CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="tr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Ruh - Vikipedi</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )trwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","Ocak","Şubat","Mart","Nisan","Mayıs","Haziran","Temmuz","Ağustos","Eylül","Ekim","Kasım","Aralık"],"wgRequestId":"8828a6c6-beef-4edd-a359-5e8e3bf1d9fa","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Ruh","wgTitle":"Ruh","wgCurRevisionId":34748192,"wgRevisionId":34748192,"wgArticleId":78455,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["WikiHiero uzantısını kullanan sayfalar","Ölü dış bağlantıları olan maddeler","Webarşiv şablonu wayback bağlantıları","ISBN sihirli bağlantısını kullanan sayfalar","BNF tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","GND tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","LCCN tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","NDL tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","NKC tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","NLI tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri","Spiritüalizm","Dinî kavramlar", "Felsefi kavramlar","Tinsellik"],"wgPageViewLanguage":"tr","wgPageContentLanguage":"tr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Ruh","wgRelevantArticleId":78455,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":2}}},"wgStableRevisionId":34748192,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"tr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"tr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q9165", "wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgSiteNoticeId":"2.14"};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.wikihiero":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready","ext.dismissableSiteNotice.styles":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements", "mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.charinsert","ext.gadget.extra-toolbar-buttons","ext.gadget.HizliBilgi","ext.gadget.OpenStreetMap","ext.gadget.switcher","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","ext.dismissableSiteNotice"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=tr&modules=ext.cite.styles%7Cext.dismissableSiteNotice.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikihiero%2CwikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=tr&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=tr&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.18"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Ba_and_mum.jpg/1200px-Ba_and_mum.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="791"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Ba_and_mum.jpg/800px-Ba_and_mum.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="527"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Ba_and_mum.jpg/640px-Ba_and_mum.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="422"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Ruh - Vikipedi"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//tr.m.wikipedia.org/wiki/Ruh"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Değiştir" href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Vikipedi (tr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//tr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Ruh"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.tr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Vikipedi Atom beslemesi" href="/w/index.php?title=%C3%96zel:SonDe%C4%9Fi%C5%9Fiklikler&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Ruh rootpage-Ruh skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">İçeriğe atla</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Ana menü" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ana menü" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Ana menü </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Ana menü</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">kenar çubuğuna taşı</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">gizle</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Gezinti </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Anasayfa" title="Anasayfayı ziyaret et [z]" accesskey="z">Anasayfa</a></li><li id="n-Hakkımızda" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:Hakk%C4%B1nda">Hakkımızda</a></li><li id="n-İçindekiler" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:G%C3%B6z_at">İçindekiler</a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:Rastgele" title="Rastgele bir sayfaya gidin [x]" accesskey="x">Rastgele madde</a></li><li id="n-Seçkin-içerik" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:Se%C3%A7kin_i%C3%A7erik">Seçkin içerik</a></li><li id="n-Yakınımdakiler" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:Yak%C4%B1n%C4%B1mdakiler">Yakınımdakiler</a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:%C3%96zelSayfalar">Özel sayfalar</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Katılım" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Katılım" > <div class="vector-menu-heading"> Katılım </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-sandbox" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:Deneme_tahtas%C4%B1">Deneme tahtası</a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:K%C3%B6y_%C3%A7e%C5%9Fmesi" title="Güncel olaylarla ilgili son bilgiler">Köy çeşmesi</a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:SonDe%C4%9Fi%C5%9Fiklikler" title="Vikide yapılmış son değişikliklerin listesi [r]" accesskey="r">Son değişiklikler</a></li><li id="n-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:Y%C3%BCkle">Dosya yükle</a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipedi:Topluluk_portali" title="Proje hakkında, neler yapabilirsiniz, ne nerededir">Topluluk portali</a></li><li id="n-shop-text" class="mw-list-item"><a href="//shop.wikimedia.org">Wikimedia dükkânı</a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Yard%C4%B1m:%C4%B0%C3%A7indekiler" title="Yardım almak için">Yardım</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Anasayfa" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Vikipedi" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-tr.svg" style="width: 6.6875em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Özgür Ansiklopedi" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-tr.svg" width="104" height="13" style="width: 6.5em; height: 0.8125em;"> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%C3%96zel:Ara" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Vikipedi içinde ara [f]" accesskey="f"> Ara </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Vikipedi üzerinde ara" aria-label="Vikipedi üzerinde ara" autocapitalize="sentences" title="Vikipedi içinde ara [f]" accesskey="f" id="searchInput" > </div> <input type="hidden" name="title" value="Özel:Ara"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Ara</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Kişisel araçlar"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Görünüm"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Sayfanın yazı tipi boyutunun, genişliğinin ve renginin görünümünü değiştirin" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Görünüm" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Görünüm </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=tr.wikipedia.org&uselang=tr" class="">Bağış yapın</a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%C3%96zel:HesapOlu%C5%9Ftur&returnto=Ruh" title="Bir hesap oluşturup oturum açmanız tavsiye edilmektedir ancak bu zorunlu değildir" class="">Hesap oluştur</a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%C3%96zel:Kullan%C4%B1c%C4%B1OturumuA%C3%A7ma&returnto=Ruh" title="Oturum açmanız tavsiye edilmektedir; ancak bu zorunlu değildir [o]" accesskey="o" class="">Oturum aç</a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Daha fazla seçenek" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Kişisel araçlar" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Kişisel araçlar </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Kullanıcı menüsü" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=tr.wikipedia.org&uselang=tr">Bağış yapın</a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:HesapOlu%C5%9Ftur&returnto=Ruh" title="Bir hesap oluşturup oturum açmanız tavsiye edilmektedir ancak bu zorunlu değildir"> Hesap oluştur</a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:Kullan%C4%B1c%C4%B1OturumuA%C3%A7ma&returnto=Ruh" title="Oturum açmanız tavsiye edilmektedir; ancak bu zorunlu değildir [o]" accesskey="o"> Oturum aç</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Çıkış yapmış editörler için sayfalar <a href="/wiki/Yard%C4%B1m:Giri%C5%9F" aria-label="Değişiklik yapma hakkında daha fazla bilgi edinin">daha fazla bilgi</a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:Katk%C4%B1lar%C4%B1m" title="Bu IP adresinden yapılmış değişiklikler listesi [y]" accesskey="y">Katkılar</a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:MesajSayfam" title="Bu IP adresindeki düzenlemeler hakkında tartışma [n]" accesskey="n">Mesaj</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><div id="mw-dismissablenotice-anonplace"></div><script>(function(){var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node){node.outerHTML="\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice\"\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-close\"\u003E[\u003Ca tabindex=\"0\" role=\"button\"\u003Ekapat\u003C/a\u003E]\u003C/div\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-body\"\u003E\u003C!-- CentralNotice --\u003E\u003Cdiv id=\"localNotice\" data-nosnippet=\"\"\u003E\u003Cdiv class=\"sitenotice\" lang=\"tr\" dir=\"ltr\"\u003E\u003Cdiv class=\"plainlinks notheme\" style=\"border: 1px solid #ddd; margin: 0 0 3px; background: white;\"\u003E\n\u003Cdiv class=\"nomobile\" style=\"float:left; margin:5px;\"\u003E\u003Cspan typeof=\"mw:File\"\u003E\u003Ca href=\"https://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:Wiki_Loves_Folklore_2025_in_Turkey\" title=\"c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025 in Turkey\"\u003E\u003Cimg src=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Wiki_Loves_Folklore_Logo.svg/81px-Wiki_Loves_Folklore_Logo.svg.png\" decoding=\"async\" width=\"81\" height=\"95\" class=\"mw-file-element\" srcset=\"//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Wiki_Loves_Folklore_Logo.svg/123px-Wiki_Loves_Folklore_Logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Wiki_Loves_Folklore_Logo.svg/163px-Wiki_Loves_Folklore_Logo.svg.png 2x\" data-file-width=\"355\" data-file-height=\"414\" /\u003E\u003C/a\u003E\u003C/span\u003E\u003C/div\u003E\n\u003Cdiv style=\"color: gray; max-width:1280px; margin: 12px auto; font-family: Tahoma, \u0026#39;DejaVu Sans Condensed\u0026#39;, sans-serif; text-align: center; font-size: 16pt; position: relative;\"\u003EÖdüllü Viki Folkloru Seviyor 2025 Yarışması başladı! \u003Cbr /\u003E Katılmak için \u003Ca href=\"https://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:Wiki_Loves_Folklore_2025_in_Turkey\" class=\"extiw\" title=\"c:Commons:Wiki Loves Folklore 2025 in Turkey\"\u003EViki Folkloru Seviyor 2025 Türkiye\u003C/a\u003E sayfasını ziyaret edin.\u003C/div\u003E\n\u003Cdiv style=\"clear: both;\"\u003E\u003C/div\u003E\n\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E";}}());</script></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="İçindekiler" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">İçindekiler</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">kenar çubuğuna taşı</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">gizle</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Giriş</div> </a> </li> <li id="toc-Eski_uygarlıklarda_ruh_kavramı" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Eski_uygarlıklarda_ruh_kavramı"> <div class="vector-toc-text"> 1 Eski uygarlıklarda ruh kavramı </div> </a> <button aria-controls="toc-Eski_uygarlıklarda_ruh_kavramı-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Eski uygarlıklarda ruh kavramı alt bölümünü aç/kapa </button> <ul id="toc-Eski_uygarlıklarda_ruh_kavramı-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Mezopotamya" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Mezopotamya"> <div class="vector-toc-text"> 1.1 Mezopotamya </div> </a> <ul id="toc-Mezopotamya-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Eski_Mısır" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Eski_Mısır"> <div class="vector-toc-text"> 1.2 Eski Mısır </div> </a> <ul id="toc-Eski_Mısır-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Eski_İran" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Eski_İran"> <div class="vector-toc-text"> 1.3 Eski İran </div> </a> <ul id="toc-Eski_İran-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Eski_Yunan_ve_Roma" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Eski_Yunan_ve_Roma"> <div class="vector-toc-text"> 1.4 Eski Yunan ve Roma </div> </a> <ul id="toc-Eski_Yunan_ve_Roma-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Filozoflarda_ruh_kavramı" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Filozoflarda_ruh_kavramı"> <div class="vector-toc-text"> 2 Filozoflarda ruh kavramı </div> </a> <button aria-controls="toc-Filozoflarda_ruh_kavramı-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Filozoflarda ruh kavramı alt bölümünü aç/kapa </button> <ul id="toc-Filozoflarda_ruh_kavramı-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Sokrat_ve_Platon" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sokrat_ve_Platon"> <div class="vector-toc-text"> 2.1 Sokrat ve Platon </div> </a> <ul id="toc-Sokrat_ve_Platon-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Aristo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Aristo"> <div class="vector-toc-text"> 2.2 Aristo </div> </a> <ul id="toc-Aristo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-İbni_Sina" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#İbni_Sina"> <div class="vector-toc-text"> 2.3 İbni Sina </div> </a> <ul id="toc-İbni_Sina-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Thomas_Aquinas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Thomas_Aquinas"> <div class="vector-toc-text"> 2.4 Thomas Aquinas </div> </a> <ul id="toc-Thomas_Aquinas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Geç_Batı_düşüncesinde_ruh_kavramı" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Geç_Batı_düşüncesinde_ruh_kavramı"> <div class="vector-toc-text"> 2.5 Geç Batı düşüncesinde ruh kavramı </div> </a> <ul id="toc-Geç_Batı_düşüncesinde_ruh_kavramı-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-İnsanın_üçlü_yapısı" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#İnsanın_üçlü_yapısı"> <div class="vector-toc-text"> 3 İnsanın üçlü yapısı </div> </a> <ul id="toc-İnsanın_üçlü_yapısı-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ruh_ile_can" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ruh_ile_can"> <div class="vector-toc-text"> 4 Ruh ile can </div> </a> <ul id="toc-Ruh_ile_can-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dinsel_görüş_ve_inanışlarda_ruh_kavramı" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Dinsel_görüş_ve_inanışlarda_ruh_kavramı"> <div class="vector-toc-text"> 5 Dinsel görüş ve inanışlarda ruh kavramı </div> </a> <button aria-controls="toc-Dinsel_görüş_ve_inanışlarda_ruh_kavramı-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Dinsel görüş ve inanışlarda ruh kavramı alt bölümünü aç/kapa </button> <ul id="toc-Dinsel_görüş_ve_inanışlarda_ruh_kavramı-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bahailik" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bahailik"> <div class="vector-toc-text"> 5.1 Bahailik </div> </a> <ul id="toc-Bahailik-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Budizm" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Budizm"> <div class="vector-toc-text"> 5.2 Budizm </div> </a> <ul id="toc-Budizm-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Hristiyanlık" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Hristiyanlık"> <div class="vector-toc-text"> 5.3 Hristiyanlık </div> </a> <ul id="toc-Hristiyanlık-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Katolik_İnanışlar" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Katolik_İnanışlar"> <div class="vector-toc-text"> 5.3.1 Katolik İnanışlar </div> </a> <ul id="toc-Katolik_İnanışlar-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Hristiyan_teolojisi_ve_çeşitli_görüşler" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Hristiyan_teolojisi_ve_çeşitli_görüşler"> <div class="vector-toc-text"> 5.3.2 Hristiyan teolojisi ve çeşitli görüşler </div> </a> <ul id="toc-Hristiyan_teolojisi_ve_çeşitli_görüşler-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Diğer_Hristiyan_inanışlar" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Diğer_Hristiyan_inanışlar"> <div class="vector-toc-text"> 5.3.3 Diğer Hristiyan inanışlar </div> </a> <ul id="toc-Diğer_Hristiyan_inanışlar-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Hinduizm_ve_Hint_Teozofisi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Hinduizm_ve_Hint_Teozofisi"> <div class="vector-toc-text"> 5.4 Hinduizm ve Hint Teozofisi </div> </a> <ul id="toc-Hinduizm_ve_Hint_Teozofisi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-İslam" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#İslam"> <div class="vector-toc-text"> 5.5 İslam </div> </a> <ul id="toc-İslam-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Jainizm" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Jainizm"> <div class="vector-toc-text"> 5.6 Jainizm </div> </a> <ul id="toc-Jainizm-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sihizm" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sihizm"> <div class="vector-toc-text"> 5.7 Sihizm </div> </a> <ul id="toc-Sihizm-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Taoizm" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Taoizm"> <div class="vector-toc-text"> 5.8 Taoizm </div> </a> <ul id="toc-Taoizm-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Yahudi_inanışları" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Yahudi_inanışları"> <div class="vector-toc-text"> 5.9 Yahudi inanışları </div> </a> <ul id="toc-Yahudi_inanışları-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Yehova'nın_Şahitleri" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Yehova'nın_Şahitleri"> <div class="vector-toc-text"> 5.10 Yehova'nın Şahitleri </div> </a> <ul id="toc-Yehova'nın_Şahitleri-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Diğer_inanış_ve_görüşlerde_ruh_kavramı" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Diğer_inanış_ve_görüşlerde_ruh_kavramı"> <div class="vector-toc-text"> 6 Diğer inanış ve görüşlerde ruh kavramı </div> </a> <button aria-controls="toc-Diğer_inanış_ve_görüşlerde_ruh_kavramı-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Diğer inanış ve görüşlerde ruh kavramı alt bölümünü aç/kapa </button> <ul id="toc-Diğer_inanış_ve_görüşlerde_ruh_kavramı-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Şamanizm" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Şamanizm"> <div class="vector-toc-text"> 6.1 Şamanizm </div> </a> <ul id="toc-Şamanizm-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tasavvufta_ruh_kavramı" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Tasavvufta_ruh_kavramı"> <div class="vector-toc-text"> 6.2 Tasavvufta ruh kavramı </div> </a> <ul id="toc-Tasavvufta_ruh_kavramı-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Okültizm" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Okültizm"> <div class="vector-toc-text"> 6.3 Okültizm </div> </a> <ul id="toc-Okültizm-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Teozofi_ve_Antropozofi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Teozofi_ve_Antropozofi"> <div class="vector-toc-text"> 6.4 Teozofi ve Antropozofi </div> </a> <ul id="toc-Teozofi_ve_Antropozofi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Popüler_kültür" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Popüler_kültür"> <div class="vector-toc-text"> 7 Popüler kültür </div> </a> <ul id="toc-Popüler_kültür-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ayrıca_bakınız" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ayrıca_bakınız"> <div class="vector-toc-text"> 8 Ayrıca bakınız </div> </a> <ul id="toc-Ayrıca_bakınız-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kaynakça" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Kaynakça"> <div class="vector-toc-text"> 9 Kaynakça </div> </a> <ul id="toc-Kaynakça-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Notlar_ve_referanslar" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Notlar_ve_referanslar"> <div class="vector-toc-text"> 10 Notlar ve referanslar </div> </a> <ul id="toc-Notlar_ve_referanslar-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Dış_bağlantılar" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Dış_bağlantılar"> <div class="vector-toc-text"> 11 Dış bağlantılar </div> </a> <ul id="toc-Dış_bağlantılar-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="İçindekiler" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="İçindekiler" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="İçindekiler tablosunu değiştir" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > İçindekiler tablosunu değiştir </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Ruh</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Başka bir dildeki sayfaya gidin. 144 dilde mevcut" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-144" aria-hidden="true" > 144 dil </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ace mw-list-item"><a href="https://ace.wikipedia.org/wiki/Nyaw%27ong" title="Nyaw'ong - Açece" lang="ace" hreflang="ace" data-title="Nyaw'ong" data-language-autonym="Acèh" data-language-local-name="Açece" class="interlanguage-link-target">Acèh</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Siel" title="Siel - Afrikaanca" lang="af" hreflang="af" data-title="Siel" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaanca" class="interlanguage-link-target">Afrikaans</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Seele" title="Seele - İsviçre Almancası" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Seele" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="İsviçre Almancası" class="interlanguage-link-target">Alemannisch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%90%E1%8D%8D%E1%88%B5" title="ነፍስ - Amharca" lang="am" hreflang="am" data-title="ነፍስ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="Amharca" class="interlanguage-link-target">አማርኛ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Alma" title="Alma - Aragonca" lang="an" hreflang="an" data-title="Alma" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Aragonca" class="interlanguage-link-target">Aragonés</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%86%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%BE" title="आत्मा - Angika" lang="anp" hreflang="anp" data-title="आत्मा" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="Angika" class="interlanguage-link-target">अंगिका</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D9%81%D8%B3" title="نفس - Arapça" lang="ar" hreflang="ar" data-title="نفس" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arapça" class="interlanguage-link-target">العربية</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%BE" title="আত্মা - Assamca" lang="as" hreflang="as" data-title="আত্মা" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="Assamca" class="interlanguage-link-target">অসমীয়া</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Alma" title="Alma - Asturyasça" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Alma" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Asturyasça" class="interlanguage-link-target">Asturianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Ajayu" title="Ajayu - Aymara" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Ajayu" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="Aymara" class="interlanguage-link-target">Aymar aru</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Ruh" title="Ruh - Azerbaycan dili" lang="az" hreflang="az" data-title="Ruh" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbaycan dili" class="interlanguage-link-target">Azərbaycanca</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="جان - South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="جان" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target">تۆرکجه</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D3%99%D0%BD" title="Йән - Başkırtça" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Йән" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="Başkırtça" class="interlanguage-link-target">Башҡортса</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Seej" title="Seej - Bavyera dili" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Seej" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavyera dili" class="interlanguage-link-target">Boarisch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/D%C5%AB%C5%A1%C4%97" title="Dūšė - Samogitçe" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Dūšė" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitçe" class="interlanguage-link-target">Žemaitėška</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Kalag" title="Kalag - Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Kalag" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target">Bikol Central</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%83%D1%88%D0%B0" title="Душа - Belarusça" lang="be" hreflang="be" data-title="Душа" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarusça" class="interlanguage-link-target">Беларуская</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%83%D1%88%D0%B0" title="Душа - Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Душа" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target">Беларуская (тарашкевіца)</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%83%D1%88%D0%B0" title="Душа - Bulgarca" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Душа" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bulgarca" class="interlanguage-link-target">Български</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%86%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%BE" title="आत्मा - Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="आत्मा" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target">भोजपुरी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%BE" title="অন্তরাত্মা - Bengalce" lang="bn" hreflang="bn" data-title="অন্তরাত্মা" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Bengalce" class="interlanguage-link-target">বাংলা</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Ene" title="Ene - Bretonca" lang="br" hreflang="br" data-title="Ene" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Bretonca" class="interlanguage-link-target">Brezhoneg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Du%C5%A1a" title="Duša - Boşnakça" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Duša" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Boşnakça" class="interlanguage-link-target">Bosanski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Roa" title="Roa - Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Roa" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target">Batak Mandailing</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D2%BA%D2%AF%D0%BD%D1%8D%D2%BB%D1%8D%D0%BD" title="Һүнэһэн - Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Һүнэһэн" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target">Буряад</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/%C3%80nima" title="Ànima - Katalanca" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Ànima" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Katalanca" class="interlanguage-link-target">Català</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/L%C3%ACng-h%C3%B9ng" title="Lìng-hùng - Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Lìng-hùng" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target">閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0" title="Са - Çeçence" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Са" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="Çeçence" class="interlanguage-link-target">Нохчийн</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Kalag_(relihiyon)" title="Kalag (relihiyon) - Sebuano dili" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Kalag (relihiyon)" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="Sebuano dili" class="interlanguage-link-target">Cebuano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="گیان - Orta Kürtçe" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="گیان" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Orta Kürtçe" class="interlanguage-link-target">کوردی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Du%C5%A1e" title="Duše - Çekçe" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Duše" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Çekçe" class="interlanguage-link-target">Čeština</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-csb mw-list-item"><a href="https://csb.wikipedia.org/wiki/D%C3%ABsza" title="Dësza - Kashubian" lang="csb" hreflang="csb" data-title="Dësza" data-language-autonym="Kaszëbsczi" data-language-local-name="Kashubian" class="interlanguage-link-target">Kaszëbsczi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D1%83%D0%BD" title="Чун - Çuvaşça" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Чун" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="Çuvaşça" class="interlanguage-link-target">Чӑвашла</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Enaid" title="Enaid - Galce" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Enaid" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Galce" class="interlanguage-link-target">Cymraeg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Sj%C3%A6l" title="Sjæl - Danca" lang="da" hreflang="da" data-title="Sjæl" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Danca" class="interlanguage-link-target">Dansk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="seçkin madde"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Seele" title="Seele - Almanca" lang="de" hreflang="de" data-title="Seele" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Almanca" class="interlanguage-link-target">Deutsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Ruh" title="Ruh - Dimli" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Ruh" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Dimli" class="interlanguage-link-target">Zazaki</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dty mw-list-item"><a href="https://dty.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%86%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%BE" title="आत्मा - Doteli" lang="dty" hreflang="dty" data-title="आत्मा" data-language-autonym="डोटेली" data-language-local-name="Doteli" class="interlanguage-link-target">डोटेली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A8%CF%85%CF%87%CE%AE" title="Ψυχή - Yunanca" lang="el" hreflang="el" data-title="Ψυχή" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Yunanca" class="interlanguage-link-target">Ελληνικά</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Soul" title="Soul - İngilizce" lang="en" hreflang="en" data-title="Soul" data-language-autonym="English" data-language-local-name="İngilizce" class="interlanguage-link-target">English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="kaliteli madde"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Animo" title="Animo - Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Animo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target">Esperanto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Alma" title="Alma - İspanyolca" lang="es" hreflang="es" data-title="Alma" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="İspanyolca" class="interlanguage-link-target">Español</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Hing" title="Hing - Estonca" lang="et" hreflang="et" data-title="Hing" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estonca" class="interlanguage-link-target">Eesti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Arima" title="Arima - Baskça" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Arima" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Baskça" class="interlanguage-link-target">Euskara</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Alma" title="Alma - Ekstremadura Dili" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Alma" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Ekstremadura Dili" class="interlanguage-link-target">Estremeñu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="جان - Farsça" lang="fa" hreflang="fa" data-title="جان" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Farsça" class="interlanguage-link-target">فارسی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Sielu" title="Sielu - Fince" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Sielu" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Fince" class="interlanguage-link-target">Suomi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%82me" title="Âme - Fransızca" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Âme" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Fransızca" class="interlanguage-link-target">Français</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Sial" title="Sial - Kuzey Frizce" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Sial" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="Kuzey Frizce" class="interlanguage-link-target">Nordfriisk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Siel" title="Siel - Batı Frizcesi" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Siel" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Batı Frizcesi" class="interlanguage-link-target">Frysk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Anam" title="Anam - İrlandaca" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Anam" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="İrlandaca" class="interlanguage-link-target">Gaeilge</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Lamm_(spiritchwalit%C3%A9)" title="Lamm (spiritchwalité) - Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Lamm (spiritchwalité)" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target">Kriyòl gwiyannen</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Anam" title="Anam - İskoç Gaelcesi" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Anam" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="İskoç Gaelcesi" class="interlanguage-link-target">Gàidhlig</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Alma" title="Alma - Galiçyaca" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Alma" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galiçyaca" class="interlanguage-link-target">Galego</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/%C3%81nga" title="Ánga - Guarani dili" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Ánga" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="Guarani dili" class="interlanguage-link-target">Avañe'ẽ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%86%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%AE%E0%AA%BE" title="આત્મા - Güceratça" lang="gu" hreflang="gu" data-title="આત્મા" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="Güceratça" class="interlanguage-link-target">ગુજરાતી</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A0%D7%A9%D7%9E%D7%94" title="נשמה - İbranice" lang="he" hreflang="he" data-title="נשמה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="İbranice" class="interlanguage-link-target">עברית</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%86%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%BE" title="आत्मा - Hintçe" lang="hi" hreflang="hi" data-title="आत्मा" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hintçe" class="interlanguage-link-target">हिन्दी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Atma" title="Atma - Fiji Hintçesi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Atma" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hintçesi" class="interlanguage-link-target">Fiji Hindi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Du%C5%A1a" title="Duša - Hırvatça" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Duša" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Hırvatça" class="interlanguage-link-target">Hrvatski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Nanm" title="Nanm - Haiti Kreyolu" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Nanm" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="Haiti Kreyolu" class="interlanguage-link-target">Kreyòl ayisyen</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/L%C3%A9lek" title="Lélek - Macarca" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Lélek" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Macarca" class="interlanguage-link-target">Magyar</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%A3%D5%AB" title="Հոգի - Ermenice" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Հոգի" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Ermenice" class="interlanguage-link-target">Հայերեն</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Anima" title="Anima - İnterlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Anima" data-language-autonym="İnterlingua" data-language-local-name="İnterlingua" class="interlanguage-link-target">İnterlingua</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Jiwa" title="Jiwa - Endonezce" lang="id" hreflang="id" data-title="Jiwa" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Endonezce" class="interlanguage-link-target">Bahasa Indonesia</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Kararua" title="Kararua - Iloko" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Kararua" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="Iloko" class="interlanguage-link-target">Ilokano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0" title="Са - İnguşça" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Са" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="İnguşça" class="interlanguage-link-target">ГӀалгӀай</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Anmo" title="Anmo - Ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Anmo" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="Ido" class="interlanguage-link-target">Ido</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/S%C3%A1l" title="Sál - İzlandaca" lang="is" hreflang="is" data-title="Sál" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="İzlandaca" class="interlanguage-link-target">Íslenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Anima" title="Anima - İtalyanca" lang="it" hreflang="it" data-title="Anima" data-language-autonym="İtaliano" data-language-local-name="İtalyanca" class="interlanguage-link-target">İtaliano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E9%9C%8A%E9%AD%82" title="霊魂 - Japonca" lang="ja" hreflang="ja" data-title="霊魂" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japonca" class="interlanguage-link-target">日本語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Suol" title="Suol - Jamaika Patois Dili" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Suol" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaika Patois Dili" class="interlanguage-link-target">Patois</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Jiwa" title="Jiwa - Cava dili" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Jiwa" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="Cava dili" class="interlanguage-link-target">Jawa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98" title="სული - Gürcüce" lang="ka" hreflang="ka" data-title="სული" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Gürcüce" class="interlanguage-link-target">ქართული</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Izi%C9%A3er" title="Iziɣer - Kabiliyece" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Iziɣer" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="Kabiliyece" class="interlanguage-link-target">Taqbaylit</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B0%D0%BD" title="Жан - Kazakça" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Жан" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Kazakça" class="interlanguage-link-target">Қазақша</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%86%E0%B2%A4%E0%B3%8D%E0%B2%AE" title="ಆತ್ಮ - Kannada dili" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಆತ್ಮ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="Kannada dili" class="interlanguage-link-target">ಕನ್ನಡ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%98%81%ED%98%BC" title="영혼 - Korece" lang="ko" hreflang="ko" data-title="영혼" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Korece" class="interlanguage-link-target">한국어</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Rih" title="Rih - Kürtçe" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Rih" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="Kürtçe" class="interlanguage-link-target">Kurdî</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B0%D0%BD" title="Жан - Kırgızca" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Жан" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="Kırgızca" class="interlanguage-link-target">Кыргызча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Anima" title="Anima - Latince" lang="la" hreflang="la" data-title="Anima" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Latince" class="interlanguage-link-target">Latina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Zie%C3%ABl" title="Zieël - Limburgca" lang="li" hreflang="li" data-title="Zieël" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="Limburgca" class="interlanguage-link-target">Limburgs</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Anema" title="Anema - Lombardça" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Anema" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombardça" class="interlanguage-link-target">Lombard</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Mol%C3%ADmo" title="Molímo - Lingala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Molímo" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="Lingala" class="interlanguage-link-target">Lingála</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%A7%E0%BA%B4%E0%BA%99%E0%BA%8D%E0%BA%B2%E0%BA%99" title="ວິນຍານ - Lao dili" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ວິນຍານ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="Lao dili" class="interlanguage-link-target">ລາວ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Siela" title="Siela - Litvanca" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Siela" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Litvanca" class="interlanguage-link-target">Lietuvių</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Dv%C4%93sele" title="Dvēsele - Letonca" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Dvēsele" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Letonca" class="interlanguage-link-target">Latviešu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Fanahin%27_ny_vatana" title="Fanahin' ny vatana - Malgaşça" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Fanahin' ny vatana" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="Malgaşça" class="interlanguage-link-target">Malagasy</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%83%D1%88%D0%B0" title="Душа - Makedonca" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Душа" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Makedonca" class="interlanguage-link-target">Македонски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%86%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%AE%E0%B4%BE%E0%B4%B5%E0%B5%8D" title="ആത്മാവ് - Malayalam dili" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ആത്മാവ്" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Malayalam dili" class="interlanguage-link-target">മലയാളം</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%86%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%BE" title="आत्मा - Marathi dili" lang="mr" hreflang="mr" data-title="आत्मा" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Marathi dili" class="interlanguage-link-target">मराठी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Jiwa" title="Jiwa - Malayca" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Jiwa" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Malayca" class="interlanguage-link-target">Bahasa Melayu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Alma" title="Alma - Miranda dili" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Alma" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="Miranda dili" class="interlanguage-link-target">Mirandés</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9C%E1%80%AD%E1%80%95%E1%80%BA%E1%80%95%E1%80%BC%E1%80%AC_(%E1%80%9D%E1%80%AD%E1%80%8A%E1%80%AC%E1%80%89%E1%80%BA)" title="လိပ်ပြာ (ဝိညာဉ်) - Birman dili" lang="my" hreflang="my" data-title="လိပ်ပြာ (ဝိညာဉ်)" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="Birman dili" class="interlanguage-link-target">မြန်မာဘာသာ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/%C3%81lema" title="Álema - Napolice" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Álema" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="Napolice" class="interlanguage-link-target">Napulitano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Sele" title="Sele - Aşağı Almanca" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Sele" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="Aşağı Almanca" class="interlanguage-link-target">Plattdüütsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%86%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%BE" title="आत्मा - Nepalce" lang="ne" hreflang="ne" data-title="आत्मा" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="Nepalce" class="interlanguage-link-target">नेपाली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Ziel_(filosofie)" title="Ziel (filosofie) - Felemenkçe" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Ziel (filosofie)" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="Felemenkçe" class="interlanguage-link-target">Nederlands</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Sjel" title="Sjel - Norveççe Nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Sjel" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Norveççe Nynorsk" class="interlanguage-link-target">Norsk nynorsk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Sjel" title="Sjel - Norveççe Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Sjel" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Norveççe Bokmål" class="interlanguage-link-target">Norsk bokmål</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Arma" title="Arma - Oksitan dili" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Arma" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Oksitan dili" class="interlanguage-link-target">Occitan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%86%E0%A8%A4%E0%A8%AE%E0%A8%BE" title="ਆਤਮਾ - Pencapça" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਆਤਮਾ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Pencapça" class="interlanguage-link-target">ਪੰਜਾਬੀ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Kaladua" title="Kaladua - Pampanga" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Kaladua" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="Pampanga" class="interlanguage-link-target">Kapampangan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Dusza_(religia)" title="Dusza (religia) - Lehçe" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Dusza (religia)" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Lehçe" class="interlanguage-link-target">Polski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/%C3%80nima" title="Ànima - Piyemontece" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Ànima" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piyemontece" class="interlanguage-link-target">Piemontèis</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AD" title="روح - Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="روح" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target">پنجابی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Alma" title="Alma - Portekizce" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Alma" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portekizce" class="interlanguage-link-target">Português</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Nuna" title="Nuna - Keçuva dili" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Nuna" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="Keçuva dili" class="interlanguage-link-target">Runa Simi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Olma" title="Olma - Romanşça" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Olma" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="Romanşça" class="interlanguage-link-target">Rumantsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Suflet" title="Suflet - Rumence" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Suflet" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Rumence" class="interlanguage-link-target">Română</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-rup mw-list-item"><a href="https://roa-rup.wikipedia.org/wiki/Suflitu" title="Suflitu - Ulahça" lang="rup" hreflang="rup" data-title="Suflitu" data-language-autonym="Armãneashti" data-language-local-name="Ulahça" class="interlanguage-link-target">Armãneashti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%83%D1%88%D0%B0" title="Душа - Rusça" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Душа" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Rusça" class="interlanguage-link-target">Русский</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%83%D1%88%D0%B0" title="Душа - Rusince" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Душа" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusince" class="interlanguage-link-target">Русиньскый</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%83%D1%82" title="Кут - Yakutça" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Кут" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="Yakutça" class="interlanguage-link-target">Саха тыла</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%9F%E1%B1%9B%E1%B1%A2%E1%B1%9F" title="ᱟᱛᱢᱟ - Santali" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱟᱛᱢᱟ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="Santali" class="interlanguage-link-target">ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Arma" title="Arma - Sicilyaca" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Arma" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="Sicilyaca" class="interlanguage-link-target">Sicilianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Soul" title="Soul - İskoçça" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Soul" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="İskoçça" class="interlanguage-link-target">Scots</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Du%C5%A1a" title="Duša - Sırp-Hırvat Dili" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Duša" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Sırp-Hırvat Dili" class="interlanguage-link-target">Srpskohrvatski / српскохрватски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Soul" title="Soul - Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Soul" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target">Simple English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Du%C5%A1a" title="Duša - Slovakça" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Duša" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slovakça" class="interlanguage-link-target">Slovenčina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Du%C5%A1a" title="Duša - Slovence" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Duša" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Slovence" class="interlanguage-link-target">Slovenščina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Naf" title="Naf - Somalice" lang="so" hreflang="so" data-title="Naf" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="Somalice" class="interlanguage-link-target">Soomaaliga</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Shpirti" title="Shpirti - Arnavutça" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Shpirti" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Arnavutça" class="interlanguage-link-target">Shqip</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%83%D1%88%D0%B0" title="Душа - Sırpça" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Душа" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Sırpça" class="interlanguage-link-target">Српски / srpski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Sj%C3%A4l" title="Själ - İsveççe" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Själ" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="İsveççe" class="interlanguage-link-target">Svenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Mizimu" title="Mizimu - Svahili dili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Mizimu" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Svahili dili" class="interlanguage-link-target">Kiswahili</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%86%E0%AE%A9%E0%AF%8D%E0%AE%AE%E0%AE%BE" title="ஆன்மா - Tamilce" lang="ta" hreflang="ta" data-title="ஆன்மா" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamilce" class="interlanguage-link-target">தமிழ்</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B8%8D%E0%B8%8D%E0%B8%B2%E0%B8%93" title="วิญญาณ - Tayca" lang="th" hreflang="th" data-title="วิญญาณ" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Tayca" class="interlanguage-link-target">ไทย</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Kaluluwa" title="Kaluluwa - Tagalogca" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Kaluluwa" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalogca" class="interlanguage-link-target">Tagalog</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D2%96%D0%B0%D0%BD" title="Җан - Tatarca" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Җан" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="Tatarca" class="interlanguage-link-target">Татарча / tatarça</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%83%D1%88%D0%B0" title="Душа - Ukraynaca" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Душа" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Ukraynaca" class="interlanguage-link-target">Українська</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D9%81%D8%B3_(%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84)" title="نفس (تقابل) - Urduca" lang="ur" hreflang="ur" data-title="نفس (تقابل)" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Urduca" class="interlanguage-link-target">اردو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Jon_(tushuncha)" title="Jon (tushuncha) - Özbekçe" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Jon (tushuncha)" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Özbekçe" class="interlanguage-link-target">Oʻzbekcha / ўзбекча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/%C3%80nema" title="Ànema - Venedikçe" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Ànema" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venedikçe" class="interlanguage-link-target">Vèneto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%C3%A2m_h%E1%BB%93n" title="Tâm hồn - Vietnamca" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Tâm hồn" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Vietnamca" class="interlanguage-link-target">Tiếng Việt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/%C3%85me" title="Åme - Valonca" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Åme" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="Valonca" class="interlanguage-link-target">Walon</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Kalag" title="Kalag - Varay" lang="war" hreflang="war" data-title="Kalag" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Varay" class="interlanguage-link-target">Winaray</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E9%9D%88%E9%AD%82" title="靈魂 - Wu Çincesi" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="靈魂" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wu Çincesi" class="interlanguage-link-target">吴语</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A8%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98" title="შური - Megrelce" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="შური" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Megrelce" class="interlanguage-link-target">მარგალური</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A0%D7%A9%D7%9E%D7%94" title="נשמה - Yidiş" lang="yi" hreflang="yi" data-title="נשמה" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="Yidiş" class="interlanguage-link-target">ייִדיש</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Hoenz" title="Hoenz - Zhuangca" lang="za" hreflang="za" data-title="Hoenz" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="Zhuangca" class="interlanguage-link-target">Vahcuengh</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%81%B5%E9%AD%82" title="灵魂 - Çince" lang="zh" hreflang="zh" data-title="灵魂" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Çince" class="interlanguage-link-target">中文</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/L%C3%AAng-h%C3%BBn" title="Lêng-hûn - Min Nan Çincesi" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Lêng-hûn" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Min Nan Çincesi" class="interlanguage-link-target">閩南語 / Bân-lâm-gú</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E9%9D%88%E9%AD%82" title="靈魂 - Kantonca" lang="yue" hreflang="yue" data-title="靈魂" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Kantonca" class="interlanguage-link-target">粵語</a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q9165#sitelinks-wikipedia" title="Dillerarası bağlantıları değiştir" class="wbc-editpage">Bağlantıları değiştir</a></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Ad alanları"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Ruh" title="İçerik sayfasını göster [c]" accesskey="c">Madde</a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Tart%C4%B1%C5%9Fma:Ruh" rel="discussion" title="İçerik ile ilgili tartışma [t]" accesskey="t">Tartışma</a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Dil varyantını değiştir" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >Türkçe </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Görünüm"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Ruh">Oku</a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit" title="Bu sayfayı değiştir [v]" accesskey="v">Değiştir</a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit" title="Bu sayfanın kaynak kodunu düzenleyin [e]" accesskey="e">Kaynağı değiştir</a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ruh&action=history" title="Bu sayfanın geçmiş sürümleri [h]" accesskey="h">Geçmişi gör</a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Sayfa araçları"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Araçlar" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >Araçlar </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Araçlar</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">kenar çubuğuna taşı</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">gizle</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Daha fazla seçenek" > <div class="vector-menu-heading"> Eylemler </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Ruh">Oku</a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit" title="Bu sayfayı değiştir [v]" accesskey="v">Değiştir</a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit" title="Bu sayfanın kaynak kodunu düzenleyin [e]" accesskey="e">Kaynağı değiştir</a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ruh&action=history">Geçmişi gör</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Genel </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:SayfayaBa%C4%9Flant%C4%B1lar/Ruh" title="Bu sayfaya bağlantı vermiş tüm viki sayfalarının listesi [j]" accesskey="j">Sayfaya bağlantılar</a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%C3%96zel:%C4%B0lgiliDe%C4%9Fi%C5%9Fiklikler/Ruh" rel="nofollow" title="Bu sayfadan bağlantı verilen sayfalardaki son değişiklikler [k]" accesskey="k">İlgili değişiklikler</a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ruh&oldid=34748192" title="Bu sayfanın bu revizyonuna kalıcı bağlantı">Kalıcı bağlantı</a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ruh&action=info" title="Bu sayfa hakkında daha fazla bilgi">Sayfa bilgisi</a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:KaynakG%C3%B6ster&page=Ruh&id=34748192&wpFormIdentifier=titleform" title="Bu sayfadan nasıl kaynak göstereceği hakkında bilgi">Bu sayfayı kaynak göster</a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ftr.wikipedia.org%2Fwiki%2FRuh">Kısaltılmış URL'yi al</a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:QrCode&url=https%3A%2F%2Ftr.wikipedia.org%2Fwiki%2FRuh">Karekodu indir</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Yazdır/dışa aktar </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:Kitap&bookcmd=book_creator&referer=Ruh">Bir kitap oluştur</a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C3%96zel:DownloadAsPdf&page=Ruh&action=show-download-screen">PDF olarak indir</a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ruh&printable=yes" title="Bu sayfanın basılmaya uygun sürümü [p]" accesskey="p">Basılmaya uygun görünüm</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Diğer projelerde </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Soul" hreflang="en">Wikimedia Commons</a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q9165" title="Veri havuzundaki ilgili ögeye bağlantı [g]" accesskey="g">Vikiveri ögesi</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Sayfa araçları"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Görünüm"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Görünüm</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">kenar çubuğuna taşı</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">gizle</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Vikipedi, özgür ansiklopedi</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="tr" dir="ltr"><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Ba_and_mum.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Ba_and_mum.jpg/300px-Ba_and_mum.jpg" decoding="async" width="300" height="198" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Ba_and_mum.jpg/450px-Ba_and_mum.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Ba_and_mum.jpg/600px-Ba_and_mum.jpg 2x" data-file-width="2390" data-file-height="1575" /></a><figcaption><a href="/wiki/M%C4%B1s%C4%B1r_%C3%96l%C3%BCler_Kitab%C4%B1" title="Mısır Ölüler Kitabı">Mısır Ölüler Kitabı</a>'nda ölüm anında ruhun bedeni terkedişinin tasviri</figcaption></figure> Ruh, can ya da tin; <a href="/wiki/Din" title="Din">din</a> ve <a href="/wiki/Felsefe" title="Felsefe">felsefede</a>, insan varlığının fiziksel olmayan yönü ya da özü olarak tanımlanır ve genellikle bireysellikle eşanlamlı olarak ele alınır.<a href="#cite_note-Britannica/Soul-1">[1]</a> <a href="/wiki/Teoloji" class="mw-redirect" title="Teoloji">Teolojide</a> ruh kişinin tanrısallığa ortak olan kısmı olarak tanımlanır ve genellikle bedenin <a href="/wiki/%C3%96l%C3%BCm" title="Ölüm">ölümünden</a> sonra kişinin varlığını sürdüren kısmı olarak ele alınır.<a href="#cite_note-Britannica/Soul-1">[1]</a> Birçok kültür insan yaşamının ya da varlığının vücutla ilgili olmayan kaynağını ruh ile özdeş tutmuş ve birçok kültür tüm canlıları ruhlara dayandırmıştır. Tarih-öncesi halklarda bile vücut ile onu canlı kılan arasında bir ayrım yapıldığı görülmektedir.<a href="#cite_note-Britannica/Soul-1">[1]</a> Birçok dini ve felsefi akımda, her canlının bir ögesi olan, var olması için fiziksel maddeye gereksinim duymayan, madde-dışı, algılanamaz, belirtileriyle kendini gösteren, aşkın, yaşama yeteneğine sahip, değişen ve gelişen, erekli bir öncül (kaynak) ya da bir güç olarak tanımlanan ruh, birçok dini ve felsefi akımda da sonsuz, yetenekler sahibi, insan davranışlarının motoru, <a href="/wiki/Hata" title="Hata">hata</a> (<a href="/wiki/G%C3%BCnah" title="Günah">günah</a>) ile sevap işleme yetisine sahip bir varlık ya da varlığın saklı yüzü olarak kabul edilir. Bununla birlikte ruh kavramının kültürden kültüre, dinden dine, felsefeden felsefeye geniş ölçüde çeşitlilik gösterdiği görülmektedir. Çeşitli dinler ve <a href="/wiki/Filozof" title="Filozof">filozoflar</a>, ruhun doğası (yapısı), beden ile ilişkisi, kökeni ve ölümlü olup olmayışı konularındaki farklı görüşleriyle bir sürü teori ortaya koymuşlardır. Birçok dini ve felsefi <a href="/wiki/Gelenek" title="Gelenek">gelenekte</a> ruhun her canlı oluşumun içteki özünü içeren, kendine özgü bir varlık olduğu ve insanın temel ögesinin -beyninden veya organizmasının herhangi bir kısmından çok- ruh olduğu kabul edilir. Buna karşılık diğer bazı din ve felsefelerde ise ruhun beden ile kendisi arasında aracılık görevi görecek maddi bir elemanı bulunduğu kabul edilir. Ruh ile can kavramları arasında kimi kültür, din ve felsefelerde bir ayrım yapılmamış, kimilerinde ise bir ayrım yapılmış olmasına ve bu kavramları belirten iki ayrı ya da birkaç terim olmasına rağmen, söz konusu terimler, sık sık aynı kavramı belirtmek üzerine birbirlerinin yerine kullanılagelmişlerdir. Ruhlar genellikle ölümsüz olarak kabul edilirler. Birçok inanışa göre ruh, enkarne olmadan (ete bürünme, doğma) önce de vardı. Maddeciliğin reddettiği ruh, <a href="/wiki/Jean-Paul_Sartre" title="Jean-Paul Sartre">Jean-Paul Sartre</a> gibi bazı çağdaş yazar ve filozoflara göre “özden önce gelen varoluş”tur. Ölüm olayında bedenin hareket özelliklerini yitirmesi ruhun beden üzerindeki egemenliğini, açıkçası bedeni etkilemeyi bırakması olarak açıklanır. Ruh kavramı ölümden sonra yaşam kavramlarıyla yakından ilişkili olmakla birlikte, bu konudaki görüşler son derece çeşitlilik göstermektedir, özellikle bedenin ölümünden sonra ne olup bittiği konusunda. Halihazırda <a href="/w/index.php?title=Bilimsel_ara%C5%9Ft%C4%B1rma&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bilimsel araştırma (sayfa mevcut değil)">bilimsel araştırma</a>, genel kabule göre, konusu olan fiziksel evrenin dışında kaldığından, ruhun var olduğunu ya da var olmadığını ortaya koyamamaktadır. <a href="/wiki/Psikoloji" title="Psikoloji">Psikoloji</a> ekollerinin de ruh konusundaki görüş ve yöntemleri birbirinden farklı olup çeşitlilik göstermektedir. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Ba-Vogel_Hildesheim.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Ba-Vogel_Hildesheim.jpg/300px-Ba-Vogel_Hildesheim.jpg" decoding="async" width="300" height="363" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Ba-Vogel_Hildesheim.jpg/450px-Ba-Vogel_Hildesheim.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Ba-Vogel_Hildesheim.jpg/600px-Ba-Vogel_Hildesheim.jpg 2x" data-file-width="1216" data-file-height="1473" /></a><figcaption>Hildesheim'de çıkarılmış antik bir eser</figcaption></figure> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Eski_uygarlıklarda_ruh_kavramı">Eski uygarlıklarda ruh kavramı</h2>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=1" title="Değiştirilen bölüm: Eski uygarlıklarda ruh kavramı" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=1" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Eski uygarlıklarda ruh kavramı">kaynağı değiştir</a>]</div> Bazı eski uygarlıklarda ruh kavramı konusunda benzerlikler ve ruh ile ilgili ortak bir anlayış bulunmaktadır. Bu ortak anlayış ruhun ya da “canın ölümsüzlüğü” olarak adlandırılabilir.<a href="#cite_note-2">[2]</a> Farklı uygarlıklarda rastlanan söz konusu benzerlikler, bu anlayışın toplumların birbirleriyle etkileşimleri yoluyla birbirlerine geçip yayıldığı fikrini doğurmaktadır. Fakat ana kaynağın yeri hakkındaki görüşler farklıdır. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Mezopotamya">Mezopotamya</h3>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=2" title="Değiştirilen bölüm: Mezopotamya" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=2" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Mezopotamya">kaynağı değiştir</a>]</div> <a href="/wiki/Mezopotamya" title="Mezopotamya">Mezopotamyalılar</a>'ın ölmüşlerinin mezarlarına yiyecek ve çeşitli eşyalar bıraktıkları bilinmektedir.<a href="#cite_note-3">[3]</a> Babil dininin öte-âlemi ve doğaüstü varlıklarını ilgilendiren kısmı tümüyle Sümerler'den alınmıştır.<a href="#cite_note-Babylonian_Religion-4">[4]</a> <a href="/wiki/S%C3%BCmer" class="mw-redirect" title="Sümer">Sümer</a> mitolojisine göre, “ölüler ülkesi”ne gidip dönebilen tek kişi <a href="/wiki/Enkidu" title="Enkidu">Enkidu</a> olmuştur. Böylece Enkidu yeniden yaşayanların dünyasına döndüğünde, yeryüzünde yaşayanlara ölüm ve “ölüler ülkesi” hakkında çeşitli aydınlatıcı bilgiler vermiştir.<a href="#cite_note-5">[5]</a> Mezopotamyalılar ölülerin ruhlarından kötü olanların yaşayanlara musallat olduğu ve onlara zarar verdikleri inancına sahiptiler.<a href="#cite_note-6">[6]</a> Ölülerin ruhları görülebilir ve işitilebilirdi. Bunun yanı sıra <a href="/wiki/Hami_varl%C4%B1k" title="Hami varlık">hami varlık</a> adıyla bilinen yardımcı-koruyucu ruhlar da vardı. Babil'de her insanın bir koruyucu meleği ya da koruyucu ruhu bulunduğuna inanılırdı.<a href="#cite_note-Babylonian_Religion-4">[4]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Eski_Mısır">Eski Mısır</h3>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=3" title="Değiştirilen bölüm: Eski Mısır" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=3" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Eski Mısır">kaynağı değiştir</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:BD_Hunefer.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/BD_Hunefer.jpg/400px-BD_Hunefer.jpg" decoding="async" width="400" height="164" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/BD_Hunefer.jpg/600px-BD_Hunefer.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d7/BD_Hunefer.jpg/800px-BD_Hunefer.jpg 2x" data-file-width="1000" data-file-height="409" /></a><figcaption>Mısır Ölüler Kitabı'nda sıkça karşılaşılan psikostazi sahnelerinden biri</figcaption></figure> <a href="/wiki/Herodot" title="Herodot">Herodot</a> gibi kimi eski Yunan yazarlar eski Mısırlılar'ın ölümden sonraki yaşama ve ruh göçüne inandıklarını yazmışlardır.<a href="#cite_note-7">[7]</a> Eski Mısır geleneğine göre, ölen kimseyi bir yargılanma beklerdi. Bu yargılanmaya eski Yunancada <a href="/wiki/Psikostazi" title="Psikostazi">psikostazi</a> (psychostasis) ya da psikostasya (psychostasia) adı verilmiştir. Terim psikhe (yaşamsal unsur, nefes) ve statis (tartılma) sözcüklerinden türetilmiştir. Ölüm olayı ile bedenini terk edenlerin yargılanması olan psikostazide, kimileri ölümden sonraki vicdani hesaplaşma olgusunun <a href="/wiki/Sembol" title="Sembol">sembolik</a> öğelerle anlatımını görürler.<a href="#cite_note-S.A.-8">[8]</a> Bu yargılanma sahnesinin betimlenmesine <a href="/wiki/M%C4%B1s%C4%B1r_%C3%96l%C3%BCler_Kitab%C4%B1" title="Mısır Ölüler Kitabı">Mısır Ölüler Kitabı</a>'nda<a href="#cite_note-9">[9]</a> ve birçok eski Mısır belge ve yazıtında karşılaşılır. Eski Mısır metinlerine göre, her ölü için söz konusu olacak “tartılma”, tanrıça Maat'ın "gerçeklik salonu" denilen salonunda gerçekleşir. Bu tartılma ve yargılanma sahnesi Mısır resimlerinde, bir terazinin gözünde ölünün <a href="/wiki/Vicdan" title="Vicdan">vicdanı</a> temsil eden kalbi, diğer kefesinde bir tüyün bulunduğu terazi ile simgelenir.<a href="#cite_note-10">[10]</a> Yeraltı âleminin sorumlusu ve "<a href="/wiki/Ra" title="Ra">Ra</a>'nın gözü" sayılan <a href="/wiki/Maat" class="mw-redirect" title="Maat">Maat</a>'ın hiyeroglifi “gerçeklik, adalet ve doğruluğu” simgeleyen tüydür. Tanrı Tot ise sonuçları kaydetmektedir. Yürek suçlarla ağırlaşmamış olduğu takdirde tüyden hafif gelecekti. Bazı psikostazi simgelerinde yüreğin sınavdan başarıyla geçememesi durumunda başarısız ölüyü yutmak üzere terazinin yanıbaşında bekleyen Ammemet (Ammait, <a href="/wiki/Ammit" title="Ammit">Ammit</a>) adlı "ölü yiyici" bir yaratığın betimlenmiş olduğu görülür. Eski Mısır geleneğinde ölüm olayı ile bedenlerini terk eden ruhların çeşitli ölüm-ötesi halleri ve öte-âlem anlamı <a href="/wiki/Amenti" title="Amenti">Amenti</a> (Amentet)terimiyle belirtilirdi.<a href="#cite_note-11">[11]</a> Mısırlılar, ölenin sonraki yaşamı için, ölü bedenin iyi korunması gerektiğini düşünüyorlardı. Bu nedenle kimi cesetleri mumyalamış ve firavunlarının ölü bedenlerini özenle saklamışlardır. Eski Mısırlıların geleneğinde kişinin ruhsal varlığı çeşitli kısımlar halinde ele alınmış ve çeşitli terimlerle belirtilmiştir. Bu terimlerin ifade ettikleri anlamlardan bazıları hakkında ejiptologlar arasında tam anlamıyla bir düşünce birliği oluşmamıştır. Eski Mısır geleneğinde insan varlığının çeşitli kısımlarını belirten terimlerden bazıları ve belirttikleri anlamlar şunlardır: <ul><li>Ha (bazen çoğulu haw): Jat olarak da yazılır. Kişinin fiziksel beden (etten) kısmıdır. Daha çok memelilerin vücudu için kullanılan bir terimdir.</li> <li>Ib: Ab olarak da yazılır. Ruhsal varlığın düşünce ve coşkularla ilgili unsurudur, <a href="/wiki/Kalp_sembol%C3%BC" class="mw-redirect" title="Kalp sembolü">kalp sembolüyle</a> simgelenir.</li></ul> <div style="float:right"> <table cellpadding="0" cellspacing="0" style="float:{{{hiza}}}; clear:{{{hiza}}}; margin:5px; border:2px solid {{hiyero/{{{dönem}}}/kenarrengi}};"> <tbody><tr> <td style="border-bottom:2px solid {{hiyero/{{{dönem}}}/kenarrengi}}; background:{{hiyero/{{{dönem}}}/arkaplanrengi}}; padding:5px; text-align:center;"><a href="/wiki/M%C4%B1s%C4%B1r_hiyeroglifleri" title="Mısır hiyeroglifleri">Hiyeroglif olarak:</a> Ka </td></tr> <tr> <td style="text-align:center;text-valign:middle;padding:10px;"><table class="mw-hiero-table mw-hiero-outer" dir="ltr"><tbody><tr><td> <table class="mw-hiero-table"><tbody><tr> <td><img class="skin-invert" style="margin: 1px;" src="/w/extensions/wikihiero/img/hiero_D28.png?cf7bf" height="24" title="D28" alt="D28" /></td><td><img class="skin-invert" style="margin: 1px;" src="/w/extensions/wikihiero/img/hiero_Z1.png?4dc06" height="16" title="Z1" alt="Z1" /></td></tr></tbody></table> </td></tr></tbody></table> </td></tr> </tbody></table></div><div style="clear:left"></div> <ul><li><a href="/wiki/Ka" class="mw-disambig" title="Ka">Ka</a>: Yaşamın ölümsüz ve evrensel öğesinin bir parçasıdır. Geleneklerdeki “evrensel yaşam gücü” kavramına, <a href="/wiki/Teozofi" title="Teozofi">Teozofi</a>'deki <a href="/wiki/Es%C3%AEr" title="Esîr">esîrî</a> -astral beden kavramına ve <a href="/wiki/Deneysel_Spirit%C3%BCalizm" class="mw-redirect" title="Deneysel Spiritüalizm">Deneysel Spiritüalizm</a>'deki <a href="/wiki/Perispri" title="Perispri">perispri</a> kavramına yakın bir anlam içerir. Kişi geliştikçe ka'sı da gelişir. Kişinin ölüm olayında bedenini terk eden kısımdır. Resimlerde insan başlı bir kuş olarak, hiyeroglif yazıda ise bir anlam belirtecek şekilde iki açık kol biçiminde belirtilir.</li> <li>Ba: Batı'daki “can” (İng. soul) kavramına yakın bir anlam içerir. Aynı zamanda kişiyi kendisi kılan öğedir, yani bireysel kişiliktir. Bedenin ölümünden sonra varlığını sürdüren bu unsur, kimi zaman insan başlı <a href="/wiki/%C5%9Eahin" title="Şahin">şahinle</a>, kimi zaman düz gagalı tepesiz (sorguçsuz) bir kuş olarak betimlenir.</li> <li>Ren: Kişinin adını gösteren kısım ya da öğedir.</li> <li>Sheut: Shuyt ya da khaibit olarak da yazılır. Kişinin kesinlikle var olan “gölge”sidir. Siyaha boyanmış küçük bir insan figürüyle betimlenir .</li> <li>Aj: Işığa bağlı olan öğedir r.Tepeli ibis kuşuyla betimlenir.</li> <li>Sekem: Sekhem olarak da yazılır. Kişide Tanrısal Yeti'nin ve Tanrısal Güç'ün oluşmasıdır. <a href="/wiki/%C4%B0nisiyasyon" class="mw-redirect" title="İnisiyasyon">İnisiyasyonla</a> ve büyük çabalar sonucunda elde edilebilir.Ancak tanrıların gücünü yeryüzünde elde etmiş olanlara verilir.</li></ul> <div style="float:right"> <table cellpadding="0" cellspacing="0" style="float:{{{hiza}}}; clear:{{{hiza}}}; margin:5px; border:2px solid {{hiyero/{{{dönem}}}/kenarrengi}};"> <tbody><tr> <td style="border-bottom:2px solid {{hiyero/{{{dönem}}}/kenarrengi}}; background:{{hiyero/{{{dönem}}}/arkaplanrengi}}; padding:5px; text-align:center;"><a href="/wiki/M%C4%B1s%C4%B1r_hiyeroglifleri" title="Mısır hiyeroglifleri">Hiyeroglif olarak:</a> Ba </td></tr> <tr> <td style="text-align:center;text-valign:middle;padding:10px;"><table class="mw-hiero-table mw-hiero-outer" dir="ltr"><tbody><tr><td> <table class="mw-hiero-table"><tbody><tr> <td><img class="skin-invert" style="margin: 1px;" src="/w/extensions/wikihiero/img/hiero_G53.png?ceb67" height="36" title="G53" alt="G53" /></td><td><img class="skin-invert" style="margin: 1px;" src="/w/extensions/wikihiero/img/hiero_Z1.png?4dc06" height="16" title="Z1" alt="Z1" /></td></tr></tbody></table> </td></tr></tbody></table> </td></tr> </tbody></table></div><div style="clear:left"></div> <ul><li>Khu: Akh, akhu, ikhu ya da sahu olarak da yazılır. Ölen kişinin ka ve ba'sının birleşimidir. Varlığın eski biçimine dönüşü söz konusudur. Ka, khu ve ba bir bütündür. Khu ölümden sonra kasının içine geri döner. Evrende düzeni sağlayan khudur.</li> <li>Sekhu: Khat olarak da yazılır. Kişinin fiziksel kalıntılarını belirtir.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Eski_İran">Eski İran</h3>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=4" title="Değiştirilen bölüm: Eski İran" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=4" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Eski İran">kaynağı değiştir</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Faravahar.