CINXE.COM
Empire russe — Wikipédia
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Empire russe — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"c1902da8-bc65-4a52-9a06-e306fd3932c5","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Empire_russe","wgTitle":"Empire russe","wgCurRevisionId":223221766,"wgRevisionId":223221766,"wgArticleId":214933,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Article utilisant une Infobox","Article avec une section vide ou incomplète","Article à référence nécessaire","Article contenant un appel à traduction en roumain","Article avec modèle Blason-ville-fr","Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata","Page utilisant P486","Page pointant vers des bases externes","Page pointant vers des bases relatives à la santé","Page utilisant P9346","Page pointant vers des bases relatives à l'audiovisuel","Page utilisant P8992","Page utilisant P1417","Page utilisant P7305","Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes","Article de Wikipédia avec notice d'autorité","Portail:Empire russe/Articles liés","Portail:Histoire/Articles liés","Portail:Russie/Articles liés","Portail:XVIIIe siècle/Articles liés","Portail:Époque moderne/Articles liés","Portail:XIXe siècle/Articles liés","Portail:Époque contemporaine/Articles liés","Portail:XXe siècle/Articles liés","Article de qualité en arabe","Empire russe","Éponyme d'un objet céleste"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Empire_russe","wgRelevantArticleId":214933,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":70000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q34266","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.gadget.Wdsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.19"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Russian_Empire_%28orthographic_projection%29.svg/1200px-Russian_Empire_%28orthographic_projection%29.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1200"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Russian_Empire_%28orthographic_projection%29.svg/800px-Russian_Empire_%28orthographic_projection%29.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="800"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Russian_Empire_%28orthographic_projection%29.svg/640px-Russian_Empire_%28orthographic_projection%29.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="640"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Empire russe — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/Empire_russe"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifier" href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Empire_russe"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Empire_russe rootpage-Empire_russe skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact"><span>Contact</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales"><span>Pages spéciales</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l'encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l'apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Empire+russe" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Empire+russe" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=Empire+russe" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=Empire+russe" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Histoire" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Histoire"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Histoire</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Histoire-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Histoire</span> </button> <ul id="toc-Histoire-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Avant_l'Empire" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Avant_l'Empire"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Avant l'Empire</span> </div> </a> <ul id="toc-Avant_l'Empire-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-La_Moscovie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#La_Moscovie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1.1</span> <span>La Moscovie</span> </div> </a> <ul id="toc-La_Moscovie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tsarat_de_Russie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Tsarat_de_Russie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1.2</span> <span>Tsarat de Russie</span> </div> </a> <ul id="toc-Tsarat_de_Russie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-XVIIIe_siècle" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#XVIIIe_siècle"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span><span>XVIII</span><sup>e</sup> siècle</span> </div> </a> <ul id="toc-XVIIIe_siècle-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Première_moitié_du_XIXe_siècle" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Première_moitié_du_XIXe_siècle"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Première moitié du <span>XIX</span><sup>e</sup> siècle</span> </div> </a> <ul id="toc-Première_moitié_du_XIXe_siècle-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Expansion_de_l'Empire_vers_le_sud_et_l'est" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Expansion_de_l'Empire_vers_le_sud_et_l'est"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>Expansion de l'Empire vers le sud et l'est</span> </div> </a> <ul id="toc-Expansion_de_l'Empire_vers_le_sud_et_l'est-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tentatives_de_réforme" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Tentatives_de_réforme"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5</span> <span>Tentatives de réforme</span> </div> </a> <ul id="toc-Tentatives_de_réforme-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Industrialisation" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Industrialisation"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.6</span> <span>Industrialisation</span> </div> </a> <ul id="toc-Industrialisation-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-La_révolution_de_1905" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#La_révolution_de_1905"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.7</span> <span>La révolution de 1905</span> </div> </a> <ul id="toc-La_révolution_de_1905-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Première_Guerre_mondiale_et_révolution_russe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Première_Guerre_mondiale_et_révolution_russe"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.8</span> <span>Première Guerre mondiale et révolution russe</span> </div> </a> <ul id="toc-Première_Guerre_mondiale_et_révolution_russe-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Société" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Société"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Société</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Société-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Société</span> </button> <ul id="toc-Société-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Groupes_ethniques_de_l'Empire" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Groupes_ethniques_de_l'Empire"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Groupes ethniques de l'Empire</span> </div> </a> <ul id="toc-Groupes_ethniques_de_l'Empire-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Classes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Classes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Classes</span> </div> </a> <ul id="toc-Classes-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Hiérarchie_sociale" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Hiérarchie_sociale"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.1</span> <span>Hiérarchie sociale</span> </div> </a> <ul id="toc-Hiérarchie_sociale-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Noblesse" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Noblesse"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.2</span> <span>Noblesse</span> </div> </a> <ul id="toc-Noblesse-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Paysan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Paysan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.3</span> <span>Paysan</span> </div> </a> <ul id="toc-Paysan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Institutions" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Institutions"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Institutions</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Institutions-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Institutions</span> </button> <ul id="toc-Institutions-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Le_monarque" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Le_monarque"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Le monarque</span> </div> </a> <ul id="toc-Le_monarque-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-L'administration_centrale" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#L'administration_centrale"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>L'administration centrale</span> </div> </a> <ul id="toc-L'administration_centrale-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-L'administration_locale" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#L'administration_locale"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>L'administration locale</span> </div> </a> <ul id="toc-L'administration_locale-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Les_États_provinciaux" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Les_États_provinciaux"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Les États provinciaux</span> </div> </a> <ul id="toc-Les_États_provinciaux-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Les_assemblées_municipales" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Les_assemblées_municipales"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5</span> <span>Les assemblées municipales</span> </div> </a> <ul id="toc-Les_assemblées_municipales-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-La_commune_rurale" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#La_commune_rurale"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.6</span> <span>La commune rurale</span> </div> </a> <ul id="toc-La_commune_rurale-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Le_système_judiciaire" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Le_système_judiciaire"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.7</span> <span>Le système judiciaire</span> </div> </a> <ul id="toc-Le_système_judiciaire-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Territoires" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Territoires"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Territoires</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Territoires-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Territoires</span> </button> <ul id="toc-Territoires-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Communautés_de_village" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Communautés_de_village"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Communautés de village</span> </div> </a> <ul id="toc-Communautés_de_village-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Démographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Démographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Démographie</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Démographie-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Démographie</span> </button> <ul id="toc-Démographie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Démographie_en_1897_et_peuples_de_l'Empire" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Démographie_en_1897_et_peuples_de_l'Empire"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Démographie en 1897 et peuples de l'Empire</span> </div> </a> <ul id="toc-Démographie_en_1897_et_peuples_de_l'Empire-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Démographie_en_1913" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Démographie_en_1913"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Démographie en 1913</span> </div> </a> <ul id="toc-Démographie_en_1913-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Économie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Économie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Économie</span> </div> </a> <ul id="toc-Économie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Emblèmes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Emblèmes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Emblèmes</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Emblèmes-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Emblèmes</span> </button> <ul id="toc-Emblèmes-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Blason" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Blason"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Blason</span> </div> </a> <ul id="toc-Blason-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Drapeaux" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Drapeaux"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Drapeaux</span> </div> </a> <ul id="toc-Drapeaux-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Hymnes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Hymnes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.3</span> <span>Hymnes</span> </div> </a> <ul id="toc-Hymnes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Symboles_du_pouvoir" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Symboles_du_pouvoir"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.4</span> <span>Symboles du pouvoir</span> </div> </a> <ul id="toc-Symboles_du_pouvoir-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Notes_et_références-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Notes et références</span> </button> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Notes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.1</span> <span>Notes</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.2</span> <span>Références</span> </div> </a> <ul id="toc-Références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Voir_aussi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Voir_aussi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Voir aussi</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Voir_aussi-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Voir aussi</span> </button> <ul id="toc-Voir_aussi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bibliographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.1</span> <span>Bibliographie</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliographie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Articles_connexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_connexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.2</span> <span>Articles connexes</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_connexes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liens_externes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liens_externes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.3</span> <span>Liens externes</span> </div> </a> <ul id="toc-Liens_externes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Empire russe</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aller à un article dans une autre langue. Disponible en 137 langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-137" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">137 langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ab mw-list-item"><a href="https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D1%80%D1%8B%D1%81%D1%82%D3%99%D1%8B%D0%BB%D0%B0%D1%82%D3%99%D0%B8_%D0%B0%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0" title="Урыстәылатәи аимпериа – abkhaze" lang="ab" hreflang="ab" data-title="Урыстәылатәи аимпериа" data-language-autonym="Аԥсшәа" data-language-local-name="abkhaze" class="interlanguage-link-target"><span>Аԥсшәа</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Russiese_Ryk" title="Russiese Ryk – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Russiese Ryk" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Russisches_Kaiserreich" title="Russisches Kaiserreich – alémanique" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Russisches Kaiserreich" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="alémanique" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%A8%E1%88%A9%E1%88%B2%E1%8B%AB_%E1%8C%8D%E1%8B%9B%E1%89%B5" title="የሩሲያ ግዛት – amharique" lang="am" hreflang="am" data-title="የሩሲያ ግዛት" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="amharique" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Imperio_Ruso" title="Imperio Ruso – aragonais" lang="an" hreflang="an" data-title="Imperio Ruso" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragonais" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A5%82%E0%A4%B8%E0%A5%80_%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF" title="रूसी साम्राज्य – angika" lang="anp" hreflang="anp" data-title="रूसी साम्राज्य" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="angika" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="article de qualité"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%B3%D9%8A%D8%A9" title="الإمبراطورية