></li> <li><a href="/wiki/Blue_blobs" title="Blue blobs">Blue blobs</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/%C3%89toile_chimiquement_particuli%C3%A8re" title="Étoile chimiquement particulière">Compositions</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/M%C3%A9tallicit%C3%A9" title="Métallicité">Métallicité</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_Am" title="Étoile Am">Am</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toiles_Ap_et_Bp" title="Étoiles Ap et Bp">Ap et Bp</a> <ul><li><a href="/wiki/%C3%89toile_Ap_%C3%A0_oscillations_rapides" title="Étoile Ap à oscillations rapides">roAp</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_%C3%A0_baryum" title="Étoile à baryum">Baryum</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_carbon%C3%A9e" title="Étoile carbonée">Carbone</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_%C3%A0_CH" title="Étoile à CH">CH</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_%C3%A0_CN" title="Étoile à CN">CN</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_%C3%A0_h%C3%A9lium" title="Étoile à hélium">Hélium</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_%C3%A0_h%C3%A9lium_extr%C3%AAme" title="Étoile à hélium extrême">Hélium extrême</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_pauvre_en_h%C3%A9lium" title="Étoile pauvre en hélium"><i>He-weak</i></a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_de_type_Lambda_Bootis" title="Étoile de type Lambda Bootis">Lambda Bootis</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_%C3%A0_mercure_et_mangan%C3%A8se" title="Étoile à mercure et manganèse">Mercure et manganèse</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_PG_1159" title="Étoile PG 1159">PG 1159</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_%C3%A0_plomb" title="Étoile à plomb">Plomb</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_de_type_S" title="Étoile de type S">Type S</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_%C3%A0_techn%C3%A9tium" title="Étoile à technétium">Technétium</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Objet_compact" title="Objet compact">Objets compacts</a></th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Proto-%C3%A9toile_%C3%A0_neutrons" title="Proto-étoile à neutrons">Proto-étoile à neutrons</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_%C3%A0_neutrons" title="Étoile à neutrons">Étoile à neutrons</a></li> <li><a href="/wiki/Magn%C3%A9tar" title="Magnétar">Magnétar</a></li> <li><a href="/wiki/Pulsar" title="Pulsar">Pulsar</a> <ul><li><a href="/wiki/D%C3%A9signation_des_pulsars" title="Désignation des pulsars">Désignation</a></li> <li><a href="/wiki/Pulsar_double" title="Pulsar double">Double</a></li> <li><a href="/wiki/Pulsar_milliseconde" title="Pulsar milliseconde">Milliseconde</a></li> <li><a href="/wiki/Pulsar_X" title="Pulsar X">X</a></li> <li><a href="/wiki/Pulsar_X_anormal" title="Pulsar X anormal">X anormal</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Trou_noir" title="Trou noir">Trou noir</a></li> <li><a href="/wiki/Microquasar" title="Microquasar">Microquasar</a></li> <li><a href="/wiki/Quasar" title="Quasar">Quasar</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Liste_d%27%C3%A9toiles_hypoth%C3%A9tiques" title="Liste d'étoiles hypothétiques">Hypothétiques</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Coatlicue_(%C3%A9toile)" title="Coatlicue (étoile)">Coatlicue</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_congel%C3%A9e" title="Étoile congelée">Étoile congelée</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_de_fer" title="Étoile de fer">Étoile de fer</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_noire_(gravit%C3%A9_semi-classique)" title="Étoile noire (gravité semi-classique)">Étoile noire (gravité semi-classique)</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_noire_(mati%C3%A8re_noire)" title="Étoile noire (matière noire)">Étoile noire (matière noire)</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_%C3%A0_pr%C3%A9ons" title="Étoile à préons">Étoile à préons</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_%C3%A9trange" title="Étoile étrange">Étoile à quarks</a></li> <li><a href="/wiki/Gravastar" title="Gravastar">Gravastar</a></li> <li><a href="/wiki/Naine_bleue_(stade_de_naine_rouge)" title="Naine bleue (stade de naine rouge)">Naine bleue</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_Q" title="Étoile Q">Étoile Q</a></li> <li><a href="/wiki/Objet_de_Thorne-%C5%BBytkow" title="Objet de Thorne-Żytkow">Objet de Thorne-Żytkow</a></li> <li><a href="/wiki/Quasi-%C3%A9toile" title="Quasi-étoile">Quasi-étoile</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Classifications</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/D%C3%A9signation_stellaire" title="Désignation stellaire">Désignations