CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="be" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Заходні фронт Першай сусветнай вайны — Вікіпедыя</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )bewikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","студзень","люты","сакавік","красавік","Май","чэрвень","ліпень","жнівень","верасень","кастрычнік","лістапад","снежань"],"wgRequestId":"72764334-21f5-4262-b4de-2a8303fbb291","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Заходні_фронт_Першай_сусветнай_вайны","wgTitle":"Заходні фронт Першай сусветнай вайны","wgCurRevisionId":4796397,"wgRevisionId":4796397,"wgArticleId":301715,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Старонкі, якія ўжываюць пашырэнне JsonConfig","Старонкі з няправільным сінтаксісам спасылак на крыніцы","Старонкі, на якіх ужыты чароўныя спасылкі ISBN" ,"Старонкі з нелікавымі аргументамі formatnum","Вікіпедыя:Старонкі з модулем Hatnote з чырвонай спасылкай","Кампаніі і тэатры ваенных дзеянняў Першай сусветнай вайны","Бітвы Аўстра-Венгрыі","Бітвы Германіі","Бітвы Партугаліі","Бітвы Вялікабрытаніі","Бітвы ЗША","Бітвы Францыі","Бітвы Бельгіі","Бітвы Расійскай імперыі","Аўстра-Венгрыя ў Першай сусветнай вайне","Германія ў Першай сусветнай вайне","Расійская імперыя ў Першай сусветнай вайне","Вялікабрытанія ў Першай сусветнай вайне","Францыя ў Першай сусветнай вайне","ЗША ў Першай сусветнай вайне", "Бельгія ў Першай сусветнай вайне","Партугалія ў Першай сусветнай вайне","Канфлікты 1914 года","Канфлікты 1915 года","Канфлікты 1916 года","Канфлікты 1917 года","Канфлікты 1918 года"],"wgPageViewLanguage":"be","wgPageContentLanguage":"be","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Заходні_фронт_Першай_сусветнай_вайны","wgRelevantArticleId":301715,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":4796397,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"be","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"be"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{ "search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":90000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q152989","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","mediawiki.page.gallery.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready", "skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.edittop","ext.gadget.collapserefs","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.navboxNavigation","ext.gadget.directLinkToCommons","ext.gadget.Statistics","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns", "ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=be&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=be&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=be&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ab/Trencheswwi2.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="893"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ab/Trencheswwi2.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="595"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Trencheswwi2.jpg/640px-Trencheswwi2.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="476"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Заходні фронт Першай сусветнай вайны — Вікіпедыя"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//be.m.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Правіць" href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Вікіпедыя (be)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//be.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.be"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Вікіпедыя струмень Atom" href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:RecentChanges&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Заходні_фронт_Першай_сусветнай_вайны rootpage-Заходні_фронт_Першай_сусветнай_вайны skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Перайсці да зместу</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Праект"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Галоўнае меню" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Галоўнае меню</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Галоўнае меню</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">перанесці да бакавой панэлі</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">схаваць</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Навігацыя </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0" title="Адкрыць Галоўную старонку [z]" accesskey="z"><span>Галоўная старонка</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%A1%D1%83%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%8C" title="Пра праект, чым можна заняцца, дзе што шукаць"><span>Супольнасць</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:RecentChanges" title="Пералік нядаўніх змяненняў у віксе. [r]" accesskey="r"><span>Апошнія змены</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:NewPages"><span>Новыя старонкі</span></a></li><li id="n-Village-pump" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%A4%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%BC"><span>Форум</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:Random" title="Паказаць выпадковую старонку [x]" accesskey="x"><span>Выпадковая старонка</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%94%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%BA%D0%B0" title="Дзе можна атрымаць тлумачэнні."><span>Даведка</span></a></li><li id="n-bug_in_article" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%9F%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%BC%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%96_%D0%BF%D1%80%D0%B0_%D0%BF%D0%B0%D0%BC%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D1%96"><span>Паведаміць пра памылку</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Вікіпедыя" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-be.svg" style="width: 7.625em; height: 1.3125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-be.svg" width="117" height="12" style="width: 7.3125em; height: 0.75em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:Search" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Знайсці ў Вікіпедыі [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Пошук</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Шукаць у Вікіпедыі" aria-label="Шукаць у Вікіпедыі" autocapitalize="sentences" title="Знайсці ў Вікіпедыі [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Адмысловае:Search"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Пошук</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Асабістыя інструменты"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Выгляд"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Выгляд" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Выгляд</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_be.wikipedia.org&uselang=be" class=""><span>Ахвяраваць</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:CreateAccount&returnto=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96+%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82+%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9+%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9+%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Вам прапануецца стварыць уліковы запіс і ўвайсці ў сістэму, але гэта не абавязкова" class=""><span>Стварыць уліковы запіс</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:UserLogin&returnto=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96+%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82+%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9+%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9+%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Вам прапануецца ўвайсці ў сістэму, але гэта неабавязкова. [o]" accesskey="o" class=""><span>Увайсці</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Больш магчымасцей" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Асабістыя інструменты" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Асабістыя інструменты</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Меню ўдзельніка" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_be.wikipedia.org&uselang=be"><span>Ахвяраваць</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:CreateAccount&returnto=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96+%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82+%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9+%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9+%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Вам прапануецца стварыць уліковы запіс і ўвайсці ў сістэму, але гэта не абавязкова"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Стварыць уліковы запіс</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:UserLogin&returnto=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96+%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82+%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9+%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9+%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Вам прапануецца ўвайсці ў сістэму, але гэта неабавязкова. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Увайсці</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Старонкі для ананімных рэдактараў <a href="/wiki/%D0%94%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%BA%D0%B0:%D0%94%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%BA%D0%B0" aria-label="Даведацца больш пра праўку"><span>даведацца больш</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:MyContributions" title="Спіс правак, зробленых з гэтага IP-адраса [y]" accesskey="y"><span>Уклад</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:MyTalk" title="Размовы пра праўкі, зробленыя з гэтага IP-адраса [n]" accesskey="n"><span>Размовы</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Праект"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Змест" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Змест</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">перанесці да бакавой панэлі</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">схаваць</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Пачатак</div> </a> </li> <li id="toc-Планы_бакоў_і_разгортванне_войскаў" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Планы_бакоў_і_разгортванне_войскаў"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Планы бакоў і разгортванне войскаў</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Планы_бакоў_і_разгортванне_войскаў-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Змяніць стан падраздзелу Планы бакоў і разгортванне войскаў</span> </button> <ul id="toc-Планы_бакоў_і_разгортванне_войскаў-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Суадносіны_сіл_перад_пачаткам_вайны" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Суадносіны_сіл_перад_пачаткам_вайны"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Суадносіны сіл перад пачаткам вайны</span> </div> </a> <ul id="toc-Суадносіны_сіл_перад_пачаткам_вайны-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Кампанія_1914_года:_уварванне_Германіі_ў_Бельгію_і_Францыю" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Кампанія_1914_года:_уварванне_Германіі_ў_Бельгію_і_Францыю"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Кампанія 1914 года: уварванне Германіі ў Бельгію і Францыю</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Кампанія_1914_года:_уварванне_Германіі_ў_Бельгію_і_Францыю-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Змяніць стан падраздзелу Кампанія 1914 года: уварванне Германіі ў Бельгію і Францыю</span> </button> <ul id="toc-Кампанія_1914_года:_уварванне_Германіі_ў_Бельгію_і_Францыю-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Пагранічная_бітва" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Пагранічная_бітва"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Пагранічная бітва</span> </div> </a> <ul id="toc-Пагранічная_бітва-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Бітва_на_Марне" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Бітва_на_Марне"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Бітва на Марне</span> </div> </a> <ul id="toc-Бітва_на_Марне-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-«Бег_да_мора»" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#«Бег_да_мора»"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>«Бег да мора»</span> </div> </a> <ul id="toc-«Бег_да_мора»-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Кампанія_1915_года:_пазіцыйная_вайна" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Кампанія_1915_года:_пазіцыйная_вайна"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Кампанія 1915 года: пазіцыйная вайна</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Кампанія_1915_года:_пазіцыйная_вайна-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Змяніць стан падраздзелу Кампанія 1915 года: пазіцыйная вайна</span> </button> <ul id="toc-Кампанія_1915_года:_пазіцыйная_вайна-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Газавая_атака" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Газавая_атака"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Газавая атака</span> </div> </a> <ul id="toc-Газавая_атака-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Паветраныя_баі" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Паветраныя_баі"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Паветраныя баі</span> </div> </a> <ul id="toc-Паветраныя_баі-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Далейшыя_ваенныя_дзеянні" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Далейшыя_ваенныя_дзеянні"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Далейшыя ваенныя дзеянні</span> </div> </a> <ul id="toc-Далейшыя_ваенныя_дзеянні-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Кампанія_1916_года:_абяскроўліванне_войскаў" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Кампанія_1916_года:_абяскроўліванне_войскаў"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Кампанія 1916 года: абяскроўліванне войскаў</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Кампанія_1916_года:_абяскроўліванне_войскаў-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Змяніць стан падраздзелу Кампанія 1916 года: абяскроўліванне войскаў</span> </button> <ul id="toc-Кампанія_1916_года:_абяскроўліванне_войскаў-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Бітва_пры_Вердэне" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Бітва_пры_Вердэне"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Бітва пры Вердэне</span> </div> </a> <ul id="toc-Бітва_пры_Вердэне-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Бітва_на_Соме" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Бітва_на_Соме"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Бітва на Соме</span> </div> </a> <ul id="toc-Бітва_на_Соме-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Тэхніка_і_ўзбраенне_саюзнікаў_падчас_бітвы_на_Соме" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Тэхніка_і_ўзбраенне_саюзнікаў_падчас_бітвы_на_Соме"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2.1</span> <span>Тэхніка і ўзбраенне саюзнікаў падчас бітвы на Соме</span> </div> </a> <ul id="toc-Тэхніка_і_ўзбраенне_саюзнікаў_падчас_бітвы_на_Соме-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Лінія_Гіндэнбурга" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Лінія_Гіндэнбурга"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Лінія Гіндэнбурга</span> </div> </a> <ul id="toc-Лінія_Гіндэнбурга-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Кампанія_1917_года:_пераход_наступальнай_ініцыятывы_да_саюзнікаў" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Кампанія_1917_года:_пераход_наступальнай_ініцыятывы_да_саюзнікаў"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Кампанія 1917 года: пераход наступальнай ініцыятывы да саюзнікаў</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Кампанія_1917_года:_пераход_наступальнай_ініцыятывы_да_саюзнікаў-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Змяніць стан падраздзелу Кампанія 1917 года: пераход наступальнай ініцыятывы да саюзнікаў</span> </button> <ul id="toc-Кампанія_1917_года:_пераход_наступальнай_ініцыятывы_да_саюзнікаў-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-«Неабмежаваная_падводная_вайна»" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#«Неабмежаваная_падводная_вайна»"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>«Неабмежаваная падводная вайна»</span> </div> </a> <ul id="toc-«Неабмежаваная_падводная_вайна»-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Наступленне_Нівеля" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Наступленне_Нівеля"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Наступленне Нівеля</span> </div> </a> <ul id="toc-Наступленне_Нівеля-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Далейшыя_баявыя_дзеянні" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Далейшыя_баявыя_дзеянні"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3</span> <span>Далейшыя баявыя дзеянні</span> </div> </a> <ul id="toc-Далейшыя_баявыя_дзеянні-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Бітва_пры_Камбрэ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Бітва_пры_Камбрэ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.4</span> <span>Бітва пры Камбрэ</span> </div> </a> <ul id="toc-Бітва_пры_Камбрэ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Кампанія_1918_года:_паражэнне_Германіі" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Кампанія_1918_года:_паражэнне_Германіі"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Кампанія 1918 года: паражэнне Германіі</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Кампанія_1918_года:_паражэнне_Германіі-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Змяніць стан падраздзелу Кампанія 1918 года: паражэнне Германіі</span> </button> <ul id="toc-Кампанія_1918_года:_паражэнне_Германіі-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Германскае_наступленне" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Германскае_наступленне"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Германскае наступленне</span> </div> </a> <ul id="toc-Германскае_наступленне-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Контрнаступленне_саюзнікаў" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Контрнаступленне_саюзнікаў"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Контрнаступленне саюзнікаў</span> </div> </a> <ul id="toc-Контрнаступленне_саюзнікаў-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Вынікі_кампаній_на_Заходнім_фронце" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Вынікі_кампаній_на_Заходнім_фронце"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Вынікі кампаній на Заходнім фронце</span> </div> </a> <ul id="toc-Вынікі_кампаній_на_Заходнім_фронце-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-У_мастацкай_літаратуры" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#У_мастацкай_літаратуры"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>У мастацкай літаратуры</span> </div> </a> <ul id="toc-У_мастацкай_літаратуры-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Зноскі" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Зноскі"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Зноскі</span> </div> </a> <ul id="toc-Зноскі-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Літаратура" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Літаратура"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Літаратура</span> </div> </a> <ul id="toc-Літаратура-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Спасылкі" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Спасылкі"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Спасылкі</span> </div> </a> <ul id="toc-Спасылкі-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Змест" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Пераключыць змест" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Пераключыць змест</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Заходні фронт Першай сусветнай вайны</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Перайсці да артыкула на іншай мове. Даступны на 50 мовах." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-50" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">50 моў</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="выдатны артыкул"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%A8%D9%87%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%BA%D8%B1%D8%A8%D9%8A%D8%A9_(%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D9%88%D9%84%D9%89)" title="الجبهة الغربية (الحرب العالمية الأولى) – арабская" lang="ar" hreflang="ar" data-title="الجبهة الغربية (الحرب العالمية الأولى)" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="арабская" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Birinci_D%C3%BCnya_m%C3%BCharib%C9%99sind%C9%99_q%C9%99rb_c%C9%99bh%C9%99si" title="Birinci Dünya müharibəsində qərb cəbhəsi – азербайджанская" lang="az" hreflang="az" data-title="Birinci Dünya müharibəsində qərb cəbhəsi" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="азербайджанская" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_(%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D1%8C%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0)" title="Заходні фронт (Першая сусьветная вайна) – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Заходні фронт (Першая сусьветная вайна)" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_(%D0%9F%D1%8A%D1%80%D0%B2%D0%B0_%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0)" title="Западен фронт (Първа световна война) – балгарская" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Западен фронт (Първа световна война)" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="балгарская" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%AE_%E0%A6%B0%E0%A6%A3%E0%A6%BE%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%A8_(%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A5%E0%A6%AE_%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7)" title="পশ্চিম রণাঙ্গন (প্রথম বিশ্বযুদ্ধ) – бенгальская" lang="bn" hreflang="bn" data-title="পশ্চিম রণাঙ্গন (প্রথম বিশ্বযুদ্ধ)" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="бенгальская" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Front_occidental_(Primera_Guerra_Mundial)" title="Front occidental (Primera Guerra Mundial) – каталанская" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Front occidental (Primera Guerra Mundial)" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="каталанская" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Z%C3%A1padn%C3%AD_fronta_(prvn%C3%AD_sv%C4%9Btov%C3%A1_v%C3%A1lka)" title="Západní fronta (první světová válka) – чэшская" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Západní fronta (první světová válka)" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="чэшская" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="добры артыкул"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Vestfronten_i_1._verdenskrig" title="Vestfronten i 1. verdenskrig – дацкая" lang="da" hreflang="da" data-title="Vestfronten i 1. verdenskrig" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="дацкая" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Westfront_(Erster_Weltkrieg)" title="Westfront (Erster Weltkrieg) – нямецкая" lang="de" hreflang="de" data-title="Westfront (Erster Weltkrieg)" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="нямецкая" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%9C%CE%AD%CF%84%CF%89%CF%80%CE%BF_(%CE%91%CE%84_%CE%A0%CE%B1%CE%B3%CE%BA%CF%8C%CF%83%CE%BC%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%A0%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82)" title="Δυτικό Μέτωπο (Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος) – грэчаская" lang="el" hreflang="el" data-title="Δυτικό Μέτωπο (Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος)" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="грэчаская" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Western_Front_(World_War_I)" title="Western Front (World War I) – англійская" lang="en" hreflang="en" data-title="Western Front (World War I)" data-language-autonym="English" data-language-local-name="англійская" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Okcidenta_Fronto_(Unua_Mondmilito)" title="Okcidenta Fronto (Unua Mondmilito) – эсперанта" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Okcidenta Fronto (Unua Mondmilito)" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="эсперанта" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Frente_occidental_(Primera_Guerra_Mundial)" title="Frente occidental (Primera Guerra Mundial) – іспанская" lang="es" hreflang="es" data-title="Frente occidental (Primera Guerra Mundial)" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="іспанская" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/L%C3%A4%C3%A4nerinne_(Esimene_maailmas%C3%B5da)" title="Läänerinne (Esimene maailmasõda) – эстонская" lang="et" hreflang="et" data-title="Läänerinne (Esimene maailmasõda)" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="эстонская" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Mendebaldeko_Frontea_Lehen_Mundu_Gerran" title="Mendebaldeko Frontea Lehen Mundu Gerran – баскская" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Mendebaldeko Frontea Lehen Mundu Gerran" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="баскская" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%A8%D9%87%D9%87_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C_(%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84)" title="جبهه غربی (جنگ جهانی اول) – фарсі" lang="fa" hreflang="fa" data-title="جبهه غربی (جنگ جهانی اول)" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="фарсі" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/L%C3%A4nsirintama_(ensimm%C3%A4inen_maailmansota)" title="Länsirintama (ensimmäinen maailmansota) – фінская" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Länsirintama (ensimmäinen maailmansota)" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="фінская" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Front_de_l%27Ouest_(Premi%C3%A8re_Guerre_mondiale)" title="Front de l'Ouest (Première Guerre mondiale) – французская" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Front de l'Ouest (Première Guerre mondiale)" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="французская" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%94%D7%97%D7%96%D7%99%D7%AA_%D7%94%D7%9E%D7%A2%D7%A8%D7%91%D7%99%D7%AA_%D7%91%D7%9E%D7%9C%D7%97%D7%9E%D7%AA_%D7%94%D7%A2%D7%95%D7%9C%D7%9D_%D7%94%D7%A8%D7%90%D7%A9%D7%95%D7%A0%D7%94" title="החזית המערבית במלחמת העולם הראשונה – іўрыт" lang="he" hreflang="he" data-title="החזית המערבית במלחמת העולם הראשונה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="іўрыт" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Zapadno_boji%C5%A1te_(Prvi_svjetski_rat)" title="Zapadno bojište (Prvi svjetski rat) – харвацкая" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Zapadno bojište (Prvi svjetski rat)" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="харвацкая" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="выдатны артыкул"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Nyugati_front_(els%C5%91_vil%C3%A1gh%C3%A1bor%C3%BA)" title="Nyugati front (első világháború) – венгерская" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Nyugati front (első világháború)" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="венгерская" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%B4%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BC%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%B3%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%BF_(%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4)" title="Արևմտյան ռազմաճակատ (Առաջին համաշխարհային պատերազմ) – армянская" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Արևմտյան ռազմաճակատ (Առաջին համաշխարհային պատերազմ)" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="армянская" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Front_Barat_(Perang_Dunia_I)" title="Front Barat (Perang Dunia I) – інданезійская" lang="id" hreflang="id" data-title="Front Barat (Perang Dunia I)" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="інданезійская" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="выдатны артыкул"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Fronte_occidentale_(1914-1918)" title="Fronte occidentale (1914-1918) – італьянская" lang="it" hreflang="it" data-title="Fronte occidentale (1914-1918)" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="італьянская" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E8%A5%BF%E9%83%A8%E6%88%A6%E7%B7%9A_(%E7%AC%AC%E4%B8%80%E6%AC%A1%E4%B8%96%E7%95%8C%E5%A4%A7%E6%88%A6)" title="西部戦線 (第一次世界大戦) – японская" lang="ja" hreflang="ja" data-title="西部戦線 (第一次世界大戦)" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="японская" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%84%9C%EB%B6%80_%EC%A0%84%EC%84%A0_(%EC%A0%9C1%EC%B0%A8_%EC%84%B8%EA%B3%84_%EB%8C%80%EC%A0%84)" title="서부 전선 (제1차 세계 대전) – карэйская" lang="ko" hreflang="ko" data-title="서부 전선 (제1차 세계 대전)" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="карэйская" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Vakar%C5%B3_frontas_(Pirmasis_pasaulinis_karas)" title="Vakarų frontas (Pirmasis pasaulinis karas) – літоўская" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Vakarų frontas (Pirmasis pasaulinis karas)" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="літоўская" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Pirm%C4%81_pasaules_kara_rietumu_fronte" title="Pirmā pasaules kara rietumu fronte – латышская" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Pirmā pasaules kara rietumu fronte" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="латышская" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_(%D0%9F%D1%80%D0%B2%D0%B0_%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%B2%D0%BE%D1%98%D0%BD%D0%B0)" title="Западен фронт (Прва светска војна) – македонская" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Западен фронт (Прва светска војна)" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="македонская" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%C4%8Civalgomajono_fronto%C5%9B_(I_%D0%BCodamastoro%C5%84_torpinge)" title="Čivalgomajono frontoś (I мodamastoroń torpinge) – эрзянская" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Čivalgomajono frontoś (I мodamastoroń torpinge)" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="эрзянская" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Westfront_(Eerste_Wereldoorlog)" title="Westfront (Eerste Wereldoorlog) – нідэрландская" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Westfront (Eerste Wereldoorlog)" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="нідэрландская" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="добры артыкул"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Vestfronten_(f%C3%B8rste_verdenskrig)" title="Vestfronten (første verdenskrig) – нарвежская (букмол)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Vestfronten (første verdenskrig)" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="нарвежская (букмол)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nqo mw-list-item"><a href="https://nqo.wikipedia.org/wiki/%DF%95%DF%9F%DF%8B%DF%AC%DF%93%DF%8B_%DF%9E%DF%9F%DF%8A%DF%98%DF%8A" title="ߕߟߋ߬ߓߋ ߞߟߊߘߊ – нко" lang="nqo" hreflang="nqo" data-title="ߕߟߋ߬ߓߋ ߞߟߊߘߊ" data-language-autonym="ߒߞߏ" data-language-local-name="нко" class="interlanguage-link-target"><span>ߒߞߏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Front_zachodni_(I_wojna_%C5%9Bwiatowa)" title="Front zachodni (I wojna światowa) – польская" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Front zachodni (I wojna światowa)" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="польская" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%AF%DB%8C%DA%81%D9%87_%D8%AC%D8%A8%D9%87%D9%87_(%D9%84%D9%88%D9%85%DA%93%DB%8D_%D9%86%DA%93%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%87_%D8%AC%DA%AB%DA%93%D9%87)" title="لویدیځه جبهه (لومړۍ نړیواله جګړه) – пушту" lang="ps" hreflang="ps" data-title="لویدیځه جبهه (لومړۍ نړیواله جګړه)" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="пушту" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Frente_Ocidental_(Primeira_Guerra_Mundial)" title="Frente Ocidental (Primeira Guerra Mundial) – партугальская" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Frente Ocidental (Primeira Guerra Mundial)" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="партугальская" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Frontul_de_vest_(Primul_R%C4%83zboi_Mondial)" title="Frontul de vest (Primul Război Mondial) – румынская" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Frontul de vest (Primul Război Mondial)" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="румынская" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%B9_%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B9_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Западный фронт Первой мировой войны – руская" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Западный фронт Первой мировой войны" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="руская" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Zapadni_front_(Prvi_svjetski_rat)" title="Zapadni front (Prvi svjetski rat) – сербскахарвацкая" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Zapadni front (Prvi svjetski rat)" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="сербскахарвацкая" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Western_Front_(World_War_I)" title="Western Front (World War I) – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Western Front (World War I)" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Z%C3%A1padn%C3%BD_front_(prv%C3%A1_svetov%C3%A1_vojna)" title="Západný front (prvá svetová vojna) – славацкая" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Západný front (prvá svetová vojna)" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="славацкая" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Zahodna_fronta_(prva_svetovna_vojna)" title="Zahodna fronta (prva svetovna vojna) – славенская" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Zahodna fronta (prva svetovna vojna)" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="славенская" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%B8_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_(%D0%9F%D1%80%D0%B2%D0%B8_%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D1%80%D0%B0%D1%82)" title="Западни фронт (Први светски рат) – сербская" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Западни фронт (Први светски рат)" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="сербская" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="якасны артыкул"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/V%C3%A4stfronten_under_f%C3%B6rsta_v%C3%A4rldskriget" title="Västfronten under första världskriget – шведская" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Västfronten under första världskriget" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="шведская" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%81%E0%B8%99%E0%B8%A7%E0%B8%A3%E0%B8%9A%E0%B8%94%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%95%E0%B8%B0%E0%B8%A7%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%95%E0%B8%81_(%E0%B8%AA%E0%B8%87%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B9%82%E0%B8%A5%E0%B8%81%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B9%89%E0%B8%87%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88%E0%B8%AB%E0%B8%99%E0%B8%B6%E0%B9%88%E0%B8%87)" title="แนวรบด้านตะวันตก (สงครามโลกครั้งที่หนึ่ง) – тайская" lang="th" hreflang="th" data-title="แนวรบด้านตะวันตก (สงครามโลกครั้งที่หนึ่ง)" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="тайская" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/I._D%C3%BCnya_Sava%C5%9F%C4%B1_Bat%C4%B1_Cephesi" title="I. Dünya Savaşı Batı Cephesi – турэцкая" lang="tr" hreflang="tr" data-title="I. Dünya Savaşı Batı Cephesi" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="турэцкая" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk badge-Q17437798 badge-goodarticle badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="добры артыкул, выдатны артыкул"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D1%85%D1%96%D0%B4%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_(%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0_%D1%81%D0%B2%D1%96%D1%82%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%B2%D1%96%D0%B9%D0%BD%D0%B0)" title="Західний фронт (Перша світова війна) – украінская" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Західний фронт (Перша світова війна)" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="украінская" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/M%E1%BA%B7t_tr%E1%BA%ADn_ph%C3%ADa_T%C3%A2y_(Th%E1%BA%BF_chi%E1%BA%BFn_th%E1%BB%A9_nh%E1%BA%A5t)" title="Mặt trận phía Tây (Thế chiến thứ nhất) – в’етнамская" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Mặt trận phía Tây (Thế chiến thứ nhất)" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="в’етнамская" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%A5%BF%E6%96%B9%E6%88%B0%E7%B7%9A_(%E7%AC%AC%E4%B8%80%E6%AC%A1%E4%B8%96%E7%95%8C%E5%A4%A7%E6%88%B0)" title="西方戰線 (第一次世界大戰) – кітайская" lang="zh" hreflang="zh" data-title="西方戰線 (第一次世界大戰)" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="кітайская" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%80%E6%88%B0%E8%A5%BF%E6%96%B9%E6%88%B0%E7%B7%9A" title="一戰西方戰線 – кантонскі дыялект кітайскай" lang="yue" hreflang="yue" data-title="一戰西方戰線" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="кантонскі дыялект кітайскай" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q152989#sitelinks-wikipedia" title="Правіць міжмоўныя спасылкі" class="wbc-editpage">Правіць спасылкі</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Прасторы назваў"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Паказаць уласна змест старонкі [c]" accesskey="c"><span>Старонка</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B7%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D1%8B:%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" rel="discussion" title="Размовы пра змест гэтай старонкі [t]" accesskey="t"><span>Размовы</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Змяніць моўны варыянт" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">беларуская</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Віды"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B"><span>Чытаць</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit" title="Правіць старонку [v]" accesskey="v"><span>Правіць</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit" title="Правіць зыходны код гэтай старонкі [e]" accesskey="e"><span>Правіць зыходнік</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=history" title="Ранейшыя версіі гэтай старонкі. [h]" accesskey="h"><span>Паказаць гісторыю</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Інструменты" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Інструменты</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Інструменты</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">перанесці да бакавой панэлі</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">схаваць</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Больш магчымасцей" > <div class="vector-menu-heading"> Дзеянні </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B"><span>Чытаць</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit" title="Правіць старонку [v]" accesskey="v"><span>Правіць</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit" title="Правіць зыходны код гэтай старонкі [e]" accesskey="e"><span>Правіць зыходнік</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=history"><span>Паказаць гісторыю</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Агульныя </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:WhatLinksHere/%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Спіс вікістаронак, якія спасылаюцца сюды [j]" accesskey="j"><span>Сюды спасылаюцца</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:RecentChangesLinked/%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" rel="nofollow" title="Нядаўнія змены ў старонках, на якія спасылаецца гэтая старонка [k]" accesskey="k"><span>Звязаныя праўкі</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:SpecialPages" title="Пералік усіх адмысловых старонак [q]" accesskey="q"><span>Адмысловыя старонкі</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&oldid=4796397" title="Нязменная спасылка на гэтую версію гэтай старонкі"><span>Нязменная спасылка</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=info" title="Больш звестак пра гэту старонку"><span>Звесткі пра старонку</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:CiteThisPage&page=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&id=4796397&wpFormIdentifier=titleform" title="Інфармацыя пра тое, як цытаваць гэтую старонку"><span>Цытаваць гэту старонку</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fbe.