الروسية – arabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="الإمبراطورية الروسية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%8A%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%B3%D9%8A%D9%87" title="الامبراطوريه الروسيه – arabe égyptien" lang="arz" hreflang="arz" data-title="الامبراطوريه الروسيه" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="arabe égyptien" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Imperiu_Rusu" title="Imperiu Rusu – asturien" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Imperiu Rusu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturien" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F%D0%BB%D1%8A%D1%83%D0%BB_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Россиялъул империя – avar" lang="av" hreflang="av" data-title="Россиялъул империя" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="avar" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Rusiya_imperiyas%C4%B1" title="Rusiya imperiyası – azerbaïdjanais" lang="az" hreflang="az" data-title="Rusiya imperiyası" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbaïdjanais" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%85%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%D9%84%D9%88%D8%BA%D9%88" title="روسیه ایمپیراتورلوغو – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="روسیه ایمپیراتورلوغو" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D3%99%D1%81%D3%99%D0%B9_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D2%BB%D1%8B" title="Рәсәй империяһы – bachkir" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Рәсәй империяһы" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="bachkir" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Ros%C4%97j%C4%97s_imper%C4%97j%C4%97" title="Rosėjės imperėjė – samogitien" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Rosėjės imperėjė" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="samogitien" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Расійская імперыя – biélorusse" lang="be" hreflang="be" data-title="Расійская імперыя" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="biélorusse" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D1%8D%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Расейская імпэрыя – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Расейская імпэрыя" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Руска империя – bulgare" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Руска империя" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgare" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A5%82%E0%A4%B8%E0%A5%80_%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF" title="रूसी साम्राज्य – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="रूसी साम्राज्य" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%B6_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%AF" title="রুশ সাম্রাজ্য – bengali" lang="bn" hreflang="bn" data-title="রুশ সাম্রাজ্য" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengali" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Impalaeriezh_rusian" title="Impalaeriezh rusian – breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Impalaeriezh rusian" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="breton" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Ruska_Imperija" title="Ruska Imperija – bosniaque" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Ruska Imperija" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosniaque" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D1%80%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%B9_%D1%8D%D0%B7%D1%8D%D0%BD%D1%82%D1%8D_%D0%B3%D2%AF%D1%80%D1%8D%D0%BD" title="Оросой эзэнтэ гүрэн – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Оросой эзэнтэ гүрэн" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Imperi_Rus" title="Imperi Rus – catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Imperi Rus" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D1%8C%D1%80%D1%81%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D1%88%D1%83%D1%80%D0%B5" title="Оьрсийн шуре – tchétchène" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Оьрсийн шуре" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="tchétchène" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Imperyo_sa_Rusya" title="Imperyo sa Rusya – cebuano" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Imperyo sa Rusya" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="cebuano" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%DB%8C%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%86%D8%B1%DB%8C%DB%95%D8%AA%DB%8C%DB%8C_%DA%95%D9%88%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="ئیمپراتۆریەتیی ڕووسی – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="ئیمپراتۆریەتیی ڕووسی" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Rusiye_%C4%B0mperiyas%C4%B1" title="Rusiye İmperiyası – tatar de Crimée" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Rusiye İmperiyası" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="tatar de Crimée" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Rusk%C3%A9_imp%C3%A9rium" title="Ruské impérium – tchèque" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Ruské impérium" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="tchèque" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B0%C3%A7%C3%A7%D0%B5%D0%B9_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B9%C4%95" title="Раççей империйĕ – tchouvache" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Раççей империйĕ" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="tchouvache" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Ymerodraeth_Rwsia" title="Ymerodraeth Rwsia – gallois" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Ymerodraeth Rwsia" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="gallois" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Det_Russiske_Kejserrige" title="Det Russiske Kejserrige – danois" lang="da" hreflang="da" data-title="Det Russiske Kejserrige" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danois" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Russisches_Kaiserreich" title="Russisches Kaiserreich – allemand" lang="de" hreflang="de" data-title="Russisches Kaiserreich" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/%C4%B0mperatoriya_Rusya" title="İmperatoriya Rusya – Dimli" lang="diq" hreflang="diq" data-title="İmperatoriya Rusya" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Dimli" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A1%CF%89%CF%83%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%91%CF%85%CF%84%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1" title="Ρωσική Αυτοκρατορία – grec" lang="el" hreflang="el" data-title="Ρωσική Αυτοκρατορία" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grec" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Russian_Empire" title="Russian Empire – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="Russian Empire" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Rusia_Imperio" title="Rusia Imperio – espéranto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Rusia Imperio" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="espéranto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Imperio_ruso" title="Imperio ruso – espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="Imperio ruso" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Venemaa_Keisririik" title="Venemaa Keisririik – estonien" lang="et" hreflang="et" data-title="Venemaa Keisririik" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estonien" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Errusiako_Inperioa" title="Errusiako Inperioa – basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Errusiako Inperioa" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="امپراتوری روسیه – persan" lang="fa" hreflang="fa" data-title="امپراتوری روسیه" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persan" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ff mw-list-item"><a href="https://ff.wikipedia.org/wiki/Laamu_Russiya" title="Laamu Russiya – peul" lang="ff" hreflang="ff" data-title="Laamu Russiya" data-language-autonym="Fulfulde" data-language-local-name="peul" class="interlanguage-link-target"><span>Fulfulde</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Ven%C3%A4j%C3%A4n_keisarikunta" title="Venäjän keisarikunta – finnois" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Venäjän keisarikunta" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finnois" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Vinne_Keisririik" title="Vinne Keisririik – võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Vinne Keisririik" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Keizerryk_Rusl%C3%A2n" title="Keizerryk Ruslân – frison occidental" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Keizerryk Ruslân" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="frison occidental" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Impireacht_na_R%C3%BAise" title="Impireacht na Rúise – irlandais" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Impireacht na Rúise" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Anpir_ris" title="Anpir ris – créole guyanais" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Anpir ris" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="créole guyanais" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Imperio_Ruso" title="Imperio Ruso – galicien" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Imperio Ruso" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicien" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Impiraght_y_Roosh" title="Impiraght y Roosh – mannois" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Impiraght y Roosh" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="mannois" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%94%D7%90%D7%99%D7%9E%D7%A4%D7%A8%D7%99%D7%94_%D7%94%D7%A8%D7%95%D7%A1%D7%99%D7%AA" title="האימפריה הרוסית – hébreu" lang="he" hreflang="he" data-title="האימפריה הרוסית" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hébreu" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A5%82%E0%A4%B8%E0%A5%80_%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF" title="रूसी साम्राज्य – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="रूसी साम्राज्य" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Rusko_Carstvo" title="Rusko Carstvo – croate" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Rusko Carstvo" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croate" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Anpi_Ris" title="Anpi Ris – créole haïtien" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Anpi Ris" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="créole haïtien" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Orosz_Birodalom" title="Orosz Birodalom – hongrois" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Orosz Birodalom" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="hongrois" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ռուսական կայսրություն – arménien" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Ռուսական կայսրություն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="arménien" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D4%BF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%AB%D6%82%D5%B6" title="Ռուսական Կայսրութիւն – arménien occidental" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Ռուսական Կայսրութիւն" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="arménien occidental" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Imperio_Russe" title="Imperio Russe – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Imperio Russe" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Kekaisaran_Rusia" title="Kekaisaran Rusia – indonésien" lang="id" hreflang="id" data-title="Kekaisaran Rusia" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonésien" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B5_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8" title="Россе импери – ingouche" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Россе импери" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="ingouche" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Rusa_imperio" title="Rusa imperio – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Rusa imperio" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Impero_russo" title="Impero russo – italien" lang="it" hreflang="it" data-title="Impero russo" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italien" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%AD%E3%82%B7%E3%82%A2%E5%B8%9D%E5%9B%BD" title="ロシア帝国 – japonais" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ロシア帝国" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonais" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Roshan_Empaya" title="Roshan Empaya – créole jamaïcain" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Roshan Empaya" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="créole jamaïcain" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Kakaisaran_Ruslan" title="Kakaisaran Ruslan – javanais" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Kakaisaran Ruslan" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="javanais" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="რუსეთის იმპერია – géorgien" lang="ka" hreflang="ka" data-title="რუსეთის იმპერია" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="géorgien" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Tamnekda_tarusit" title="Tamnekda tarusit – kabyle" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Tamnekda tarusit" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="kabyle" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%B5%D0%B9_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D1%8B" title="Ресей империясы – kazakh" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Ресей империясы" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazakh" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%97%E1%9E%96%E1%9E%9A%E1%9E%BB%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9F%E1%9F%8A%E1%9E%B8" title="ចក្រភពរុស្ស៊ី – khmer" lang="km" hreflang="km" data-title="ចក្រភពរុស្ស៊ី" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="khmer" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%9F%AC%EC%8B%9C%EC%95%84_%EC%A0%9C%EA%B5%AD" title="러시아 제국 – coréen" lang="ko" hreflang="ko" data-title="러시아 제국" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coréen" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D1%80%D1%83%D1%81_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Орус империя – karatchaï balkar" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Орус империя" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="karatchaï balkar" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/%C3%8Emperatoriya_R%C3%BBs%C3%AE" title="Împeratoriya Rûsî – kurde" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Împeratoriya Rûsî" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurde" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Imperium_Russicum" title="Imperium Russicum – latin" lang="la" hreflang="la" data-title="Imperium Russicum" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latin" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D1%80%D1%83%D1%81%D0%B0%D1%82%D0%B4%D0%B8%D0%BD_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Урусатдин империя – lezghien" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Урусатдин империя" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="lezghien" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Impero_Rusce" title="Impero Rusce – lingua franca nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Impero Rusce" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="lingua franca nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Mper_Rus" title="Mper Rus – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Mper Rus" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Rusijos_imperija" title="Rusijos imperija – lituanien" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Rusijos imperija" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituanien" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ltg mw-list-item"><a href="https://ltg.wikipedia.org/wiki/Kr%C4%ABvejis_Imp%C4%93reja" title="Krīvejis Impēreja – latgalien" lang="ltg" hreflang="ltg" data-title="Krīvejis Impēreja" data-language-autonym="Latgaļu" data-language-local-name="latgalien" class="interlanguage-link-target"><span>Latgaļu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Krievijas_Imp%C4%93rija" title="Krievijas Impērija – letton" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Krievijas Impērija" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="letton" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Empira_Rosiana" title="Empira Rosiana – malgache" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Empira Rosiana" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgache" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%98%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0" title="Руска Империја – macédonien" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Руска