stellaires</a> <ul><li><a href="/wiki/D%C3%A9signation_de_Bayer" title="Désignation de Bayer">Bayer</a></li> <li><a href="/wiki/D%C3%A9signation_de_Flamsteed" title="Désignation de Flamsteed">Flamsteed</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Chronologie_de_l%27astronomie_stellaire" title="Chronologie de l'astronomie stellaire">Chronologie</a></li> <li><a href="/wiki/Diagramme_de_Hertzsprung-Russell" title="Diagramme de Hertzsprung-Russell">Diagramme de Hertzsprung-Russell</a> <ul><li><a href="/wiki/Type_spectral" title="Type spectral">Type spectral</a></li> <li><a href="/wiki/Classe_de_luminosit%C3%A9" title="Classe de luminosité">Classe de luminosité</a></li> <li><a href="/wiki/S%C3%A9quence_principale" title="Séquence principale">Séquence principale</a></li> <li><a href="/wiki/Branche_des_g%C3%A9antes_rouges" title="Branche des géantes rouges">Branche des géantes rouges</a></li> <li><a href="/wiki/Bande_d%27instabilit%C3%A9" title="Bande d'instabilité">Bande d'instabilité</a></li> <li><i><a href="/wiki/Boucle_bleue" title="Boucle bleue">Blue loop</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/Red_clump" title="Red clump">Red clump</a></i></li> <li><a href="/wiki/Branche_asymptotique_des_g%C3%A9antes" title="Branche asymptotique des géantes">Branche asymptotique des géantes</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_post-AGB" title="Étoile post-AGB">Étoile post-AGB</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Population_stellaire" title="Population stellaire">Population stellaire</a> <ul><li><a href="/wiki/%C3%89toile_de_population_I" title="Étoile de population I"><abbr class="abbr" title="1"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span></abbr></a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_de_population_II" title="Étoile de population II"><abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr></a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_de_population_III" title="Étoile de population III"><abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr></a></li></ul></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Catalogue_d%27%C3%A9toiles" title="Catalogue d'étoiles">Catalogues</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Catalogue_de_Barnard" title="Catalogue de Barnard">Barnard</a></li> <li><a href="/wiki/Catalogue_Henry_Draper" title="Catalogue Henry Draper">Henry Draper</a></li> <li><a href="/wiki/Catalogue_Gliese" title="Catalogue Gliese">Gliese</a></li> <li><a href="/wiki/Catalogue_Hipparcos" title="Catalogue Hipparcos">Hipparcos</a></li> <li><a href="/wiki/Catalogue_de_Messier" title="Catalogue de Messier">Messier</a></li> <li><a href="/wiki/New_General_Catalogue" title="New General Catalogue">NGC</a></li> <li><a href="/wiki/Catalogue_d%27%C3%A9toiles_doubles_de_Washington" title="Catalogue d'étoiles doubles de Washington">Washington (étoiles doubles)</a></li> <li><a href="/wiki/Catalogue_d%27%C3%A9toiles_doubles_Aitken" title="Catalogue d'étoiles doubles Aitken">Aitken (étoiles doubles)</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Liste_de_listes_d%27%C3%A9toiles" title="Liste de listes d'étoiles">Listes</a></th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Liste_des_%C3%A9toiles_les_plus_brillantes" title="Liste des étoiles les plus brillantes">Brillantes</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_d%27%C3%A9toiles_par_magnitude_apparente" title="Liste d'étoiles par magnitude apparente">Brillantes en apparence</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_des_%C3%A9toiles_brillantes_les_plus_proches" title="Liste des étoiles brillantes les plus proches">Brillantes et proches</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_d%27%C3%A9toiles_extr%C3%AAmes" title="Liste d'étoiles extrêmes">Extrêmes</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_d%27%C3%A9toiles_par_taille_d%C3%A9croissante" title="Liste d'étoiles par taille décroissante">Géantes</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_d%27%C3%A9toiles_hypoth%C3%A9tiques" title="Liste d'étoiles hypothétiques">Hypothétiques</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_des_%C3%A9toiles_les_plus_massives" title="Liste des étoiles les plus massives">Plus massives</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_des_%C3%A9toiles_les_moins_massives" title="Liste des étoiles les moins massives">Moins massives</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_de_noms_traditionnels_d%27%C3%A9toiles" title="Liste de noms traditionnels d'étoiles">Noms traditionnels</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_des_noms_d%27%C3%A9toiles_et_de_plan%C3%A8tes_officiellement_reconnus_par_l%27Union_astronomique_internationale" title="Liste des noms d'étoiles et de planètes officiellement reconnus par l'Union astronomique internationale">Noms officiellement