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%2597%25D0%25B0%25D1%2585%25D0%25BE%25D0%25B4%25D0%25BD%25D1%2596_%25D1%2584%25D1%2580%25D0%25BE%25D0%25BD%25D1%2582_%25D0%259F%25D0%25B5%25D1%2580%25D1%2588%25D0%25B0%25D0%25B9_%25D1%2581%25D1%2583%25D1%2581%25D0%25B2%25D0%25B5%25D1%2582%25D0%25BD%25D0%25B0%25D0%25B9_%25D0%25B2%25D0%25B0%25D0%25B9%25D0%25BD%25D1%258B"><span>Атрымаць скарочаны URL-адрас</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:QrCode&url=https%3A%2F%2Fbe.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%2597%25D0%25B0%25D1%2585%25D0%25BE%25D0%25B4%25D0%25BD%25D1%2596_%25D1%2584%25D1%2580%25D0%25BE%25D0%25BD%25D1%2582_%25D0%259F%25D0%25B5%25D1%2580%25D1%2588%25D0%25B0%25D0%25B9_%25D1%2581%25D1%2583%25D1%2581%25D0%25B2%25D0%25B5%25D1%2582%25D0%25BD%25D0%25B0%25D0%25B9_%25D0%25B2%25D0%25B0%25D0%25B9%25D0%25BD%25D1%258B"><span>Спампаваць QR-код</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Друк/экспарт </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:Book&bookcmd=book_creator&referer=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96+%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82+%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9+%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9+%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B"><span>Стварыць кнігу</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:DownloadAsPdf&page=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=show-download-screen"><span>Спампаваць як PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&printable=yes" title="Друкавальная версія гэтай старонкі [p]" accesskey="p"><span>Для друку</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> У іншых праектах </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Western_Front_theatre_of_World_War_I" hreflang="en"><span>Вікісховішча</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q152989" title="Спасылка на звязаны элемент рэпазітара даных [g]" accesskey="g"><span>Элемент Вікіданых</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Выгляд"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Выгляд</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">перанесці да бакавой панэлі</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">схаваць</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">З Вікіпедыі, свабоднай энцыклапедыі</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="be" dir="ltr"><div class="hatnote navigation-not-searchable noprint dabhide">У паняцця ёсць і іншыя значэнні, гл. <a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82" class="mw-disambig" title="Заходні фронт">Заходні фронт</a>.</div> <table class="infobox infobox-d8af46e1ed36c819" style=""><tbody><tr><th colspan="2" scope="colgroup" class="infobox-above" style="background: lightsteelblue; font-size: 100%;">Заходні фронт</th></tr><tr><td colspan="2" class="" style="text-align:center; background: #dddddd;">Асноўны канфлікт: <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Першая сусветная вайна">Першая сусветная вайна</a></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-image" style=""> <span data-wikidata-property-id="P18" class="no-wikidata"><span typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Trencheswwi2.jpg" class="mw-file-description" title="Акопы на заходнім фронце"><img alt="Акопы на заходнім фронце" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Trencheswwi2.jpg/300px-Trencheswwi2.jpg" decoding="async" width="300" height="223" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Trencheswwi2.jpg/450px-Trencheswwi2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Trencheswwi2.jpg/600px-Trencheswwi2.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="595" /></a></span><br /><span data-wikidata-qualifier-id="P2096" class="media-caption" style="display:block">Акопы на заходнім фронце</span></span> </td></tr> <tr> <th class="plainlist">Дата</th> <td class="plainlist"> <a href="/wiki/3_%D0%B6%D0%BD%D1%96%D1%9E%D0%BD%D1%8F" title="3 жніўня">3 жніўня</a> <a href="/wiki/1914" title="1914">1914</a> — <a href="/wiki/11_%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B0" title="11 лістапада">11 лістапада</a> <a href="/wiki/1918" title="1918">1918</a></td> </tr> <tr> <th class="plainlist">Месца</th> <td class="plainlist"> Бельгія і паўночная Францыя</td> </tr> <tr> <th class="plainlist">Вынік</th> <td class="plainlist"> Перамога <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">саюзнікаў</a></td> </tr> <tr> <th colspan="2" style="text-align:center;background: lightsteelblue; font-size: 100%;">Праціўнікі</th> </tr> <tr> <td colspan="2" class="plainlist" style="text-align:center;"> <table style="background: transparent; color: inherit; width: 100%; text-align: left;"> <tbody><tr> <td width="50%" style="border-right: 1px dotted #aaa;"><span class="flagicon" style="white-space: nowrap;"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D1%96%D1%8F" title="Бельгія"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/22px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/33px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/44px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D1%96%D1%8F" title="Бельгія">Бельгія</a><br /> <p><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_the_United_Kingdom_(3-5).svg" class="mw-file-description" title="Злучанае каралеўства Вялікабрытаніі і Ірландыі"><img alt="Злучанае каралеўства Вялікабрытаніі і Ірландыі" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/22px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/33px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/44px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B1%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Вялікабрытанія">Вялікабрытанія</a> і <a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Брытанская імперыя">залежныя тэрыторыі</a>:<br /> </p> <ul><li><span class="flagicon" style="white-space: nowrap;"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%90%D1%9E%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%8F" title="Аўстралія"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Flag_of_Australia.svg/22px-Flag_of_Australia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Flag_of_Australia.svg/33px-Flag_of_Australia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Flag_of_Australia.svg/44px-Flag_of_Australia.svg.png 2x" data-file-width="1280" data-file-height="640" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D0%90%D1%9E%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%8F" title="Аўстралія">Аўстралія</a><sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Imperial_India.svg" class="mw-file-description" title="Індыя"><img alt="Індыя" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Flag_of_Imperial_India.svg/22px-Flag_of_Imperial_India.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Flag_of_Imperial_India.svg/33px-Flag_of_Imperial_India.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/Flag_of_Imperial_India.svg/44px-Flag_of_Imperial_India.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="300" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%86%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Брытанская Індыя">Індыя</a><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Canada_(1868%E2%80%931921).svg" class="mw-file-description" title="Канада"><img alt="Канада" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Flag_of_Canada_%281868%E2%80%931921%29.svg/22px-Flag_of_Canada_%281868%E2%80%931921%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Flag_of_Canada_%281868%E2%80%931921%29.svg/33px-Flag_of_Canada_%281868%E2%80%931921%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5f/Flag_of_Canada_%281868%E2%80%931921%29.svg/44px-Flag_of_Canada_%281868%E2%80%931921%29.svg.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1000" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%B4%D0%B0" title="Канада">Канада</a><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li><span class="flagicon" style="white-space: nowrap;"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%97%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Новая Зеландыя"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Flag_of_New_Zealand.svg/22px-Flag_of_New_Zealand.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Flag_of_New_Zealand.svg/33px-Flag_of_New_Zealand.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Flag_of_New_Zealand.svg/44px-Flag_of_New_Zealand.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%97%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Новая Зеландыя">Новая Зеландыя</a><sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_the_Dominion_of_Newfoundland.svg" class="mw-file-description" title="Дамініён Ньюфаўндленд"><img alt="Дамініён Ньюфаўндленд" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Flag_of_the_Dominion_of_Newfoundland.svg/22px-Flag_of_the_Dominion_of_Newfoundland.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Flag_of_the_Dominion_of_Newfoundland.svg/33px-Flag_of_the_Dominion_of_Newfoundland.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Flag_of_the_Dominion_of_Newfoundland.svg/44px-Flag_of_the_Dominion_of_Newfoundland.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%94%D0%B0%D0%BC%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%91%D0%BD_%D0%9D%D1%8C%D1%8E%D1%84%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%B4%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B4" title="Дамініён Ньюфаўндленд">Дамініён Ньюфаўндленд</a><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li><span class="flagicon" style="white-space: nowrap;"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%B4%D0%BD%D1%91%D0%B2%D0%B0-%D0%90%D1%84%D1%80%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%A1%D0%B0%D1%8E%D0%B7" title="Паўднёва-Афрыканскі Саюз"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Red_Ensign_of_South_Africa_%281912%E2%80%931951%29.svg/22px-Red_Ensign_of_South_Africa_%281912%E2%80%931951%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Red_Ensign_of_South_Africa_%281912%E2%80%931951%29.svg/33px-Red_Ensign_of_South_Africa_%281912%E2%80%931951%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Red_Ensign_of_South_Africa_%281912%E2%80%931951%29.svg/44px-Red_Ensign_of_South_Africa_%281912%E2%80%931951%29.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="400" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%B4%D0%BD%D1%91%D0%B2%D0%B0-%D0%90%D1%84%D1%80%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%A1%D0%B0%D1%8E%D0%B7" title="Паўднёва-Афрыканскі Саюз">ПАС</a><sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <p><span class="flagicon" style="white-space: nowrap;"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Францыя"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/22px-Flag_of_France.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/33px-Flag_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/44px-Flag_of_France.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Францыя">Францыя</a> і <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%96%D1%96_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%96" title="Калоніі Францыі">залежныя тэрыторыі</a><br /> <span class="flagicon" style="white-space: nowrap;"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%86%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%8F,_1861%E2%80%941946" title="Каралеўства Італія, 1861—1946"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg/22px-Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg/33px-Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg/44px-Flag_of_Italy_%281861-1946%29_crowned.svg.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1000" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%86%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%8F,_1861%E2%80%941946" class="mw-redirect" title="Каралеўства Італія, 1861—1946">Каралеўства Італія</a><br /> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Russia.svg" class="mw-file-description" title="Сцяг Расіі"><img alt="Сцяг Расіі" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/25px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="25" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/38px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/50px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Расійская імперыя">Расійская імперыя</a> (з 1916):<br /> </p> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D0%BA%D1%81%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%86%D1%8B%D0%B9%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%BF%D1%83%D1%81_%D0%A0%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%96_%D1%9E_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Экспедыцыйны корпус Рускай арміі ў Францыі (няма такой старонкі)">Экспедыцыйны корпус Рускай арміі ў Францыі</a></li></ul> <p><span class="flagicon" style="white-space: nowrap;"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%8F" title="Партугалія"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/22px-Flag_of_Portugal.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/33px-Flag_of_Portugal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/44px-Flag_of_Portugal.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%8F" title="Партугалія">Партугалія</a><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> (з <a href="/wiki/1916" title="1916">1916</a>) <br /> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_the_United_States_(1912-1959).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg/20px-Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg/30px-Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg/40px-Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg.png 2x" data-file-width="1235" data-file-height="650" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%97%D0%BB%D1%83%D1%87%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%A8%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8B_%D0%90%D0%BC%D0%B5%D1%80%D1%8B%D0%BA%D1%96" title="Злучаныя Штаты Амерыкі">ЗША</a> (з <a href="/wiki/1917" title="1917">1917</a>) <br /> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Brazil.svg" class="mw-file-description" title="Сцяг Бразіліі"><img alt="Сцяг Бразіліі" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Flag_of_Brazil.svg/25px-Flag_of_Brazil.svg.png" decoding="async" width="25" height="18" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Flag_of_Brazil.svg/38px-Flag_of_Brazil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Flag_of_Brazil.svg/50px-Flag_of_Brazil.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="700" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B0%D0%B7%D1%96%D0%BB%D1%96%D1%8F" title="Бразілія">Бразілія</a> (з <a href="/wiki/1917" title="1917">1917</a>) </p> </td> <td rowspan="1" width="50%"><span class="flagicon" style="white-space: nowrap;"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Германская імперыя"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/22px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/33px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/44px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Германская імперыя">Германская імперыя</a> <br /> <p><span class="flagicon" style="white-space: nowrap;"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%90%D1%9E%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0-%D0%92%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Аўстра-Венгрыя"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Flag_of_Austria-Hungary_%281867%E2%80%931918%29.svg/22px-Flag_of_Austria-Hungary_%281867%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Flag_of_Austria-Hungary_%281867%E2%80%931918%29.svg/33px-Flag_of_Austria-Hungary_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Flag_of_Austria-Hungary_%281867%E2%80%931918%29.svg/44px-Flag_of_Austria-Hungary_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D0%90%D1%9E%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0-%D0%92%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Аўстра-Венгрыя">Аўстра-Венгрыя</a><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <br /> </p> </td></tr></tbody></table></td> </tr> <tr> <th colspan="2" style="text-align:center;background: lightsteelblue; font-size: 100%;">Камандуючыя</th> </tr> <tr> <td colspan="2" class="plainlist" style="text-align:center;"> <table style="background: transparent; color: inherit; width: 100%; text-align: left;"> <tbody><tr> <td width="50%" style="border-right: 1px dotted #aaa;">Да <a href="/wiki/26_%D1%81%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="26 сакавіка">26 сакавіка</a> <a href="/wiki/1918" title="1918">1918</a> года не было адзінага камандавання, з 3 красавіка - маршал <a href="/wiki/%D0%A4%D0%B5%D1%80%D0%B4%D1%8B%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B4_%D0%A4%D0%BE%D1%88" title="Фердынанд Фош">Фердынанд Фош</a> </td> <td rowspan="1" width="50%"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Germany_(1867%E2%80%931918).svg" class="mw-file-description" title="Германская імперыя"><img alt="Германская імперыя" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/22px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/33px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/44px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC%D1%83%D1%82_%D1%84%D0%BE%D0%BD_%D0%9C%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%82%D0%BA%D0%B5_(%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D0%B4%D1%88%D1%8B)" title="Гельмут фон Мольтке (малодшы)">Гельмут фон Мольтке</a> † <br /> → <a href="/wiki/%D0%AD%D1%80%D1%8B%D1%85_%D1%84%D0%BE%D0%BD_%D0%A4%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BA%D0%B5%D0%BD%D1%85%D0%B0%D0%B9%D0%BD" class="mw-redirect" title="Эрых фон Фалькенхайн">Эрых фон Фалькенхайн</a> → <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BB%D1%8C_%D1%84%D0%BE%D0%BD_%D0%93%D1%96%D0%BD%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3" title="Паўль фон Гіндэнбург">Паўль фон Гіндэнбург</a> і <a href="/wiki/%D0%AD%D1%80%D1%8B%D1%85_%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D1%80%D1%84" title="Эрых Людэндорф">Эрых Людэндорф</a> → Паўль фон Гіндэнбург і <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC_%D0%93%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80" title="Вільгельм Гронер">Вільгельм Гронер</a> </td></tr></tbody></table></td> </tr> <tr> <th colspan="2" style="text-align:center;background: lightsteelblue; font-size: 100%;">Сілы бакоў</th> </tr> <tr> <td colspan="2" class="plainlist" style="text-align:center;"> <table style="background: transparent; color: inherit; width: 100%; text-align: left;"> <tbody><tr> <td width="50%" style="border-right: 1px dotted #aaa;"><b>3 592 242</b> салдат: <p>1 675 481 французаў, 1 166 395 англічан, 131 978 бельгійцаў і 618 388 амерыканцаў пры 11 481 лёгкіх і 8 323 цяжкіх гарматах (ліпень <a href="/wiki/1918" title="1918">1918</a>) </p> </td> <td rowspan="1" width="50%"><b>3 273 000</b> салдат пры 10 800 лёгкіх і 7 300 цяжкіх гарматах (ліпень 1918) </td></tr></tbody></table></td> </tr> <tr> <th colspan="2" style="text-align:center;background: lightsteelblue; font-size: 100%;">Страты</th> </tr> <tr> <td colspan="2" class="plainlist" style="text-align:center;"> <table style="background: transparent; color: inherit; width: 100%; text-align: left;"> <tbody><tr> <td width="50%" style="border-right: 1px dotted #aaa;">Загінула і памерла ад ран <br /> 40 187 бельгійцаў <br /> 512 564 англічан <br /> 1 689 партугальцаў <br /> 1 265 124 французаў <br /> 116 708 амерыканцаў </td> <td rowspan="1" width="50%">1 214 000 загінула і памерла ад ран, 968 197 прапала без вестак або палонныя, 3 088  743 паранена </td></tr></tbody></table></td> </tr><tr><td colspan="2" class="" style="text-align:center;text-align: left;;"><div class="reflist columns" style="list-style-type: decimal;"> </div></td></tr><tr><td colspan="2" class="" style="text-align:center;text-align: left;;background: #dddddd; text-align: center;"><span data-wikidata-claim-id="q152989$D942CA34-41F2-425A-8B31-E00020335B8A" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P373"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Western_Front_theatre_of_World_War_I" title="commons:Category:Western Front theatre of World War I"><img alt="Лагатып Вікісховішча" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Western_Front_theatre_of_World_War_I" class="extiw" title="commons:Category:Western Front theatre of World War I">Медыяфайлы на Вікісховішчы</a></span></span></td></tr> </tbody></table> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r4785216">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}body.skin--responsive .mw-parser-output .navbox-image img{max-width:none!important}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Тэатры_ваенных_дзеянняў_Першай_сусветнай_вайны" style="float: right; width:25em;;padding:3px"><table class="nowraplinks collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="font-size:90%; background:lightsteelblue"><div id="Тэатры_ваенных_дзеянняў_Першай_сусветнай_вайны" class="wraplinks" style="font-size:114%;margin:0 5em">Тэатры ваенных дзеянняў Першай сусветнай вайны</div></th></tr><tr><td class="navbox-list navbox-odd hlist hlist-items-nowrap" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><b><a href="/wiki/%D0%95%D1%9E%D1%80%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%82%D1%8D%D0%B0%D1%82%D1%80_%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D1%8F%D0%BD%D0%BD%D1%8F%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Еўрапейскі тэатр ваенных дзеянняў Першай сусветнай вайны">Еўропа</a></b><br /> <p><a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%82%D1%8D%D0%B0%D1%82%D1%80_%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D1%8F%D0%BD%D0%BD%D1%8F%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Балканскі тэатр ваенных дзеянняў Першай сусветнай вайны">Балканы</a> — <span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%94%D0%BE%D0%B1%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8B" title="Добры артыкул"><img alt="✰" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Blue_star_unboxed.svg/13px-Blue_star_unboxed.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Blue_star_unboxed.svg/20px-Blue_star_unboxed.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Blue_star_unboxed.svg/26px-Blue_star_unboxed.svg.png 2x" data-file-width="13" data-file-height="13" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%86%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Італьянскі фронт Першай сусветнай вайны">Італія</a> — <a class="mw-selflink selflink">Заходняя Еўропа</a> — <a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Усходні фронт Першай сусветнай вайны">Усходняя Еўропа</a><br /> <b><a href="/wiki/%D0%91%D0%BB%D1%96%D0%B7%D0%BA%D0%B0%D1%9E%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%82%D1%8D%D0%B0%D1%82%D1%80_%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D1%8F%D0%BD%D0%BD%D1%8F%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Блізкаўсходні тэатр ваенных дзеянняў Першай сусветнай вайны">Блізкі Усход</a></b><br /><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%B0%D0%B1%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BF%D0%B0%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B5" title="Арабскае паўстанне">Аравія</a> — <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%B4%D0%BD%D1%91%D0%B2%D0%B0%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B2%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Паўднёвааравійскі фронт Першай сусветнай вайны">Паўднёвая Аравія</a> — <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%9E%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_(%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0)" title="Каўказскі фронт (Першая сусветная вайна)">Каўказ</a> — <a href="/wiki/%D0%A1%D1%96%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0-%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%81%D1%86%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Сінайска-Палесцінская кампанія">Сінай і Палестына</a> — <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%81%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Месапатамская кампанія">Месапатамія</a> — <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%81%D1%96%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Персідская кампанія">Персія</a> — <a href="/wiki/%D0%94%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%8D%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Дарданэльская аперацыя">Дарданэлы</a><br /> <b><a href="/wiki/%D0%90%D1%84%D1%80%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%82%D1%8D%D0%B0%D1%82%D1%80_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Афрыканскі тэатр Першай сусветнай вайны">Афрыка</a></b><br /> <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%B4%D0%BD%D1%91%D0%B2%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D1%8F_%D0%90%D1%84%D1%80%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Паўднёвазаходняя Афрыканская кампанія">Паўднёва-Заходняя Афрыка</a> — <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Тагалендская кампанія">Тагаленд</a> — <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D1%80%D1%83%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Камерунская кампанія">Камерун</a> — <a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%B0%D1%84%D1%80%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Усходнеафрыканская кампанія Першай сусветнай вайны">Усходняя Афрыка</a> — <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0%D0%B0%D1%84%D1%80%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Паўночнаафрыканская кампанія Першай сусветнай вайны">Паўночная Афрыка</a><br /> <b><a href="/wiki/%D0%90%D0%B7%D1%96%D1%8F%D1%86%D0%BA%D0%B0-%D0%A6%D1%96%D1%85%D0%B0%D0%B0%D0%BA%D1%96%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%82%D1%8D%D0%B0%D1%82%D1%80_%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D1%8F%D0%BD%D0%BD%D1%8F%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Азіяцка-Ціхаакіянскі тэатр ваенных дзеянняў Першай сусветнай вайны">Азія і Ціхі Акіян</a></b><br /> <a href="/wiki/%D0%90%D0%BA%D1%83%D0%BF%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%A1%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B0" title="Акупацыя Германскага Самоа">Самоа</a> — <a href="/wiki/%D0%90%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B0_%D0%A6%D1%8B%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%B0" title="Аблога Цындаа">Цындаа</a> — <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5_%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%9C%D1%96%D0%BA%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%8D%D0%B7%D1%96%D1%96" title="Падзенне Германскай Мікранэзіі">Мікранезія</a><br /> </p> <b><a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%BC%D0%BE%D1%80%D1%8B_(%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0)" title="Вайна на моры (Першая сусветная вайна)">Вайна на моры</a></b><br /><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%B7%D0%B0_%D0%90%D1%82%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%8B%D0%BA%D1%83_(1914%E2%80%941918)" title="Бітва за Атлантыку (1914—1918)">Атлантыка</a> — <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%9C%D1%96%D0%B6%D0%B7%D0%B5%D0%BC%D0%BD%D1%8B%D0%BC_%D0%BC%D0%BE%D1%80%D1%8B" title="Першая сусветная вайна на Міжземным моры">Міжземнае мора</a> — <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A3%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B5-%D0%90%D0%B7%D1%96%D1%8F%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%80%D1%8D%D0%B9%D1%81%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%80%D0%B0" title="Германская Усходне-Азіяцкая крэйсерская эскадра">Ціхі і Індыйскі акіяны</a></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4785216"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Заходні_фронтПершай_сусветнай_вайны" style="float: right; width:25em;;padding:3px"><table class="nowraplinks collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="font-size:90%; background:lightsteelblue"><div id="Заходні_фронтПершай_сусветнай_вайны" class="wraplinks" style="font-size:114%;margin:0 5em"><a class="mw-selflink selflink">Заходні фронт<br />Першай сусветнай вайны</a></div></th></tr><tr><td class="navbox-list navbox-odd hlist hlist-items-nowrap" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><div> <p><span style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%A8%D1%82%D1%83%D1%80%D0%BC_%D0%9B%D1%8C%D0%B5%D0%B6%D0%B0" title="Штурм Льежа">Льеж</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_(1914)" title="Пагранічная бітва (1914)">Граніца</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B0%D0%B4%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5_(1914)" title="Вялікае адступленне (1914)">Вялікае адступленне</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B5_(1914)" title="Бітва на Марне (1914)">Марна (1)</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B0_%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BF%D0%B5%D0%BD%D0%B0" title="Аблога Антверпена">Антверпен</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%B3_%D0%B4%D0%B0_%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%B0" title="Бег да мора">Бег да мора</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Фландрская бітва">Фландрыя</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%90%D1%80%D1%82%D1%83%D0%B0" title="Першая бітва пры Артуа">Артуа (1)</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%88%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Першая шампанская бітва">Шампань (1)</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%9D%D0%B5%D1%9E-%D0%A8%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%BB%D1%8C" title="Бітва пры Неў-Шапель">Неў-Шапель</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%94%D1%80%D1%83%D0%B3%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%86%D0%BF%D1%80%D1%8B" title="Другая бітва пры Іпры">Іпр</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%94%D1%80%D1%83%D0%B3%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%90%D1%80%D1%82%D1%83%D0%B0" title="Другая бітва пры Артуа">Артуа (2)</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%94%D1%80%D1%83%D0%B3%D0%B0%D1%8F_%D1%88%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Другая шампанская бітва">Шампань (2)</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%A2%D1%80%D1%8D%D1%86%D1%8F%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%90%D1%80%D1%82%D1%83%D0%B0" title="Трэцяя бітва пры Артуа">Артуа (3)</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Вердэнская аперацыя">Вердэн</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%A1%D0%BE%D0%BC%D0%B5" title="Бітва на Соме">Сома</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%90%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%B5_(1917)" title="Бітва пры Арасе (1917)">Арас</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%92%D1%96%D0%BC%D1%96" title="Бітва пры Вімі">Вімі Рыж</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5_%D0%9D%D1%96%D0%B2%D0%B5%D0%BB%D1%8F" title="Наступленне Нівеля">Эна (2)</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%81%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Месінская бітва">Месіны</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%9F%D0%B0%D1%88%D1%8D%D0%BD%D0%B4%D1%8D%D0%B9%D0%BB%D0%B5" title="Бітва пры Пашэндэйле">Пашэндэйль</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D0%B1%D1%80%D1%8D_(1917)" title="Бітва пры Камбрэ (1917)">Камбрэ</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5_(1918)" title="Вясновае наступленне (1918)">Вясновае наступленне</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B5_(1918)" title="Бітва на Марне (1918)">Марна (2)</a> •</span> <span style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D1%91%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5" title="Стодзённае наступленне">Стодзённае наступленне</a></span> </p> </div></div></td></tr></tbody></table></div> <p><b>Захо́дні фронт</b> — адзін з <a href="/wiki/%D0%A2%D1%8D%D0%B0%D1%82%D1%80_%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D1%8F%D0%BD%D0%BD%D1%8F%D1%9E" title="Тэатр ваенных дзеянняў">тэатраў ваенных дзеянняў</a> <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Першая сусветная вайна">Першай сусветнай вайны</a> (<a href="/wiki/1914" title="1914">1914</a>—<a href="/wiki/1918" title="1918">1918</a>). </p><p>Гэты фронт ахопліваў тэрыторыю <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D1%96%D1%8F" title="Бельгія">Бельгіі</a>, <a href="/wiki/%D0%9B%D1%8E%D0%BA%D1%81%D0%B5%D0%BC%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3" title="Люксембург">Люксембурга</a>, <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BB%D1%8C%D0%B7%D0%B0%D1%81-%D0%9B%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BD%D0%B3%D1%96%D1%8F" title="Эльзас-Латарынгія">Эльзаса, Латарынгіі</a>, рэйнскія правінцыі <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Германская імперыя">Германіі</a>, а таксама паўночны ўсход <a href="/wiki/%D0%A2%D1%80%D1%8D%D1%86%D1%8F%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" class="mw-redirect" title="Трэцяя Рэспубліка">Францыі</a>. Працягласць фронту ад ракі <a href="/wiki/%D0%A8%D1%8D%D0%BB%D1%8C%D0%B4%D0%B0" title="Шэльда">Шэльды</a> да <a href="/wiki/%D0%A8%D0%B2%D0%B5%D0%B9%D1%86%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Швейцарыя">швейцарскай</a> мяжы складала 480 кіламетраў, у глыбіню — 500 кіламетраў, ад <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D0%B9%D0%BD" title="Рэйн">Рэйна</a> да <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%B5" title="Кале">Кале</a>. Заходняя частка тэатра ваенных дзеянняў уяўляла сабою <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%BD%D0%B0" title="Раўніна">раўніну</a> з разгалінаванай дарожнай сеткай, зручную для дзеянняў буйных вайсковых аб’яднанняў; усходняя частка пераважна горная (<a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%8B" title="Ардэны">Ардэны</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BB%D0%B5%D1%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Аргонскі лес (няма такой старонкі)">Аргоны</a>, <a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B3%D0%B5%D0%B7%D1%8B" title="Вагезы">Вагезы</a>) абмяжоўвала свабоду манеўру войскаў. Асаблівасцю Заходняга фронту было яго прамысловае значэнне (вугальныя капальні, жалезная руда, развітая апрацоўчая прамысловасць). </p><p>Пасля пачатку вайны ў 1914 годзе <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F" title="Германская імперская армія">германская армія</a> пачала ўварванне ў Бельгію і <a href="/wiki/%D0%9B%D1%8E%D0%BA%D1%81%D0%B5%D0%BC%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3" title="Люксембург">Люксембург</a>, затым наступленне на <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Францыя">Францыю</a>, імкнучыся захапіць важныя прамысловыя рэгіёны краіны. У <a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B5_(1914)" title="Бітва на Марне (1914)">Марнскай бітве</a> германскія войскі пацярпелі паражэнне, пасля чаго абодва бакі ўмацаваліся на дасягнутых рубяжах, сфармаваўшы <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B7%D1%96%D1%86%D1%8B%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Пазіцыйная вайна">пазіцыйны фронт</a> ад узбярэжжа <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%B0" title="Паўночнае мора">Паўночнага мора</a> да франка-швейцарскай мяжы. </p><p>У 1915—1917 гадах было праведзена некалькі наступальных аперацый. У баявых дзеяннях выкарыстоўвалася цяжкая <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Артылерыя">артылерыя</a> і <a href="/wiki/%D0%9F%D1%8F%D1%85%D0%BE%D1%82%D0%B0" title="Пяхота">пяхота</a>. Аднак сістэмы палявых умацаванняў, прымяненне <a href="/wiki/%D0%9A%D1%83%D0%BB%D1%8F%D0%BC%D1%91%D1%82" title="Кулямёт">кулямётаў</a>, калючага дроту і артылерыі наносілі сур’ёзныя страты як тым, хто нападаў, так і абаронцам. У выніку не было значных змен лініі фронту. </p><p>У сваіх спробах прарваць лінію фронту абодва бакі ўжывалі новыя ваенныя тэхналогіі: <a href="/wiki/%D0%A5%D1%96%D0%BC%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B7%D0%B1%D1%80%D0%BE%D1%8F" title="Хімічная зброя">атрутныя газы</a>, <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D1%91%D1%82" title="Самалёт">самалёты</a>, <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%BD%D0%BA" title="Танк">танкі</a>. Нягледзячы на пазіцыйны характар праводжаных баёў, Заходні фронт меў найважнейшае значэнне для заканчэння вайны. Вырашальнае наступленне саюзнікаў увосень 1918 прывяло да паражэння германскай арміі і заканчэння Першай сусветнай вайны. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Планы_бакоў_і_разгортванне_войскаў"><span id=".D0.9F.D0.BB.D0.B0.D0.BD.D1.8B_.D0.B1.D0.B0.D0.BA.D0.BE.D1.9E_.D1.96_.D1.80.D0.B0.D0.B7.D0.B3.D0.BE.D1.80.D1.82.D0.B2.D0.B0.D0.BD.D0.BD.D0.B5_.D0.B2.D0.BE.D0.B9.D1.81.D0.BA.D0.B0.D1.9E"></span>Планы бакоў і разгортванне войскаў</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit&section=1" title="Правіць раздзел: Планы бакоў і разгортванне войскаў" class="mw-editsection-visualeditor"><span>правіць</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&section=1" title="Правіць зыходнік раздзела: Планы бакоў і разгортванне войскаў"><span>правіць зыходнік</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>На 250-кіламетровым працягу франка-германскай граніцы знаходзілася сістэма французскіх крэпасцей, якія мелі вялікае стратэгічнае значэнне. Галоўнымі апорнымі пунктамі гэтай сістэмы з’яўляліся магутныя крэпасці <a href="/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%B4%D1%8D%D0%BD" title="Вердэн">Вердэн</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%83%D0%BB%D1%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="Туль (няма такой старонкі)">Туль</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D0%BF%D1%96%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="Эпіналь (няма такой старонкі)">Эпіналь</a> і <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%84%D0%BE%D1%80" title="Бельфор">Бельфор</a>. На захад ад гэтай лініі знаходзілася яшчэ адна паласа ўмацаванняў, у раёне <a href="/wiki/%D0%94%D1%8B%D0%B6%D0%BE%D0%BD" title="Дыжон">Дыжона</a>, <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D0%B9%D0%BC%D1%81" title="Рэймс">Рэймса</a>, <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D0%BD_(%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B4)" title="Лан (горад)">Лана</a>. У цэнтры краіны размяшчаўся ўмацаваны лагер <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%B6" title="Парыж">Парыжа</a>. Таксама былі яшчэ крэпасці на шляху ад Парыжа да бельгійскай граніцы, але яны былі састарэлыя і не адыгрывалі вялікай стратэгічнай ролі<sup id="cite_ref-Заянчкоўскі_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-Заянчкоўскі-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Да французскіх умацаванняў на франка-германскай мяжы германскае камандаванне ставілася вельмі сур’ёзна, яшчэ ў <a href="/wiki/1905" title="1905">1905</a> годзе, <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8C%D1%84%D1%80%D1%8D%D0%B4_%D1%84%D0%BE%D0%BD_%D0%A8%D0%BB%D1%96%D1%84%D0%B5%D0%BD" title="Альфрэд фон Шліфен">Шліфен</a> пісаў: </p> <blockquote style="float:none; padding: 3px 15px 3px 15px; border:thin solid #e0e0e0;"> <div> <p>Францыю варта разглядаць як вялікую крэпасць. У знадворным поясе ўмацаванняў участак Бельфор — Вердэн амаль непрыступны… </p> </div></blockquote> <p>Таксама вялікае стратэгічнае значэнне мелі бельгійскія крэпасці: <a href="/wiki/%D0%9B%D1%8C%D0%B5%D0%B6" title="Льеж">Льеж</a>, <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%BC%D1%8E%D1%80" title="Намюр">Намюр</a>, <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BF%D0%B5%D0%BD" title="Антверпен">Антверпен</a>. </p><p>На тэрыторыі <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Германская імперыя">Германскай імперыі</a> знаходзіліся крэпасці: <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%86" title="Мец">Мец</a>, <a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3" class="mw-redirect" title="Страсбург">Страсбург</a>, <a href="/wiki/%D0%9A%D1%91%D0%BB%D1%8C%D0%BD" title="Кёльн">Кёльн</a>, <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%86" title="Майнц">Майнц</a>, <a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%86" title="Кобленц">Кобленц</a> і інш. Але абароннага значэння гэтыя крэпасці не мелі, паколькі з першых жа дзён вайны германскае камандаванне планавала ўварванне на тэрыторыю праціўніка<sup id="cite_ref-bse-1914-18_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-bse-1914-18-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>З пачаткам мабілізацыі бакі пачалі перакідаць войска ў раёны разгортвання. Германскае камандаванне разгарнула супраць Францыі 7 армій і 4 кавалерыйскія корпусы, да 5 000 гармат, усяго <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%8F%D0%B2%D1%8B_%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%B4_%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%86%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%90%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%96_%D1%9E_1914#Заходні_фронт" class="mw-redirect" title="Баявы расклад Германскай Імперскай Арміі ў 1914">групоўка</a> германскіх войскаў налічвала 1 600 000 чалавек. Германскае камандаванне планавала нанесці разбуральны ўдар па <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Францыя">Францыі</a> праз тэрыторыю <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D1%96%D1%8F" title="Бельгія">Бельгіі</a>. Аднак нягледзячы на тое, што ўсё асноўная ўвага германскага камандавання было прыцягнута да ўварвання ў Бельгію, германцы рабілі ўсе захады для таго, каб не даць французскай арміі, што наступала ў Эльзас-Латарынгіі, захапіць гэты рэгіён<sup id="cite_ref-Заянчкоўскі_9-1" class="reference"><a href="#cite_note-Заянчкоўскі-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Германскім войскам процістаялі французскія, бельгійскія і <a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D1%8D%D0%BA%D1%81%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%86%D1%8B%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D1%81%D1%96%D0%BB%D1%8B_(%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0)" title="Брытанскія экспедыцыйныя сілы (Першая сусветная вайна)">брытанскія</a> войскі. Французская армія была разгорнута ў складзе пяці армій і аднаго кавалерыйскага корпуса, пры 4 000 гарматах. Колькасць французскіх войскаў складала 1 300 000 чалавек. У сувязі з наступленнем германскай арміі праз тэрыторыю Бельгію на Парыж, французскаму камандаванню прыйшлося адмовіцца ад прадугледжанага перад вайной «плана № 17», які меў на мэце захоп <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BB%D1%8C%D0%B7%D0%B0%D1%81-%D0%9B%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BD%D0%B3%D1%96%D1%8F" title="Эльзас-Латарынгія">Эльзаса і Латарынгіі</a>. У сувязі з гэтым канчатковыя раёны размяшчэння французскіх войскаў і іх склад у канцы жніўня значна адрозніваліся ад намечаных мабілізацыйным «<a href="/wiki/%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D0%BD_XVII" title="План XVII">планам № 17</a>»<sup id="cite_ref-bse-1914_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-bse-1914-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Бельгійская армія была разгорнута ў складзе шасці пяхотных і адной кавалерыйскай дывізій, пры 312 гарматах. Колькасць бельгійскіх войскаў склала 117 тысяч чалавек. </p><p><a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D1%8D%D0%BA%D1%81%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%86%D1%8B%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D1%81%D1%96%D0%BB%D1%8B_(%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0)" title="Брытанскія экспедыцыйныя сілы (Першая сусветная вайна)">Брытанскія войскі</a> высадзіліся ў французскіх партах у складзе двух пяхотных карпусоў і адной кавалерыйскай дывізіі. Толькі да 20 жніўня англійскія войскі колькасцю 87 тысяч чалавек, пры 328 гарматах, засяродзіліся ў раёне <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B4_%D0%9C%D0%B0%D0%B1%D1%91%D0%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Горад Мабёж (няма такой старонкі)">Мабёж</a>, Ле-Като. Варта адзначыць, што ў саюзных войскаў не было адзінага камандавання, што адмоўным чынам адбівалася на дзеяннях войскаў <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">Антанты</a><sup id="cite_ref-br_wwi_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-br_wwi-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Да канца разгортвання сілы бакоў колькасна былі прыблізна роўныя (1 600 000 германскіх войскаў супраць 1 562 000 войскаў саюзнікаў). Аднак стратэгічная ініцыятыва была на баку германцаў. Іх разгорнутыя войскі прадстаўлялі амаль замкнутую сканцэнтраваную сілу. Войскі ж саюзнікаў мелі няўдалае размяшчэнне. Лінія фронту французскіх войскаў загіналася ад Вердэна на паўночны захад уздоўж французска-бельгійскай мяжы і абрывалася ў Ірсана. У раёне Мабёжа разгортваліся <a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D1%8D%D0%BA%D1%81%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%86%D1%8B%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D1%81%D1%96%D0%BB%D1%8B_(%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0)" title="Брытанскія экспедыцыйныя сілы (Першая сусветная вайна)">брытанскія войскі</a>, бельгійская армія мела свой уласны раён разгортвання<sup id="cite_ref-bse-1914-18_10-1" class="reference"><a href="#cite_note-bse-1914-18-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Суадносіны_сіл_перад_пачаткам_вайны"><span id=".D0.A1.D1.83.D0.B0.D0.B4.D0.BD.D0.BE.D1.81.D1.96.D0.BD.D1.8B_.D1.81.D1.96.D0.BB_.D0.BF.D0.B5.D1.80.D0.B0.D0.B4_.D0.BF.D0.B0.D1.87.D0.B0.D1.82.D0.BA.D0.B0.D0.BC_.D0.B2.D0.B0.D0.B9.D0.BD.D1.8B"></span>Суадносіны сіл перад пачаткам вайны</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit&section=2" title="Правіць раздзел: Суадносіны сіл перад пачаткам вайны" class="mw-editsection-visualeditor"><span>правіць</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&section=2" title="Правіць зыходнік раздзела: Суадносіны сіл перад пачаткам вайны"><span>правіць зыходнік</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Для рэалізацыі <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D0%BD_%D0%A8%D0%BB%D1%96%D1%84%D0%B5%D0%BD%D0%B0" title="План Шліфена">плана Шліфена</a> па хуткім разгроме Францыі Германія засяродзіла на мяжы з Францыяй, Бельгіяй і Люксембургам значныя ваенныя сілы: былі разгорнуты сем армій (<a href="/wiki/1-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F)" title="1-я армія (Германская імперыя)">1-я</a> — <a href="/wiki/7-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F)" title="7-я армія (Германская імперыя)">7-я</a>, 86 пяхотных і 10 кавалерыйскіх дывізій, да 5 тысяч гармат) колькасцю каля 1 мільёна 600 тысяч чалавек пад камандаваннем імператара <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC_II_%D0%93%D0%BE%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%86%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%BD" title="Вільгельм II Гогенцолерн">Вільгельма II</a>. </p> <center> <table class="toccolours" border="0" cellpadding="2" cellspacing="2"> <tbody><tr> <td colspan="12" style="background:#C7C7C7"><div style="text-align: center;"><b>Кіраўнічы склад <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F" title="Германская імперская армія">Германскай імперскай арміі</a> на Заходнім фронце на пачатку вайны</b></div> </td></tr> <tr> <td><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Bundesarchiv_Bild_146-2004-0096,_Kaiser_Wilhelm_II..jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/Bundesarchiv_Bild_146-2004-0096%2C_Kaiser_Wilhelm_II..jpg/100px-Bundesarchiv_Bild_146-2004-0096%2C_Kaiser_Wilhelm_II..jpg" decoding="async" width="100" height="113" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/Bundesarchiv_Bild_146-2004-0096%2C_Kaiser_Wilhelm_II..jpg/150px-Bundesarchiv_Bild_146-2004-0096%2C_Kaiser_Wilhelm_II..jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/Bundesarchiv_Bild_146-2004-0096%2C_Kaiser_Wilhelm_II..jpg/200px-Bundesarchiv_Bild_146-2004-0096%2C_Kaiser_Wilhelm_II..jpg 2x" data-file-width="1033" data-file-height="1169" /></a><figcaption></figcaption></figure> </td> <td><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Helmuth_Johannes_Ludwig_von_Moltke_1914.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Helmuth_Johannes_Ludwig_von_Moltke_1914.jpg/100px-Helmuth_Johannes_Ludwig_von_Moltke_1914.jpg" decoding="async" width="100" height="128" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Helmuth_Johannes_Ludwig_von_Moltke_1914.jpg/150px-Helmuth_Johannes_Ludwig_von_Moltke_1914.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Helmuth_Johannes_Ludwig_von_Moltke_1914.jpg/200px-Helmuth_Johannes_Ludwig_von_Moltke_1914.jpg 2x" data-file-width="1446" data-file-height="1856" /></a><figcaption></figcaption></figure> </td> <td><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Alexander_von_Kluck.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Alexander_von_Kluck.jpg/100px-Alexander_von_Kluck.jpg" decoding="async" width="100" height="157" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Alexander_von_Kluck.jpg/150px-Alexander_von_Kluck.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Alexander_von_Kluck.jpg/200px-Alexander_von_Kluck.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="1257" /></a><figcaption></figcaption></figure> </td> <td><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Karl_von_B%C3%BClow_(ca._1916).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Karl_von_B%C3%BClow_%28ca._1916%29.jpg/100px-Karl_von_B%C3%BClow_%28ca._1916%29.jpg" decoding="async" width="100" height="131" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Karl_von_B%C3%BClow_%28ca._1916%29.jpg/150px-Karl_von_B%C3%BClow_%28ca._1916%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Karl_von_B%C3%BClow_%28ca._1916%29.jpg/200px-Karl_von_B%C3%BClow_%28ca._1916%29.jpg 2x" data-file-width="500" data-file-height="655" /></a><figcaption></figcaption></figure> </td> <td><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Max_von_Hausen_(1846-1922).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Max_von_Hausen_%281846-1922%29.jpg/100px-Max_von_Hausen_%281846-1922%29.jpg" decoding="async" width="100" height="137" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Max_von_Hausen_%281846-1922%29.jpg/150px-Max_von_Hausen_%281846-1922%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6e/Max_von_Hausen_%281846-1922%29.jpg 2x" data-file-width="183" data-file-height="250" /></a><figcaption></figcaption></figure> </td> <td><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Herzog_Albrecht_Portrait.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Herzog_Albrecht_Portrait.jpg/100px-Herzog_Albrecht_Portrait.jpg" decoding="async" width="100" height="142" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Herzog_Albrecht_Portrait.jpg/150px-Herzog_Albrecht_Portrait.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Herzog_Albrecht_Portrait.jpg/200px-Herzog_Albrecht_Portrait.jpg 2x" data-file-width="2332" data-file-height="3307" /></a><figcaption></figcaption></figure> </td> <td><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Kronprinz_Wilhelm_1._Leib-Husarenregiment.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Kronprinz_Wilhelm_1._Leib-Husarenregiment.jpg/100px-Kronprinz_Wilhelm_1._Leib-Husarenregiment.jpg" decoding="async" width="100" height="139" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Kronprinz_Wilhelm_1._Leib-Husarenregiment.jpg/150px-Kronprinz_Wilhelm_1._Leib-Husarenregiment.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Kronprinz_Wilhelm_1._Leib-Husarenregiment.jpg/200px-Kronprinz_Wilhelm_1._Leib-Husarenregiment.jpg 2x" data-file-width="506" data-file-height="704" /></a><figcaption></figcaption></figure> </td> <td><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Rupprecht_von_Bayern.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Rupprecht_von_Bayern.jpg/100px-Rupprecht_von_Bayern.jpg" decoding="async" width="100" height="156" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Rupprecht_von_Bayern.jpg/150px-Rupprecht_von_Bayern.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Rupprecht_von_Bayern.jpg/200px-Rupprecht_von_Bayern.jpg 2x" data-file-width="342" data-file-height="535" /></a><figcaption></figcaption></figure> </td> <td><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Josias_von_Heeringen_-_Project_Gutenberg_eText_18334.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Josias_von_Heeringen_-_Project_Gutenberg_eText_18334.jpg/100px-Josias_von_Heeringen_-_Project_Gutenberg_eText_18334.jpg" decoding="async" width="100" height="136" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Josias_von_Heeringen_-_Project_Gutenberg_eText_18334.jpg/150px-Josias_von_Heeringen_-_Project_Gutenberg_eText_18334.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Josias_von_Heeringen_-_Project_Gutenberg_eText_18334.jpg/200px-Josias_von_Heeringen_-_Project_Gutenberg_eText_18334.jpg 2x" data-file-width="388" data-file-height="527" /></a><figcaption></figcaption></figure> </td></tr> <tr> <td><div style="text-align: center;"><small><a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D1%80%D1%85%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D1%8B_%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%83%D1%8E%D1%87%D1%8B" title="Вярхоўны галоўнакамандуючы">Вярхоўны галоўнакамандуючы</a><br /><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D1%80" title="Кайзер">кайзер</a><br /><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC_II_%D0%93%D0%BE%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%86%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%BD" title="Вільгельм II Гогенцолерн">Вільгельм II</a></small></div> </td> <td><div style="text-align: center;"><small><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D1%88%D1%82%D0%B0%D0%B1_%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%96" title="Генеральны штаб Германіі">Начальнік Генеральнага штаба</a><br /><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB-%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%BA" title="Генерал-палкоўнік">генерал-палкоўнік</a><br /><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC%D1%83%D1%82_%D1%84%D0%BE%D0%BD_%D0%9C%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%82%D0%BA%D0%B5_(%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D0%B4%D1%88%D1%8B)" title="Гельмут фон Мольтке (малодшы)">Гельмут фон Мольтке</a></small></div> </td> <td><div style="text-align: center;"><small><a href="/wiki/1-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F)" title="1-я армія (Германская імперыя)">Камандуючы 1-й арміяй</a><br /><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB-%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%BA" title="Генерал-палкоўнік">генерал-палкоўнік</a><br /><a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80_%D1%84%D0%BE%D0%BD_%D0%9A%D0%BB%D1%8E%D0%BA" title="Аляксандр фон Клюк">Аляксандр фон Клюк</a></small></div> </td> <td><div style="text-align: center;"><small><a href="/wiki/2-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F)" title="2-я армія (Германская імперыя)">Камандуючы 2-й арміяй</a><br /><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB-%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%BA" title="Генерал-палкоўнік">генерал-палкоўнік</a><br /><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D1%84%D0%BE%D0%BD_%D0%91%D1%8E%D0%BB%D0%B0%D1%9E" title="Карл фон Бюлаў">Карл фон Бюлаў</a></small></div> </td> <td><div style="text-align: center;"><small><a href="/wiki/3-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F)" title="3-я армія (Германская імперыя)">Камандуючы 3-й арміяй</a><br /><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB-%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%BA" title="Генерал-палкоўнік">генерал-палкоўнік</a><br /><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81_%D1%84%D0%BE%D0%BD_%D0%A5%D0%B0%D1%9E%D0%B7%D0%B5%D0%BD" class="mw-redirect" title="Макс фон Хаўзен">Макс фон Хаўзен</a></small></div> </td> <td><div style="text-align: center;"><small><a href="/wiki/4-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F)" title="4-я армія (Германская імперыя)">Камандуючы 4-й арміяй</a><br /><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB-%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%BA" title="Генерал-палкоўнік">генерал-палкоўнік</a><br /><a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8C%D0%B1%D1%80%D1%8D%D1%85%D1%82_%D0%92%D1%8E%D1%80%D1%82%D1%8D%D0%BC%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3%D1%81%D0%BA%D1%96" title="Альбрэхт Вюртэмбергскі">Альбрэхт Вюртэмбергскі</a></small></div> </td> <td><div style="text-align: center;"><small><a href="/wiki/5-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F)" title="5-я армія (Германская імперыя)">Камандуючы 5-й арміяй</a><br /><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB-%D0%BC%D0%B0%D1%91%D1%80" title="Генерал-маёр">генерал-маёр</a><br /><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC_(%D0%9A%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BF%D1%80%D1%8B%D0%BD%D1%86_%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%96)" title="Вільгельм (Кронпрынц Германіі)">Вільгельм, Кронпрынц Германіі</a></small></div> </td> <td><div style="text-align: center;"><small><a href="/wiki/6-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F)" title="6-я армія (Германская імперыя)">Камандуючы 6-й арміяй</a><br /><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB-%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%BA" title="Генерал-палкоўнік">генерал-палкоўнік</a><br /><a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D0%BF%D1%80%D1%8D%D1%85%D1%82_%D0%91%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D1%96" title="Рупрэхт Баварскі">Рупрэхт Баварскі</a></small></div> </td> <td><div style="text-align: center;"><small><a href="/wiki/7-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F)" title="7-я армія (Германская імперыя)">Камандуючы 7-й арміяй</a><br /><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB-%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D1%96%D0%BA" title="Генерал-палкоўнік">генерал-палкоўнік</a><br /><a href="/wiki/%D0%81%D0%B7%D0%B0%D1%81_%D1%84%D0%BE%D0%BD_%D0%A5%D0%B5%D0%B5%D1%80%D1%8B%D0%BD%D0%B3" title="Ёзас фон Хеерынг">Ёзас фон Хеерынг</a></small></div> </td></tr></tbody></table> </center> <p>Арміі саюзнікаў: </p> <ul><li>Французскія сілы налічвалі пяць армій (<a href="/wiki/1-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F)" title="1-я армія (Францыя)">1-я</a> — <a href="/wiki/5-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F)" title="5-я армія (Францыя)">5-я</a>, 76 пяхотных і 10 кавалерыйскіх дывізій, больш за 4 тысяч гармат) колькасцю каля 1 мільёна 730 тысяч чалавек пад камандаваннем генерала <a href="/wiki/%D0%96%D0%B0%D0%B7%D0%B5%D1%84_%D0%96%D0%BE%D1%84%D1%80" class="mw-redirect" title="Жазеф Жофр">Жазефа Жофра</a>;</li></ul> <center> <table class="toccolours" border="0" cellpadding="2" cellspacing="2"> <tbody><tr> <td colspan="12" style="background:#C7C7C7"><div style="text-align: center;"><b>Кіраўнічы склад <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D0%B7%D0%B1%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D1%81%D1%96%D0%BB%D1%8B_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Узброеныя сілы Францыі (няма такой старонкі)">французскай арміі</a> на Заходнім фронце на пачатку вайны</b></div> </td></tr> <tr> <td><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Joseph_Joffre.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Joseph_Joffre.jpg/100px-Joseph_Joffre.jpg" decoding="async" width="100" height="133" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Joseph_Joffre.jpg/150px-Joseph_Joffre.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Joseph_Joffre.jpg/200px-Joseph_Joffre.jpg 2x" data-file-width="231" data-file-height="307" /></a><figcaption></figcaption></figure> </td> <td><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Augustin_Dubail.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/Augustin_Dubail.jpg/100px-Augustin_Dubail.jpg" decoding="async" width="100" height="131" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/Augustin_Dubail.jpg/150px-Augustin_Dubail.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/Augustin_Dubail.jpg/200px-Augustin_Dubail.jpg 2x" data-file-width="523" data-file-height="684" /></a><figcaption></figcaption></figure> </td> <td><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%C3%89douard_de_Castelnau.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/%C3%89douard_de_Castelnau.jpg/100px-%C3%89douard_de_Castelnau.jpg" decoding="async" width="100" height="158" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/%C3%89douard_de_Castelnau.jpg/150px-%C3%89douard_de_Castelnau.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/%C3%89douard_de_Castelnau.jpg/200px-%C3%89douard_de_Castelnau.jpg 2x" data-file-width="316" data-file-height="500" /></a><figcaption></figcaption></figure> </td> <td><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Pierre_RUffey.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Pierre_RUffey.jpg/100px-Pierre_RUffey.jpg" decoding="async" width="100" height="133" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/af/Pierre_RUffey.jpg 1.5x" data-file-width="150" data-file-height="200" /></a><figcaption></figcaption></figure> </td> <td><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:LPDF_16_8_de_Langle_de_Cary.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/LPDF_16_8_de_Langle_de_Cary.jpg/100px-LPDF_16_8_de_Langle_de_Cary.jpg" decoding="async" width="100" height="119" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/LPDF_16_8_de_Langle_de_Cary.jpg/150px-LPDF_16_8_de_Langle_de_Cary.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/LPDF_16_8_de_Langle_de_Cary.jpg/200px-LPDF_16_8_de_Langle_de_Cary.jpg 2x" data-file-width="252" data-file-height="301" /></a><figcaption></figcaption></figure> </td> <td><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Charles_Lanrezac.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Charles_Lanrezac.gif/100px-Charles_Lanrezac.gif" decoding="async" width="100" height="159" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Charles_Lanrezac.gif/150px-Charles_Lanrezac.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Charles_Lanrezac.gif/200px-Charles_Lanrezac.gif 2x" data-file-width="438" data-file-height="696" /></a><figcaption></figcaption></figure> </td> <td><figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Albert_d%27Amade.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Albert_d%27Amade.jpg/100px-Albert_d%27Amade.jpg" decoding="async" width="100" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Albert_d%27Amade.jpg/150px-Albert_d%27Amade.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Albert_d%27Amade.jpg/200px-Albert_d%27Amade.jpg 2x" data-file-width="606" data-file-height="888" /></a><figcaption></figcaption></figure> </td></tr> <tr> <td><div style="text-align: center;"><small><a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%83%D1%8E%D1%87%D1%8B" title="Галоўнакамандуючы">Галоўнакамандуючы</a> французскай арміі<br /><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%81%D1%96%D0%BC%D1%83%D1%81" title="Генералісімус">генералісімус</a><br /><a href="/wiki/%D0%96%D0%B0%D0%B7%D1%8D%D1%84_%D0%96%D0%B0%D0%BA_%D0%A1%D0%B5%D0%B7%D0%B0%D1%80_%D0%96%D0%BE%D1%84%D1%80" title="Жазэф Жак Сезар Жофр">Жазэф Жофр</a></small></div> </td> <td><div style="text-align: center;"><small><a href="/wiki/1-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F)" title="1-я армія (Францыя)">Камандуючы 1-ай арміі</a><br /><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Армейскі генерал (няма такой старонкі)">армейскі генерал</a><br /><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B3%D1%8E%D1%81%D1%82_%D0%94%D0%B7%D1%8E%D0%B1%D0%B0%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Агюст Дзюбаі (няма такой старонкі)">Агюст Дзюбаі</a></small></div> </td> <td><div style="text-align: center;"><small><a href="/wiki/2-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F)" title="2-я армія (Францыя)">Камандуючы 2-ой арміі</a><br /><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%8B%D0%B2%D1%96%D0%B7%D1%96%D1%91%D0%BD%D0%BD%D1%8B_%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Дывізіённы генерал (няма такой старонкі)">дывізіённы генерал</a><br /><a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D0%B4%D1%83%D0%B0%D1%80_%D0%B4%D1%8D_%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Эдуар дэ Касцяльно (няма такой старонкі)">Эдуар дэ Касцяльно</a></small></div> </td> <td><div style="text-align: center;"><small><a href="/wiki/3-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F)" title="3-я армія (Францыя)">Камандуючы 3-яй арміі</a><br /><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%8B%D0%B2%D1%96%D0%B7%D1%96%D1%91%D0%BD%D0%BD%D1%8B_%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Дывізіённы генерал (няма такой старонкі)">дывізіённы генерал</a><br /><a href="/w/index.php?title=%D0%9F%27%D0%B5%D1%80_%D0%A0%D1%83%D1%84%D1%8D&action=edit&redlink=1" class="new" title="П'ер Руфэ (няма такой старонкі)">П'ер Руфэ</a></small></div> </td> <td><div style="text-align: center;"><small><a href="/wiki/4-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F)" title="4-я армія (Францыя)">Камандуючы 4-ай арміі</a><br /><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%8B%D0%B2%D1%96%D0%B7%D1%96%D1%91%D0%BD%D0%BD%D1%8B_%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Дывізіённы генерал (няма такой старонкі)">дывізіённы генерал</a><br /><a href="/w/index.php?title=%D0%A4%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%BD_%D0%9B%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D1%8C_%D0%B4%D1%8D_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Фернан Лангль дэ Кары (няма такой старонкі)">Фернан Лангль дэ Кары</a></small></div> </td> <td><div style="text-align: center;"><small><a href="/wiki/5-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F)" title="5-я армія (Францыя)">Камандуючы 5-ай арміі</a><br /><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%8B%D0%B2%D1%96%D0%B7%D1%96%D1%91%D0%BD%D0%BD%D1%8B_%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Дывізіённы генерал (няма такой старонкі)">дывізіённы генерал</a><br /><a href="/w/index.php?title=%D0%A8%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%8C_%D0%9B%D0%B0%D0%BD%D1%80%D1%8D%D0%B7%D0%B0%D0%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="Шарль Ланрэзак (няма такой старонкі)">Шарль Ланрэзак</a></small></div> </td> <td><div style="text-align: center;"><small>Камандуючы групай генерала д’Амада<br /><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D1%8B%D0%B2%D1%96%D0%B7%D1%96%D1%91%D0%BD%D0%BD%D1%8B_%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Дывізіённы генерал (няма такой старонкі)">дывізіённы генерал</a><br /><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BB%D1%8C%D0%B1%D0%B5%D1%80_%D0%B4%27%D0%90%D0%BC%D0%B0%D0%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Альбер д'Амад (няма такой старонкі)">Альбер д'Амад</a></small></div> </td></tr></tbody></table> </center> <ul><li>Бельгійская армія (шэсць пяхотных і адна кавалерыйская дывізія, 312 гармат) колькасцю 117 тыс. Чалавек пад камандаваннем караля <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8C%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%82_I_(%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BB%D1%8C_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D1%96%D1%96)" title="Альберт I (кароль Бельгіі)">Альберта I</a>;</li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D1%8D%D0%BA%D1%81%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%86%D1%8B%D0%B9%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D1%81%D1%96%D0%BB%D1%8B_(%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0)" title="Брытанскія экспедыцыйныя сілы (Першая сусветная вайна)">Брытанская экспедыцыйная армія</a> (4 пяхотных і 1,5 кавалерыйскіх дывізіі, 328 гармат) колькасцю 87 тысяч чалавек пад камандаваннем фельдмаршала <a href="/wiki/%D0%94%D0%B6%D0%BE%D0%BD_%D0%A4%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%87" title="Джон Фрэнч">Джона Фрэнча</a><sup id="cite_ref-bse-1914-18_10-2" class="reference"><a href="#cite_note-bse-1914-18-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Кампанія_1914_года:_уварванне_Германіі_ў_Бельгію_і_Францыю"><span id=".D0.9A.D0.B0.D0.BC.D0.BF.D0.B0.D0.BD.D1.96.D1.8F_1914_.D0.B3.D0.BE.D0.B4.D0.B0:_.D1.83.D0.B2.D0.B0.D1.80.D0.B2.D0.B0.D0.BD.D0.BD.D0.B5_.D0.93.D0.B5.D1.80.D0.BC.D0.B0.D0.BD.D1.96.D1.96_.D1.9E_.D0.91.D0.B5.D0.BB.D1.8C.D0.B3.D1.96.D1.8E_.D1.96_.D0.A4.D1.80.D0.B0.D0.BD.D1.86.D1.8B.D1.8E"></span>Кампанія 1914 года: уварванне Германіі ў Бельгію і Францыю</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit&section=3" title="Правіць раздзел: Кампанія 1914 года: уварванне Германіі ў Бельгію і Францыю" class="mw-editsection-visualeditor"><span>правіць</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&section=3" title="Правіць зыходнік раздзела: Кампанія 1914 года: уварванне Германіі ў Бельгію і Францыю"><span>правіць зыходнік</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Western_front_1914_RU.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Western_front_1914_RU.gif/300px-Western_front_1914_RU.gif" decoding="async" width="300" height="310" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Western_front_1914_RU.gif/450px-Western_front_1914_RU.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Western_front_1914_RU.gif/600px-Western_front_1914_RU.gif 2x" data-file-width="1471" data-file-height="1518" /></a><figcaption>Карта кампаніі 1914.</figcaption></figure> <p>У жніўні 1914 года пачалася рэалізацыя скарэкціраванага плана Шліфена, які прадугледжваў хуткую атаку на Францыю праз тэрыторыю Бельгіі, абыход французскай арміі з поўначы і асяроддзе яе ля мяжы з Германіяй. <a href="/wiki/2_%D0%B6%D0%BD%D1%96%D1%9E%D0%BD%D1%8F" title="2 жніўня">2 жніўня</a> без супраціўлення быў акупаваны Люксембург. <a href="/wiki/4_%D0%B6%D0%BD%D1%96%D1%9E%D0%BD%D1%8F" title="4 жніўня">4 жніўня</a> германскія генералы <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8F%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80_%D1%84%D0%BE%D0%BD_%D0%9A%D0%BB%D1%8E%D0%BA" title="Аляксандр фон Клюк">Аляксандр фон Клюк</a> і <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D1%84%D0%BE%D0%BD_%D0%91%D1%8E%D0%BB%D0%B0%D1%9E" title="Карл фон Бюлаў">Карл фон Бюлаў</a> пачалі ўварванне ў Бельгію, адхіліўшую патрабаванне аб пропуску праз сваю тэрыторыю германскіх войскаў. </p><p><a href="/wiki/%D0%A8%D1%82%D1%83%D1%80%D0%BC_%D0%9B%D1%8C%D0%B5%D0%B6%D0%B0" title="Штурм Льежа">Аблога Льежа</a> 5—16 жніўня была першай бітвай на тэрыторыі Бельгіі. <a href="/wiki/%D0%9B%D1%8C%D0%B5%D0%B6" title="Льеж">Льеж</a> прыкрываў пераправы праз раку Маас, таму для далейшага наступлення немцам трэба было абавязкова захапіць горад. Льеж быў добра ўмацаваны і лічыўся непрыступнай крэпасцю. Аднак нямецкія войскі ўжо <a href="/wiki/6_%D0%B6%D0%BD%D1%96%D1%9E%D0%BD%D1%8F" title="6 жніўня">6 жніўня</a> захапілі сам горад і блакавалі крапасныя фарты. 