Империја" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macédonien" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B1%E0%B4%B7%E0%B5%8D%E0%B4%AF%E0%B5%BB_%E0%B4%B8%E0%B4%BE%E0%B4%AE%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%BE%E0%B4%9C%E0%B5%8D%E0%B4%AF%E0%B4%82" title="റഷ്യൻ സാമ്രാജ്യം – malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="റഷ്യൻ സാമ്രാജ്യം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%8B%D0%BD_%D1%8D%D0%B7%D1%8D%D0%BD%D1%82_%D0%B3%D2%AF%D1%80%D1%8D%D0%BD" title="Оросын эзэнт гүрэн – mongol" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Оросын эзэнт гүрэн" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongol" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A4%B6%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%A8_%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF" title="रशियन साम्राज्य – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="रशियन साम्राज्य" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Empayar_Rusia" title="Empayar Rusia – malais" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Empayar Rusia" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malais" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Amp%C3%A9rio_Russo" title="Ampério Russo – mirandais" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Ampério Russo" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="mirandais" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9B%E1%80%AF%E1%80%9B%E1%80%BE%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%A1%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%95%E1%80%AB%E1%80%9A%E1%80%AC" title="ရုရှားအင်ပါယာ – birman" lang="my" hreflang="my" data-title="ရုရှားအင်ပါယာ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birman" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F%D0%BD%D1%8C_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D1%8C" title="Россиянь империясь – erzya" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Россиянь империясь" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="erzya" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="روسیه امپراتوری – mazandérani" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="روسیه امپراتوری" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazandérani" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%B8%E0%A5%80_%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF" title="रुसी साम्राज्य – népalais" lang="ne" hreflang="ne" data-title="रुसी साम्राज्य" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="népalais" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Keizerrijk_Rusland" title="Keizerrijk Rusland – néerlandais" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Keizerrijk Rusland" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Det_russiske_imperiet" title="Det russiske imperiet – norvégien nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Det russiske imperiet" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norvégien nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Det_russiske_keiserd%C3%B8mmet" title="Det russiske keiserdømmet – norvégien bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Det russiske keiserdømmet" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvégien bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Emp%C3%A8ri_Rus" title="Empèri Rus – occitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Empèri Rus" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitan" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%C3%A6%D1%80%C3%A6%D1%81%D0%B5%D0%B9%D1%8B_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8" title="Уæрæсейы импери – ossète" lang="os" hreflang="os" data-title="Уæрæсейы импери" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="ossète" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B0%E0%A9%82%E0%A8%B8%E0%A9%80_%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%AE%E0%A8%B0%E0%A8%BE%E0%A8%9C" title="ਰੂਸੀ ਸਾਮਰਾਜ – pendjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਰੂਸੀ ਸਾਮਰਾਜ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Imperio_Rusiano" title="Imperio Rusiano – papiamento" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Imperio Rusiano" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="papiamento" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Imperium_Rosyjskie" title="Imperium Rosyjskie – polonais" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Imperium Rosyjskie" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polonais" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="روسی سلطنت – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="روسی سلطنت" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%D9%8A_%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%8A" title="روسي سترواکي – pachto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="روسي سترواکي" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="pachto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Imp%C3%A9rio_Russo" title="Império Russo – portugais" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Império Russo" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugais" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Imperiul_Rus" title="Imperiul Rus – roumain" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Imperiul Rus" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="roumain" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Российская империя – russe" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Российская империя" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russe" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%96%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%96%D1%8F" title="Російска імперія – ruthène" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Російска імперія" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="ruthène" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%81%D1%8B%D1%8B%D0%B9%D0%B0_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B8%D1%8D%D1%80%D0%B8%D0%B9%D1%8D%D1%82%D1%8D" title="Арассыыйа импиэрийэтэ – iakoute" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Арассыыйа импиэрийэтэ" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="iakoute" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Imp%C3%A8riu_Russu" title="Impèriu Russu – sarde" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Impèriu Russu" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sarde" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Mpiru_russu" title="Mpiru russu – sicilien" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Mpiru russu" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="sicilien" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Roushie_Empire" title="Roushie Empire – écossais" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Roushie Empire" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="écossais" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="سلطنت روس – sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="سلطنت روس" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Ruska_Imperija" title="Ruska Imperija – serbo-croate" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Ruska Imperija" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbo-croate" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%BB%E0%B7%94%E0%B7%83%E0%B7%92%E0%B6%BA%E0%B7%8F%E0%B6%B1%E0%B7%94_%E0%B6%85%E0%B6%B0%E0%B7%92%E0%B6%BB%E0%B7%8F%E0%B6%A2%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BA%E0%B6%BA" title="රුසියානු අධිරාජ්යය – cingalais" lang="si" hreflang="si" data-title="රුසියානු අධිරාජ්යය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="cingalais" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Russian_Empire" title="Russian Empire – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Russian Empire" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Rusk%C3%A1_r%C3%AD%C5%A1a" title="Ruská ríša – slovaque" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Ruská ríša" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovaque" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Ruski_imperij" title="Ruski imperij – slovène" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Ruski imperij" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="slovène" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-smn mw-list-item"><a href="https://smn.wikipedia.org/wiki/Ruo%C5%A1%C3%A2_ki%C3%A4is%C3%A1rkodde" title="Ruošâ kiäisárkodde – same d’Inari" lang="smn" hreflang="smn" data-title="Ruošâ kiäisárkodde" data-language-autonym="Anarâškielâ" data-language-local-name="same d’Inari" class="interlanguage-link-target"><span>Anarâškielâ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Perandoria_Ruse" title="Perandoria Ruse – albanais" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Perandoria Ruse" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albanais" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%98%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0" title="Руска Империја – serbe" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Руска Империја" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbe" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Kakaisaran_Rusia" title="Kakaisaran Rusia – soundanais" lang="su" hreflang="su" data-title="Kakaisaran Rusia" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="soundanais" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Kejsard%C3%B6met_Ryssland" title="Kejsardömet Ryssland – suédois" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Kejsardömet Ryssland" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suédois" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Ruske_Imperyjum" title="Ruske Imperyjum – silésien" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Ruske Imperyjum" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="silésien" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%89%E0%AE%B0%E0%AF%81%E0%AE%9A%E0%AE%BF%E0%AE%AF%E0%AE%AA%E0%AF%8D_%E0%AE%AA%E0%AF%87%E0%AE%B0%E0%AE%B0%E0%AE%9A%E0%AF%81" title="உருசியப் பேரரசு – tamoul" lang="ta" hreflang="ta" data-title="உருசியப் பேரரசு" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamoul" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D0%B8_%D0%A0%D1%83%D1%81%D0%B8%D1%8F" title="Империяи Русия – tadjik" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Империяи Русия" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tadjik" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%88%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%A7%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%94%E0%B8%B4%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%AA%E0%B9%80%E0%B8%8B%E0%B8%B5%E0%B8%A2" title="จักรวรรดิรัสเซีย – thaï" lang="th" hreflang="th" data-title="จักรวรรดิรัสเซีย" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="thaï" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Imperyong_Ruso" title="Imperyong Ruso – tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Imperyong Ruso" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Rus_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Rus İmparatorluğu – turc" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Rus İmparatorluğu" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turc" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D0%B5" title="Россия империясе – tatar" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Россия империясе" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatar" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%D9%89%D9%8A%DB%95_%D8%A6%D9%89%D9%85%D9%BE%DB%90%D8%B1%D9%89%D9%8A%D9%89%D8%B3%D9%89" title="روسىيە ئىمپېرىيىسى – ouïghour" lang="ug" hreflang="ug" data-title="روسىيە ئىمپېرىيىسى" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="ouïghour" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%96%D0%B9%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0_%D1%96%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%96%D1%8F" title="Російська імперія – ukrainien" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Російська імперія" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainien" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="سلطنت روس – ourdou" lang="ur" hreflang="ur" data-title="سلطنت روس" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ourdou" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Rossiya_imperiyasi" title="Rossiya imperiyasi – ouzbek" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Rossiya imperiyasi" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ouzbek" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Inpero_ruso" title="Inpero ruso – vénitien" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Inpero ruso" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="vénitien" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_Nga" title="Đế quốc Nga – vietnamien" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Đế quốc Nga" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamien" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Imperyo_Rinuso" title="Imperyo Rinuso – waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Imperyo Rinuso" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E4%BF%84%E7%BD%97%E6%96%AF%E5%B8%9D%E5%9B%BD" title="俄罗斯帝国 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="俄罗斯帝国" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A0%E1%83%A3%E1%83%A1%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98%E1%83%A8_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="რუსეთიშ იმპერია – mingrélien" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="რუსეთიშ იმპერია" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="mingrélien" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A8%D7%95%D7%A1%D7%9C%D7%A2%D7%A0%D7%93%D7%99%D7%A9%D7%A2_%D7%90%D7%99%D7%9E%D7%A4%D7%A2%D7%A8%D7%99%D7%A2" title="רוסלענדישע אימפעריע – yiddish" lang="yi" hreflang="yi" data-title="רוסלענדישע אימפעריע" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="yiddish" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%BF%84%E7%BD%97%E6%96%AF%E5%B8%9D%E5%9B%BD" title="俄罗斯帝国 – chinois" lang="zh" hreflang="zh" data-title="俄罗斯帝国" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinois" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/L%C5%8D%CD%98-se-a_T%C3%A8-kok" title="Lō͘-se-a Tè-kok – minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Lō͘-se-a Tè-kok" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E4%BF%84%E7%BE%85%E6%96%AF%E5%B8%9D%E5%9C%8B" title="俄羅斯帝國 – cantonais" lang="yue" hreflang="yue" data-title="俄羅斯帝國" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="cantonais" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q34266#sitelinks-wikipedia" title="Modifier les liens interlangues" class="wbc-editpage">Modifier les liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Empire_russe" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:Empire_russe" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Empire_russe"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Empire_russe"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/Empire_russe" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/Empire_russe" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&oldid=223221766" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&page=Empire_russe&id=223221766&wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FEmpire_russe"><span>Obtenir l'URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FEmpire_russe"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&bookcmd=book_creator&referer=Empire+russe"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&page=Empire_russe&action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Russian_Empire" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q34266" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><div class="bandeau-container metadata homonymie hatnote"><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Aide:Homonymie" title="Aide:Homonymie"><img alt="Page d’aide sur l’homonymie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/20px-Logo_disambig.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/30px-Logo_disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/40px-Logo_disambig.