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Faravahar.svg/220px-Faravahar.svg.png" decoding="async" width="220" height="118" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Faravahar.svg/330px-Faravahar.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Faravahar.svg/440px-Faravahar.svg.png 2x" data-file-width="560" data-file-height="300" /></a><figcaption></figcaption></figure> Bünyesinde gerek Orta-Asya, gerekse <a href="/wiki/Mezopotamya" title="Mezopotamya">Mezopotamya</a>'dan alınmış kültürel öğeleri barındırmış antik İran'da bölgenin geleneklerine damgasını vurmuş en önemli dini öğreti M.Ö. 7. yüzyılda ortaya çıkan Zerdüştlük olmuştur. Antik İran geleneklerinde insan varlığı şu öğelerden oluşuyordu: <ul><li>Tanū: Fiziksel beden.</li> <li>Ahu: Canlandırıcı güç.</li> <li>Vyāna: Yaşam soluğu.</li> <li>Manah: Bilinç ya da ruh.</li> <li>Ruvan (Avestan urvan):Can.</li> <li>Fravarti (Avestan <a href="/wiki/Frava%C5%9Fi" title="Fravaşi">fravaşi</a>): Koruyucu ruh ya da koruyucu melek. Bu, kişinin bir öğesi olmaktan çok, kişiye yaşamı boyunca yardımcı olan <a href="/wiki/Hami_varl%C4%B1k" title="Hami varlık">hami varlıktı</a>.</li> <li>Dianā (Avestan daēnā): Ruhsal duble.<a href="#cite_note-Britannica/Iranian_religion-12">[12]</a></li></ul> Ölüm sonrası yargılanmanın önem taşıdığı <a href="/wiki/Zerd%C3%BC%C5%9Ftl%C3%BCk" class="mw-redirect" title="Zerdüştlük">Zerdüştlük</a> inancında kişinin dünya yaşamında yaptıklarından sorumlu tutulan ruvan'dı; dolayısıyla gelecek yaşamında ödül veya ceza ile karşılaşacak olan da ruhsal varlığın bu öğesiydi.<a href="#cite_note-Britannica/Iranian_religion-12">[12]</a> Zerdüştlüğün kutsal metinlerinde şöyle denir: “Adil kişinin canı ölümsüzlük içinde hep sevinçli olacak, fakat yalancı canı kesinlikle işkence görecek. <a href="/wiki/Ahura_Mazda" title="Ahura Mazda">Ahura Mazda</a> (Bilge Tanrı) bu yasaları kendi egemen yetkisiyle takdir etmiştir.” Zerdüştcülük öncesi dönemde de İran'daki eski kabileler, ölmüşlerine ilgi gösterir, onlara büyük olasılıkla yeraltı dünyasında kullanmaları için çeşitli objeler sunarlardı.<a href="#cite_note-13">[13]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Eski_Yunan_ve_Roma">Eski Yunan ve Roma</h3>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=5" title="Değiştirilen bölüm: Eski Yunan ve Roma" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=5" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Eski Yunan ve Roma">kaynağı değiştir</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Wolf_von_Hoyer,_Psyche.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Wolf_von_Hoyer%2C_Psyche.jpg/220px-Wolf_von_Hoyer%2C_Psyche.jpg" decoding="async" width="220" height="467" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Wolf_von_Hoyer%2C_Psyche.jpg/330px-Wolf_von_Hoyer%2C_Psyche.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Wolf_von_Hoyer%2C_Psyche.jpg/440px-Wolf_von_Hoyer%2C_Psyche.jpg 2x" data-file-width="1081" data-file-height="2297" /></a><figcaption>Psyche, Wolf von Hoyer, 1842, Münih</figcaption></figure> Eski Yunan geleneğinde <a href="/wiki/%C4%B0lyada" title="İlyada">İlyada</a>'nın yazıldığı zamanlarda, psyche <a href="/wiki/Latince" title="Latince">Latince</a>'deki animagibi, “soluk” anlamına geliyordu. Ruh kavramı da phrenes sözcüğüyle belirtiliyordu. Yunanlar zamanla ruh dedikleri olgunun farklı kısımları, farklı prensipleri ve farklı güç ya da yetileri olduğunu düşünerek bunlar arasında ayrım yapmaya ve ruhun bu içsel olan özelliklerinin farklı adlarla adlandırmaya başladılar. <a href="/wiki/Pisagor" title="Pisagor">Pisagor</a>'un öğretisinde psişe (psyche) "yaşamsal güç"e ve duyumsal duyarlılığa, nous ise bilinçsel (entelektüel) yeteneğe karşılık geliyordu. <a href="/wiki/Platon" title="Platon">Platon</a>'un öğretisinde de bu anlayışa paralellik görülür. <a href="/wiki/Aristoteles" title="Aristoteles">Aristo</a> ise bir ayrım yaparak, nous'u aktif bilincin pasif bilinci olarak kabul etmiştir ki, bu kavram sonradan yapılan yorumlarda <a href="/wiki/Logos" title="Logos">Logos</a>'a ya da <a href="/wiki/Tanr%C4%B1" title="Tanrı">Tanrı</a>'ya özdeş kabul edilmiştir.<a href="#cite_note-SS-14">[14]</a> “Semavi alemdeki saf soluk olarak belirtilen ve Tanrısal ortamda (<a href="/wiki/Cennet" title="Cennet">cennette</a>) yaşamaya çağrılacak” bir ruh kavramını dile getiren pneuma kavramı ancak <a href="/wiki/Teoloji" class="mw-redirect" title="Teoloji">Teolojik</a> eğilimli edebiyatın görünmesiyle başlamıştır. Pneuma <a href="/wiki/Antik_Roma" title="Antik Roma">Romalılar</a>'da spiritustu. Pneuma'nın doğasında var olan ateş, dünyevi bir yanmayla ilgili olmayan, <a href="/wiki/Es%C3%AEr" title="Esîr">esîrin</a> saf ateşi olarak kabul edilirdi. Hava ve yaşamsal ısının karışımı gibi görülen pneuma sık sık esîrin saf ateşi ile özdeş tutulmuş veya onunla ilgili görülmüştür. Örneğin Aristo'nun kabul ettiği sistemdeki “evrenin canı” bu saf, <a href="/wiki/Es%C3%AEr" title="Esîr">esîrî</a> (aether) ateştir. Fakat evrenin tek bir canlı varlığa indirgenmesi fikrinin kaynağı muhtemelen Pisagor'du. Bu fikir Platon aracılığıyla <a href="/wiki/Stoac%C4%B1l%C4%B1k" title="Stoacılık">Stoacılar</a>'a da geçmiştir.<a href="#cite_note-SS-14">[14]</a> Antik Çağ'da ruhçu felsefeyi işlemiş filozoflar arasında Anaximenes, Pisagor, Empedokles, Herakleitos, Sokrates, Platon sayılabilir. <a href="/wiki/Homeros" title="Homeros">Homeros</a>'a göre insan varlığının iki canı vardı; bunlar thumos ve psychè idi. <ul><li>Thumos (« can-kan ») Homeros'un yazılarında, kan ve solukla ilişkilendirilir. İnsan varlığının yaşamsal kapasitesini, tam olarak kişinin dış âlemle etkileşim kapasitesini belirtir. Arzu etmeye, davranmaya, kişinin kendini dış âlemde belirtmesine iten öğedir. İnsan iyice bunaldığı anlarda thumos'u ile diyalog kurabilir. Bazı organlarda oturur ve ölümden sonra ortadan kaybolur (bedeni terk eder).<a href="#cite_note-broxton-15">[15]</a> '.<a href="#cite_note-safty-16">[16]</a></li> <li>Psyche (« can-nefes ») kavramı ise, <a href="/wiki/Homeros" title="Homeros">Homeros</a>'un yazılarında, uyku, baygınlık ve ölüm kavramlarıyla ilişkilendirilir. İnsandaki tanrısal kıvılcım o olmamakla birlikte, tanrısal kıvılcımın gölgesidir (skia), duyarlı bir yapıya sahiptir. İnsanlar ile ölümsüz tanrılar arasındaki önemli bir farktır (eski Yunan geleneğine göre ilahların gölgesi olmaz). Homeros'a göre, insan bayıldığında psyche bedenden ayrılıyordu. Ölüm olayında ise psyche bedenden ayrılıp, bedenin gölgesi biçiminde yeraltı âlemine (<a href="/wiki/Hades" title="Hades">Hades</a>'e) gidiyordu. Ölümden sonra kim olduğunu unutsa da, varlığını <a href="/wiki/Hades" title="Hades">Hades</a>'te (eski Yunan cehennemi) sürdürüyordu. Ölülerin psycheleri yaşayan insanlara öyle çok benziyordu ki, <a href="/wiki/Achilleus" class="mw-redirect" title="Achilleus">Achilleus</a> kendisine görünüp konuşan ölü <a href="/wiki/Patroklos" title="Patroklos">Patroklos</a>'un psychesine sarılmayı denemiş ama başaramamıştı.<a href="#cite_note-17">[17]</a></li></ul> <a href="/wiki/Orfe" class="mw-redirect" title="Orfe">Orfe</a>'nin öğretisinde ise psyche insan varlığının ulu ve tanrısal kısmı olan candır, ölümsüzdür, fiziksel bedende olduğunda (cismani dünyada yaşarken) acı çeker ve kendisini özgür kılacak kurtuluş yolunda ilerler.<a href="#cite_note-18">[18]</a> M.Ö. 5. yüzyılda ortaya çıkan, Orfik Misterler <a href="/wiki/Orfizm" title="Orfizm">Orfizm</a> olarak bilinen dini akımda ruh göçünün ilke edinildiği görülmektedir. Kimilerince Orfe'nin kurucusu olduğu ileri sürülen bu dini akımda insanın hem tanrısal ve göksel hem de düşmancıl ya sapkınca etkiler altında olduğu kabul ediliyordu. Bu dinde amaç, tamamıyla tanrısal duruma gelmekti; bu da <a href="/wiki/Titan" title="Titan">Titanlarla</a> simgelenen dünyevi, fiziksel tutkuları, bedensel istekleri yenerek kurtuluşa varmak ve dünyadaki doğum-ölüm çevriminden kurtularak dünyada bir daha doğmamakla olanaklıydı.<a href="#cite_note-19">[19]</a> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Viceroy_Butterfly.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Viceroy_Butterfly.jpg/130px-Viceroy_Butterfly.jpg" decoding="async" width="130" height="101" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Viceroy_Butterfly.jpg/195px-Viceroy_Butterfly.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/55/Viceroy_Butterfly.jpg/260px-Viceroy_Butterfly.jpg 2x" data-file-width="1027" data-file-height="795" /></a><figcaption>Antik Yunan'da ruhla en çok ilişkilendirilen sembollerden biri kelebekti. Kelebeğin böyle bir sembol seçilmesindeki ana neden, başkalaşım geçiren bir canlı olmasıydı.</figcaption></figure> M.Ö. 6. yüzyılda, Mısır ve <a href="/wiki/Babil" title="Babil">Babil</a>'de bulunmuş <a href="/wiki/Pisagor" title="Pisagor">Pisagor</a> İtalya ve Yunanistan'da ruhla ilgili eski kavramları geliştirmiştir. Pisagor ve izleyicileri ruh göçü öğretisini savunuyorlardı.<a href="#cite_note-20">[20]</a> Pisagor'un bu ruh göçü görüşünü M.Ö. 583 doğumlu Syros'lu Pherekydes'den ya da Mısır'da aldığı eğitimden edindiği ileri sürülür.<a href="#cite_note-21">[21]</a> Bu ruh göçü öğretisinde ruha bir özerklik yöneltilmişti. Bu öğretiye göre amaç, ölümsüz olan ruhu, ruh için bir hapishane sayılan bedenin tutsağı olmaktan kurtarmaktı. Dünyada bedenlenen ruhların gelişim ereği, sonuçları yaşanılacak yanılgılarda.arınarak, tanrılar âlemine girmeye pay elde etmek ve böylece tanrılar evrenine erişerek yeniden tanrısal yapıdaki ilk durumuna dönüşünü edinmekti. <a href="/wiki/Pisagor" title="Pisagor">Pisagor</a>'un ruh göçüne ilişkin görüşü, sonradan, <a href="/wiki/Pisagorculuk" title="Pisagorculuk">Pisagorcu</a> derneklerden ve <a href="/wiki/Eleusis" class="mw-redirect" title="Eleusis">Eleusis</a> Gizemleri<a href="#cite_note-22">[22]</a><a href="#cite_note-23">[23]</a> toplululuklarından düşünceler edinmiş olduğu bilinen olan ünlü filozof <a href="/wiki/Platon" title="Platon">Platon</a> tarafından da belirtilmiştir. Buna karşılık Platon'un öğrencisi <a href="/wiki/Aristoteles" title="Aristoteles">Aristo</a> öğretmeninin ruh ve beden ikilemine karşı çıkmış, ruh ve bedenin madde evreninde asla ayrıştırılamayacağını, ikisinin de aynı varlığın değişik veçheleri olduğu düşüncesini savunmuştur. <a href="/wiki/Empedokles" title="Empedokles">Empedokles</a> ve <a href="/wiki/Herakleitos" class="mw-redirect" title="Herakleitos">Herakleitos</a> ruhu ateşe benzetmişlerdir. Ruh göçü fikri bu filozoflarda da bulunur. Bunlar ruh göçü görüşünü, ruh göçü kavramındaki gibi değil, ruhun gitgide daha gelişmiş vücutlarda bedenlenmesi (sıra ile bitki, hayvan ve insan basamaklarından geçmesi) şeklinde kabul etmişlerdir. <a href="/wiki/Epik%C3%BCr" title="Epikür">Epikür</a>'e göre, can fizikselleşmiş ve ölümlü duruma gelmiştir. O, vücuttaki bir atom yayılımıdır. Platon ve Aristo'ya karşı olarak, canın evrensel bir bütünün, yani Tanrısal Can'ın bir parçası olduğunu kabul etmeyen Epikür'e göre, tanrılar beşeri şeylerle uğraşmazlar. <a href="/wiki/Stoac%C4%B1l%C4%B1k" title="Stoacılık">Stoacılık</a>'ta “tüm evren oluşan bütün” bir bedendir. Bu beden kavramı çağdaş kabullerimizde alışık olmadığımız bir kavramdır. Stoacı kabulde ruh bir tür soluk (“pneuma”) olarak belirtilir. Ruh bir alev ya da ateştir, daha doğrusu aslında tanrısal soluğun bir parçası olan, ateşten bir soluktur. <a href="/wiki/Aristoxenus" class="mw-redirect" title="Aristoxenus">Aristoxenus</a>'a göre, can, şarkıdaki ve lirle oluşturulan müzikteki armoniyi andırır şekilde, bir tür bedensel nabız atışlarıdır. Doğası ve düzeni nedeniyle vücuttan, şarkılardaki makamlara (tonlara) benzer bir devinimsel gam yayınlanmaktadır.<a href="#cite_note-24">[24]</a> Bu görüş ile Pisagor'un öğretisindeki “<a href="/wiki/K%C3%BCrelerin_m%C3%BCzi%C4%9Fi" title="Kürelerin müziği">kürelerin müziği</a>” adıyla bilinen “kürelerin armonisi” önermesi arasında bir benzerlik ya da paralellik olduğu söylenebilir. (Pisagor'un bu önermesinde dokuz kozmik siferin, hareketleriyle, algılayamadığımız, uyumlu bir ses oluşturduğu öne sürülür.) <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Filozoflarda_ruh_kavramı">Filozoflarda ruh kavramı</h2>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=6" title="Değiştirilen bölüm: Filozoflarda ruh kavramı" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=6" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Filozoflarda ruh kavramı">kaynağı değiştir</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sokrat_ve_Platon">Sokrat ve Platon</h3>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=7" title="Değiştirilen bölüm: Sokrat ve Platon" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=7" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Sokrat ve Platon">kaynağı değiştir</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Head_Platon_Glyptothek_Munich_548.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Head_Platon_Glyptothek_Munich_548.jpg/220px-Head_Platon_Glyptothek_Munich_548.jpg" decoding="async" width="220" height="306" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Head_Platon_Glyptothek_Munich_548.jpg/330px-Head_Platon_Glyptothek_Munich_548.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Head_Platon_Glyptothek_Munich_548.jpg/440px-Head_Platon_Glyptothek_Munich_548.jpg 2x" data-file-width="1619" data-file-height="2251" /></a><figcaption>Platon</figcaption></figure> Sokrat'a göre insan ruhu görünmez ve ölümsüzdü, bedeni gönderen ve yöneten ruhtu.<a href="#cite_note-25">[25]</a> Düşüncelerinin esin kaynağının kendi Daimon'u olduğunu bildiren Sokrat, <a href="/wiki/Vicdan" title="Vicdan">vicdan</a> ya da vicdan sesi anlamını bir başka terimle, Daimon'un bakışımı anlamındaki daimonion terimiyle belirtirdi.<a href="#cite_note-26">[26]</a> Sokrat'a göre evren, şans eseri değil, ussal bir düzene göre kurulmuştu. Öğretmeni <a href="/wiki/Sokrat" class="mw-redirect" title="Sokrat">Sokratın</a> sözlerini kaynak olarak kullanan <a href="/wiki/Platon" title="Platon">Platon</a> ruhu kişinin özü, nasıl davranacağımıza karar veren varlık olarak kabul etmiştir. O, bu özü, varlığımızın cismani olmayan (cisimler evreninde yer işgal etmeyen) ve sonsuz yönü olarak ele almıştır. Çünkü Platon'a göre, bedenler ölse de ruh yeni bedenlerde sürekli olarak yeniden doğmaktadır (<a href="/wiki/Reenkarnasyon" title="Reenkarnasyon">reenkarnasyon</a>).<a href="#cite_note-27">[27]</a> Platon ruhu üçlü bir yapıda ya da üç özellikli olarak ele almıştır: <ul><li><a href="/wiki/Logos" title="Logos">Logos</a> ya da nous (düşünce, ruhun <a href="/wiki/Bilin%C3%A7" title="Bilinç">bilinçsel</a>, ussal etkinlik kısmı ya da özelliği). Ölümsüz olan, ruhun bu kısmıdır. Platon bu bilgiyi Phèdre adlı eserinin “arabacı ve hayvanı koşma” mitinde açıklar.</li> <li>Thumos ya da thymos (ruhun coşkularla ilgili etkinlik kısmı ya da coşku özelliği, erillik)</li> <li>Eros ya da epithumia (ruhun düşük düzeye özgü iştah, tutku, istek ve arzularla ilgili etkinlik kısmı ya da özelliği, dişillik)<a href="#cite_note-28">[28]</a></li></ul> Bu üçünden her birinin, ruhun dengeli ve huzurlu olmasında bir fonksiyonu vardır. Bu üçlemede bilinç ve usla özdeş tutulan <a href="/wiki/Logos" title="Logos">logos</a>, “tutku ve ruh atları”nı dengeli bir şekilde süren “iki atlı at arabası” sürücüsüne benzetilir; usun galip gelmesini ve dengenin en üst düzeyde olmasını sağlar. Thymos coşku güdülerimizi içerir, bizi cesaret ile şan ve onur eylemlerine yönlendiren odur. Kontrolsüz bırakıldığında bizi hubris'e (en tehlikeli <a href="/wiki/Hata" title="Hata">hatalara</a>) yönlendirir. Eros ise insanları temel bedensel gereksinimlerinin ötesindeki arayışlara iten hırslarla özdeştir. Tutkularımızın bize egemen olduğu vakit bizi aşırı zevk tutkunu durumuna getirir ki, bu da çeşitli biçimler altında aşırı zevke dalmamızla sonuçlanır. (Eski Yunan düşüncesinde bu, ilkel bir vahşilik biçimi kabul edilirdi.) Platon'a göre önceden “idealar evreninde”nde tanrılarla birlikte bulunan ruh ya da can, yeryüzünde doğmakla o evrenden fiziksel evrene düşmüş bir yaratık konumundandır. Platon'un ruh göçü kavramına göre, ruhlar, gelişim düzeylerine bağlı olarak, bedenin ölümünden sonra ya <a href="/wiki/%C4%B0dealar_kuram%C4%B1" class="mw-redirect" title="İdealar kuramı">idealar evrenine</a> dahil olurlar ya da gereken gelişim düzeyini elde edene kadar yeniden yeryüzünde yeni bedenlerde doğmaya devam ederler. Platoncular ruhları tanrılara benzetmekle birlikte değişim gösterdiğini kabul ederler.<a href="#cite_note-Britannica/Soul-1">[1]</a> <a href="/wiki/Hermetizm" title="Hermetizm">Hermetizm</a>'i açıklayan kitaplardan biri olan Corpus Hermeticum'a göre, psyche beden içinde, nous psyche içinde, logos da nous içinde bulunur.<a href="#cite_note-29">[29]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Aristo">Aristo</h3>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=8" title="Değiştirilen bölüm: Aristo" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=8" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Aristo">kaynağı değiştir</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Aristotle_Altemps_Inv8575.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Aristotle_Altemps_Inv8575.jpg/130px-Aristotle_Altemps_Inv8575.jpg" decoding="async" width="130" height="174" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Aristotle_Altemps_Inv8575.jpg/195px-Aristotle_Altemps_Inv8575.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Aristotle_Altemps_Inv8575.jpg/260px-Aristotle_Altemps_Inv8575.jpg 2x" data-file-width="1700" data-file-height="2275" /></a><figcaption><a href="/wiki/Aristoteles" title="Aristoteles">Aristoteles</a></figcaption></figure> Platon'dan sonra, <a href="/wiki/Aristoteles" title="Aristoteles">Aristo</a> da ruhu varlığın özü olarak tanımlamış olmakla birlikte, Platon'dan ve dinsel geleneklerden farklı olarak, canın ayrı bir varlık (antite, cevher) oluşuna karşı çıkmıştır.<a href="#cite_note-30">[30]</a> Birçok filozofun yanı sıra, öğretmeni Platon'a da karşı çıkan Aristo'ya göre ruh ve bedeni iki ayrı gerçeklik olarak değil, tek bir cevher olarak ele almak gerekir. Bu cevher, madde olarak bedene (-ki o enerji halindedir-), biçim olarak ruha (-ki o eylem halindedir-) sahiptir. Aristo'nun görüşüne göre, can; ancak canlı bir vücudun gerçekliği olduğundan, ölümsüz olamazdı. Aristo, Latince adı De Anima olan Perì Psūchês ("Can Üzerine") adlı çalışmasında can kavramı hakkındaki görüşlerini ayrıntılı olarak açıklamıştır. Fakat Aristo'nun insan ruhunun ölümlü olup olmadığına ilişkin görüşleri hakkında tartışma hâlen sürmektedir. Çünkü Aristo bu eserinin sonlarında insan ruhunun bir parçası olarak kabul ettiği “zeka”,”akıl” ya da “zihin”in (İn. intellect) bedenden ayrı tutulabilir ve ebedi olduğunu açıklamıştır.<a href="#cite_note-31">[31]</a> Aristo ruhu maddeden ayrıştırılamaz olarak görmekle birlikte, ortaya koyduğu ruh kavramı günümüzde tam olarak anlaşılmış değildir.<a href="#cite_note-Britannica/Soul-1">[1]</a> Ayrıca, Aristo'cu akıl ya da zihin (İn. intellect) doktrini <a href="/wiki/Antik_%C3%A7a%C4%9F" class="mw-redirect" title="Antik çağ">antik çağın</a> geç dönemlerinde Platonculuk ile bağdaştırılmaya çalışılmıştır.<a href="#cite_note-Britannica/Soul-1">[1]</a> Aristo'nun ruh kavramında ruh, kimi yorumlara göre, vejetatif, hissî ve zihnî olarak üç kısımlı ve aşamalı biçimde ele alınır, kimi yorumlara göre de ruh, dört kısımlıdır ya da dört güce sahiptir: Bunlardan “akli taraf”ta yer alanlar hesap kısmı (gücü) ve ilim kısmıdır (gücü) ki, karar alırken bunlar kullanılır. “Akli olmayan taraf”ta yer alanlar ise istek kısmı (gücü) ve irade-dışı kısmıdır ki, ihtiyaçlarımızın belirlenmesinden bunlar sorumludur. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="İbni_Sina">İbni Sina</h3>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=9" title="Değiştirilen bölüm: İbni Sina" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=9" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: İbni Sina">kaynağı değiştir</a>]</div> Aristo'yu izleyen <a href="/wiki/%C4%B0slam" title="İslam">İslam</a> filozof ve hekimlerinden <a href="/wiki/%C4%B0bni_Sina" class="mw-redirect" title="İbni Sina">İbni Sina</a> ve İbni el Nefis (Ibn al-Nafis), ruh hakkında Aristo'nunkinden farklı bir <a href="/wiki/Teori" title="Teori">teori</a> ortaya koymuşlar, ruh (İn. spirit) ve can (İn. soul) arasında bir ayrım yapmışlardır.<a href="#cite_note-32">[32]</a> Özellikle İbni Sina'nın ruhun doğası hakkındaki öğretisi <a href="/wiki/Skolastik" class="mw-redirect" title="Skolastik">Skolastikler</a> üzerinde bir hayli etkili olmuştur. İbni Sina'ya göre ruh bedenden ayrı bir manevi cevherdir, bedeni bir alet olarak kullanır. İbni Sina'nın ruhun maddi bedenden ayrı, manevi bir cevher olduğunu ve kişinin kendini idrakini göstermek üzere verdiği ünlü örnek, “insan-ı tair” (uçan insan) adıyla bilinmekte olup Orta Çağ'da tüm Batı'da kullanılmıştır. Bu örnekte, okuyucularından, kendilerini hiçbir <a href="/wiki/Duyum" title="Duyum">duyumsal</a> temas olmaksızın, tüm duyumlardan yalıtılmış halde, gökte (havada) asılı olarak tasavvur etmelerini ister: Bu durumdaki kişi hiçbir maddi temas olmadığı halde hâlen kendini idrak etmektedir. Şu halde nefsin (zât) maddeye, yani herhangi bir fiziksel eşyaya bağlı olması fikri mantıklı değildir ve ruh tek başına bir cevherdir. (Burada “ben dünyanın yoğun-kaba maddesinde olmasam da varım” kavramı işlenir.) İbni Sina'nın yaptığı bu "düşünme yoluyla kanıtlama" çalışması daha sonra <a href="/wiki/Ren%C3%A9_Descartes" title="René Descartes">René Descartes</a> tarafından daha basitleştirilerek, <a href="/wiki/Epistemoloji" title="Epistemoloji">epistemolojik</a> terimlerle şöyle ifade edilmiştir: “Kendimi dışımdaki varsayılan tüm eşyadan soyutlayabilirim, fakat kendi şuurumdan asla (soyutlayamam).”<a href="#cite_note-33">[33]</a> İbni Sina'ya ve kendisinin de dahil olduğu <a href="/wiki/Neoplatonizm" class="mw-redirect" title="Neoplatonizm">Neo-Platoncular</a>'a göre, ruhun ölümsüz oluşu bir amaç değil, doğasının bir gereği ve sonucudur.<a href="#cite_note-34">[34]</a> İbni Sina, On Sefirot'a benzer tarzdaki, “On zeka” (les Dix intelligences) adıyla bilinen varsayımında yaratılışın intişar (emanasyon)<a href="#cite_note-35">[35]</a> tarzındaki gerçekleşmesine ve <a href="/wiki/Melek" title="Melek">melekler</a> <a href="/wiki/Hiyerar%C5%9Fi" title="Hiyerarşi">hiyerarşisine</a> değinir.<a href="#cite_note-36">[36]</a> Vahyi konuşmadan ziyade bir sezgisel irtibat olarak gören İbni Sina'ya göre, <a href="/wiki/Vahiy" title="Vahiy">vahiy</a>, ilham, "haberci <a href="/wiki/R%C3%BCya" title="Rüya">rüya</a>" ve "<a href="/wiki/Durug%C3%B6r%C3%BC" title="Durugörü">durugörü</a> <a href="/wiki/Kehanet" class="mw-redirect" title="Kehanet">kehanetleri</a>" ilahî hikmetin cüzleridir.<a href="#cite_note-37">[37]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Thomas_Aquinas">Thomas Aquinas</h3>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=10" title="Değiştirilen bölüm: Thomas Aquinas" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=10" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Thomas Aquinas">kaynağı değiştir</a>]</div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Dosya:St-thomas-aquinas.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/St-thomas-aquinas.jpg/90px-St-thomas-aquinas.jpg" decoding="async" width="90" height="135" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/St-thomas-aquinas.jpg/135px-St-thomas-aquinas.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/St-thomas-aquinas.jpg/180px-St-thomas-aquinas.jpg 2x" data-file-width="4004" data-file-height="6000" /></a><figcaption></figcaption></figure> Aristo ve İbni Sina'yı izleyen Hristiyan filozof ve teoloğu <a href="/wiki/Thomas_Aquinas" title="Thomas Aquinas">Thomas Aquinas</a> ruhu vücudun ilk prensibi (kaynağı) olarak kabul eder. <a href="/wiki/Epistomoloji" class="mw-redirect" title="Epistomoloji">Epistomolojik</a> teorisi, zeka sahibi ruhun tüm maddi şeyleri biliyor oluşu ve kendisinde hiçbir maddi unsur olmayan ruhun kesinlikle cismani olmayışı üzerine kuruludur. Vücuttan ayrı olması nedeniyle de, ruhun varlığı vücuda bağlı değildir, yani varlığını fiziksel beden olmasa da sürdürür. İnsan varlığının akla sahip ruhu var olduğuna ve maddeden oluşmadığına göre, hiçbir doğal süreçle yok edilemez. Thomas Aquinas ayrıntılı Aristo'cu teorisini ve ruhun ölümsüzlüğüne ilişkin tüm iddialarını “Summa Theologica” adındaki ünlü çalışmasının “Question 75” bölümünde açıklamıştır. Thomas Aquinas'a göre biri maddi, diğeri maddi olmayan iki unsurdan oluşan insan varlığı, bir yandan tümüyle maddeye dalmış durumda olup zaman ve mekânın yasalarına tâbidir, bir yandan da hiç maddi olmayıp, aklı vasıtasıyla zaman ve mekâna hükmedebilir. <a href="/wiki/Skolastik" class="mw-redirect" title="Skolastik">Skolastiklere</a>, özellikle Thomas Aquinas'ın izleyicilerince benimsenen Thomist düşünceye göre, insan ruhu faaliyeti bakımından üç kısımda ele alınabilir: <ul><li>Vejetatif kısım: Üreme ve beslenme faaliyetlerini sevk ve idare eden, en kaba kısımdır.</li> <li>Duyu organlarını düzenleyen duyumsal kısım.</li> <li>Bilgi (intellectus) ve sevgiyle ilgili yüksek işlemlere bağlı olan akli kısım.<a href="#cite_note-SS-14">[14]</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Geç_Batı_düşüncesinde_ruh_kavramı">Geç Batı düşüncesinde ruh kavramı</h3>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=11" title="Değiştirilen bölüm: Geç Batı düşüncesinde ruh kavramı" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=11" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Geç Batı düşüncesinde ruh kavramı">kaynağı değiştir</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Frans_Hals_-_Portret_van_Ren%C3%A9_Descartes.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Frans_Hals_-_Portret_van_Ren%C3%A9_Descartes.jpg/220px-Frans_Hals_-_Portret_van_Ren%C3%A9_Descartes.jpg" decoding="async" width="220" height="269" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Frans_Hals_-_Portret_van_Ren%C3%A9_Descartes.jpg/330px-Frans_Hals_-_Portret_van_Ren%C3%A9_Descartes.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Frans_Hals_-_Portret_van_Ren%C3%A9_Descartes.jpg/440px-Frans_Hals_-_Portret_van_Ren%C3%A9_Descartes.jpg 2x" data-file-width="817" data-file-height="1000" /></a><figcaption>René Descartes</figcaption></figure> Tarihsel süreç boyunca ruh kavramını açıklama konusunda çeşitli girişimlerde bulunulmuştur. Felsefi idealizmin düalist açıklaması, <a href="/wiki/Gnostik" title="Gnostik">gnostik</a> açıklama ve <a href="/wiki/Varolu%C5%9F%C3%A7u" class="mw-redirect" title="Varoluşçu">varoluşçu</a> açıklama bunlardan yalnızca bazılarıdır. Antik çağın maddecilerine göre ruh, canın akli kısmıdır. 17. ve 18. yüzyıl maddecileri (Hobbes, Locke, La Mettrie) ise ruhu yalnızca duyumsal bilginin bir çeşidi olarak kabul etmişlerdir. <a href="/wiki/Diyalektik_materyalizm" title="Diyalektik materyalizm">Diyalektik materyalizm</a> ruhsallığı duyumlar bütünü olarak da görmemiş ve maddeden bağımsız bir ruhu kabul etmemiştir. Batı düşüncesinde ruh kavramı hakkındaki görüşlerde ruh ve beden düalitesinin vurgulandığı görülür. <a href="/wiki/Plotinus" class="mw-redirect" title="Plotinus">Plotinus</a>'un görüşünde olduğu gibi, kimi görüşlerde ruh ancak <a href="/wiki/Sezgi" title="Sezgi">sezgisel</a> olarak kavranabilecek akıl-ötesi bir prensiptir (kaynak). Birçok dinsel görüşte de ruh, doğaüstü yani maddi doğanın ötesindeki bir öz olarak kabul edilir. Klasik Alman felsefesinde de ruhun aktif özelliği bireysel şuur etkinliği olarak kabul edilir. Ruhu ilk prensip olarak kabul eden <a href="/wiki/Hegel" class="mw-redirect" title="Hegel">Hegel</a> de, ruhu <a href="/wiki/Zihin" title="Zihin">zihin</a> olarak gerçekleşen bireysel şuurla ilgili görmüş ve "mutlak bilgi"nin peşinde koşan bir varlık olarak kabul etmiştir.<a href="#cite_note-38">[38]</a> Ruhu teori ve pratik faaliyetleri açısından da ele alan Hegel'e göre, ruh kendini bilme sürecinde maddi doğayı aşarak kendisine (zâtına) kadar yükselir. Aşağıda, Batı düşüncesini biçimlendirmiş, 16. yüzyıl ile 20. yüzyıl arasında yaşamış, tanınmış isimlerden bazılarının ruh kavramı hakkındaki görüşleri tek cümleye indirgenerek verilmiştir: <ul><li><a href="/wiki/Ren%C3%A9_Descartes" title="René Descartes">Descartes</a> ruhu “eşyanın zıddı olan düşünen şey” olarak tanımlar.</li> <li><a href="/wiki/Baruch_Spinoza" title="Baruch Spinoza">Spinoza</a> ruhtan “ilahî cevherin özellik ve tarzı” olarak söz eder.</li> <li><a href="/wiki/Gottfried_Leibniz" title="Gottfried Leibniz">Leibnitz</a> ruha “kendi içine kapalı monad (teklik) alevi” adını verir.</li> <li><a href="/wiki/Lessing" class="mw-disambig" title="Lessing">Lessing</a> ruhu “sonsuz soluk” olarak ifade eder.</li> <li><a href="/wiki/Immanuel_Kant" title="Immanuel Kant">Kant</a> ruhu “mutlak olanı idrak etmenin imkânsızlığı”yla niteler.</li> <li><a href="/wiki/Fichte" class="mw-redirect" title="Fichte">Fichte</a> ruhu “bilgi ve fiil” olarak ifade eder.</li> <li><a href="/wiki/Hegel" class="mw-redirect" title="Hegel">Hegel</a> ruhu “fikrin (idea) gelişiminin kendisi” olduğunu söyler.</li> <li><a href="/wiki/Schelling" class="mw-disambig" title="Schelling">Schelling</a> ruhu “mistik kudret” olarak tanımlar.</li> <li><a href="/wiki/Nietzsche" class="mw-redirect" title="Nietzsche">Nietzsche</a> ruhu “kudretin iradesi” olarak ifade eder.</li> <li><a href="/wiki/Freud" class="mw-redirect" title="Freud">Freud</a> ruhu <a href="/wiki/Ego" class="mw-disambig" title="Ego">ego</a> ile <a href="/wiki/S%C3%BCperego" class="mw-redirect" title="Süperego">süperego</a> arasındaki fark olarak belirtir.</li> <li><a href="/wiki/Jaspers" class="mw-redirect" title="Jaspers">Jaspers</a> ruhu <a href="/wiki/Varolu%C5%9F" title="Varoluş">varoluşla</a> tanımlar.</li> <li><a href="/wiki/Martin_Heidegger" title="Martin Heidegger">Heidegger</a> ruhu “orada olmak” olarak ifade eder.</li> <li><a href="/wiki/Bloch" class="mw-disambig" title="Bloch">Bloch</a> “geleceğin kökenindeki gerçekleşme” olarak ifade eder.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="İnsanın_üçlü_yapısı">İnsanın üçlü yapısı</h2>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=12" title="Değiştirilen bölüm: İnsanın üçlü yapısı" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=12" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: İnsanın üçlü yapısı">kaynağı değiştir</a>]</div> <a href="/wiki/Eski_M%C4%B1s%C4%B1r" class="mw-redirect" title="Eski Mısır">Eski Mısırlılar</a> ve <a href="/wiki/%C3%87in" title="Çin">Çinliler</a> insanın ruhsal varlığının, kimi <a href="/wiki/%C5%9Eamanist" class="mw-redirect" title="Şamanist">Şamanist</a> topluluklarda da görüldüğü gibi, esas olarak iki kısımlı olduğunu kabul etmişlerdir.<a href="#cite_note-39">[39]</a> İnsanın ruhsal varlığını iki kısımlı (biri diğerine aracılık yapar) olarak ele alan kültürlerde, dolayısıyla, vücut da söz konusu olduğunda, insan varlığının üçlü bir yapıda ele alındığı görülmektedir. Örneğin bazı eski Yunan filozofları da insan varlığını böyle üçlü bir yapıda ele almışlardır: <a href="/wiki/Nous" title="Nous">Nous</a> (ruh, zihin),<a href="/w/index.php?title=Psikhe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Psikhe (sayfa mevcut değil)">psikhe</a> (“nefes" anlamına gelen, günümüzde psişe terimiyle de belirtilen yaşamsal unsur, psikhos ya da psikhe) ve soma (vücut).<a href="#cite_note-40">[40]</a> Bu üçleme Latincede spiritus, <a href="/w/index.php?title=Animus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Animus (sayfa mevcut değil)">animus</a> (ya da anima)<a href="#cite_note-41">[41]</a> ve corpus biçimini almıştır.<a href="#cite_note-42">[42]</a> Deneysel Spiritüalizm'de ya da <a href="/wiki/Spiritizm" title="Spiritizm">Spiritizm</a>'de ise insan varlığının üçlü yapısı ruh (Fr. esprit), <a href="/wiki/Perispri" title="Perispri">perispri</a> (Fr. perisprit) ve beden (Fr. corps) olarak kabul edilmiştir.<a href="#cite_note-43">[43]</a> İnsan varlığının üçlü bir yapıya sahip olduğu kabul edilen geleneklerden bazıları şunlardır: <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Geb_and_Nut02.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Geb_and_Nut02.jpg/220px-Geb_and_Nut02.jpg" decoding="async" width="220" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Geb_and_Nut02.jpg/330px-Geb_and_Nut02.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Geb_and_Nut02.jpg/440px-Geb_and_Nut02.jpg 2x" data-file-width="2718" data-file-height="1807" /></a><figcaption>Eski Mısır geleneğinde üç âlemi simgeleyen bir tasvir. Mısır geleneğinde, Çin geleneğinde olduğu gibi, diğer geleneklerin aksine Yer eril, Gök dişildir. Üstteki ilahe Göğü, zemine uzanmış olan ilah Yer'i, ikisinin arasında bulunan ilah da aracı âlemi temsil etmektedir. Zemindeki ilahın kalkmış dizi "Dünya Dağı"nı simgeler.<a href="#cite_note-SA-44">[44]</a></figcaption></figure> <ul><li><a href="/wiki/Ok%C3%BCltizm" title="Okültizm">Okültizm</a> geleneğinde ruh–astral beden–fiziksel beden.<a href="#cite_note-okült-45">[45]</a></li> <li>Grek geleneğinde nous-psikhe (psikhos/anemos)-soma.<a href="#cite_note-SS-14">[14]</a><a href="#cite_note-46">[46]</a></li> <li>Roma geleneğinde spiritus-animus (anima)-corpus.<a href="#cite_note-SA-44">[44]</a><a href="#cite_note-47">[47]</a></li> <li>Kuzey Afrika geleneğinde ruh-nefes-vücut.<a href="#cite_note-SS-14">[14]</a></li> <li>Çin geleneğinde ch'i (qi) - shen (hun/po) - ching (jing)<a href="#cite_note-48">[48]</a></li> <li><a href="/wiki/S%C3%A2bi%C3%AElik" title="Sâbiîlik">Sâbiîlik</a> geleneğinde nişimta-ruha-pagria.<a href="#cite_note-49">[49]</a></li></ul> Çeşitli <a href="/wiki/Gelenek" title="Gelenek">geleneklerde</a> de insan varlığını oluşturan bu üç unsura denk gelecek şekilde üç ortam, âlem ya da “plan” biçiminde üçlü bir ayrımın yapıldığı görülmektedir. Bu üçlü sınıflandırmaya geleneklerden şu örnekler verilebilir: <ul><li><a href="/wiki/Hindu" class="mw-redirect" title="Hindu">Hindu</a> geleneğinde tribuvana: Bu (yeryüzü)-Buvas (süptil “plan”ı temsil eden atmosfer)-Svar (tezahürler-ötesi “plan”ı temsil eden Gök).<a href="#cite_note-SA-44">[44]</a><a href="#cite_note-50">[50]</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Eamanizm" title="Şamanizm">Şamanizm</a> geleneğinde Yer-Yeraltı-Gök.<a href="#cite_note-51">[51]</a></li> <li><a href="/wiki/Keltler" title="Keltler">Kelt</a> geleneğinde yeryüzü-ölenlerin bulunduğu yeraltı-zamanın ve mekânın dışındaki âlem Sid.</li> <li>Kuzey Amerika <a href="/wiki/K%C4%B1z%C4%B1lderililer" title="Kızılderililer">Kızılderililerinin</a> geleneğinde insanlar âlemi-ölüler âlemi-yukarı âlem.</li> <li><a href="/wiki/Grek" class="mw-redirect" title="Grek">Grek</a> geleneğinde yeryüzü-yeraltı âlemi (<a href="/wiki/Hades" title="Hades">Hades</a>)-<a href="/wiki/Olimpos" class="mw-disambig" title="Olimpos">Olimpos</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ruh_ile_can">Ruh ile can</h2>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=13" title="Değiştirilen bölüm: Ruh ile can" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=13" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Ruh ile can">kaynağı değiştir</a>]</div> Ruh ile can kavramları arasında kimi kültür, din ve felsefelerde bir ayrım yapılmamış, kimilerinde ise bir ayrım yapılmış olmasına ve bu kavramları belirten iki ayrı ya da birkaç terim olmasına rağmen, söz konusu terimler, çeşitli nedenlerle (aralarındaki farkın muğlak bir mesele olması veya farkı bilmeyenlerce aynı anlamda kullanılması vs.) sık sık aynı kavramı belirtmek üzerine birbirlerinin yerine kullanılagelmişlerdir. Can terimi kimi görüşlerde yalnızca insanlar için ve <a href="/wiki/Aristoteles" title="Aristoteles">Aristo</a>'nun görüşünde olduğu gibi, <a href="/wiki/Zihin" title="Zihin">zihinsel</a> etkinliklerle (örneğin düşünce) ilgili olarak kullanılırken, kimi görüşlerde de bir canlıyı cansızdan ayıran özelliklerle nitelendiğinden, tüm <a href="/wiki/Canl%C4%B1" title="Canlı">canlılar</a> için kullanılır. İnsan varlığını üçlü bir yapıda ele alan kimi görüşlerde ise ruh ile madde (fiziksel beden) arasında “yarı maddi” üçüncü bir unsurun bulunduğu varsayılır. Ruh ise genellikle <a href="/wiki/%C3%96znel" class="mw-redirect" title="Öznel">öznel</a> (sübjektif) bir varlık olarak ele alınır, kişisellik, bireysellik gösterir. <a href="/wiki/Pavlus" title="Pavlus">Pavlus</a>'un ruh (pneuma), can (psyche) ve beden (soma) şeklinde üçlü bir ayrım yaptığı görülür.<a href="#cite_note-52">[52]</a> Pavlus'un Selanikliler'e Birinci Mektup'ta ve Korintoslular'a Birinci Mektup'ta (15/44) yazdıklarına bakılırsa, insan varlığının en ulvi, en yüksek kısmı ruhtur; fakat ruhun beden üzerindeki etkisi psyche aracılığıyla olmaktadır. İlk konsil olan <a href="/wiki/Birinci_Konsil" class="mw-redirect" title="Birinci Konsil">İznik konsili</a> (M.S.325) sırasında erkeğin canı kadar ilahî bir doğası olmamakla birlikte kadının da bir canı olduğu kabul edilmiştir.<a href="#cite_note-53">[53]</a> Önceleri ruh (Fr. l'esprit) düşünceye, can (Fr. l'âme) da hislere bağlanıyordu. 11. canon'da insanın iki canı olduğundan sözediliyordu. 869 yılında İstanbul'da toplanan <a href="/wiki/Ek%C3%BCmenik_Konsil" class="mw-redirect" title="Ekümenik Konsil">konsilde</a> 11. canon'dan ruhun iptal edilmesi (çıkarılması) kararı alındı; bununla birlikte canın ruhsal bir kısmı olduğu kabul edilmişti. Ruh ile can arasındaki kavram karışıklığı da bu dönemde başlamıştır. Böylece ruh, can ve beden üçlemesi can ve beden ikilemine indirgenmiş oldu ve “ruh ile beden arasında dengeleyici ve uyum sağlayıcı can” anlayışı terk edilerek, bedenle zıtlık gösteren can ya da ruh anlayışıyla ifade edilen düalist anlayışa geçildi.<a href="#cite_note-54">[54]</a> İstanbul patriği <a href="/wiki/I._Fotios" title="I. Fotios">Fotios</a>'a muhalif olanlar, onu insanın iki canı olduğunu ileri sürme konusunda yalancılıkla suçladılar. Fotios görevden alındı ve daha sonra görevi tekrar kendisine iade edildi. Fotios 879-880'de İstanbul'da bir konsil düzenledi ve bu konsil toplantısında 869'da alınmış kararlar iptal edildi. Roma, önceleri bu konsili tanımış ve Papa, Fotios'la iyi ilişkilerini sürdürmüşse de, <a href="/wiki/Katolik" title="Katolik">Katolik</a> ve <a href="/wiki/Ortodoks" class="mw-disambig" title="Ortodoks">Ortodoks</a> kiliselerinin yol ayrımından sonra bu konsil Roma tarafından tanınan konsiller listesinde yer almamıştır.<a href="#cite_note-55">[55]</a> Yine de, günümüzde bazı Hristiyanlar insanın beden (eski Yunancada soma), can (psyche) ve ruh (pneuma)<a href="#cite_note-56">[56]</a> şeklinde üçlü bir yapıda olduğunu kabul ederler. Bununla birlikte <a href="/wiki/Kitab-%C4%B1_Mukaddes" class="mw-redirect" title="Kitab-ı Mukaddes">Kitab-ı Mukaddes</a> üzerinde çalışmalarda bulunan modern ulemanın çoğu kitaptan yaptıkları pek çok alıntıda bu iki terimi birbirinin yerine kullanmakta ve böylece üçlü yapıyı ruh ve beden şeklinde ikili yapıya indirgemektedirler. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Dinsel_görüş_ve_inanışlarda_ruh_kavramı">Dinsel görüş ve inanışlarda ruh kavramı</h2>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=14" title="Değiştirilen bölüm: Dinsel görüş ve inanışlarda ruh kavramı" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=14" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Dinsel görüş ve inanışlarda ruh kavramı">kaynağı değiştir</a>]</div> Dinsel görüş ve inanışlarda genellikle, insanın bedeninde onu yaşatan bir ruhun bulunduğu kabul edilir. İstisnalar olmakla birlikte, genellikle, insandaki bu ruhun bilinç taşıdığı ve insanın kişiliğiyle ilgili her şeyin bu ruhta bulunduğu kabul edilir. Ruh kişinin içindeki öz varlığını oluşturarak, düşünür, hisseder, sever, nefret eder, karar verir. Bu şekilde, ruh insanın öz kişiliği olup beden yalnızca ruha giydirilmiş bir elbise gibidir. İnsandaki bu ruhun ölümsüz olduğuna ve insan öldüğünde bedeninden ayrılarak çeşitli adlarla<a href="#cite_note-57">[57]</a> belirtilen bir başka âleme geçtiği inanılır. Birçok dine göre bu öte âlemde insan ruhunu bir yargılanma beklemektedir. Bu yargılanma bazı dinlerde hemen ölüm sonrasında başlar, bazılarında ise ruh yargılanacağı zamana dek bekler; yargılanmadan sonra da ya ıstırap çekecek ya da huzur bulacaktır. Bu haller ya da ortamlar kimi dinlerde cennet ve cehennem kavramlarıyla dile getirilmiştir. Kimi dinlerde ise öte âlemdeki ateş bir arındırıcı işleve sahiptir, ruhun ateşle günahlarından temizlenmesi söz konusudur; varlığın cehennem ateşiyle arınma işleminden sonra cennete gidebileceğini kabul eden inanışlar da mevcuttur.<a href="#cite_note-58">[58]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bahailik">Bahailik</h3>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=15" title="Değiştirilen bölüm: Bahailik" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=15" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Bahailik">kaynağı değiştir</a>]</div> <a href="/wiki/Bahailik" class="mw-redirect" title="Bahailik">Bahailik</a> inanışında ruh, gerçekliği insanca kavranamaz ve sırrı akıl yoluyla çözülemez, Tanrı'nın bir işareti ve bir cennet cevheri olarak kabul edilir.<a href="#cite_note-59">[59]</a> Bahailiğin kurucusu <a href="/wiki/Bahaullah" title="Bahaullah">Bahaullah</a> ruhun bedenin ölümünden sonra varlığını sürdürmesinin yanı sıra ölümsüz olduğunu da bildirmiştir.<a href="#cite_note-60">[60]</a> Bahalikte, <a href="/wiki/Cennet" title="Cennet">cennet</a>, bir bakıma ruhun Tanrı'ya yakınlaşmışlık hali, <a href="/wiki/Cehennem" title="Cehennem">cehennem</a> ise bir bakıma Tanrı'dan uzaklaşmışlık hali olarak nitelendirilir. Ruhsal tekamül yolunda her hal, kişinin çabalarının doğal bir sonucudur.<a href="#cite_note-Taherzadeh-61">[61]</a> Bahaullah'ın öğretisine göre, fertler, doğmadan önce mevcut değildiler; ruhların tekamülü daima Tanrı'ya doğru olur ve kişi tekamül ettikçe maddi dünyadan uzaklaşır.<a href="#cite_note-Taherzadeh-61">[61]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Budizm">Budizm</h3>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=16" title="Değiştirilen bölüm: Budizm" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=16" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Budizm">kaynağı değiştir</a>]</div> Temel kavramları, <a href="/wiki/Hinduizm" title="Hinduizm">Hinduizm</a>'i andırır biçimde, <a href="/wiki/Karma_yasas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Karma yasası">karma yasası</a>, sürekli olarak tekrar doğma (<a href="/wiki/Samsara" title="Samsara">samsara</a>) ve kurtuluş (<a href="/wiki/Nirvana" title="Nirvana">nirvana</a>) olan Budizmde, Hinduizmdeki gibi insanlara ruhsal tekamül açısından pek fazla bir şey kazandırmayacağı düşünülen tapınma kuralları ve teorik bilgi yerine, insanlara gerçek ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik pratik (uygulama) ve yaşama bilgisi verildiğinden, Tanrı'dan söz edilmez ve ölümden sonrasına ilişkin hiçbir ödül vaatinde bulunulmaz. Buna karşılık Hinduizmde olduğu gibi, Budizmde de insanların eşyayı hakikatte olduğu gibi değil, kendilerine göründükleri gibi algıladıkları, yani fiziksel âlemin bir aldanmadan (illüzyon) ibaret olduğu kabul edilir.<a href="#cite_note-62">[62]</a> Budizmde temel amaç kişinin Dünya'da bir daha doğmasına gerek kalmayacağı ruhsal gelişim ve olgunluk düzeyine erişmektir. Buda'ya göre insanların ıstıraplarının ana kaynağı maddi ve nefsani isteklerdir; bu ıstıraplar doğum ile başladığına göre, ıstıraplardan kurtulmanın yolu, doğum-ölüm çemberini (çevrimini) aşarak, dünyaya tekrar doğmamaktır. Bu da ancak kişinin <a href="/w/index.php?title=Nefsaniyet&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nefsaniyet (sayfa mevcut değil)">nefsaniyetini</a> ortadan kaldırmasıyla ve böylece <a href="/wiki/Karma_yasas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Karma yasası">karma yasasının</a> gereklerinden kurtulabilmesiyle mümkündür.<a href="#cite_note-63">[63]</a> Budizme göre evrende her şey sürekli bir değişim halindedir. Dolayısıyla evrende değişmeden sabit kalan bir nesne olmadığı gibi, değişmeden sabit kalan bir birey de yoktur. “Ben” derken, bunun daima değişen varlığa (beden ve zihnimize) ait bir duyum olduğunu unutmamamız gerekir. Bu ilke Budizmde anatta (Pāli ve Sanskrit dilinde anātman) adıyla bilinir.<a href="#cite_note-64">[64]</a> Ölüm olayında ruh ve fiziksel beden birbirlerinden ayrılır. Fiziksel bedenden ayrılmış olsa da zihin hala maddi âleme özgü yanılsama (illüzyon,“maya”) etkisinde kalmaya devam edebilir. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:EndlessKnot03d.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/EndlessKnot03d.png/220px-EndlessKnot03d.png" decoding="async" width="220" height="267" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/EndlessKnot03d.png/330px-EndlessKnot03d.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/14/EndlessKnot03d.png 2x" data-file-width="378" data-file-height="459" /></a><figcaption>Lamaizm'in bulunduğu Tibet ve Moğolistan'da rastlanan "sonu olmayan düğüm" sembolü</figcaption></figure> Budizmin <a href="/wiki/Mahayana" title="Mahayana">Mahayana</a> kolundaki bazı ekollerde, özellikle bünyesinde şamanik öğeleri barındıran <a href="/wiki/Tibet_Budizmi" title="Tibet Budizmi">Tibet Budizmi</a>'nde üç can kavramı ya da üç şuur düzeyi bulunur. Ruhsal varlığın bu üç kısmı süptillik (seyyaliyet, incelik) derecelerine bağlı olarak, “çok süptil”, “süptil” ve “kaba” sıfatlarıyla nitelendirilirler. Bunlardan süptil olanı ölüm olayında ayrılan zihin, şuur ya da kısımdır; kaba olanı ise uyunduğunda mevcut olmayan zihin ya da şuurdur. Tibet Budizmi'nde ayrıca, farklılık gösteren shes-pa (şuur prensibi) ile rig-pa (Buddha-doğa'ya denk olan saf şuur) arasında bir ayrım yapılır. Lamaizm de denilen bu dinde <a href="/wiki/Ezoterik" class="mw-redirect" title="Ezoterik">ezoterik</a> eğitim veren bir üstadın ya da yüksek seviyeden bir lamanın yeniden doğan (reenkarne olan) kişiliğine tulku denir. Bu lamalar "fantom beden" ya da aura anlamında da kullanılan tulku'larından tanınırlar.<a href="#cite_note-65">[65]</a> Buddha-doğa'nın reenkarne olmamasına karşın, kişinin skandhas denilen unsurları reenkarnasyona maruz kalırlar. Değişip gelişen, Shes-pa denilen şuur, ölüm olayından sonra yok olmaz ve her yeni doğumda (reenkarnasyonda) varlığını sürdürür. İnsan ruhunun ölüm olayından tekrar doğmasına dek içinde bulunacağı koşulları ve geçireceği bilinç hallerini ayrıntılı bir biçimde açıklayan ve ruha ölüm sonrasında geçirebileceği haller konusunda rehberlik yapan Tibet kitabı <a href="/wiki/Bardo_Th%C3%B6dol" title="Bardo Thödol">Bardo Thödol</a>'a göre, kişinin tahayyülünü (imajinasyonunu), niyet, düşünce ve duygularını denetleyebilme yeteneğini henüz yeryüzündeyken kazanabilmiş olması, kendisine ölüm sonrası yaşamında son derece yararlı olur ve bedenini terk eden herkesin geçireceği ilk zor aşamaları kolayca atlatmasını sağlar.<a href="#cite_note-66">[66]</a> Öte âlemde karşılaşacağı olaylar kişinin kendi zihinsel faaliyetinin ürünleri olacağından, zihnini denetleyebilen kişi, haliyle, öldükten sonra yaşayacağı olayları da denetleyebilecektir. Fakat yeryüzünde bu yeteneği ya da beceriyi elde edebilmiş insanlar çok nadirdir. Fakat <a href="/wiki/Gautama_Buddha" class="mw-redirect" title="Gautama Buddha">Gautama Buddha</a>'nın ruh kavramına ilişkin sözleri Budizm ekollerinde farklı şekillerde yorumlanmış olduğundan, kimi ekoller ruhun ölümsüzlüğünü vurgulamaktaysa da, Budizm ekollerinde ruh kavramı hakkında bir fikir birliği yoktur. Bu ekoller arasındaki temel ortak görüş, ruh göçüyle yeniden doğuşun sürmesidir. Budizmin <a href="/wiki/Theravada" title="Theravada">Theravada</a> ekolündeki ölüm sonrası ruhsal hallerle ilgili inanışlar Brahmajala Sutta'da açıklanır. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Hristiyanlık">Hristiyanlık</h3>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=17" title="Değiştirilen bölüm: Hristiyanlık" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=17" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Hristiyanlık">kaynağı değiştir</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Meister_von_Heiligenkreuz_001.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Meister_von_Heiligenkreuz_001.jpg/160px-Meister_von_Heiligenkreuz_001.jpg" decoding="async" width="160" height="240" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Meister_von_Heiligenkreuz_001.jpg/240px-Meister_von_Heiligenkreuz_001.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Meister_von_Heiligenkreuz_001.jpg/320px-Meister_von_Heiligenkreuz_001.jpg 2x" data-file-width="1256" data-file-height="1882" /></a><figcaption>Bir insanın ruhu için çatışan bir melek ile şeytanı gözlemleyen Tanrı tasviri</figcaption></figure> Eski İsrail'in bilgelik geleneğinde şöyle denir: “Toprak geldiği yere dönmeden, Ruh onu veren Tanrı'ya dönmeden, seni Yaratan'ı anımsa!” (Ecclesiastes, 12/7) Bununla birlikte Yahudi kutsal metinlerinde bedenden ayrı bir bireysellik gösteren ruh kavramına rastlanmaz. Eski Ahit'in Tekvin bölümünde bu kavrama şöyle değinilir: “Ve Rab Tanrı yerin toprağından adamı yaptı ve onun burnuna hayat nefesini üfledi. Ve adam yaşayan can oldu.” (Tekvin, 2/7) Yeni Ahit'in Korintoslular'a Birinci Mektup bölümünde ise şöyle denir: “Böyle de yazılmıştır: ‘İlk insan <a href="/wiki/%C3%82dem" title="Âdem">Âdem</a>, yaşayan can oldu.' Son Âdem dirilten ruh oldu.” Hristiyanlar ruhu felsefi terimlerden ziyade manevilik içinde anlamak eğilimindedirler. Bu anlayış bağlamında, insanlar öldüklerinde, iyi ya da kötü amelleriyle biçimlendirmiş oldukları ruhları Tanrı tarafından yargılanacak ve ebedi ahiret yaşamına (<a href="/wiki/Cennet" title="Cennet">cennete</a>) ya layık bulunacak ya da layık bulunmayacaklardır. Hristiyanlığın tüm mezheplerinde (<a href="/wiki/Ortodoksluk" class="mw-disambig" title="Ortodoksluk">Ortodoksluk</a>, <a href="/wiki/Katoliklik" class="mw-redirect" title="Katoliklik">Katoliklik</a>, <a href="/wiki/Protestanl%C4%B1k" title="Protestanlık">Protestanlık</a>, <a href="/wiki/Evanjelizm" title="Evanjelizm">Evanjelizm</a>) İsa'nın bu kurtuluş sürecinde belirleyici ya da kesinleştirici bir rolü olduğu öğretilir. Hristiyanlıkta ruh için kullanılan İngilizce sözcük soul <a href="/wiki/%C4%B0branice" title="İbranice">İbranice</a> yazılmış <a href="/wiki/Eski_Ahit" title="Eski Ahit">Eski Ahit</a>'teki nefeş ve eski Yunanca yazılmış <a href="/wiki/Yeni_Ahit" title="Yeni Ahit">Yeni Ahit</a>'teki psyche sözcüklerine karşılık olarak kullanılır.<a href="#cite_note-67">[67]</a> Hristiyanlık anlayışında soul, madde-dışıdır, elle tutulamaz, görünmez ve ölümsüzdür. Ruh Tanrı tarafından yaratılır ve döllenmeyle yeni oluşan bedene aktarılır. Hristiyanlıktaki bu anlayışın kökeni eski Yunan felsefesine dayanmaktadır.<a href="/wiki/Makedonyal%C4%B1_III._Aleksander" class="mw-redirect" title="Makedonyalı III. Aleksander">İskender</a>'in fetihleri sonucunda Yunan kültürü ve felsefesi zamanla Yahudiliği, daha sonra da Hristiyanlığı etkilemiştir. Bu ruh anlayışı Doğu'da ilk olarak <a href="/wiki/Origenes" title="Origenes">Origenes</a> (Orijen, M.S. 185 - 254) ile ve Batı'da <a href="/wiki/Augustinus" title="Augustinus">Augustinus</a> (M.S. 354 - 430) ile yayılmaya başlamış ve bunların etkisiyle zamanla ruhun madde-dışı olarak ne tür bir yapısı olduğuna dair felsefi düşünceler gelişmiştir. Fakat bu görüşler aslında, Batı'da ruhun ölümsüzlüğü felsefesini ortaya koyan ilk isimlerden biri olan ve görüşleri Hristiyan felsefesine derin etkilerde bulunan Platon'a (M.Ö. 427 - 347) dayanmaktadır. Ruhun ölümsüz olduğu düşüncesi her ne kadar Platon'dan daha eskiye dayanıyorsa da, bu düşünce Batı'da Platon sayesinde popüler hale gelmiştir. Hristiyanlıkta farklı mezhepler bulunduğundan, bu mezheplerde ruha ilişkin inançlarda bazı farklılıklar olmakla birlikte, Hristiyanlıktaki genel kabule göre, ölen kişinin bedeni terk eden ruhu ödül ya da ceza ile karşılaşacaktır. Katolik anlayışındaki Limbus kavramı Papa 16. Benedikt'in yakın zaman önceki açıklamasıyla değişmiş bulunmaktadır.<a href="#cite_note-68">[68]</a> Tanrısal gök katına ulaşabilen bir ruh buradaki ödülü olan cennete erişecek, günahkar olan ruh ise cezaya çarptırılarak sonsuza dek cehennemde azap görecektir. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Katolik_İnanışlar">Katolik İnanışlar</h4>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=18" title="Değiştirilen bölüm: Katolik İnanışlar" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=18" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Katolik İnanışlar">kaynağı değiştir</a>]</div> <a href="/wiki/Katolik" title="Katolik">Katolik</a> Kilise'nin modern din öğretiminde ruh “insanların en iç yüzü; sayesinde insanların Tanrı'nın suretinde oldukları, insanlardaki en büyük değer; ruh insanlardaki ruhsal prensip anlamına gelir” şeklinde tanımlanır."<a href="#cite_note-69">[69]</a> Ölüm olayının ardından ruh araf (purgatory), cennet ya da cehennemden birine gider. Katolik inancında ruhun ateşle temizlenmesi inanışı mevcuttur. Ruh günahkar olduğundan önce ateşle acı çekerek arafta (purgatory ) temizlenecek, Tanrı'ya ya da Tanrısal gök katına bundan sonra ulaşabilecektir. Günahkar olan kimse de sonsuza dek cehennemde kalacaktır. Ölümsüz ve manevi olan ruh doğrudan doğruya Tanrı tarafından yaratılmıştır.<a href="#cite_note-70">[70]</a> Katolik bakış açısıyla, ruh ve beden ikileminde beden kötülüğün oluştuğu, ruh ilahî olan, hayırlı olan unsurdur. Ruh madde üzerine yoksunluk içinde konmuş, ondan kurtulma isteğindeki beyaz bir yaprak gibidir. Katolik öğretinin ruh ve beden arasındaki ilişkiler hakkındaki temel dogmatik görüşleri şunlardır: <ul><li>Her insanın bir ruhu vardır.<a href="#cite_note-71">[71]</a></li> <li>Her insandaki ruh bireysel ve ölümsüzdür.<a href="#cite_note-72">[72]</a></li> <li>Ruh Tanrı vizyonuna tam manasıyla ancak ölüm olayından sonra sahip olabilir.(<a href="/wiki/Papa_XXII._Yuhannes" class="mw-redirect" title="Papa XXII. Yuhannes">Papa XXII. Yuhannes</a>)<a href="#cite_note-73">[73]</a></li> <li>Ruh Tanrı tarafından yaratılmıştır.<a href="#cite_note-74">[74]</a></li> <li>Ruh İlahî Cevher'e ait değildir.<a href="#cite_note-75">[75]</a></li> <li>Ruh fiziksel bedenin oluşumu (doğum) öncesinde mevcut değildir.<a href="#cite_note-s456-76">[76]</a></li> <li>Ruhun maddi bir kökeni yoktur.<a href="#cite_note-s456-76">[76]</a></li> <li>Ruh insanın yaşamsal başlangıcını oluşturur.<a href="#cite_note-77">[77]</a></li> <li>Ruh bedenden üstündür.<a href="#cite_note-78">[78]</a></li> <li>Onun ruhsallığı ortaya koyulabilir.<a href="#cite_note-79">[79]</a></li> <li>Katolik kilisenin <a href="/wiki/Ek%C3%BCmenik_Konsil" class="mw-redirect" title="Ekümenik Konsil">ekümenik konsillerinden</a> biri olan II. Vatikan Konsili'ne göre, "insan ruh ile maddeden oluşan bir bütündür ve iç kısmında tüm eşyayı aşar."<a href="#cite_note-80">[80]</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Hristiyan_teolojisi_ve_çeşitli_görüşler">Hristiyan teolojisi ve çeşitli görüşler</h4>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=19" title="Değiştirilen bölüm: Hristiyan teolojisi ve çeşitli görüşler" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=19" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Hristiyan teolojisi ve çeşitli görüşler">kaynağı değiştir</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Michelangelo_Caravaggio_006.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Michelangelo_Caravaggio_006.jpg/220px-Michelangelo_Caravaggio_006.jpg" decoding="async" width="220" height="301" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Michelangelo_Caravaggio_006.jpg/330px-Michelangelo_Caravaggio_006.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Michelangelo_Caravaggio_006.jpg/440px-Michelangelo_Caravaggio_006.jpg 2x" data-file-width="1362" data-file-height="1865" /></a><figcaption>Ölülerin bir gün dirileceği umuduna İncil'de örnek olmuş Lazar'ın dirilişinin bir tasviri</figcaption></figure> Alman <a href="/wiki/Protestanl%C4%B1k" title="Protestanlık">Protestan</a> Teolojisi esas olarak <a href="/wiki/%C4%B0dealizm" title="İdealizm">İdealizmden</a> (idealar üzerine kurulu akım) esinlenir ve ruhu yalnızca öznellik (sübjektivite) olarak ele alır. Bazı Katolik akımlar da aynı sonuçlara varmıştır. İdealizm'in “baba”sı sayılan Descartes'ın “düşünüyorum, o halde varım” sözü aslında idealar âlemine ilişkin felsefi görüşü kapsar. Bazı Hristiyan topluluklar kişinin iyi ve kötü eylemlerine bağlı olarak ya da sadece Tanrı'ya ve İsa'ya imana bağlı olarak ödül veya cezanın verilecek olması hakkındaki inanışa karşı çıkarlar. Buna karşılık ruhun ölümsüz olduğunu reddeden Hristiyanlar da yok değildir; bunlar teolog Frederick Buechner'in “Karanlıktaki Islık” adlı kitabında belirttiği gibi, ruhun bir tür yaşam gücü olduğuna, ölümle sona erdiğine, fakat kıyametteki diriliş sırasında yeniden oluşacağına inanırlar. En nüfuzlu ilk Hristiyan düşünürlerden biri olan <a href="/wiki/Augustinus" title="Augustinus">Augustinus</a> ruhu “kendisine aklın bahşedilmiş olduğu, bedeni sevk ve idare eden özel bir cevher” olarak tanımlar. Filozof Anthony Quinton'a göre ruh “karakter ve hafızanın sürekliliğiyle ilgili bir zihinsel haller dizisi olup kişiliğin temel öğesidir (oluşturanıdır).” Ruhun yaratılışa ilişkin kökeni de Hristiyanlıkta yoğun tartışmalara neden olmuş ve bu konuda çeşitli görüşler ortaya atılmıştır (traducianism, pre-existence ve Katolik Kilise'nin öğrettiği creationism). <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Diğer_Hristiyan_inanışlar">Diğer Hristiyan inanışlar</h4>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=20" title="Değiştirilen bölüm: Diğer Hristiyan inanışlar" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=20" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Diğer Hristiyan inanışlar">kaynağı değiştir</a>]</div> <ul><li><a href="/wiki/Ortodoksluk" class="mw-disambig" title="Ortodoksluk">Ortodoksluk</a>'taki (Doğu Ortodoks Kilisesi) görüşler Katolikliktekilerle az çok benzerlik gösterir, fakat ayrıntılara inildikçe farklar belirir. Bu farklardan biri ölümden sonra ne olup biteceği konusundadır.</li> <li><a href="/wiki/Protestanl%C4%B1k" title="Protestanlık">Protestanlar</a> genellikle, ruhun varlığına inanmakla birlikte arafın varlığına inanmazlar. Diğer meseleler hakkında Protestan görüşler çok çeşitlilik gösterir.</li> <li>Ruhun uykusu teorisi (soul sleep theory)<a href="#cite_note-81">[81]</a> adıyla bilinen görüşe göre, ruh ölüm sonrasında uykuya çekilir ve “kıyamet günü”ne (İng. Last Judgment) kadar uykuda kalır.</li> <li><a href="/wiki/Kristadelfianl%C4%B1k" class="mw-redirect" title="Kristadelfianlık">Kristadelfianlık</a> Kitab-ı Mukaddes'teki Tekvin/Bap-2'de yer alan insanlığın yaratılışı izahatına uygun olarak, herkesin toprağın tozundan yaratıldığını, yaşam nefesini aldığında yaşayan ruhlar haline geldiğini kabul eder.</li> <li>Yedinci-gün adventistleri ruhun kendine özgü bir şuuru veya duyumsal varlığı olduğu görüşüne karşıt olan, ruhun yaşam nefesi ve bedenden oluşmuş bir bütün olduğu görüşünü kabul ederler.</li> <li><a href="/wiki/Mormon" class="mw-redirect" title="Mormon">Mormonlar</a>, önce ruhun yaratılmış olduğuna, fiziksel bedenin sonradan oluşturulduğuna inanırlar.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Hinduizm_ve_Hint_Teozofisi">Hinduizm ve Hint Teozofisi</h3>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=21" title="Değiştirilen bölüm: Hinduizm ve Hint Teozofisi" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=21" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Hinduizm ve Hint Teozofisi">kaynağı değiştir</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Reincarnation_AS.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Reincarnation_AS.jpg/220px-Reincarnation_AS.jpg" decoding="async" width="220" height="318" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Reincarnation_AS.jpg/330px-Reincarnation_AS.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f3/Reincarnation_AS.jpg 2x" data-file-width="409" data-file-height="592" /></a><figcaption>Kurtuluş'la sona eren reenkarnasyonu, gelişim aşamalarıyla tasvir eden bir sanat eseri</figcaption></figure> <a href="/wiki/Hinduizm" title="Hinduizm">Hinduizm</a>'e göre atman (ruh ya da nefes) zamanın başlangıcında yaratılmış ve doğum yoluyla edindiği fiziksel bedende bir tür mahpusluk geçirmektedir.<a href="#cite_note-Britannica/Soul-1">[1]</a> Fiillerinin <a href="/wiki/Karma_yasas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Karma yasası">karma yasası</a> uyarınca belirlenen sonuçlarına göre yeni bedenlerde doğup durur.<a href="#cite_note-Britannica/Soul-1">[1]</a> Sürekli olarak tekrar doğma kimi Hindulara göre ebediyen sürer gider, kimi Hindulara göre de karmik mükemmeliyete ulaşıp "Mutlak Olan"la birleşeceği zamana kadar sürer.<a href="#cite_note-Britannica/Soul-1">[1]</a> <a href="/wiki/Vedalar" title="Vedalar">Vedalar</a>'daki bakış açısıyla ruh, maddeden ayrı bir cevher olup ölümsüzdür, kendine özgü bir şuura sahiptir. Hinduizm'de, ruh kavramına en yakın anlamları içeren <a href="/wiki/Sanskrit" title="Sanskrit">Sanskrit</a> sözcükler ruh ya da "bireysel kişilik" anlamına gelen <a href="/wiki/Jiva" title="Jiva">Jiva</a> ve Atma sözcükleridir. Hinduizmde atma, jivatma, anu-atma ya da vijnanam brahman gibi çeşitli adlarla belirtilen ruh, Tanrı'yla bütünleşen bir enerji parçacığı olarak betimlenir. Bununla birlikte Hinduizmin karmaşık felsefesinde ruh Tanrı'dan ayrıdır ve ona eş değildir.<a href="#cite_note-82">[82]</a>Atma ya da atman <a href="/wiki/Tasavvuf" title="Tasavvuf">tasavvufta</a> zât (Fr.soi) adı verilenin tam karşılığıdır. Atman, <a href="/wiki/Brahman" title="Brahman">Brahman</a>'ın parçası olarak kabul edilir. Hinduizm çok sayıda dine verilen genel bir ad (Sanatha-Dharma) olduğundan, doğal olarak, Hinduizmde ruhun kökeni, amacı ve mukadderi hakkındaki görüş ve inanışlar çeşitlilik gösterir. Örneğin advaita adlı kavramda ruhun “yaratılmamış ve mutlak olan Tanrı Brahman”la mevcudiyet öncesinde birliği söz konusudur. Buna karşılık dvaita denilen düalite kavramlarında bu görüş reddedilir ve her ruhun "Yüce Ruh"un bir parçası olmakla birlikte ferdiyetini hiç kaybetmediği savunulur. Hinduizm'de <a href="/wiki/Bhagavad_Gita" title="Bhagavad Gita">Bhagavad Gita</a>'da da belirtildiği gibi, ruhun ölmediği ve ruh göçüyle bedenler değiştirdiği kabul edilir. Ruhun bu serüveninde belirleyici etken karma yasasıdır ve Hinduizm'deki <a href="/wiki/Tenas%C3%BCh" class="mw-redirect" title="Tenasüh">tenasüh</a> inanışında varlığın ödüllendirilmesi veya cezalandırılması fikri bulunur. <a href="/wiki/Hinduizm" title="Hinduizm">Hinduizm</a>'de ve <a href="/wiki/Yoga" title="Yoga">yoga</a> felsefesinde <a href="/wiki/Nirvana" title="Nirvana">nirvana</a> kişinin yeryüzünde tekrar doğma ihtiyacından kurtulacak derecede gelişmiş, olgunlaşmış olması anlamında ele alınır. Kimi Hindu inanışlarına göre önceden Brahman'la bir olan ruh, sonunda yine ona dönecektir. Kimileri Hint kültüründeki ruh göçü kavramı ile eski Yunan kültüründeki ruh göçü kavramının birbirinden bağımsız gelişmemiş olduğunu, yani ruh göçü kavramının kültürden kültüre çeşitli göçlerle aktarılmış olabileceğini düşünmektedir. Hint Teozofisi'ne göre insanın hakiki ve yüksek varlığı farklı planlardaki (düzeylerdeki) üç unsurdan oluşur. Bunlardan biri atma ya da atmandır (tasavvuftaki zât).<a href="#cite_note-AMB-83">[83]</a> Her şeyin ve herkesin içeriğinde atman vardır. Fakat atmanın bireysel kişiliğini edinmesi ancak manas adı verilen "nefis" (nefs) ile birleşmesi durumunda mümkün olur. Manas<a href="#cite_note-AMB-83">[83]</a> insanın düşünme ve akıl aracıdır. Ferdiyet bu ikisinin birleşmesiyle oluşur. Fakat bu iki unsurun birleşmesinde üçüncü bir unsur aracılık yapar; bu da buddhidir.<a href="#cite_note-AMB-83">[83]</a>Buddhi ruhani bir unsur olup atmanın hem irtibat ve aktarma aracıdır, hem de âlemdeki yansımasıdır. <a href="/wiki/Sezgi" title="Sezgi">Sezgi</a> ve ilhamın kaynağı buddhidir. İnsanın bu üç unsurun birleşmesiyle oluşan yüksek varlığına “yüksek trinite” adı verilir ki, bu, Hint teozoflarına göre, hem ruh, hem Tanrı durumundadır. Fakat mükemmel olmayan bu "yüksek trinite"nin gelişmesi, yükselmesi ancak fiziksel âlemde mümkündür. Yüksek trinite, yoğun âlem olan cismani âleme (yeryüzüne) doğrudan inemediğinden, doğada bulunan dört unsurla birleşmek zorundadır. (İnsanın söz konusu 4 unsurdan oluşan alçak varlığına Batı'da quaternaire adı verilir) Dolayısıyla dünyadaki her insan 7 unsurdan oluşmuş durumdadır. Yüksek trinite, gelişmek üzere quaternaire ile birleşerek dünyaya inerken ister istemez yüksek niteliklerinden bir kısmını, geçici olarak, kaybeder; yüksek nitelik ve yetenekleri kabalaşmaya, kararmaya uğrar. Çünkü bu dört unsur dünyevi, alçak, aşağı düzeyli tezahürlerin kaynağıdır. Bu dört unsur ihtirasları, dünyevi kaba duyguları, geri fikirleri, bunlara yönelik eğilimleri, kısaca aşağı nitelikleri içerir. Quaternaire iki kısımdan oluşur; bunlardan biri sthula-sharira<a href="#cite_note-ss-ls-84">[84]</a> adlı kısım fiziksel bedendir. "Alçak trinite" adı verilen diğer kısım ise kendi içinde üç unsurdan oluşur: <ul><li>Linga-sharira:<a href="#cite_note-ss-ls-84">[84]</a> Fiziksel bedenin asli modelidir. Fiziksel beden bu bedenin üzerine kuruludur.</li> <li><a href="/wiki/Prana" title="Prana">Prana</a>: İnsanı canlandıran yaşamsal unsur.</li> <li>Kama: "Alçak trinite"nin en yüksek, yani ruha en yakın düzeydeki unsurudur. İhtiras ve arzuların kaynağıdır. Buna hayvansal nefis de denebilir.</li></ul> Dünyasal ölüm olayında "alçak trinite" fiziksel bedenden ayrılıp kama-loka denilen bir plana (düzeye, âleme) çıkar. Bir süre sonra, yüksek trinite "alçak trinite"yi de burada bırakarak devachan adlı cennete gider ve böylece asli vatanına dönmüş olur. Görüldüğü gibi, Hint Teozofisi'nde <a href="/wiki/Teozofi" title="Teozofi">Batı Teozofisi</a>'ndeki gibi belirgin bir ruh ve madde ikilemi yoktur.<a href="#cite_note-85">[85]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="İslam">İslam</h3>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=22" title="Değiştirilen bölüm: İslam" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=22" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: İslam">kaynağı değiştir</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/%C4%B0slam" title="İslam">İslam</a></div> İslam'da da Hristiyanlıkta olduğu gibi, ruhun ana rahminde bedenin oluşmasıyla birlikte var olduğu kabul edilir.<a href="#cite_note-Britannica/Soul-1">[1]</a> Bedenle birlikteliği geçici dünya yaşamı boyuncadır.<a href="#cite_note-Britannica/Soul-1">[1]</a> <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'an</a>'da ruh kelimesinin belirtildiği <a href="/wiki/Ayet" title="Ayet">ayetler</a> fazla değildir.<a href="#cite_note-Diyanet_İşleri_Başkanlığı/Ruh-86">[86]</a> Ruh konusunda pek fazla bilgi verilmemiştir. Nitekim <a href="/wiki/%C4%B0sra_suresi" class="mw-redirect" title="İsra suresi">İsra suresinde</a> de şöyle denmiştir (17/85): “Ve sana ruh hakkında soru soruyorlar. De ki: 'Ruh, Rabbimin bileceği bir şeydir. Size pek az ilim verilmiştir.'"<a href="#cite_note-87">[87]</a> Ruh kelimesi <a href="/wiki/Nisa_Suresi" title="Nisa Suresi">Nisa suresinde</a> <a href="/wiki/%C4%B0sa" title="İsa">İsa</a>'dan ve bazı surelerde <a href="/wiki/Ruh-%C3%BCl_Kud%C3%BCs" class="mw-redirect" title="Ruh-ül Kudüs">Ruh-ül Kudüs</a> tamlaması biçiminde <a href="/wiki/Cebrail" class="mw-redirect" title="Cebrail">Cebrail</a>'den söz ederken de kullanılmıştır.<a href="#cite_note-Diyanet_İşleri_Başkanlığı/Ruh-86">[86]</a> Diğer tek tanrılı dinlerde olduğu gibi İslam'da da <a href="/wiki/K%C4%B1yamet" title="Kıyamet">kıyamet</a> inanışı ve <a href="/wiki/Cennet" title="Cennet">cennet</a> ile <a href="/wiki/Cehennem" title="Cehennem">cehennem</a> kavramları bulunur. Ruh kavramı <a href="/wiki/Sufizm" class="mw-redirect" title="Sufizm">Sufizm</a> ya da <a href="/wiki/Tasavvuf" title="Tasavvuf">Tasavvuf</a> ‘ta daha ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Jainizm">Jainizm</h3>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=23" title="Değiştirilen bölüm: Jainizm" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=23" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Jainizm">kaynağı değiştir</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Parsvanatha_Lodhruva.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Parsvanatha_Lodhruva.jpg/220px-Parsvanatha_Lodhruva.jpg" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Parsvanatha_Lodhruva.jpg/330px-Parsvanatha_Lodhruva.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Parsvanatha_Lodhruva.jpg/440px-Parsvanatha_Lodhruva.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="1600" /></a><figcaption>23.Jain Tirthankara'sı (kurtuluşa ulaşmış olan) Parsva'nın heykeli, Rajasthan (Hindistan)</figcaption></figure> <a href="/wiki/Jainizm" class="mw-redirect" title="Jainizm">Jainizm</a>'e (Caynizm, Caynacılık) göre, ruh (jiva), fiziksel bedenden ayrı bir mevcudiyete sahip bir gerçekliktir. Bir bitkiden, hatta bir bakteriden insana kadar her canlı varlığın bir ruhu vardır. Ruh, “ruh olmayan”dan, yani canlı olmayandan (madde, mekân, hareketlilik veya hareketsizlik ortamı vs.) ayrımı ifade eder. Bu dine mensup olanlar için <a href="/wiki/Kurtulu%C5%9F_(mitoloji)" title="Kurtuluş (mitoloji)">kurtuluş</a> (<a href="/wiki/Mok%C5%9Fa" title="Mokşa">mokşa</a> ya da moksa) ruhun ulaşacağı en yüksek hedeftir. Jainizm metinlerinden biri olan, M.S.1. yy.'da Acharya Kundakunda tarafından yazılmış Pancastikayasara'da ruhla ilgili şu bilgiler verilir: <ul><li>Ruhun nitelikleri ve mevcudiyet halleri hakkında: “Ruh (jiva) ve tüm diğer cevherler (dravya) gerçektir. Ruhun nitelikleri şuur (cetana), bilgi ve idraktır (upoyoga). Ruh maddi âlemde bir yarı-ilah (deva), bir insan, bir hayvan ya da bir bitki olarak tezahür edebilir.” (16.kıta)</li> <li>Ruhun sürekliliği ve halleri hakkında: “Ruh doğum ve ölüm deneyimleri yaşamakla birlikte, bu deneyimler sırasında ne gerçekten yok olur, ne de yaratılır. Doğum ve ölüm sadece ruhun farklı halidir; burada yalnızca bir halden diğerine geçişten söz konusudur.” (18.kıta)</li> <li>Ruhun doğum-ölüm çemberinden (çevriminden) çıkarak kurtuluş ya da özgürlüğe kavuşması (<a href="/wiki/Nirvana" title="Nirvana">nirvana</a>): “Böylece, birtakım özellik ve hallere sahip ruh, <a href="/wiki/Samsara" title="Samsara">samsara</a> serüveninde önceki özel şeklini kaybedip yeni bir şekle dönüşebilir. Bu şeklini de kaybedip tekrar orijinal haline dönüşebilir.” (21. kıta)</li></ul> Acharya Kundakunda bir başka Jainist metin olan Bhavapahuda'da ise ruhla ilgili olarak şöyle yazıyor: “Ruh renksizdir, tatma duyusu ile de tadılamaz, kısaca beş duyu ile algılanamaz. Temel özelliği şuurdur. Şekil ve ebatla (en, boy, yükseklik) belirtilen hiçbir boyutla sınırlı değildir, bunlardan hiçbirine bağlı değildir, hepsini aşar.”(64.ilahi) Sonuç olarak Jainizm'e göre, ruh bir cevherdir, yani yok edilemez ve ebediyyen daimidir (kalıcıdır). Ancak, deneyimlediği haller açısından geçiciliğe ve daimi değişime maruzdur. Māhavīra'nın Bhagvatisūtra'da kayıtlı olan çeşitli sorulara cevapları "<a href="/wiki/Realite" class="mw-redirect" title="Realite">realite</a>" (hakikat sanılan, kani olunan gerçeklik) ile "verite" (asıl hakikat) arasındaki ilişkiyi andıran bu bilgiyi dile getirmektedir: <dl><dd>Gautama: “Efendim, ruh kalıcı mıdır, geçici midir?”</dd> <dd> Māhavīra: “Ruh kalıcı olduğu gibi geçicidir de. Cevher olması bakımından ebedidir; doğum ve ölüm gibi hallere, yani doğadaki <a href="/wiki/Entropi" title="Entropi">entropi</a> ilkesine maruz kalması açısından geçicidir.”<a href="#cite_note-88">[88]</a></dd></dl> Ruh, fiilerine göre belirleyici olan <a href="/wiki/Karma_yasas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Karma yasası">karma yasası</a> altında geçirdiği <a href="/wiki/Reenkarnasyon" title="Reenkarnasyon">reenkarnasyonlar</a> serüveninde (yolculuğunda) temel olarak 4 varlık halini yaşar: <ul><li>Mikroorganizma, bitki veya hayvan hali</li> <li>Yeryüzündeki insan hali</li> <li>Cehennemde ıstırap çeken varlık varlık hali</li> <li>Cennetteki yarı-ilah hali</li></ul> Ruh, başlangıcı olmayan zamandan itibaren, <a href="/wiki/Karma_yasas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Karma yasası">karma yasasına</a> tâbi biçimde, sürekli olarak doğum-ölüm çevriminden geçer ve özgürlüğe ya kurtuluşa erme (<a href="/wiki/Mok%C5%9Fa" title="Mokşa">mokşa</a> ya da moksa) haline ulaşmak üzere bu dört varlık halini de yaşar. Jainizm'in ruhla ilgili inanışları şöyle özetlenebilir: <ul><li>Ruhlar, henüz kurtuluşa kavuşmamış, dünyevi (fiziksel âlemde doğmak zorunluluğundaki) ruhlar ile doğru görüş, doğru bilgi ve doğru davranış sayesinde kurtuluşa ve uluhiyete ermiş ruhlar olarak iki grupta sınıflanırlar.</li> <li>Dünyevi ruhlar bedenlerinin ve duyularının gelişim derecelerine göre sınıflanırlar (mikroplar, bitkiler, insanlar vs.).</li> <li>İdrakle nitelenen şuur ve bilgi ruhun asli nitelikleridir.</li> <li>Her ruh kurtuluşa erene dek, sayısız denecek kadar çok yaşam formlarında (canlı türlerinde) bedenlenir ve 4 varlık halini yaşar.</li> <li>Bu evrenin yaratıcısı ve yöneticisi olan bir Yüce Varlık yoktur.</li> <li>Her ruh kendi <a href="/wiki/Mukadderat" title="Mukadderat">mukadderatını</a>, karma yasasının kapsamında olmak üzere, kendisi yaratır. Kimsenin efendisi yoktur, herkes kendi kendisinin efendisidir. Ruhun ıstırap çekmesi veya kurtuluşa ermesi hiçbir ilahi kudret ve ihsana bağlı değildir. Kurtuluşa kendi çabamızla kendimiz ulaşırız.</li> <li>Her ruh, uluhiyete insan bedeninde ulaşabilir. Buna ancak biriken karmik telafilerini tümüyle giderdiği takdirde ulaşabilir.</li> <li>Kurtuluş ya da özgürlük hali kalıcıdır ve bundan geriye dönüş yoktur. Bu hale erişen ruh için doğadaki biçimler ve cismani âlemin cisimleri artık söz konusu değildir. O artık cismani âlem hakkında sonsuz bilgiye, sonsuz kudrete ve sonsuz huzura kavuşmuş durumdadır.</li> <li>Uluhiyete erişen ruh, herhangi bir başka varlıkla birleşmez, ferdi olarak kalmaya devam eder.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sihizm">Sihizm</h3>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=24" title="Değiştirilen bölüm: Sihizm" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=24" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Sihizm">kaynağı değiştir</a>]</div> <a href="/wiki/Sihizm" title="Sihizm">Sihizm</a> ruhu (atma) bir Tanrı (Parmatma) olan “evrensel ruh”un bir parçası olarak sayar. Sihizm'in kutsal kitabı "Sri Guru Granth Sahib"de (SGGS) çeşitli ilahiler bu inanışı dile getirir. Tanrı ruhta, ruh Tanrı'dadır.<a href="#cite_note-89">[89]</a> Yine aynı kitapta “ruh ilahîdir, ilahî olan da ruhtur; O'na sevgiyle tapınınız”,<a href="#cite_note-90">[90]</a> “ruh efendidir, efendi olan da ruhtur”<a href="#cite_note-bin30-91">[91]</a> ve “efendi, kitaptaki bilgiler üzerinde kontamplasyon yapmak yoluyla bulunur”<a href="#cite_note-bin30-91">[91]</a> denir. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Taoizm">Taoizm</h3>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=25" title="Değiştirilen bölüm: Taoizm" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=25" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Taoizm">kaynağı değiştir</a>]</div> <a href="/wiki/Taoizm" title="Taoizm">Taoist</a> inanışları içeren iki kitaba bakılırsa, ruhlar ya da “temel varlık”lar ölüm olayından sonra saflık durumlarına bağlı olarak dünyanın cennet veya cehennem ortamına geçerler.<a href="/wiki/Tao_(Taoizm)" title="Tao (Taoizm)">Tao</a>'ya ya da Tao'nun yoluna uyum göstermiş olan saflaşmış ruhlar cennete, uyum göstermeyip zıt düşmüş olanlar cehenneme geçerler. Herkesin ruhu vardır ve herkes önceki enkarnasyonuna uygun bir halde doğar. Herkes yaşamları sırasında ya gitgide saflaşır ya da kendisini kirleten hareketlerde bulunur. Taoizm'de tavsiye edilen Xiuzhen uygulaması bedeni dünyasal kirlerden temizlemeyi amaçlayan bir arınma (catharsis) sürecidir. Bu sistemin terminolojisinde insandaki unsurlardan öz (精,Jing), soluk enerjisi (氣,qi) veilahî ya da beşeri ruh (神, shen) “üç saf olan”ın hükmettiği üç mücevher ya da üç hazine olarak belirtilir. Bu arınma süreci sembolik anlamıyla aynı zamanda ölümsüzlüğün aranma süreci olarak da ifade edilir.<a href="#cite_note-92">[92]</a> Ruhun iki türlü tezahürü bulunur; po (魄 pò), yani “yin ruh” ve hun (魂 hún), yani “yang ruh”. Kişinin çok sayıda pò ve hún'u olabilir.<a href="#cite_note-93">[93]</a> Ruh göçünden bahseden en erken Taoist belgeler Han Sülalesi dönemine dayanır. Bu belgelerde “Lao Zi'nin Üç Hükümdar ve Beş İmparator Dönemi”nden itibaren farklı dönemlerde farklı kişiler olarak yaşadığı anlatılır.<a href="#cite_note-94">[94]</a> Taoizm'in kutsal kitaplarından Chuang Tzu'da (M.Ö.4.yy.) şöyle denir: “Doğum başlangıç değildir, ölüm de son değildir. Varoluş sınırsız, sonsuzdur; bir başlangıç noktası olmayan süreklilik söz konusudur. Sınırı olmayan varoluş (varlık) uzaydır. Başlangıç noktası olmayan süreklilik zamandır. Doğum da vardır, ölüm de; biri dışarı doğru olan sonuçtur, diğeri içeriye doğru olan sonuçtur. Böylece, biçimini görmeksizin, 'İlâhî Olanın Kapısı'ndan bir içeri bir dışarı geçilir.” (Zhuang Zi, 23) <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Yahudi_inanışları">Yahudi inanışları</h3>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=26" title="Değiştirilen bölüm: Yahudi inanışları" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=26" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Yahudi inanışları">kaynağı değiştir</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Tree_of_life_wk_02.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/98/Tree_of_life_wk_02.svg/220px-Tree_of_life_wk_02.svg.png" decoding="async" width="220" height="386" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/98/Tree_of_life_wk_02.svg/330px-Tree_of_life_wk_02.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/98/Tree_of_life_wk_02.svg/440px-Tree_of_life_wk_02.svg.png 2x" data-file-width="576" data-file-height="1010" /></a><figcaption>Kabala'ya göre sefirot (sefira'lar); ruhsallığın ve ilahîliğin tezahür kademeleri. Tezahür edişin on aşaması ya da on kademesi sefirot sözcüğü ile karşılanır ki, sözcük İbranice'de "sayılar" anlamına gelir ve aynı zamanda on ilahî niteliği ifade eder.