12 жніўня немцы падвезлі асадную артылерыю, і да 13—14 жніўня галоўныя фарты Льежа ўпалі, праз горад хлынулі асноўныя патокі германскіх войскаў углыб Бельгіі, <a href="/wiki/16_%D0%B6%D0%BD%D1%96%D1%9E%D0%BD%D1%8F" title="16 жніўня">16 жніўня</a> быў узяты апошні форт. Непрыступная крэпасць упала. </p><p><a href="/wiki/20_%D0%B6%D0%BD%D1%96%D1%9E%D0%BD%D1%8F" title="20 жніўня">20 жніўня</a> <a href="/wiki/1-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F)" title="1-я армія (Германская імперыя)">1-я германская армія</a> ўвайшла ў <a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8D%D0%BB%D1%8C" class="mw-redirect" title="Брусэль">Брусэль</a>, а <a href="/wiki/2-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F)" title="2-я армія (Германская імперыя)">2-я армія</a> падышла да крэпасці Намюр, і, блакаваўшы яе некалькімі дывізіямі, рушыла далей, да франка-бельгійскай мяжы. Аблога Намюра працягвалася да <a href="/wiki/23_%D0%B6%D0%BD%D1%96%D1%9E%D0%BD%D1%8F" title="23 жніўня">23 жніўня</a><sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Даваенны французскі «<a href="/wiki/%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D0%BD_XVII" title="План XVII">План XVII</a>» прадугледжваў захоп <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BB%D1%8C%D0%B7%D0%B0%D1%81" title="Эльзас">Эльзаса</a> і <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BD%D0%B3%D1%96%D1%8F" title="Латарынгія">Латарынгіі</a>. <a href="/wiki/7_%D0%B6%D0%BD%D1%96%D1%9E%D0%BD%D1%8F" title="7 жніўня">7 жніўня</a> пачалося наступленне <a href="/wiki/1-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F)" title="1-я армія (Францыя)">1-й</a> і <a href="/wiki/2-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F)" title="2-я армія (Францыя)">2-й армій</a> на <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D0%B0%D1%80%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Саарбург (няма такой старонкі)">Саарбург</a> ў Латарынгіі і <a href="/wiki/%D0%9C%D1%8E%D0%BB%D1%83%D0%B7" title="Мюлуз">Мюлуз</a> у Эльзасе. Французы ўварваліся на тэрыторыю Германіі, але немцы, падцягнуўшы падмацаванні, выбілі іх назад. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Пагранічная_бітва"><span id=".D0.9F.D0.B0.D0.B3.D1.80.D0.B0.D0.BD.D1.96.D1.87.D0.BD.D0.B0.D1.8F_.D0.B1.D1.96.D1.82.D0.B2.D0.B0"></span>Пагранічная бітва</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit&section=4" title="Правіць раздзел: Пагранічная бітва" class="mw-editsection-visualeditor"><span>правіць</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&section=4" title="Правіць зыходнік раздзела: Пагранічная бітва"><span>правіць зыходнік</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <b><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_(1914)" title="Пагранічная бітва (1914)">Пагранічная бітва (1914)</a></b></div> <p>Пасля захопу Бельгіі і Люксембурга германскія арміі (1-я, 2-я, <a href="/wiki/3-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F)" title="3-я армія (Германская імперыя)">3-я</a>) 20 жніўня выйшлі на паўночную мяжу Францыі, дзе натыкнуліся на французскую <a href="/wiki/5-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F)" title="5-я армія (Францыя)">5-ю армію</a> і некалькі брытанскіх дывізій. </p><p>21—25 жніўня адбылася Пагранічная бітва — серыя бітваў, галоўнымі з якіх былі <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_(1914)" title="Ардэнская аперацыя (1914)">Ардэнская</a> (22—25 жніўня), <a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%A8%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B5%D1%80%D1%83%D0%B0" title="Бітва пры Шарлеруа">Самбры-Мааская</a> (21—25 жніўня) аперацыі, <a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%9C%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%B5" title="Бітва пры Монсе">аперацыя ля Монса</a> (23—25 жніўня). Пагранічная бітва была адной з найбуйнейшых бітваў Першай сусветнай вайны, агульная колькасць войскаў, якія ўдзельнічалі ў ёй, перавышала 2 мільёны чалавек<sup id="cite_ref-bse-1914_11-1" class="reference"><a href="#cite_note-bse-1914-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-br_wwi_12-1" class="reference"><a href="#cite_note-br_wwi-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>У Ардэнскай аперацыі 3-я і 4-я французскія арміі былі разбітыя 5-й і 4-й германскімі арміямі, у Самбры-Мааскай аперацыі і ў аперацыі ў Монса брытанцы і 5-я французская армія пацярпелі паражэнне ад <a href="/wiki/1-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F)" title="1-я армія (Германская імперыя)">1-й</a>, <a href="/wiki/2-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F)" title="2-я армія (Германская імперыя)">2-й</a> і <a href="/wiki/3-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F)" title="3-я армія (Германская імперыя)">3-й</a> германскіх армій. 20-22 жніўня 1-я і 2-я французскія арміі, якія пачалі 14 жніўня наступленне ў Латарынгіі, былі разбітыя <a href="/wiki/6-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F)" title="6-я армія (Германская імперыя)">6-й</a> і <a href="/wiki/7-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F)" title="7-я армія (Германская імперыя)">7-й</a> германскімі арміямі. </p><p>Германскія войскі працягвалі наступ на <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%B6" title="Парыж">Парыж</a>, атрымліваючы перамогі ў <a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%9B%D0%B5-%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%BE" title="Бітва пры Ле-Като">Ле-Като</a> (26 жніўня), Нэля і Пруйяра (28—29 жніўня), <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%A1%D1%8D%D0%BD-%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%8D%D0%BD%D0%B5_(1914)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Бітва пры Сэн-Кантэне (1914) (няма такой старонкі)">Сэн-Кант</a> і Гіза (29—30 жніўня), да 5 верасня выйшлі да ракі <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B0_(%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B0)" title="Марна (рака)">Марна</a>. Тым часам французы сфарміравалі <a href="/wiki/6-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F)" title="6-я армія (Францыя)">6-ю</a> і <a href="/wiki/9-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F)" title="9-я армія (Францыя)">9-ю</a> арміі, узмацніўшы свае войскі на гэтым напрамку, а немцы ў жніўні перакінулі два корпусы ва <a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D1%8F_%D0%9F%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96%D1%8F" title="Усходняя Прусія">Усходнюю Прусію</a> супраць рускай арміі, якая ўварвалася ва Ўсходнюю Прусію. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Бітва_на_Марне"><span id=".D0.91.D1.96.D1.82.D0.B2.D0.B0_.D0.BD.D0.B0_.D0.9C.D0.B0.D1.80.D0.BD.D0.B5"></span>Бітва на Марне</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit&section=5" title="Правіць раздзел: Бітва на Марне" class="mw-editsection-visualeditor"><span>правіць</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&section=5" title="Правіць зыходнік раздзела: Бітва на Марне"><span>правіць зыходнік</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <b><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B5_(1914)" title="Бітва на Марне (1914)">Бітва на Марне (1914)</a></b></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:German_infantry_1914_HD-SN-99-02296.JPEG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/German_infantry_1914_HD-SN-99-02296.JPEG/250px-German_infantry_1914_HD-SN-99-02296.JPEG" decoding="async" width="250" height="91" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/German_infantry_1914_HD-SN-99-02296.JPEG/375px-German_infantry_1914_HD-SN-99-02296.JPEG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4e/German_infantry_1914_HD-SN-99-02296.JPEG/500px-German_infantry_1914_HD-SN-99-02296.JPEG 2x" data-file-width="3000" data-file-height="1089" /></a><figcaption>Германская пяхота на маршы 7 жніўня 1914 года.</figcaption></figure> <p>5—12 верасня адбылася буйная <a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B5_(1914)" title="Бітва на Марне (1914)">бітва на Марне</a>. Да гэтага моманту саюзнікі стварылі колькасную перавагу над праціўнікам (56 пяхотных і 10 кавалерыйскіх дывізій супраць 44 пяхотных і 7 кавалерыйскіх дывізій, агульная колькасць войскаў каля 2 млн чалавек). </p><p>5 верасня пачаліся баі ў раёне ракі <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%80%D0%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="Урк (няма такой старонкі)">Урк</a>, а раніцай 6 верасня 6-я французская армія перайшла ў наступ з заходняга флангу <a href="/wiki/1-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F)" title="1-я армія (Германская імперыя)">1-й германскай арміі</a>. Для адбіцця атакі немцы перакінулі 1-ю армію з Марны, у выніку чаго паміж 1-й і 2-й германскімі арміямі ўтварыўся пралом, у які ўклініліся 5-я французская і брытанская арміі. 7—8 верасня на 600 <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%BA%D1%81%D1%96" title="Таксі">таксі</a> прыбыло падмацаванне з Парыжа (першы выпадак выкарыстання аўтамабіляў для перакідання войскаў)<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Узнікла пагроза акружэння 2-й германскай арміі. 10 верасня пачаўся адыход германскіх войскаў на поўнач да ракі <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BD%D0%B0_(%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B0)" title="Эна (рака)">Эна</a>, якую яны перайшлі 12 верасня і, умацаваўшыся на ёй, спынілі контрнаступленне саюзнікаў да 16 верасня. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="«Бег_да_мора»"><span id=".C2.AB.D0.91.D0.B5.D0.B3_.D0.B4.D0.B0_.D0.BC.D0.BE.D1.80.D0.B0.C2.BB"></span>«Бег да мора»</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit&section=6" title="Правіць раздзел: «Бег да мора»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>правіць</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&section=6" title="Правіць зыходнік раздзела: «Бег да мора»"><span>правіць зыходнік</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <b><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%B3_%D0%B4%D0%B0_%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%B0" title="Бег да мора">Бег да мора</a></b></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:French_bayonet_charge.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/French_bayonet_charge.jpg/200px-French_bayonet_charge.jpg" decoding="async" width="200" height="118" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/French_bayonet_charge.jpg/300px-French_bayonet_charge.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/French_bayonet_charge.jpg/400px-French_bayonet_charge.jpg 2x" data-file-width="856" data-file-height="506" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%A8%D1%82%D1%8B%D0%BA" class="mw-redirect" title="Штык">Штыкавая</a> атака французаў.</figcaption></figure> <p>Утварыўся пазіцыйны фронт ад швейцарскай мяжы да ракі <a href="/wiki/%D0%A3%D0%B0%D0%B7%D0%B0" title="Уаза">Уаза</a>, аднак на захадзе заставалася свабодная тэрыторыя да Паўночнага мора. 16 верасня пачаліся тры аперацыі англа-французскіх і нямецкіх войскаў, якія атрымалі назву «Бег да мора»: 16—28 верасня спроба 2-й французскай арміі паміж рэкамі Уаза і <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BE%D0%BC%D0%B0_(%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B0)" title="Сома (рака)">Сома</a>; 29 верасня — 9 кастрычніка спроба 10-й французскай арміі на рацэ <a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B0%D0%BA%D0%B0_%D0%A1%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Рака Скарп (няма такой старонкі)">Скарп</a>; 10—15 кастрычніка спроба брытанскай арміі на рацэ <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B5%D0%B5" title="Лее">Ліс</a><sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. У ходзе аперацый абодва бакі спрабавалі абысці флангі праціўніка, але пасля ўпартых баёў пераходзілі да абароны. </p><p>20 кастрычніка — 15 лістапада германскія <a href="/wiki/4-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F)" title="4-я армія (Германская імперыя)">4-я</a> і <a href="/wiki/6-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F)" title="6-я армія (Германская імперыя)">6-я</a> арміі праводзілі наступальную аперацыю ў <a href="/wiki/%D0%A4%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D1%8F_(%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%8C)" title="Фландрыя (гістарычная вобласць)">Фландрыі</a> супраць англійскай і бельгійскай армій (гл.: <a href="/wiki/%D0%A4%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Фландрская бітва">Фландрская бітва</a>). Войскі нанеслі ўдары ў раёне <a href="/wiki/%D0%86%D0%BF%D1%80" title="Іпр">Іпра</a> і рэкі <a href="/wiki/%D0%86%D0%B7%D0%B5%D1%80_(%D0%B1%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D0%BD_%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%B0)" title="Ізер (басейн Паўночнага мора)">Ізер</a>. Аперацыя пры Іпры была няўдалай, 22—24 кастрычніка немцы фарсіравалі Ізер, але па рашэнні бельгійскага камандавання былі адкрыты шлюзы на рацэ, і да 31 кастрычніка быў затоплены 12-кіламетровы раён каля вусця ракі. 30 кастрычніка пачалося новае германскае наступленне ў раёне Іпра, спыненае саюзнікамі да 3 лістапада. Баі ў Фландрыі скончыліся 15 лістапада, завяршыўшы манеўраны перыяд на Заходнім фронце. У канцы снежня адбылося <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BC%D1%96%D1%80%27%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Каляднае перамір'е (няма такой старонкі)">Каляднае перамір'е</a>. </p><p>Вынікам кампаніі 1914 года на Заходнім фронце стаў правал германскага плана па хуткаму разгрому Францыі. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Кампанія_1915_года:_пазіцыйная_вайна"><span id=".D0.9A.D0.B0.D0.BC.D0.BF.D0.B0.D0.BD.D1.96.D1.8F_1915_.D0.B3.D0.BE.D0.B4.D0.B0:_.D0.BF.D0.B0.D0.B7.D1.96.D1.86.D1.8B.D0.B9.D0.BD.D0.B0.D1.8F_.D0.B2.D0.B0.D0.B9.D0.BD.D0.B0"></span>Кампанія 1915 года: пазіцыйная вайна</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit&section=7" title="Правіць раздзел: Кампанія 1915 года: пазіцыйная вайна" class="mw-editsection-visualeditor"><span>правіць</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&section=7" title="Правіць зыходнік раздзела: Кампанія 1915 года: пазіцыйная вайна"><span>правіць зыходнік</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Western_front_1915-16.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Western_front_1915-16.jpg/250px-Western_front_1915-16.jpg" decoding="async" width="250" height="192" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Western_front_1915-16.jpg/375px-Western_front_1915-16.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Western_front_1915-16.jpg/500px-Western_front_1915-16.jpg 2x" data-file-width="1233" data-file-height="946" /></a><figcaption>Карта кампаніі 1915—1916 гадоў.</figcaption></figure> <p>У 1915 абодва бакі на Заходнім фронце перайшлі да стратэгічнай абароны, буйнамаштабных бітваў не вялося. Да пачатку 1915 англа-бельгійскія войскі знаходзіліся ў вобласці <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D1%82%D1%83%D0%B0" title="Артуа">Артуа</a>, часткова на тэрыторыі Бельгіі, асноўныя французскія сілы былі сканцэнтраваны ў вобласці <a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%8C-%D0%90%D1%80%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%8B" class="mw-redirect" title="Шампань-Ардэны">Шампань</a>. Немцы займалі частку тэрыторыі Францыі, прасунуўшыся ўглыб краіны да горада <a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D1%83%D0%B0%D1%91%D0%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Нуаён (няма такой старонкі)">Нуаён</a> (<i>Нуаёнскі выступ</i>). </p><p>Згодна з планам Жофра, англа-французскія войскі павінны былі арганізаваць нападзенне з абодвух флангаў германскай групоўкі і акружыць яе<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>У лютым — сакавіку французы арганізавалі нападзенне ў <a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%8C-%D0%90%D1%80%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%8B" class="mw-redirect" title="Шампань-Ардэны">Шампані</a>, але прасунуліся толькі на 460 метраў, страціўшы 50 тысяч чалавек<sup id="cite_ref-br_wwi_12-2" class="reference"><a href="#cite_note-br_wwi-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>10 сакавіка пачалося наступленне брытанскіх сіл (чатыры дывізіі) у Артуа на вёску Неў-Шапель (гл.: <a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%9D%D0%B5%D1%9E-%D0%A8%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%BB%D1%8C" title="Бітва пры Неў-Шапель">Бітва пры Неў-Шапель</a>). Пасля 35-хвіліннай <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D1%82%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D1%80%D1%8B%D1%85%D1%82%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D0%B0" class="mw-redirect" title="Артпадрыхтоўка">артпадрыхтоўкі</a> пачалося хуткае прасоўванне войскаў саюзнікаў, якія праз 4 гадзіны захапілі Неў-Шапель. Аднак з-за праблем з забеспячэннем і сувяззю развіццё атакі замарудзілася, і ў немцаў атрымалася арганізаваць контратаку. 13 сакавіка наступленне было спынена, брытанцам удалося прасунуцца толькі на два кіламетры. </p><p>5—14 красавіка французскія войскі праводзілі аперацыю ў раёне <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D1%8D%D0%BD-%D0%9C%D1%96%D1%91%D0%BB%D1%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="Сэн-Міёль (няма такой старонкі)">Сэн-Міёля</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Газавая_атака"><span id=".D0.93.D0.B0.D0.B7.D0.B0.D0.B2.D0.B0.D1.8F_.D0.B0.D1.82.D0.B0.D0.BA.D0.B0"></span>Газавая атака</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit&section=8" title="Правіць раздзел: Газавая атака" class="mw-editsection-visualeditor"><span>правіць</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&section=8" title="Правіць зыходнік раздзела: Газавая атака"><span>правіць зыходнік</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <b><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%82%D1%80%D1%83%D1%82%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%B3%D0%B0%D0%B7%D1%8B_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Атрутныя газы ў Першай сусветнай вайне (няма такой старонкі)">Атрутныя газы ў Першай сусветнай вайне</a></b></div> <p>22—25 красавіка адбылася другая <a href="/wiki/%D0%94%D1%80%D1%83%D0%B3%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%86%D0%BF%D1%80%D1%8B" title="Другая бітва пры Іпры">бітва пры Іпры</a>, падчас якой германская <a href="/wiki/4-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F)" title="4-я армія (Германская імперыя)">4-я</a> армія нанесла контратаку на Іпрскі выступ і заняла яго большую частку. </p><p>22 красавіка, у першы дзень аперацыі, пасля двухдзённай бамбардзіроўкі, немцы ўпершыню буйнамаштабна ўжылі <a href="/wiki/%D0%A5%D1%96%D0%BC%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B7%D0%B1%D1%80%D0%BE%D1%8F" title="Хімічная зброя">хімічную зброю</a> (<a href="/wiki/%D0%A5%D0%BB%D0%BE%D1%80" title="Хлор">хлор</a>). У выніку газавай атакі на працягу некалькіх хвілін загінулі каля 6 тысяч чалавек. </p><p>Праз два дні была арганізавана другая газавая атака, але эфектыўнасць яе была нізкай з-за контрзахадаў, прадпрынятых саюзнікамі (<a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D1%86%D1%96%D0%B2%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B7" title="Процівагаз">процівагазы</a> і інш.). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Паветраныя_баі"><span id=".D0.9F.D0.B0.D0.B2.D0.B5.D1.82.D1.80.D0.B0.D0.BD.D1.8B.D1.8F_.D0.B1.D0.B0.D1.96"></span>Паветраныя баі</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit&section=9" title="Правіць раздзел: Паветраныя баі" class="mw-editsection-visualeditor"><span>правіць</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&section=9" title="Правіць зыходнік раздзела: Паветраныя баі"><span>правіць зыходнік</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <b><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B2%D1%96%D1%8F%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Авіяцыя ў Першай сусветнай вайне (няма такой старонкі)">Авіяцыя ў Першай сусветнай вайне</a></b></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Fokker_M5K-MG_E5-15.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Fokker_M5K-MG_E5-15.jpg/220px-Fokker_M5K-MG_E5-15.jpg" decoding="async" width="220" height="88" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Fokker_M5K-MG_E5-15.jpg/330px-Fokker_M5K-MG_E5-15.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Fokker_M5K-MG_E5-15.jpg/440px-Fokker_M5K-MG_E5-15.jpg 2x" data-file-width="1950" data-file-height="778" /></a><figcaption>Фота самалёта Fokker M.5K/MG «E.5/15», які першы ў гісторыі 1 ліпеня 1915 года пад кіраўніцтвам лейтэнанта <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%83%D1%80%D1%82_%D0%92%D1%96%D0%BD%D1%82%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D1%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Курт Вінтгенс (няма такой старонкі)">Курта Вінтгенса</a> ажжыцявіў паспяховую паветраную атаку.</figcaption></figure> <p>На пачатку вайны <a href="/wiki/%D0%90%D0%B2%D1%96%D1%8F%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Авіяцыя">авіяцыя</a> ўжывалася для паветранай разведкі, затым самалёты сталі выкарыстоўвацца для ваенных мэтаў. </p><p>8 верасня 1914 года рускі лётчык <a href="/wiki/%D0%9F%D1%91%D1%82%D1%80_%D0%9D%D0%B5%D1%81%D1%86%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%9E" class="mw-redirect" title="Пётр Несцераў">Пётр Несцераў</a> першы ў свеце збіў самалёт суперніка, выкарыстоўваючы таран, але пры гэтым ён загінуў. </p><p>1 красавіка 1915 года французскі пілот <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD_%D0%93%D0%B0%D1%80%D0%BE%D1%81" title="Ралан Гарос">Ралан Гарос</a> выкарыстаў для паветранай атакі кулямёт, размешчаны за вядучым прапелерам. </p><p>18 красавіка Гарос быў збіты, а яго самалёт быў захоплены і перададзены нідэрландскаму інжынеру <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD%D1%96_%D0%A4%D0%BE%D0%BA%D0%B5%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Антоні Фокер (няма такой старонкі)">Антоні Фокеру</a>. Ён значна ўдасканаліў канструкцыю, першым ужыўшы на практыцы сінхранізатар, які дазваляў страляць з кулямёта праз дыск прапелера, калі яго лопасці не знаходзіліся на лініі агню<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Распрацоўка была выкарыстаная ў <a href="/wiki/%D0%97%D0%BD%D1%96%D1%88%D1%87%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D0%BA" title="Знішчальнік">знішчальніку</a> <a href="/w/index.php?title=Fokker_EI&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fokker EI (няма такой старонкі)">Fokker EI</a> — першым хуткасным аднамесным знішчальніку з эфектыўным узбраеннем. </p><p>Першая сусветная вайна дала штуршок развіццю авіяцыі: абодва бакі пачалі распрацоўку новых рухавікоў, авіяцыйных канструкцый і матэрыялаў. Сталі папулярнымі <a href="/w/index.php?title=%D0%9B%D1%91%D1%82%D1%87%D1%8B%D0%BA-%D0%B0%D1%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Лётчык-ас (няма такой старонкі)">лётчыкі-асы</a>, хоць большасць самалётаў было збіта не знішчальнікамі, а сіламі <a href="/w/index.php?title=C%D1%83%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8C%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cупрацьпаветраная абарона (няма такой старонкі)">СПА</a>. </p><p>Вытворчасць самалётаў расла высокімі тэмпамі: калі ў пачатку вайны Англія і Францыя мелі 186 самалётаў, Германія і Аўстра-Венгрыя — 297, то да канца вайны бакі мелі, адпаведна, 5079 і 3352 самалётаў (у 27 і ў 11 разоў больш)<sup id="cite_ref-bse-1914-18_10-3" class="reference"><a href="#cite_note-bse-1914-18-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>У Першую сусветную немцы ўпершыню пачалі рэалізоўваць канцэпцыю далёкіх бамбардзіровак супраць стратэгічнага тылу праціўніка, выкарыстоўваючы для гэтага жорсткія дырыжаблі канструкцыі Цэпеліна і Шутэ-Ланца, якія валодалі значна большай далёкасцю і грузападымальнасцю, чым сучасныя ім аэрапланы (і былі практычна супастаўныя па хуткасці), дырыжаблі дазвалялі Германіі ажыццявіць першыя ў гісторыі стратэгічныя бамбардзіроўкі тылоў Францыі, Вялікабрытаніі і ў меншай ступені — Расіі. Хоць прамы матэрыяльны ўрон быў невялікі, бамбардзіроўкі выклікалі перабоі ў працы фабрык і заводаў (з-за паветраных трывог), якія застрашвалі насельніцтва і змушалі краіны Антанты адцягваць з фронту салдат, зеніткі і знішчальнікі для арганізацыі супрацьпаветранай абароны. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Далейшыя_ваенныя_дзеянні"><span id=".D0.94.D0.B0.D0.BB.D0.B5.D0.B9.D1.88.D1.8B.D1.8F_.D0.B2.D0.B0.D0.B5.D0.BD.D0.BD.D1.8B.D1.8F_.D0.B4.D0.B7.D0.B5.D1.8F.D0.BD.D0.BD.D1.96"></span>Далейшыя ваенныя дзеянні</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit&section=10" title="Правіць раздзел: Далейшыя ваенныя дзеянні" class="mw-editsection-visualeditor"><span>правіць</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&section=10" title="Правіць зыходнік раздзела: Далейшыя ваенныя дзеянні"><span>правіць зыходнік</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Capture_of_Carency_aftermath_1915_1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Capture_of_Carency_aftermath_1915_1.jpg/200px-Capture_of_Carency_aftermath_1915_1.jpg" decoding="async" width="200" height="134" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Capture_of_Carency_aftermath_1915_1.jpg/300px-Capture_of_Carency_aftermath_1915_1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Capture_of_Carency_aftermath_1915_1.jpg/400px-Capture_of_Carency_aftermath_1915_1.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="805" /></a><figcaption>Руіны <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%81%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Карэнсі (няма такой старонкі)">Карэнсі</a> пасля ўзяцця французамі.</figcaption></figure> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%D0%9C%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%BA%D0%B0_%D0%BF%D0%BE%D0%B7%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%B8_%D0%BF%D1%83%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D1%91%D1%82%D0%B0.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%BA%D0%B0_%D0%BF%D0%BE%D0%B7%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%B8_%D0%BF%D1%83%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D1%91%D1%82%D0%B0.jpg/200px-%D0%9C%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%BA%D0%B0_%D0%BF%D0%BE%D0%B7%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%B8_%D0%BF%D1%83%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D1%91%D1%82%D0%B0.jpg" decoding="async" width="200" height="138" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%BA%D0%B0_%D0%BF%D0%BE%D0%B7%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%B8_%D0%BF%D1%83%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D1%91%D1%82%D0%B0.jpg/300px-%D0%9C%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%BA%D0%B0_%D0%BF%D0%BE%D0%B7%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%B8_%D0%BF%D1%83%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D1%91%D1%82%D0%B0.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%BA%D0%B0_%D0%BF%D0%BE%D0%B7%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%B8_%D0%BF%D1%83%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D1%91%D1%82%D0%B0.jpg/400px-%D0%9C%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%BA%D0%B0_%D0%BF%D0%BE%D0%B7%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%B8_%D0%BF%D1%83%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D1%91%D1%82%D0%B0.jpg 2x" data-file-width="1400" data-file-height="967" /></a><figcaption>Маскіроўка пазіцыі кулямёта. 1915 год.</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Anthony_wilding,_dunkirk,_april_1915.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Anthony_wilding%2C_dunkirk%2C_april_1915.jpg/200px-Anthony_wilding%2C_dunkirk%2C_april_1915.jpg" decoding="async" width="200" height="125" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Anthony_wilding%2C_dunkirk%2C_april_1915.jpg/300px-Anthony_wilding%2C_dunkirk%2C_april_1915.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Anthony_wilding%2C_dunkirk%2C_april_1915.jpg/400px-Anthony_wilding%2C_dunkirk%2C_april_1915.jpg 2x" data-file-width="500" data-file-height="312" /></a><figcaption>Брытанскі бронеаўтамабіль у <a href="/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8E%D0%BD%D0%BA%D0%B5%D1%80%D0%BA" title="Дзюнкерк">Дзюнкерку</a>, 1915 год.</figcaption></figure> <p>Апошняй атакай саюзнікаў вясной 1915 была <a href="/wiki/%D0%94%D1%80%D1%83%D0%B3%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%90%D1%80%D1%82%D1%83%D0%B0" title="Другая бітва пры Артуа">бітва ў Артуа</a> з мэтай захопу грады Вімі. Французская 10-я армія пасля шасцідзённай бамбардзіроўкі пачала наступленне 9 мая і прасунулася на 5 км. Аднак войскі адступілі пасля прымянення немцамі артылерыі. Да 15 мая наступленне было спынена. </p><p>У верасні саюзнікі пачалі вялікае наступленне (<a href="/wiki/%D0%A2%D1%80%D1%8D%D1%86%D1%8F%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%90%D1%80%D1%82%D1%83%D0%B0" title="Трэцяя бітва пры Артуа">Трэцяя бітва пры Артуа</a>): французскіх войскаў у Шампань і брытанскіх на Лос. Французы на працягу лета вялі падрыхтоўку да будучага наступу. 22 верасня пачалася бамбардзіроўка аб’ектаў, размяшчэнне якіх было вызначана з дапамогай <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%8D%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%B7%D0%B4%D1%8B%D0%BC%D0%BA%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Аэрафотаздымка (няма такой старонкі)">аэрафотаздымкі</a>. Галоўнае наступленне пачалося 25 верасня і развівалася паспяхова, нягледзячы на наяўнасць драцяных загарод і кулямётных кропак. Аднак немцы, прадбачачы гэтую атаку, узмацнілі лініі абароны і змаглі адбіць нападзенне, якое доўжылася да лістапада. </p><p>25 верасня брытанскія войскі пачалі наступленне на Лос для падтрымкі дзеянняў у Шампані. Атацы папярэднічала 4-дзённая артылерыйская бамбардзіроўка, быў выкарыстаны хлор. Для атакі былі задзейнічаны два карпусы, яшчэ два выконвалі дыверсійныя заданні ў Іпры. Падчас атакі брытанцы панеслі цяжкія страты, асабліва ад кулямётаў. Захапіўшы абмежаваную тэрыторыю, яны адступілі. 13 кастрычнікa наступленне аднавілася. </p><p>У снежні 1915 замест Джона Фрэнча камандуючым брытанскімі экспедыцыйнымі войскамі стаў генерал <a href="/wiki/%D0%94%D1%83%D0%B3%D0%BB%D0%B0%D1%81_%D0%A5%D0%B5%D0%B9%D0%B3" title="Дуглас Хейг">Дуглас Хейг</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Кампанія_1916_года:_абяскроўліванне_войскаў"><span id=".D0.9A.D0.B0.D0.BC.D0.BF.D0.B0.D0.BD.D1.96.D1.8F_1916_.D0.B3.D0.BE.D0.B4.D0.B0:_.D0.B0.D0.B1.D1.8F.D1.81.D0.BA.D1.80.D0.BE.D1.9E.D0.BB.D1.96.D0.B2.D0.B0.D0.BD.D0.BD.D0.B5_.D0.B2.D0.BE.D0.B9.D1.81.D0.BA.D0.B0.D1.9E"></span>Кампанія 1916 года: абяскроўліванне войскаў</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit&section=11" title="Правіць раздзел: Кампанія 1916 года: абяскроўліванне войскаў" class="mw-editsection-visualeditor"><span>правіць</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&section=11" title="Правіць зыходнік раздзела: Кампанія 1916 года: абяскроўліванне войскаў"><span>правіць зыходнік</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Згодна з планам начальніка Генштаба <a href="/wiki/%D0%AD%D1%80%D1%8B%D1%85_%D1%84%D0%BE%D0%BD_%D0%A4%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BA%D0%B5%D0%BD%D1%85%D0%B0%D0%B9%D0%BD" class="mw-redirect" title="Эрых фон Фалькенхайн">Эрыха фон Фалькенхайна</a>, асноўныя ваенныя дзеянні ў 1916 годзе Германія павінна была весці з Францыяй, прымусіўшы яе капітуляваць<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Былі прыняты дзве стратэгіі. Першая прадугледжвала <a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%B5%D0%B0%D0%B1%D0%BC%D0%B5%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Неабмежаваная падводная вайна (няма такой старонкі)">неабмежаванае выкарыстанне падводнага флоту</a> для перакрыцця замежных паставак. Мэтай другой стратэгіі было нанясенне кропкавага ўдару па сухапутным войскам праціўніка замест буйнамаштабнага прарыву фронту. Для прычынення максімальных страт планавалася арганізаваць нападзенне на важныя стратэгічныя пазіцыі. Мэтай галоўнага ўдару быў абраны <a href="/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%B4%D1%8D%D0%BD" title="Вердэн">Вердэнскі</a> выступ, які з’яўляўся апорай французскага фронту, што знаходзіўся недалёка ад мяжы з Германіяй і пагражаў германскім камунікацыям. Аперацыя планавалася з разлікам на тое, што французы з пачуцця патрыятызму будуць абараняць горад да апошняга салдата<sup id="cite_ref-br_wwi_12-3" class="reference"><a href="#cite_note-br_wwi-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Бітва_пры_Вердэне"><span id=".D0.91.D1.96.D1.82.D0.B2.D0.B0_.D0.BF.D1.80.D1.8B_.D0.92.D0.B5.D1.80.D0.B4.D1.8D.D0.BD.D0.B5"></span>Бітва пры Вердэне</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit&section=12" title="Правіць раздзел: Бітва пры Вердэне" class="mw-editsection-visualeditor"><span>правіць</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&section=12" title="Правіць зыходнік раздзела: Бітва пры Вердэне"><span>правіць зыходнік</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <b><a href="/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Вердэнская аперацыя">Вердэнская аперацыя</a></b></div> <p>Для правядзення аперацыі Германія на 15-кіламетровым участку фронту засяродзіла супраць 2 французскіх дывізій 6,5 дывізій. Аперацыя пачалася 21 лютага. У ходзе наступлення французы да 25 лютага страцілі амаль усе свае фарты, аднак прарыву фронту не адбылося. <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%87%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Нарачанская аперацыя">Нарачанская аперацыя</a> рускіх войскаў на <a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Усходні фронт Першай сусветнай вайны">Усходнім фронце</a> палегчыла становішча французскіх войскаў, для забеспячэння войскаў была арганізавана «святая дарога» Бар-ле-Дзюк — Вердэн. </p><p>З сакавіка галоўны ўдар германскія войскі перанеслі на левы бераг ракі, але да мая прасунуліся толькі на 6-7 км. Контратака французскіх сіл у маі не прывяла да поспеху. </p><p>Дзеянні рускіх войскаў на ўсходзе і правядзенне саюзнікамі <a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%A1%D0%BE%D0%BC%D0%B5" title="Бітва на Соме">аперацыі</a> на рацэ <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BE%D0%BC%D0%B0_(%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B0)" title="Сома (рака)">Сома</a> дазволілі французскім войскам у кастрычніку пачаць наступленне, і да канца снежня становішча ў асноўным было адноўлена. Абодва бакі панеслі ў бітве пры Вердэне велізарныя страты (каля 300 тысяч чалавек кожная), план германскага камандавання на прарыў французскага фронту не быў рэалізаваны. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Бітва_на_Соме"><span id=".D0.91.D1.96.D1.82.D0.B2.D0.B0_.D0.BD.D0.B0_.D0.A1.D0.BE.D0.BC.D0.B5"></span>Бітва на Соме</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit&section=13" title="Правіць раздзел: Бітва на Соме" class="mw-editsection-visualeditor"><span>правіць</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&section=13" title="Правіць зыходнік раздзела: Бітва на Соме"><span>правіць зыходнік</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <b><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%A1%D0%BE%D0%BC%D0%B5" title="Бітва на Соме">Бітва на Соме</a></b></div> <p>Увесну 1916 вялікія страты французскіх войскаў пачалі выклікаць у саюзнікаў заклапочанасць, у сувязі з чым першапачатковы план аперацыі на <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BE%D0%BC%D0%B0_(%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B0)" title="Сома (рака)">Соме</a> быў зменены: галоўную ролю ў аперацыі павінны былі граць англійскія войскі. Аперацыя павінна была дапамагчы французскім і рускім войскам. </p><p>1 ліпеня, пасля тыднёвай артылерыйскай падрыхтоўкі, брытанскія дывізіі ў <a href="/wiki/%D0%9F%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Пікардыя">Пікардыі</a> пачалі наступленне на добра ўмацаваныя пазіцыі германскіх войскаў каля ракі Сома, якія падтрымліваліся пяццю французскімі дывізіямі з правага флангу. Французскія войскі дзейнічалі паспяхова, але брытанская артылерыя не аказалася досыць эфектыўнай. У першы дзень наступлення англічане панеслі самыя вялікія страты ў гісторыі брытанскай арміі (агульныя страты 57 тысяч чалавек, з якіх 21,5 тысяч загінулі і прапалі без вестак)<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-br_sfb_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-br_sfb-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Прааналізаваўшы паветраныя баі над Вердэнам, саюзнікі ў баях на Соме пачалі прытрымлівацца новай тактыкі, мэтай якой была поўная перавага ў паветры над праціўнікам. Неба над Сомай было ачышчана ад германскай авіяцыі, а поспех саюзнікаў выклікаў рэарганізацыю германскай авіяцыі, і абодва бакі сталі выкарыстоўваць вялікія падраздзяленні <a href="/wiki/%D0%92%D0%9F%D0%A1" class="mw-redirect" title="ВПС">ВПС</a> замест індывідуальных дзеянняў пілотаў<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:British_infantry_Morval_25_September_1916.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/British_infantry_Morval_25_September_1916.jpg/200px-British_infantry_Morval_25_September_1916.jpg" decoding="async" width="200" height="141" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/British_infantry_Morval_25_September_1916.jpg/300px-British_infantry_Morval_25_September_1916.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/British_infantry_Morval_25_September_1916.jpg/400px-British_infantry_Morval_25_September_1916.jpg 2x" data-file-width="5451" data-file-height="3834" /></a><figcaption>Наступленне брытанскай пяхоты каля <a href="/w/index.php?title=%D0%96%D0%B0%D0%BD%D1%88%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Жаншы (няма такой старонкі)">Жаншы</a></figcaption></figure> <p>Бітва працягвалася ў ліпені — жніўні з некаторым поспехам для брытанцаў, нягледзячы на ўмацаванне германскімі войскамі лініі абароны. Да жніўня брытанскае камандаванне вырашыла перайсці ад тактыкі прарыву фронту да серыі аперацый, якія праводзяцца невялікімі воінскімі падраздзяленнямі для выпроствання лініі фронту, што было неабходна для падрыхтоўкі да масіраванай бамбардзіроўкі. </p><p>15 верасня брытанцамі ўпершыню былі ўжытыя ў баях <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%BD%D0%BA" title="Танк">танкі</a>. Саюзнікі планавалі атаку з удзелам 13 брытанскіх дывізій і чатырох французскіх карпусоў. Пры падтрымцы танкаў пяхота прасунулася толькі на 3—4 кіламетры з-за нізкай эфектыўнасці і ненадзейнасці машын. </p><p>У кастрычніку — лістападзе адбылася апошняя фаза аперацыі, падчас якой саюзнікі авалодалі абмежаванай тэрыторыяй цаной вялікіх страт. З-за таго, што пачаліся дажджы, 13 лістапада наступленне было спынена. </p><p>Вынікам бітвы стала прасоўванне саюзных войскаў на 8 кіламетраў пры стратах 615 тысяч чалавек, немцы страцілі каля 650 тысяч чалавек<sup id="cite_ref-br_sfb_20-1" class="reference"><a href="#cite_note-br_sfb-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> (па іншых звестках, 792 тысячы і 538 тысяч<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> адпаведна — дакладныя лічбы невядомыя). Асноўная мэта аперацыі так і не была дасягнутая. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Тэхніка_і_ўзбраенне_саюзнікаў_падчас_бітвы_на_Соме"><span id=".D0.A2.D1.8D.D1.85.D0.BD.D1.96.D0.BA.D0.B0_.D1.96_.D1.9E.D0.B7.D0.B1.D1.80.D0.B0.D0.B5.D0.BD.D0.BD.D0.B5_.D1.81.D0.B0.D1.8E.D0.B7.D0.BD.D1.96.D0.BA.D0.B0.D1.9E_.D0.BF.D0.B0.D0.B4.D1.87.D0.B0.D1.81_.D0.B1.D1.96.D1.82.D0.B2.D1.8B_.D0.BD.D0.B0_.D0.A1.D0.BE.D0.BC.D0.B5"></span><center>Тэхніка і ўзбраенне саюзнікаў падчас бітвы на Соме</center></h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit&section=14" title="Правіць раздзел: Тэхніка і ўзбраенне саюзнікаў падчас бітвы на Соме" class="mw-editsection-visualeditor"><span>правіць</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&section=14" title="Правіць зыходнік раздзела: Тэхніка і ўзбраенне саюзнікаў падчас бітвы на Соме"><span>правіць зыходнік</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <center><ul class="gallery mw-gallery-traditional" style="max-width: 1065px;"> <li class="gallerybox" style="width: 205px"> <div class="thumb" style="width: 200px; height: 195px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:British_Mark_I_male_tank_Somme_25_September_1916_large.jpg" class="mw-file-description" title="Брытанскі танк Mark I «самец» пад нумарам C-15, 25 верасня 1916."><img alt="Брытанскі танк Mark I «самец» пад нумарам C-15, 25 верасня 1916." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/British_Mark_I_male_tank_Somme_25_September_1916_large.jpg/170px-British_Mark_I_male_tank_Somme_25_September_1916_large.jpg" decoding="async" width="170" height="127" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/British_Mark_I_male_tank_Somme_25_September_1916_large.jpg/255px-British_Mark_I_male_tank_Somme_25_September_1916_large.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/British_Mark_I_male_tank_Somme_25_September_1916_large.jpg/340px-British_Mark_I_male_tank_Somme_25_September_1916_large.jpg 2x" data-file-width="1001" data-file-height="749" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Брытанскі танк <a href="/wiki/Mark_I" title="Mark I">Mark I</a> «самец» пад нумарам C-15, 25 верасня 1916.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 205px"> <div class="thumb" style="width: 200px; height: 195px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Q_045379Nieuport17.jpg" class="mw-file-description" title="Шырока распаўсюджаны ў саюзных войсках аднамесны разведчык Nieuport 17 C1, 1916"><img alt="Шырока распаўсюджаны ў саюзных войсках аднамесны разведчык Nieuport 17 C1, 1916" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Q_045379Nieuport17.jpg/170px-Q_045379Nieuport17.jpg" decoding="async" width="170" height="104" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/Q_045379Nieuport17.jpg/255px-Q_045379Nieuport17.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d9/Q_045379Nieuport17.jpg 2x" data-file-width="289" data-file-height="177" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Шырока распаўсюджаны ў саюзных войсках аднамесны разведчык Nieuport 17 C1, 1916</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 205px"> <div class="thumb" style="width: 200px; height: 195px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%D0%91%D0%B0%D0%BD%D1%8F-%D0%B0%D0%B2%D1%82%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D0%B1%D0%B8%D0%BB%D1%8C_%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B8%D0%B8,_%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%84%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D0%B0%D0%BC._%D0%9D%D0%B8%D0%B2%D0%B0_%E2%84%9623-1916.jpg" class="mw-file-description" title="Баня-аўтамабіль французскай арміі, 1916"><img alt="Баня-аўтамабіль французскай арміі, 1916" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/%D0%91%D0%B0%D0%BD%D1%8F-%D0%B0%D0%B2%D1%82%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D0%B1%D0%B8%D0%BB%D1%8C_%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B8%D0%B8%2C_%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%84%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D0%B0%D0%BC._%D0%9D%D0%B8%D0%B2%D0%B0_%E2%84%9623-1916.jpg/170px-%D0%91%D0%B0%D0%BD%D1%8F-%D0%B0%D0%B2%D1%82%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D0%B1%D0%B8%D0%BB%D1%8C_%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B8%D0%B8%2C_%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%84%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D0%B0%D0%BC._%D0%9D%D0%B8%D0%B2%D0%B0_%E2%84%9623-1916.jpg" decoding="async" width="170" height="109" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/%D0%91%D0%B0%D0%BD%D1%8F-%D0%B0%D0%B2%D1%82%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D0%B1%D0%B8%D0%BB%D1%8C_%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B8%D0%B8%2C_%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%84%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D0%B0%D0%BC._%D0%9D%D0%B8%D0%B2%D0%B0_%E2%84%9623-1916.jpg/255px-%D0%91%D0%B0%D0%BD%D1%8F-%D0%B0%D0%B2%D1%82%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D0%B1%D0%B8%D0%BB%D1%8C_%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B8%D0%B8%2C_%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%84%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D0%B0%D0%BC._%D0%9D%D0%B8%D0%B2%D0%B0_%E2%84%9623-1916.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/%D0%91%D0%B0%D0%BD%D1%8F-%D0%B0%D0%B2%D1%82%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D0%B1%D0%B8%D0%BB%D1%8C_%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B8%D0%B8%2C_%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%84%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D0%B0%D0%BC._%D0%9D%D0%B8%D0%B2%D0%B0_%E2%84%9623-1916.jpg/340px-%D0%91%D0%B0%D0%BD%D1%8F-%D0%B0%D0%B2%D1%82%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D0%B1%D0%B8%D0%BB%D1%8C_%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D0%B8%D0%B8%2C_%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%84%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D0%B0%D0%BC._%D0%9D%D0%B8%D0%B2%D0%B0_%E2%84%9623-1916.jpg 2x" data-file-width="3600" data-file-height="2300" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BD%D1%8F" class="mw-disambig" title="Баня">Баня</a>-аўтамабіль французскай арміі, 1916</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 205px"> <div class="thumb" style="width: 200px; height: 195px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Minerva_Armored_Car_1914_Model.jpg" class="mw-file-description" title="Бельгійскі бронеаўтамабіль Мінерва, 1916"><img alt="Бельгійскі бронеаўтамабіль Мінерва, 1916" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Minerva_Armored_Car_1914_Model.jpg/170px-Minerva_Armored_Car_1914_Model.jpg" decoding="async" width="170" height="114" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Minerva_Armored_Car_1914_Model.jpg/255px-Minerva_Armored_Car_1914_Model.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Minerva_Armored_Car_1914_Model.jpg/340px-Minerva_Armored_Car_1914_Model.jpg 2x" data-file-width="602" data-file-height="402" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Бельгійскі <a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D0%B0%D1%9E%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B1%D1%96%D0%BB%D1%8C" title="Бронеаўтамабіль">бронеаўтамабіль</a> Мінерва, 1916</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 205px"> <div class="thumb" style="width: 200px; height: 195px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:60PounderBatteryContalmaison.jpg" class="mw-file-description" title="Фота брытанскай батарэі 60-фунтавых гармат Mk I перад бітвай на Соме, 1916."><img alt="Фота брытанскай батарэі 60-фунтавых гармат Mk I перад бітвай на Соме, 1916." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/60PounderBatteryContalmaison.jpg/170px-60PounderBatteryContalmaison.jpg" decoding="async" width="170" height="45" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/60PounderBatteryContalmaison.jpg/255px-60PounderBatteryContalmaison.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/60PounderBatteryContalmaison.jpg/340px-60PounderBatteryContalmaison.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="214" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Фота брытанскай батарэі 60-фунтавых гармат Mk I перад бітвай на Соме, 1916.</div> </li> </ul></center> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Лінія_Гіндэнбурга"><span id=".D0.9B.D1.96.D0.BD.D1.96.D1.8F_.D0.93.D1.96.D0.BD.D0.B4.D1.8D.D0.BD.D0.B1.D1.83.D1.80.D0.B3.D0.B0"></span>Лінія Гіндэнбурга</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit&section=15" title="Правіць раздзел: Лінія Гіндэнбурга" class="mw-editsection-visualeditor"><span>правіць</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&section=15" title="Правіць зыходнік раздзела: Лінія Гіндэнбурга"><span>правіць зыходнік</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <b><a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%8F_%D0%93%D1%96%D0%BD%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3%D0%B0" title="Лінія Гіндэнбурга">Лінія Гіндэнбурга</a></b></div> <p>У жніўні 1916 года начальнікам Генштаба замест Эрыха фон Фалькенхайна стаў <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BB%D1%8C_%D1%84%D0%BE%D0%BD_%D0%93%D1%96%D0%BD%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3" title="Паўль фон Гіндэнбург">Паўль фон Гіндэнбург</a>, <a href="/wiki/%D0%AD%D1%80%D1%8B%D1%85_%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D1%80%D1%84" title="Эрых Людэндорф">Эрых Людэндорф</a> стаў першым <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB-%D0%BA%D0%B2%D0%B0%D1%82%D1%8D%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Генерал-кватэрмайстар (няма такой старонкі)">генерал-кватэрмайстарам</a> Генштаба (намеснікам начальніка). Новае ваеннае кіраўніцтва неўзабаве ўсвядоміла, што наступальныя магчымасці германскай арміі ў бітвах пры Вердэне і на Соме былі вычарпаныя. Было вырашана на Заходнім фронце перайсці ў 1917 годзе да стратэгічнай абароны. </p><p>Падчас бітвы на Соме і зімой немцы абсталявалі абарончыя пазіцыі за лініяй фронту ад <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%B0%D1%81" title="Арас">Араса</a> да <a href="/wiki/%D0%A1%D1%83%D0%B0%D1%81%D0%BE%D0%BD" title="Суасон">Суасона</a>, названыя «<i>лініяй Гіндэнбурга</i>». Яна дазволіла скараціць даўжыню фронту, вызваліўшы войскі для правядзення іншых аперацый. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Кампанія_1917_года:_пераход_наступальнай_ініцыятывы_да_саюзнікаў"><span id=".D0.9A.D0.B0.D0.BC.D0.BF.D0.B0.D0.BD.D1.96.D1.8F_1917_.D0.B3.D0.BE.D0.B4.D0.B0:_.D0.BF.D0.B5.D1.80.D0.B0.D1.85.D0.BE.D0.B4_.D0.BD.D0.B0.D1.81.D1.82.D1.83.D0.BF.D0.B0.D0.BB.D1.8C.D0.BD.D0.B0.D0.B9_.D1.96.D0.BD.D1.96.D1.86.D1.8B.D1.8F.D1.82.D1.8B.D0.B2.D1.8B_.D0.B4.D0.B0_.D1.81.D0.B0.D1.8E.D0.B7.D0.BD.D1.96.D0.BA.D0.B0.D1.9E"></span>Кампанія 1917 года: пераход наступальнай ініцыятывы да саюзнікаў</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit&section=16" title="Правіць раздзел: Кампанія 1917 года: пераход наступальнай ініцыятывы да саюзнікаў" class="mw-editsection-visualeditor"><span>правіць</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&section=16" title="Правіць зыходнік раздзела: Кампанія 1917 года: пераход наступальнай ініцыятывы да саюзнікаў"><span>правіць зыходнік</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Western_Front_1917.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Western_Front_1917.jpg/250px-Western_Front_1917.jpg" decoding="async" width="250" height="193" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Western_Front_1917.jpg/375px-Western_Front_1917.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Western_Front_1917.jpg/500px-Western_Front_1917.jpg 2x" data-file-width="1242" data-file-height="961" /></a><figcaption>Карта кампаніі 1917 года.</figcaption></figure> <p>У снежні 1916 галоўнакамандуючым французскай арміяй замест Жазэфа Жофра стаў <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%B1%D0%B5%D1%80_%D0%96%D0%BE%D1%80%D0%B6_%D0%9D%D1%96%D0%B2%D0%B5%D0%BB%D1%8C" title="Рабер Жорж Нівель">Рабер Нівель</a>, які распрацаваў новы план наступлення французскіх войскаў на Нуаёнскі выступ. Англійскі прэм’ер-міністр <a href="/wiki/%D0%9B%D0%BE%D0%B9%D0%B4_%D0%94%D0%B6%D0%BE%D1%80%D0%B4%D0%B6" class="mw-redirect" title="Лойд Джордж">Лойд Джордж</a> падтрымаў Нівеля, даручыўшы яму камандаваць англійскімі войскамі ў сумеснай аперацыі<sup id="cite_ref-br_niv_24-0" class="reference"><a href="#cite_note-br_niv-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Аб планах Нівеля стала вядома германскаму камандаванню, якое вырашыла папярэдзіць планаваную атаку, і 23 лютага пачалося адступленне германскіх войскаў на загадзя падрыхтаваную і добра ўмацаваную «лінію Гіндэнбурга», якое скончылася да 17 сакавіка. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="«Неабмежаваная_падводная_вайна»"><span id=".C2.AB.D0.9D.D0.B5.D0.B0.D0.B1.D0.BC.D0.B5.D0.B6.D0.B0.D0.B2.D0.B0.D0.BD.D0.B0.D1.8F_.D0.BF.D0.B0.D0.B4.D0.B2.D0.BE.D0.B4.D0.BD.D0.B0.D1.8F_.D0.B2.D0.B0.D0.B9.D0.BD.D0.B0.C2.BB"></span>«Неабмежаваная падводная вайна»</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit&section=17" title="Правіць раздзел: «Неабмежаваная падводная вайна»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>правіць</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&section=17" title="Правіць зыходнік раздзела: «Неабмежаваная падводная вайна»"><span>правіць зыходнік</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <b><a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%BC%D0%BE%D1%80%D1%8B_(%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0)" title="Вайна на моры (Першая сусветная вайна)">Вайна на моры (Першая сусветная вайна)</a></b></div> <p>Яшчэ ў 1915 году Германіяй была пачата «неабмежаваная падводная вайна», але пасля патаплення параходаў «<a href="/wiki/%D0%9B%D1%83%D0%B7%D1%96%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F_(%D0%BB%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5%D1%80)" title="Лузітанія (лайнер)">Лузітанія</a>» і «Арабіка» ўзнікла небяспека ўступлення ў вайну <a href="/wiki/%D0%97%D0%BB%D1%83%D1%87%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%A8%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8B_%D0%90%D0%BC%D0%B5%D1%80%D1%8B%D0%BA%D1%96" title="Злучаныя Штаты Амерыкі">ЗША</a>, і падводную вайну сталі весці толькі супраць ваенных караблёў. У 1917 годзе па планах германскага камандавання сухапутныя войскі павінны былі перайсці да абароны, а на моры было вырашана зноў пачаць «неабмежаваную вайну» (абвешчаная 1 лютага). Яе мэтай была эканамічная блакада Вялікабрытаніі і, як следства, яе выхад з вайны на працягу паўгода, у той час як войскі ЗША маглі б граць істотную ролю на Заходнім фронце толькі праз год. </p><p>16—18 сакавіка 1917 года германскія падводныя лодкі патапілі тры амерыканскія гандлёвыя судны. Прэзідэнт ЗША <a href="/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D1%81_%D0%92%D1%83%D0%B4%D1%80%D0%B0_%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%B0%D0%BD" title="Томас Вудра Вільсан">Вудра Вільсан</a> пры падтрымцы грамадскай думкі абвясціў 6 красавіка Германіі вайну<sup id="cite_ref-br_wwi_12-4" class="reference"><a href="#cite_note-br_wwi-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Да сярэдзіны 1917 года дзеянні германскіх падводных лодак нанеслі сур’ёзны эканамічны ўрон для Вялікабрытаніі, але стварэнне сістэмы супрацьлодачнай абароны знізіла страты гандлёвага флоту, і «неабмежаваная вайна» не прынесла жаданага выніку<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Наступленне_Нівеля"><span id=".D0.9D.D0.B0.D1.81.D1.82.D1.83.D0.BF.D0.BB.D0.B5.D0.BD.D0.BD.D0.B5_.D0.9D.D1.96.D0.B2.D0.B5.D0.BB.D1.8F"></span>Наступленне Нівеля</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit&section=18" title="Правіць раздзел: Наступленне Нівеля" class="mw-editsection-visualeditor"><span>правіць</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&section=18" title="Правіць зыходнік раздзела: Наступленне Нівеля"><span>правіць зыходнік</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <b><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5_%D0%9D%D1%96%D0%B2%D0%B5%D0%BB%D1%8F" title="Наступленне Нівеля">Наступленне Нівеля</a></b></div> <p>Да красавіка саюзнікі для правядзення наступальнай аперацыі засяродзілі значныя ваенныя рэсурсы: 110 дывізій, звыш 11 тысяч гармат, 200 танкаў, каля 1 тысячы самалётаў<sup id="cite_ref-bse_niv_26-0" class="reference"><a href="#cite_note-bse_niv-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Агульная колькасць войскаў саюзнікаў на Заходнім фронце складала каля 3 900 000 чалавек супраць 2 500 000 германскіх войскаў<sup id="cite_ref-br_wwi_12-5" class="reference"><a href="#cite_note-br_wwi-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Нягледзячы на адыход немцаў за «лінію Гіндэнбурга», у красавіку пачалося шырокамаштабнае наступленне саюзнікаў па плану Нівеля. 9 красавіка перайшлі ў наступ брытанскія войскі ў раёне Араса (гл.: <a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%90%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%B5_(1917)" title="Бітва пры Арасе (1917)">Бітва пры Арасе, 1917</a>), 12 красавіка — у Сэн-Кантэна, 16 красавіка — французскія войскі ў раёне <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D0%B9%D0%BC%D1%81" title="Рэймс">Рэймса</a>, наступленне працягнулася да канца красавіка — пачатку мая. Пасля ўзяцця дзвюх ліній абароны наступленне было спынена, страты саюзнікаў склалі звыш 200 тысяч чалавек<sup id="cite_ref-bse_niv_26-1" class="reference"><a href="#cite_note-bse_niv-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, з якіх 120 тысяч<sup id="cite_ref-br_niv_24-1" class="reference"><a href="#cite_note-br_niv-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> — у французскіх войсках. Няўдалае наступленне падарвала маральны дух французскіх войскаў, у якіх пачаліся <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D1%8F%D1%86%D0%B5%D0%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Мяцеж (няма такой старонкі)">мяцяжы</a>, якія ахапілі 54 дывізіі, 20 тысяч чалавек <a href="/wiki/%D0%94%D1%8D%D0%B7%D0%B5%D1%80%D1%86%D1%96%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Дэзерцірства">дэзерціравалі</a><sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Салдаты паслухаліся заклікаў да патрыятызму і пачуцця грамадзянскага абавязку і вярнуліся на абарончыя пазіцыі, але ісці ў атаку яны адмаўляліся<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. У самой Францыі паднялася хваля грамадскага абурэння, і 15 мая Нівеля на пасадзе галоўнакамандуючага змяніў <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%80%D1%8B_%D0%A4%D1%96%D0%BB%D1%96%D0%BF_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%8D%D0%BD" title="Анры Філіп Петэн">Анры Філіп Петэн</a>. </p><p>Узімку 1916—1917 гадоў тактыка Германіі па вядзенню паветраных баёў значна змянілася, была адкрыта трэніровачная школа ў <a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%8C%D0%B5%D0%BD" title="Валансьен">Валансьене</a>, у войскі паступілі новыя мадэлі самалётаў. Вынікам стала перавага Германіі над саюзнікамі ў паветраных баях, асабліва над дрэнна навучанымі брытанцамі, якія выкарыстоўвалі састарэлыя самалёты. Падчас паветранага бою над Арасам брытанцы за месяц, які ўвайшоў у гісторыю як «<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%80%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D0%B2%D1%8B_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%B2%D1%96%D0%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="Крывавы красавік (няма такой старонкі)">Крывавы красавік</a>» (<a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Англійская мова">англ.</a>: <span style="font-style: italic;" lang="en">«Bloody April»</span>), страцілі 245 самалётаў і 316 лётчыкаў, немцы — 66 самалётаў і 114 лётчыкаў<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Далейшыя_баявыя_дзеянні"><span id=".D0.94.D0.B0.D0.BB.D0.B5.D0.B9.D1.88.D1.8B.D1.8F_.D0.B1.D0.B0.D1.8F.D0.B2.D1.8B.D1.8F_.D0.B4.D0.B7.D0.B5.D1.8F.D0.BD.D0.BD.D1.96"></span>Далейшыя баявыя дзеянні</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit&section=19" title="Правіць раздзел: Далейшыя баявыя дзеянні" class="mw-editsection-visualeditor"><span>правіць</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&section=19" title="Правіць зыходнік раздзела: Далейшыя баявыя дзеянні"><span>правіць зыходнік</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>7 чэрвеня пачалося наступленне брытанскіх войскаў у раёне <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%81%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Месінская бітва">Месіна</a>, на поўдзень ад Іпра, для вяртання тэрыторыі, страчанай падчас першай бітвы пры Іпры ў 1914 годзе. З 1915 года інжынеры пракапалі пад пазіцыямі праціўніка тунэлі і заклалі ў 21 шахту 455 тон <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Аманіт (няма такой старонкі)">аманіту</a><sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Праз 4 дні бамбардзіровак былі ўзарваны 19 шахт, страты немцаў склалі 10 тысяч чалавек забітымі. Адбылося яшчэ адно наступленне саюзнікаў, але выбіць праціўніка з занятых пазіцый не ўдалося. Хоць паспяховае спачатку наступленне замарудзілася на цяжкапраходнай мясцовасці, але 14 чэрвеня аперацыя завяршылася перамогай саюзнікаў. </p><p>12 ліпеня немцы ўпершыню ўжылі ў раёне Іпра новую хімічную зброю — гарчычны газ, які атрымаў назву <a href="/wiki/%D0%86%D0%BF%D1%80%D1%8B%D1%82" title="Іпрыт">іпрыт</a>. Пасля іпрыт шырока ўжываўся як германскімі войскамі, так і войскамі саюзнікаў. </p><p>З 25 чэрвеня ў Францыю пачалі прыбываць першыя воінскія падраздзяленні ЗША, фарміруючы <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BC%D0%B5%D1%80%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%8D%D0%BA%D1%81%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%86%D1%8B%D0%B9%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%BF%D1%83%D1%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Амерыканскі экспедыцыйны корпус (няма такой старонкі)">амерыканскі экспедыцыйны корпус</a>. Аднак іх уплыў на ваенныя дзеянні ў 1917 годзе — пачатку 1918 года быў нязначным з-за малой колькасці войскаў (у сакавіку 1918 года ва Францыі знаходзіліся ўсяго 85 тысяч амерыканскіх салдат, але ўжо да верасня іх колькасць дасягнула 1 200 000 чалавек)<sup id="cite_ref-br_wwi_12-6" class="reference"><a href="#cite_note-br_wwi-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>31 ліпеня — 6 лістапада ў раёне Іпра саюзнікамі праводзілася аперацыя (<a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%9F%D0%B0%D1%88%D1%8D%D0%BD%D0%B4%D1%8D%D0%B9%D0%BB%D0%B5" title="Бітва пры Пашэндэйле">Трэцяя бітва пры Іпры</a>), першапачатковай мэтай якой быў прарыў праз германскі фронт да баз падводных лодак на бельгійскім узбярэжжы, але затым мэтай стала заняцце вышынь вакол Іпра для атрымання перавагі над германскай артылерыяй. <a href="/wiki/30_%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="30 кастрычніка">30 кастрычніка</a> цаною 16-тысячных страт саюзнікамі была захоплена вёска Пасхендале. Наступленне ўскладняла цяжкапраходная мясцовасць. Абодва бакі панеслі вялікія страты (саюзнікі — 448 тысяч, немцы — 260 тысяч), бітва стала яшчэ адным прыкладам бессэнсоўных ахвяр пры нязначнасці дасягнутых вынікаў. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Бітва_пры_Камбрэ"><span id=".D0.91.D1.96.D1.82.D0.B2.D0.B0_.D0.BF.D1.80.D1.8B_.D0.9A.D0.B0.D0.BC.D0.B1.D1.80.D1.8D"></span>Бітва пры Камбрэ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit&section=20" title="Правіць раздзел: Бітва пры Камбрэ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>правіць</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&section=20" title="Правіць зыходнік раздзела: Бітва пры Камбрэ"><span>правіць зыходнік</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <b><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D0%B1%D1%80%D1%8D_(1917)" title="Бітва пры Камбрэ (1917)">Бітва пры Камбрэ (1917)</a></b></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:400mm_Artillery_Shell,_France.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/400mm_Artillery_Shell%2C_France.jpg/170px-400mm_Artillery_Shell%2C_France.jpg" decoding="async" width="170" height="272" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/400mm_Artillery_Shell%2C_France.jpg/255px-400mm_Artillery_Shell%2C_France.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/400mm_Artillery_Shell%2C_France.jpg/340px-400mm_Artillery_Shell%2C_France.jpg 2x" data-file-width="2841" data-file-height="4542" /></a><figcaption>Снарад французскай цяжкай гарматы калібру 400 мм.</figcaption></figure> <p>20 лістапада брытанскія войскі пачалі першую ў гісторыі масіраваную атаку з выкарыстаннем танкавых падраздзяленняў. У атацы ўдзельнічалі 324 танкі<sup id="cite_ref-br_wwi_12-7" class="reference"><a href="#cite_note-br_wwi-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Спераду на карпусах машын былі прымацаваныя <a href="/w/index.php?title=%D0%A4%D0%B0%D1%88%D1%8B%D0%BD%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Фашына (няма такой старонкі)">фашыны</a> для пераадолення германскіх акопаў і 4-метровых <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D1%83%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8C%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D1%8B_%D1%80%D0%BE%D1%9E&action=edit&redlink=1" class="new" title="Супрацьтанкавы роў (няма такой старонкі)">супрацьтанкавых равоў</a>. Раптоўнасць (адсутнасць <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D1%82%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D1%80%D1%8B%D1%85%D1%82%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D0%B0" class="mw-redirect" title="Артпадрыхтоўка">артпадрыхтоўкі</a>) і перавага ў сілах і сродках прывялі да хуткага развіцця атакі, брытанцы за 6 гадзін прасунуліся на такую ж адлегласць, на якую войскі прасунуліся ў аперацыі ля Іпра за 4 месяцы, прарваўшы германскую абарону і страціўшы 4 тысячы чалавек<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Аднак у выніку імклівай атакі пяхота адстала, а танкі прасунуліся далёка наперад, несучы сур’ёзныя страты. 30 лістапада 2-я германская армія здзейсніла раптоўную контратаку, адкінуўшы сілы саюзнікаў на першапачатковыя межы. Нягледзячы на адбіццё атакі, танкі даказалі сваю эфектыўнасць у баі, а сама бітва паклала пачатак шырокаму прымяненню танкаў і развіццю супрацьтанкавай абароны. </p><p>Хоць саюзнікі не дамагліся прарыву фронту, вынікам кампаніі 1917 года стаў крах планаў германскага камандавання па дасягненню перамогі шляхам «неабмежаванай падводнай вайны» і пераход яе да стратэгічнай абароны. Наступальнай ініцыятывай завалодалі войскі саюзнікаў. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Кампанія_1918_года:_паражэнне_Германіі"><span id=".D0.9A.D0.B0.D0.BC.D0.BF.D0.B0.D0.BD.D1.96.D1.8F_1918_.D0.B3.D0.BE.D0.B4.D0.B0:_.D0.BF.D0.B0.D1.80.D0.B0.D0.B6.D1.8D.D0.BD.D0.BD.D0.B5_.D0.93.D0.B5.D1.80.D0.BC.D0.B0.D0.BD.D1.96.D1.96"></span>Кампанія 1918 года: паражэнне Германіі</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit&section=21" title="Правіць раздзел: Кампанія 1918 года: паражэнне Германіі" class="mw-editsection-visualeditor"><span>правіць</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&section=21" title="Правіць зыходнік раздзела: Кампанія 1918 года: паражэнне Германіі"><span>правіць зыходнік</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Western_front_1918_allied.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Western_front_1918_allied.jpg/250px-Western_front_1918_allied.jpg" decoding="async" width="250" height="193" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Western_front_1918_allied.jpg/375px-Western_front_1918_allied.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Western_front_1918_allied.jpg/500px-Western_front_1918_allied.jpg 2x" data-file-width="1242" data-file-height="961" /></a><figcaption>Карта кампаніі 1918 года.</figcaption></figure> <p>Пасля падпісання 3 сакавіка 1918 года <a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D1%8D%D1%81%D1%86%D0%BA%D1%96_%D0%BC%D1%96%D1%80" title="Брэсцкі мір">Брэсцкага міру</a> з Савецкай Расіяй і выхаду яе з вайны на Усходнім фронце вызвалілася 44 дывізіі, якія былі перакінутыя на Заходні фронт. Стварыўшы перавагу на Заходнім фронце ў сілах і сродках (колькасць дывізій павялічылася са 146 да 192 супраць 173 дывізій саюзнікаў, колькасць германскіх войскаў павялічылася на 570 тысяч чалавек<sup id="cite_ref-br_wwi_12-8" class="reference"><a href="#cite_note-br_wwi-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>), германскае камандаванне вырашыла перайсці ў наступ з мэтай разгрому арміі <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">Антанты</a> да таго, як ЗША змаглі б павялічыць сваю прысутнасць у Еўропе. </p><p>Згодна з планам <a href="/wiki/%D0%AD%D1%80%D1%8B%D1%85_%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D1%80%D1%84" title="Эрых Людэндорф">Людэндорфа</a>, германскія войскі павінны былі пачаць наступленне ў раёне горада <a href="/wiki/%D0%90%D0%BC%E2%80%99%D0%B5%D0%BD" title="Ам’ен">Ам’ен</a> і адрэзаць брытанскія войскі ад французскіх, адціснуўшы іх да берага <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%B0" title="Паўночнае мора">Паўночнага мора</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Германскае_наступленне"><span id=".D0.93.D0.B5.D1.80.D0.BC.D0.B0.D0.BD.D1.81.D0.BA.D0.B0.D0.B5_.D0.BD.D0.B0.D1.81.D1.82.D1.83.D0.BF.D0.BB.D0.B5.D0.BD.D0.BD.D0.B5"></span>Германскае наступленне</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit&section=22" title="Правіць раздзел: Германскае наступленне" class="mw-editsection-visualeditor"><span>правіць</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&section=22" title="Правіць зыходнік раздзела: Германскае наступленне"><span>правіць зыходнік</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <b><a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5_(1918)" title="Вясновае наступленне (1918)">Вясновае наступленне (1918)</a></b></div> <p>Першае германскае наступленне пачалося 21 сакавіка. Перавага ў сілах (62 дывізіі, 6 824 гарматы і каля 1 000 самалётаў супраць 32 дывізій, каля 3 000 гармат і каля 500 самалётаў у англічан) дазволіла германскім войскам прасунуцца на 60 кіламетраў за першыя 8 дзён баёў. У адказ саюзнікі ўвялі ў бой рэзервовыя войскі і да 4 красавіка адкінулі германскія войскі, нанёсшы ім страты 230 тысяч чалавек<sup id="cite_ref-bse-1914-18_10-4" class="reference"><a href="#cite_note-bse-1914-18-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>14 красавіка <a href="/wiki/%D0%A4%D0%B5%D1%80%D0%B4%D1%8B%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B4_%D0%A4%D0%BE%D1%88" title="Фердынанд Фош">Фердынанд Фош</a> быў прызначаны вярхоўным галоўнакамандуючым саюзнымі войскамі, што дазволіла лепш каардынаваць дзеянні брытанскіх і французскіх армій. </p><p>Германскія войскі таксама праводзілі <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%81%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Бітва на Лісе (няма такой старонкі)">наступ ў раёне ракі Ліс</a> (9 красавіка — 1 мая), ракі Эна (27 мая — 13 чэрвеня), паміж <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%B4%D0%B7%D1%8C%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Мандзідзье (няма такой старонкі)">Мандзідзье</a> і Нуаёнам (9—13 чэрвеня). Кожны раз першапачаткова паспяховае развіццё атак германскіх войскаў сканчалася правалам: прасунуўшыся на некалькі дзясяткаў кіламетраў, яны не маглі пераадолець абарону саюзнікаў. </p><p>15 ліпеня на рацэ Марна пачалося апошняе вялікае наступленне германскіх войскаў (<a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B5_(1918)" title="Бітва на Марне (1918)">Бітва на Марне, 1918</a>). Войскі <a href="/wiki/1-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F)" title="1-я армія (Германская імперыя)">1-й</a> і <a href="/wiki/3-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F)" title="3-я армія (Германская імперыя)">3-й</a> армій фарсіравалі раку, але змаглі прасунуцца толькі на 6 кіламетраў. Адначасова войскі <a href="/wiki/7-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F)" title="7-я армія (Германская імперыя)">7-й арміі</a> няўдала атакавалі <a href="/wiki/6-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F)" title="6-я армія (Францыя)">6-ю французскую армію</a> ля Рэймса. 17 ліпеня саюзныя войскі спынілі прасоўванне германскіх армій і 18 ліпеня перайшлі ў контрнаступленне, адкінуўшы немцаў да 4 жніўня на першапачатковыя пазіцыі. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Контрнаступленне_саюзнікаў"><span id=".D0.9A.D0.BE.D0.BD.D1.82.D1.80.D0.BD.D0.B0.D1.81.D1.82.D1.83.D0.BF.D0.BB.D0.B5.D0.BD.D0.BD.D0.B5_.D1.81.D0.B0.D1.8E.D0.B7.D0.BD.D1.96.D0.BA.D0.B0.D1.9E"></span>Контрнаступленне саюзнікаў</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit&section=23" title="Правіць раздзел: Контрнаступленне саюзнікаў" class="mw-editsection-visualeditor"><span>правіць</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&section=23" title="Правіць зыходнік раздзела: Контрнаступленне саюзнікаў"><span>правіць зыходнік</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <b><a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D1%91%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5" title="Стодзённае наступленне">Стодзённае наступленне</a></b></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Belgian_machinegunner_in_1918_guarding_trench.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Belgian_machinegunner_in_1918_guarding_trench.jpg/200px-Belgian_machinegunner_in_1918_guarding_trench.jpg" decoding="async" width="200" height="138" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Belgian_machinegunner_in_1918_guarding_trench.jpg/300px-Belgian_machinegunner_in_1918_guarding_trench.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Belgian_machinegunner_in_1918_guarding_trench.jpg/400px-Belgian_machinegunner_in_1918_guarding_trench.jpg 2x" data-file-width="868" data-file-height="601" /></a><figcaption>Бельгійскі кулямётчык на лініі фронту ў 1918 годзе</figcaption></figure> <p>8—13 жніўня саюзнікі сіламі 4-й брытанскай, 1-й і 3-й французскай армій правялі <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BC%E2%80%99%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_(1918)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ам’енская аперацыя (1918) (няма такой старонкі)">Ам’енскую аперацыю</a>, падчас якой быў ліквідаваны Ам’енскі выступ, заняты <a href="/wiki/2-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F)" title="2-я армія (Германская імперыя)">2-й</a> і <a href="/wiki/18-%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%96%D1%8F_(%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F)" title="18-я армія (Германская імперыя)">18-й</a> германскімі арміямі. </p><p>Аперацыя пачалася раптоўна, без <a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D1%82%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D1%80%D1%8B%D1%85%D1%82%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D0%B0" class="mw-redirect" title="Артпадрыхтоўка">артпадрыхтоўкі</a>; пры падтрымцы артылерыі пяхота і танкі саюзнікаў прасунуліся за першы дзень наступу на 11 км. Людэндорф назваў 8 жніўня «чорным днём германскай арміі»<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. За наступныя пяць дзён аперацыі лінія фронту была адсунута яшчэ на 8—9 кіламетраў. </p><p>12—15 верасня амерыканскія войскі паспяхова правялі першую буйную аперацыю — <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D1%8D%D0%BD-%D0%9C%D1%96%D1%91%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Сэн-Міёльская аперацыя (няма такой старонкі)">атаку на Сэн-Міёльскі выступ</a>. Улетку 1918 года ў Еўропу штомесяц прыбывала па 300 тысяч амерыканскіх салдат. Да верасня іх колькасць дасягнула 1 200 000 чалавек, а да канца вайны — 2,1 мільёна, што дазволіла ліквідаваць перавагу Германіі ў жывой сіле, якая перакінула дадатковыя злучэнні з усходу. </p><p>26 верасня, валодаючы перавагай перад германскімі войскамі (202 дывізіі супраць 187<sup id="cite_ref-bse-1914-18_10-5" class="reference"><a href="#cite_note-bse-1914-18-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>), саюзнікі пачалі агульнае наступленне па ўсім фронце ад Вердэна да Паўночнага мора. Змучаныя чатырохгадовай вайной германскія войскі пачалі здавацца ў палон. У кастрычніку Людэндорфа змяніў на пасадзе <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC_%D0%93%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%80" title="Вільгельм Гронер">Вільгельм Гронер</a>. У выніку наступлення лінія фронту да лістапада была адсунута ўглыб да 80 кіламетраў, да мяжы з Бельгіяй, на поўначы — да лініі <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D1%82" title="Гент">Гент</a> — <a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%BD%D1%81" title="Монс">Монс</a>. </p><p>У лістападзе ў Германіі адбылася <a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8E%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Лістападаўская рэвалюцыя">Лістападаўская рэвалюцыя</a>, да ўлады прыйшоў новы ўрад <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%82_%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D1%83%D0%BF%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%8B%D1%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="Савет народных упаўнаважаных (няма такой старонкі)">Савет народных упаўнаважаных</a>, які 11 лістапада, праз дзень пасля свайго абрання, заключыў <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BF%E2%80%99%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BC%D1%96%D1%80%E2%80%99%D0%B5" title="Першае камп’енскае перамір’е">Камп’енскае перамір’е</a>, якое прадугледжвала неадкладнае спыненне ваенных дзеянняў, вывад германскіх войскаў з акупаваных тэрыторый, стварэнне на правым беразе <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D0%B9%D0%BD" title="Рэйн">Рэйна</a> дэмілітарызаванай зоны. Вайна на Заходнім фронце скончылася. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Вынікі_кампаній_на_Заходнім_фронце"><span id=".D0.92.D1.8B.D0.BD.D1.96.D0.BA.D1.96_.D0.BA.D0.B0.D0.BC.D0.BF.D0.B0.D0.BD.D1.96.D0.B9_.D0.BD.D0.B0_.D0.97.D0.B0.D1.85.D0.BE.D0.B4.D0.BD.D1.96.D0.BC_.D1.84.D1.80.D0.BE.D0.BD.D1.86.D0.B5"></span>Вынікі кампаній на Заходнім фронце</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit&section=24" title="Правіць раздзел: Вынікі кампаній на Заходнім фронце" class="mw-editsection-visualeditor"><span>правіць</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&section=24" title="Правіць зыходнік раздзела: Вынікі кампаній на Заходнім фронце"><span>правіць зыходнік</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote navigation-not-searchable">Асноўны артыкул: <b><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D1%81%D1%82%D0%B2%D1%8B_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Наступствы Першай сусветнай вайны">Наступствы Першай сусветнай вайны</a></b></div> <table class="standard" style="float:right; margin-left:1em;"> <caption><i>Параўнальныя страты (забітых, параненых, палонных) у<br />асноўных бітвах</i> </caption> <tbody><tr> <th>Бітва</th> <th>Год</th> <th>Саюзнікі</th> <th>Германія </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B5_(1914)" title="Бітва на Марне (1914)">Бітва на Марне</a> </td> <td align="center">1914</td> <td align="right">263 000</td> <td align="right">250 000 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Вердэнская аперацыя">Вердэнская аперацыя</a> </td> <td align="center">1916</td> <td align="right">714 033</td> <td align="right">426 519 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%A1%D0%BE%D0%BC%D0%B5" title="Бітва на Соме">Бітва на Соме</a> </td> <td align="center">1916</td> <td align="right">623 907</td> <td align="right">465 000 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5_%D0%9D%D1%96%D0%B2%D0%B5%D0%BB%D1%8F" title="Наступленне Нівеля">Наступленне Нівеля</a> </td> <td align="center">1917</td> <td align="right">345 183</td> <td align="right">163 000 </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5_(1918)" title="Вясновае наступленне (1918)">Вясновае наступленне</a> </td> <td align="center">1918</td> <td align="right">850 000</td> <td align="right">688 000 </td></tr></tbody></table> <p>Перамога саюзнікаў над Германіяй на Заходнім фронце абумовіла галоўную ролю Вялікабрытаніі, Францыі і ЗША ў выпрацоўцы ўмоў мірных пагадненняў на <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%B6%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D1%96%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%84%D0%B5%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Парыжская мірная канферэнцыя">Парыжскай мірнай канферэнцыі</a>. <a href="/wiki/28_%D1%87%D1%8D%D1%80%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D1%8F" title="28 чэрвеня">28 чэрвеня</a> <a href="/wiki/1919" title="1919">1919</a> года быў падпісаны <a href="/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D1%80" title="Версальскі дагавор">Версальскі дагавор</a>. </p><p>Па ўмовах дагавора Германія пазбавілася часткі сваёй тэрыторыі, усіх сваіх калоній, колькасць яе сухапутнай арміі была абмежаваная 100 тысячамі, большая частка флоту перадавалася пераможцам, Германія абавязвалася пакрыць страты, панесеныя ў выніку ваенных дзеянняў. Версальскі дагавор склаў аснову <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0-%D0%92%D0%B0%D1%88%D1%8B%D0%BD%D0%B3%D1%82%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8D%D0%BC%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Версальска-Вашынгтонская сістэма (няма такой старонкі)">Версальска-Вашынгтонскай сістэмы</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="У_мастацкай_літаратуры"><span id=".D0.A3_.D0.BC.D0.B0.D1.81.D1.82.D0.B0.D1.86.D0.BA.D0.B0.D0.B9_.D0.BB.D1.96.D1.82.D0.B0.D1.80.D0.B0.D1.82.D1.83.D1.80.D1.8B"></span>У мастацкай літаратуры</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit&section=25" title="Правіць раздзел: У мастацкай літаратуры" class="mw-editsection-visualeditor"><span>правіць</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&section=25" title="Правіць зыходнік раздзела: У мастацкай літаратуры"><span>правіць зыходнік</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ваенным падзеям, лёсам салдат і афіцэраў прысвечаны творы <a href="/wiki/%D0%AD%D1%80%D1%8B%D1%85_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%BA" title="Эрых Марыя Рэмарк">Рэмарка</a> («На Заходнім фронце нічога новага»), <a href="/wiki/%D0%AD%D1%80%D0%BD%D1%81%D1%82_%D0%AE%D0%BD%D0%B3%D0%B5%D1%80" title="Эрнст Юнгер">Юнгера</a> («У стальных навальніцах»), <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8B%D1%87%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%9E%D0%BB%D0%B4%D1%8B%D0%BD%D0%B3%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Рычард Олдынгтан">Олдынгтана</a> (кніга вершаў «Вобразы вайны»), <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%80%D1%8B_%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%B1%D1%8E%D1%81" title="Анры Барбюс">Барбюса</a> («Агонь») і іншых. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Зноскі"><span id=".D0.97.D0.BD.D0.BE.D1.81.D0.BA.D1.96"></span>Зноскі</h2></div> <div class="reflist columns" style="list-style-type: decimal;"> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><span style="" lang="und"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.awm.gov.au/atwar/ww1.htm">First World War 1914—1918</a></span><span class="hidden-ref" style="display:none"><b> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="нявызначанай мовай">(нявызн.)</span></b></span><span class="ref-info">(недаступная спасылка)</span>.  Australian War Memorial. <small><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080501163206/http://www.awm.gov.au/atwar/ww1.asp">Архівавана</a> з першакрыніцы 1 мая 2008.</small> <small>Праверана 6 снежня 2006.</small></span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r4817788">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free.id-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}body:not(.skin-timeless):not(.skin-minerva) .mw-parser-output .id-lock-free a{background-size:contain}.mw-parser-output .id-lock-limited.id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration.id-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}body:not(.skin-timeless):not(.skin-minerva) .mw-parser-output .id-lock-limited a,body:not(.skin-timeless):not(.skin-minerva) .mw-parser-output .id-lock-registration a{background-size:contain}.mw-parser-output .id-lock-subscription.id-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}body:not(.skin-timeless):not(.skin-minerva) .mw-parser-output .id-lock-subscription a{background-size:contain}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}body:not(.skin-timeless):not(.skin-minerva) .mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background-size:contain}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:#d33}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:#d33}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#2C882D;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .cs1-maint{color:#18911F}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .cs1-visible-error,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .cs1-hidden-error{color:#f8a397}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .cs1-visible-error,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .cs1-hidden-error{color:#f8a397}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .cs1-maint{color:#18911F}}</style><cite id="CITEREFGordon_Corrigan.1999" class="citation book cs1">Gordon Corrigan. (1999). <i>Sepoys in the Trenches: The Indian Corps on the Western Front 1914–15</i>. Spellmount Ltd. 1-86227-354-5.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Sepoys+in+the+Trenches%3A+The+Indian+Corps+on+the+Western+Front+1914%E2%80%9315&rft.pub=Spellmount+Ltd.&rft.date=1999&rft.au=Gordon+Corrigan.&rfr_id=info%3Asid%2Fbe.wikipedia.org%3A%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96+%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82+%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9+%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9+%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><span style="" lang="en"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vac-acc.gc.ca/general/sub.cfm?source=history/firstwar/vimy">Canada in the First World War and the Road to Vimy Ridge</a></span> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="англійскай мовай">(англ.)</span><span class="hidden-ref" style="display:none"></span><span class="ref-info">(недаступная спасылка)</span>.  Veteran Affairs Canada (24 лістапада 1992). <small><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110731121518/http://www.veterans.gc.ca/eng/sub.cfm?source=history/firstwar/vimy">Архівавана</a> з першакрыніцы 31 ліпеня 2011.</small> <small>Праверана 6 снежня 2006.</small></span></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><span style="" lang="und"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nzhistory.net.nz/node/1216">New Zealand and the First World War — Overview</a></span><span class="hidden-ref" style="display:none"><b> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="нявызначанай мовай">(нявызн.)</span></b></span><span class="ref-info">(недаступная спасылка)</span>.  New Zealand's History Online. <small><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080410155356/http://www.nzhistory.net.nz/war/first-world-war-overview/introduction">Архівавана</a> з першакрыніцы 10 красавіка 2008.</small> <small>Праверана 26 января 2007.</small></span></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text">Гл.: <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/The_Royal_Newfoundland_Regiment" class="extiw" title="en:The Royal Newfoundland Regiment">en:The Royal Newfoundland Regiment</a></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Uys I. S.</i>. <span style="" lang="und"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://rapidttp.com/milhist/vol072iu.html">The South Africans at Delville Wood</a></span><span class="hidden-ref" style="display:none"><b> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="нявызначанай мовай">(нявызн.)</span></b></span>.  The South African Military History Society. <small>Праверана 26 января 2007.</small></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Hugo Rodrigues.</i>. <span style="" lang="und"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.first-world-war.org/portu.htm">Portugal in World War I</a></span><span class="hidden-ref" style="display:none"><b> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="нявызначанай мовай">(нявызн.)</span></b></span><span class="ref-info">(недаступная спасылка)</span>.  The First World War. <small><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070929071941/http://www.first-world-war.org/portu.htm">Архівавана</a> з першакрыніцы 29 верасня 2007.</small> <small>Праверана 26 студзеня 2007.</small></span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><span style="" lang="und"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.greatwardifferent.com/Great_War/Austria_Hungary/Austria_Hungary_00.htm">Austria-Hungary Goes to War</a></span><span class="hidden-ref" style="display:none"><b> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="нявызначанай мовай">(нявызн.)</span></b></span>.  The Great War in a Different Light. <small>Праверана 3 January 2009.</small></span></span> </li> <li id="cite_note-Заянчкоўскі-9"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Заянчкоўскі_9-0"><sup><i><b>а</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Заянчкоўскі_9-1"><sup><i><b>б</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span class="citation no-wikidata" data-wikidata-property-id="P1343" id="CITEREFЗаянчкоўскі2000"><i>Заянчкоўскі А. М.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://militera.lib.ru/h/zayonchkovsky1/">Першая сусветная вайна</a> = <span style="" lang="und">Первая мировая война</span>. — <span style="border-bottom:1px dotted gray; cursor:default;" title="Санкт-Пецярбург">СПб.</span>: Палігон, 2000. — 878 с. — <a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:BookSources/5891730820" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 5-89173-082-0</a>.</span></span> </li> <li id="cite_note-bse-1914-18-10"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-bse-1914-18_10-0"><sup><i><b>а</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-bse-1914-18_10-1"><sup><i><b>б</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-bse-1914-18_10-2"><sup><i><b>в</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-bse-1914-18_10-3"><sup><i><b>г</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-bse-1914-18_10-4"><sup><i><b>д</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-bse-1914-18_10-5"><sup><i><b>е</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://bse.sci-lib.com/article087877.html">Первая мировая война 1914-1918 <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="рускай мовай">(руск.)</span></a></i> — артыкул з <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Вялікая савецкая энцыклапедыя">Вялікай савецкай энцыклапедыі</a></span> </li> <li id="cite_note-bse-1914-11"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-bse-1914_11-0"><sup><i><b>а</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-bse-1914_11-1"><sup><i><b>б</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://bse.sci-lib.com/article090189.html">Пограничное сражение 1914 <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="рускай мовай">(руск.)</span></a></i> — артыкул з <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Вялікая савецкая энцыклапедыя">Вялікай савецкай энцыклапедыі</a></span> </li> <li id="cite_note-br_wwi-12"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-br_wwi_12-0"><sup><i><b>а</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-br_wwi_12-1"><sup><i><b>б</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-br_wwi_12-2"><sup><i><b>в</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-br_wwi_12-3"><sup><i><b>г</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-br_wwi_12-4"><sup><i><b>д</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-br_wwi_12-5"><sup><i><b>е</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-br_wwi_12-6"><sup><i><b>ё</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-br_wwi_12-7"><sup><i><b>ж</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-br_wwi_12-8"><sup><i><b>з</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">World War I. Encyclopædia Britannica from Encyclopædia Britannica 2007 Ultimate Reference Suite (2007).</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text">Griess, 22-24, 25-26.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text">Marne, First Battle of the. Encyclopædia Britannica from Encyclopædia Britannica 2007 Ultimate Reference Suite (2007).</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://bse.sci-lib.com/article102967.html">«Бег к морю» <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="рускай мовай">(руск.)</span></a></i> — артыкул з <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Вялікая савецкая энцыклапедыя">Вялікай савецкай энцыклапедыі</a></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text">Fuller, 165.</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://bse.sci-lib.com/article116772.html">Фоккер Антони Герман Герард <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="рускай мовай">(руск.)</span></a></i> — артыкул з <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Вялікая савецкая энцыклапедыя">Вялікай савецкай энцыклапедыі</a></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text">Lyons, 141.</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text">Griess, 71-72.</span> </li> <li id="cite_note-br_sfb-20"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-br_sfb_20-0"><sup><i><b>а</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-br_sfb_20-1"><sup><i><b>б</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Somme, First Battle of the. Encyclopædia Britannica from Encyclopædia Britannica 2007 Ultimate Reference Suite (2007).</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text">Каментарыі А. Коліна да кнігі: Цім Рыплі. Штыкі — да бою! Штык на палях бітваў XX стагоддзя. — М.: Эксма, 2006. — С. 353.</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text">Campbell, 42.</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://bse.sci-lib.com/article104478.html">Сомма (река во Франции) <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="рускай мовай">(руск.)</span></a></i> — артыкул з <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Вялікая савецкая энцыклапедыя">Вялікай савецкай энцыклапедыі</a></span> </li> <li id="cite_note-br_niv-24"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-br_niv_24-0"><sup><i><b>а</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-br_niv_24-1"><sup><i><b>б</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Nivelle, Robert-Georges. Encyclopædia Britannica from Encyclopædia Britannica 2007 Ultimate Reference Suite (2007).</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text">Griess, 144-5.</span> </li> <li id="cite_note-bse_niv-26"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-bse_niv_26-0"><sup><i><b>а</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-bse_niv_26-1"><sup><i><b>б</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://bse.sci-lib.com/article081547.html">«Нивеля наступление» 1917 <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="рускай мовай">(руск.)</span></a></i> — артыкул з <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Вялікая савецкая энцыклапедыя">Вялікай савецкай энцыклапедыі</a></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text">Lyons, 243.</span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text">Marshall, 292.</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text">Campbell, 71.</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text">Wolff, Leon In Flanders Fields, Passchendaele 1917.</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text">Marshall, 317.</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text">Griess, 155—156.</span> </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Літаратура"><span id=".D0.9B.D1.96.D1.82.D0.B0.D1.80.D0.B0.D1.82.D1.83.D1.80.D0.B0"></span>Літаратура</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit&section=26" title="Правіць раздзел: Літаратура" class="mw-editsection-visualeditor"><span>правіць</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&section=26" title="Правіць зыходнік раздзела: Літаратура"><span>правіць зыходнік</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Мировая война в цифрах. — М.: Военгиз, 1934. — 128 с. — 15 000 экз.</li> <li><i>Эрлихман В. В.</i> Потери народонаселения в XX веке. — М.: Русская панорама, 2004. — 176 с. — (Весь мир). — 1500 экз. — <a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:BookSources/5931651071" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 5-93165-107-1</a>.</li> <li>Всемирная история: в 24-х тт. Т. 19. Первая мировая война / Бадак А. Н., Войнич И. Е., Волчек Н. М. и др. — Мн.: Литература, 1997.</li> <li><span class="citation no-wikidata" data-wikidata-property-id="P1343"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://militera.lib.ru/h/ww1/">История Первой мировой войны 1914—1918 гг.</a> / под редакцией <span title="доктар гістарычных навук" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;"><a href="/w/index.php?title=%D0%86%D0%B2%D0%B0%D0%BD_%D0%86%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%87_%D0%A0%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BD%D0%BE%D1%9E&action=edit&redlink=1" class="new" title="Іван Іванавіч Растуноў (няма такой старонкі)">И. И. Ростунова</a></span>. — в 2-х томах. — <span style="border-bottom:1px dotted gray; cursor:default" title="Масква">М</span>.: <a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%B0,_%D0%B2%D1%8B%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Наука, выдавецтва (няма такой старонкі)">Наука</a>, 1975. — <span style="white-space: nowrap;">25 500 экз.</span></span></li> <li><span class="citation no-wikidata" data-wikidata-property-id="P1343" id="CITEREFЛиддел_Гарт2009"><i>Бэзил Лиддел Гарт.</i> 1914. Правда о Первой мировой. — <span style="border-bottom:1px dotted gray; cursor:default" title="Масква">М</span>.: Эксмо, 2009. — 480 с. — <span style="white-space: nowrap;">4 300 экз.</span> — <a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:BookSources/9785699360369" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-5-699-36036-9</a>.</span></li> <li>Мировые войны XX века: в 4 кн. / Ин-т всеобщей истории. — М.: Наука, 2002.</li></ul> <dl><dd><ul><li>Кн. 1: Первая мировая война: ист. очерк</li> <li>Кн. 2: Первая мировая война: док. и материалы</li></ul></dd></dl> <ul><li><i>Уткин А. И.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://militera.lib.ru/h/utkin2/index.html">Первая мировая война</a>. — М.: Алгоритм, 2001. — 592 с. — 5000 экз. — <a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:BookSources/5926500397" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 5-926-50039-7</a>.</li> <li><i>Шацилло В. К.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.by/books?id=yRjf8BHsegsC&pg=PA418&dq=isbn:5224033128&ei=hTKiSpTiBY_-ygSyxNSMCA&hl=ru&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false">Первая мировая война. 1914—1918. Факты. Документы.</a> — М.: ОЛМА-ПРЕСС, 2003. — 480 с. — 5000 экз. — <a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:BookSources/5224033128" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 5-224-03312-8</a>.</li> <li><span class="citation no-wikidata" data-wikidata-property-id="P1343"><i>Такман Б.</i> Жнівеньскія пушкі = <span style="" lang="und">The Guns of August</span>. — New York: Macmillan Publishers, 1962. — 511 с.</span></li> <li><i>АЛЕКСАНДР НИКОЛАЕВИЧ ДЕ-ЛАЗАРИ.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://supotnitskiy.ru/book/book5.htm">ХИМИЧЕСКОЕ ОРУЖИЕ НА ФРОНТАХ МИРОВОЙ ВОЙНЫ 1914—1918 гг.</a></li> <li>Марнская бітва 1914. <a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Вялікая савецкая энцыклапедыя">ВСЭ</a>, 3-е выд.</li> <li>Фландрская бітва 1914. ВСЭ, 3-е выд.</li> <li>Вердэнская аперацыя 1916. ВСЭ, 3-е выд.</li> <li>Камбрэ. ВСЭ, 3-е выд.</li> <li>Ам’енская аперацыя 1918. ВСЭ, 3-е выд.</li> <li>Версальскі мірны дагавор 1919. ВСЭ, 3-е выд.</li> <li>Verdun, Battle of. Encyclopædia Britannica from Encyclopædia Britannica 2007 Ultimate Reference Suite (2007).</li> <li>Hindenburg Line. Encyclopædia Britannica from Encyclopædia Britannica 2007 Ultimate Reference Suite (2007).</li> <li>Marne, Second Battle of the. Encyclopædia Britannica from Encyclopædia Britannica 2007 Ultimate Reference Suite (2007).</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Спасылкі"><span id=".D0.A1.D0.BF.D0.B0.D1.81.D1.8B.D0.BB.D0.BA.D1.96"></span>Спасылкі</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&veaction=edit&section=27" title="Правіць раздзел: Спасылкі" class="mw-editsection-visualeditor"><span>правіць</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&section=27" title="Правіць зыходнік раздзела: Спасылкі"><span>правіць зыходнік</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%88%D1%87%D0%B0" title="Лагатып Вікісховішча"><img alt="Лагатып Вікісховішча" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/12px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="12" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/18px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/24px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> На <a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%88%D1%87%D0%B0" title="Вікісховішча">Вікісховішчы</a> ёсць медыяфайлы па тэме <b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Western_Front_theatre_of_World_War_I" class="extiw" title="commons:Category:Western Front theatre of World War I">Заходні фронт Першай сусветнай вайны </a></b></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="Http://www.firstgreatwar.ru/srazheniya/">Бітвы Першай сусветнай вайны</a> <small><span style="white-space: nowrap;"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170916163315/http://www.firstgreatwar.ru/srazheniya/">Архівавана</a> 16 верасня 2017.</span></small> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="рускай мовай">(руск.)</span></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="Http://www.firstwar.info/battles/">Бітвы Першай сусветнай вайны</a> <small><span style="white-space: nowrap;"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150816033349/http://firstwar.info/battles/">Архівавана</a> 16 жніўня 2015.</span></small> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="рускай мовай">(руск.)</span></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="Http://www.grwar.ru/library/RusInNivelBattle/RN_01.html">Руская армія ў Вялікай вайне: Рускія войскі ў «Бойне Нівеля». Красавік 1917</a> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="рускай мовай">(руск.)</span></li></ul> <dl><dt>Матэрыялы на сайце Хронаса</dt> <dd></dd></dl> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="Http://www.hrono.info/sobyt/1900sob/1914marna.html">Марнская бітва (1914)</a> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="рускай мовай">(руск.)</span></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="Http://www.hrono.info/sobyt/1900sob/1914beg.html">Бег да мора</a> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="рускай мовай">(руск.)</span></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="Http://www.hrono.info/sobyt/1900sob/1914flandr.html">Фландрская бітва (1914)</a> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="рускай мовай">(руск.)</span></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="Http://www.hrono.info/sobyt/1900sob/1916verden.html">Вердэнская аперацыя</a> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="рускай мовай">(руск.)</span></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="Http://www.hrono.info/sobyt/1900sob/1916somma.html">Бітва на Соме</a> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="рускай мовай">(руск.)</span></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="Http://www.hronos.km.ru/sobyt/1900sob/1917nivel.html">Нівеля аперацыя</a> <small><span style="white-space: nowrap;"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071018162548/http://hronos.km.ru/sobyt/1900sob/1917nivel.html">Архівавана</a> 18 кастрычніка 2007.</span></small> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="рускай мовай">(руск.)</span></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="Http://www.hrono.info/sobyt/1900sob/1917kambre.html">Бітва пад Камбрэ</a> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="рускай мовай">(руск.)</span></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="Http://www.hrono.info/sobyt/1900sob/1918pikardia.html">Сакавіцкі наступ у Пікардыі</a> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="рускай мовай">(руск.)</span></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="Http://www.hrono.info/sobyt/1900sob/1918flandr.html">Фландрская бітва (1918)</a> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="рускай мовай">(руск.)</span></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="Http://www.hrono.info/sobyt/1900sob/1918marna.html">Марнская бітва (1918)</a> <span class="ref-info" style="cursor:help;" title="рускай мовай">(руск.)</span></li></ul> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4785216"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Першая_сусветная_вайна" data-name="Першая сусветная вайна" style="padding:3px"><table class="nowraplinks collapsible collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><span class="navbox-gear" style="float:left;text-align:left;width:5em;margin-right:0.5em"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%BD:%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Прагляд гэтага шаблона"><img alt="⛭" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a></span></span><div id="Першая_сусветная_вайна" style="font-size:114%;margin:0 5em"><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Першая сусветная вайна">Першая сусветная вайна</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px;азер">Ваенныя планы</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist hlist-items-nowrap" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D0%BD_%D0%A8%D0%BB%D1%96%D1%84%D0%B5%D0%BD%D0%B0" title="План Шліфена">План Шліфена</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D1%96%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D0%BD_%D0%90%D1%9E%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0-%D0%92%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D1%80%D1%8B%D1%96_%D0%BD%D0%B0%D0%BF%D1%8F%D1%80%D1%8D%D0%B4%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Стратэгічны план Аўстра-Венгрыі напярэдадні Першай сусветнай вайны">План Аўстра-Венгрыі</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D1%96%D1%87%D0%BD%D1%8B_%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D0%BD_%D0%A0%D0%B0%D1%81%D1%96%D1%96_%D0%BD%D0%B0%D0%BF%D1%8F%D1%80%D1%8D%D0%B4%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Стратэгічны план Расіі напярэдадні Першай сусветнай вайны">План Расіі</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D0%BD_XVII" title="План XVII">План XVII</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px;азер">Папярэднія<br /> <a href="/wiki/%D0%A3%D0%B7%D0%B1%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%84%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%82" title="Узброены канфлікт">ўзброеныя<br /> канфлікты</a></th><td class="navbox-list navbox-even hlist hlist-items-nowrap" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><b><a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D1%8B%D1%87%D1%8B%D0%BD%D1%8B_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Прычыны Першай сусветнай вайны">Прычыны Першай сусветнай вайны</a></b></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D1%8B_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BA%D1%80%D1%8B%D0%B7%D1%96%D1%81" title="Першы Мараканскі крызіс">Першы Мараканскі крызіс</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%90%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%96%D1%80%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BA%D1%80%D1%8B%D0%B7%D1%96%D1%81" title="Агадзірскі крызіс">Агадзірскі крызіс</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%BD%D1%8C%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BA%D1%80%D1%8B%D0%B7%D1%96%D1%81" title="Ліпеньскі крызіс">Ліпеньскі крызіс</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B_%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB_%D0%90%D1%84%D1%80%D1%8B%D0%BA%D1%96" title="Каланіяльны падзел Афрыкі">Каланіяльны падзел Афрыкі</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D1%8B%D1%81%D0%B5%D1%80%D0%B1%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%B1%D0%B5%D1%81%D0%BF%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%BA%D1%96_%D1%9E_%D0%A1%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B5" title="Антысербскія беспарадкі ў Сараеве">Антысербскія беспарадкі ў Сараеве</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B5%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B7%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B9%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Сараеўскае забойства">Сараеўскае забойства</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0-%D1%8F%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Руска-японская вайна">Руска-японская вайна</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%86%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%B0-%D1%82%D1%83%D1%80%D1%8D%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Італа-турэцкая вайна">Італа-турэцкая вайна</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%BF_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BA%D0%B0_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F%D0%B9" title="Захоп Марока Францыяй">Захоп Марока Францыяй</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px;азер"><a href="/wiki/%D0%A3%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Удзельнікі Першай сусветнай вайны">Удзельнікі</a></th><td class="navbox-list navbox-odd hlist hlist-items-nowrap" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px"><a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%B0" title="Антанта">Антанта</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Russia.svg" class="mw-file-description" title="Расійская імперыя"><img alt="Расійская імперыя" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/22px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/33px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/44px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Усходні фронт Першай сусветнай вайны">Расійская імперыя</a></li></ul> <ul><li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_France.svg" class="mw-file-description" title="Францыя"><img alt="Францыя" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/22px-Flag_of_France.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/33px-Flag_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/44px-Flag_of_France.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Францыя ў Першай сусветнай вайне">Францыя</a> <ul><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%96%D1%96_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%96" title="Калоніі Францыі">Французская каланіяльная імперыя</a>:</li> <li><a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%90%D0%BB%D0%B6%D1%8B%D1%80" title="Французскі Алжыр">Алжыр</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%BA%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82_%D1%83_%D0%A2%D1%83%D0%BD%D1%96%D1%81%D0%B5" title="Французскі пратэктарат у Тунісе">Туніс</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%E2%80%99%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%BC_%D1%83_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="В’етнам у Першай сусветнай вайне">В’етнам</a></li></ul></li></ul> <ul><li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_the_United_Kingdom_(3-5).svg" class="mw-file-description" title="Злучанае каралеўства Вялікабрытаніі і Ірландыі"><img alt="Злучанае каралеўства Вялікабрытаніі і Ірландыі" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/22px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/33px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/44px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Брытанская імперыя">Брытанская імперыя</a> <ul><li><a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B1%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Вялікабрытанія ў Першай сусветнай вайне">Вялікабрытанія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%90%D1%9E%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%8F_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Аўстралія ў Першай сусветнай вайне">Аўстралія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%B4%D0%B0_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Канада ў Першай сусветнай вайне">Канада</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%86%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Брытанская Індыя ў Першай сусветнай вайне">Індыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%97%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D1%8F_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Новая Зеландыя ў Першай сусветнай вайне">Новая Зеландыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%94%D0%B0%D0%BC%D1%96%D0%BD%D1%96%D1%91%D0%BD_%D0%9D%D1%8C%D1%8E%D1%84%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%B4%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B4" title="Дамініён Ньюфаўндленд">Ньюфаўндленд</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%B4%D0%BD%D1%91%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D0%B7%D1%96%D1%8F_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Паўднёвая Радэзія ў Першай сусветнай вайне">Паўднёвая Радэзія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%B4%D0%BD%D1%91%D0%B2%D0%B0-%D0%90%D1%84%D1%80%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%A1%D0%B0%D1%8E%D0%B7_%D1%83_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Паўднёва-Афрыканскі Саюз у Першай сусветнай вайне">ПАС</a></li></ul></li></ul> <ul><li><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%94%D0%BE%D0%B1%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8B" title="Добры артыкул"><img alt="✰" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Blue_star_unboxed.svg/13px-Blue_star_unboxed.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Blue_star_unboxed.svg/20px-Blue_star_unboxed.