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="375" /></a></span></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p>Pour les articles homonymes, voir <a href="/wiki/Russie_(homonymie)" class="mw-disambig" title="Russie (homonymie)">Russie (homonymie)</a>. </p> </div></div> <div class="infobox_v3 infobox infobox--frwiki noarchive"> <div class="entete" style="background-color: #EBEBEB; color: #000;"> <div>Empire russe<br /><small><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : russe">(ru)</abbr> <span style="font-weight:normal;"><span class="lang-ru" lang="ru">Российская империя</span></span></small></div> </div><p class="center"><time class="nowrap" datetime="1721-10-22" data-sort-value="1721-10-22">22 octobre 1721</time> – <time class="nowrap" datetime="1917-09-14" data-sort-value="1917-09-14">14 septembre 1917</time><br /><small>(<span data-sort-value="&0000000000071549" class="datasortkey">195 ans, 10 mois et 23 jours</span>)</small></p><table style="width:100%"><tbody><tr><td colspan="1" align="center"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Russia.svg" class="mw-file-description" title="Drapeau"><img alt="Drapeau" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/110px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="110" height="73" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/165px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/220px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span><br /><small><small>(1721–1858) (1896–1917)</small><br /><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg/110px-Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg.png" decoding="async" width="110" height="73" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg/165px-Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg/220px-Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span><br /><small>(1858–1896)</small><br /><a href="/wiki/Drapeau_de_la_Russie" title="Drapeau de la Russie">Drapeaux de l'Empire russe</a> </small></td> <td colspan="1" align="center"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Greater_Coat_of_Arms_of_the_Russian_Empire.svg" class="mw-file-description" title="Blason"><img alt="Blason" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Greater_Coat_of_Arms_of_the_Russian_Empire.svg/88px-Greater_Coat_of_Arms_of_the_Russian_Empire.svg.png" decoding="async" width="88" height="98" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Greater_Coat_of_Arms_of_the_Russian_Empire.svg/132px-Greater_Coat_of_Arms_of_the_Russian_Empire.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Greater_Coat_of_Arms_of_the_Russian_Empire.svg/176px-Greater_Coat_of_Arms_of_the_Russian_Empire.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="569" /></a></span><br /><small><a href="/wiki/Armoiries_de_la_Russie#Armoiries_de_l'Empire_russe" title="Armoiries de la Russie">Armoiries de l'Empire russe</a> </small></td> </tr><tr class="mw-empty-elt"></tr></tbody></table><div class="hr" style="background-color:#aaa; height:1px;"></div><table><caption class="hidden" style=""> </caption><tbody><tr> <th scope="row" style="width:5em;"><a href="/wiki/Liste_des_devises_nationales" title="Liste des devises nationales">Devise</a></th> <td> en <a href="/wiki/Russe" title="Russe">russe</a> : Съ нами Богъ! (<i>S nami Bog!</i>, « Dieu est avec nous ! »)</td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:5em;"><a href="/wiki/Hymne_national" title="Hymne national">Hymne</a></th> <td> <i><a href="/wiki/Molitva_russkikh" title="Molitva russkikh">Molitva russkikh</a></i> <small>(<span class="nowrap"><time>1816</time>–<time>1833</time></span>).</small> <br /><i><a href="/wiki/Hymne_des_tsars" title="Hymne des tsars">Hymne des tsars</a></i> <small>(<span class="nowrap"><time>1833</time>–<time>1917</time></span>).</small></td> </tr></tbody></table><div class="hr" style="background-color:#aaa; height:1px;"></div><div class="images"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/w/index.php?title=Fichier:Russian_Empire_(orthographic_projection).svg&lang=fr" class="mw-file-description"><img alt="Description de cette image, également commentée ci-après" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Russian_Empire_%28orthographic_projection%29.svg/langfr-220px-Russian_Empire_%28orthographic_projection%29.svg.png" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Russian_Empire_%28orthographic_projection%29.svg/langfr-330px-Russian_Empire_%28orthographic_projection%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Russian_Empire_%28orthographic_projection%29.svg/langfr-440px-Russian_Empire_%28orthographic_projection%29.svg.png 2x" data-file-width="541" data-file-height="541" /></a></span> </div> <div class="legend"><div class="legende-bloc legende-bloc-vertical"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r160408543">.mw-parser-output .legende-bloc-centre{display:table;margin:0 auto;text-align:left}.mw-parser-output .legende-bloc ul li{font-size:90%}.mw-parser-output .legende-bloc-vertical ul li{list-style:none;margin:1px 0 0 -1.5em}.mw-parser-output .legende-bloc-vertical ul li li{list-style:none;margin:1px 0 0 -1.0em}</style><ul><li><span class="legende" style="margin-right:.3em;display:inline-block;width:1.3em;height:1.3em;webkit-print-color-adjust:exact;color-adjust:exact;background:#145A37;border:1px solid gray;vertical-align:middle"></span>L'Empire russe en 1914.</li><li><span class="legende" style="margin-right:.3em;display:inline-block;width:1.3em;height:1.3em;webkit-print-color-adjust:exact;color-adjust:exact;background:#148237;border:1px solid gray;vertical-align:middle"></span>Territoires perdus avant 1914.</li><li><span class="legende" style="margin-right:.3em;display:inline-block;width:1.3em;height:1.3em;webkit-print-color-adjust:exact;color-adjust:exact;background:#37Af37;border:1px solid gray;vertical-align:middle"></span>Sphères d'influence.</li><li><span class="legende" style="margin-right:.3em;display:inline-block;width:1.3em;height:1.3em;webkit-print-color-adjust:exact;color-adjust:exact;background:#00d321;border:1px solid gray;vertical-align:middle"></span>Protectorats de Moldavie et de Valachie (1829-1856).</li></ul></div></div><table><caption style="background-color:#EBEBEB;color:#000;">Informations générales</caption><tbody><tr> <th scope="row" style="width:10em;">Statut</th> <td> <a href="/wiki/Absolutisme" title="Absolutisme">Monarchie absolue</a> <small>(<span class="nowrap"><time>1721</time>–<time>1906</time></span>)</small>.<br /><a href="/wiki/Monarchie_constitutionnelle" title="Monarchie constitutionnelle">Monarchie constitutionnelle</a> <small>(<span class="nowrap"><time>1906</time>–<time>1917</time></span>)</small>.</td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="/wiki/Capitale" title="Capitale">Capitale</a></th> <td> <a href="/wiki/Saint-P%C3%A9tersbourg" title="Saint-Pétersbourg">Saint-Pétersbourg</a> (1721–1728; 1730–1917)<br /> <a href="/wiki/Moscou" title="Moscou">Moscou</a> <small>(<span class="nowrap"><time>1728</time>–<time>1730</time></span>)</small></td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="/wiki/Langue" title="Langue">Langue(s)</a></th> <td> <a href="/wiki/Russe" title="Russe">Russe</a><br /><small><a href="/wiki/Langues_r%C3%A9gionales" class="mw-redirect" title="Langues régionales">Langues régionales</a> : <a href="/wiki/Polonais" title="Polonais">polonais</a>, <a href="/wiki/Su%C3%A9dois" title="Suédois">suédois</a>, <a href="/wiki/Finnois" title="Finnois">finnois</a>, <a href="/wiki/Ukrainien" title="Ukrainien">ukrainien</a>, <a href="/wiki/Bi%C3%A9lorusse" title="Biélorusse">biélorusse</a>, <a href="/wiki/Moldave" title="Moldave">moldave</a>, <a href="/wiki/Arm%C3%A9nien" title="Arménien">arménien</a>, <a href="/wiki/Allemand" title="Allemand">allemand</a>, <a href="/wiki/Yiddish" title="Yiddish">yiddish</a>, <a href="/wiki/Langues_du_Caucase" class="mw-redirect" title="Langues du Caucase">langues du Caucase</a>, <a href="/wiki/Langues_turques" class="mw-redirect" title="Langues turques">langues turques</a>, <a href="/wiki/Lituanien" title="Lituanien">lituanien</a>, <a href="/wiki/Letton" title="Letton">letton</a>, <a href="/wiki/Estonien" title="Estonien">estonien</a>, <a href="/wiki/Bulgare" title="Bulgare">bulgare</a>.<br /><a href="/wiki/Langue_seconde" title="Langue seconde">Langue secondaire</a> : <a href="/wiki/Fran%C3%A7ais" title="Français">français</a>.</small></td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="/wiki/Religion" title="Religion">Religion</a></th> <td> <a href="/wiki/Christianisme_orthodoxe" title="Christianisme orthodoxe">Christianisme orthodoxe</a>.</td> </tr><tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="/wiki/Monnaie" title="Monnaie">Monnaie</a></th> <td> <a href="/wiki/Rouble_imp%C3%A9rial_russe" title="Rouble impérial russe">Rouble</a></td> </tr></tbody></table><table><caption style="background-color:#EBEBEB;color:#000;">Démographie</caption> <tbody><tr> <th scope="row" style="width:10em;">Population (1897)</th> <td> 125 640 021 <abbr class="abbr" title="habitant">hab.</abbr></td> </tr> </tbody></table><table><caption style="background-color:#EBEBEB;color:#000;">Superficie</caption> <tbody><tr> <th scope="row" style="width:10em;">Superficie (1916)</th> <td> ~22 800 000 <abbr class="abbr" title="kilomètre carré">km<sup>2</sup></abbr></td> </tr> </tbody></table><table><caption style="background-color:#EBEBEB;color:#000;">Histoire et événements</caption> <tbody><tr> <th scope="row" style="width:10em;"><time class="nowrap" datetime="1682-05-07" data-sort-value="1682-05-07">7 mai 1682</time> (<a href="/wiki/Calendrier_gr%C3%A9gorien" title="Calendrier grégorien">CG</a>)<br />27 avril 1682 (<a href="/wiki/Calendrier_julien" title="Calendrier julien">CJ</a>)</th> <td> Intronisation de <a href="/wiki/Pierre_Ier_le_Grand" title="Pierre Ier le Grand">Pierre <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr></a>.</td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><time class="nowrap" datetime="1721-10-22" data-sort-value="1721-10-22">22 octobre 1721</time> (CG)<br />11 octobre 1721 (CJ)</th> <td> Proclamation de l'Empire.</td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><time class="nowrap" datetime="1825-12-26" data-sort-value="1825-12-26">26 décembre 1825</time> (CG)<br />14 décembre 1825 (CJ)</th> <td> <a href="/wiki/Insurrection_d%C3%A9cabriste" class="mw-redirect" title="Insurrection décabriste">Insurrection décabriste</a>.</td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><time class="nowrap" datetime="1861-03-03" data-sort-value="1861-03-03">3 mars 1861</time> (CG)<br />19 février 1861 (CJ)</th> <td> Abolition du servage.</td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="/wiki/Janvier_1905" title="Janvier 1905">Janvier</a>-<time class="nowrap" datetime="1905-12" data-sort-value="1905-12">décembre 1905</time></th> <td> <a href="/wiki/R%C3%A9volution_russe_de_1905" title="Révolution russe de 1905">Révolution de 1905</a>.</td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><time class="nowrap" datetime="1906-05-06" data-sort-value="1906-05-06">6 mai 1906</time> (CG)<br />23 avril 1906 (CJ)</th> <td> Constitution.</td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><time class="nowrap" datetime="1917-03-15" data-sort-value="1917-03-15">15 mars 1917</time> (CG)<br />2 mars 1917 (CJ)</th> <td> <a href="/wiki/R%C3%A9volution_de_F%C3%A9vrier" title="Révolution de Février">Révolution de Février</a>.</td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><time class="nowrap" datetime="1917-09-14" data-sort-value="1917-09-14">14 septembre 1917</time> (CG)<br />1er septembre 1917 (CJ)</th> <td> Proclamation de la <a href="/wiki/R%C3%A9publique_russe" title="République russe">République russe</a>.</td> </tr> </tbody></table><table><caption style="background-color:#EBEBEB;color:#000;"><a href="/wiki/Liste_des_monarques_de_Russie#Empereurs_de_Russie_(1721-1917)" title="Liste des monarques de Russie">Empereur de Russie</a></caption> <tbody><tr> <th scope="row" style="width:10em;">Premier empereur <br /><span class="nowrap"><time>1721</time>–<time>1725</time></span></th> <td> <br /><a href="/wiki/Pierre_Ier_le_Grand" title="Pierre Ier le Grand">Pierre <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr></a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;">Avant-dernier empereur <br /><span class="nowrap"><time>1894</time>–<time>1917</time></span></th> <td> <br /><a href="/wiki/Nicolas_II" title="Nicolas II">Nicolas II</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;">Dernier empereur <br /><span class="nowrap"><time>1917</time>–<time>1917</time></span></th> <td> <a href="/wiki/Michel_Alexandrovitch_de_Russie" title="Michel Alexandrovitch de Russie">Michel II</a></td> </tr> </tbody></table><table><caption style="background-color:#EBEBEB;color:#000;"><a href="/wiki/Liste_des_chefs_du_gouvernement_russe#Empire_russe_(1905-1917)" title="Liste des chefs du gouvernement russe">Premier ministre</a></caption> <tbody><tr> <th scope="row" style="width:10em;">(<abbr class="abbr" title="Premier">1<sup>er</sup></abbr>) <span class="nowrap"><time>1905</time>–<time>1906</time></span></th> <td> <a href="/wiki/Serge_Witte" title="Serge Witte">Serge Witte</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;">(<abbr class="abbr" title="Dernier">D<sup>er</sup></abbr>) <a href="/wiki/1917" title="1917">1917</a></th> <td> <a href="/wiki/Nikola%C3%AF_Galitzine" title="Nikolaï Galitzine">Nikolaï Galitzine</a></td> </tr> </tbody></table><table><caption style="background-color:#EBEBEB;color:#000;">Parlement</caption> <tbody><tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="/wiki/Chambre_haute" title="Chambre haute">Chambre haute</a></th> <td> <a href="/wiki/Conseil_de_l%27Empire" title="Conseil de l'Empire">Conseil de l'Empire</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" style="width:10em;"><a href="/wiki/Chambre_basse" title="Chambre basse">Chambre basse</a></th> <td> <a href="/wiki/Douma_d%27%C3%89tat_de_l%27Empire_russe" title="Douma d'État de l'Empire russe">Douma d'État de l'Empire russe</a></td> </tr> </tbody></table><div class="hr" style="background-color:#aaa; height:1px;"></div><div style="float:left;width:45%;"> <p>Entités précédentes :</p> <ul style="text-align:left"> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Oryol_ship_(variant).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Flag_of_Oryol_ship_%28variant%29.svg/20px-Flag_of_Oryol_ship_%28variant%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Flag_of_Oryol_ship_%28variant%29.svg/30px-Flag_of_Oryol_ship_%28variant%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Flag_of_Oryol_ship_%28variant%29.svg/40px-Flag_of_Oryol_ship_%28variant%29.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span> <a href="/wiki/Tsarat_de_Russie" title="Tsarat de Russie">Tsarat de Russie</a></li><li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Naval_Ensign_of_Sweden.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Naval_Ensign_of_Sweden.svg/20px-Naval_Ensign_of_Sweden.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Naval_Ensign_of_Sweden.svg/30px-Naval_Ensign_of_Sweden.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Naval_Ensign_of_Sweden.svg/40px-Naval_Ensign_of_Sweden.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="300" /></a></span> <a href="/wiki/Su%C3%A8de-Finlande" title="Suède-Finlande">Suède-Finlande</a></li><li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Chor%C4%85giew_kr%C3%B3lewska_kr%C3%B3la_Zygmunta_III_Wazy.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Chor%C4%85giew_kr%C3%B3lewska_kr%C3%B3la_Zygmunta_III_Wazy.svg/20px-Chor%C4%85giew_kr%C3%B3lewska_kr%C3%B3la_Zygmunta_III_Wazy.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Chor%C4%85giew_kr%C3%B3lewska_kr%C3%B3la_Zygmunta_III_Wazy.svg/30px-Chor%C4%85giew_kr%C3%B3lewska_kr%C3%B3la_Zygmunta_III_Wazy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Chor%C4%85giew_kr%C3%B3lewska_kr%C3%B3la_Zygmunta_III_Wazy.svg/40px-Chor%C4%85giew_kr%C3%B3lewska_kr%C3%B3la_Zygmunta_III_Wazy.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/R%C3%A9publique_des_Deux_Nations" title="République des Deux Nations">Pologne-Lituanie</a></li><li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Kingdom_of_Kartli-Kakheti.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Flag_of_Kingdom_of_Kartli-Kakheti.svg/20px-Flag_of_Kingdom_of_Kartli-Kakheti.svg.png" decoding="async" width="20" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Flag_of_Kingdom_of_Kartli-Kakheti.svg/30px-Flag_of_Kingdom_of_Kartli-Kakheti.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Flag_of_Kingdom_of_Kartli-Kakheti.svg/40px-Flag_of_Kingdom_of_Kartli-Kakheti.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></a></span> <a href="/wiki/Royaume_de_Kartl-Kakh%C3%A9tie" title="Royaume de Kartl-Kakhétie">Royaume de Kartl-Kakhétie</a></li><li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Moldavia.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Flag_of_Moldavia.svg/20px-Flag_of_Moldavia.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Flag_of_Moldavia.svg/30px-Flag_of_Moldavia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Flag_of_Moldavia.svg/40px-Flag_of_Moldavia.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span> <a href="/wiki/Principaut%C3%A9_de_Moldavie" title="Principauté de Moldavie">Moldavie</a></li><li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Fictitious_Ottoman_flag_2.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Fictitious_Ottoman_flag_2.svg/20px-Fictitious_Ottoman_flag_2.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Fictitious_Ottoman_flag_2.svg/30px-Fictitious_Ottoman_flag_2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/Fictitious_Ottoman_flag_2.svg/40px-Fictitious_Ottoman_flag_2.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Empire_ottoman" title="Empire ottoman">Empire ottoman</a></li><li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_the_Crimean_Tatar_people.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Flag_of_the_Crimean_Tatar_people.svg/20px-Flag_of_the_Crimean_Tatar_people.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Flag_of_the_Crimean_Tatar_people.svg/30px-Flag_of_the_Crimean_Tatar_people.