reconnus par l'UAI</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_d%27%C3%A9toiles_et_de_naines_brunes_proches" title="Liste d'étoiles et de naines brunes proches">Proches</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Naissance_des_%C3%A9toiles" title="Naissance des étoiles">Formation</a><br /><small>(pré-séquence principale)</small></th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Nuage_mol%C3%A9culaire" title="Nuage moléculaire">Nuage moléculaire</a> <ul><li><a href="/wiki/Nuage_mol%C3%A9culaire_g%C3%A9ant" title="Nuage moléculaire géant">Géant</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Disque_d%27accr%C3%A9tion" title="Disque d'accrétion">Disque d'accrétion</a></li> <li><a href="/wiki/Instabilit%C3%A9_gravitationnelle" title="Instabilité gravitationnelle">Instabilité gravitationnelle</a></li> <li><a href="/wiki/N%C3%A9buleuse_obscure" title="Nébuleuse obscure">Nébuleuse obscure</a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%A9gion_HI" title="Région HI">Région H<abbr class="abbr" title="1"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span></abbr></a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%A9gion_HII" title="Région HII">Région H<abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr></a></li> <li><a href="/wiki/Globule_de_Bok" title="Globule de Bok">Globule de Bok</a></li> <li><a href="/wiki/Proto%C3%A9toile" title="Protoétoile">Protoétoile</a></li> <li><a href="/wiki/Globule_obscur" title="Globule obscur">Globule obscur</a></li> <li><a href="/wiki/Fonction_de_masse_initiale" title="Fonction de masse initiale">Fonction de masse initiale</a></li> <li><a href="/wiki/Objet_Herbig-Haro" title="Objet Herbig-Haro">Objet Herbig-Haro</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89toile_de_la_pr%C3%A9-s%C3%A9quence_principale" title="Étoile de la pré-séquence principale">Pré-séquence principale</a></li> <li><a href="/wiki/Trajet_de_Hayashi" title="Trajet de Hayashi">Trajet de Hayashi</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Nébuleuses<br /><small>(post-séquence principale)</small></th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/R%C3%A9manent_de_supernova" title="Rémanent de supernova">Rémanent de supernova</a></li> <li><a href="/wiki/N%C3%A9buleuse_de_vent_de_pulsar" title="Nébuleuse de vent de pulsar">Nébuleuse de vent de pulsar</a></li> <li><a href="/wiki/Proton%C3%A9buleuse_plan%C3%A9taire" title="Protonébuleuse planétaire">Protonébuleuse planétaire</a></li> <li><a href="/wiki/N%C3%A9buleuse_plan%C3%A9taire" title="Nébuleuse planétaire">Nébuleuse planétaire</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Physique_stellaire" title="Physique stellaire">Physique stellaire</a></th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Ast%C3%A9rosismologie" title="Astérosismologie">Astérosismologie</a></li> <li><a href="/wiki/Bulle_de_Wolf-Rayet" title="Bulle de Wolf-Rayet">Bulle de Wolf-Rayet</a></li> <li><a href="/wiki/Champ_magn%C3%A9tique_stellaire" title="Champ magnétique stellaire">Champ magnétique stellaire</a></li> <li><a href="/wiki/Cin%C3%A9matique_stellaire" title="Cinématique stellaire">Cinématique stellaire</a></li> <li><a href="/wiki/Compacit%C3%A9_(astronomie)" title="Compacité (astronomie)">Compacité</a></li> <li><a href="/wiki/Effondrement_gravitationnel" title="Effondrement gravitationnel">Effondrement gravitationnel</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89volution_stellaire" title="Évolution stellaire">Évolution stellaire</a></li> <li><a href="/wiki/Freinage_magn%C3%A9tique_(astronomie)" title="Freinage magnétique (astronomie)">Freinage magnétique</a></li> <li><a href="/wiki/Instabilit%C3%A9_de_Rayleigh-Taylor" title="Instabilité de Rayleigh-Taylor">Instabilité de Rayleigh-Taylor</a></li> <li><a href="/wiki/Jet_(astrophysique)" title="Jet (astrophysique)">Jet</a></li> <li><a href="/wiki/Limite_d%27Eddington" title="Limite d'Eddington">Limite d'Eddington</a></li> <li><a href="/wiki/Limite_d%27Oppenheimer-Volkoff" title="Limite d'Oppenheimer-Volkoff">Limite d'Oppenheimer-Volkoff</a></li> <li><a href="/wiki/Lobe_de_Roche" title="Lobe de Roche">Lobe de Roche</a></li> <li><a href="/wiki/Masse_de_Chandrasekhar" title="Masse de Chandrasekhar">Masse de Chandrasekhar</a></li> <li><a href="/wiki/M%C3%A9canisme_de_Kelvin-Helmholtz" title="Mécanisme de Kelvin-Helmholtz">Mécanisme de Kelvin-Helmholtz</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Nucléosynthèse stellaire</a></li> <li><a href="/wiki/Micronova" title="Micronova">Micronova</a></li> <li><a href="/wiki/Nova" title="Nova">Nova</a> <ul><li><a href="/wiki/Nova_naine" title="Nova naine">Naine</a></li> <li><a href="/wiki/Nova_rouge_lumineuse" title="Nova rouge lumineuse">Rouge lumineuse</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Kilonova" title="Kilonova">Kilonova</a></li> <li><a