<a href="#cite_note-95">[95]</a></figcaption></figure> Soyut kavramların pek bulunmadığı, bu eksikliğin figür ve sayılarla doldurulduğu <a href="/wiki/Kitab-%C4%B1_Mukaddes" class="mw-redirect" title="Kitab-ı Mukaddes">Kitab-ı Mukaddes</a>'te ruh için ruah, can için nefesh terimleri kullanılır. Buradaki kavramlar ruh ve beden hakkındaki çeşitli çevirilerle aktarılmaya çalışılmışsa da, eski Yunan felsefesindeki ruh, can ve beden kavramlarını tam olarak karşılamamaktadır. Karşılamaya yönelik çabalar karışıklıklar doğurmuştur. <a href="/wiki/Eski_Ahit" title="Eski Ahit">Eski Ahit</a>'te canın karşılığı <a href="/wiki/%C4%B0branice" title="İbranice">İbranicedeki</a> nephesh olup Eski Ahit'in bir versiyonu olan Septuagint'teki ve <a href="/wiki/Yeni_Ahit" title="Yeni Ahit">Yeni Ahit</a>'teki eski <a href="/wiki/Yunanca" title="Yunanca">Yunanca</a> karşılığı psişedir (psikhe). Nephesh sözcüğü “yaşayan varlık”, “nefes” gibi başka biçimlerde de tercüme edilebilir. O “ten”e bağlanmış ya da Nuh'a içilmesi yasaklanan “kan”a bağlanmış yaşamı temsil eder. <a href="/wiki/Yahudiler" title="Yahudiler">Yahudiler</a>'in bilinen tarihe göre, ruh ile ilgili inanış ve görüşleri Eski Ahit'in (<a href="/wiki/Tevrat" title="Tevrat">Tevrat</a>) ilk kitabı olan <a href="/wiki/Tekvin_(Tevrat)" class="mw-redirect" title="Tekvin (Tevrat)">Tekvin</a>'le başlamıştır. Eski Ahit'in Tekvin bölümünde bu kavrama şöyle değinilir: “Ve Rab Tanrı (Yehova, Hashem) yerin toprağından adamı (Âdem'i) yaptı ve onun burnuna hayat nefesini üfledi. Ve adam yaşayan can oldu.” (Tekvin, 2/7) <a href="/wiki/Torah" class="mw-redirect" title="Torah">Torah</a> ruhun sistematik bir tanımını yapmaz; klasik <a href="/wiki/Haham" title="Haham">haham</a> literatüründe ruhla ilgili çeşitli, farklı tanımlamalar bulunmaktadır. Saadia Gaon, “İnanışlar ve Fikirler” (Emunoth ve-Deoth) adlı kitabının 6/3 kısmında ruh hakkındaki klasik haham öğretiminin ne olduğunu açıklamıştır. Saadia Gaon burada ruhun kişinin fiziksel arzu, heyecan ve düşüncesini oluşturan zihin kısmını kapsadığını bildirmiştir. Yahudi düşünürlerden <a href="/wiki/%C4%B0bn_Meymun" class="mw-redirect" title="İbn Meymun">İbn Meymun</a> (İng. Maimonides) “The Guide for the Perplexed” adlı kitabında ruh hakkındaki klasik haham öğretiminin ne olduğunu Neo-aristocu bakış açısıyla açıklamış ve ruhu kişinin gelişmiş “zeka”,”akıl” ya da “zihin”i (İn. intellect) olarak görmüş, bir cevher olmadığını bildirmiştir. <a href="/wiki/Kabbala" class="mw-redirect" title="Kabbala">Kabbala</a>'da ruhun üç unsurlu olarak ele alındığı anlaşılmaktadır. Yahudi mistisizminin klasik bir çalışması olarak bilinen <a href="/wiki/Zohar" title="Zohar">Zohar</a>'da bu üç unsur nephesh, ruach ve neshamah olarak belirtilir ve bu üç unsur şöyle açıklanır: <ul><li>Nephesh (nefeş): Yaşayan ölümlü varlıktır. Açlık, nefret, sevgi, iğrenme, ağlama hislerini hisseder ve en önemlisi ölebilir (nefes almayı keser). Nephesh havayı teneffüs etmekten ibarettir. Havayı soluduklarından hayvanlar da bir nephesh'tir, fakat bitkiler havayı solumazlar. Bu, kişinin fiziksel ve psikolojik tabiatının kaynağıdır.<a href="#cite_note-96">[96]</a> Ruhun diğer iki unsuru (ruach ve neshamah) doğumla var olmazlar, zamanla oluşurlar, gelişimleri kişinin eylem ve inanışlarına bağlıdır. Bunların kişide tam olarak oluşmasının ancak ruhsal aydınlanma veya ruhsal <a href="/wiki/Uyan%C4%B1%C5%9F" title="Uyanış">uyanışla</a> mümkün olduğu söylenir. Kabalistlere göre nephesh aşağı kısımdır, hayvani içgüdüleri idare eder ve sefirot sisteminde Malkut'a tekabül eder.</li> <li>Ruach (ruah): Ruh ya da canın orta unsurudur. Manevi faziletleri ve iyi ile kötüyü ayırt etme kapasitesini ihtiva eder. Kimileri onu psişe ile özdeş tutar. Kabalistlere göre orta kısımdır, akıl ve mantığı idare eder, sefirot sisteminde Hesed'den Yesod'a kadar 6 Sefirota tekabül eder.</li> <li>Neshamah (neşamah) Ruhun yüksek unsurudur. Bu insanın tüm diğer canlı türlerinden ayırt edilmesini sağlayan unsurdur. İnsana ölümden sonraki yaşamdan zevk almasını ve yararlanmasını sağlar. Tanrı'nın varlığının bir parça idrak edilmesine olanak sağlar. Kabalistlere göre en yüksek kısımdır, ruhun yüksek özelliklerini idare eder, sefirot sisteminde üstteki sefirot üçlemine tekabül eder.</li></ul> <a href="/wiki/Zohar" title="Zohar">Zohar</a>'a göre ölüm olayından sonra nefesh parçalanıp dağılır. Ruach, arındırılmaya maruz kalacağı bir aracı kuşağa gönderilir ve “geçici cennet”e girer. Neshamah ise kaynağa, “sevgilinin öpücüğü”nün tadını çıkaracağı, <a href="/wiki/Platon" title="Platon">Platon</a>'un belirttiği “<a href="/wiki/%C4%B0dealar_kuram%C4%B1" class="mw-redirect" title="İdealar kuramı">idealar âlemi</a>”ne döner. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Gustave_Dor%C3%A9_-_2_Kings_2_-_11.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Gustave_Dor%C3%A9_-_2_Kings_2_-_11.jpg/220px-Gustave_Dor%C3%A9_-_2_Kings_2_-_11.jpg" decoding="async" width="220" height="306" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Gustave_Dor%C3%A9_-_2_Kings_2_-_11.jpg/330px-Gustave_Dor%C3%A9_-_2_Kings_2_-_11.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Gustave_Dor%C3%A9_-_2_Kings_2_-_11.jpg/440px-Gustave_Dor%C3%A9_-_2_Kings_2_-_11.jpg 2x" data-file-width="750" data-file-height="1043" /></a><figcaption>İlyas'ın “ateş arabası” ile göğe alınması sahnesini gösteren bir tasvir</figcaption></figure> Hep Zohar'la birlikte yayımlanan bir risale olan Raaya Meheimna insan ruhunun iki unsuru daha olduğunu öne sürer: Bunlar chayyah ve yehidah'tır. Yahudi filozof ve tarihçi <a href="/wiki/Gershom_Scholem" title="Gershom Scholem">Gershom Scholem</a> chayyah ve yehidah hakkında “bunlar, <a href="/wiki/Sezgi" title="Sezgi">sezgi</a> yoluyla bilmenin en yüce aşamalarını ve ancak biraz seçkin olan kimselerin kalb yoluyla idrak etmesini temsil eden unsurlar olarak kabul edilir” demiştir. Chayyah ruhun ilahî yaşam gücünün idrak edilmesine imkân veren parçasıdır. Yehidah ise ruhun Tanrı'yla birleşmenin mümkün olabildiği en yüksek planıdır (düzeyi, ortamı). Hahamların çalışmaları ve kabalistik çalışmalar, insanların bazı koşullarda geliştirebilecekleri, ruhta süreklilik göstermeyen bazı başka ruh hallerinin olduğunu da bildirmektedir. Ölümden sonrasıyla ilgili olmayıp, mükemmellikle ilgili olan bu haller Ruach HaKodesh (kehaneti mümkün kılan bir ruh hali), Neshamah Yeseira ve Neshamah Kedosha'dır. Yahudiler'in ilk dönemlerdeki ruh ile ilgili inançlarının sonraki dönemlerinde değişikliklere uğradığı sanılmaktadır. Özellikle Büyük İskender'in M.Ö. 332'de Yahudiler'in yaşadıkları yerleri Yunan egemenliği altına almasıyla, Yunan ve Yahudi kültürleri arasında karşılıklı bir etkileşimin başladığı ve Yahudiler'in Yunan felsefinden etkilendiği sanılmaktadır.<a href="#cite_note-97">[97]</a> Örneğin, Platon hayranı olup <a href="/wiki/Gnostik" title="Gnostik">gnostiklere</a> ilham kaynağı olmuş İskenderiye'li Yahudi filozof <a href="/wiki/Philon" class="mw-redirect" title="Philon">Philon</a> (d.M.Ö. 25, ö. M.S. 50) Yahudilik inançlarını Yunan felsefeleriyle açıklama yoluna gitmiştir.<a href="#cite_note-98">[98]</a> Philon'un bu etkisi daha sonra Yahudilik temelinden hareket eden Hristiyanlığı da etkilemiş ve Yahudiliğe ait sözlü aktarımlar ve Yunan felsefelerinden oluşan karma bir inanç oluşmuştur. Philon'a göre, ruh doğum öncesinde de vardır ve ölen kişinin ruhu doğum öncesi durumuna döner. Ruh, ruhların dünyasına ait olduğundan, bedendeki yaşam yalnızca kısa ve çoğu zaman mutsuz bir ara oyundur. Philon'un dışında başka Yahudi düşünürler de ruhun ölümsüzlüğü düşüncesine sahiptiler. Bunlar arasında, 10. yüzyılda yaşamış Isaac Israeli ve 18. yüzyılda yaşamış bir Alman-Yahudi düşünür olan Moses Mendelssohn sayılabilir.<a href="#cite_note-99">[99]</a> Yahudilik inancına ilişkin sözlü anlatımların yazılı kaynağı olan <a href="/wiki/Talmud" title="Talmud">Talmud</a>'da, ölülerin yaşayanlarla görüşmesinden söz edilir.<a href="#cite_note-100">[100]</a><a href="/wiki/Kabbala" class="mw-redirect" title="Kabbala">Kabbala</a>'da ise <a href="/wiki/Reenkarnasyon" title="Reenkarnasyon">reenkarnasyon</a> fikri de bulunmaktadır.<a href="#cite_note-101">[101]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Yehova'nın_Şahitleri">Yehova'nın Şahitleri</h3>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=27" title="Değiştirilen bölüm: Yehova'nın Şahitleri" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=27" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Yehova'nın Şahitleri">kaynağı değiştir</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/Yehova%27n%C4%B1n_%C5%9Eahitleri" title="Yehova'nın Şahitleri">Yehova'nın Şahitleri</a></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:YHWH.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/YHWH.svg/180px-YHWH.svg.png" decoding="async" width="180" height="75" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/YHWH.svg/270px-YHWH.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/YHWH.svg/360px-YHWH.svg.png 2x" data-file-width="612" data-file-height="256" /></a><figcaption>Yehova (İng. Jehova) adı İbranicede Tanrı'nın özel adıdır İbrani alfabesindeki yad-he-vav-he (YHVH)harflerinden, yani dört harften oluştuğu için, Grekçe'de, “dört harften oluşan sözcük” anlamındaki Tetragrammaton ifadesiyle belirtilmiştir. Yehova Şahitleri de Tanrı için bu adı (Yehova) kullanırlar.</figcaption></figure> 19. yy.'da doğmuş bir <a href="/wiki/Hristiyanl%C4%B1k" title="Hristiyanlık">Hristiyan</a> dinî akımı olan<a href="#cite_note-102">[102]</a><a href="/wiki/Yehova%27n%C4%B1n_%C5%9Eahitleri" title="Yehova'nın Şahitleri">Yehova'nın Şahitleri</a>'ne göre ruh insanın bedenini yaşatan bir güçtür. Bir tür <a href="/wiki/Enerji" title="Enerji">enerjiden</a> başka bir şey değildir.<a href="#cite_note-103">[103]</a> Tıpkı bir elektrik enerjisinde olduğu gibi kişiliği ve <a href="/wiki/Bilin%C3%A7" title="Bilinç">bilinci</a> yoktur. İnsandaki ruhun bir mumdaki alev gibi olduğuna<a href="#cite_note-104">[104]</a> inanırlar. İnsandan ruhun çıkmasını, sönen bir mumun alevini kaybetmesine benzetirler. Yehova'nın Şahitleri'ne göre, Ruh ne kişinin içindeki bilincidir, ne de insan öldüğünde onun bir parçasını oluşturur. Yani, insan öldüğünde ruhu yaşamaya devam etmez.<a href="#cite_note-105">[105]</a> Yehova'nın Şahitleri'ne göre, <a href="/wiki/Kitab-%C4%B1_Mukaddes" class="mw-redirect" title="Kitab-ı Mukaddes">Kitab-ı Mukaddes</a>'te ruhun ölümsüzlüğü öğretisi bulunmaz. Ruhun ölümsüzlüğü ile ilgili inançların <a href="/wiki/Babil" title="Babil">Babilliler</a>'in dinsel inançlarından kaynaklandığını düşünürler. Bundan başka, ölülerin ruhlarının yaşayan kişilerle görüştüğü ve onlara fayda ya da zarar verdiği gibi inançların, ölülerin görüntüsünü ve sesini taklit ederek, onların yaşadığı izlenimini uyandıran <a href="/wiki/Cin" title="Cin">cinlerden</a> kaynaklandığını<a href="#cite_note-106">[106]</a> savunurlar. Yehova'nın Şahitleri'ne göre ölüler tamamen bilinçsizdirler ve ölen bir kişi dünyaya gelmeden önceki var olmama durumuna döner.<a href="#cite_note-107">[107]</a> Yehova'nın Şahitleri Tanrı'nın <a href="/wiki/%C3%82dem" title="Âdem">Âdem</a>'i yaratırken onun burnuna yaşam soluğu üflediğini ve Âdem'in yaşayan bir can olduğu öğretisini kabul ederler. Onlara göre Âdem'in bir canı olmamıştır, fakat Âdem'in kendisi bir can olmuştur; Kitab-ı Mukaddes hayvanların da birer can taşıdığını değil, can olduklarını söyler. Kitab-ı Mukaddes'te can için geçen <a href="/wiki/%C4%B0branice" title="İbranice">İbranice</a> sözcük nefeş ve eski Yunanca sözcük "psyche"dir. Yehova'nın Şahitleri'ne göre bu sözcüklerin anlamı nefes alandır. Başka sözlerle ifade etmek gerekirse, “soluk alan, yaşayan, canlı, can” demektir. Eski Ahit'te Âdem'in yaratılmasına ilişkin olarak şöyle denir: “Rab Tanrı Âdem'i topraktan yarattı ve burnuna “yaşam soluğu”nu (Ruah) üfledi. Böylece Âdem “yaşayan varlık”(Nefeş) oldu. (Yaratılış, 2/7) Kitab-ı Mukaddes'te, İbranice ruah sözcüğünün eski Yunancadaki karşılığı pneumadır. “Yaşam soluğu” olarak çevirisi yapılan ruah, Yehova'nın Şahitleri'ne göre normal soluktan daha farklı bir şeydir. Yehova'nın Şahitleri'ne ait olmayan çevirilerde, ruah ve pneuma genellikle “ruh” olarak çevrilmiştir. İbranice ruah ve eski Yunanca pneuma ile benzerlik gösteren diğer sözcükler, neşamah (İbranice) ve pnoe'dir (eski Yunanca). Bu sözcüklerin çeviri karşılıkları “soluk” olarak verilmiştir. Yehova'nın Şahitleri'nin bu kavramları anlayışı şöyledir: <ul><li>Ruah = Pneuma': “Yaşam Soluğu”. Bu yalnızca bir soluk ya da hava değildir. İçinde kişiye yaşam gücü veren şeydir. Bu, bir mumun alevi gibidir. Biri öldüğünde bu ruah, ölen kişinin bedeninden çıkar ve Tanrı'ya döner. Fakat bu dönüş fiziksel bir anlatımı kastetmez, ruahı veren Tanrı olduğundan O'na döndüğü söylenir. Ölen bir kişinin ruhunun ayrılması bir mumun alevinin sönmesi gibidir.</li> <li>Nefeş = Psyche: Can anlamına gelip, kişinin yaşayan bir varlık olduğunu ifade eder. Dolayısıyla bu sözcük canlı birisini tanımlar ve onun canlı olduğunu, yaşadığını anlatır. Kitab-ı Mukaddes'te bu sözcük hayvanlar için de kullanılır. Kitab-ı Mukaddes kişinin bir cana sahip olduğunu değil, kişinin bir can olduğunu söyler.</li></ul> Yehova'nın Şahitleri için ölüm, "düşüncenin, eylemin olmadığı bir hiçlik" anlamını taşır. Onlara göre, Eski Ahit'teki Vaiz, 9/10'da ve Mezmurlar, 146/4'te söylenilenler<a href="#cite_note-108">[108]</a> bunu gösterir. Eski Ahit'te geçen “ölüler diyarı” terimi “çukur, mezar, insanlığın toplu mezarı” anlamındaki sözcükten yapılmış “serbest bir çeviridir”; gerçek anlamda ölüler diyarı yoktur: Yehova'nın Şahitleri'ne göre, Âdem topraktan yaratıldı ve Âdem'e ceza olarak söylenen sözlerde de onun yeniden toprağa döneceği söylenir. Yehova'nın Şahitleri'ne göre, Âdem'e hiçbir şekilde bir parçasının yaşayacağından ya da Âdem'den herhangi bir şeyin ruh âlemine döneceğinden söz edilmedi, zaten Âdem'in geldiği yer, ruh âlemi değil, topraktı. Ayrıca insanın ve hayvanın ölümü arasında hiçbir fark da yoktur. Ölüler, tamamen toprağa dönerler ve herhangi bir bilinçleri yoktur.<a href="#cite_note-109">[109]</a> Yehova'nın Şahitleri'ne göre Kitab-ı Mukaddes'teki ölülerin yaşadığını ve konuştuğunu gösteren "Zengin adam ve Lazar" gibi anlatımlar benzetmelerin yapıldığı birer <a href="/wiki/Mecaz" title="Mecaz">mecazdırlar</a>. Bu tür ifadeler ölülerin yaşadığını anlatmazlar. Bu türden anlatıma bir örnek, Tekvin, 3/14'te bulunur. Buradaki sözler aslında yılana değil, yılanla özdeşleştirilen Şeytan'a karşı söylenir. Şeytan'ın, kendisini Tanrı gibi yüceltmek isterken, içine düştüğü alçaltıcı durum, yılanın yerde sürünürken yaşadığı duruma benzetilir. Ayakları olmayan yılan yerde sürünerek ilerlerken, dili toprağı yalıyor ve toprağın tozunu yiyor gibidir. Şeytan, aldatma aracı olarak kendisine bir yılanı seçmiş ve Tanrı aynı yoldan ona anlam yüklü bir yanıt vermiştir. Şeytan'ın, kibirli bir tutumla en yükseğe çıkmak isterken, tam tersine, bir yılanın durumunda olduğu gibi, kendisini yere en yakın ve en aşağı durumda bulacağı anlatılır.<a href="#cite_note-110">[110]</a> <a href="/wiki/Ye%C5%9Faya_kitab%C4%B1" class="mw-redirect" title="Yeşaya kitabı">Yeşaya</a> (İşaya)/Bap14'te bulunan başka bir anlatımda geçen sözler, birçok kişi tarafından ölülerin ruhlarının konuştukları ve dolayısıyla ölümden sonra bir yaşam olduğu şeklinde yorumlanırsa da, bunlar birer <a href="/wiki/Mecaz" title="Mecaz">mecazdır</a>; çünkü burada sözü edilen ve doğal olarak konuşamayan ağaçlar da konuşuyor gibi gösterilir. Ayrıca bu anlatımın “alaycı” niteliği zaten baştan söylenmiştir. Buradaki örnekte mecazi bir anlatımla, Şeytan'ın kibirli düşünceleri alaya alınarak, kendisini yüceltmek isterken içine düşeceği alçaltıcı durum şiirsel ifadelerle anlatılmaktadır. Bu yapılırken, aynı kibri sergileyen Babil Kralı'nın kimliği Şeytan için bir benzetme olarak kullanılmıştır.<a href="#cite_note-111">[111]</a> Yehova'nın Şahitleri ölülerin ruhunun yaşamadığına; ancak ölen kişilerin yeniden diriltileceğine inanırlar. Kitab-ı Mukaddes'te bununla ilgili örnekler vardır ve Yehova'nın Şahitleri'nin yorumuna göre, “eğer ruh ölümde varlığı süren bir şey olsaydı, ölmüş kişilerin dirilmesine de gerek kalmazdı.” Bir örnek de İsa'nın ölümüyle ilgilidir: İsa öldükten hemen sonra değil, üçüncü günde ruh bir varlık olarak diriltilmiş ve bu üç gün boyunca da ölü olarak yerin bağrında, mezarda kalmıştır. Yehova'nın Şahitleri'ne göre, Kitab-ı Mukaddes İsa'nın bedeninin mezarda kaldığını, fakat ruhunun üç gün boyunca yaşadığını söyleyen bir ayrım yapmaz.<a href="#cite_note-112">[112]</a> Yehova'nın Şahitleri'ne göre ölülerin dirilmesi belirli bir zaman sonra gerçekleşecektir. Ayrıca ölüler herhangi bir ruh âleminde değil, mezarda bulunuyorlar.<a href="#cite_note-113">[113]</a> Yehova'nın Şahitleri ruhun ölümsüzlüğü inancını Kitab-ı Mukaddes'e uymayan ruhçuluk kaynaklı<a href="#cite_note-114">[114]</a> bir öğreti olarak görerek reddederler. Bu öğretinin, insanlara sahte bir ümit vermek amacıyla Havva'ya söylenen "katiyen ölmezsiniz"<a href="#cite_note-115">[115]</a> sözlerindeki yalanın bir devamı olduğuna inanırlar.<a href="#cite_note-116">[116]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Diğer_inanış_ve_görüşlerde_ruh_kavramı">Diğer inanış ve görüşlerde ruh kavramı</h2>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=28" title="Değiştirilen bölüm: Diğer inanış ve görüşlerde ruh kavramı" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=28" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Diğer inanış ve görüşlerde ruh kavramı">kaynağı değiştir</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Şamanizm">Şamanizm</h3>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=29" title="Değiştirilen bölüm: Şamanizm" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=29" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Şamanizm">kaynağı değiştir</a>]</div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Ana madde: <a href="/wiki/%C5%9Eamanizm" title="Şamanizm">Şamanizm</a></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:SB_-_Altay_shaman_with_drum.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/SB_-_Altay_shaman_with_drum.jpg/220px-SB_-_Altay_shaman_with_drum.jpg" decoding="async" width="220" height="338" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/SB_-_Altay_shaman_with_drum.jpg/330px-SB_-_Altay_shaman_with_drum.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2d/SB_-_Altay_shaman_with_drum.jpg 2x" data-file-width="395" data-file-height="607" /></a><figcaption>Altay şamanı</figcaption></figure> Kimi Asya <a href="/wiki/%C5%9Eamanizm" title="Şamanizm">Şamanizmi</a> toplumlarında, bazı <a href="/wiki/Kuzey_Amerika" title="Kuzey Amerika">Kuzey Amerika</a> ve <a href="/wiki/G%C3%BCney_Amerika" title="Güney Amerika">Güney Amerika</a> <a href="/wiki/K%C4%B1z%C4%B1lderililer" title="Kızılderililer">Kızılderililerinde</a> ve kimi <a href="/wiki/Afrika" title="Afrika">Afrika</a> kabilelerinde ölüm olayı ile bedenini terk edenlerin yaşadığı öte-âleme “gölgeler diyarı” adı verilir. Şamanizm'e göre insanın bir ya da birkaç canı (ruhsal unsurları) vardır.<a href="#cite_note-Britannica/Şamanizm-117">[117]</a> Kuzey <a href="/wiki/Asya" title="Asya">Asya</a> halkları, insanın birden fazla, üç ya da yedi “can”ı olduğuna inanır. Örneğin <a href="/wiki/Yakutlar" title="Yakutlar">Yakut Türkleri</a>, Çukçiler, Yukagirler ve Buryatlar insanın üç “can”ı olduğuna inanır. Bunlardan biri ölüm olayında mezarda kalır, biri “gölgeler diyarı”na iner, üçüncüsü “Göğe” çıkar.<a href="#cite_note-SS-14">[14]</a><a href="#cite_note-Eliade-118">[118]</a> İnsanın “gölge can”ı öte-âlemin eşiğini bekleyen eşik bekçisine rastlar; sonra kayıkla öte yakaya geçer. Gölgeler diyarında ölü, yeryüzünde sürdüğü yaşamı sürer. Ölüler, bir süre sonra, yeryüzünde tekrar doğabilirler.<a href="#cite_note-SS-14">[14]</a><a href="#cite_note-Eliade-118">[118]</a> Bu üç cana ya da üç ruhsal unsura verilen adlar toplumdan topluma değişmektedir. Bazı Şamanist Türk topluluklarında bu üçlü “tin”, “sür” ve “kut”<a href="#cite_note-119">[119]</a> olarak, Moğol Şamanizmi'nde ise “suns” (sünesün), “ami” (amin), “suld”(sülde)<a href="#cite_note-120">[120]</a> olarak bilinir. Şamanist anlayışta üç âlem söz konusudur: Yer, yeraltı, Gök.<a href="#cite_note-Eliade-118">[118]</a> Fakat bunlar sembolik ifadelerdir. Yeraltı terimi Asya'nın kimi Şamanist geleneklerinde öte-âlem anlamında kullanılır, kimi Şamanist geleneklerde ise ölüm olayının akabinde yaşanılan kargaşa ve vicdani hesaplaşma dönemini ifade etmek üzere kullanılır. Dolayısıyla, bazı geleneklerde yeraltı denildiğinde, genellikle öte-âlemin aşağı (titreşim düzeyi kaba) ve yoğun ortamları söz konusudur.<a href="#cite_note-SA-44">[44]</a> Yeraltı deyiminin bu anlamda kullanıldığı Şamanist geleneklerde öte-âlemin huzurlu ortamları ise “gölgeler diyarı” gibi başka ifadelerle belirtilmektedir.<a href="#cite_note-Eliade-118">[118]</a> Şamanizm'e göre her üç âlem (Yer, yeraltı denilen âlem ve Gök denilen âlem) de ruhlarla meskundur.<a href="#cite_note-Britannica/Şamanizm-117">[117]</a> Asya Şamanizmi'ne, özellikle <a href="/wiki/Yakutlar" title="Yakutlar">Yakut</a>,<a href="/wiki/Altay_Cumhuriyeti" title="Altay Cumhuriyeti">Altay</a> ve <a href="/wiki/Uygurlar" title="Uygurlar">Uygur</a> Türkleri'nin geleneklerine göre, insanların yaşadığı Yer, ölülerin göçtüğü “yeraltı” (öte-âlem) ve spiritüel anlamdaki Kutsal Gök'ten oluşan üç ortam, merkezlerinden geçen, direk ya da kazık denilen bir eksenle birbirine bağlanırlar. Bu eksen “Göğün göbeği” ile “Yer'in göbeği” arasında yer alır. Bu kavram Altay, Yakut ve Uygur Türkleri'nin geleneklerinde şöyle açıklanır: İnsanların yaşadığı Yer, ölülerin göçtüğü “yeraltı” (öte-âlem) ve spiritüel anlamdaki Gök'ten oluşan üç âlem ya da ortam, merkezlerinden geçen bir eksenle birbirine bağlıdır. “Yer'in göbeği” ile “Göğün göbeği” arasındaki bu eksenin geçtiği, bu ortamların ortasındaki delikler ya da açıklıklar bir tür geçittir. Şamanlar, “uçuş” (trans deneyimi) sırasında bir ortamdan diğerine geçerken bu irtibat geçitlerinden yararlanırlar. Aynı şekilde, ölenler de öte-âleme bu yolla göçerler. Öte-âleme giden şamanlar oraya “Yer'in deliği” geçidinden geçerek gider, yine bu delikten ya da kapıdan dönerler. Şaman "gölgeler diyarı"na giderken öncelikle “Yer'in göbeği”ndeki bu delikten “Yer'in Ekseni”ne ulaşmak, sonra da “Yeraltı”nın cehennemî kısmından geçmek zorundadır. Ölen kimseler de bu yolculuğu yaparlar ki, bu yolculukta ölünün geçemediği takdirde azap çekmesinin söz konusu olduğu bir "köprü"yle karşılaşılır.<a href="#cite_note-Eliade-118">[118]</a> Kuzey ve Orta Asya Şamanizm'inde yeraltı âlemi 7 veya 9 katlıdır. Ölüm olayı ile beden terk edildikten sonra kimileri yeraltı katlarındaki ortamlara, kimileri ise "<a href="/wiki/G%C3%B6k_katlar%C4%B1" title="Gök katları">Gök katları</a>"ndaki ortamlara giderler.<a href="#cite_note-Eliade-118">[118]</a> Şaman, <a href="/wiki/Medyum" title="Medyum">medyum</a> gibi, ruhlarla doğrudan irtibat kurabilen biri olarak kabul edilir.<a href="#cite_note-Britannica/Şamanizm-117">[117]</a> Şaman da, <a href="/wiki/Trans" title="Trans">trans</a> deneyimi sırasında, yapacağı uygulamanın amacı ve türüne göre, ya <a href="/wiki/Yeralt%C4%B1_(Ezoterizm%27de)" class="mw-redirect" title="Yeraltı (Ezoterizm'de)">yeraltı âlemine</a> iner ya da Göğe çıkar. Örneğin, bir hastayı iyileştirmek için Göğe çıkması, fakat bir ölünün ruhuna eşlik etmek, hastanın ruhunu geri getirmek (ölmemesini sağlamak) veya yeryüzünü terk etmek istemeyen ölüleri ‘gölgeler diyarı'na götürmek için Yeraltı'na iner. Fakat herhangi bir nedenle Göğe çıkacak bir şamanın önce Yeraltı denilen âleme inmesi gerekir. Yani hiç kimse “Yeraltı”na (öte-âlem) inmeden Göğe çıkamaz.<a href="#cite_note-Eliade-118">[118]</a><a href="/wiki/Mo%C4%9Follar" title="Moğollar">Moğollar</a>'da ve bazı Türk halklarında Göksel âlemin Tanrısı <a href="/wiki/%C3%9Clgen" title="Ülgen">Ülgen</a>'dir; Orta Sibirya Buryatları'nda bu ad <a href="/wiki/Tengri" title="Tengri">Tengri</a> olur.<a href="#cite_note-Britannica/Şamanizm-117">[117]</a> Buryatlar'da 55'i ak renkle, 44'ü kara renkle nitelenen toplam 99 ilah bulunur. Altay Türkleri'nde yeraltı âleminin efendisi <a href="/wiki/Erlik_Han" class="mw-redirect" title="Erlik Han">Erlik Han</a>'dır.<a href="#cite_note-Britannica/Şamanizm-117">[117]</a> Kişinin ölüm olayı ile bedenini terk etmesinden sonra içine düşeceği <a href="/w/index.php?title=Te%C5%9Fevv%C3%BC%C5%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Teşevvüş (sayfa mevcut değil)">teşevvüş</a> Asya <a href="/wiki/%C5%9Eamanizm" title="Şamanizm">Şamanizminin</a> kimi <a href="/wiki/Gelenek" title="Gelenek">geleneklerinde</a> günahkarların ölüm sonrasında ifritlerle karşılaşma veya “köprü”den geçme dönemi olarak belirtilir. <a href="/wiki/%C5%9Eaman" title="Şaman">Şamanların</a> görevlerinden biri de ölen kimseye bu ifritlerden kurtulmada yardım etmektir.<a href="#cite_note-Eliade-118">[118]</a> Şamanist geleneğe göre insanlar günahkar olduklarından ilahî yasalar gereği öldükten sonra bu ifritlerle karşılaşmak zorunda kalırlar; fakat Tanrı insana acıdığından şamanların insanlara bu konuda yardım etmesi için yeryüzünde şamanlık kurumunu kurmuştur. Asya Şamanizmi'nde ölümden sonraki yolculukta ölünün geçemediği takdirde azap çekmesinin söz konusu olduğu bir köprüyle karşılaşılır. Şaman bu köprüyü kolayca geçebildiği gibi, ölenlere de bu köprüyü geçmelerinde yardım edebilir. Orta <a href="/wiki/Sibirya" title="Sibirya">Sibirya</a> Şamanizmi'ne göre, şaman, birkaç ‘ırmağı' ve bir “köprü”yü geçtikten sonra “gölgeler diyarı”nın uzandığı “Büyük Su”ya gelir. Altay Türkleri geleneğinde şamanın gölgeler diyarını ziyaret edişinde bir dağa çıkış olgusu da bulunur. Bu diyarda ölüler aynen dünyadaki yaşamlarını sürmektedirler. Onlar orada yeryüzünde tekrar doğmaya hazırlanırlar.<a href="#cite_note-Eliade-118">[118]</a> Ruh göçü kavramına Amerika'nın günümüzde Şamanist topluluklar kapsamında ele alınan birçok <a href="/wiki/K%C4%B1z%C4%B1lderililer" title="Kızılderililer">Kızılderili</a> kabilesinde de rastlanır. <a href="/wiki/Inuit" class="mw-redirect" title="Inuit">Inuit</a>'lerde ruh göçü kutsal kabul edilen bir kavramdır. Kuzey Amerika kızılderililerinin birçok kabilesine göre, ölüm olayından sonra ruh ve gölge bedenden ayrılır. Ruh, “kurt”un hükmettiği âleme gider; yeryüzündekilerin ilişki kurabilecekleri onun “gölge”sidir. Ruh, “gölge”yle birleşince yeni bir varlık oluşturur ve yeryüzünde tekrar doğar. Güney Amerika kızılderililerinin çoğunun dillerinde, ruh, gölge ve imaj kavramları aynı sözcükle karşılanır. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Tasavvufta_ruh_kavramı">Tasavvufta ruh kavramı</h3>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=30" title="Değiştirilen bölüm: Tasavvufta ruh kavramı" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=30" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Tasavvufta ruh kavramı">kaynağı değiştir</a>]</div> <a href="/wiki/Sufizm" class="mw-redirect" title="Sufizm">Sufizm</a>'de ya da <a href="/wiki/Tasavvuf" title="Tasavvuf">Tasavvuf</a>'ta ruh ile ilgili görüş ve inanışlar çeşitlilik göstermektedir. <a href="/wiki/Mutasavv%C4%B1f" title="Mutasavvıf">Mutasavvıfların</a> ruhla ilgili görüş ve inanışları arasında ortak noktalar olduğu kadar, farklı noktalar da mevcuttur.<a href="#cite_note-121">[121]</a> Tasavvuf sözlüklerinde ruh “insanın soyut latifesidir, insandaki bilen ve idrak eden latife olup emr âleminden inmiştir, künhünü idrak etmek mümkün değildir” biçiminde tanımlanır.<a href="#cite_note-122">[122]</a> Kimi mutasavvıflara göre, ruh manevi bir cevherdir. Öldükten sonra yaşamaya devam eder. Fikir ve akıl, yani anlama ve düşünme maddeye bağlı değildir, ruhun özellikleridir. Cismani olmayan ruhlar âlemine âlem-i ervah adı verilir. İnsan ruhu dünyaya gelmeden önce bu ruhlar âlemindeydi, yaşadıktan sonra da o asli vatanına dönecektir. Ruhtan <a href="/wiki/Hadis" title="Hadis">hadislerde</a> de görüldüğü gibi çoğu zaman "nefs" diye söz edilir. Tasavvuf ehline göre ruh, hisseden, canlı, nurani, şekilsiz, renksiz, ağırlığı olmayan, her şeyi kavrayan, beden ile münasebeti olan <a href="/wiki/Metafizik" title="Metafizik">metafizik</a> bir varlıktır. Ruh, bedenin ne içinde ne de dışındadır; ama bedeni idare eder ve bedenden etkilenir. Tasavvufçulara göre ruhun üç temel fonksiyonu duyum, düşünce ve <a href="/wiki/Sezgi" title="Sezgi">sezgidir</a> (kalp). Esas olarak Neo-Platonculuğa dayanan İşrâkîlik (aydınlanma ekolü) akımının kurucusu <a href="/wiki/%C5%9Eahabettin_S%C3%BChreverdi" class="mw-redirect" title="Şahabettin Sühreverdi">Şahabettin Sühreverdi</a>'ye göre, beden karanlığı, ruh ise ışığı temsil eder ve manevi faziletlerle kuvvetlenir; "manalar âlemi" kelimelerle ifade edilemez ve mantık oyunlarıyla tanıtılamaz. İnsanlar ona kendi kendine erişebilir.<a href="#cite_note-123">[123]</a> Sufizm ya da Tasavvuf'ta ruhla ilgili bazı kavramlar hakkındaki görüş ve inanışlar şöyle özetlenebilir: <ul><li>En nur: <a href="/wiki/Arap%C3%A7a" title="Arapça">Arapçada</a> ışık anlamına gelen <a href="/wiki/Nur" class="mw-disambig" title="Nur">nur</a>, İlahî <a href="/wiki/Kel%C3%A2m" title="Kelâm">Kelâm</a>'ı temsil eder ve ruh (er ruh) ile özdeş tutulur.<a href="#cite_note-124">[124]</a> Kainat'ın meydana gelmesindeki aracın ruh olduğu belirtilir. Nur, Tasavvuf'ta bilinen ışık (fizikteki, insan gözünün duyarlı olduğu, yani görebildiği elektromanyetik radyasyon) anlamında kullanılmaz. Kaynağından çıkan bu ışık, fizikokimyasal bir ışık değildir, tüm ışıkları aşan, en ince vibrasyonların ötesindeki, madde kâinatına ait olmayan bir ışıktır. Kısaca, bu, mistik literatürde "ilahî nefes" ya da "ilahî alev" olarak da ifade edilen, varlığın özü olan ruhtur.</li> <li>Gayb âlemi: Duyu organları ve akıl ile bilinemeyen varlıklar ve bunların bulunduğu âlem. Gayb âlemini ifade etmek üzere, melekut terimi de kullanılır.</li></ul> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Rose_Petit_Marquis_20070601.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Rose_Petit_Marquis_20070601.jpg/220px-Rose_Petit_Marquis_20070601.jpg" decoding="async" width="220" height="330" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Rose_Petit_Marquis_20070601.jpg/330px-Rose_Petit_Marquis_20070601.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Rose_Petit_Marquis_20070601.jpg/440px-Rose_Petit_Marquis_20070601.jpg 2x" data-file-width="2304" data-file-height="3456" /></a><figcaption>Açılmış gül çiçeği Sufizm'de en çok kullanılan çiçek sembolüdür. Sufizm'de ruhsal aydınlanmanın ve ‘kalp gözü'nün açılmasının bir sembolüdür. Kimileri gülün kat kat olan taç yaprakları ile ruhun manevi organı ve sezgi kapısı olan kalbin kat kat olması arasında bağlantı kurar. Merkezî, dairesel bir yapılanma gösteren gül, her şeyden önce, merkeze ulaşılmış olmayı, aydınlanmış, uyanmış insanın şuurunu, kısaca, spiritüel aydınlanmayı ve bu duruma erişen varlığı simgeler.<a href="#cite_note-S.A.-8">[8]</a></figcaption></figure> <ul><li>Seyri süluk ya da seyr-ü süluk: <a href="/wiki/%C4%B0nisiyasyon" class="mw-redirect" title="İnisiyasyon">İnisiyasyon</a> ya da nefs terbiyesi. İnsan-ı kamil olma hedefine ulaşmak için bir <a href="/wiki/M%C3%BCr%C5%9Fid" class="mw-redirect" title="Mürşid">mürşidin</a> rehberliğinde (yol göstericiliğinde) çıkılan manevi ve ruhi yolculuk. Çeşitli riyazet, <a href="/wiki/Zikir" title="Zikir">zikir</a> ve tefekkür yöntemlerinin kullanıldığı bu nefs terbiyesi yolu genellikle, <a href="/wiki/Fer%C3%AEd%C3%BCdd%C3%AEn-i_Att%C3%A2r" class="mw-redirect" title="Ferîdüddîn-i Attâr">Ferîdüddîn-i Attâr</a>'ın "Mantık'ut Tayr" adlı eserinde belirttiği gibi 7 aşama içerir.<a href="#cite_note-125">[125]</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0nsan-%C4%B1_kamil" class="mw-redirect" title="İnsan-ı kamil">İnsan-ı kamil</a>: Dünya insanının ruhsal gelişim sonucunda erişebileceği en olgun mertebedir.</li> <li><a href="/wiki/Fenafillah" title="Fenafillah">Fenafillah</a>: <a href="/wiki/Allah" title="Allah">Allah</a>'ta fani (yok) olma; kulun beşeri vasıflardan ve aşağı arzulardan sıyrılıp ilahî vasıflarla donanması.<a href="#cite_note-126">[126]</a></li> <li><a href="/wiki/Vahdet-i_v%C3%BCcud" class="mw-redirect" title="Vahdet-i vücud">Vahdet-i vücud</a>: Allah'tan başka bir varlık olmadığının idrak ve şuuruna varma<a href="#cite_note-127">[127]</a></li> <li>Devre-i ferşiyye ve devre-i arşiyye: Teozofi'deki <a href="/wiki/Y%C3%BCkseli%C5%9F_yay%C4%B1" title="Yükseliş yayı">yükseliş yayı</a> ile iniş yayı kavramlarının Sufizm'deki adlarıdır.</li> <li>Kalp: Sufizm'e göre kalp (manevi kalp) her şeyden önce, bir tür manevi iletişim aracıdır. İnsanoğlu buradan gözlenmekte ve öğrenilmektedir. Buna karşılık insan da gayb âleminden gelen, <a href="/wiki/Ke%C5%9Ff" title="Keşf">keşf</a> ve ilham tarzında beliren tesirleri bu manevi organı aracılığıyla alabilmekte, algılayabilmektedir. Yani insanın bu manevi organı bir bakıma, hem aşağıdan (insandan) “Yukarı”ya çıkan tesirlerin, hem de “Yukarı”dan “aşağı”ya inen tesirlerin geçtiği aracı bir kanal ya da yansıdığı yerdir. Sufizm'de <a href="/wiki/M%C3%BCrid" title="Mürid">müridin</a> kalp gözü açılınca müritlik aşamasını bitirmiş, olgunlaşmış, pişmiş demektir. Ala-al Dawlah'ın bildirdiğine göre, sufizmde kalp, <a href="/wiki/Vecd" title="Vecd">vecd</a> halindeki kimi <a href="/wiki/Veli" class="mw-disambig" title="Veli">velilerin</a> görebildiği, yedi ayrı renk halinde tezahür eden, kat kat ya da iç içe, yedi katlı vibrasyon sahalarından oluşmaktadır (kalbin yedi iç zarfı).<a href="#cite_note-128">[128]</a><a href="#cite_note-129">[129]</a></li> <li>Sidretül Münteha, Arş ve Kürsi: “Büyük berzah” da denilen Sidretül Münteha, tüm saliklerin seyirlerinin, amellerinin ve ilimlerinin sona erdiği noktadır.<a href="#cite_note-130">[130]</a> Sidre'den sonraki âleme geçebilme, yeryüzündeki varlıklar için mümkün değildir. O âlemde mahlukatın bir vücudu yoktur, mahluk o âlemde adeta erimiş gibidir.<a href="#cite_note-131">[131]</a> Mutasavvıflara göre yedinci gök katının üstünde kürsi, onun da üstünde arş (taht) bulunur. Arş, “biçimler âlemi”nin, tezahür âleminin çıktığı “biçimlerin olmadığı âlem”deki köken, kaynak olarak ifade edilir. Prensip ile tezahür arasındaki ya da tezahür ortamı arasındaki bir bağ gibi açıklanır. Kürsi ise tezahür sürecindeki, prensipten çıkıştaki veya <a href="/wiki/Hiyerar%C5%9Fi" title="Hiyerarşi">hiyerarşik</a> inişteki ilk basamağı oluşturur. Kürsi, düaliteye, biçimsel tezahüre, belirlenmeye doğru giden farklılaşma sürecini ifade eder. Bu sürecin sonu düalitedir, düalite ortamıdır, tezahürdür, farklılıklar ortamıdır, biçimler ortamıdır, yeryüzüdür.</li> <li>Levh-i Mahfuz: Tasavvuf sözlüklerinde “külli olan hususların ayrıntılı hale getirildiği ve nedenlerine bağlandığı <a href="/wiki/Mukadderat" title="Mukadderat">mukadderat</a> levhası”<a href="#cite_note-132">[132]</a> olarak tanımlanır. Ebu Hanife ve Ebu Mansur Maturidi'ye göre insanlığın mukadderatı Levh-i Mahfuz'da somut olaylar halinde değil, genel hatlarıyla belirlidir. <a href="/wiki/Kur%27an" title="Kur'an">Kur'anda</a> Rad Suresi'nde şöyledir: Allah (o yazıdan) dilediğini siler, (dilediğini de) sabit bırakır. Ana kitap (olan Levh-i Mahfûz) ise O’nun katındadır. (Rad, 39) <a href="/wiki/%C4%B0mam-%C4%B1_Rabbani" class="mw-redirect" title="İmam-ı Rabbani">İmam-ı Rabbani</a>, Mektubat-ı Rabbani adlı eserinde bunu şöyle izah etmiştir:</li></ul> “Kaza, <a href="/wiki/Levh-i_Mahfuz" class="mw-redirect" title="Levh-i Mahfuz">Levh-i Mahfuzda</a> iki kısımdır: <a href="/w/index.php?title=Kaza-i_mu%27allak&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kaza-i mu'allak (sayfa mevcut değil)">Kaza-i mu'allak</a>, <a href="/w/index.php?title=Kaza-i_m%C3%BCbrem&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kaza-i mübrem (sayfa mevcut değil)">Kaza-i mübrem</a>. Birincisi, (yani değişebilir olan) şarta bağlı olarak, yaratılacak şeyler demektir ki bunların yaratılma şekli değişebilir veya hiç yaratılmaz. İkincisi, (yani mübrem, mutlak olan) şartsız, muhakkak yaratılacak demek olup, hiçbir şekilde değişmez, muhakkak yaratılır.<a href="#cite_note-133">[133]</a> <ul><li>Subha: Tanrısal ışığın vurmasıyla varlık haline gelerek meydana çıkan karanlık maddeye denir.<a href="#cite_note-134">[134]</a></li> <li>Hudus: Tasavvuf'ta varlığın meydana çıkmasını belirten terimdir; terim, yaratılışın bir defada mı olduğu, yoksa sonsuzca sürmekte mi olduğu tartışmasıyla önem kazanmıştır.<a href="#cite_note-135">[135]</a></li></ul> Bazı ünlü isimlerden ruhla ilgili vecizeler: <ul><li>“Kara bir karınca, kara kilimin üstünde bir taneyi almış gitmekte mesela. Tanenin gittiği görülür de karınca görülmez. Akıl der ki, gözünü iyi aç da bak! Hiç tane, onu götüren olmasa gider mi ?” (<a href="/wiki/Mevlana_Celaleddin_Rumi" class="mw-redirect" title="Mevlana Celaleddin Rumi">Mevlana Celaleddin Rumi</a>)<a href="#cite_note-136">[136]</a></li> <li>“Her kim görür yüzünü, unutur kendi özünü. (…) Ölmekten ne korkarsın, korkma ebedi varsın. Ölür ise ten ölür, canlar ölesi değil.”(<a href="/wiki/Yunus_Emre" title="Yunus Emre">Yunus Emre</a>)<a href="#cite_note-137">[137]</a></li> <li>“Be harfi nurla özdeş olan ruhu temsil eder. Ortaya çıkan ruh İlâhî Buyruğun aracı olmuştur. İlâhî Buyruk eşyayı bu araçla meydana getirmiştir.” (<a href="/wiki/Ren%C3%A9_Gu%C3%A9non" title="René Guénon">René Guénon</a>)<a href="#cite_note-138">[138]</a></li> <li>“Kürsi, emir âlemidir; misallerin sureti de arşta zahir olur.” (<a href="/wiki/Muhyiddin_%C4%B0bn_Arabi" class="mw-redirect" title="Muhyiddin İbn Arabi">Muhyiddin İbn Arabi</a>)<a href="#cite_note-139">[139]</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Okültizm">Okültizm</h3>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=31" title="Değiştirilen bölüm: Okültizm" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=31" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Okültizm">kaynağı değiştir</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:HermesTrismegistusCauc.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/98/HermesTrismegistusCauc.jpg/220px-HermesTrismegistusCauc.jpg" decoding="async" width="220" height="298" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/98/HermesTrismegistusCauc.jpg 1.5x" data-file-width="300" data-file-height="407" /></a><figcaption></figcaption></figure> İnsan varlığını üçlü bir yapıda ele alan <a href="/wiki/Ok%C3%BCltizm" title="Okültizm">Okültizm</a>'de ruh ve fiziksel beden arasında <a href="/w/index.php?title=Astral_beden&action=edit&redlink=1" class="new" title="Astral beden (sayfa mevcut değil)">astral beden</a> denilen, <a href="/wiki/Es%C3%AEr" title="Esîr">esîrî</a> maddelerden oluşan bir aracı beden bulunduğu kabul edilir.