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Flag_of_the_Crimean_Tatar_people.svg/40px-Flag_of_the_Crimean_Tatar_people.svg.png 2x" data-file-width="1400" data-file-height="780" /></a></span> <a href="/wiki/Khanat_de_Crim%C3%A9e" title="Khanat de Crimée">Khanat de Crimée</a></li><li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_the_Duchy_of_Warsaw.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Flag_of_the_Duchy_of_Warsaw.svg/20px-Flag_of_the_Duchy_of_Warsaw.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Flag_of_the_Duchy_of_Warsaw.svg/30px-Flag_of_the_Duchy_of_Warsaw.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Flag_of_the_Duchy_of_Warsaw.svg/40px-Flag_of_the_Duchy_of_Warsaw.svg.png 2x" data-file-width="1280" data-file-height="800" /></a></span> <a href="/wiki/Duch%C3%A9_de_Varsovie" title="Duché de Varsovie">Duché de Varsovie</a></li><li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_the_Emirate_of_Bukhara.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Flag_of_the_Emirate_of_Bukhara.svg/20px-Flag_of_the_Emirate_of_Bukhara.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Flag_of_the_Emirate_of_Bukhara.svg/30px-Flag_of_the_Emirate_of_Bukhara.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Flag_of_the_Emirate_of_Bukhara.svg/40px-Flag_of_the_Emirate_of_Bukhara.svg.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="272" /></a></span> <a href="/wiki/Khanat_de_Boukhara" title="Khanat de Boukhara">Khanat de Boukhara</a></li><li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Bandera_de_Khiva_abans_1917.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Bandera_de_Khiva_abans_1917.svg/20px-Bandera_de_Khiva_abans_1917.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Bandera_de_Khiva_abans_1917.svg/30px-Bandera_de_Khiva_abans_1917.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Bandera_de_Khiva_abans_1917.svg/40px-Bandera_de_Khiva_abans_1917.svg.png 2x" data-file-width="540" data-file-height="354" /></a></span> <a href="/wiki/Khanat_de_Khiva" title="Khanat de Khiva">Khanat de Khiva</a></li><li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_the_Khanate_of_Kokand.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Flag_of_the_Khanate_of_Kokand.svg/20px-Flag_of_the_Khanate_of_Kokand.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Flag_of_the_Khanate_of_Kokand.svg/30px-Flag_of_the_Khanate_of_Kokand.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Flag_of_the_Khanate_of_Kokand.svg/40px-Flag_of_the_Khanate_of_Kokand.svg.png 2x" data-file-width="2400" data-file-height="1600" /></a></span> <a href="/wiki/Khanat_de_Kokand" title="Khanat de Kokand">Khanat de Kokand</a></li><li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_China_(1889%E2%80%931912).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Flag_of_China_%281889%E2%80%931912%29.svg/20px-Flag_of_China_%281889%E2%80%931912%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Flag_of_China_%281889%E2%80%931912%29.svg/30px-Flag_of_China_%281889%E2%80%931912%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Flag_of_China_%281889%E2%80%931912%29.svg/40px-Flag_of_China_%281889%E2%80%931912%29.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="341" /></a></span> <a href="/wiki/Dynastie_Qing" title="Dynastie Qing">Empire chinois</a> (<a href="/wiki/Mandchourie" title="Mandchourie">Mandchourie extérieure</a>)</li></ul></div><div style="float:right;width:45%;"> <p>Entités suivantes :</p> <ul style="text-align:left"> <li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Russia.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/20px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/30px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/40px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/R%C3%A9publique_russe" title="République russe">République russe</a> (1917)</li><li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_the_United_States_(1867%E2%80%931877).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_the_United_States_%281867%E2%80%931877%29.svg/20px-Flag_of_the_United_States_%281867%E2%80%931877%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_the_United_States_%281867%E2%80%931877%29.svg/30px-Flag_of_the_United_States_%281867%E2%80%931877%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_the_United_States_%281867%E2%80%931877%29.svg/40px-Flag_of_the_United_States_%281867%E2%80%931877%29.svg.png 2x" data-file-width="1235" data-file-height="650" /></a></span> <a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a> (<a href="/wiki/Alaska" title="Alaska">Alaska</a>) (1867)</li><li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Japan_(1870%E2%80%931999).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Japan_%281870%E2%80%931999%29.svg/20px-Flag_of_Japan_%281870%E2%80%931999%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Japan_%281870%E2%80%931999%29.svg/30px-Flag_of_Japan_%281870%E2%80%931999%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Japan_%281870%E2%80%931999%29.svg/40px-Flag_of_Japan_%281870%E2%80%931999%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="700" /></a></span> <a href="/wiki/Empire_du_Japon" title="Empire du Japon">Empire du Japon</a> (Sud de <a href="/wiki/Sakhaline" title="Sakhaline">Sakhaline</a>, <a href="/wiki/Port-Arthur" class="mw-redirect" title="Port-Arthur">Port-Arthur</a>) (1905)</li><li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Germany_(1867%E2%80%931918).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/20px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/30px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg/40px-Flag_of_Germany_%281867%E2%80%931918%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/Empire_allemand" title="Empire allemand">Empire allemand</a> (<a href="/wiki/Oberbefehlshaber_der_gesamten_Deutschen_Streitkr%C3%A4fte_im_Osten" title="Oberbefehlshaber der gesamten Deutschen Streitkräfte im Osten">Ober Ost</a>) (1914)</li><li><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Poland.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/20px-Flag_of_Poland.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/30px-Flag_of_Poland.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_Poland.svg/40px-Flag_of_Poland.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="400" /></a></span> <a href="/wiki/Royaume_de_Pologne_(1916-1918)" title="Royaume de Pologne (1916-1918)">Royaume de Pologne</a> (1916)</li></ul></div><div class="clear" style="clear:both;"></div><div class="hr" style="background-color:#aaa; height:1px;"></div> L'Empire russe utilisa le <a href="/wiki/Calendrier_julien" title="Calendrier julien">calendrier julien</a> (CJ) jusqu'à sa chute ; les dates indiquées ci-dessus sont données à la fois dans ce calendrier et le <a href="/wiki/Calendrier_gr%C3%A9gorien" title="Calendrier grégorien">calendrier grégorien</a> (CG).<div class="clear" style="clear:both;"></div> <p class="navbar bordered noprint" style="border-color:#EBEBEB;"><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=0">modifier</a> - <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=0">modifier le code</a> - <a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:ItemByTitle/frwiki/Empire_russe" class="extiw" title="d:Special:ItemByTitle/frwiki/Empire russe">voir Wikidata</a> <a href="/wiki/Aide:Infobox_Wikidata" title="Aide:Infobox Wikidata">(aide)</a></span> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Infobox_Ancienne_entit%C3%A9_territoriale" title="Consultez la documentation du modèle"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/12px-Info_Simple.svg.png" decoding="async" width="12" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/18px-Info_Simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Info_Simple.svg/24px-Info_Simple.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></p></div> <p>L'<b>Empire russe</b>, ou <b>empire de Russie</b> (en <a href="/wiki/Russe" title="Russe">russe</a> : <span class="lang-ru" lang="ru">Российская империя</span>, <i>Rossíjskaja impérija / Rossiïskaïa imperiïa</i> ; en <a href="/wiki/Orthographe_russe_avant_1918" title="Orthographe russe avant 1918">orthographe précédant la réforme de 1917-1918</a> Россійская имперія), est l'entité politique de la <a href="/wiki/Russie" title="Russie">Russie</a> du <time class="nowrap" datetime="1721-10-22" data-sort-value="1721-10-22">22 octobre 1721</time>, date de la proclamation de l'empire sous le règne de <a href="/wiki/Pierre_Ier_le_Grand" title="Pierre Ier le Grand">Pierre <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr></a>, au <time class="nowrap" datetime="1917-09-14" data-sort-value="1917-09-14">14 septembre 1917</time>, jour de la proclamation de la <a href="/wiki/R%C3%A9publique_russe" title="République russe">République russe</a>. Sa capitale est <a href="/wiki/Saint-P%C3%A9tersbourg" title="Saint-Pétersbourg">Saint-Pétersbourg</a>. </p><p>À la fin du <a href="/wiki/XIXe_si%C3%A8cle" title="XIXe siècle"><abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>, la taille de l'Empire est d'environ 21 800 000 kilomètres carrés (presque 1/6 des terres émergées du globe). En plus des territoires de l'actuelle <a href="/wiki/Russie" title="Russie">fédération de Russie</a>, la Russie compte alors les <a href="/wiki/Pays_baltes" title="Pays baltes">provinces baltes</a>, la majeure partie de l'<a href="/wiki/Ukraine" title="Ukraine">Ukraine</a>, la <a href="/wiki/Bi%C3%A9lorussie" title="Biélorussie">Biélorussie</a>, une partie de la <a href="/wiki/Pologne" title="Pologne">Pologne</a>, la <a href="/wiki/Bessarabie" title="Bessarabie">Moldavie orientale</a> (actuelle <a href="/wiki/Moldavie" title="Moldavie">Moldavie</a>), le <a href="/wiki/Caucase" title="Caucase">Caucase</a>, le <a href="/wiki/Grand-duch%C3%A9_de_Finlande" title="Grand-duché de Finlande">grand-duché de Finlande</a> et une partie importante de l'<a href="/wiki/Asie_centrale" title="Asie centrale">Asie centrale</a>, sans compter la <a href="/wiki/Colonisation_russe_de_l%27Am%C3%A9rique" title="Colonisation russe de l'Amérique">colonisation russe des Amériques</a>, essentiellement l'<a href="/wiki/Alaska" title="Alaska">Alaska</a>, <a href="/wiki/Achat_de_l%27Alaska" title="Achat de l'Alaska">vendue aux États-Unis en 1867</a>, et la ville fortifiée de <a href="/wiki/L%C3%BCshunkou" title="Lüshunkou">Port-Arthur</a>, louée à bail à la <a href="/wiki/Dynastie_Qing" title="Dynastie Qing">Chine</a> en <a href="/wiki/1894" title="1894">1894</a>. </p><p>En <a href="/wiki/1914" title="1914">1914</a>, l'Empire russe se subdivise en 81 <a href="/wiki/Gouvernement_(Empire_russe)" title="Gouvernement (Empire russe)">gouvernements</a> et 20 <i><a href="/wiki/Oblast" title="Oblast">oblasts</a></i> (« régions »). Les <a href="/wiki/Vassalit%C3%A9" title="Vassalité">vassaux</a> et les <a href="/wiki/Protectorat" title="Protectorat">protectorats</a> de la Russie comptent le <a href="/wiki/Khanat_de_Boukhara" title="Khanat de Boukhara">khanat de Boukhara</a>, le <a href="/wiki/Khanat_de_Khiva" title="Khanat de Khiva">khanat de Khiva</a> et, après 1914, <a href="/wiki/Touva" title="Touva">Touva</a>. Outre la Russie elle-même, l'Empire comprend le <a href="/wiki/Royaume_du_Congr%C3%A8s" title="Royaume du Congrès">royaume de Pologne</a> (<a href="/wiki/1815" title="1815">1815</a>-<a href="/wiki/1915" title="1915">1915</a>), placé sous le patronage de la Russie par le <a href="/wiki/Congr%C3%A8s_de_Vienne" title="Congrès de Vienne">congrès de Vienne</a>, et le <a href="/wiki/Grand-duch%C3%A9_de_Finlande" title="Grand-duché de Finlande">grand-duché de Finlande</a> (<a href="/wiki/1809" title="1809">1809</a>-<a href="/wiki/1917" title="1917">1917</a>). </p><p>Selon le <a href="/wiki/Recensement_de_l%27Empire_russe_de_1897" title="Recensement de l'Empire russe de 1897">recensement de 1897</a>, l'Empire compte à cette date environ 125,6 millions d'habitants<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite_crochet">[</span>1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, dont plus de 70 % (93,4 millions) vivent en Russie d'Europe. Plus de cent groupes ethniques différents vivent dans le territoire de l'Empire (les <a href="/wiki/Russes" title="Russes">Russes</a> représentant 45 % de la population). L'Empire russe n'est pas un <a href="/wiki/%C3%89tat-nation" title="État-nation">État-nation</a> mais une entité <a href="/wiki/Multiethnique" class="mw-redirect" title="Multiethnique">multiethnique</a><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite_crochet">[</span>2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> intégrant une diversité de peuples en son sein dès ses origines<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite_crochet">[</span>3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>L'Empire russe est une <a href="/wiki/Autocratie" title="Autocratie">autocratie</a> dirigée par un <a href="/wiki/Empereur" title="Empereur">empereur</a>, appelé le plus souvent <i>Gosoudar</i> (« souverain »), ou tsar dans les campagnes. Mais sa dénomination officielle est <i>imperator</i>. Il est issu de la dynastie des <a href="/wiki/Maison_Romanov" title="Maison Romanov">Romanov</a>. Le <a href="/wiki/Christianisme_orthodoxe" title="Christianisme orthodoxe">christianisme orthodoxe</a> est la <a href="/wiki/Religion_d%27%C3%89tat" title="Religion d'État">religion officielle</a> de l'Empire, administrée par le souverain par le truchement du <a href="/wiki/Saint-Synode#Dans_l'Église_russe" title="Saint-Synode">Saint-Synode</a>. Les sujets de l'Empire sont séparés en ordres (classes) comme le <i>dvorianstvo</i><sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite_crochet">[</span>Note 1<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> (дворянство, la « <a href="/wiki/Noblesse" title="Noblesse">noblesse</a> »), le <a href="/wiki/Patriarche_de_Moscou_et_de_toutes_les_Russies" title="Patriarche de Moscou et de toutes les Russies">clergé</a>, les marchands (répartis en plusieurs <a href="/wiki/Guilde" title="Guilde">guildes</a>), le <i>mechtchanstvo</i> (мещанство, « petits commerçants » ou artisans), les <a href="/wiki/Cosaques" title="Cosaques">cosaques</a>, et les paysans (libres, d'État, ou de la noblesse). </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Histoire">Histoire</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=1" title="Modifier la section : Histoire" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=1" title="Modifier le code source de la section : Histoire"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Avant_l'Empire"><span id="Avant_l.27Empire"></span>Avant l'Empire</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=2" title="Modifier la section : Avant l'Empire" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=2" title="Modifier le code source de la section : Avant l'Empire"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="La_Moscovie">La Moscovie</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=3" title="Modifier la section : La Moscovie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=3" title="Modifier le code source de la section : La Moscovie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article connexe : <a href="/wiki/Grande-principaut%C3%A9_de_Moscou" title="Grande-principauté de Moscou">Grande-principauté de Moscou</a>.