href="/wiki/Supernova" title="Supernova">Supernova</a> <ul><li><a href="/wiki/Supernova_%C3%A0_effondrement_de_c%C5%93ur" title="Supernova à effondrement de cœur">À effondrement de cœur</a></li> <li><a href="/wiki/Supernova_par_production_de_paires" title="Supernova par production de paires">Par production de paires</a></li> <li><a href="/wiki/Supernova_thermonucl%C3%A9aire" title="Supernova thermonucléaire">Thermonucléaire</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Hypernova" title="Hypernova">Hypernova</a></li> <li><a href="/wiki/Unnova" title="Unnova">Unnova</a></li> <li><a href="/wiki/Rayon_de_Schwarzschild" title="Rayon de Schwarzschild">Rayon de Schwarzschild</a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%A9action_alpha" title="Réaction alpha">Réaction alpha</a></li> <li><a href="/wiki/Rotation_stellaire" title="Rotation stellaire">Rotation stellaire</a></li> <li><a href="/wiki/Sursaut_gamma" title="Sursaut gamma">Sursaut gamma</a></li> <li><a href="/wiki/Transfert_radiatif" title="Transfert radiatif">Transfert de rayonnement</a></li> <li><a href="/wiki/Exc%C3%A8s_de_couleur" title="Excès de couleur">Excès de couleur</a></li> <li><a href="/wiki/Flash_de_l%27h%C3%A9lium" title="Flash de l'hélium">Flash de l'hélium</a></li> <li><a href="/wiki/Tremblement_d%27%C3%A9toile" title="Tremblement d'étoile">Tremblement d'étoile</a></li> <li><a href="/wiki/Zone_de_convection" title="Zone de convection">Zone de convection</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style=""><a href="/wiki/Soleil" title="Soleil">Soleil</a></th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/M%C3%A9t%C3%A9orologie_de_l%27espace" title="Météorologie de l'espace">Activité</a></li> <li><a href="/wiki/Apex_solaire" title="Apex solaire">Apex</a></li> <li><a href="/wiki/Boucle_coronale" title="Boucle coronale">Boucle coronale</a></li> <li><a href="/wiki/Chromosph%C3%A8re" title="Chromosphère">Chromosphère</a></li> <li><a href="/wiki/Constante_solaire" title="Constante solaire">Constante</a></li> <li><a href="/wiki/Couronne_solaire" title="Couronne solaire">Couronne</a></li> <li><a href="/wiki/Cycle_solaire" title="Cycle solaire">Cycle</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89clipse" title="Éclipse">Éclipse</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89jection_de_masse_coronale" title="Éjection de masse coronale">Éjection de masse coronale</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89ruption_solaire" title="Éruption solaire">Éruption</a> <ul><li><a href="/wiki/Temp%C3%AAte_solaire_de_1859" title="Tempête solaire de 1859">1859</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89ruption_solaire_de_1989" title="Éruption solaire de 1989">1989</a></li> <li><a href="/wiki/Temp%C3%AAte_solaire_de_juillet_2012" title="Tempête solaire de juillet 2012">2012</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Filament_solaire" title="Filament solaire">Filament</a></li> <li><a href="/wiki/H%C3%A9liopause" title="Héliopause">Héliopause</a></li> <li><a href="/wiki/H%C3%A9liosismologie" title="Héliosismologie">Héliosismologie</a></li> <li><a href="/wiki/Onde_de_Moreton" title="Onde de Moreton">Onde de Moreton</a></li> <li><a href="/wiki/Photosph%C3%A8re" title="Photosphère">Photosphère</a></li> <li><a href="/wiki/Protub%C3%A9rance_solaire" title="Protubérance solaire">Protubérance</a></li> <li><a href="/wiki/Rayonnement_solaire" title="Rayonnement solaire">Rayonnement</a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%A9gion_de_transition_solaire" title="Région de transition solaire">Région de transition</a></li> <li><a href="/wiki/Spicule_(astronomie)" title="Spicule (astronomie)">Spicule</a></li> <li><a href="/wiki/Sursaut_solaire" title="Sursaut solaire">Sursaut</a></li> <li><a href="/wiki/Vent_solaire" title="Vent solaire">Vent</a></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table> </div> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Astronomie" title="Portail de l’astronomie"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Noun_Astronomy_Icon2.svg/25px-Noun_Astronomy_Icon2.svg.png" decoding="async" width="25" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Noun_Astronomy_Icon2.svg/37px-Noun_Astronomy_Icon2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/Noun_Astronomy_Icon2.svg/50px-Noun_Astronomy_Icon2.svg.png 2x" data-file-width="755" data-file-height="730" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Astronomie" title="Portail:Astronomie">Portail de l’astronomie</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:%C3%89toiles" title="Portail des étoiles"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Nuvola_weather_sunny.svg/24px-Nuvola_weather_sunny.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Nuvola_weather_sunny.svg/36px-Nuvola_weather_sunny.