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Blue_star_unboxed.svg/26px-Blue_star_unboxed.svg.png 2x" data-file-width="13" data-file-height="13" /></a></span> <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Italy_(1861%E2%80%931946).svg" class="mw-file-description" title="Італія"><img alt="Італія" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg/22px-Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg/33px-Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg/44px-Flag_of_Italy_%281861%E2%80%931946%29.svg.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1000" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%86%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Італьянскі фронт Першай сусветнай вайны">Італія</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Belgium_(civil).svg" class="mw-file-description" title="Бельгія"><img alt="Бельгія" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/22px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/33px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg/44px-Flag_of_Belgium_%28civil%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D1%96%D1%8F_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Бельгія ў Першай сусветнай вайне">Бельгія</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Romania.svg" class="mw-file-description" title="Румынія"><img alt="Румынія" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/22px-Flag_of_Romania.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/33px-Flag_of_Romania.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Flag_of_Romania.svg/44px-Flag_of_Romania.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D0%BC%D1%8B%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F_(1916%E2%80%941917)" title="Румынская кампанія (1916—1917)">Румынія</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Montenegro_(1905%E2%80%931918).svg" class="mw-file-description" title="Каралеўства Чарнагорыя"><img alt="Каралеўства Чарнагорыя" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Montenegro_%281905%E2%80%931918%29.svg/22px-Flag_of_Montenegro_%281905%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Montenegro_%281905%E2%80%931918%29.svg/33px-Flag_of_Montenegro_%281905%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Montenegro_%281905%E2%80%931918%29.svg/44px-Flag_of_Montenegro_%281905%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="1350" data-file-height="900" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%A7%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Чарнагорыя ў Першай сусветнай вайне">Каралеўства Чарнагорыя</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Greece_(1822-1978).svg" class="mw-file-description" title="Грэцыя"><img alt="Грэцыя" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Flag_of_Greece_%281822-1978%29.svg/22px-Flag_of_Greece_%281822-1978%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Flag_of_Greece_%281822-1978%29.svg/33px-Flag_of_Greece_%281822-1978%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Flag_of_Greece_%281822-1978%29.svg/44px-Flag_of_Greece_%281822-1978%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D1%8D%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Грэцыя ў Першай сусветнай вайне">Грэцыя</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Serbia_(1882%E2%80%931918).svg" class="mw-file-description" title="Каралеўства Сербія"><img alt="Каралеўства Сербія" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg/22px-Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg/33px-Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg/44px-Flag_of_Serbia_%281882%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="1350" data-file-height="900" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B1%D1%96%D1%8F" title="Каралеўства Сербія">Каралеўства Сербія</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Portugal.svg" class="mw-file-description" title="Партугалія"><img alt="Партугалія" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/22px-Flag_of_Portugal.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/33px-Flag_of_Portugal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_Portugal.svg/44px-Flag_of_Portugal.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%8F_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Партугалія ў Першай сусветнай вайне">Партугалія</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_the_United_States_(1912-1959).svg" class="mw-file-description" title="Злучаныя Штаты Амерыкі"><img alt="Злучаныя Штаты Амерыкі" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg/22px-Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg/33px-Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg/44px-Flag_of_the_United_States_%281912-1959%29.svg.png 2x" data-file-width="1235" data-file-height="650" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%97%D0%A8%D0%90_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="ЗША ў Першай сусветнай вайне">ЗША</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_China_(1912%E2%80%931928).svg" class="mw-file-description" title="Тайвань"><img alt="Тайвань" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Flag_of_China_%281912%E2%80%931928%29.svg/22px-Flag_of_China_%281912%E2%80%931928%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Flag_of_China_%281912%E2%80%931928%29.svg/33px-Flag_of_China_%281912%E2%80%931928%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Flag_of_China_%281912%E2%80%931928%29.svg/44px-Flag_of_China_%281912%E2%80%931928%29.svg.png 2x" data-file-width="960" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%9A%D1%96%D1%82%D0%B0%D0%B9_%D1%83_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Кітай у Першай сусветнай вайне">Кітай</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Japan.svg" class="mw-file-description" title="Японія"><img alt="Японія" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Flag_of_Japan.svg/22px-Flag_of_Japan.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Flag_of_Japan.svg/33px-Flag_of_Japan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Flag_of_Japan.svg/44px-Flag_of_Japan.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%AF%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D1%96%D1%8F_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Японія ў Першай сусветнай вайне">Японія</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Armenia.svg" class="mw-file-description" title="Арменія"><img alt="Арменія" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/22px-Flag_of_Armenia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/33px-Flag_of_Armenia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/44px-Flag_of_Armenia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0_%D0%90%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%96%D1%96" title="Рэспубліка Арменіі">Арменія</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Brazil_(1889%E2%80%931960).svg" class="mw-file-description" title="Бразілія"><img alt="Бразілія" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Brazil_%281889%E2%80%931960%29.svg/22px-Flag_of_Brazil_%281889%E2%80%931960%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Brazil_%281889%E2%80%931960%29.svg/33px-Flag_of_Brazil_%281889%E2%80%931960%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Flag_of_Brazil_%281889%E2%80%931960%29.svg/44px-Flag_of_Brazil_%281889%E2%80%931960%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="700" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B0%D0%B7%D1%96%D0%BB%D1%96%D1%8F_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Бразілія ў Першай сусветнай вайне">Бразілія</a></li> <li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_the_Siamese_Expeditionary_Force_in_World_War_I_(Obverse).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Flag_of_the_Siamese_Expeditionary_Force_in_World_War_I_%28Obverse%29.svg/20px-Flag_of_the_Siamese_Expeditionary_Force_in_World_War_I_%28Obverse%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Flag_of_the_Siamese_Expeditionary_Force_in_World_War_I_%28Obverse%29.svg/30px-Flag_of_the_Siamese_Expeditionary_Force_in_World_War_I_%28Obverse%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Flag_of_the_Siamese_Expeditionary_Force_in_World_War_I_%28Obverse%29.svg/40px-Flag_of_the_Siamese_Expeditionary_Force_in_World_War_I_%28Obverse%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4_%D1%83_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Тайланд у Першай сусветнай вайне">Сіям</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px"><a href="/wiki/%D0%A6%D1%8D%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D1%8B" title="Цэнтральныя дзяржавы">Цэнтральныя<br />дзяржавы</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Germany_(1867%E2%80%931918).svg" class="mw-file-description" title="Германская імперыя"><img alt="Германская імперыя" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/22px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/33px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/44px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Германія ў Першай сусветнай вайне">Германія</a> <ul><li><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D1%80%D1%83%D0%BD" title="Германскі Камерун">Камерун</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B4" title="Тогаленд">Тогаленд</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A3%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D1%8F_%D0%90%D1%84%D1%80%D1%8B%D0%BA%D0%B0" title="Германская Усходняя Афрыка">Усходняя Афрыка</a></li> <li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flaggenentwurf_7_S%C3%BCdwestafrika_1914.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flaggenentwurf_7_S%C3%BCdwestafrika_1914.svg/20px-Flaggenentwurf_7_S%C3%BCdwestafrika_1914.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flaggenentwurf_7_S%C3%BCdwestafrika_1914.svg/30px-Flaggenentwurf_7_S%C3%BCdwestafrika_1914.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flaggenentwurf_7_S%C3%BCdwestafrika_1914.svg/40px-Flaggenentwurf_7_S%C3%BCdwestafrika_1914.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%B4%D0%BD%D1%91%D0%B2%D0%B0-%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D1%8F_%D0%90%D1%84%D1%80%D1%8B%D0%BA%D0%B0" title="Германская Паўднёва-Заходняя Афрыка">Паўднёва-Заходняя Афрыка</a></li></ul></li></ul> <ul><li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Austria-Hungary_(1867%E2%80%931918).svg" class="mw-file-description" title="Аўстра-Венгрыя"><img alt="Аўстра-Венгрыя" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Flag_of_Austria-Hungary_%281867%E2%80%931918%29.svg/22px-Flag_of_Austria-Hungary_%281867%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Flag_of_Austria-Hungary_%281867%E2%80%931918%29.svg/33px-Flag_of_Austria-Hungary_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Flag_of_Austria-Hungary_%281867%E2%80%931918%29.svg/44px-Flag_of_Austria-Hungary_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%90%D1%9E%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0-%D0%92%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Аўстра-Венгрыя ў Першай сусветнай вайне">Аўстра-Венгрыя</a></li></ul> <ul><li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_the_Ottoman_Empire_(1844%E2%80%931922).svg" class="mw-file-description" title="Асманская імперыя"><img alt="Асманская імперыя" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/22px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/33px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg/44px-Flag_of_the_Ottoman_Empire_%281844%E2%80%931922%29.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%90%D1%81%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Асманская імперыя ў Першай сусветнай вайне">Асманская імперыя</a></li></ul> <ul><li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Bulgaria.svg" class="mw-file-description" title="Балгарыя"><img alt="Балгарыя" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/22px-Flag_of_Bulgaria.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/33px-Flag_of_Bulgaria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Flag_of_Bulgaria.svg/44px-Flag_of_Bulgaria.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BB%D0%B3%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Балгарыя ў Першай сусветнай вайне">Балгарыя</a></li></ul> <ul><li><i><b>Саюзнікі блока <a href="/wiki/%D0%A6%D1%8D%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D1%8B" title="Цэнтральныя дзяржавы">цэнтральных дзяржаў</a>:</b></i></li></ul> <ul><li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Ukraine_(1917%E2%80%931921).svg" class="mw-file-description" title="Украінская Народная Рэспубліка"><img alt="Украінская Народная Рэспубліка" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Flag_of_Ukraine_%281917%E2%80%931921%29.svg/22px-Flag_of_Ukraine_%281917%E2%80%931921%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Flag_of_Ukraine_%281917%E2%80%931921%29.svg/33px-Flag_of_Ukraine_%281917%E2%80%931921%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Flag_of_Ukraine_%281917%E2%80%931921%29.svg/44px-Flag_of_Ukraine_%281917%E2%80%931921%29.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D0%B0_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Украіна ў Першай сусветнай вайне">Украіна</a></li> <li><span class="flagicon" style="white-space: nowrap;"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D0%B5%D0%B2%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%94%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5" title="Усевялікае войска Данское"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Flag_of_Don_Cossacks.svg/22px-Flag_of_Don_Cossacks.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Flag_of_Don_Cossacks.svg/33px-Flag_of_Don_Cossacks.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Flag_of_Don_Cossacks.svg/44px-Flag_of_Don_Cossacks.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="750" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D0%B5%D0%B2%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%94%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5" title="Усевялікае войска Данское">Усевялікае войска Данское</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Poland.svg" class="mw-file-description" title="Польшча"><img alt="Польшча" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/22px-Flag_of_Poland.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/33px-Flag_of_Poland.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/44px-Flag_of_Poland.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="400" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_(1916%E2%80%941918)" title="Каралеўства Польскае (1916—1918)">Каралеўства Польшча</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Lithuania.svg" class="mw-file-description" title="Літва"><img alt="Літва" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Flag_of_Lithuania.svg/22px-Flag_of_Lithuania.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Flag_of_Lithuania.svg/33px-Flag_of_Lithuania.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Flag_of_Lithuania.svg/44px-Flag_of_Lithuania.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A2%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%B1%D0%B0" title="Літоўская Тарыба">Літоўская Рэспубліка</a>/<a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_(1918)" title="Каралеўства Літва (1918)">Каралеўства Літва</a></li> <li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Courland_(state).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Flag_of_Courland_%28state%29.svg/20px-Flag_of_Courland_%28state%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Flag_of_Courland_%28state%29.svg/30px-Flag_of_Courland_%28state%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Flag_of_Courland_%28state%29.svg/40px-Flag_of_Courland_%28state%29.svg.png 2x" data-file-width="200" data-file-height="100" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D1%86%D0%B0%D0%B3%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%9A%D1%83%D1%80%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D1%96_%D0%A1%D0%B5%D0%BC%D1%96%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5" title="Герцагства Курляндскае і Семігальскае">Герцагства Курляндскае і Семігальскае</a></li> <li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:United_Baltic_Duchy_flag.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/United_Baltic_Duchy_flag.svg/20px-United_Baltic_Duchy_flag.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/United_Baltic_Duchy_flag.svg/30px-United_Baltic_Duchy_flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/27/United_Baltic_Duchy_flag.svg/40px-United_Baltic_Duchy_flag.svg.png 2x" data-file-width="345" data-file-height="216" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%90%D0%B1%E2%80%99%D1%8F%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%91%D0%B0%D0%BB%D1%82%D1%8B%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B3%D0%B5%D1%80%D1%86%D0%B0%D0%B3%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Аб’яднанае Балтыйскае герцагства">Аб’яднанае Балтыйскае герцагства</a></li> <li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Finland_1918_(state).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Flag_of_Finland_1918_%28state%29.svg/20px-Flag_of_Finland_1918_%28state%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Flag_of_Finland_1918_%28state%29.svg/30px-Flag_of_Finland_1918_%28state%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Flag_of_Finland_1918_%28state%29.svg/40px-Flag_of_Finland_1918_%28state%29.svg.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1300" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%A4%D1%96%D0%BD%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Фінляндыя">Фінляндская рэспубліка</a>/<a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%A4%D1%96%D0%BD%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D1%8F" title="Каралеўства Фінляндыя">Каралеўства Фінляндыя</a></li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_the_Mountainous_Republic_of_the_Northern_Caucasus.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Flag_of_the_Mountainous_Republic_of_the_Northern_Caucasus.svg/20px-Flag_of_the_Mountainous_Republic_of_the_Northern_Caucasus.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Flag_of_the_Mountainous_Republic_of_the_Northern_Caucasus.svg/30px-Flag_of_the_Mountainous_Republic_of_the_Northern_Caucasus.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Flag_of_the_Mountainous_Republic_of_the_Northern_Caucasus.svg/40px-Flag_of_the_Mountainous_Republic_of_the_Northern_Caucasus.svg.png 2x" data-file-width="450" data-file-height="300" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%93%D0%BE%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Горская рэспубліка">Рэспубліка Горцаў Каўказа</a></li> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Dervish_flag.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Dervish_flag.svg/20px-Dervish_flag.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Dervish_flag.svg/30px-Dervish_flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Dervish_flag.svg/40px-Dervish_flag.svg.png 2x" data-file-width="360" data-file-height="270" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%B0_%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%B2%D1%96%D1%88%D0%B0%D1%9E" title="Дзяржава дэрвішаў">Дзяржава дэрвішаў</a></li> <li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_the_Emirate_of_Ha%27il.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Flag_of_the_Emirate_of_Ha%27il.svg/20px-Flag_of_the_Emirate_of_Ha%27il.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Flag_of_the_Emirate_of_Ha%27il.svg/30px-Flag_of_the_Emirate_of_Ha%27il.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Flag_of_the_Emirate_of_Ha%27il.svg/40px-Flag_of_the_Emirate_of_Ha%27il.svg.png 2x" data-file-width="725" data-file-height="500" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%94%D0%B6%D1%8D%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D1%8C-%D0%A8%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D1%80" title="Джэбель-Шамар">Джэбель-Шамар</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Azerbaijan.svg" class="mw-file-description" title="Азербайджан"><img alt="Азербайджан" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/22px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/33px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/44px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%94%D1%8D%D0%BC%D0%B0%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D1%8D%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0" title="Азербайджанская Дэмакратычная Рэспубліка">Азербайджанская Дэмакратычная Рэспубліка</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Нейтральныя краіны</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Luxembourg.svg" class="mw-file-description" title="Люксембург"><img alt="Люксембург" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Flag_of_Luxembourg.svg/22px-Flag_of_Luxembourg.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Flag_of_Luxembourg.svg/33px-Flag_of_Luxembourg.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/da/Flag_of_Luxembourg.svg/44px-Flag_of_Luxembourg.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="307" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%9D%D1%8F%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BA%D1%83%D0%BF%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%9B%D1%8E%D0%BA%D1%81%D0%B5%D0%BC%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3%D0%B0_%D1%9E_%D1%87%D0%B0%D1%81_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Нямецкая акупацыя Люксембурга ў час Першай сусветнай вайны">Люксембург</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Switzerland.svg" class="mw-file-description" title="Швейцарыя"><img alt="Швейцарыя" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Switzerland.svg/22px-Flag_of_Switzerland.svg.png" decoding="async" width="22" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Switzerland.svg/33px-Flag_of_Switzerland.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Switzerland.svg/44px-Flag_of_Switzerland.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%A8%D0%B2%D0%B5%D0%B9%D1%86%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Швейцарыя ў Першай сусветнай вайне">Швейцарыя</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Sweden.svg" class="mw-file-description" title="Швецыя"><img alt="Швецыя" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Sweden.svg/22px-Flag_of_Sweden.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Sweden.svg/33px-Flag_of_Sweden.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Sweden.svg/44px-Flag_of_Sweden.svg.png 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1000" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D0%A8%D0%B2%D0%B5%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Швецыя ў Першай сусветнай вайне">Швецыя</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px;азер"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BF%D1%96%D1%81_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0%D1%9E_%D1%96_%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D0%B9_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Спіс бітваў і ваенных аперацый Першай сусветнай вайны (няма такой старонкі)">Тэатры<br />ваенных<br />дзеянняў</a></th><td class="navbox-list navbox-odd hlist hlist-items-nowrap" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px"><a href="/wiki/%D0%95%D1%9E%D1%80%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%82%D1%8D%D0%B0%D1%82%D1%80_%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D1%8F%D0%BD%D0%BD%D1%8F%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Еўрапейскі тэатр ваенных дзеянняў Першай сусветнай вайны">Еўрапейскі</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%82%D1%8D%D0%B0%D1%82%D1%80_%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D1%8F%D0%BD%D0%BD%D1%8F%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Балканскі тэатр ваенных дзеянняў Першай сусветнай вайны">Балканскі</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D0%BC%D1%8B%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F_(1916%E2%80%941917)" title="Румынская кампанія (1916—1917)">Румынская кампанія</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Заходні фронт</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Усходні фронт Першай сусветнай вайны">Усходняя Еўропа</a></li> <li><span class="mw-valign-baseline" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%94%D0%BE%D0%B1%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8B" title="Добры артыкул"><img alt="✰" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Blue_star_unboxed.svg/13px-Blue_star_unboxed.svg.png" decoding="async" width="13" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Blue_star_unboxed.svg/20px-Blue_star_unboxed.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Blue_star_unboxed.svg/26px-Blue_star_unboxed.svg.png 2x" data-file-width="13" data-file-height="13" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%86%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Італьянскі фронт Першай сусветнай вайны">Італьянскі фронт</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px"><a href="/wiki/%D0%91%D0%BB%D1%96%D0%B7%D0%BA%D0%B0%D1%9E%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%82%D1%8D%D0%B0%D1%82%D1%80_%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D1%8F%D0%BD%D0%BD%D1%8F%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Блізкаўсходні тэатр ваенных дзеянняў Першай сусветнай вайны">Блізкаўсходні</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%94%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%8D%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Дарданэльская аперацыя">Дарданэльская аперацыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D1%96%D0%BD%D0%B0%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0-%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%81%D1%86%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Сінайска-Палесцінская кампанія">Сінайска-Палесцінская кампанія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%9E%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_(%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0)" title="Каўказскі фронт (Першая сусветная вайна)">Каўказскі</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%81%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Месапатамская кампанія">Месапатамская кампанія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%81%D1%96%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Персідская кампанія">Персідская кампанія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%B4%D0%BD%D1%91%D0%B2%D0%B0%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B2%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Паўднёвааравійскі фронт Першай сусветнай вайны">Паўднёвая Аравія</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px"><a href="/wiki/%D0%90%D1%84%D1%80%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%82%D1%8D%D0%B0%D1%82%D1%80_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Афрыканскі тэатр Першай сусветнай вайны">Афрыканскі</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%B4%D0%BD%D1%91%D0%B2%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D1%8F_%D0%90%D1%84%D1%80%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Паўднёвазаходняя Афрыканская кампанія">Паўднёва-Заходняя Афрыка</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Тагалендская кампанія">Тагаленд</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D1%80%D1%83%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Камерунская кампанія">Камерун</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%B0%D1%84%D1%80%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Усходнеафрыканская кампанія Першай сусветнай вайны">Усходняя Афрыка</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%BD%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0%D0%B0%D1%84%D1%80%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Паўночнаафрыканская кампанія Першай сусветнай вайны">Паўночная Афрыка</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%B0%D1%84%D1%80%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Заходнеафрыканская кампанія">Заходняя Афрыка</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B7%D1%96%D1%8F%D1%86%D0%BA%D0%B0-%D0%A6%D1%96%D1%85%D0%B0%D0%B0%D0%BA%D1%96%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%82%D1%8D%D0%B0%D1%82%D1%80_%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D1%8F%D0%BD%D0%BD%D1%8F%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Азіяцка-Ціхаакіянскі тэатр ваенных дзеянняў Першай сусветнай вайны">Азіяцка-Ціхаакіянскі</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%90%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B0_%D0%A6%D1%8B%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%B0" title="Аблога Цындаа">Цындаа</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BA%D1%83%D0%BF%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B0_%D0%A1%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B0" title="Акупацыя Германскага Самоа">Германскае Самоа</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%BC%D0%BE%D1%80%D1%8B_(%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0)" title="Вайна на моры (Першая сусветная вайна)">Вайна на моры</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%B7%D0%B0_%D0%90%D1%82%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%8B%D0%BA%D1%83_(1914%E2%80%941918)" title="Бітва за Атлантыку (1914—1918)">Атлантыка</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%9C%D1%96%D0%B6%D0%B7%D0%B5%D0%BC%D0%BD%D1%8B%D0%BC_%D0%BC%D0%BE%D1%80%D1%8B" title="Першая сусветная вайна на Міжземным моры">Міжземнае мора</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%91%D0%B0%D0%BB%D1%82%D1%8B%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96%D0%BC_%D0%BC%D0%BE%D1%80%D1%8B_(%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0)" title="Бітва на Балтыйскім моры (Першая сусветная вайна)">Балтыка</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%A7%D0%BE%D1%80%D0%BD%D1%8B%D0%BC_%D0%BC%D0%BE%D1%80%D1%8B_(%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0)" title="Бітва на Чорным моры (Першая сусветная вайна)">Чорнае мора</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D1%8B_%D0%94%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%8D%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%96" title="Марскія бітвы Дарданэльскай кампаніі">Дарданэлы</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%A3%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B5-%D0%90%D0%B7%D1%96%D1%8F%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D1%80%D1%8D%D0%B9%D1%81%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D1%80%D0%B0" title="Германская Усходне-Азіяцкая крэйсерская эскадра">Усходняя Азія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B5%D0%BB%D1%96" title="Бітва пры Каранелі">Каранель</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%B1%D0%BE%D0%B9" title="Фалклендскі бой">Фалкленды</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%AE%D1%82%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Ютландская бітва">Ютландыя</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px;азер"><a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D1%96%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Храналогія Першай сусветнай вайны (няма такой старонкі)">Храналогія</a></th><td class="navbox-list navbox-odd hlist hlist-items-nowrap" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><b>1914</b>:<br /> <ul><li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_(1914)" title="Пагранічная бітва (1914)">Пагранічная бітва</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B5_(1914)" title="Бітва на Марне (1914)">Першая бітва на Марне</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B1%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Сербская кампанія Першай сусветнай вайны">Сербскі фронт</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%A6%D1%8D%D1%80%D1%8B" title="Бітва пры Цэры">Бітва пры Цэры</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B5-%D0%9F%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_(1914)" title="Усходне-Пруская аперацыя (1914)">Усходне-Пруская аперацыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%86%D1%8B%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Галіцыйская бітва">Галіцыйская бітва</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0-%D0%86%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Варшаўска-Івангарадская аперацыя">Варшаўска-Івангарадская аперацыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%B3_%D0%B4%D0%B0_%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%B0" title="Бег да мора">Бег да мора</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D0%B0%D0%B4_%D0%A2%D0%B0%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BC_(1914)" title="Бітва пад Таненбергам (1914)">Бітва пад Таненбергам</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B7%D1%83%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_(1914)" title="Мазурская бітва (1914)">Першая Мазурская бітва</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9B%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Лодзінская аперацыя">Лодзінская аперацыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%83%D0%B1%D0%B0%D1%80%D1%8B" title="Бітва пры Калубары">Бітва пры Калубары</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B0%D0%B4%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5_(1914)" title="Вялікае адступленне (1914)">Вялікае адступленне на Захадзе</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D1%8B%D1%88%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Сарыкамышская бітва">Сарыкамышская бітва</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A4%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Фландрская бітва">Першая бітва пры Іпры</a></li></ul> <p><b>1915</b>:<br /> </p> <ul><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BF%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Карпацкая аперацыя">Карпаты</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BC%D1%8B%D1%88%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B0" title="Перамышльская аблога">Перамышльская аблога</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B7%D1%83%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Мазурская бітва">Другая Мазурская бітва</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%94%D1%80%D1%83%D0%B3%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%86%D0%BF%D1%80%D1%8B" title="Другая бітва пры Іпры">Другая бітва пры Іпры</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%86%D0%B7%D0%BE%D0%BD%D1%86%D1%8B" title="Першая бітва пры Ізонцы">Першая бітва пры Ізонцы</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%B0%D0%B4%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5_(1915)" title="Вялікае адступленне (1915)">Вялікае адступленне на Усходзе</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%94%D1%80%D1%83%D0%B3%D0%B0%D1%8F_%D1%88%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Другая шампанская бітва">Другая шампанская бітва</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%81%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_(1915)" title="Косаўская аперацыя (1915)">Косаўская аперацыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%90%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B0_%D0%AD%D0%BB%D1%8C-%D0%9A%D1%83%D1%82%D0%B0" title="Аблога Эль-Кута">Аблога Эль-Кута</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D1%96%D1%86%D0%BA%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82" title="Салоніцкі фронт">Салоніцкі фронт</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B2%D1%8F%D0%BD%D1%86%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%9E" title="Свянцянскі прарыў">Свянцянскі прарыў</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D0%BE%D1%80%D0%BB%D1%96%D1%86%D0%BA%D1%96_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%9E" title="Горліцкі прарыў">Горліцкі прарыў</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%90%D1%80%D1%82%D1%83%D0%B0" title="Першая бітва пры Артуа">Першая бітва пры Артуа</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9D%D1%96%D1%88%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_(1915)" title="Нішская аперацыя (1915)">Нішская аперацыя</a></li></ul> <p><b>1916</b>:<br /> </p> <ul><li><a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D1%83%D1%81%D1%96%D0%BB%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%9E" title="Брусілаўскі прарыў">Брусілаўскі прарыў</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_(1916)" title="Баранавіцкая аперацыя (1916)">Баранавіцкая аперацыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%A1%D0%BE%D0%BC%D0%B5" title="Бітва на Соме">Бітва на Соме</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%90%D0%B7%D1%8C%D1%8F%D0%B3%D0%B0" title="Бітва пры Азьяга">Бітва пры Азьяга</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%87%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Нарачанская аперацыя">Нарачанская аперацыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D0%B4%D1%8D%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Вердэнская аперацыя">Вердэнская бітва</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%AD%D1%80%D0%B7%D1%83%D1%80%D1%83%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Эрзурумская бітва">Эрзурумская бітва</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%B0%D0%B1%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BF%D0%B0%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B5" title="Арабскае паўстанне">Арабскае паўстанне</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8B%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Манастырская аперацыя">Манастырская аперацыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D1%9E_%D0%A2%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%96" title="Бітва ў Трансільваніі">Бітва