</div></div> <p>L'origine de la <a href="/wiki/Russie" title="Russie">Russie</a> se trouve dans la <a href="/wiki/Rus%27_de_Kiev" title="Rus' de Kiev">principauté de Kiev</a>, fondée aux environs de <a href="/wiki/860" title="860">860</a>. Premier État organisé de la région, il est dirigé par la dynastie des <a href="/wiki/Riourikides" title="Riourikides">Riourikides</a><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite_crochet">[</span>4<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La principauté essaye de s'étendre dans les <a href="/wiki/Balkans" title="Balkans">Balkans</a>, mais elle est repoussée systématiquement par l'<a href="/wiki/Empire_byzantin" title="Empire byzantin">Empire byzantin</a> et des <a href="/wiki/Turcs_(peuple)" title="Turcs (peuple)">peuples turcs</a> des <a href="/wiki/Steppe" title="Steppe">steppes</a><sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite_crochet">[</span>5<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En <a href="/wiki/988" title="988">988</a>, <a href="/wiki/Vladimir_Ier" title="Vladimir Ier">Vladimir <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr></a> se convertit au <a href="/wiki/Christianisme" title="Christianisme">christianisme orthodoxe</a>, qui devient <a href="/wiki/Religion_d%27%C3%89tat" title="Religion d'État">religion d'État</a><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite_crochet">[</span>6<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. À partir du <a href="/wiki/XIIe_si%C3%A8cle" title="XIIe siècle"><abbr class="abbr" title="12ᵉ siècle"><span class="romain">XII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>, la principauté explose avec les héritages et se morcelle en plusieurs petits États<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite_crochet">[</span>7<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Les <a href="/wiki/Slaves" title="Slaves">Slaves</a> s'étendent au nord-est et fondent plusieurs villes dont <a href="/wiki/Moscou" title="Moscou">Moscou</a>, qui fait partie de la <a href="/wiki/Principaut%C3%A9_de_Vladimir-Souzdal" title="Principauté de Vladimir-Souzdal">principauté de Vladimir-Souzdal</a><sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite_crochet">[</span>8<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Au <a href="/wiki/XIIIe_si%C3%A8cle" title="XIIIe siècle"><abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>, les <a href="/wiki/Tatars" title="Tatars">Tatars</a> s'attaquent aux principautés russes. Les villes sont détruites et la population réduite en esclavage. Les principautés deviennent des vassales de l'État mongol, la <a href="/wiki/Horde_d%27or" title="Horde d'or">Horde d'or</a>. Seule la <a href="/wiki/R%C3%A9publique_de_Novgorod" title="République de Novgorod">république de Novgorod</a> parvient à garder son indépendance, alors que le <a href="/wiki/Grand-duch%C3%A9_de_Lituanie" title="Grand-duché de Lituanie">grand-duché de Lituanie</a> s'étend à l'ouest de <a href="/wiki/Kiev" title="Kiev">Kiev</a><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite_crochet">[</span>9<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Dans la seconde moitié du <a href="/wiki/XIIIe_si%C3%A8cle" title="XIIIe siècle"><abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>, les <a href="/wiki/Grande-principaut%C3%A9_de_Moscou" title="Grande-principauté de Moscou">princes de Moscou</a> commencent à s'étendre en s'alliant régulièrement avec le khan de la Horde d'or et s'émancipent de la tutelle des princes de Vladimir. En <a href="/wiki/1327" title="1327">1327</a>, le <a href="/wiki/M%C3%A9tropolite" title="Métropolite">métropolite</a> transfère sa résidence de <a href="/wiki/Vladimir_(Russie)" title="Vladimir (Russie)">Vladimir</a> à Moscou, augmentant considérablement le prestige de la principauté moscovite. Vers <a href="/wiki/1330" title="1330">1330</a>, le <a href="/wiki/Kremlin_de_Moscou" title="Kremlin de Moscou">kremlin de Moscou</a> commence à être bâti<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite_crochet">[</span>10<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Les princes de Moscou unifient la Russie en annexant une à une les principautés voisines, mais la tradition de partage du territoire entre les fils fait éclater une guerre civile au <a href="/wiki/XVe_si%C3%A8cle" title="XVe siècle"><abbr class="abbr" title="15ᵉ siècle"><span class="romain">XV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>. En <a href="/wiki/1462" title="1462">1462</a>, <a href="/wiki/Ivan_III" title="Ivan III">Ivan III</a> monte sur le trône de la Moscovie. Il libère définitivement la Moscovie de l'emprise mongole et annexe les principales principautés russes dont la puissante <a href="/wiki/R%C3%A9publique_de_Novgorod" title="République de Novgorod">république de Novgorod</a> et la <a href="/wiki/Principaut%C3%A9_de_Tver" title="Principauté de Tver">principauté de Tver</a>. En <a href="/wiki/1493" title="1493">1493</a>, il prend le titre de <span class="citation">« souverain de toute la Russie »</span>. Son fils continue son œuvre en annexant la <a href="/wiki/R%C3%A9publique_de_Pskov" title="République de Pskov">république de Pskov</a> ainsi que les principautés de <a href="/wiki/Principaut%C3%A9_de_Riazan" title="Principauté de Riazan">Riazan</a> et de <a href="/wiki/Principaut%C3%A9_de_Smolensk" title="Principauté de Smolensk">Smolensk</a><sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite_crochet">[</span>11<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Tsarat_de_Russie">Tsarat de Russie</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=4" title="Modifier la section : Tsarat de Russie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=4" title="Modifier le code source de la section : Tsarat de Russie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article connexe : <a href="/wiki/Tsarat_de_Russie" title="Tsarat de Russie">Tsarat de Russie</a>.</div></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone"><span class="mw-valign-text-top noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Logo_travaux_orange-simple.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/15px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/22px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/29px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 2x" data-file-width="190" data-file-height="219" /></a></span></div><div class="bandeau-cell">Cette section est vide, insuffisamment détaillée ou incomplète. <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:EditPage/Empire_russe" title="Spécial:EditPage/Empire russe">Votre aide</a> est la bienvenue ! <a href="/wiki/Aide:Comment_modifier_une_page" title="Aide:Comment modifier une page">Comment faire ?</a></div></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="XVIIIe_siècle"><span id="XVIIIe_si.C3.A8cle"></span><abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=5" title="Modifier la section : XVIIIe siècle" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=5" title="Modifier le code source de la section : XVIIIe siècle"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Peter_de_Grote.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Peter_de_Grote.jpg/220px-Peter_de_Grote.jpg" decoding="async" width="220" height="309" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Peter_de_Grote.jpg/330px-Peter_de_Grote.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Peter_de_Grote.jpg/440px-Peter_de_Grote.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="1687" /></a><figcaption>Pierre le Grand</figcaption></figure> <p>Au cours du <abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, <a href="/wiki/Pierre_Ier_de_Russie" class="mw-redirect" title="Pierre Ier de Russie">Pierre le Grand</a> (1682-1725), après une <a href="/wiki/Grande_guerre_du_Nord" title="Grande guerre du Nord">longue guerre avec la Suède</a>, obtient un accès à la <a href="/wiki/Mer_Baltique" title="Mer Baltique">mer Baltique</a>. Il fait construire <a href="/wiki/Saint-P%C3%A9tersbourg" title="Saint-Pétersbourg">Saint-Pétersbourg</a> qui devient à compter de 1712 la nouvelle capitale, symbolisant ainsi l'ouverture du pays vers l'<a href="/wiki/Europe" title="Europe">Europe</a>. Une puissante industrie métallurgique, la première d'Occident à l'époque, est édifiée dans l'<a href="/wiki/Oural" title="Oural">Oural</a> et permet de soutenir l'effort de guerre. Le <time class="nowrap" datetime="1721-11-02" data-sort-value="1721-11-02">2 novembre 1721</time>, Pierre prend le titre d'« <a href="/wiki/Empereur" title="Empereur">Empereur</a> de toutes la Russie », qui remplaça le traditionnel titre de <a href="/wiki/Tsar" title="Tsar">tsar</a> qui lui était jusque-là accordé. <a href="/wiki/Catherine_II_de_Russie" class="mw-redirect" title="Catherine II de Russie">Catherine II de Russie</a> (1762-1796), autocrate éclairée, achève la conquête des steppes situées au bord de la <a href="/wiki/Mer_Noire" title="Mer Noire">mer Noire</a> après avoir défait l'<a href="/wiki/Empire_ottoman" title="Empire ottoman">Empire ottoman</a> et le <a href="/wiki/Khanat_de_Crim%C3%A9e" title="Khanat de Crimée">khanat de Crimée</a> et repousse vers l'ouest les frontières de l'Empire russe<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite_crochet">[</span>12<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> grâce au partage de la <a href="/wiki/Pologne" title="Pologne">Pologne</a>. L'actuelle <a href="/wiki/Ukraine" title="Ukraine">Ukraine</a> et la <a href="/wiki/Russie_blanche" title="Russie blanche">Russie blanche</a> (<a href="/wiki/Bi%C3%A9lorussie" title="Biélorussie">Biélorussie</a>) sont désormais entièrement en territoire russe. Durant toute cette période, les cosaques occupent progressivement la Sibérie et atteignent l'<a href="/wiki/Oc%C3%A9an_Pacifique" title="Océan Pacifique">océan Pacifique</a> en 1640. <a href="/wiki/Irkoutsk" title="Irkoutsk">Irkoutsk</a>, au bord du <a href="/wiki/Lac_Ba%C3%AFkal" title="Lac Baïkal">lac Baïkal</a>, est fondé en 1633, la région du <a href="/wiki/D%C3%A9troit_de_B%C3%A9ring" title="Détroit de Béring">détroit de Béring</a> et l'<a href="/wiki/Alaska" title="Alaska">Alaska</a> sont explorés dans les années 1740. </p><p>Un code édicté en 1649 lie désormais le paysan et ses descendants à la terre et à son propriétaire généralisant le <a href="/wiki/Servage" title="Servage">servage</a>, à contre-sens de l'évolution du statut du paysan en Europe occidentale. En contrepartie, les propriétaires terriens sont astreints à servir leur souverain. Catherine II confirme et renforce ces dispositions. Le mécontentement des paysans et d'une classe naissante d'ouvriers, exploités par leurs propriétaires et lourdement taxés par la fiscalité d'un État en pleine croissance déclenchent au <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> et <abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècles de nombreuses révoltes paysannes dont la plus importante, menée par le cosaque <a href="/wiki/Pougatchev" class="mw-redirect" title="Pougatchev">Pougatchev</a>, parvient à menacer le trône avant d'être écrasée (1773). L'<a href="/wiki/Patriarcat_de_Moscou_et_de_toute_la_Russie" class="mw-redirect" title="Patriarcat de Moscou et de toute la Russie">Église</a> à l'époque joue un rôle essentiel dans la société russe et les monastères sont dotés par les tsars et par les grands <a href="/wiki/Boyard" title="Boyard">boyards</a> d'immenses domaines comprenant terres agricoles, forêts, moulins, mines… </p><p>Pierre le Grand puis Catherine II font venir un grand nombre de colons allemands (par exemple les <a href="/wiki/Allemands_de_la_Volga" title="Allemands de la Volga">Allemands de la Volga</a>) d'artisans et de savants occidentaux souvent allemands, pour moderniser le pays, édifier des industries et jeter les fondements des établissements d'enseignement et de diffusion du savoir. Les bases de la langue littéraire russe sont définies par <a href="/wiki/Mikha%C3%AFl_Lomonossov" title="Mikhaïl Lomonossov">Mikhaïl Lomonossov</a>. Les premiers journaux sont publiés à cette époque. </p><p>Sous le règne de <a href="/wiki/Catherine_II" title="Catherine II">Catherine II</a>, eut lieu la <a href="/wiki/Guerre_russo-turque_de_1768-1774" title="Guerre russo-turque de 1768-1774">Guerre russo-turque de 1768-1774</a>, à la suite de laquelle l'Empire russe conquit de vastes terres au sud, notamment les côtes de la mer Noire et de la mer d'Azov, l'<a href="/wiki/Fort_Sainte-%C3%89lisabeth" title="Fort Sainte-Élisabeth">Fort Sainte-Élisabeth</a> a joué un rôle clé dans cette victoire <sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite_crochet">[</span>13<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Après la liquidation de <a href="/wiki/Sitch_zaporogue" title="Sitch zaporogue">Sitch zaporogue</a> en 1775, <a href="/wiki/Nouvelle-Russie_(r%C3%A9gion_historique)" title="Nouvelle-Russie (région historique)">Nouvelle-Russie</a> a été créée sur les anciennes terres des cosaques ukrainiens, et les villes ont été fondées sur les sites des colonies cosaques : <a href="/wiki/Dnipro" title="Dnipro">Iekaterinoslav</a>, <a href="/wiki/Kropyvnytsky%C3%AF" title="Kropyvnytskyï">Elizavetgrad</a> (la garnison de l'Fort Sainte-Élisabeth a été dissoute en raison de sa perte d'importance militaire et de l'acquisition des droits de ville), <a href="/wiki/Odesa" class="mw-redirect" title="Odesa">Odesa</a>, <a href="/wiki/Mykolaiv" class="mw-redirect" title="Mykolaiv">Mykolaiv</a> et <a href="/wiki/Herson" class="mw-disambig" title="Herson">Herson</a> <sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite_crochet">[</span>14<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite_crochet">[</span>15<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite_crochet">[</span>16<span class="cite_crochet">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite_crochet">[</span>17<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>La noblesse russe s'occidentalise, surtout sous l'influence de la philosophie allemande et de la langue française, parlée par la noblesse, et certains de ses membres s'enthousiasmeront pour les idées des <a href="/wiki/Lumi%C3%A8res_(philosophie)" title="Lumières (philosophie)">Lumières</a>, et parfois même de la <a href="/wiki/R%C3%A9volution_fran%C3%A7aise" title="Révolution française">Révolution française</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Première_moitié_du_XIXe_siècle"><span id="Premi.C3.A8re_moiti.C3.A9_du_XIXe_si.C3.A8cle"></span>Première moitié du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=6" title="Modifier la section : Première moitié du XIXe siècle" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=6" title="Modifier le code source de la section : Première moitié du XIXe siècle"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'Empire russe joue un rôle décisif durant les <a href="/wiki/Guerres_napol%C3%A9oniennes" title="Guerres napoléoniennes">guerres napoléoniennes</a>, qui la transforme en puissance européenne de premier plan. Animé comme tous les souverains européens par une hostilité aux idées de la Révolution française, l'empereur participe à deux coalitions contre <a href="/wiki/Napol%C3%A9on_Ier" title="Napoléon Ier">Napoléon <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr></a> et essuie des défaites coûteuses. <a href="/wiki/Alexandre_Ier_de_Russie" class="mw-redirect" title="Alexandre Ier de Russie">Alexandre <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr></a> choisit alors par renversement d'alliance le camp du <a href="/wiki/Premier_Empire" title="Premier Empire">Premier Empire</a> lors du traité de <a href="/wiki/Paix_de_Tilsitt" class="mw-redirect" title="Paix de Tilsitt">paix de Tilsitt</a> et l'entrevue des deux empereurs, mais la paix ne dure que cinq ans (1807-1812). Il profite de cette pause pour attaquer la Suède et lui ôter sa province de Finlande, donnant ainsi naissance au <a href="/wiki/Grand-duch%C3%A9_de_Finlande" title="Grand-duché de Finlande">grand-duché de Finlande</a>. En 1812, les hostilités reprennent. Lors de la <a href="/wiki/Campagne_de_Russie_(1812)" class="mw-redirect" title="Campagne de Russie (1812)">campagne de Russie</a>, la <a href="/wiki/Grande_Arm%C3%A9e_(Premier_Empire)" class="mw-redirect" title="Grande Armée (Premier Empire)">Grande Armée</a> de Napoléon parvient au prix de combats acharnés à s'emparer de <a href="/wiki/Moscou" title="Moscou">Moscou</a>, mais doit en repartir chassée par l'incendie de la ville. Les <a href="/wiki/Arm%C3%A9e_imp%C3%A9riale_russe" title="Armée impériale russe">armées russes</a> harcèlent alors un ennemi décimé par la faim et le froid et, en 1814, elles occupent Paris, avec l'armée prussienne. Alexandre joue un rôle majeur dans la <a href="/wiki/Sainte-Alliance" title="Sainte-Alliance">Sainte-Alliance</a> qui entend gérer le destin de l'Europe post-napoléonienne et s'oppose notamment à la reconstitution de l'État polonais. En 1849, son successeur, <a href="/wiki/Nicolas_Ier_(empereur_de_Russie)" title="Nicolas Ier (empereur de Russie)">Nicolas <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr></a>, envoie des troupes en <a href="/wiki/Hongrie" title="Hongrie">Hongrie</a> pour soutenir l'armée autrichienne, opposée aux <a href="/wiki/R%C3%A9volution_hongroise_de_1848" title="Révolution hongroise de 1848">révolutionnaires hongrois</a> depuis l'année précédente. Les grandes puissances européennes sont la Russie, l'Autriche et la Prusse. La France est marginalisée et l'Angleterre occupée par ses conquêtes coloniales. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Expansion_de_l'Empire_vers_le_sud_et_l'est"><span id="Expansion_de_l.27Empire_vers_le_sud_et_l.27est"></span>Expansion de l'Empire vers le sud et l'est</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=7" title="Modifier la section : Expansion de l'Empire vers le sud et l'est" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=7" title="Modifier le code source de la section : Expansion de l'Empire vers le sud et l'est"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Imperio_Ruso.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Imperio_Ruso.PNG/220px-Imperio_Ruso.PNG" decoding="async" width="220" height="102" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Imperio_Ruso.PNG/330px-Imperio_Ruso.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Imperio_Ruso.PNG/440px-Imperio_Ruso.PNG 2x" data-file-width="1357" data-file-height="628" /></a><figcaption>L'Empire russe en 1866 ; en vert clair les territoires sous influence.