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3a/Nuvola_weather_sunny.svg/48px-Nuvola_weather_sunny.svg.png 2x" data-file-width="419" data-file-height="419" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:%C3%89toiles" title="Portail:Étoiles">Portail des étoiles</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐api‐int.codfw.main‐5b65fffc7d‐4qjr4 Cached time: 20250214180700 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.402 seconds Real time usage: 0.513 seconds Preprocessor visited node count: 6049/1000000 Post‐expand include size: 219378/2097152 bytes Template argument size: 52262/2097152 bytes Highest expansion depth: 19/100 Expensive parser function count: 0/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 8735/5000000 bytes Lua time usage: 0.083/10.000 seconds Lua memory usage: 4556142/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 311.663 1 -total 21.69% 67.601 1 Modèle:Palette 18.57% 57.875 2 Modèle:Méta_palette_de_navigation 14.51% 45.217 1 Modèle:Portail 13.96% 43.509 1 Modèle:Palette_Étoile 13.05% 40.658 2 Modèle:Références 11.41% 35.550 1 Modèle:Liste_verticale-horizontale 8.95% 27.895 8 Modèle:Article_détaillé 8.71% 27.157 1 Modèle:Article 8.39% 26.149 8 Modèle:Méta_bandeau_de_section --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:63615:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250214180700 and revision id 221285536. Rendering was triggered because: api-parse --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de « <a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Nucléosynthèse_stellaire&oldid=221285536">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Nucléosynthèse_stellaire&oldid=221285536</a> ».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégorie</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se" title="Catégorie:Nucléosynthèse">Nucléosynthèse</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Astronomie/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Astronomie/Articles liés">Portail:Astronomie/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Sciences_de_la_Terre_et_de_l%27Univers/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Sciences de la Terre et de l'Univers/Articles liés">Portail:Sciences de la Terre et de l'Univers/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Sciences/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Sciences/Articles liés">Portail:Sciences/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:%C3%89toiles/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Étoiles/Articles liés">Portail:Étoiles/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_qualit%C3%A9_en_russe" title="Catégorie:Article de qualité en russe">Article de qualité en russe</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 19 décembre 2024 à 15:58.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a> : les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a> ; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire" title="Spécial:Citer/Nucléosynthèse stellaire">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Nucléosynthèse stellaire</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>38 langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.canary-55fd9d4764-xbhgd","wgBackendResponseTime":141,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.402","walltime":"0.513","ppvisitednodes":{"value":6049,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":219378,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":52262,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":19,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":8735,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 311.663 1 -total"," 21.69% 67.601 1 Modèle:Palette"," 18.57% 57.875 2 Modèle:Méta_palette_de_navigation"," 14.51% 45.217 1 Modèle:Portail"," 13.96% 43.509 1 Modèle:Palette_Étoile"," 13.05% 40.658 2 Modèle:Références"," 11.41% 35.550 1 Modèle:Liste_verticale-horizontale"," 8.95% 27.895 8 Modèle:Article_détaillé"," 8.71% 27.157 1 Modèle:Article"," 8.39% 26.149 8 Modèle:Méta_bandeau_de_section"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.083","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":4556142,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-api-int.codfw.main-5b65fffc7d-4qjr4","timestamp":"20250214180700","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Nucl\u00e9osynth\u00e8se stellaire","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/Nucl%C3%A9osynth%C3%A8se_stellaire","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1057093","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1057093","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-03-28T22:28:28Z","dateModified":"2024-12-19T14:58:30Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/6\/67\/HR-diag-no-text-2.svg","headline":"R\u00e9actions nucl\u00e9aires produites dans une \u00e9toile."}</script> </body> </html>