ў Трансільваніі</a></li></ul> <p><b>1917</b>:<br /> </p> <ul><li><a href="/wiki/%D0%A7%D1%8D%D1%80%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5" title="Чэрвеньскае наступленне">Пятая Галіцкая бітва</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%9A%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%8D%D1%86%D0%B5" title="Бітва пры Капарэце">Бітва пры Капарэце</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%90%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%B5_(1917)" title="Бітва пры Арасе (1917)">Бітва пры Арасе</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%9F%D0%B0%D1%88%D1%8D%D0%BD%D0%B4%D1%8D%D0%B9%D0%BB%D0%B5" title="Бітва пры Пашэндэйле">Бітва пры Пашэндэйле</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%B7%D0%B0_%D0%91%D0%B0%D0%B3%D0%B4%D0%B0%D0%B4_(1917)" title="Бітва за Багдад (1917)">Бітва за Багдад</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%9C%D1%8D%D1%80%D1%8D%D1%88%D1%8D%D1%88%D1%86%D1%96" title="Бітва пры Мэрэшэшці">Бітва пры Мэрэшэшці</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%B7%D0%B0_%D0%93%D0%B0%D0%B7%D1%83" title="Першая бітва за Газу">Першая бітва за Газу</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%9E%D0%B4%D0%BD%D1%91%D0%B2%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%81%D1%86%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5" title="Паўднёвапалесцінскае наступленне">Паўднёвапалесцінскае наступленне</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D0%B1%D1%80%D1%8D_(1917)" title="Бітва пры Камбрэ (1917)">Бітва пры Камбрэ</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5_%D0%9D%D1%96%D0%B2%D0%B5%D0%BB%D1%8F" title="Наступленне Нівеля">Наступленне Нівеля</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%C2%AB%D0%90%D0%BB%D1%8C%D0%B1%D1%96%D1%91%D0%BD%C2%BB" title="Аперацыя «Альбіён»">Аперацыя «Альбіён»</a></li></ul> <p><b>1918</b>:<br /> </p> <ul><li><a href="/wiki/%D0%90%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_%C2%AB%D0%A4%D0%B0%D1%9E%D1%81%D1%82%D1%88%D0%BB%D0%B0%D0%B3%C2%BB" title="Аперацыя «Фаўстшлаг»">Аперацыя «Фаўстшлаг»</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D1%80%D1%8B%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F_(1918)" title="Крымская аперацыя (1918)">Крымская аперацыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%B7%D0%B0_%D0%91%D0%B0%D0%BA%D1%83_(1918)" title="Бітва за Баку (1918)">Бітва за Баку</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D1%8F%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5_(1918)" title="Вясновае наступленне (1918)">Вясновае наступленне</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B5_(1918)" title="Бітва на Марне (1918)">Другая бітва на Марне</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BF%D0%B5_(1918)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Бітва пры Алепе (1918) (няма такой старонкі)">Бітва пры Алепе</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%92%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D0%B0-%D0%92%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%82%D0%B0" title="Бітва пры Віторыа-Венета">Бітва пры Віторыа-Венета</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D1%91%D0%B7-%D0%90%D1%80%D0%B3%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5" title="Мёз-Аргонскае наступленне">Мёз-Аргонскае наступленне</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%80%D1%8D%D1%86%D1%8F%D0%B5_%D0%A2%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%96%D1%80%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Трэцяе Трансірданскае наступленне (няма такой старонкі)">Трэцяе Трансірданскае наступленне</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%9C%D0%B5%D0%B3%D1%96%D0%B4%D0%B7%D0%B5_(1918)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Бітва пры Мегідзе (1918) (няма такой старонкі)">Бітва пры Мегідзе</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D1%91%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5" title="Стодзённае наступленне">Стодзённае наступленне</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BF%D0%B0%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B5" title="Пазнаньскае паўстанне">Вялікапольскае паўстанне</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%AD%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D0%B7%D0%B0_%D0%BD%D0%B5%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%8C" title="Эстонская вайна за незалежнасць">Вайна за незалежнасць Эстоніі</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Вардарскае наступленне (няма такой старонкі)">Вардарскае наступленне</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%86%D0%BF%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_(1918)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Іпрская бітва (1918) (няма такой старонкі)">Пятая бітва пры Іпры</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%86%D0%BC%D0%B1%D1%80%D0%BE%D1%81%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Бітва пры Імбросе (няма такой старонкі)">Бітва пры Імбросе</a></li></ul></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px;азер">Звязаныя<br /> канфлікты</th><td class="navbox-list navbox-even hlist hlist-items-nowrap" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <li><a href="/wiki/%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8E%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Украінская рэвалюцыя">Украінская рэвалюцыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0-%D1%9E%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Савецка-ўкраінская вайна">Савецка-ўкраінская вайна</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0-%D1%9E%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Польска-ўкраінская вайна">Польска-ўкраінская вайна</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D0%B7%D0%B0_%D0%BD%D0%B5%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%8C_%D0%9B%D1%96%D1%82%D0%B2%D1%8B" title="Вайна за незалежнасць Літвы">Вайна за незалежнасць Літвы</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0-%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Польска-літоўская вайна">Польска-літоўская вайна</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D1%83%D1%85_%D0%B7%D0%B0_%D0%BD%D0%B5%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%8C_%D0%86%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Рух за незалежнасць Ірландыі (няма такой старонкі)">Рух за незалежнасць Ірландыі</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%B0%D0%B1%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BF%D0%B0%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B5" title="Арабскае паўстанне">Арабскае паўстанне</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%9B%D1%96%D0%B2%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D1%96_%D1%80%D1%83%D1%85_%D1%81%D1%83%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%96%D0%B2%D1%83&action=edit&redlink=1" class="new" title="Лівійскі рух супраціву (няма такой старонкі)">Лівійскі рух супраціву</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Першая балканская вайна">Першая балканская вайна</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%94%D1%80%D1%83%D0%B3%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Другая балканская вайна">Другая балканская вайна</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D1%83%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BF%D0%B0%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Бурскае паўстанне (няма такой старонкі)">Бурскае паўстанне</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Заянская вайна (няма такой старонкі)">Заянская вайна</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B5%D0%BA%D1%81%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8E%D1%86%D1%8B%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Мексіканская рэвалюцыя (няма такой старонкі)">Мексіканская рэвалюцыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%B5%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%BF%D0%B0%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B5" title="Велікоднае паўстанне">Велікоднае паўстанне</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BD%D1%82%D1%8B%D0%B1%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BF%D0%B0%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B5_%D1%9E_%D0%86%D1%80%D0%B0%D0%BA%D1%83&action=edit&redlink=1" class="new" title="Антыбрытанскае паўстанне ў Іраку (няма такой старонкі)">Антыбрытанскае паўстанне ў Іраку</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%83%D0%B0%D1%80%D1%8D%D0%B3%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BF%D0%B0%D1%9E%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B5_1916-1917&action=edit&redlink=1" class="new" title="Туарэгскае паўстанне 1916-1917 (няма такой старонкі)">Туарэгскае паўстанне</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A0%D1%8D%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8E%D1%86%D1%8B%D1%8F_1917_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0_%D1%9E_%D0%A0%D0%B0%D1%81%D1%96%D1%96" title="Рэвалюцыя 1917 года ў Расіі">Расійская рэвалюцыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9B%D1%8E%D1%82%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8E%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Лютаўская рэвалюцыя">Лютаўская рэвалюцыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%80%D1%8B%D1%87%D0%BD%D1%96%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8E%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Кастрычніцкая рэвалюцыя">Кастрычніцкая рэвалюцыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8E%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Лістападаўская рэвалюцыя">Лістападаўская рэвалюцыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D1%9E_%D0%A0%D0%B0%D1%81%D1%96%D1%96" title="Грамадзянская вайна ў Расіі">Грамадзянская вайна ў Расіі</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BD%D1%82%D1%8D%D1%80%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D1%9E_%D0%A0%D0%B0%D1%81%D1%96%D1%8E&action=edit&redlink=1" class="new" title="Замежная ваенная інтэрвенцыя ў Расію (няма такой старонкі)">Замежная ваенная інтэрвенцыя ў Расію</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D1%9E_%D0%A4%D1%96%D0%BD%D0%BB%D1%8F%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D1%96" title="Грамадзянская вайна ў Фінляндыі">Грамадзянская вайна ў Фінляндыі</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B7%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D1%9E_%D0%86%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D1%96" title="Грамадзянская вайна ў Ірландыі">Грамадзянская вайна ў Ірландыі</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Самалілендская кампанія (няма такой старонкі)">Самалілендская кампанія</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F_%D0%A1%D0%B5%D0%BD%D1%83%D1%81%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Кампанія Сенусі (няма такой старонкі)">Кампанія Сенусі</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D0%B0-%D0%95%D0%B3%D1%96%D0%BF%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%94%D0%B0%D1%80%D1%84%D1%83%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BA%D1%81%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%86%D1%8B%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Англа-Егіпетская Дарфурская экспедыцыя (няма такой старонкі)">Дарфурская экспедыцыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0-%D1%81%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Польска-савецкая вайна">Польска-савецкая вайна</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B0-%D0%B3%D1%80%D1%83%D0%B7%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Савецка-грузінская вайна (няма такой старонкі)">Савецка-грузінская вайна</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D0%B7%D0%B0_%D0%BD%D0%B5%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%8C_%D0%86%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8B%D1%96" title="Вайна за незалежнасць Ірландыі">Вайна за незалежнасць Ірландыі</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D1%8D%D0%BA%D0%B0-%D1%82%D1%83%D1%80%D1%8D%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0_(1919%E2%80%941922)" title="Грэка-турэцкая вайна (1919—1922)">Грэка-турэцкая вайна</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D0%B7%D0%B0_%D0%BD%D0%B5%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%8C_%D0%A2%D1%83%D1%80%D1%86%D1%8B%D1%96" title="Вайна за незалежнасць Турцыі">Вайна за незалежнасць Турцыі</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BC%D1%8F%D0%BD%D0%B0-%D0%B0%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0_(1918%E2%80%941920)" title="Армяна-азербайджанская вайна (1918—1920)">Армяна-азербайджанская вайна</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%90%D1%80%D0%BC%D1%8F%D0%BD%D0%B0-%D0%B3%D1%80%D1%83%D0%B7%D1%96%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Армяна-грузінская вайна">Армяна-грузінская вайна</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%B0-%D1%81%D1%96%D1%80%D1%8B%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Франка-сірыйская вайна (няма такой старонкі)">Франка-сірыйская вайна</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A7%D1%8D%D1%85%D0%B0%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%86%D0%BA%D0%B0-%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Чэхаславацка-венгерская вайна">Чэхаславацка-венгерская вайна</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D0%BC%D1%8B%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BD%D1%82%D1%8D%D1%80%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D1%9E_%D0%92%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D1%80%D1%8B%D1%8E" title="Румынская інтэрвенцыя ў Венгрыю">Румынская інтэрвенцыя ў Венгрыю</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%86%D1%8C%D0%B1%D0%B0_%D0%B7%D0%B0_%D0%BD%D0%B5%D0%B7%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B6%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%8C_%D0%9B%D0%B0%D1%82%D0%B2%D1%96%D1%96" title="Барацьба за незалежнасць Латвіі">Барацьба за незалежнасць Латвіі</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%80%D1%8D%D1%86%D1%8F%D1%8F_%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D0%B0-%D0%B0%D1%84%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Трэцяя Англа-афганская вайна (няма такой старонкі)">Трэцяя Англа-афганская вайна</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%95%D0%B3%D1%96%D0%BF%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8E%D1%86%D1%8B%D1%8F_(1919)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Егіпетская рэвалюцыя (1919) (няма такой старонкі)">Егіпетская рэвалюцыя</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D0%BC%D1%8F%D0%BD%D0%B0-%D1%82%D1%83%D1%80%D1%8D%D1%86%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0_(1920)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Армяна-турэцкая вайна (1920) (няма такой старонкі)">Армяна-турэцкая вайна</a></li> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px;азер">Спецыяльныя<br /> тэмы</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist hlist-items-nowrap" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%BC%D0%B0%D0%B9%D1%81%D1%82%D1%8D%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Ваеннае майстэрства">Ваеннае майстэрства</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B2%D1%96%D1%8F%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Авіяцыя Першай сусветнай вайны (няма такой старонкі)">Авіяцыя</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%80%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Артылерыя Першай сусветнай вайны (няма такой старонкі)">Артылерыя</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D1%96%D1%86%D0%B0_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Конніца Першай сусветнай вайны (няма такой старонкі)">Конніца</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D0%B2%D0%BE%D1%96_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Канвоі ў Першай сусветнай вайне (няма такой старонкі)">Канвоі</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%80%D1%8B%D0%BF%D1%82%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D1%96%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Крыптаграфія Першай сусветнай вайны (няма такой старонкі)">Крыптаграфія</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%8D%D1%85%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D1%96%D1%96_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Тэхналогіі Першай сусветнай вайны (няма такой старонкі)">Тэхналогіі</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D1%96%D1%87%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D0%B1%D0%B0%D0%BC%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B7%D1%96%D1%80%D0%BE%D1%9E%D0%BA%D1%96_%D0%BF%D0%B0%D0%B4%D1%87%D0%B0%D1%81_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Стратэгічныя бамбардзіроўкі падчас Першай сусветнай вайны (няма такой старонкі)">Стратэгічныя бамбардзіроўкі</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B0%D1%8F%D0%B2%D1%8B%D1%8F_%D0%B0%D1%82%D1%80%D1%83%D1%82%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D1%80%D1%8D%D1%87%D1%8B%D0%B2%D1%8B_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Баявыя атрутныя рэчывы ў Першай сусветнай вайне (няма такой старонкі)">Атрутныя рэчывы</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B0%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0-%D0%BF%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D0%B2%D1%8B%D1%8F_%D1%87%D1%8B%D0%B3%D1%83%D0%BD%D0%BA%D1%96&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ваенна-палявыя чыгункі (няма такой старонкі)">Чыгункі</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B7%D1%96%D1%86%D1%8B%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Пазіцыйная вайна">Пазіцыйная вайна</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0" title="Татальная вайна">Татальная вайна</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px"><b>Злачынствы супраць<br /> мірнага насельніцтва</b></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%A2%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%BE%D1%84" title="Талергоф">Талергоф</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B0%D1%86%D1%8B%D0%B4_%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%8F%D0%BD" title="Генацыд армян">Генацыд армян</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B0%D1%86%D1%8B%D0%B4_%D0%B0%D1%81%D1%96%D1%80%D1%8B%D0%B9%D1%86%D0%B0%D1%9E" title="Генацыд асірыйцаў">Генацыд асірыйцаў</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B0%D1%86%D1%8B%D0%B4_%D0%B3%D1%80%D1%8D%D0%BA%D0%B0%D1%9E" title="Генацыд грэкаў">Генацыд грэкаў</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px;азер">Пагадненні<br /> і дагаворы</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist hlist-items-nowrap" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B0%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D1%8F_%D0%B4%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="Вайсковыя дамовы Першай сусветнай вайны (няма такой старонкі)">Вайсковыя дамовы</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5_%D0%A1%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D1%81%D0%B0_%E2%80%94_%D0%9F%D1%96%D0%BA%D0%BE" title="Пагадненне Сайкса — Піко">Пагадненне Сайкса — Піко</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5_%D0%A1%D0%B5%D0%BD-%D0%96%D0%B0%D0%BD-%D0%B4%D1%8D-%D0%9C%D0%B0%D1%80%E2%80%99%D0%B5%D0%BD" title="Пагадненне Сен-Жан-дэ-Мар’ен">Пагадненне Сен-Жан-дэ-Мар’ен</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5_%D0%92%D0%B5%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%81-%D0%A6%D1%96%D1%82%D0%BE%D0%BD%D1%96" title="Пагадненне Венізелас-Цітоні">Пагадненне Венізелас-Цітоні</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D1%80" title="Версальскі дагавор">Версальскі дагавор</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9D%D1%91%D1%96%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D1%80" title="Нёіскі дагавор">Нёіскі дагавор</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9B%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BF%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5_(1915)" title="Лонданскае пагадненне (1915)">Лонданскае пагадненне</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BC%D1%96%D1%80%D0%BD%D1%8B_%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D1%80" title="Лазанскі мірны дагавор">Лазанскі мірны дагавор</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%B6%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D1%96%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D1%84%D0%B5%D1%80%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Парыжская мірная канферэнцыя">Парыжская мірная канферэнцыя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A2%D1%80%D1%8B%D1%8F%D0%BD%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D1%80" title="Трыянонскі дагавор">Трыянонскі дагавор</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%94%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%BB" title="Дамаскі пратакол">Дамаскі пратакол</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D1%9E%D1%80%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BC%D1%96%D1%80%D0%BD%D1%8B_%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D1%80" title="Сеўрскі мірны дагавор">Сеўрскі мірны дагавор</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%B4%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BC%D1%96%D1%80%E2%80%99%D0%B5" title="Мудраскае перамір’е">Мудраскае перамір’е</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B5_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BF%E2%80%99%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BC%D1%96%D1%80%E2%80%99%D0%B5" title="Першае камп’енскае перамір’е">Камп’енскае перамір’е</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BC%D1%96%D1%80%E2%80%99%D0%B5_%D1%9E_%D0%92%D1%96%D0%BB%D0%B0-%D0%94%D0%B6%D1%83%D1%81%D1%86%D1%96" title="Перамір’е ў Віла-Джусці">Перамір’е ў Віла-Джусці</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D0%BD-%D0%96%D1%8D%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%BC%D1%96%D1%80%D0%BD%D1%8B_%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D1%80_(1919)" title="Сен-Жэрменскі мірны дагавор (1919)">Сен-Жэрменскі мірны дагавор</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D1%81%D0%BA%D0%B0-%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B5_%D0%BF%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5_(1916)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Французска-армянскае пагадненне (1916) (няма такой старонкі)">Французска-армянскае пагадненне</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BF%D1%96%D1%82%D1%83%D0%BB%D1%8F%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%96_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Капітуляцыя Германіі ў Першай сусветнай вайне">Капітуляцыя Германіі</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D1%8D%D1%81%D1%86%D0%BA%D1%96_%D0%BC%D1%96%D1%80" title="Брэсцкі мір">Брэсцкі мір</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px;азер">Дадатковая<br /> інфармацыя</th><td class="navbox-list navbox-even hlist hlist-items-nowrap" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%96%D0%B0%D0%BD%D1%87%D1%8B%D0%BD%D1%8B_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Жанчыны ў Першай сусветнай вайне">Роля жанчын</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D1%9E_%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%B5" title="Першая сусветная вайна ў мастацтве">Мастацтва</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%86%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D1%96_%D0%B3%D1%80%D1%8B%D0%BF" title="Іспанскі грып">Іспанскі грып</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BC%D1%96%D1%80%E2%80%99%D0%B5" title="Каляднае перамір’е">Каляднае перамір’е</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%81%D1%82%D1%8B%D0%BA%D0%B0_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Статыстыка Першай сусветнай вайны">Статыстыка</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%AD%D0%BA%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BC%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D1%96%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Эканамічная гісторыя Першай сусветнай вайны">Эканамічная гісторыя</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px;азер"><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%83%D0%BF%D1%81%D1%82%D0%B2%D1%8B_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Наступствы Першай сусветнай вайны">Наступствы</a></th><td class="navbox-list navbox-odd hlist hlist-items-nowrap" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%B4_%D0%90%D1%9E%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0-%D0%92%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%96" title="Распад Аўстра-Венгерскай імперыі">Распад Аўстра-Венгерскай імперыі</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%B4_%D0%90%D1%81%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%96" title="Распад Асманскай імперыі">Распад Асманскай імперыі</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%B4_%D0%A0%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%96" title="Распад Расійскай імперыі">Распад Расійскай імперыі</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%80%D1%8B%D1%8F%D0%BB%D1%8B_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Мемарыялы Першай сусветнай вайны">Мемарыялы</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A7%D0%B0%D1%82%D1%8B%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%86%D1%86%D0%B0%D1%86%D1%8C_%D0%BF%D1%83%D0%BD%D0%BA%D1%82%D0%B0%D1%9E_%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B0" title="Чатырнаццаць пунктаў Вільсана">14 пунктаў Вільсана</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%9E%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%90%D1%80%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%96%D1%8F" title="Вільсанаўская Арменія">Вільсанаўская Арменія</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9B%D1%96%D0%B3%D0%B0_%D0%9D%D0%B0%D1%86%D1%8B%D0%B9" title="Ліга Нацый">Ліга Нацый</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D1%80%D0%B0%D1%87%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%B5_%D0%BF%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B5" title="Страчанае пакаленне">Страчанае пакаленне</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Узята з "<a dir="ltr" href="https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Заходні_фронт_Першай_сусветнай_вайны&oldid=4796397">https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Заходні_фронт_Першай_сусветнай_вайны&oldid=4796397</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BC%D1%8B%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%B5:Categories" title="Адмысловае:Categories">Катэгорыі</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%96_%D1%96_%D1%82%D1%8D%D0%B0%D1%82%D1%80%D1%8B_%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D0%B4%D0%B7%D0%B5%D1%8F%D0%BD%D0%BD%D1%8F%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Катэгорыя:Кампаніі і тэатры ваенных дзеянняў Першай сусветнай вайны">Кампаніі і тэатры ваенных дзеянняў Першай сусветнай вайны</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D1%8B_%D0%90%D1%9E%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0-%D0%92%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D1%80%D1%8B%D1%96" title="Катэгорыя:Бітвы Аўстра-Венгрыі">Бітвы Аўстра-Венгрыі</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D1%8B_%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%96" title="Катэгорыя:Бітвы Германіі">Бітвы Германіі</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D1%8B_%D0%9F%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%96" title="Катэгорыя:Бітвы Партугаліі">Бітвы Партугаліі</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D1%8B_%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B1%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%96" title="Катэгорыя:Бітвы Вялікабрытаніі">Бітвы Вялікабрытаніі</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D1%8B_%D0%97%D0%A8%D0%90" title="Катэгорыя:Бітвы ЗША">Бітвы ЗША</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D1%8B_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%96" title="Катэгорыя:Бітвы Францыі">Бітвы Францыі</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D1%8B_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D1%96%D1%96" title="Катэгорыя:Бітвы Бельгіі">Бітвы Бельгіі</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D1%8B_%D0%A0%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B9_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%96" title="Катэгорыя:Бітвы Расійскай імперыі">Бітвы Расійскай імперыі</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%90%D1%9E%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0-%D0%92%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Катэгорыя:Аўстра-Венгрыя ў Першай сусветнай вайне">Аўстра-Венгрыя ў Першай сусветнай вайне</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Катэгорыя:Германія ў Першай сусветнай вайне">Германія ў Першай сусветнай вайне</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%A0%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Катэгорыя:Расійская імперыя ў Першай сусветнай вайне">Расійская імперыя ў Першай сусветнай вайне</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B1%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%8F_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Катэгорыя:Вялікабрытанія ў Першай сусветнай вайне">Вялікабрытанія ў Першай сусветнай вайне</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%8B%D1%8F_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Катэгорыя:Францыя ў Першай сусветнай вайне">Францыя ў Першай сусветнай вайне</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%97%D0%A8%D0%90_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Катэгорыя:ЗША ў Першай сусветнай вайне">ЗША ў Першай сусветнай вайне</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D1%96%D1%8F_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Катэгорыя:Бельгія ў Першай сусветнай вайне">Бельгія ў Першай сусветнай вайне</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%9F%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%83%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D1%96%D1%8F_%D1%9E_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B5" title="Катэгорыя:Партугалія ў Першай сусветнай вайне">Партугалія ў Першай сусветнай вайне</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%84%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%82%D1%8B_1914_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Катэгорыя:Канфлікты 1914 года">Канфлікты 1914 года</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%84%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%82%D1%8B_1915_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Катэгорыя:Канфлікты 1915 года">Канфлікты 1915 года</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%84%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%82%D1%8B_1916_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Катэгорыя:Канфлікты 1916 года">Канфлікты 1916 года</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%84%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%82%D1%8B_1917_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Катэгорыя:Канфлікты 1917 года">Канфлікты 1917 года</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%9A%D0%B0%D0%BD%D1%84%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%82%D1%8B_1918_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Катэгорыя:Канфлікты 1918 года">Канфлікты 1918 года</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Схаваныя катэгорыі: <ul><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D1%96,_%D1%8F%D0%BA%D1%96%D1%8F_%D1%9E%D0%B6%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D1%8E%D1%86%D1%8C_%D0%BF%D0%B0%D1%88%D1%8B%D1%80%D1%8D%D0%BD%D0%BD%D0%B5_JsonConfig" title="Катэгорыя:Старонкі, якія ўжываюць пашырэнне JsonConfig">Старонкі, якія ўжываюць пашырэнне JsonConfig</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D1%96_%D0%B7_%D0%BD%D1%8F%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D1%96%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%BC_%D1%81%D1%96%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BA%D1%81%D1%96%D1%81%D0%B0%D0%BC_%D1%81%D0%BF%D0%B0%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D0%BA_%D0%BD%D0%B0_%D0%BA%D1%80%D1%8B%D0%BD%D1%96%D1%86%D1%8B" title="Катэгорыя:Старонкі з няправільным сінтаксісам спасылак на крыніцы">Старонкі з няправільным сінтаксісам спасылак на крыніцы</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D1%96,_%D0%BD%D0%B0_%D1%8F%D0%BA%D1%96%D1%85_%D1%83%D0%B6%D1%8B%D1%82%D1%8B_%D1%87%D0%B0%D1%80%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D1%8B%D1%8F_%D1%81%D0%BF%D0%B0%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D1%96_ISBN" title="Катэгорыя:Старонкі, на якіх ужыты чароўныя спасылкі ISBN">Старонкі, на якіх ужыты чароўныя спасылкі ISBN</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D1%96_%D0%B7_%D0%BD%D0%B5%D0%BB%D1%96%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D1%8B%D0%BC%D1%96_%D0%B0%D1%80%D0%B3%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BC%D1%96_formatnum" title="Катэгорыя:Старонкі з нелікавымі аргументамі formatnum">Старонкі з нелікавымі аргументамі formatnum</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B%D1%8F:%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D1%96_%D0%B7_%D0%BC%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BB%D0%B5%D0%BC_Hatnote_%D0%B7_%D1%87%D1%8B%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D0%BF%D0%B0%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%B9" title="Катэгорыя:Вікіпедыя:Старонкі з модулем Hatnote з чырвонай спасылкай">Вікіпедыя:Старонкі з модулем Hatnote з чырвонай спасылкай</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Апошняе змяненне старонкі адбылося 12:57, 5 ліпеня 2024.</li> <li id="footer-info-copyright">Тэкст даступны на ўмовах <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.be">ліцэнзіі Creative Commons Attribution-ShareAlike</a>, у асобных выпадках могуць дзейнічаць дадатковыя ўмовы. Падрабязней гл. <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Умовы_выкарыстання">Умовы выкарыстання</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Палітыка прыватнасці</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%A8%D1%82%D0%BE_%D1%82%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D1%81%D0%B2%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D1%8B%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F">Пра Вікіпедыю</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D0%92%D1%96%D0%BA%D1%96%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D1%8B%D1%8F:%D0%90%D0%B4%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0_%D0%B0%D0%B4_%D0%B0%D0%B4%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%96">Адмова ад адказнасці</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Распрацоўшчыкі</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/be.wikipedia.org">Статыстыка</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Заява пра cookie</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//be.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Мабільная версія</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-g2dn4","wgBackendResponseTime":137,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.759","walltime":"1.210","ppvisitednodes":{"value":8687,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":256363,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":45042,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":18,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":17,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":39016,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 764.001 1 -total"," 32.44% 247.855 1 Шаблон:Зноскі"," 32.07% 245.053 2 Шаблон:Reflist"," 32.06% 244.932 1 Шаблон:Ifsubst"," 21.10% 161.184 1 Шаблон:Узброены_канфлікт"," 20.57% 157.189 1 Шаблон:Картка"," 17.87% 136.549 1 Шаблон:Першая_сусветная_вайна"," 17.35% 132.527 1 Шаблон:Navbox"," 16.36% 124.963 31 Шаблон:Сцяг"," 15.40% 117.670 1 Шаблон:Cite_book"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.184","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":4945475,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-5dc468848-487d5","timestamp":"20241124042136","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0417\u0430\u0445\u043e\u0434\u043d\u0456 \u0444\u0440\u043e\u043d\u0442 \u041f\u0435\u0440\u0448\u0430\u0439 \u0441\u0443\u0441\u0432\u0435\u0442\u043d\u0430\u0439 \u0432\u0430\u0439\u043d\u044b","url":"https:\/\/be.wikipedia.org\/wiki\/%D0%97%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%96_%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D1%82_%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%B9_%D1%81%D1%83%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%BD%D0%B0%D0%B9_%D0%B2%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D1%8B","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q152989","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q152989","author":{"@type":"Organization","name":"\u0423\u0434\u0437\u0435\u043b\u044c\u043d\u0456\u043a\u0456 \u043f\u0440\u0430\u0435\u043a\u0442\u0430\u045e \u0412\u0456\u043a\u0456\u043c\u0435\u0434\u044b\u044f"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2015-12-01T18:47:38Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/a\/ab\/Trencheswwi2.jpg","headline":"\u0430\u0434\u0437\u0456\u043d \u0437 \u0442\u044d\u0430\u0442\u0440\u0430\u045e \u0432\u0430\u0435\u043d\u043d\u044b\u0445 \u0434\u0437\u0435\u044f\u043d\u043d\u044f\u045e \u041f\u0435\u0440\u0448\u0430\u0439 \u0441\u0443\u0441\u0432\u0435\u0442\u043d\u0430\u0439 \u0432\u0430\u0439\u043d\u044b"}</script> </body> </html>