</figcaption></figure> <p>L'Empire russe poursuit, sous son règne et celui de ses successeurs, son expansion dans le <a href="/wiki/Caucase" title="Caucase">Caucase</a> et vers les bouches du <a href="/wiki/Danube" title="Danube">Danube</a>, au détriment des Empires perse et ottoman. La <a href="/wiki/G%C3%A9orgie_(pays)" title="Géorgie (pays)">Géorgie</a> rejoint volontairement l'Empire en <a href="/wiki/1801" title="1801">1801</a>. La partie orientale de la <a href="/wiki/Principaut%C3%A9_de_Moldavie" title="Principauté de Moldavie">principauté de Moldavie</a> (vassale de l'<a href="/wiki/Empire_ottoman" title="Empire ottoman">Empire ottoman</a>) est annexée en <a href="/wiki/1812" title="1812">1812</a> et forme le <a href="/wiki/Gouvernement_de_Bessarabie" title="Gouvernement de Bessarabie">gouvernement de Bessarabie</a>. L'<a href="/wiki/Arm%C3%A9nie" title="Arménie">Arménie</a>, le <a href="/wiki/Daghestan" title="Daghestan">Daghestan</a> et une partie de l'<a href="/wiki/Azerba%C3%AFdjan" title="Azerbaïdjan">Azerbaïdjan</a> sont annexés en <a href="/wiki/1813" title="1813">1813</a> au terme d'un conflit de quatre ans avec l'Empire perse. Au décès d'Alexandre (<a href="/wiki/1825" title="1825">1825</a>), des officiers réformistes, les <a href="/wiki/D%C3%A9cembristes" class="mw-redirect" title="Décembristes">décembristes</a>, se soulèvent en vain pour demander une réforme de la monarchie dans un sens constitutionnel. Cette tentative de soulèvement d'officiers issus de l'aristocratie va servir aussi de modèle à de nombreux intellectuels russes au cours du siècle suivant, inspirés par la philosophie de <a href="/wiki/Georg_Wilhelm_Friedrich_Hegel" title="Georg Wilhelm Friedrich Hegel">Hegel</a> ou de <a href="/wiki/Pierre_Kropotkine" title="Pierre Kropotkine">Kropotkine</a>. En <a href="/wiki/1829" title="1829">1829</a> l'Empire russe se fait céder par l'Empire ottoman les <a href="/wiki/Delta_du_Danube" title="Delta du Danube">bouches du Danube</a>, ce qui marque le début du processus d'indépendance des populations chrétiennes de la région. <a href="/wiki/Nicolas_Ier_de_Russie" class="mw-redirect" title="Nicolas Ier de Russie">Nicolas <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr></a> bénéficie d'une bonne croissance économique, mais renforce l'appareil répressif. Il écrase violemment un soulèvement armé de la <a href="/wiki/Pologne" title="Pologne">Pologne</a> (<a href="/wiki/1831" title="1831">1831</a>). Le déclin de l'Empire ottoman, qui attise les convoitises des puissances européennes, est à l'origine d'un conflit entre la Russie et les autres puissances européennes, Grande-Bretagne en tête, et France qui revient en scène : la <a href="/wiki/Guerre_de_Crim%C3%A9e" title="Guerre de Crimée">guerre de Crimée</a>. Défait à <a href="/wiki/Si%C3%A8ge_de_S%C3%A9bastopol_(1854-1855)" title="Siège de Sébastopol (1854-1855)">Sébastopol</a> (<a href="/wiki/1856" title="1856">1856</a>), <a href="/wiki/Alexandre_II_de_Russie" class="mw-redirect" title="Alexandre II de Russie">Alexandre II</a>, le successeur de Nicolas, doit céder le Sud de la Bessarabie avec les bouches du Danube, et perd les droits de passage entre la <a href="/wiki/Mer_Noire" title="Mer Noire">mer Noire</a> et la <a href="/wiki/Mer_M%C3%A9diterran%C3%A9e" title="Mer Méditerranée">Méditerranée</a>. Un dernier <a href="/wiki/Guerre_russo-turque_de_1877-1878" title="Guerre russo-turque de 1877-1878">conflit victorieux</a> avec l'Empire ottoman (<a href="/wiki/1878" title="1878">1878</a>) lui permet de retrouver un accès au Danube et parachève la conquête du Caucase. La Russie obtient aussi la création dans les <a href="/wiki/Balkans" title="Balkans">Balkans</a> d'un royaume de <a href="/wiki/Bulgarie" title="Bulgarie">Bulgarie</a>, et la reconnaissance par les Ottomans de l'indépendance de la <a href="/wiki/Serbie" title="Serbie">Serbie</a> et de la <a href="/wiki/Roumanie" title="Roumanie">Roumanie</a>. Cet accroissement d'influence ravive l'hostilité de la <a href="/wiki/Grande-Bretagne" title="Grande-Bretagne">Grande-Bretagne</a> (<i><a href="/wiki/Grand_Jeu_(g%C3%A9ostrat%C3%A9gie)" title="Grand Jeu (géostratégie)">Le Grand Jeu</a></i>) et provoque la méfiance de l'<a href="/wiki/Autriche-Hongrie" title="Autriche-Hongrie">Autriche-Hongrie</a>, qui craignait le réveil des Slaves du Sud dans ses territoires, et qui elle-même s'étendait dans les Balkans. </p><p>Toujours en quête de plus de territoires, la Russie gagna plus d'un million de kilomètres carrés en obtenant Priamurye (<a href="/wiki/Mandchourie_ext%C3%A9rieure" class="mw-redirect" title="Mandchourie extérieure">Mandchourie extérieure</a>) de la Chine de la <a href="/wiki/Dynastie_Qing" title="Dynastie Qing">Dynastie Qing</a>, laquelle était dirigée par les Mandchous et était affaiblie par la <a href="/wiki/R%C3%A9volte_des_Taiping" title="Révolte des Taiping">Révolte des Taiping</a>. </p><p>Ceci se fit en 1858 par le <a href="/wiki/Trait%C3%A9_d%27A%C3%AFgoun" title="Traité d'Aïgoun">Traité d'Aïgoun</a> qui enregistra la cession d’une grande partie de la Mandchourie extérieure à la Russie, et en 1860, par la <a href="/wiki/Convention_de_P%C3%A9kin" title="Convention de Pékin">Convention de Pékin</a> qui entérina la cession du <a href="/wiki/Kra%C3%AF_du_Primori%C3%A9" title="Kraï du Primorié">Kraï du Primorié</a> moderne, avec en particulier ce qui deviendra la grande ville portuaire de <a href="/wiki/Vladivostok" title="Vladivostok">Vladivostok</a> sur la côte Pacifique, ainsi que les villes de <a href="/wiki/Nakhodka" title="Nakhodka">Nakhodka</a> et d'<a href="/wiki/Oussouriisk" class="mw-redirect" title="Oussouriisk">Oussouriisk</a>. </p><p>A contrario, peu après, la Russie accepta en 1867 de vendre aux États-Unis pour 11 millions de roubles (7,2 millions de dollars) son dernier territoire en Amérique du nord, l’<a href="/wiki/Alaska" title="Alaska">Alaska</a>, qui devint le <abbr class="abbr" title="Quarante-neuvième">49<sup>e</sup></abbr> État des États-Unis en 1959. </p><p>De nombreuses <a href="/wiki/Jacquerie" title="Jacquerie">jacqueries</a> contre l'aristocratie terrienne endettée et attachée de ce fait au système du servage, ont lieu durant cette période. L'industrie se développe surtout dans les mines et le <a href="/wiki/Textile" title="Textile">textile</a> mais reste très en retrait par rapport au Royaume-Uni et à l'Allemagne (environ 600 000 ouvriers vers 1860). Une nouvelle classe de commerçants et de petits industriels — souvent d'anciens serfs libérés par rachat — apparaît, mais ses effectifs sont relativement peu nombreux. </p><p>L'enseignement se répand dans les classes les plus aisées et de nombreuses écoles supérieures sont fondées. La <a href="/wiki/Litt%C3%A9rature_russe" title="Littérature russe">littérature russe</a> connaît son <span class="citation">« âge d'or »</span><sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite_crochet">[</span>Note 2<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> avec des écrivains majeurs comme <a href="/wiki/Alexandre_Pouchkine" title="Alexandre Pouchkine">Alexandre Pouchkine</a>, <a href="/wiki/Nicolas_Gogol" title="Nicolas Gogol">Nicolas Gogol</a> ou <a href="/wiki/Ivan_Tourgueniev" title="Ivan Tourgueniev">Ivan Tourgueniev</a>, etc., qui témoignent des tourments de la société russe. Cet essor culturel s'étend également à l'<a href="/wiki/Architecture" title="Architecture">architecture</a> et à la <a href="/wiki/Musique" title="Musique">musique</a> (<a href="/wiki/Mikha%C3%AFl_Glinka" title="Mikhaïl Glinka">Mikhaïl Glinka</a>). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Tentatives_de_réforme"><span id="Tentatives_de_r.C3.A9forme"></span>Tentatives de réforme</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=8" title="Modifier la section : Tentatives de réforme" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=8" title="Modifier le code source de la section : Tentatives de réforme"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Alexandre_II_de_Russie" class="mw-redirect" title="Alexandre II de Russie">Alexandre II</a> tente de tirer les leçons de la défaite de la <a href="/wiki/Guerre_de_Crim%C3%A9e" title="Guerre de Crimée">guerre de Crimée</a>. Le pays, qui s'étend désormais sur 22,5 <abbr class="abbr" title="millions de km carré">millions de km<sup>2</sup></abbr> et compte <span class="nowrap">60 millions</span> d'habitants, est handicapé par son fonctionnement archaïque. Des réformes structurelles sont mises en train par l'empereur : la mesure la plus importante est l'<a href="/wiki/Abolition_du_servage_de_1861" title="Abolition du servage de 1861">abolition du servage en 1861</a> qui inclut l'attribution à l'ancien serf d'une terre, souvent trop petite pour le nourrir, au prix d'un endettement à long terme vis-à-vis de l'État. Des conseils locaux — les <a href="/wiki/Zemstvo" title="Zemstvo">zemstvos</a> — sont créés à compter de 1864 : dotés de pouvoir leur permettant de gérer les affaires locales et de construire <a href="/wiki/Route" title="Route">routes</a>, <a href="/wiki/%C3%89cole" title="École">écoles</a> et <a href="/wiki/H%C3%B4pital" title="Hôpital">hôpitaux</a>, ils peuvent lever des <a href="/wiki/Imp%C3%B4t" title="Impôt">impôts</a> pour les financer. Ce type de structure est étendu par la suite aux villes (douma urbaine). Enfin le <a href="/wiki/Code_juridique" class="mw-redirect" title="Code juridique">code juridique</a> introduit les procédures d'accusation et de défense et crée une justice indépendante du pouvoir jusqu'à l'échelon du district. Les réformes vont cependant attiser la violence de groupes d'intellectuels <a href="/wiki/Nihilisme_russe" title="Nihilisme russe">nihilistes</a>. Alexandre II finit par être assassiné par le groupe terroriste <i><a href="/wiki/Narodna%C3%AFa_Volia_(XIXe_si%C3%A8cle)" title="Narodnaïa Volia (XIXe siècle)">Narodnaïa Volia</a></i> en mars 1881. </p><p>Sous son règne, l'Empire a poursuivi son expansion coloniale en <a href="/wiki/Asie_centrale" title="Asie centrale">Asie centrale</a> : après l'annexion des terres des <a href="/wiki/Kazakhstan" title="Kazakhstan">kazakhs</a> achevée en 1847, les trois <a href="/wiki/Khanat" title="Khanat">khanats</a> du territoire <a href="/wiki/Ouzb%C3%A9kistan" title="Ouzbékistan">ouzbek</a> (<a href="/wiki/Khanat_de_Kokand" title="Khanat de Kokand">Kokand</a>, <a href="/wiki/Khanat_de_Boukhara" title="Khanat de Boukhara">Boukhara</a> et <a href="/wiki/Khanat_de_Khiva" title="Khanat de Khiva">Khiva</a>) sont conquis au cours des trois décennies suivantes puis annexés ou placés sous protectorat (1876). Cette avancée place les limites de l'Empire russe aux portes de l'<a href="/wiki/Empire_britannique" title="Empire britannique">Empire britannique</a> aux <a href="/wiki/Inde" title="Inde">Indes</a> qui poursuivait aussi son expansion à l'est plus au sud. La tension (<i><a href="/wiki/Grand_Jeu_(g%C3%A9ostrat%C3%A9gie)" title="Grand Jeu (géostratégie)">Grand Jeu</a></i>) entre les deux pays va rester très vive jusqu'à ce qu'un accord soit trouvé en 1907 (convention anglo-russe). La Pologne se soulève sans succès en 1863. Au sud-est, l'Empire tire profit en <a href="/wiki/1876" title="1876">1876</a> de l'insurrection des Serbes de Bosnie, qui se termine par une attaque contre l'Empire ottoman<sup id="cite_ref-ReferenceA_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-20"><span class="cite_crochet">[</span>18<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ce conflit inquiète cependant les investisseurs car la Turquie, malgré sa défaite, refuse de signer le protocole élaboré à Londres par les grandes puissances : en un mois, l'emprunt public français de référence perd quatre points, l'italien six points et le russe dix points<sup id="cite_ref-ReferenceA_20-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-20"><span class="cite_crochet">[</span>18<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Industrialisation">Industrialisation</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=9" title="Modifier la section : Industrialisation" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=9" title="Modifier le code source de la section : Industrialisation"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:1912._%D0%98%D1%81%D0%BA%D1%80%D1%8B_%E2%84%9638_006.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/1912._%D0%98%D1%81%D0%BA%D1%80%D1%8B_%E2%84%9638_006.jpg/220px-1912._%D0%98%D1%81%D0%BA%D1%80%D1%8B_%E2%84%9638_006.jpg" decoding="async" width="220" height="316" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/1912._%D0%98%D1%81%D0%BA%D1%80%D1%8B_%E2%84%9638_006.jpg/330px-1912._%D0%98%D1%81%D0%BA%D1%80%D1%8B_%E2%84%9638_006.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/1912._%D0%98%D1%81%D0%BA%D1%80%D1%8B_%E2%84%9638_006.jpg/440px-1912._%D0%98%D1%81%D0%BA%D1%80%D1%8B_%E2%84%9638_006.jpg 2x" data-file-width="2336" data-file-height="3351" /></a><figcaption>Exposition de bétail en 1912 : l'amorce d'une modernisation de l'agriculture. Page du journal <i><a href="/wiki/Iskra" title="Iskra">Iskra</a></i>, 30 septembre 1912.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/Alexandre_III_de_Russie" class="mw-redirect" title="Alexandre III de Russie">Alexandre III</a>, qui monte sur le trône au printemps 1881, mène une politique de contre-réformes. Les dispositions autoritaires sont maintenues, voire renforcées : les partis politiques et les <a href="/wiki/Syndicat" title="Syndicat">syndicats</a> sont interdits, le droit de circulation est limité, la presse est censurée. Sur le plan économique l'industrie se développe rapidement grâce, entre autres, aux investissements étrangers et à la <a href="/wiki/Histoire_du_transport_ferroviaire_en_Russie" title="Histoire du transport ferroviaire en Russie">construction d'un réseau ferroviaire</a> qui atteint 30 000 <abbr class="abbr" title="kilomètre">km</abbr> en 1890. De nouvelles régions s'industrialisent (Ukraine) tandis que certaines renforcent leur caractère industriel comme la région de Saint-Pétersbourg et surtout celle de Moscou. Mais la main-d'œuvre abondante dégagée par l'abolition du servage et la croissance démographique ne trouve pas entièrement à s'employer dans l'industrie (3 millions d'ouvriers en 1913). De nombreux paysans viennent coloniser les terres vierges de l'Empire situées dans le Sud et l'Est (vallée inférieure de la Volga, Oural, Sibérie) de l'Empire. Le <a href="/wiki/Transsib%C3%A9rien" title="Transsibérien">Transsibérien</a>, dont un premier tronçon est réalisé entre 1891 et 1901 pour désenclaver les immenses territoires de la Sibérie, facilite cette migration, tandis que parallèlement à l'<a href="/wiki/Alliance_franco-russe" title="Alliance franco-russe">alliance franco-russe</a> le financement de l'industrialisation se fait principalement par les <a href="/wiki/Emprunts_russes" class="mw-redirect" title="Emprunts russes">emprunts russes</a> venus surtout de <a href="/wiki/France" title="France">France</a>. </p><p>L'agriculture a toujours un poids écrasant : en 1897 la Russie compte 97 millions de paysans pour une population totale de 127<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire"><span title="Ce passage nécessite une référence ; voir l'aide.">[réf. nécessaire]</span></a></sup> millions d'habitants. Ceux-ci ne possèdent généralement pas les terres qu'ils cultivent (25 % seront propriétaires en 1914). Le pourcentage de terres détenues par la noblesse est passé de 96,3 % en 1867 à un peu plus de 55 % en 1906, il existait encore 159 domaines de plus de 50 000 <abbr class="abbr" title="dessiatines"><a href="/wiki/Dessiatine" title="Dessiatine">dessiatines</a></abbr> a cette date. </p><p>Le taux d'alphabétisation est très faible et la mortalité infantile est élevée (environ 180 pour 1 000). L'excédent démographique est absorbé par les villes dont le nombre croît rapidement : à la veille de la Première Guerre mondiale, la population citadine dépasse les 25 millions d'habitants. La Russie continue d'accroître son aire d'influence : en <a href="/wiki/Chine" title="Chine">Chine</a> et en <a href="/wiki/Cor%C3%A9e" title="Corée">Corée</a> elle se heurte aux intérêts japonais. La <a href="/wiki/Guerre_russo-japonaise" title="Guerre russo-japonaise">guerre russo-japonaise</a> qui s'ensuit se termine par une défaite complète (1905 à la <a href="/wiki/Bataille_de_Tsushima" title="Bataille de Tsushima">bataille de Tsushima</a>) : la modernisation du <a href="/wiki/Japon" title="Japon">Japon</a> a été sous-estimée et l'éloignement du champ de bataille a créé d'énormes contraintes logistiques. </p><p>Voici les budgets russe et japonais en 1903/1904, avant l'entrée en guerre, établis en <a href="/wiki/Franc_fran%C3%A7ais" title="Franc français">francs français</a> au cours de 2 fr. 67 pour le <a href="/wiki/Rouble" title="Rouble">rouble</a> et de 2 fr. 55 pour le yen<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite_crochet">[</span>19<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> : </p> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th colspan="3">Recettes ordinaires (millions de francs) </th> <th colspan="3">Dépenses ordinaires (millions de francs) </th></tr> <tr> <th> </th> <th style="text-align:center;">Russie </th> <th style="text-align:center;">Japon </th> <th> </th> <th style="text-align:center;">Russie </th> <th style="text-align:center;">Japon </th></tr> <tr> <td>Contributions directes </td> <td style="text-align:center;">360 </td> <td style="text-align:center;">156 </td> <td>Maison impériale (liste civile) </td> <td style="text-align:center;">43 </td> <td style="text-align:center;">8 </td></tr> <tr style="background-color:var(--couleur-fond-gris-alternance, #eeeeee);color:inherit;"> <td>Contributions indirectes </td> <td style="text-align:center;">1 124 </td> <td style="text-align:center;">247 </td> <td>Affaires étrangères </td> <td style="text-align:center;">16 </td> <td style="text-align:center;">5 </td></tr> <tr> <td>Droits et taxes </td> <td style="text-align:center;">277 </td> <td