<a href="#cite_note-okült-45">[45]</a> Astral beden kavramı <a href="/wiki/Teozofi" title="Teozofi">Teozofi</a>'de de bulunmakla birlikte, insan varlığının Okültizm'deki gibi üçlü bir yapıda ele alınmadığı Teozofi'de astral beden insan varlığını oluşturan 7 unsurdan yalnızca biri olarak kabul edilir. Papus gibi bazı okültistler ruh göçü kavramını kabul ettiklerini kitaplarında belirtmişlerdir. Kimi okültist ve teozoflara göre cehennem, kişinin, astral ya da süptil âlemde, otomatik olarak (farkında olmadan) ürettiği kendi negatif “düşünce formları”nın etkisinde yaşamasıdır. Bu düşünce formları çeşitli geleneklerde günahkarların ölüm sonrasında karşılaşacağı ifritler olarak belirtilir. <a href="/wiki/Simya" title="Simya">Simya</a>'da, maddenin Tanrı tarafından yaratılan ilk haline, her şeyin kaynağı, maddenin dört halinin ve tüm minerallerin türediği ilk cevhere “<a href="/wiki/%C4%B0lk_madde" class="mw-redirect" title="İlk madde">ilk madde</a>” (materia prima) denir. Kimi simyacılar ilk madde ile <a href="/wiki/Be%C5%9Finci_unsur" title="Beşinci unsur">beşinci unsuru</a> (quinta essentia) aynı şey kabul etmişlerdir. (Beşinci unsur <a href="/wiki/Aristoteles" title="Aristoteles">Aristo</a> tarafından dört unsurun ötesindeki süptil maddeyi, yani <a href="/wiki/Es%C3%AEr" title="Esîr">esîri</a> ifade etmek üzere ortaya atılan bir kavramdır.) Okültizm'in ezoterik temelleri ve ruhun tekamülüyle ilgili görüşleri özellikle “iç (ezoterik) simya”da bulunmaktadır. Örneğin iç simyada “ilk madde”yi elde etmek, dış simyadaki gibi tüm madenlerin türediği madde cevherini elde etmek değil, ruhsal varlığının ilk halini, yani maddi tezahür dünyasına doğmadan önceki saflığını, saf şuur halini elde etmekti. Ars Magna denilen “büyük sanat”taki amaç da, “dış simya”daki gibi maddeleri birbirine dönüştürmeye çalışmak, ölümsüzlüğü elde etmek ve genç kalmak değil, spiritüel aydınlanma denilen “şuur dönüşümü”nü sağlamaktı. Aynı şekilde, iç simyada “<a href="/wiki/Felsefe_ta%C5%9F%C4%B1" title="Felsefe taşı">felsefe taşı</a>”nı elde etme “dış simya”daki gibi “<a href="/wiki/%C4%B0lk_madde" class="mw-redirect" title="İlk madde">ilk madde</a>”yi elde etme anlamına değil, bu şuur dönüşümünün sağlanmasıyla, maddenin hükmettiği insan olmaktan çıkıp, maddeye hükmeden insan haline gelinmiş olması anlamına geliyordu. <a href="/wiki/Simya" title="Simya">Simya</a>'da inisiyatik sırlara (<a href="/wiki/Misterler" title="Misterler">misterler</a>) vakıf olma “küçük eser” ve “büyük eser” diye adlandırılmıştır ki, bu aşamalardan “küçük eser” zambak veya beyaz taşa bağlı beyaz gülle, "büyük eser" ise kırmızı taşa bağlı kırmızı <a href="/wiki/G%C3%BCl" title="Gül">gülle</a> simgelenirdi.<a href="#cite_note-140">[140]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Teozofi_ve_Antropozofi">Teozofi ve Antropozofi</h3>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=32" title="Değiştirilen bölüm: Teozofi ve Antropozofi" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=32" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Teozofi ve Antropozofi">kaynağı değiştir</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Dosya:Blavatsky_and_Olcott.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Blavatsky_and_Olcott.jpg/220px-Blavatsky_and_Olcott.jpg" decoding="async" width="220" height="176" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Blavatsky_and_Olcott.jpg/330px-Blavatsky_and_Olcott.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Blavatsky_and_Olcott.jpg/440px-Blavatsky_and_Olcott.jpg 2x" data-file-width="527" data-file-height="422" /></a><figcaption></figcaption></figure> Kaynağını önemli ölçüde Doğu geleneklerinden almış olmasına karşın, <a href="/wiki/H.P._Blavatsky" class="mw-redirect" title="H.P. Blavatsky">Helena Petrovna Blavatsky</a> tarafından kurulan <a href="/wiki/Teozofi" title="Teozofi">Batı Teozofisi</a> Hint Teozofisi'ne kıyasla ruh konusunda daha sade ve daha anlaşılır bir sistem önerir. Batı Teozoflarının <a href="/wiki/Reenkarnasyon" title="Reenkarnasyon">reenkarnasyon</a>, varlığını iradi hareketleri sonucunda beliren yaşam planı (karmik plan), ruhların evrendeki başka gelişim ortamlarında da bedenlenmesi gibi konulardaki görüşleri Deneysel Spiritüalistlerin görüşleriyle az çok ortak ilkelerden hareket ediyorsa da, ruhla ilgili bazı konularda, özellikle ruh ile beden arasında irtibat aracı ve Tanrı<a href="#cite_note-141">[141]</a> konusunda birbirlerinden farklı görüşlere sahiptirler. Teozofik görüş, Blavatsky'den sonra, ruh hakkında esas olarak iki farklı çizgide ilerlemiş bulunmaktadır: <ul><li>Annie Besant'ın savunduğu görüş: Teozoflar içinde çoğunluğun savunduğu bu görüşe göre, insan varlığı ruhtan fiziksel bedene kadar, tabakalaşma gösterecek şekilde, yedi farklı düzeyde ya da yedi farklı âlemde bulunan yedi unsurdan oluşur.<a href="#cite_note-142">[142]</a> Ölüm olayından sonra bu yedi plan (düzey, ortam, âlem) içinde yükselirken, ruh, her tabakada o tabakaya ait bedenini bir giysi gibi bırakarak, yükselir.</li> <li>C.W. Leadbeater'in savunduğu görüş: Leadbeater ise, ruh ve maddeden başka bir cevherin daha mevcut olduğunu ileri sürmüştür. Elemantal cevher adını verdiği bu varlık, ruhun her plandaki bedenlerini canlandırır ve içgüdüyle hareket eder. Kimi teozofların Leadbeater'dan daha farklı açıkladıkları bu varlıklara elemantallar<a href="#cite_note-143">[143]</a> da denilir.</li></ul> <a href="/wiki/Rudolf_Steiner" title="Rudolf Steiner">Rudolf Steiner</a> tarafından kurulan Antropozofi, birçok görüşte <a href="/wiki/Deneysel_Spirit%C3%BCalizm" class="mw-redirect" title="Deneysel Spiritüalizm">Deneysel Spiritüalizm</a>'e ve Teozofi'ye yakınlık gösterir. En önemli fark, Antropozoflar'ın insan varlığını fiziksel beden, esîrî (etherik beden) beden, astral beden ve ego'dan (zât) oluşur şekilde ele almalarıdır. <a href="/wiki/G%C3%BCl-ha%C3%A7l%C4%B1lar" title="Gül-haçlılar">Gül-haçlılar</a> örgütünün seçkin isimlerinden Robert Fludd (1574–1637) gibi, Antropozofi'nin kurucusu Rudolf Steiner de ruhu üç kısımlı bir yapıda ele almıştır: Ruhun hislerle ilgili kısmı, akıl ve kalp ile ilgili kısmı ve <a href="/wiki/Vicdan" title="Vicdan">vicdan</a> ya da şuur kısmı. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Popüler_kültür">Popüler kültür</h2>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=33" title="Değiştirilen bölüm: Popüler kültür" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=33" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Popüler kültür">kaynağı değiştir</a>]</div> Ruha ve ruhsallığa ilişkin tanınmış film ve dizilerden bazıları şunlardır: <ul><li><a href="/wiki/Buffy_the_Vampire_Slayer" title="Buffy the Vampire Slayer">Buffy the Vampire Slayer</a>/Karakterler:<a href="/wiki/Angel_(Buffy_evreni_karakteri)" title="Angel (Buffy evreni karakteri)">Angel</a> ve <a href="/wiki/Spike" class="mw-disambig" title="Spike">Spike</a></li> <li><a href="/wiki/Angel_(dizi)" title="Angel (dizi)">Angel (dizi)</a></li> <li><a href="/wiki/Heroes_(dizi)" title="Heroes (dizi)">Heroes (dizi)</a>/ Karakterler:<a href="/wiki/Sylar" title="Sylar">Sylar</a></li> <li><a href="/wiki/Harry_Potter_(film_serisi)" title="Harry Potter (film serisi)">Harry Potter (film serisi)</a> Karakterler:<a href="/wiki/Lord_Voldemort" title="Lord Voldemort">Lord Voldemort</a></li> <li><a href="/wiki/Supernatural_(dizi)" class="mw-redirect" title="Supernatural (dizi)">Supernatural (dizi)</a></li> <li><a href="/wiki/Yu-Gi-Oh!" title="Yu-Gi-Oh!">Yu-Gi-Oh!</a></li> <li><a href="/wiki/21_Gram" title="21 Gram">21 Gram</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ayrıca_bakınız">Ayrıca bakınız</h2>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=34" title="Değiştirilen bölüm: Ayrıca bakınız" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=34" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Ayrıca bakınız">kaynağı değiştir</a>]</div> <ul><li><a href="/wiki/%C4%B0dealizm" title="İdealizm">İdealizm</a></li> <li><a href="/wiki/Reenkarnasyon" title="Reenkarnasyon">Reenkarnasyon</a></li> <li><a href="/wiki/Spirit%C3%BCalizm" title="Spiritüalizm">Spiritüalizm</a></li> <li><a href="/wiki/Platon" title="Platon">Platon</a></li> <li><a href="/wiki/Mistisizm" title="Mistisizm">Mistisizm</a></li> <li><a href="/wiki/Gnostisizim" class="mw-redirect" title="Gnostisizim">Gnostisizim</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%96l%C3%BCmden_sonra_ya%C5%9Fam" title="Ölümden sonra yaşam">Ölümden sonra yaşam</a></li> <li><a href="/wiki/Tin_(folklor)" title="Tin (folklor)">Tin</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kaynakça">Kaynakça</h2>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=35" title="Değiştirilen bölüm: Kaynakça" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=35" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Kaynakça">kaynağı değiştir</a>]</div> <ul><li>Aad Guru Granth Sahib. 1983 (reprint). Publishers: Shiromani Gurdwara Parbandhak Committee, Amritsar. (M = Mahala, i.e., succession number of Sikh Gurus to the House of Guru Nanak, P = page number of the AGGS.).</li> <li>Batchelor, Stephen. Buddhism Without Belief - aha.</li> <li>Cornford, Francis, M., Greek Religious Thought, 1950.</li> <li>Denzinger, Heinrich y Rahner, Karl. Enchiridion Symbolorum Definitionum et Declarationum. 28ava Edición. Herder: Freiburg, 1952.</li> <li>Diccionario de la Biblia, página 56; Serafín de Ausejo, Barcelona, Editorial Herder, 1967.</li> <li>Morisod, Pascal. « Âme et psyché: Platon et Freud réunis », dans Chronozones (2008), Lausanne ISSN|1422-5247.</li> <li>Rohde, Erwin. Psyché. Le culte de l'âme chez les Grecs et leur croyance à l'immortalité (1890-1894), trad. (1928), Bibliothèque des introuvables, 1999.</li> <li>Sacramentum Mundi, Tomo 1, página 100; Karl Rahner, Barcelona, Editorial Herder, 1972.</li> <li>Steiner, Rudolf. Théosophie (éditions Novalis)</li> <li>Stevenson (1975). Cases of the Reincarnation Type, Volume I: Ten Cases in India. University Press of Virginia</li> <li>Stevenson (1974). Twenty Cases Suggestive of Reincarnation. Charlottesville, VA: University Press of Virginia</li> <li>Stevenson (1983). Cases of the Reincarnation Type, Volume IV: Twelve Cases in Thailand and Burma. University Press of Virginia</li> <li>Stevenson (1997). Reincarnation and Biology: A Contribution to the Etiology of Birthmarks and Birth Defects. Praeger Publishers</li> <li>Swinburne (1997). The Evolution of the Soul. Oxford: Oxford University Press.</li> <li>Wilson (1996). The State of Man: Day Star, Wake Up Seminars. 1996.</li> <li>Vocabulario de teología bíblica, página 68; X. Léon Dufour, Barcelona, Editorial Herder, 1972.</li> <li>Vuillemin, Jules. Essai sur la signification de la mort, Presses Universitaires de France, Paris, 1948</li> <li>İngilizce, Fransızca ve İspanyolca Wikipedia'lardaki 22.7.2008 tarihli ruh maddeleri</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notlar_ve_referanslar">Notlar ve referanslar</h2>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=36" title="Değiştirilen bölüm: Notlar ve referanslar" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=36" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Notlar ve referanslar">kaynağı değiştir</a>]</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r32805677">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-count:2}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-count:3}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist"> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-Britannica/Soul-1">^ <a href="#cite_ref-Britannica/Soul_1-0">a</a> <a href="#cite_ref-Britannica/Soul_1-1">b</a> <a href="#cite_ref-Britannica/Soul_1-2">c</a> <a href="#cite_ref-Britannica/Soul_1-3">d</a> <a href="#cite_ref-Britannica/Soul_1-4">e</a> <a href="#cite_ref-Britannica/Soul_1-5">f</a> <a href="#cite_ref-Britannica/Soul_1-6">g</a> <a href="#cite_ref-Britannica/Soul_1-7">h</a> <a href="#cite_ref-Britannica/Soul_1-8">i</a> <a href="#cite_ref-Britannica/Soul_1-9">j</a> <a href="#cite_ref-Britannica/Soul_1-10">k</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://original.britannica.com/eb/article-9068791/soul">Britannica/Soul</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>], 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-2"><a href="#cite_ref-2">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://74.125.39.104/search?q=cache:ATquu82NJdsJ:www.truthaboutdeath.com/ancient_civilizations.asp+babylonia+soul+death&hl=tr&ct=clnk&cd=9&gl=tr">Beliefs of Ancient Civilizations</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>], 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-3"><a href="#cite_ref-3">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/EBchecked/topic/154412/death/22185/Mesopotamia#tab=active~checked%2Citems~checked&title=death%20%3A%3A%20Mesopotamia%20--%20Britannica%20Online%20Encyclopedia">E.Britannica/Death/ Mesopotamia</a> 30 Nisan 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080430083404/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/154412/death/22185/Mesopotamia#tab=active~checked%2Citems~checked&title=death%20%3A%3A%20Mesopotamia%20--%20Britannica%20Online%20Encyclopedia">arşivlendi</a>., 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-Babylonian_Religion-4">^ <a href="#cite_ref-Babylonian_Religion_4-0">a</a> <a href="#cite_ref-Babylonian_Religion_4-1">b</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090222064159/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761557691/babylonian_religion.html">"Babylonian Religion"</a>. 22 Şubat 2009 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://encarta.msn.com/encyclopedia_761557691/babylonian_religion.html">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2009.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Babylonian+Religion&rft_id=http%3A%2F%2Fencarta.msn.com%2Fencyclopedia_761557691%2Fbabylonian_religion.html&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3ARuh" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-5"><a href="#cite_ref-5">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com.tr/books?id=MKMJnnpbYxAC&pg=PA112&lpg=PA112&dq=Enkidu+%22dead+world+%22&source=web&ots=7dROYSG_fP&sig=UkYEPdI3eA1YVMJLCqlk6CsXoPk&hl=tr&sa=X&oi=book_result&resnum=5&ct=result">The Fate of the Dead by Richard Bauckham</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-6"><a href="#cite_ref-6">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121106020358/http://www.scribd.com/doc/3149169/Sumerian-Demons">Sumerian Demons</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-7"><a href="#cite_ref-7">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190901113706/http://www.mythencyclopedia.com/Pr-Sa/Reincarnation.html">Mythencyclopedia/reincarnation</a>,<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170303143141/https://www.themystica.com/mystica/articles/r/reincarnation.html">Mystica/articles/reincarnation</a>,<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/EBchecked/topic/400805/mystery-religion/15854/The-Hellenistic-period#tab=active~checked%2Citems~checked&title=mystery%20religion%20%3A%3A%20The%20Hellenistic%20period%20--%20Britannica%20Online%20Encyclopedia">“The Pythagorean concept of the migration of the soul was also taken over and was blended with the Egyptian belief in the reincarnation of the sun-god Horus in the reigning king.” (E. Britannica/Mystery religion)</a> 23 Haziran 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080623214827/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/400805/mystery-religion/15854/The-Hellenistic-period#tab=active~checked%2Citems~checked&title=mystery%20religion%20%3A%3A%20The%20Hellenistic%20period%20--%20Britannica%20Online%20Encyclopedia">arşivlendi</a>.,<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190201072255/http://www.ccel.us/reincarnation.chap3.html">Mark Albrecht/A Short History of Reincarnation Teachings</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-S.A.-8">^ <a href="#cite_ref-S.A._8-0">a</a> <a href="#cite_ref-S.A._8-1">b</a> Semboller Ansiklopedisi, SALT,Alparslan.Ruh ve Madde Yayınları,2006,İstanbul </li> <li id="cite_note-9"><a href="#cite_ref-9">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://74.125.39.104/search?q=cache:R1x6b2oL0VUJ:web.ukonline.co.uk/gavin.egypt/papyrus.htm+psychostasia+egypt&hl=tr&ct=clnk&cd=8&gl=tr">Papyrus of Ani</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>], 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-10"><a href="#cite_ref-10">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090315042944/http://www.clickart-gallery.com/help/glossary/glossary.asp?l=P">Art Terms Glossary/Psychostasis painting</a>,<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170806232648/http://www.osirisnet.net/tombes/nobles/neferrenpet178/e_nfrrnpt_02.htm">Neferrenpet, Egypt Tomb-178/e</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-11"><a href="#cite_ref-11">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080807175812/http://users.cyberone.com.au/myers/judgment.html">S. G. F. Brandon, The Judgment of the Dead: The Idea of Life after Death in the Major Religions, Weidenfeld & Nicolson, London 1967.</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140830165115/http://home.swipnet.se/~w-63448/book.htm">Book of tehe Dead</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080526085907/http://mysite.verizon.net/rogmios/id68.html">Neters and Neterts</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190120002312/http://www.touregypt.net/featurestories/amentet.htm">Goddes of Death</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-Britannica/Iranian_religion-12">^ <a href="#cite_ref-Britannica/Iranian_religion_12-0">a</a> <a href="#cite_ref-Britannica/Iranian_religion_12-1">b</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/EBchecked/topic/293595/Iranian-religion#tab=active~checked%2Citems~checked&title=Iranian%20religion%20--%20Britannica%20Online%20Encyclopedia">Britannica/Iranian religion/human nature</a> 20 Temmuz 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080720155747/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/293595/Iranian-religion#tab=active~checked%2Citems~checked&title=Iranian%20religion%20--%20Britannica%20Online%20Encyclopedia">arşivlendi</a>., 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-13"><a href="#cite_ref-13">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180924043843/http://www.anaviangallery.com/ancient_iranian_preface.html">"Ancient Iranian art and Archaeology"</a>. 24 Eylül 2018 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.anaviangallery.com/ancient_iranian_preface.html">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2008.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ancient+Iranian+art+and+Archaeology&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.anaviangallery.com%2Fancient_iranian_preface.html&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3ARuh" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-SS-14">^ <a href="#cite_ref-SS_14-0">a</a> <a href="#cite_ref-SS_14-1">b</a> <a href="#cite_ref-SS_14-2">c</a> <a href="#cite_ref-SS_14-3">d</a> <a href="#cite_ref-SS_14-4">e</a> <a href="#cite_ref-SS_14-5">f</a> <a href="#cite_ref-SS_14-6">g</a> Dictionnnaire des Symboles, CHEVALIER, Jean.14. réimpression, Editions Robert Laffont, p.30-34. </li> <li id="cite_note-broxton-15"><a href="#cite_ref-broxton_15-0">^</a> Richard Broxton Onians, Les origines de la pensée européenne sur le corps, l'esprit, l'âme, le monde, le temps et le destin, Seuil, 1999, <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/2020173697" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 2-02-017369-7</a> </li> <li id="cite_note-safty-16"><a href="#cite_ref-safty_16-0">^</a> Essam Safty, La Psyché humaine, conceptions populaires, religieuses et philosophiques en Grèce, des origines à l'ancien stoïcisme, L'Harmattan, 2003, <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/2747538966" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 2-7475-3896-6</a> </li> <li id="cite_note-17"><a href="#cite_ref-17">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com.tr/books?id=AlEIinKgk6gC&pg=PA85&lpg=PA85&dq=Achilleus++Patroclos+psyche&source=web&ots=NCrvJhRk9W&sig=pLBs2NpEhsPbqhxVlpO7uB3bMAU&hl=tr&sa=X&oi=book_result&resnum=6&ct=result">Psychological and Ethical Ideas</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-18"><a href="#cite_ref-18">^</a> Vuillemin, Jules. Essai sur la signification de la mort, Presses Universitaires de France, Paris, 1948 </li> <li id="cite_note-19"><a href="#cite_ref-19">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170105180404/http://www.answers.com/topic/orphism">Orphism/Orphic Mysteries</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.experiencefestival.com/a/Orphism_Orphic_Mysteries/id/134863">Theosophy Dictionary/ Orphism, Orphic Mysteries</a> 18 Haziran 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080618101836/http://www.experiencefestival.com/a/Orphism_Orphic_Mysteries/id/134863">arşivlendi</a>., 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-20"><a href="#cite_ref-20">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://plato.stanford.edu/entries/pythagoras/">Stanford Encyclopedia of Philosophy/ Pythagoras</a> 7 Ekim 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081007201148/http://plato.stanford.edu/entries/pythagoras">arşivlendi</a>., 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-21"><a href="#cite_ref-21">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/Biographies/Pythagoras.html">Pythagoras of Samos</a> 7 Temmuz 2015 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150707160917/http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/Biographies/Pythagoras.html">arşivlendi</a>., 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-22"><a href="#cite_ref-22">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/EBchecked/topic/400805/mystery-religion/15853/Platonists#tab=active~checked%2Citems~checked&title=mystery%20religion%20%3A%3A%20Platonists%20--%20Britannica%20Online%20Encyclopedia">E. Britannica/Platonists</a> 19 Kasım 2009 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20091119070225/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/400805/mystery-religion/15853/Platonists#tab=active~checked%2Citems~checked&title=mystery%20religion%20%3A%3A%20Platonists%20--%20Britannica%20Online%20Encyclopedia">arşivlendi</a>.,<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170103141533/http://www.answers.com/topic/eleusinian-mysteries">Eleusinian Mysteries</a>,<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090619095511/http://www.bloomington.in.us/~lgthscac/philosophy.htm">Philosophy</a>,<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190918210432/http://www.hermetics.org/Gizem1.html">Gizem Kültleri</a>,<a rel="nofollow" class="external text" href="http://209.85.135.104/search?q=cache:gQd3vTfqZWkJ:www.hermetics.org/Eleusis.html+Eleusis&hl=tr&gl=tr&ct=clnk&cd=1&lr=lang_tr">Eleusis Gizlemleri</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>], 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-23"><a href="#cite_ref-23">^</a> Gizem sözcüğünün ezoterik literatürdeki "misterler" sözcüğünü karşılamadığını düşünen bazı yazarlar, sözcüğü Türkçeye gizlem olarak çevirmişlerdir </li> <li id="cite_note-24"><a href="#cite_ref-24">^</a> Cicéron, Les Tusculanes, I, 19 </li> <li id="cite_note-25"><a href="#cite_ref-25">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://66.102.9.104/search?q=cache:UNwyxRTylEgJ:www.cneuroscience.org/Topics/Soul/Socrates_Phaedo.htm+socrates+soul&hl=tr&ct=clnk&cd=2&gl=tr">Christian Neuroscience Society/Socrates and Human Soul</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>] </li> <li id="cite_note-26"><a href="#cite_ref-26">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170212215957/http://saliu.com/philosophy/daemonion.html">Daemonion, Daimonion and Socrates: Philosophy of The Inner Voice</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.experiencefestival.com/daimonion">Daimonion</a> 1 Mayıs 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080501010446/http://www.experiencefestival.com/daimonion">arşivlendi</a>., <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070813215044/http://en.mimi.hu/esoteric/daimon.html">Daimon and Daimonion</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-27"><a href="#cite_ref-27">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/EBchecked/topic/496541/reincarnation#tab=active~checked%2Citems~checked&title=reincarnation%20--%20Britannica%20Online%20Encyclopedia">E. Britannica/Reincarnation</a> 30 Haziran 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080630074411/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/496541/reincarnation#tab=active~checked%2Citems~checked&title=reincarnation%20--%20Britannica%20Online%20Encyclopedia">arşivlendi</a>., 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-28"><a href="#cite_ref-28">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080120030224/http://www.experiencefestival.com/a/Epithumia/id/105192">Epithumia</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-29"><a href="#cite_ref-29">^</a> Astroloji ve Simya, BURCKHARDT. Verha Yayınları, İstanbul,1999, s.277 </li> <li id="cite_note-30"><a href="#cite_ref-30">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180906121118/http://home.mira.net/~andy/works/aristotle.htm">Philosophical Foundations/Aristotle: The First Subject</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-31"><a href="#cite_ref-31">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.reference.com/browse/soul">Soul/Aristotle</a> 22 Ekim 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081022115655/http://www.reference.com/browse/Soul">arşivlendi</a>.,<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.answers.com/topic/soul">Soul.</a> 7 Ekim 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081007211231/http://www.answers.com/topic/soul">arşivlendi</a>., 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-32"><a href="#cite_ref-32">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190915014707/http://www.traditionalmedicine.net.au/canonavi.htm">Avicenna's Canon of Medicine.</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-33"><a href="#cite_ref-33">^</a> Seyyed Hossein Nasr and Oliver Leaman (1996), History of Islamic Philosophy, p. 315, Routledge, <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/0415131596" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-415-13159-6</a>. </li> <li id="cite_note-34"><a href="#cite_ref-34">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180813075254/http://www.answers.com/topic/avicenna">Ibn-Sina</a>,<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200103170546/https://www.newworldencyclopedia.org/entry/Avicenna">New World Encyclopedia</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-35"><a href="#cite_ref-35">^</a> Emanasyon görüşüne göre, maddi evren, her şeyin kaynağı Tanrı'nın kendini kademe kademe açığa vuruşu, tezahür edişi ya da yansımasıdır. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20171211131907/http://www.newadvent.org/cathen/02157a.htm">Catholic Encyclopedia/ Emanation</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111007024422/http://www.jewishencyclopedia.com/view.jsp?artid=328&letter=E">Jewish Encyclopedia/Emanation</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-36"><a href="#cite_ref-36">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://66.102.9.104/search?q=cache:_k-GSolo13AJ:encyclopedia.stateuniversity.com/pages/2190/Avicenna.html+%22The+Ten+Intellects%22+sina&hl=tr&ct=clnk&cd=9&gl=tr">Avicenna/The Ten Intellects</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>], 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-37"><a href="#cite_ref-37">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com.tr/books?id=3G2xFBBzfcMC&pg=PA342&lpg=PA342&dq=%22Avicenna%22+revelation+dream&source=web&ots=H-eSPoAP4C&sig=UjU5D4BUbPz5BHNeAbiAXGxL91w&hl=tr&sa=X&oi=book_result&resnum=2&ct=result">Alfarabi, Avicenna, and Averroes on Intellect</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-38"><a href="#cite_ref-38">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://74.125.39.104/search?q=cache:6H8F2XM1HJ4J:www.felsefelik.com/felsefedunyasi/30-1999/30-009.pdf+Hegel+ruh&hl=tr&ct=clnk&cd=1&gl=tr">Hegel'in İnsana Bakışı</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>], 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-39"><a href="#cite_ref-39">^</a> <a href="/wiki/Eski_M%C4%B1s%C4%B1r" class="mw-redirect" title="Eski Mısır">Eski Mısır</a>'da ruhsal varlığın çeşitli unsurları ve özellikleri çeşitli adlarla ifade edilmişse de, insan varlığının esas olarak üç unsurdan oluştuğu kabul edilirdi. </li> <li id="cite_note-40"><a href="#cite_ref-40">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20050819092156/http://www.quantavolution.org/vol_12/ka_19.htm">The Timaeus (Plato)</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-41"><a href="#cite_ref-41">^</a> Can (Fr. âme) sözcüğünün animus ve anima şeklindeki ayrımı sözcüğünün “ruh” ve “nefes” anlamlarını karşılamak üzere yapılmış bir ayrım olup bu ayrım 4.yy.'dan itibaren terk edilerek, zamanla animus sözcüğünün yerine spiritus sözcüğü kullanılmaya başlanmıştır. (Kaynak: Dictionnnaire des Symboles, CHEVALIER, Jean.14. réimpression, Editions Robert Laffont, p.32.) Bu kavram Keltler'de anaon, ananmon, ene ve ainim sözcükleriyle karşılanıyordu. </li> <li id="cite_note-42"><a href="#cite_ref-42">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160314093925/http://www.abdn.ac.uk/bestiary/translat/82r.hti">The nature of man</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-43"><a href="#cite_ref-43">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com.tr/books?id=K1xFkHjcmi0C&pg=PA65&lpg=PA65&dq=perisprit&source=web&ots=j99kkJL9T-&sig=2xOrRY-1fVXf7rkp82xv3ppiaN8&hl=tr&sa=X&oi=book_result&resnum=36&ct=result">Experimental Spiritism/Perisprit</a>,<a rel="nofollow" class="external text" href="http://pagesperso-orange.fr/charles.kempf/delanne/sdsiv1.htm">Le Spiritisme devant La Science: QU'EST-CE QUE LE PERISPRIT ?</a> 12 Mayıs 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080512133001/http://pagesperso-orange.fr/charles.kempf/delanne/sdsiv1.htm">arşivlendi</a>., 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-SA-44">^ <a href="#cite_ref-SA_44-0">a</a> <a href="#cite_ref-SA_44-1">b</a> <a href="#cite_ref-SA_44-2">c</a> <a href="#cite_ref-SA_44-3">d</a> Semboller Ansiklopedisi, SALT,Alparslan.Ruh ve Madde Yayınları,2006,İstanbul. </li> <li id="cite_note-okült-45">^ <a href="#cite_ref-okült_45-0">a</a> <a href="#cite_ref-okült_45-1">b</a> Okültizm, Ege-Meta yayınları,2000,İzmir </li> <li id="cite_note-46"><a href="#cite_ref-46">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081019024904/http://www.quantavolution.org/vol_12/ka_19.htm">THE TIMAEUS</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-47"><a href="#cite_ref-47">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20181008160137/http://individual.utoronto.ca/pking/articles/Why_Mind-Body_Problem_not_Mediaeval.pdf">Why isn't the Mind-Body Problem in Mediaval by Peter King.</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-48"><a href="#cite_ref-48">^</a> Çin geleneğindeki beden ve iki unsurlu ruh (“shen” ve “kuei”) kavramı geleneğe yin ile yang zıtlığı girdikten sonra değişmiştir. (Kaynak: Dictionnnaire des Symboles, CHEVALIER, Jean.14. réimpression, Editions Robert Laffont, p.32. </li> <li id="cite_note-49"><a href="#cite_ref-49">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20040314074250/http://www.mandaeanworld.com/mandaean_glossary3.html">Mandaean Glossary</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-50"><a href="#cite_ref-50">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080616061703/http://www.theosociety.org/pasadena/etgloss/tri-tz.htm">"Theosophical Glossary/Tribhuvana"</a>. 16 Haziran 2008 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.theosociety.org/pasadena/etgloss/tri-tz.htm">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2008.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Theosophical+Glossary%2FTribhuvana&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.theosociety.org%2Fpasadena%2Fetgloss%2Ftri-tz.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3ARuh" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-51"><a href="#cite_ref-51">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100105045123/http://www.bytrentplus.co.uk/hutton/hutton02.html">Ronald Hutton's Shamans</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-52"><a href="#cite_ref-52">^</a> “ İsa Mesihin gelişinde bütün ruhunuz, canınız ve bedeniniz kusursuzca hıfzolunsun.” (Pavlus'un Selanikliler'e Birinci Mektubu, 5/23). “Tanrı'nın kelamı canlıdır ve müessirdir ve iki ağızlı her kılıçtan daha keskindir ve cana ve ruha, mafsalları ve iliği bölünceye dek saplanır ve kalpteki düşünceleri ve niyetleri temyiz edicidir.” (İbraniler'e Mektup,4/12) </li> <li id="cite_note-53"><a href="#cite_ref-53">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190726174742/http://www.samizdat.qc.ca/cosmos/sc_soc/histoire/reveils_ra.htm">Les origines évangéliques de la démocratie et de l'égalité</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-54"><a href="#cite_ref-54">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.romanitas.ru/eng/THE%20RESTORATION%20OF%20ROMANITY.htm">THE RESTORATION OF ROMANITY,Essays in Orthodox Political Theology</a> 19 Aralık 2007 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071219225414/http://www.romanitas.ru/eng/THE%20RESTORATION%20OF%20ROMANITY.htm">arşivlendi</a>.,<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fordham.edu/halsall/basis/const4.html">Medieval Sourcebook,Eighth Ecumenical Council: Constantinople IV 869-70</a> 20 Eylül 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080920031351/http://www.fordham.edu/halsall/basis/const4.html">arşivlendi</a>.,<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150717044941/http://www.circleofprayer.com/schism.html">Circle of Prayer - Schism & Division</a>,<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160311111129/http://kjf.ca/106-C27MCC.htm">Commentary 27,by Maurice McCarthy</a>,<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.secondexodus.com/html/catholicdefinitions/spirit.htm">Catholic Definitions/Spirit</a> 6 Ekim 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081006004256/http://www.secondexodus.com/html/catholicdefinitions/spirit.htm">arşivlendi</a>., 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-55"><a href="#cite_ref-55">^</a> 869-870'teki konsili Katolik Kilisesi tanır, Ortodoks Kilisesi reddeder; 879-880'dekini ise Ortodoks Kilisesi tanır, Katolik Kilise ise ekümenik olarak kabul etmez. </li> <li id="cite_note-56"><a href="#cite_ref-56">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.newadvent.org/cathen/14153a.htm">New Advent,Soul</a> 28 Kasım 2011 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111128201145/http://www.newadvent.org/cathen/14153a.htm">arşivlendi</a>., 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-57"><a href="#cite_ref-57">^</a> <a href="/wiki/Berzah_(%C4%B0slam)" title="Berzah (İslam)">Berzah</a> </li> <li id="cite_note-58"><a href="#cite_ref-58">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/EBchecked/topic/483975/purification-rite/66391/The-transformation-of-pollution-into-purity#tab=active~checked%2Citems~checked&title=purification%20rite%20%3A%3A%20The%20transformation%20of%20pollution%20into%20purity%20--%20Britannica%20Online%20Encyclopedia">E. Britannica/The transformation of pollution into purity</a> 15 Haziran 2009 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090615193313/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/483975/purification-rite/66391/The-transformation-of-pollution-into-purity#tab=active~checked%2Citems~checked&title=purification%20rite%20%3A%3A%20The%20transformation%20of%20pollution%20into%20purity%20--%20Britannica%20Online%20Encyclopedia">arşivlendi</a>., 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-59"><a href="#cite_ref-59">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://reference.bahai.org/en/t/b/GWB/gwb-82.html#gr1">Bahá'í Reference Library - Gleanings From the Writings of Bahá'u'lláh, Pages 158-163</a> 3 Mart 2016 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160303214835/http://reference.bahai.org/en/t/b/GWB/gwb-82.html#gr1">arşivlendi</a>., 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-60"><a href="#cite_ref-60">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://reference.bahai.org/en/t/b/GWB/gwb-81.html#gr1">Bahá'í Reference Library - Gleanings From the Writings of Bahá'u'lláh, Pages 155-158 </a> 4 Mart 2016 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160304104955/http://reference.bahai.org/en/t/b/GWB/gwb-81.html#gr1">arşivlendi</a>., 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-Taherzadeh-61">^ <a href="#cite_ref-Taherzadeh_61-0">a</a> <a href="#cite_ref-Taherzadeh_61-1">b</a> Taherzadeh, Adib (1976). The Revelation of Bahá'u'lláh, Volume 1. Oxford, UK: George Ronald. <a href="/wiki/%C3%96zel:KitapKaynaklar%C4%B1/0853982708" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-85398-270-8</a>. </li> <li id="cite_note-62"><a href="#cite_ref-62">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://original.britannica.com/eb/article-9051573/maya#206643.hook">E.Britannica/Maya</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>], 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-63"><a href="#cite_ref-63">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hinduwebsite.com/conceptofkarma.asp">The concept of Karma or The Low of Action</a> 15 Eylül 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080915045128/http://www.hinduwebsite.com/conceptofkarma.asp">arşivlendi</a>., 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-64"><a href="#cite_ref-64">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.themystica.com/mystica/articles/a/anatta.html">The Oxford Dictionary of World Religions/Anatta</a> 9 Haziran 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080609224637/http://www.themystica.com/mystica/articles/a/anatta.html">arşivlendi</a>.,<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190916002623/http://www.buddhanet.net/nutshell09.htm">Anatta</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-65"><a href="#cite_ref-65">^</a> Uzun süre Tibet'te kalan ve Doğu'nun ilk Batılı kadın gurusu sayılan Alexandra David-Néel bazı <a href="/wiki/Tibet" title="Tibet">Tibet</a>'li lamaların güçlerini aktarmaları yoluyla, uzun süre varlıklarını sürdürebilen <a href="/wiki/Fantom" class="mw-redirect" title="Fantom">fantomlar</a> yaratabildiklerini ve bunlara da tulku ya da tulpa dendiğini belirtmiştir. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.theosociety.org/pasadena/etgloss/tri-tz.htm">Encyclopedic Theosophical Glossary: Tri-Tz</a> 16 Haziran 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080616061703/http://www.theosociety.org/pasadena/etgloss/tri-tz.htm">arşivlendi</a>. </li> <li id="cite_note-66"><a href="#cite_ref-66">^</a> Tibet'in Ölüler Kitabı, Ruh ve Madde Yayınları, çev. Suat Tahsuğ,1976 </li> <li id="cite_note-67"><a href="#cite_ref-67">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20161102223631/http://www.kheper.net/topics/bardo/mideast-medit.htm">The Middle Eastern And Mediterranean After-Life Conception</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-68"><a href="#cite_ref-68">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.haberler.com/bebekler-cennete-haberi/">Vatikan'ın Limbo (Limbus) Hakkındaki Açıklaması</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/EBchecked/topic/341221/limbo#tab=active~checked%2Citems~checked&title=limbo%20--%20Britannica%20Online%20Encyclopedia">E. Britannica/Limbo</a> 22 Haziran 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080622010746/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/341221/limbo#tab=active~checked%2Citems~checked&title=limbo%20--%20Britannica%20Online%20Encyclopedia">arşivlendi</a>., 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-69"><a href="#cite_ref-69">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vatican.va/archive/ccc_css/archive/catechism/p1s2c1p6.htm">Catechism of the Catholic Church, paragraph 363</a> 16 Kasım 2011 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111116203545/http://www.vatican.va/archive/ccc_css/archive/catechism/p1s2c1p6.htm">arşivlendi</a>., 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-70"><a href="#cite_ref-70">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vatican.va/archive/ccc_css/archive/catechism/p1s2c1p6.htm">Catechism of the Catholic Church, paragraph 382</a> 16 Kasım 2011 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111116203545/http://www.vatican.va/archive/ccc_css/archive/catechism/p1s2c1p6.htm">arşivlendi</a>., 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-71"><a href="#cite_ref-71">^</a> Denzinger 657 Denzinger es un autor que recopiló en su obra todas las declaraciones dogmáticas del magisterio católico. Denzinger, Heinrich y Rahner, Karl. Enchiridion Symbolorum Definitionum et Declarationum. 28ava Edición. Herder: Freiburg, 1952. </li> <li id="cite_note-72"><a href="#cite_ref-72">^</a> Denzinger 1440. </li> <li id="cite_note-73"><a href="#cite_ref-73">^</a> Denzinger 1000 y siguientes. </li> <li id="cite_note-74"><a href="#cite_ref-74">^</a> (Denzinger 3896) ex nihilo (Denzinger 685) </li> <li id="cite_note-75"><a href="#cite_ref-75">^</a> Denzinger 201, 285, 455 </li> <li id="cite_note-s456-76">^ <a href="#cite_ref-s456_76-0">a</a> <a href="#cite_ref-s456_76-1">b</a> Denzinger 403,456 </li> <li id="cite_note-77"><a href="#cite_ref-77">^</a> Denzinger 2833 </li> <li id="cite_note-78"><a href="#cite_ref-78">^</a> Denzinger 815 </li> <li id="cite_note-79"><a href="#cite_ref-79">^</a> Denzinger 2766, 2712 </li> <li id="cite_note-80"><a href="#cite_ref-80">^</a> Constitución pastoral No 14 </li> <li id="cite_note-81"><a href="#cite_ref-81">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com.tr/books?id=bvFbxBORfxwC&pg=PA113&lpg=PA113&dq=%22soul+sleep+theory%22&source=web&ots=fRaiIN38cn&sig=LTRg9mh2MFEhbY7R94Ue051jDyo&hl=tr&sa=X&oi=book_result&resnum=1&ct=result">The Other Side of Death by J. Sidlow Baxter</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-82"><a href="#cite_ref-82">^</a> Bhagavad-Gita A.C.Bhaktivedanta Swami Prabhupada, Editions Bhaktivedanta 1985. </li> <li id="cite_note-AMB-83">^ <a href="#cite_ref-AMB_83-0">a</a> <a href="#cite_ref-AMB_83-1">b</a> <a href="#cite_ref-AMB_83-2">c</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.experiencefestival.com/a/Atma-buddhi-manas/id/99346">Theosophy Dictionary/Atman-Manas-Buddhi</a> 4 Şubat 2009 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090204193920/http://experiencefestival.com/a/Atma-buddhi-manas/id/99346">arşivlendi</a>., 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-ss-ls-84">^ <a href="#cite_ref-ss-ls_84-0">a</a> <a href="#cite_ref-ss-ls_84-1">b</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ccel.org/ccel/herbermann/cathen14.html?term=Theosophy">Theosphy/Sthula-sharira-Linga-sharira</a> 8 Mart 2007 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070308194123/http://www.ccel.org/ccel/herbermann/cathen14.html?term=Theosophy">arşivlendi</a>., 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-85"><a href="#cite_ref-85">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081008043754/http://www.blavatsky.net/blavatsky/arts/TransmigrationOfTheLifeAtoms.htm">"A Theosophy article:TRANSMIGRATION OF THE LIFE ATOMS"</a>. 8 Ekim 2008 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.blavatsky.net/blavatsky/arts/TransmigrationOfTheLifeAtoms.htm">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2008.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=A+Theosophy+article%3ATRANSMIGRATION+OF+THE+LIFE+ATOMS&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.blavatsky.net%2Fblavatsky%2Farts%2FTransmigrationOfTheLifeAtoms.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3ARuh" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-Diyanet_İşleri_Başkanlığı/Ruh-86">^ <a href="#cite_ref-Diyanet_İşleri_Başkanlığı/Ruh_86-0">a</a> <a href="#cite_ref-Diyanet_İşleri_Başkanlığı/Ruh_86-1">b</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.diyanet.gov.tr/kuran/result.asp?ayet=ruh&page_id=&kuran_id=&ayet_no=&Arama=Tamam">Diyanet İşleri Başkanlığı/Ruh</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>], 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-87"><a href="#cite_ref-87">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.diyanet.gov.tr/kuran/ayet.asp?Kuran_id=17&Ayet_No=85&I3.x=10&I3.y=16">Diyanet İşleri başkanlığı/İsrâ Sûresi</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>] </li> <li id="cite_note-88"><a href="#cite_ref-88">^</a> Bhagvatisūtra, (Ladnun: Jain Vishwa Bharti Institute):7/58,59 </li> <li id="cite_note-89"><a href="#cite_ref-89">^</a> SGGS, M 1, p 1153. </li> <li id="cite_note-90"><a href="#cite_ref-90">^</a> SGGS, M 4, p 1325. </li> <li id="cite_note-bin30-91">^ <a href="#cite_ref-bin30_91-0">a</a> <a href="#cite_ref-bin30_91-1">b</a> SGGS, M 1, p 1030. </li> <li id="cite_note-92"><a href="#cite_ref-92">^</a> Maspero (1950) Pg 211. </li> <li id="cite_note-93"><a href="#cite_ref-93">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111105103959/http://www.deathreference.com/Ce-Da/Chinese-Beliefs.html">"Encyclopedia of Death and Dying (2008)"</a>. 5 Kasım 2011 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.deathreference.com/Ce-Da/Chinese-Beliefs.html">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2008.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Encyclopedia+of+Death+and+Dying+%282008%29.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.deathreference.com%2FCe-Da%2FChinese-Beliefs.html&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3ARuh" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-94"><a href="#cite_ref-94">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.shaolinkungfucenter.com/">The history of Tai Shang Lao Jun</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>] </li> <li id="cite_note-95"><a href="#cite_ref-95">^</a> Batı dillerindeki küre anlamına gelen sifer sözcüğü, bu katların küre biçiminde düşünülmesinden doğmuştur. </li> <li id="cite_note-96"><a href="#cite_ref-96">^</a> “Old Testament Theology”, Gerhard von Rad </li> <li id="cite_note-97"><a href="#cite_ref-97">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170829150805/http://www.oldandsold.com/articles26/jewish-history-2.shtml">Greek And Jew</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180528050345/http://www.aish.com/literacy/jewishhistory/Crash_Course_in_Jewish_History_27_-_The_Greek_Empire.asp">Jewish History</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-98"><a href="#cite_ref-98">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170920055833/http://home.newadvent.org/cathen/12023a.htm">Catholic Encyclopedia/Philo of Alexandria</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-99"><a href="#cite_ref-99">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://plato.stanford.edu/entries/mendelssohn/">Stanford Encyclopedia of Philosophy/Moses Mendelssohn</a> 14 Mayıs 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080514111145/http://plato.stanford.edu/entries/mendelssohn/">arşivlendi</a>., 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-100"><a href="#cite_ref-100">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200211122114/http://www.come-and-hear.com/sanhedrin/sanhedrin_65.html">Babylonian Talmud: Tractate Sanhedrin</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-101"><a href="#cite_ref-101">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nationmaster.com/encyclopedia/Shaar-ha-Gilgulim">Shaar ha Gilgulim</a> 1 Mart 2009 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090301202401/http://www.nationmaster.com/encyclopedia/Shaar-ha-Gilgulim">arşivlendi</a>., <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120818083758/http://www.inner.org/topics/gilgulim.htm">Jewish Mystical Thought</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-102"><a href="#cite_ref-102">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/EBchecked/topic/302393/Jehovahs-Witness#tab=active~checked%2Citems~checked&title=Jehovah%E2%80%99s%20Witness%20--%20Britannica%20Online%20Encyclopedia">E.Britannica/Jehovah's Witness</a> 27 Aralık 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081227151220/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/302393/Jehovahs-Witness#tab=active~checked%2Citems~checked&title=Jehovah%E2%80%99s%20Witness%20--%20Britannica%20Online%20Encyclopedia">arşivlendi</a>., 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-103"><a href="#cite_ref-103">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081123085332/http://www.dashhouse.com/sermons/1996/PM/961201.htm">Jehovah's Witnesses</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-104"><a href="#cite_ref-104">^</a> Mukaddes Kitap Aslında Ne Öğretiyor, (S. 59) Wachtturm Bibel-und Traktat-Gesellschaft der Zeugen Jehovas e.V. Selters/Taunus, Almanya, 2005 </li> <li id="cite_note-105"><a href="#cite_ref-105">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080826090751/http://www.watchtower.org/e/20070715/article_01.htm">"Watchtower Society Official Web Site/Do You Have an Immortal Soul?"</a>. 26 Ağustos 2008 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.watchtower.org/e/20070715/article_01.htm">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2008.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Watchtower+Society+Official+Web+Site%2FDo+You+Have+an+Immortal+Soul%3F&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.watchtower.org%2Fe%2F20070715%2Farticle_01.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3ARuh" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-106"><a href="#cite_ref-106">^</a> Mukaddes Kitap Aslında Ne Öğretiyor, (S. 100,101) Wachtturm Bibel-und Traktat-Gesellschaft der Zeugen Jehovas e.V. Selters/Taunus, Almanya, 2005 </li> <li id="cite_note-107"><a href="#cite_ref-107">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jw-media.org/beliefs/trueworship.htm">Jehovah's Witnesses/Beliefs—God, Man, and the Future.</a> 24 Haziran 2013 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130624120720/http://www.jw-media.org/beliefs/trueworship.htm">arşivlendi</a>., <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.watchtower.org/e/19970515/article_02.htm">Jehovah's Witnesses /Have You Lived Before?</a> 4 Ekim 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081004093506/http://www.watchtower.org/e/19970515/article_02.htm">arşivlendi</a>., <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.watchtower.org/e/20070715/article_01.htm">Jehovah's Witnesses /Do You Have an Immortal Soul?</a> 26 Ağustos 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080826090751/http://www.watchtower.org/e/20070715/article_01.htm">arşivlendi</a>., 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-108"><a href="#cite_ref-108">^</a> “Çalışmak için eline ne geçerse, var gücünle çalış. Çünkü gitmekte olduğun ölüler diyarında iş, tasarı, bilgi ve bilgelik yoktur.” (Vaiz, 9/10).“O son soluğunu verince toprağa döner, O gün tasarıları da biter.” (Mezmurlar, 146/4) </li> <li id="cite_note-109"><a href="#cite_ref-109">^</a> “Toprağa dönünceye dek ekmeğini alın teri dökerek kazanacaksın. Çünkü topraksın, topraktan yaratıldın Ve yine ‘toprağa döneceksin'." (Tekvin 3/19). “Çünkü insanların başına gelen hayvanların da başına geliyor. Aynı sonu paylaşıyorlar. Biri nasıl ölüyorsa, öbürü de öyle ölüyor. Hepsi aynı soluğu taşıyor. İnsanın hayvandan üstünlüğü yoktur. Çünkü her şey boş. İkisi de aynı yere gidiyor; topraktan gelmiş, toprağa dönüyor. Kim biliyor insan ruhunun yukarıya çıktığını, hayvan ruhunun aşağıya, yeraltına indiğini?”(Vaiz,3/19-21). “Çünkü yaşayanlar öleceğini biliyor, ama ölüler hiçbir şey bilmiyor. Onlar için artık ödül yoktur, anıları bile unutulmuştur. Sevgileri, nefretleri, kıskançlıkları çoktan bitmiştir. Güneşin altında yapılanlardan bir daha payları olmayacaktır.” (Vaiz,9/5) Tanrı kesinlikle kötülük etmez, Her Şeye Gücü Yeten adaleti saptırmaz. Kim yeryüzünü O'na emanet etti? Kim O'nu bütün dünyanın başına atadı? Eğer niyet eder de Ruhunu ve soluğunu geri çekerse, Bütün insanlık bir anda yok olur, İnsan yine toprağa döner. (Eyüp 34/12-15) </li> <li id="cite_note-110"><a href="#cite_ref-110">^</a> “Bunun üzerine Rab Tanrı yılana, ‘Bu yaptığından ötürü bütün evcil ve yabanıl hayvanların en lanetlisi sen olacaksın!' dedi. ‘Karnının üzerinde sürünecek, Yaşamın boyunca toprak yiyeceksin!' ” (Tekvin, 3/14) </li> <li id="cite_note-111"><a href="#cite_ref-111">^</a> “Babil Kralı'nı alaya alarak, ‘Halkı ezenin nasıl da sonu geldi!' diyecekler, ‘Zorbalığı nasıl da sona erdi!' (...) Bütün dünya esenlik ve barış içinde sevinçle haykırıyor. Lübnan'ın çam ve sedir ağaçları bile kralın yok oluşuna seviniyor. ‘Onun ölümünden beri kimse bizi kesmeye gelmiyor' diyorlar. Toprağın altındaki ölüler diyarı Babil Kralı'nı karşılamak için sabırsızlanıyor. Onun gelişi ölüleri, dünyanın eski önderlerini heyecanlandırıyor; ulusları yönetmiş kralları tahtlarından ayağa kaldırıyor. Hepsi ona seslenip diyecekler ki, ‘Sen de bizim gibi gücünü yitirdin, bize benzedin.' Görkemin de çenklerinin sesi de ölüler diyarına indirildi. Altında kurtlar kaynaşacak, üstünü kurtçuklar kaplayacak. Ey parlak yıldız, seherin oğlu, Göklerden nasıl da düştün! Ey ulusları ezip geçen, nasıl da yere yıkıldın! İçinden, ‘Göklere çıkacağım' dedin, ‘Tahtımı Tanrı'nın yıldızlarından daha yükseğe koyacağım; ilahların toplandığı dağda, Safon'un doruğunda oturacağım. Bulutların üstüne çıkacak, kendimi Yüceler Yücesi'yle eşit kılacağım.' Ancak ölüler diyarına, ölüm çukurunun dibine indirilmiş bulunuyorsun. Seni görenler bakıp bakıp şöyle düşünecekler: Dünyayı sarsan, ülkeleri titreten, yeryüzünü çöle çeviren, kentleri yerle bir eden, tutsakları evlerine salıvermeyen adam bu mu?' Ulusların bütün kralları tek tek, görkemli mezarlarda yatıyor. Ama sen reddedilen bir dal gibi mezarından dışarı atıldın; bedenleri kılıçla delinip ölüm çukurunun dibine atılmış ölülerle örtülüsün; ayak altında çiğnenen leş gibisin. Ülkeni harap edip halkını katlettiğin için başkaları gibi gömülmeyeceksin. Kötülük yapan soy bir daha anılmayacak.” (İşaya,Bap 14) </li> <li id="cite_note-112"><a href="#cite_ref-112">^</a> ”Yunus, nasıl üç gün üç gece o koca balığın karnında kaldıysa, İnsanoğlu (İsa) da üç gün üç gece yerin bağrında kalacaktır.” (Matta, 12/40). “Ama Tanrı O'nu üçüncü gün diriltti ve açıkça görünmesini sağladı.” (Resullerin İşleri, 10/40) </li> <li id="cite_note-113"><a href="#cite_ref-113">^</a> “Buna şaşmayın. Mezarda olanların' hepsinin O'nun sesini işitecekleri ‘saat' geliyor.” (Yuhanna 5,28) </li> <li id="cite_note-114"><a href="#cite_ref-114">^</a> Mukaddes Kitap Aslında Ne Öğretiyor, (S. 64,65,) Wachtturm Bibel-und Traktat-Gesellschaft der Zeugen Jehovas e.V. Selters/Taunus, Almanya, 2005 </li> <li id="cite_note-115"><a href="#cite_ref-115">^</a> RAB Tanrı'nın yarattığı yabanıl hayvanların en kurnazı yılandı. Yılan kadına, "Tanrı gerçekten, 'Bahçedeki ağaçların hiçbirinin meyvesini yemeyin' dedi mi?" diye sordu. Kadın, "Bahçedeki ağaçların meyvelerinden yiyebiliriz" diye yanıtladı, "Ama Tanrı, 'Bahçenin ortasındaki ağacın meyvesini yemeyin, ona dokunmayın; yoksa ölürsünüz' dedi." Yılan, "Kesinlikle ölmezsiniz" dedi, "Çünkü Tanrı biliyor ki, o ağacın meyvesini yediğinizde gözleriniz açılacak, iyiyle kötüyü bilerek Tanrı gibi olacaksınız." (Yaratılış 3/1-5) </li> <li id="cite_note-116"><a href="#cite_ref-116">^</a> Yehova'nın Şahitleri bölümü için kaynakça: Ölünce Bize Ne Oluyor?, Kule Kitapları Tic.Ltd.Şti., İstanbul, 2003. Einsichten Über Die Heilige Schrift, Cilt 2, Wachtturm Bibel-und Traktat-Gesellschaft, e.V. Selters/Taunus, Almanya 1992. Hayata Sevk Eden Hakikat, Kule Kitapları, İstanbul, 1984 </li> <li id="cite_note-Britannica/Şamanizm-117">^ <a href="#cite_ref-Britannica/Şamanizm_117-0">a</a> <a href="#cite_ref-Britannica/Şamanizm_117-1">b</a> <a href="#cite_ref-Britannica/Şamanizm_117-2">c</a> <a href="#cite_ref-Britannica/Şamanizm_117-3">d</a> <a href="#cite_ref-Britannica/Şamanizm_117-4">e</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/EBchecked/topic/538200/shamanism#tab=active~checked%2Citems~checked&title=shamanism%20--%20Britannica%20Online%20Encyclopedia">E. Britannica/Shamanism</a> 21 Ağustos 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080821094811/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/538200/shamanism#tab=active~checked%2Citems~checked&title=shamanism%20--%20Britannica%20Online%20Encyclopedia">arşivlendi</a>., 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-Eliade-118">^ <a href="#cite_ref-Eliade_118-0">a</a> <a href="#cite_ref-Eliade_118-1">b</a> <a href="#cite_ref-Eliade_118-2">c</a> <a href="#cite_ref-Eliade_118-3">d</a> <a href="#cite_ref-Eliade_118-4">e</a> <a href="#cite_ref-Eliade_118-5">f</a> <a href="#cite_ref-Eliade_118-6">g</a> <a href="#cite_ref-Eliade_118-7">h</a> <a href="#cite_ref-Eliade_118-8">i</a> Şamanizm, Mircea Eliade,İmge Kitabevi,Ankara,1999 </li> <li id="cite_note-119"><a href="#cite_ref-119">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190911182818/http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/41.php">ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ TÜRKOLOJİ ARAŞTIRMALARI MERKEZİ Türklerde Ölüm ve Ölü İle İlgili Rit ve Ritüeller</a>,<a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090303211343/http://www.halukakcam.com/B6/Notes/Hermetizm3_1980.htm">HERMETİZM/Şamanizm</a> </li> <li id="cite_note-120"><a href="#cite_ref-120">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hermetics.org/samanizm.html#spiritWorld">Moğol Şamanizmi'nin Ana Hatları</a> 17 Eylül 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080917072910/http://www.hermetics.org/samanizm.html#spiritWorld">arşivlendi</a>., 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-121"><a href="#cite_ref-121">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190306023728/http://www.answers.com/topic/sufism">E.Britannica/Sufism</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-122"><a href="#cite_ref-122">^</a> Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Süleyman Uludağ, Marifet Yayınları, İstanbul,1996,439-440. </li> <li id="cite_note-123"><a href="#cite_ref-123">^</a> <cite class="kaynak web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080925150805/http://www.muslimphilosophy.com/ip/rep/H031.htm">"al-Suhrawardi"</a>. 25 Eylül 2008 tarihinde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.muslimphilosophy.com/ip/rep/H031.htm">kaynağından</a> arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2008.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=al-Suhrawardi&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.muslimphilosophy.com%2Fip%2Frep%2FH031.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ftr.wikipedia.org%3ARuh" class="Z3988">  </li> <li id="cite_note-124"><a href="#cite_ref-124">^</a> Hristiyan geleneğinde de ışık, “İlahî Fiil”dir (Verbe). Bununla birlikte, kelam sembolünün de kullanıldığı görülmektedir. Yuhanna İncili “başlangıçta kelam vardı” diye başlar. Mistik felsefelerde de, İlahî Işık (fiat lux) olarak ifade edilen yaratıcı enerji, ya ruhun kendisidir ya da ruh aracılığıyla icraatte bulunur. İlahî Işık, mistisizmde, kaosa ilahî imajinasyonla veya ilahî vibrasyonla düzen verilmesi, kaosun aydınlatılması ya da ilahî nefes, yani ruh olarak kabul edilir. </li> <li id="cite_note-125"><a href="#cite_ref-125">^</a> “Mistisizm Nedir”, SUNAR,Cavit. Kılıç Kitabevi Yayınları,No:28,İstanbul,1979,s.31 </li> <li id="cite_note-126"><a href="#cite_ref-126">^</a> Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Süleyman Uludağ, Marifet Yayınları, İstanbul, 1996, s.188 </li> <li id="cite_note-127"><a href="#cite_ref-127">^</a> Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Süleyman Uludağ, Marifet Yayınları, İstanbul, 1996, s. 553 </li> <li id="cite_note-128"><a href="#cite_ref-128">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/EBchecked/topic/363635/maqam#tab=active~checked%2Citems~checked&title=maq%C4%81m%20--%20Britannica%20Online%20Encyclopedia">E.Britannica/Maqām</a> 11 Haziran 2009 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090611025936/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/363635/maqam#tab=active~checked%2Citems~checked&title=maq%C4%81m%20--%20Britannica%20Online%20Encyclopedia">arşivlendi</a>., <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141226044644/http://www.sufiheart.com/sufism/stationsofway.htm">Shadhuli Sufi Center/ Stations of the Way.</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150711070622/http://www.kalbinsesi.com/konu2/kalbih02.asp">Kalbin yedi tabakası</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-129"><a href="#cite_ref-129">^</a> Kuran-ı Kerim'de kalp ile ilgili bazı ayetler şunlardır: "Allah kalplerde gizlenen her şeyi bilir”(40/19),”Allah sizi manasız sözle değil, kalbinizin kazandığıyla muaheze eder.”(2/225), “Yaptığınız hatalarda size vebal yoktur; fakat yasaklandıktan sonra kalbinizin kastettiği şeylerde vebal vardır.”(33/5) </li> <li id="cite_note-130"><a href="#cite_ref-130">^</a> Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Süleyman Uludağ, Marifet Yayınları, İstanbul, 1996, s. 472 </li> <li id="cite_note-131"><a href="#cite_ref-131">^</a> Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, CEBECİOĞLU,Ethem.Rehber Yayınları,1997,Ankara,s.643 </li> <li id="cite_note-132"><a href="#cite_ref-132">^</a> Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Süleyman Uludağ, Marifet Yayınları, İstanbul, 1996, s. 336 </li> <li id="cite_note-133"><a href="#cite_ref-133">^</a> Dünya İnançları Sözlüğü,HANÇERLİOĞLU,Orhan.Remzi Kitabevi,1993(İkinci basım),İstanbul,s.289 </li> <li id="cite_note-134"><a href="#cite_ref-134">^</a> Dünya İnançları Sözlüğü,HANÇERLİOĞLU,Orhan.Remzi Kitabevi,1993(İkinci basım),İstanbul,s.469 </li> <li id="cite_note-135"><a href="#cite_ref-135">^</a> Dünya İnançları Sözlüğü,HANÇERLİOĞLU,Orhan.Remzi Kitabevi,1993(İkinci basım),İstanbul,s.201 </li> <li id="cite_note-136"><a href="#cite_ref-136">^</a> Mevlana, Bilim Araştırma Merkezi Yayınları, İstanbul. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160127185359/https://seyyahin.wordpress.com/2007/07/02/mevlana-ve-akil/">MEVLANA VE AKIL</a>, 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-137"><a href="#cite_ref-137">^</a> "Yunus Emre III”, BAŞGÖZ,İlhan. Cumhuriyet Gazetesi Dünya Klasikleri Dizisi:45, 1999. "Yunus Emre II”, BAŞGÖZ,İlhan. Cumhuriyet Gazetesi Dünya Klasikleri Dizisi:46, 1999."Yunus Emre III”, BAŞGÖZ,İlhan. Cumhuriyet Gazetesi Dünya Klasikleri Dizisi:47, 1999. </li> <li id="cite_note-138"><a href="#cite_ref-138">^</a> İslam Maneviyatı ve Taoculuğa Toplu Bakış, GUENON, René.İnsan Yayınları,1989,İstanbul,s.55. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ibnularabi.com/matez001.pdf">MUHYİDDİN İBNÜ'L-ARABİ'YE GÖRE DİL-HAKİKAT İLİŞKİSİ</a> 20 Kasım 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081120225334/http://www.ibnularabi.com/matez001.pdf">arşivlendi</a>., 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-139"><a href="#cite_ref-139">^</a> Astroloji ve Simya, BURCKHARDT. Verha Yayınları, İstanbul,!999, s.277. </li> <li id="cite_note-140"><a href="#cite_ref-140">^</a> Art et Alchimie, VAN LENNEP, J.Bruxelles,1966, s.27. Dictionnnaire des Symboles, CHEVALIER, Jean.14. réimpression, Editions Robert Laffont, p.824. </li> <li id="cite_note-141"><a href="#cite_ref-141">^</a> Batı Teozofisi (ya da kısaca Teozofi) Hint Teozofisi gibi, monoteist değildir. </li> <li id="cite_note-142"><a href="#cite_ref-142">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://images.google.com.tr/imgres?imgurl=http://users.ez2.net/nick29/theosophy/levels-001.gif&imgrefurl=http://users.ez2.net/nick29/theosophy/lessons07.htm&h=570&w=603&sz=12&hl=tr&start=93&um=1&usg=__DRFFbGepTp5CQF2Sflh8T4lpy08=&tbnid=fAHtrbX7_wbaUM:&tbnh=128&tbnw=135&prev=/images%3Fq%3DTheosophical%26start%3D90%26ndsp%3D18%26um%3D1%26hl%3Dtr%26sa%3DN">The Seven Planes</a>[<a href="/wiki/Vikipedi:D%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar#Ölü_dış_bağlantılar_için_ne_yapılabilir?" title="Vikipedi:Dış bağlantılar">ölü/kırık bağlantı</a>].<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.theosociety.org/pasadena/etgloss/ea-el.htm">Theosphical Glossary/Ego</a> 16 Aralık 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081216165215/http://www.theosociety.org/pasadena/etgloss/ea-el.htm">arşivlendi</a>., 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> <li id="cite_note-143"><a href="#cite_ref-143">^</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.theosociety.org/pasadena/etgloss/ea-el.htm">Theosphical Glossary/Elemental(s)</a> 16 Aralık 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081216165215/http://www.theosociety.org/pasadena/etgloss/ea-el.htm">arşivlendi</a>., 22 Eylül 2008 tarihinde erişildi. </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Dış_bağlantılar">Dış bağlantılar</h2>[<a href="/w/index.php?title=Ruh&veaction=edit&section=37" title="Değiştirilen bölüm: Dış bağlantılar" class="mw-editsection-visualeditor">değiştir</a> | <a href="/w/index.php?title=Ruh&action=edit&section=37" title="Bölümün kaynak kodunu değiştir: Dış bağlantılar">kaynağı değiştir</a>]</div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://spirite.free.fr/telechargement.htm">Ouvrages Spirites</a>12 Kasım 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081112121321/http://spirite.free.fr/telechargement.htm">arşivlendi</a>.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.theosociety.org/pasadena/etgloss/a-adh.htm">Theosophical Glossary</a>16 Aralık 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081216164442/http://www.theosociety.org/pasadena/etgloss/a-adh.htm">arşivlendi</a>.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.experiencefestival.com/mysticism_archives">Mysticism Archives</a>2 Ekim 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081002054930/http://www.experiencefestival.com/mysticism_archives">arşivlendi</a>.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.eastrovedica.com/html/newagedictionary.htm">A Dictionary of New Age Terminology</a>25 Eylül 2008 tarihinde <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> sitesinde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080925130121/http://www.eastrovedica.com/html/newagedictionary.htm">arşivlendi</a>.</li></ul> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Metafizik" style="padding:3px"><table class="nowraplinks collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r25548259">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:left;text-align:left}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-right:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-left:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style><div class="plainlinks hlist navbar navbar-mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/%C5%9Eablon:Metafizik" title="Şablon:Metafizik"><abbr title="Bu şablonu görüntüle" style=";;background:none transparent;border:none;-moz-box-shadow:none;-webkit-box-shadow:none;box-shadow:none; padding:0;">g</abbr></a></li><li class="nv-talk"><a href="/wiki/%C5%9Eablon_tart%C4%B1%C5%9Fma:Metafizik" title="Şablon tartışma:Metafizik"><abbr title="Bu şablonu tartış" style=";;background:none transparent;border:none;-moz-box-shadow:none;-webkit-box-shadow:none;box-shadow:none; padding:0;">t</abbr></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%9Eablon:Metafizik&action=edit"><abbr title="Bu şablonu değiştir" style=";;background:none transparent;border:none;-moz-box-shadow:none;-webkit-box-shadow:none;box-shadow:none; padding:0;">d</abbr></a></li></ul></div><div id="Metafizik" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/Metafizik" title="Metafizik">Metafizik</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Metafizikçiler</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><div> <a href="/wiki/Parmenides" title="Parmenides">Parmenides</a> · <a href="/wiki/Platon" title="Platon">Plato</a> · <a href="/wiki/Aristoteles" title="Aristoteles">Aristoteles</a> · <a href="/wiki/Kapila" title="Kapila">Kapila</a> · <a href="/wiki/Plotinus" class="mw-redirect" title="Plotinus">Plotinus</a> · <a href="/wiki/John_Duns_Scotus" title="John Duns Scotus">Duns Scotus</a> · <a href="/wiki/Thomas_Aquinas" title="Thomas Aquinas">Thomas Aquinas</a> · <a href="/wiki/Ren%C3%A9_Descartes" title="René Descartes">René Descartes</a> · <a href="/wiki/Immanuel_Kant" title="Immanuel Kant">Immanuel Kant</a> · <a href="/wiki/Isaac_Newton" title="Isaac Newton">Isaac Newton</a> · <a href="/wiki/Baruch_Spinoza" title="Baruch Spinoza">Baruch Spinoza</a> · <a href="/wiki/Georg_Wilhelm_Friedrich_Hegel" title="Georg Wilhelm Friedrich Hegel">Georg W. F. Hegel</a> · <a href="/wiki/George_Berkeley" title="George Berkeley">George Berkeley</a> · <a href="/wiki/Henri_Bergson" title="Henri Bergson">Henri Bergson</a> · <a href="/wiki/Charles_Sanders_Peirce" title="Charles Sanders Peirce">Charles Sanders Peirce</a> · <a href="/wiki/Alfred_North_Whitehead" title="Alfred North Whitehead">Alfred N. Whitehead</a> · <a href="/wiki/Bertrand_Russell" title="Bertrand Russell">Bertrand Russell</a> · <a href="/w/index.php?title=Dorothy_Emmet&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dorothy Emmet (sayfa mevcut değil)">Dorothy Emmet</a> · <a href="/wiki/George_Edward_Moore" title="George Edward Moore">G. E. Moore</a> · <a href="/wiki/Gilbert_Ryle" title="Gilbert Ryle">Gilbert Ryle</a> · <a href="/wiki/Hilary_Putnam" title="Hilary Putnam">Hilary Putnam</a> · <a href="/wiki/Peter_Frederick_Strawson" title="Peter Frederick Strawson">P. F. Strawson</a> · <a href="/wiki/R.G._Collingwood" title="R.G. Collingwood">R. G. Collingwood</a> · <a href="/w/index.php?title=Adolph_St%C3%B6hr&action=edit&redlink=1" class="new" title="Adolph Stöhr (sayfa mevcut değil)">Adolph Stöhr</a> · <a href="/wiki/Rudolf_Carnap" title="Rudolf Carnap">Rudolf Carnap</a> · <a href="/wiki/Saul_Kripke" title="Saul Kripke">Saul Kripke</a> · <a href="/wiki/Willard_Van_Orman_Quine" title="Willard Van Orman Quine">Willard V. O. Quine</a> · <a href="/wiki/Donald_Davidson_(filozof)" title="Donald Davidson (filozof)">Donald Davidson</a> · <a href="/wiki/Metafizik%C3%A7iler_listesi" title="Metafizikçiler listesi">devamı ...</a> </div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Kategori:Metafizik_kuramlar%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kategori:Metafizik kuramları (sayfa mevcut değil)">Kuramlar</a></th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><div> <a href="/wiki/Anti-realizm" title="Anti-realizm">Anti-realizm</a> · <a href="/wiki/Determinizm" title="Determinizm">Determinizm</a> · <a href="/wiki/Bilimsel_ger%C3%A7ek%C3%A7ilik" title="Bilimsel gerçekçilik">Bilimsel gerçekçilik</a> · <a href="/wiki/Nat%C3%BCralizm" title="Natüralizm">Natüralizm</a> · <a href="/wiki/D%C3%BCalizm" class="mw-redirect" title="Düalizm">Düalizm</a> · <a href="/w/index.php?title=Fenomelizm&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fenomelizm (sayfa mevcut değil)">Fenomelizm</a> · <a href="/wiki/Fizikalizm" title="Fizikalizm">Fizikalizm</a> · <a href="/wiki/Felsefi_ger%C3%A7ek%C3%A7ilik" title="Felsefi gerçekçilik">Gerçekçilik</a> · <a href="/wiki/G%C3%B6recilik" title="Görecilik">Görecilik</a> · <a href="/wiki/Hayat%C4%B1n_anlam%C4%B1" title="Hayatın anlamı">Hayatın anlamı</a> · <a href="/w/index.php?title=Hindu_idealizmi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hindu idealizmi (sayfa mevcut değil)">Hindu idealizmi</a> · <a href="/wiki/%C4%B0dealizm" title="İdealizm">İdealizm</a> · <a href="/wiki/Liberteryenizm_(metafizik)" title="Liberteryenizm (metafizik)">Liberteryenizm</a> · <a href="/wiki/Materyalizm" title="Materyalizm">Materyalizm</a> · <a href="/wiki/Monizm" title="Monizm">Monizm</a> · <a href="/wiki/Nihilizm" title="Nihilizm">Nihilizm</a> · <a href="/wiki/%C3%96zc%C3%BCl%C3%BCk" title="Özcülük">Özcülük</a> · <a href="/wiki/%C3%96zg%C3%BCr_irade" title="Özgür irade">Özgür irade</a> · <a href="/wiki/%C3%96zg%C3%BCrl%C3%BCk" title="Özgürlük">Özgürlük</a> · <a href="/w/index.php?title=%C3%96znelcilik&action=edit&redlink=1" class="new" title="Öznelcilik (sayfa mevcut değil)">Öznelcilik</a> · <a href="/w/index.php?title=Pirsig%27in_kalite_metafizi%C4%9Fi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pirsig'in kalite metafiziği (sayfa mevcut değil)">Pirsig'in kalite metafiziği</a> · <a href="/w/index.php?title=Platoncu_idealizm&action=edit&redlink=1" class="new" title="Platoncu idealizm (sayfa mevcut değil)">Platoncu idealizm</a> · <a href="/w/index.php?title=Samkhya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Samkhya (sayfa mevcut değil)">Samkhya</a> · <a href="/wiki/Solipsizm" title="Solipsizm">Solipsizm</a> · <a href="/w/index.php?title=Tip_kuram%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tip kuramı (sayfa mevcut değil)">Tip kuramı</a> · <a href="/wiki/T%C3%B6z" title="Töz">Töz</a> · <a href="/wiki/Varolu%C5%9F%C3%A7uluk" title="Varoluşçuluk">Varoluşçuluk</a> </div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Kategori:Metafizik_kavramlar%C4%B1" title="Kategori:Metafizik kavramları">Kavramlar</a></th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><div> <a href="/wiki/Alg%C4%B1" title="Algı">Algı</a> · <a href="/wiki/Anima_mundi" title="Anima mundi">Anima mundi</a> · <a href="/w/index.php?title=Anlam_(varolu%C5%9Fsal)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Anlam (varoluşsal) (sayfa mevcut değil)">Anlam</a> · <a href="/w/index.php?title=Bedenlenmi%C5%9F_bili%C5%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bedenlenmiş biliş (sayfa mevcut değil)">Bedenlenmiş biliş</a> · <a href="/wiki/Cogito_ergo_sum" title="Cogito ergo sum">Cogito ergo sum</a> · <a href="/w/index.php?title=Kimlik_ve_de%C4%9Fi%C5%9Fim&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kimlik ve değişim (sayfa mevcut değil)">Değişim</a> · <a href="/wiki/De%C4%9Fer_(etik)" title="Değer (etik)">Değer</a> · <a href="/wiki/Tecr%C3%BCbe" title="Tecrübe">Tecrübe</a> · <a href="/w/index.php?title=Dilsel_modalite&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dilsel modalite (sayfa mevcut değil)">Modalite</a> · <a href="/wiki/D%C3%BC%C5%9F%C3%BCnce" title="Düşünce">Düşünce</a> · <a href="/wiki/Enformasyon" title="Enformasyon">Enformasyon</a> · <a href="/wiki/Evrensel" class="mw-redirect" title="Evrensel">Evrensel</a> · <a href="/w/index.php?title=Eylem_kuram%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eylem kuramı (sayfa mevcut değil)">Eylem</a> · <a href="/wiki/D%C3%BC%C5%9F%C3%BCnce" title="Düşünce">Düşünce</a> · <a href="/wiki/Fiziksel_cisim" title="Fiziksel cisim">Fiziksel beden</a> · <a href="/wiki/Ger%C3%A7ek" title="Gerçek">Gerçek</a> · <a href="/wiki/Ger%C3%A7eklik" title="Gerçeklik">Gerçeklik</a> · <a href="/w/index.php?title=G%C3%B6zlenemeyen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gözlenemeyen (sayfa mevcut değil)">Gözlenemeyen</a> · <a href="/w/index.php?title=%C3%96nemli_form&action=edit&redlink=1" class="new" title="Önemli form (sayfa mevcut değil)">Form</a> · <a href="/wiki/Hareket_(fizik)" title="Hareket (fizik)">Hareket</a> · <a href="/wiki/%C4%B0lke" title="İlke">İlke</a> · <a href="/w/index.php?title=Kalite_(felsefe)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kalite (felsefe) (sayfa mevcut değil)">Kalite</a> · <a href="/w/index.php?title=Kas%C4%B1t&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kasıt (sayfa mevcut değil)">Kasıt</a> · <a href="/wiki/Kategori" title="Kategori">Kategori</a> · <a href="/wiki/Kavram" title="Kavram">Kavram</a> · <a href="/wiki/Kimlik_(felsefe)" title="Kimlik (felsefe)">Kimlik</a> · <a href="/wiki/Madde_(felsefe)" title="Madde (felsefe)">Madde</a> · <a href="/wiki/Memetik" title="Memetik">Memetik</a> · <a href="/wiki/Nedensellik" title="Nedensellik">Nedensellik</a> · <a href="/wiki/Nesne_(felsefe)" title="Nesne (felsefe)">Nesne</a> · <a href="/w/index.php?title=Nosyon_(felsefe)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nosyon (felsefe) (sayfa mevcut değil)">Nosyon</a> · <a href="/wiki/%C3%96r%C3%BCnt%C3%BC" title="Örüntü">Örüntü</a> · <a href="/w/index.php?title=%C3%96z_(metafizik)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Öz (metafizik) (sayfa mevcut değil)">Öz</a> · <a href="/w/index.php?title=%C3%96zellik_(felsefe)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Özellik (felsefe) (sayfa mevcut değil)">Özellik</a> · <a href="/wiki/%C3%96znellik" title="Öznellik">Öznellik</a> · <a href="/wiki/Qualia" title="Qualia">Qualia</a> · <a class="mw-selflink selflink">Ruh</a> · <a href="/wiki/Sezgi" title="Sezgi">Sezgi</a> · <a href="/w/index.php?title=Soyut_nesne&action=edit&redlink=1" class="new" title="Soyut nesne (sayfa mevcut değil)">Soyut nesne</a> · <a href="/wiki/Tercih" title="Tercih">Tercih</a> · <a href="/wiki/T%C3%B6z" title="Töz">Töz</a> · <a href="/wiki/Varl%C4%B1k" title="Varlık">Varlık</a> · <a href="/wiki/Varolu%C5%9F" title="Varoluş">Varoluş</a> · <a href="/wiki/Zaman" title="Zaman">Zaman</a> · <a href="/wiki/Zek%C3%A2" title="Zekâ">Zekâ</a> · <a href="/wiki/Zihin" title="Zihin">Zihin</a> · <a href="/wiki/Zihinsel_temsil" title="Zihinsel temsil">Zihinsel temsil</a> · <a href="/wiki/Zorunluluk" title="Zorunluluk">Zorunluluk</a> · <a href="/w/index.php?title=Metafizik_maddeler_dizini&action=edit&redlink=1" class="new" title="Metafizik maddeler dizini (sayfa mevcut değil)">devamı...</a> </div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">İlgili maddeler</th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><div> <a href="/wiki/Kozmoloji" title="Kozmoloji">Kozmoloji</a> · <a href="/wiki/Epistemoloji" title="Epistemoloji">Epistemoloji</a> · <a href="/wiki/Ontoloji" title="Ontoloji">Ontoloji</a> · <a href="/wiki/Teleoloji" title="Teleoloji">Teleoloji</a> · <a href="/wiki/Psikoloji_felsefesi" title="Psikoloji felsefesi">Psikoloji felsefesi</a> · <a href="/wiki/Zihin_felsefesi" title="Zihin felsefesi">Zihin felsefesi</a> · <a href="/wiki/Benlik_felsefesi" title="Benlik felsefesi">Benlik felsefesi</a> · <a href="/wiki/Uzay_ve_zaman%C4%B1n_felsefesi" title="Uzay ve zamanın felsefesi">Uzay ve zamanın felsefesi</a> · <a href="/wiki/Aksiyoloji" title="Aksiyoloji">Aksiyoloji</a> · <a href="/wiki/Kuramsal_fizik" class="mw-redirect" title="Kuramsal fizik">Kuramsal fizik</a> · <a href="/wiki/Meta" title="Meta">Meta</a> </div></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div><div> <a href="/wiki/Kategori:Metafizik" title="Kategori:Metafizik">Kategori</a> · <a href="/wiki/Kategori:Felsefe_taslaklar%C4%B1" title="Kategori:Felsefe taslakları">Taslaklar</a> </div></div></td></tr></tbody></table></div> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Din_felsefesi" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r25548259" /><div class="plainlinks hlist navbar navbar-mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/%C5%9Eablon:Din_felsefesi" title="Şablon:Din felsefesi"><abbr title="Bu şablonu görüntüle" style=";;background:none transparent;border:none;-moz-box-shadow:none;-webkit-box-shadow:none;box-shadow:none; padding:0;">g</abbr></a></li><li class="nv-talk"><a href="/wiki/%C5%9Eablon_tart%C4%B1%C5%9Fma:Din_felsefesi" title="Şablon tartışma:Din felsefesi"><abbr title="Bu şablonu tartış" style=";;background:none transparent;border:none;-moz-box-shadow:none;-webkit-box-shadow:none;box-shadow:none; padding:0;">t</abbr></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%9Eablon:Din_felsefesi&action=edit"><abbr title="Bu şablonu değiştir" style=";;background:none transparent;border:none;-moz-box-shadow:none;-webkit-box-shadow:none;box-shadow:none; padding:0;">d</abbr></a></li></ul></div><div id="Din_felsefesi" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/Din_felsefesi" title="Din felsefesi">Din felsefesi</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">Din konseptleri</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%C3%96l%C3%BCmden_sonra_ya%C5%9Fam" title="Ölümden sonra yaşam">Ölümden sonra yaşam</a></li> <li><a href="/wiki/Euthyphron_ikilemi" title="Euthyphron ikilemi">Euthyphron</a></li> <li><a href="/wiki/Mucize" title="Mucize">Mucize</a></li> <li><a href="/wiki/Din" title="Din">Din</a></li> <li><a href="/wiki/Ak%C4%B1ll%C4%B1_tasar%C4%B1m" title="Akıllı tasarım">Akıllı tasarım</a></li> <li><a href="/wiki/K%C3%B6t%C3%BCl%C3%BCk_problemi" title="Kötülük problemi">Kötülük problemi</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Ruh</a></li> <li><a href="/wiki/Tin_(folklor)" title="Tin (folklor)">Tin</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Tanr%C4%B1_anlay%C4%B1%C5%9Flar%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tanrı anlayışları (sayfa mevcut değil)">Tanrı anlayışları</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even hlist" style="padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Aristoteles%C3%A7i_Tanr%C4%B1_bak%C4%B1%C5%9F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aristotelesçi Tanrı bakış (sayfa mevcut değil)">Aristotelesçi bakış</a></li> <li><a href="/wiki/Brahman" title="Brahman">Brahman</a></li> <li><a href="/wiki/Akl-%C4%B1_Faal" class="mw-redirect" title="Akl-ı Faal">Demiurgos</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0lahi_basitlik&action=edit&redlink=1" class="new" title="İlahi basitlik (sayfa mevcut değil)">İlahi basitlik</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Etik_egoizm&action=edit&redlink=1" class="new" title="Etik egoizm (sayfa mevcut değil)">Egoizm</a></li> <li><a href="/wiki/Kutsal_Ruh" title="Kutsal Ruh">Kutsal Ruh</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Malteizm&action=edit&redlink=1" class="new" title="Malteizm (sayfa mevcut değil)">Malteizm</a></li> <li><a href="/wiki/Pandeizm" title="Pandeizm">Pandeizm</a></li> <li><a href="/wiki/Ki%C5%9File%C5%9Ftirilmi%C5%9F_tanr%C4%B1" title="Kişileştirilmiş tanrı">Kişileştirilmiş tanrı</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Teoloji_s%C3%BCreci&action=edit&redlink=1" class="new" title="Teoloji süreci (sayfa mevcut değil)">Teoloji süreci</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Y%C3%BCce_varl%C4%B1k&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yüce varlık (sayfa mevcut değil)">Yüce varlık</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Duygusuz_ta%C5%9F%C4%B1y%C4%B1c%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Duygusuz taşıyıcı (sayfa mevcut değil)">Duygusuz taşıyıcı</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:4em;font-weight:normal;">Tanrı</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%C4%B0brahim%C3%AE_dinlerde_Tanr%C4%B1" title="İbrahimî dinlerde Tanrı">İbrahimî dinler</a></li> <li><a href="/wiki/Budizm%27de_Tanr%C4%B1" class="mw-redirect" title="Budizm'de Tanrı">Budizm</a></li> <li><a href="/wiki/Teslis_(Hristiyanl%C4%B1k)" class="mw-redirect" title="Teslis (Hristiyanlık)">Hristiyanlık</a></li> <li><a href="/wiki/Hinduizm%27de_Tanr%C4%B1" title="Hinduizm'de Tanrı">Hinduizm</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0slam%27da_Tanr%C4%B1" title="İslam'da Tanrı">İslam</a></li> <li><a href="/wiki/Yahudilik%27te_Tanr%C4%B1" class="mw-redirect" title="Yahudilik'te Tanrı">Yahudilik</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jainism%27de_Tanr%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jainism'de Tanrı (sayfa mevcut değil)">Jainism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mormonizm%27de_Tanr%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mormonizm'de Tanrı (sayfa mevcut değil)">Mormonizm</a></li> <li><a href="/wiki/Sihizmde_tanr%C4%B1" title="Sihizmde tanrı">Sihism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bahailik%27te_Tanr%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bahailik'te Tanrı (sayfa mevcut değil)">Bahailik</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Tanr%C4%B1%27n%C4%B1n_varl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Tanrı'nın varlığı">Tanrı'nın varlığı</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:4em;font-weight:normal;">Yanlı</th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Argument_from_beauty&action=edit&redlink=1" class="new" title="Argument from beauty (sayfa mevcut değil)">Güzellik</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Christological_argument&action=edit&redlink=1" class="new" title="Christological argument (sayfa mevcut değil)">Kristolojik</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Argument_from_consciousness&action=edit&redlink=1" class="new" title="Argument from consciousness (sayfa mevcut değil)">Bilinç</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kozmolojik_arg%C3%BCman&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kozmolojik argüman (sayfa mevcut değil)">Kozmolojik</a> <ul><li><a href="/wiki/Kelam_kozmolojik_arg%C3%BCman" title="Kelam kozmolojik argüman">Kelam</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Argument_from_degree&action=edit&redlink=1" class="new" title="Argument from degree (sayfa mevcut değil)">Derece</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Argument_from_desire&action=edit&redlink=1" class="new" title="Argument from desire (sayfa mevcut değil)">İstek</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Argument_from_religious_experience&action=edit&redlink=1" class="new" title="Argument from religious experience (sayfa mevcut değil)">Tecrübe</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0nce_ayarl%C4%B1_evren" title="İnce ayarlı evren">İnce ayarlı evren</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Argument_from_love&action=edit&redlink=1" class="new" title="Argument from love (sayfa mevcut değil)">Aşk</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Argument_from_miracles&action=edit&redlink=1" class="new" title="Argument from miracles (sayfa mevcut değil)">Mucizeler</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Argument_from_morality&action=edit&redlink=1" class="new" title="Argument from morality (sayfa mevcut değil)">Morality</a></li> <li><a href="/wiki/Ontolojik_kan%C4%B1t" title="Ontolojik kanıt">Ontolojik</a></li> <li><a href="/wiki/Pascal%27%C4%B1n_Bahsi" class="mw-redirect" title="Pascal'ın Bahsi">Pascal'ın Bahsi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Argument_from_a_proper_basis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Argument from a proper basis (sayfa mevcut değil)">Uygun temel</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Argument_from_Reason&action=edit&redlink=1" class="new" title="Argument from Reason (sayfa mevcut değil)">Neden</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Teleolojik_arg%C3%BCman&action=edit&redlink=1" class="new" title="Teleolojik argüman (sayfa mevcut değil)">Teleolojik</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Saat%C3%A7i_benzetmesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Saatçi benzetmesi (sayfa mevcut değil)">Saatçi benzetmesi</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Transcendental_argument_for_the_existence_of_God&action=edit&redlink=1" class="new" title="Transcendental argument for the existence of God (sayfa mevcut değil)">Transandantal</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Witness_argument&action=edit&redlink=1" class="new" title="Witness argument (sayfa mevcut değil)">Tanık</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:4em;font-weight:normal;">Karşı</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Nihai_Boeing_747_gambiti" title="Nihai Boeing 747 gambiti">747 Gambit</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Atheist%27s_Wager&action=edit&redlink=1" class="new" title="Atheist's Wager (sayfa mevcut değil)">Atheist's Wager</a></li> <li><a href="/wiki/K%C3%B6t%C3%BCl%C3%BCk_problemi" title="Kötülük problemi">Günah</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Argument_from_free_will&action=edit&redlink=1" class="new" title="Argument from free will (sayfa mevcut değil)">Free will</a></li> <li><a href="/wiki/Cehennem_problemi" title="Cehennem problemi">Cehennem</a></li> <li><a href="/wiki/Tutars%C4%B1z_vahiy_arg%C3%BCman%C4%B1" title="Tutarsız vahiy argümanı">Tutarsız vahiy</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Argument_from_nonbelief&action=edit&redlink=1" class="new" title="Argument from nonbelief (sayfa mevcut değil)">Nonbelief</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Theological_noncognitivism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Theological noncognitivism (sayfa mevcut değil)">Noncognitivism</a></li> <li><a href="/wiki/Ockham%27%C4%B1n_usturas%C4%B1" title="Ockham'ın usturası">Ockham'ın usturası</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Omnipotence_paradox&action=edit&redlink=1" class="new" title="Omnipotence paradox (sayfa mevcut değil)">Omnipotence</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Argument_from_poor_design&action=edit&redlink=1" class="new" title="Argument from poor design (sayfa mevcut değil)">Poor design</a></li> <li><a href="/wiki/Russell%27in_%C3%A7aydanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Russell'in çaydanlığı">Russell'in çaydanlığı</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Transcendental_argument_for_the_non-existence_of_God&action=edit&redlink=1" class="new" title="Transcendental argument for the non-existence of God (sayfa mevcut değil)">Transcendental</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%C4%B0lahiyat" title="İlahiyat">Din metateorileri</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Akosmizm" title="Akosmizm">Akosmizm</a></li> <li><a href="/wiki/Agnostisizm" title="Agnostisizm">Agnostisizm</a></li> <li><a href="/wiki/Animizm" title="Animizm">Animizm</a></li> <li><a href="/wiki/Din_Kar%C5%9F%C4%B1tl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="mw-redirect" title="Din Karşıtlığı">Din Karşıtlığı</a></li> <li><a href="/wiki/Ateizm" title="Ateizm">Ateizm</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Brights_hareketi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Brights hareketi (sayfa mevcut değil)">Brights</a></li> <li><a href="/wiki/Dharma" title="Dharma">Dharmizm</a></li> <li><a href="/wiki/Deizm" title="Deizm">Deizm</a></li> <li><a href="/wiki/Demonoloji" title="Demonoloji">Demonoloji</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0lahi_komut_teorisi&action=edit&redlink=1" class="new" title="İlahi komut teorisi (sayfa mevcut değil)">İlahi komut teorisi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Dinsel_ku%C5%9Fkuculuk&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dinsel kuşkuculuk (sayfa mevcut değil)">Dinsel kuşkuculuk</a></li> <li><a href="/wiki/D%C3%BCalizm" class="mw-redirect" title="Düalizm">Düalizm</a></li> <li><a href="/wiki/Ezoterizm" class="mw-redirect" title="Ezoterizm">Ezoterizm</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=D%C4%B1%C5%9Flay%C4%B1c%C4%B1l%C4%B1k&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dışlayıcılık (sayfa mevcut değil)">Dışlayıcılık</a></li> <li><a href="/wiki/Varolu%C5%9F%C3%A7uluk" title="Varoluşçuluk">Varoluşçuluk</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Agnostik_varolu%C5%9F%C3%A7ulu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Agnostik varoluşçuluğu (sayfa mevcut değil)">Agnostik</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ateist_varolu%C5%9F%C3%A7ulu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ateist varoluşçuluğu (sayfa mevcut değil)">Ateist</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hristiyan_varolu%C5%9F%C3%A7ulu%C4%9Fu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hristiyan varoluşçuluğu (sayfa mevcut değil)">Hristiyan</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Feminist_teoloji" class="mw-redirect" title="Feminist teoloji">Feminist teoloji</a></li> <li><a href="/wiki/Fideizm" title="Fideizm">Fideizm</a></li> <li><a href="/wiki/Gnostisizm" title="Gnostisizm">Gnostisizm</a></li> <li><a href="/wiki/Henoteizm" title="Henoteizm">Henoteizm</a></li> <li><a href="/wiki/H%C3%BCmanizm" title="Hümanizm">Hümanizm</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Dindar_h%C3%BCmanizm&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dindar hümanizm (sayfa mevcut değil)">Dindar</a></li> <li><a href="/wiki/Sek%C3%BCler_h%C3%BCmanizm" title="Seküler hümanizm">Seküler</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Kapsay%C4%B1c%C4%B1l%C4%B1k" title="Kapsayıcılık">Kapsayıcılık</a></li> <li><a href="/wiki/Monizm" title="Monizm">Monizm</a></li> <li><a href="/wiki/Tektanr%C4%B1c%C4%B1l%C4%B1k" class="mw-redirect" title="Tektanrıcılık">Tektanrıcılık</a></li> <li><a href="/wiki/Mistisizm" title="Mistisizm">Mistisizm</a></li> <li><a href="/wiki/Nat%C3%BCralizm" title="Natüralizm">Natüralizm</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Metafiziksel_naturalizm&action=edit&redlink=1" class="new" title="Metafiziksel naturalizm (sayfa mevcut değil)">Metafiziksel</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Dindar_naturalizm&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dindar naturalizm (sayfa mevcut değil)">Dindar</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=H%C3%BCmanist_naturalizm&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hümanist naturalizm (sayfa mevcut değil)">Hümanist</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/New_Age" title="New Age">New Age</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0kiliksizlik" title="İkiliksizlik">Nondüalizm</a></li> <li><a href="/wiki/Nonteizm" title="Nonteizm">Nonteizm</a></li> <li><a href="/wiki/Pandeizm" title="Pandeizm">Pandeizm</a></li> <li><a href="/wiki/Panenteizm" title="Panenteizm">Panenteizm</a></li> <li><a href="/wiki/Panteizm" title="Panteizm">Panteizm</a></li> <li><a href="/wiki/Perennial_felsefe" title="Perennial felsefe">Perennial felsefe</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%87oktanr%C4%B1c%C4%B1l%C4%B1k" class="mw-redirect" title="Çoktanrıcılık">Çoktanrıcılık</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=S%C3%BCre%C3%A7_teolojisi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Süreç teolojisi (sayfa mevcut değil)">Süreç teolojisi</a></li> <li><a href="/wiki/K%C3%B6ktendincilik" title="Köktendincilik">Köktendincilik</a></li> <li><a href="/wiki/Spirit%C3%BCalizm" title="Spiritüalizm">Spiritüalizm</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Eamanizm" title="Şamanizm">Şamanizm</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Uzak_asya_dinleri&action=edit&redlink=1" class="new" title="Uzak asya dinleri (sayfa mevcut değil)">Taoculuk</a></li> <li><a href="/wiki/Teizm" title="Teizm">Teizm</a></li> <li><a href="/wiki/Transandantalizm" title="Transandantalizm">Transandantalizm</a></li> <li><a href="/wiki/Yarat%C4%B1l%C4%B1%C5%9F%C3%A7%C4%B1l%C4%B1k" title="Yaratılışçılık">Yaratılışçılık</a></li> <li><a href="/wiki/Felsefe_listesi" title="Felsefe listesi">daha...</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Dini_dil_sorunu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dini dil sorunu (sayfa mevcut değil)">Dini dil</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Eskatolojik_do%C4%9Frulama&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eskatolojik doğrulama (sayfa mevcut değil)">Eskatolojik doğrulama</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Dil-oyun&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dil-oyun (sayfa mevcut değil)">Dil-oyun</a></li> <li><a href="/wiki/Mant%C4%B1ksal_pozitivizm" title="Mantıksal pozitivizm">Mantıksal pozitivizm</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Apofatik_teoloji&action=edit&redlink=1" class="new" title="Apofatik teoloji (sayfa mevcut değil)">Apofatik teoloji</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Do%C4%9Frulamac%C4%B1l%C4%B1k&action=edit&redlink=1" class="new" title="Doğrulamacılık (sayfa mevcut değil)">Doğrulamacılık</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/K%C3%B6t%C3%BCl%C3%BCk_problemi" title="Kötülük problemi">Kötülük problemi</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Augustinci_teodise&action=edit&redlink=1" class="new" title="Augustinci teodise (sayfa mevcut değil)">Augustinci teodise</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=B%C3%BCt%C3%BCn_olas%C4%B1_d%C3%BCnyalar%C4%B1n_en_iyisi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bütün olası dünyaların en iyisi (sayfa mevcut değil)">Bütün olası dünyaların en iyisi</a></li> <li><a href="/wiki/Euthyphron_ikilemi" title="Euthyphron ikilemi">Euthyphron ikilemi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tutars%C4%B1z_%C3%BC%C3%A7l%C3%BC&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tutarsız üçlü (sayfa mevcut değil)">Tutarsız üçlü</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0renac%C4%B1_teodise&action=edit&redlink=1" class="new" title="İrenacı teodise (sayfa mevcut değil)">İrenacı teodise</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Do%C4%9Fal_k%C3%B6t%C3%BCl%C3%BCk&action=edit&redlink=1" class="new" title="Doğal kötülük (sayfa mevcut değil)">Doğal kötülük</a></li> <li><a href="/wiki/Teodise" title="Teodise">Teodise</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Kategori:Din_filozoflar%C4%B1" title="Kategori:Din filozofları">Din filozofları</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Albrecht_Ritschl&action=edit&redlink=1" class="new" title="Albrecht Ritschl (sayfa mevcut değil)">Albrecht Ritschl</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Alexander_Pruss&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alexander Pruss (sayfa mevcut değil)">Alexander Pruss</a></li> <li><a href="/wiki/Alvin_Plantinga" title="Alvin Plantinga">Alvin Plantinga</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Anselm_of_Canterbury&action=edit&redlink=1" class="new" title="Anselm of Canterbury (sayfa mevcut değil)">Anselm of Canterbury</a></li> <li><a href="/wiki/Antony_Flew" title="Antony Flew">Antony Flew</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Anthony_Kenny&action=edit&redlink=1" class="new" title="Anthony Kenny (sayfa mevcut değil)">Anthony Kenny</a></li> <li><a href="/wiki/Augustinus" title="Augustinus">Augustinus</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0bn_R%C3%BC%C5%9Fd" title="İbn Rüşd">İbn Rüşd</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ali_Ekber_Re%C5%9Fad&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ali Ekber Reşad (sayfa mevcut değil)">Ali Ekber Reşad</a></li> <li><a href="/wiki/Paul_Henri_Thiry_d%27Holbach" title="Paul Henri Thiry d'Holbach">Paul Henri Thiry d'Holbach</a></li> <li><a href="/wiki/Baruch_Spinoza" title="Baruch Spinoza">Baruch Spinoza</a></li> <li><a href="/wiki/Blaise_Pascal" title="Blaise Pascal">Blaise Pascal</a></li> <li><a href="/wiki/Bertrand_Russell" title="Bertrand Russell">Bertrand Russell</a></li> <li><a href="/wiki/Boethius" title="Boethius">Boethius</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Charles_Hartshorne&action=edit&redlink=1" class="new" title="Charles Hartshorne (sayfa mevcut değil)">Charles Hartshorne</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Dewi_Zephaniah_Phillips&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dewi Zephaniah Phillips (sayfa mevcut değil)">D.Z. Phillips</a></li> <li><a href="/wiki/Daniel_Dennett" title="Daniel Dennett">Daniel Dennett</a></li> <li><a href="/wiki/David_Hume" title="David Hume">David Hume</a></li> <li><a href="/wiki/Desiderius_Erasmus" title="Desiderius Erasmus">Desiderius Erasmus</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Emil_Brunner&action=edit&redlink=1" class="new" title="Emil Brunner (sayfa mevcut değil)">Emil Brunner</a></li> <li><a href="/wiki/Ernst_Cassirer" title="Ernst Cassirer">Ernst Cassirer</a></li> <li><a href="/wiki/Ernst_Haeckel" title="Ernst Haeckel">Ernst Haeckel</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ernst_Troeltsch&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ernst Troeltsch (sayfa mevcut değil)">Ernst Troeltsch</a></li> <li><a href="/wiki/Friedrich_Schleiermacher" title="Friedrich Schleiermacher">Friedrich Schleiermacher</a></li> <li><a href="/wiki/Friedrich_Nietzsche" title="Friedrich Nietzsche">Friedrich Nietzsche</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Gaunilo_of_Marmoutiers&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gaunilo of Marmoutiers (sayfa mevcut değil)">Gaunilo of Marmoutiers</a></li> <li><a href="/wiki/Georg_Wilhelm_Friedrich_Hegel" title="Georg Wilhelm Friedrich Hegel">Georg Wilhelm Friedrich Hegel</a></li> <li><a href="/wiki/George_Santayana" title="George Santayana">George Santayana</a></li> <li><a href="/wiki/Gottfried_Leibniz" title="Gottfried Leibniz">Gottfried Leibniz</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Harald_H%C3%B8ffding&action=edit&redlink=1" class="new" title="Harald Høffding (sayfa mevcut değil)">Harald Høffding</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Heraclitus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Heraclitus (sayfa mevcut değil)">Heraclitus</a></li> <li><a href="/wiki/Immanuel_Kant" title="Immanuel Kant">Immanuel Kant</a></li> <li><a href="/wiki/J._L._Mackie" class="mw-redirect" title="J. L. Mackie">J. L. Mackie</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jean-Luc_Marion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jean-Luc Marion (sayfa mevcut değil)">Jean-Luc Marion</a></li> <li><a href="/wiki/Johann_Gottfried_Herder" title="Johann Gottfried Herder">Johann Gottfried Herder</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=George_I._Mavrodes&action=edit&redlink=1" class="new" title="George I. Mavrodes (sayfa mevcut değil)">George I. Mavrodes</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Joseph_Mar%C3%A9chal&action=edit&redlink=1" class="new" title="Joseph Maréchal (sayfa mevcut değil)">Joseph Maréchal</a></li> <li><a href="/wiki/Karl_Barth" title="Karl Barth">Karl Barth</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Karl_Christian_Friedrich_Krause&action=edit&redlink=1" class="new" title="Karl Christian Friedrich Krause (sayfa mevcut değil)">Karl Christian Friedrich Krause</a></li> <li><a href="/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx">Karl Marx</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lev_Shestov&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lev Shestov (sayfa mevcut değil)">Lev Shestov</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Loyal_Rue&action=edit&redlink=1" class="new" title="Loyal Rue (sayfa mevcut değil)">Loyal Rue</a></li> <li><a href="/wiki/Ludwig_Andreas_Feuerbach" title="Ludwig Andreas Feuerbach">Ludwig Andreas Feuerbach</a></li> <li><a href="/wiki/Musa_ibn_Meymun" class="mw-redirect" title="Musa ibn Meymun">Musa ibn Meymun</a></li> <li><a href="/wiki/Martin_Buber" title="Martin Buber">Martin Buber</a></li> <li><a href="/wiki/Martin_Lings" class="mw-redirect" title="Martin Lings">Martin Lings</a></li> <li><a href="/wiki/Mircea_Eliade" title="Mircea Eliade">Mircea Eliade</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nicolas_Malebranche&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nicolas Malebranche (sayfa mevcut değil)">Nicolas Malebranche</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nicholas_Wolterstorff&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nicholas Wolterstorff (sayfa mevcut değil)">Nicholas Wolterstorff</a></li> <li><a href="/wiki/Paul_Tillich" title="Paul Tillich">Paul Tillich</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pavel_Florensky&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pavel Florensky (sayfa mevcut değil)">Pavel Florensky</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Peter_Geach&action=edit&redlink=1" class="new" title="Peter Geach (sayfa mevcut değil)">Peter Geach</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Peter_van_Inwagen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Peter van Inwagen (sayfa mevcut değil)">Peter van Inwagen</a></li> <li><a href="/wiki/Giovanni_Pico_della_Mirandola" title="Giovanni Pico della Mirandola">Pico della Mirandola</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Reinhold_Niebuhr&action=edit&redlink=1" class="new" title="Reinhold Niebuhr (sayfa mevcut değil)">Reinhold Niebuhr</a></li> <li><a href="/wiki/Ren%C3%A9_Descartes" title="René Descartes">René Descartes</a></li> <li><a href="/wiki/Ren%C3%A9_Gu%C3%A9non" title="René Guénon">René Guénon</a></li> <li><a href="/wiki/Richard_Swinburne" title="Richard Swinburne">Richard Swinburne</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rudolf_Bultmann&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rudolf Bultmann (sayfa mevcut değil)">Rudolf Bultmann</a></li> <li><a href="/wiki/Robert_Merrihew_Adams" title="Robert Merrihew Adams">Robert Merrihew Adams</a></li> <li><a href="/wiki/Rudolf_Otto" title="Rudolf Otto">Rudolf Otto</a></li> <li><a href="/wiki/S%C3%B8ren_Kierkegaard" title="Søren Kierkegaard">Søren Kierkegaard</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sergei_Bulgakov&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sergei Bulgakov (sayfa mevcut değil)">Sergei Bulgakov</a></li> <li><a href="/wiki/Thomas_Aquinas" title="Thomas Aquinas">Thomas Aquinas</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Thomas_Chubb&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thomas Chubb (sayfa mevcut değil)">Thomas Chubb</a></li> <li><a href="/wiki/Vladimir_Solovyov_(filozof)" title="Vladimir Solovyov (filozof)">Vladimir Solovyov</a></li> <li><a href="/wiki/Walter_Kaufmann_(filozof)" class="mw-redirect" title="Walter Kaufmann (filozof)">Walter Kaufmann</a></li> <li><a href="/wiki/William_Alston" title="William Alston">William Alston</a></li> <li><a href="/wiki/William_James" title="William James">William James</a></li> <li><a href="/wiki/William_Lane_Craig" title="William Lane Craig">William Lane Craig</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=William_Kingdon_Clifford&action=edit&redlink=1" class="new" title="William Kingdon Clifford (sayfa mevcut değil)">W.K. Clifford</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=William_L._Rowe&action=edit&redlink=1" class="new" title="William L. Rowe (sayfa mevcut değil)">William L. Rowe</a></li> <li><a href="/wiki/William_Whewell" title="William Whewell">William Whewell</a></li> <li><a href="/wiki/William_Wollaston" title="William Wollaston">William Wollaston</a></li> <li><a href="/wiki/Kategori:Din_filozoflar%C4%B1" title="Kategori:Din filozofları">daha ...</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">İlgili maddeler</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Din_Ele%C5%9Ftirisi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Din Eleştirisi (sayfa mevcut değil)">Din Eleştirisi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tefsir_(edebi_tarz)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tefsir (edebi tarz) (sayfa mevcut değil)">Tefsir</a></li> <li><a href="/wiki/Dinler_tarihi" title="Dinler tarihi">Dinler tarihi</a></li> <li><a href="/wiki/Dinde_etik" title="Dinde etik">Etik</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Dindar_Felsefe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dindar Felsefe (sayfa mevcut değil)">Dindar Felsefe</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0lahiyat" title="İlahiyat">İlahiyat</a></li> <li><a href="/wiki/Bilim#Bilim_ve_din" title="Bilim">Din ile Bilim İlişkisi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Din_ve_Siyaset&action=edit&redlink=1" class="new" title="Din ve Siyaset (sayfa mevcut değil)">Din ve Siyaset</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%B0man_ve_Mant%C4%B1k&action=edit&redlink=1" class="new" title="İman ve Mantık (sayfa mevcut değil)">İman ve Mantık</a></li> <li><a href="/wiki/Tanr%C4%B1sal_olas%C4%B1l%C4%B1k_yelpazesi" title="Tanrısal olasılık yelpazesi">Tanrısal olasılık yelpazesi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kategori:Din_Felsefesi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kategori:Din Felsefesi (sayfa mevcut değil)">daha...</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li><a href="/wiki/Portal:Felsefe" title="Portal:Felsefe">Portal</a></li> <li><a href="/wiki/Kategori:Din_felsefesi" title="Kategori:Din felsefesi">Kategori</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div role="navigation" class="navbox authority-control" aria-labelledby="Otorite_kontrolü_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=Bunu_Vikiveri&#039;de_düzenleyin&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q9165&#124;class=noprint&#124;Bunu_Vikiveri&#039;de_düzenleyin" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th id="Otorite_kontrolü_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=Bunu_Vikiveri&#039;de_düzenleyin&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q9165&#124;class=noprint&#124;Bunu_Vikiveri&#039;de_düzenleyin" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Otorite_kontrol%C3%BC" title="Otorite kontrolü">Otorite kontrolü</a> <a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q9165" title="Bunu Vikiveri'de düzenleyin"><img alt="Bunu Vikiveri'de düzenleyin" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Fransa_Mill%C3%AE_K%C3%BCt%C3%BCphanesi" title="Fransa Millî Kütüphanesi">BNF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb133184548">cb133184548</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb133184548">(data)</a></li> <li><a href="/wiki/T%C3%BCmle%C5%9Fik_Otorite_Dosyas%C4%B1" title="Tümleşik Otorite Dosyası">GND</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4054146-0">4054146-0</a></li> <li><a href="/wiki/Kongre_K%C3%BCt%C3%BCphanesi_Kontrol_Numaras%C4%B1" title="Kongre Kütüphanesi Kontrol Numarası">LCCN</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/subjects/sh85125350">sh85125350</a></li> <li><a href="/wiki/Mill%C3%AE_Diyet_K%C3%BCt%C3%BCphanesi" title="Millî Diyet Kütüphanesi">NDL</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00569351">00569351</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%87ek_Cumhuriyeti_Mill%C3%AE_K%C3%BCt%C3%BCphanesi" title="Çek Cumhuriyeti Millî Kütüphanesi">NKC</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph114376&CON_LNG=ENG">ph114376</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%B0srail_Ulusal_K%C3%BCt%C3%BCphanesi" title="İsrail Ulusal Kütüphanesi">NLI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nli.org.il/en/authorities/987007558441605171">987007558441605171</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">"<a dir="ltr" href="https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ruh&oldid=34748192">https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ruh&oldid=34748192</a>" sayfasından alınmıştır</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%C3%96zel:Kategoriler" title="Özel:Kategoriler">Kategori</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategori:Spirit%C3%BCalizm" title="Kategori:Spiritüalizm">Spiritüalizm</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Din%C3%AE_kavramlar" title="Kategori:Dinî kavramlar">Dinî kavramlar</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Felsefi_kavramlar" title="Kategori:Felsefi kavramlar">Felsefi kavramlar</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Tinsellik" title="Kategori:Tinsellik">Tinsellik</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Gizli kategoriler: <ul><li><a href="/wiki/Kategori:WikiHiero_uzant%C4%B1s%C4%B1n%C4%B1_kullanan_sayfalar" title="Kategori:WikiHiero uzantısını kullanan sayfalar">WikiHiero uzantısını kullanan sayfalar</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:%C3%96l%C3%BC_d%C4%B1%C5%9F_ba%C4%9Flant%C4%B1lar%C4%B1_olan_maddeler" title="Kategori:Ölü dış bağlantıları olan maddeler">Ölü dış bağlantıları olan maddeler</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Webar%C5%9Fiv_%C5%9Fablonu_wayback_ba%C4%9Flant%C4%B1lar%C4%B1" title="Kategori:Webarşiv şablonu wayback bağlantıları">Webarşiv şablonu wayback bağlantıları</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:ISBN_sihirli_ba%C4%9Flant%C4%B1s%C4%B1n%C4%B1_kullanan_sayfalar" title="Kategori:ISBN sihirli bağlantısını kullanan sayfalar">ISBN sihirli bağlantısını kullanan sayfalar</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:BNF_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:BNF tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">BNF tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:GND_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:GND tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">GND tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:LCCN_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:LCCN tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">LCCN tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:NDL_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:NDL tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">NDL tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:NKC_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:NKC tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">NKC tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:NLI_tan%C4%B1mlay%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1_olan_Vikipedi_maddeleri" title="Kategori:NLI tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri">NLI tanımlayıcısı olan Vikipedi maddeleri</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Sayfa en son 10.53, 4 Şubat 2025 tarihinde değiştirildi.</li> <li id="footer-info-copyright">Metin <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.tr">Creative Commons Atıf-AynıLisanslaPaylaş Lisansı</a> altındadır ve ek koşullar uygulanabilir. Bu siteyi kullanarak <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/tr">Kullanım Şartlarını</a> ve <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/tr">Gizlilik Politikasını</a> kabul etmiş olursunuz. Vikipedi® (ve Wikipedia®) kâr amacı gütmeyen kuruluş olan <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a> tescilli markasıdır. </li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Gizlilik politikası</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Vikipedi:Hakk%C4%B1nda">Vikipedi hakkında</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Vikipedi:Genel_sorumluluk_reddi">Sorumluluk reddi</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Davranış Kuralları</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Geliştiriciler</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/tr.wikipedia.org">İstatistikler</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Çerez politikası</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//tr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Ruh&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobil görünüm</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"> Ara </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Vikipedi üzerinde ara"> </div> <input type="hidden" name="title" value="Özel:Ara"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Ara</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="İçindekiler" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="İçindekiler tablosunu değiştir" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > İçindekiler tablosunu değiştir </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" >Ruh</div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"> 144 dil </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"> Konu ekle </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-64b5bb4b79-4hkj4","wgBackendResponseTime":232,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.579","walltime":"0.755","ppvisitednodes":{"value":4234,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":109902,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":3141,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":11,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":9,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":105712,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 487.208 1 -total"," 48.05% 234.111 1 Şablon:Kaynakça"," 17.03% 82.976 4 Şablon:Dolaşım"," 15.53% 75.673 1 Şablon:Metafizik"," 13.07% 63.668 12 Şablon:Ölü_bağlantı"," 13.04% 63.512 7 Şablon:Web_kaynağı"," 12.35% 60.155 11 Şablon:Düzelt"," 11.66% 56.800 1 Şablon:Otorite_kontrolü"," 11.20% 54.555 11 Şablon:Category_handler"," 9.18% 44.707 43 Şablon:Webarşiv"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.164","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":3218049,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-868759585b-tpqr9","timestamp":"20250216152129","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Ruh","url":"https:\/\/tr.wikipedia.org\/wiki\/Ruh","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q9165","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q9165","author":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia projelerine katk\u0131da bulunanlar"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-05-06T10:14:07Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/0\/07\/Ba_and_mum.jpg","headline":"ya\u015fayan bir varl\u0131\u011f\u0131n manevi \u00f6z\u00fc"}</script> </body> </html>