style="text-align:center;">35 </td> <td>Intérieur </td> <td style="text-align:center;">307 </td> <td style="text-align:center;">28 </td></tr> <tr style="background-color:var(--couleur-fond-gris-alternance, #eeeeee);color:inherit;"> <td>Droits régaliens </td> <td style="text-align:center;">3 073 </td> <td style="text-align:center;">135 </td> <td>Finances </td> <td style="text-align:center;">993 </td> <td style="text-align:center;">48 </td></tr> <tr> <td>Divers </td> <td style="text-align:center;">451 </td> <td style="text-align:center;">18 </td> <td>Dette publique </td> <td style="text-align:center;">772 </td> <td style="text-align:center;">107 </td></tr> <tr style="background-color:var(--couleur-fond-gris-alternance, #eeeeee);color:inherit;"> <td>Total </td> <td style="text-align:center;">5 285 </td> <td style="text-align:center;">591 </td> <td>Armée </td> <td style="text-align:center;">964 </td> <td style="text-align:center;">97 </td></tr> <tr> <td>Extraordinaires </td> <td style="text-align:center;">531 </td> <td style="text-align:center;">51 </td> <td>Marine </td> <td style="text-align:center;">304 </td> <td style="text-align:center;">56 </td></tr> <tr style="background-color:var(--couleur-fond-gris-alternance, #eeeeee);color:inherit;"> <td>Total général </td> <td style="text-align:center;">5 816 </td> <td style="text-align:center;">642 </td> <td>Justice </td> <td style="text-align:center;">136 </td> <td style="text-align:center;">28 </td></tr> <tr> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td>Instruction publique </td> <td style="text-align:center;">117 </td> <td style="text-align:center;">13 </td></tr> <tr style="background-color:var(--couleur-fond-gris-alternance, #eeeeee);color:inherit;"> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td>Agriculture et commerce </td> <td style="text-align:center;">133 </td> <td style="text-align:center;">8 </td></tr> <tr> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td>Communications </td> <td style="text-align:center;">1 263 </td> <td style="text-align:center;">56 </td></tr> <tr style="background-color:var(--couleur-fond-gris-alternance, #eeeeee);color:inherit;"> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td>Divers </td> <td style="text-align:center;">202 </td> <td> </td></tr> <tr> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td>Total </td> <td style="text-align:center;">5 250 </td> <td style="text-align:center;">454 </td></tr> <tr style="background-color:var(--couleur-fond-gris-alternance, #eeeeee);color:inherit;"> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td>Extraordinaires </td> <td style="text-align:center;">566 </td> <td style="text-align:center;">168 </td></tr> <tr> <td> </td> <td> </td> <td> </td> <td>Total général </td> <td style="text-align:center;">5 816 </td> <td style="text-align:center;">622 </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="La_révolution_de_1905"><span id="La_r.C3.A9volution_de_1905"></span>La révolution de 1905</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=10" title="Modifier la section : La révolution de 1905" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=10" title="Modifier le code source de la section : La révolution de 1905"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Cette guerre déclenche le premier soulèvement généralisé de la population russe contre le régime. La <a href="/wiki/R%C3%A9volution_de_1905" class="mw-redirect" title="Révolution de 1905">révolution de 1905</a>, urbaine à l'origine, est aussi un mouvement paysan qui touche essentiellement la région des terres noires et des côtes de la Baltique. La loyauté des forces armées va sauver le régime. <a href="/wiki/Nicolas_II_de_Russie" class="mw-redirect" title="Nicolas II de Russie">Nicolas II</a>, qui est monté sur le trône en 1894, est obligé de donner des gages d'ouverture. Une assemblée, la <a href="/wiki/Douma_d%27%C3%89tat_de_l%27Empire_russe" title="Douma d'État de l'Empire russe">Douma d'État de l'Empire russe</a>, élue est dotée de pouvoirs législatifs. Mais les élections de deux doumas successives donnent une large majorité à l'opposition. La loi électorale est alors modifiée pour obtenir une chambre des députés favorable au pouvoir. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Première_Guerre_mondiale_et_révolution_russe"><span id="Premi.C3.A8re_Guerre_mondiale_et_r.C3.A9volution_russe"></span>Première Guerre mondiale et révolution russe</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=11" title="Modifier la section : Première Guerre mondiale et révolution russe" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=11" title="Modifier le code source de la section : Première Guerre mondiale et révolution russe"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Ruski_in_avstro-ogrski_vojaki_med_premirjem_zamenjujejo_razli%C4%8Dno_blago.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Ruski_in_avstro-ogrski_vojaki_med_premirjem_zamenjujejo_razli%C4%8Dno_blago.jpg/220px-Ruski_in_avstro-ogrski_vojaki_med_premirjem_zamenjujejo_razli%C4%8Dno_blago.jpg" decoding="async" width="220" height="151" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Ruski_in_avstro-ogrski_vojaki_med_premirjem_zamenjujejo_razli%C4%8Dno_blago.jpg/330px-Ruski_in_avstro-ogrski_vojaki_med_premirjem_zamenjujejo_razli%C4%8Dno_blago.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Ruski_in_avstro-ogrski_vojaki_med_premirjem_zamenjujejo_razli%C4%8Dno_blago.jpg/440px-Ruski_in_avstro-ogrski_vojaki_med_premirjem_zamenjujejo_razli%C4%8Dno_blago.jpg 2x" data-file-width="619" data-file-height="426" /></a><figcaption>Scène de fraternisation entre soldats russes et austro-hongrois pendant le cessez-le-feu, 1917-1918.</figcaption></figure> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/Front_de_l%27Est_(Premi%C3%A8re_Guerre_mondiale)" title="Front de l'Est (Première Guerre mondiale)">Front de l'Est (Première Guerre mondiale)</a>, <a href="/wiki/Fin_du_r%C3%A9gime_tsariste_en_Russie" class="mw-redirect" title="Fin du régime tsariste en Russie">Fin du régime tsariste en Russie</a>, <a href="/wiki/R%C3%A9volution_russe" title="Révolution russe">Révolution russe</a> et <a href="/wiki/Gouvernement_provisoire_(Russie)" title="Gouvernement provisoire (Russie)">Gouvernement provisoire (Russie)</a>.</div></div> <p>La Russie entre en guerre contre l'<a href="/wiki/Empire_allemand" title="Empire allemand">Empire allemand</a> et l'<a href="/wiki/Empire_austro-hongrois" class="mw-redirect" title="Empire austro-hongrois">Empire austro-hongrois</a> dès août 1914 pour venir en aide à la <a href="/wiki/Serbie" title="Serbie">Serbie</a>, son alliée ; et aussi parce qu'elle fait partie de la <a href="/wiki/Triple-Entente" title="Triple-Entente">Triple-Entente</a>. L'Empire russe déclenche sur le <a href="/wiki/Front_de_l%27Est_(Premi%C3%A8re_Guerre_mondiale)" title="Front de l'Est (Première Guerre mondiale)">front de l'Est</a> une offensive en Pologne orientale mais est sévèrement battue. Les troupes russes doivent abandonner la Pologne, puis une grande partie des <a href="/wiki/Pays_baltes" title="Pays baltes">pays baltes</a>, qui sont occupés durant les trois années qui vont suivre. </p><p>Début 1917 éclate la <a href="/wiki/R%C3%A9volution_de_F%C3%A9vrier" title="Révolution de Février">révolution de Février</a>, une série de mouvements sociaux, suscités par le poids de la guerre sur l'économie, les pertes sur un front réduit à une stratégie défensive, l'instabilité des dirigeants et la défiance vis-à-vis du tsar. Le refus des troupes de réprimer les manifestations et la lassitude des classes dirigeantes obligent l'empereur <a href="/wiki/Nicolas_II_de_Russie" class="mw-redirect" title="Nicolas II de Russie">Nicolas II</a> à abdiquer. </p><p>Un <a href="/wiki/Gouvernement_provisoire_(Russie)" title="Gouvernement provisoire (Russie)">gouvernement provisoire</a> est alors constitué, présidé successivement par le prince <a href="/wiki/Gueorgui_Lvov" title="Gueorgui Lvov">Gueorgui Lvov</a> et par <a href="/wiki/Alexandre_Kerensky" class="mw-redirect" title="Alexandre Kerensky">Alexandre Kerensky</a>, qui finit par proclamer la <a href="/wiki/R%C3%A9publique_russe" title="République russe">République russe</a> le <time class="nowrap" datetime="1917-09-14" data-sort-value="1917-09-14">14 septembre 1917</time>. Tout en esquissant des réformes, celui-ci tente malgré tout de respecter les engagements de la Russie vis-à-vis de ses alliés en poursuivant une guerre très impopulaire. </p><p>L'impopularité de cette dernière mesure est exploitée par les <a href="/wiki/Bolcheviks" title="Bolcheviks">bolcheviks</a> qui, le <span class="nowrap" data-sort-value="1917-11-07">25 octobre 1917</span> (<time class="nowrap" datetime="1917-11-07" data-sort-value="1917-11-07">7 novembre</time> <a href="/wiki/Passage_du_calendrier_julien_au_calendrier_gr%C3%A9gorien" title="Passage du calendrier julien au calendrier grégorien">dans le calendrier grégorien</a>), renversent le gouvernement à Pétrograd par les armes au cours de la <a href="/wiki/R%C3%A9volution_d%27Octobre" title="Révolution d'Octobre">révolution d'Octobre</a>. Le <a href="/wiki/Conseil_des_commissaires_du_peuple_(URSS)" title="Conseil des commissaires du peuple (URSS)">Conseil des commissaires du peuple</a> dirigeant la nouvelle <a href="/wiki/R%C3%A9publique_socialiste_f%C3%A9d%C3%A9rative_sovi%C3%A9tique_de_Russie" title="République socialiste fédérative soviétique de Russie">République socialiste fédérative soviétique de Russie</a>, mènera les négociations de paix séparée avec les Allemands jusqu'à la signature du <a href="/wiki/Trait%C3%A9_de_Brest-Litovsk" title="Traité de Brest-Litovsk">traité de Brest-Litovsk</a>, le <time class="nowrap" datetime="1918-03-03" data-sort-value="1918-03-03">3 mars 1918</time>. </p><p>L'empire russe disparaît remplacé officiellement par une république. Elle connait une période d'instabilité majeure avec une guerre civile entre partisans du Tsar et bolcheviks (1917-1922) avant l'instauration de l'Union des Républiques Soviétiques Socialistes basée sur l'idéologie fédérative du <a href="/wiki/Communisme" title="Communisme">communisme</a><sup id="cite_ref-:0_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-22"><span class="cite_crochet">[</span>20<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Instituée par <a href="/wiki/Vladimir_Ilitch_L%C3%A9nine" title="Vladimir Ilitch Lénine">Lénine</a>, puis dirigée et consolidée par ses successeurs <a href="/wiki/Joseph_Staline" title="Joseph Staline">Staline</a>, <a href="/wiki/Nikita_Khrouchtchev" title="Nikita Khrouchtchev">Ktroutchev</a>, <a href="/wiki/L%C3%A9onid_Brejnev" title="Léonid Brejnev">Brejnev</a>, <a href="/wiki/Mikha%C3%AFl_Gorbatchev" title="Mikhaïl Gorbatchev">Gorbatchev</a>, elle va perdurer jusqu'en 1991 date de son <a href="/wiki/Dislocation_de_l%27URSS" title="Dislocation de l'URSS">son effondrement</a> et de l'<a href="/wiki/Empire_sovi%C3%A9tique" title="Empire soviétique">empire soviétique</a> qu'elle avait reconstitué autour d'elle notamment après la <a href="/wiki/Seconde_Guerre_mondiale" title="Seconde Guerre mondiale">Seconde Guerre Mondiale</a><sup id="cite_ref-:0_22-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-22"><span class="cite_crochet">[</span>20<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Société"><span id="Soci.C3.A9t.C3.A9"></span>Société</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=12" title="Modifier la section : Société" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=12" title="Modifier le code source de la section : Société"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Groupes_ethniques_de_l'Empire"><span id="Groupes_ethniques_de_l.27Empire"></span>Groupes ethniques de l'Empire</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=13" title="Modifier la section : Groupes ethniques de l'Empire" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=13" title="Modifier le code source de la section : Groupes ethniques de l'Empire"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Greben_Cossacks.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Greben_Cossacks.png/220px-Greben_Cossacks.png" decoding="async" width="220" height="271" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Greben_Cossacks.png/330px-Greben_Cossacks.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Greben_Cossacks.png/440px-Greben_Cossacks.png 2x" data-file-width="1437" data-file-height="1767" /></a><figcaption><a href="/wiki/Cosaques_du_Terek" title="Cosaques du Terek">Cosaques du Terek</a>, image de l'album <i>Les peuples de la Russie</i> par Emelian Korneïev, 1812.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Inkeri1862.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Inkeri1862.jpg/220px-Inkeri1862.jpg" decoding="async" width="220" height="329" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Inkeri1862.jpg/330px-Inkeri1862.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Inkeri1862.jpg/440px-Inkeri1862.jpg 2x" data-file-width="495" data-file-height="740" /></a><figcaption>Paysans d'<a href="/wiki/Ingrie" title="Ingrie">Ingrie</a>, gravure de Gustav-Teodor Pauli, 1862.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Laminit_Nogay_princess.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Laminit_Nogay_princess.jpg/220px-Laminit_Nogay_princess.jpg" decoding="async" width="220" height="312" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Laminit_Nogay_princess.jpg/330px-Laminit_Nogay_princess.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Laminit_Nogay_princess.jpg/440px-Laminit_Nogay_princess.jpg 2x" data-file-width="1688" data-file-height="2396" /></a><figcaption>Princesse <a href="/wiki/Noga%C3%AFs" title="Nogaïs">nogaï</a>, image de l'album <i>Les peuples de la Russie</i> par Emelian Korneïev, 1812.</figcaption></figure> <p>Si l'Empire russe est multi-<a href="/wiki/Ethnie" title="Ethnie">ethnique</a>, il est dominé par les <a href="/wiki/Slaves_orientaux" title="Slaves orientaux">Slaves orientaux</a> eux-mêmes divisés en trois sous-groupes : les <a href="/wiki/Grande_Russie" title="Grande Russie">Grands-Russiens</a> (aujourd'hui nommés « <a href="/wiki/Russes" title="Russes">Russes</a> »), les <a href="/wiki/Petite_Russie" title="Petite Russie">Petits-Russiens</a> (aujourd'hui nommés « <a href="/wiki/Ukrainiens" title="Ukrainiens">Ukrainiens</a> ») et les <a href="/wiki/Russie_blanche" title="Russie blanche">Blanc-Russiens</a> (aujourd'hui nommés « <a href="/wiki/Bi%C3%A9lorusses" title="Biélorusses">Biélorusses</a> »). Les <a href="/wiki/Polonais" title="Polonais">Polonais</a> sont les seuls <a href="/wiki/Langues_slaves_occidentales" title="Langues slaves occidentales">Slaves occidentaux</a> de l'Empire. Les Russes comptent à eux seuls la moitié de la population de la partie européenne de l'Empire. C'est autour de leur territoire initial, la <a href="/wiki/Grande-principaut%C3%A9_de_Moscou" title="Grande-principauté de Moscou">grande-principauté de Moscou</a>, que la Russie s'est étendue, <a href="/wiki/Diaspora_russe" title="Diaspora russe">colonisant</a> les territoires de l'Empire conquis au fil des ans<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite_crochet">[</span>21<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et <a href="/wiki/Russification" title="Russification">assimilant une partie des populations locales</a>. Les <a href="/wiki/Cosaques" title="Cosaques">Cosaques</a> vivant entre le <a href="/wiki/Don_(fleuve)" title="Don (fleuve)">Don</a> et l'<a href="/wiki/Oural" title="Oural">Oural</a> sont comptés comme Grand-Russiens, alors que ceux entre la <a href="/wiki/Mer_d%27Azov" title="Mer d'Azov">mer d'Azov</a> et le <a href="/wiki/Caucase" title="Caucase">Caucase</a> sont Petits-Russiens<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite_crochet">[</span>22<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Si la nation russe occupe l'intérieur de l'Empire, ses frontières sont composées de peuples d'origine étrangère, hormis le long des rivages orientaux des mers <a href="/wiki/Mer_Blanche" title="Mer Blanche">Blanche</a> et <a href="/wiki/Mer_Noire" title="Mer Noire">Noire</a>. Plus d'un tiers des habitants de l'Empire sont des non-slaves, eux-mêmes fragmentés en dizaines de peuples ayant chacun son histoire, sa langue, ses traditions. Ils parlent des <a href="/wiki/Langues_turques" class="mw-redirect" title="Langues turques">langues turques</a>, <a href="/wiki/Langues_fenniques" title="Langues fenniques">finnoises</a>, <a href="/wiki/Langues_baltes" title="Langues baltes">baltes</a>, <a href="/wiki/Diasyst%C3%A8me_roman_de_l%27Est" title="Diasystème roman de l'Est">romanes</a>, <a href="/wiki/Langues_caucasiennes" class="mw-redirect" title="Langues caucasiennes">caucasiennes</a>, <a href="/wiki/Langues_iraniennes" title="Langues iraniennes">iraniennes</a>, <a href="/wiki/Langues_mongoles" class="mw-redirect" title="Langues mongoles">mongoles</a> ou <a href="/wiki/Langues_toungouses" title="Langues toungouses">toungouses</a> et peuvent être <a href="/wiki/%C3%89glise_orthodoxe" title="Église orthodoxe">chrétiens orthodoxes</a>, <a href="/wiki/%C3%89glise_r%C3%A9form%C3%A9e" class="mw-redirect" title="Église réformée">protestants</a>, <a href="/wiki/%C3%89glise_catholique" title="Église catholique">catholiques</a> ou <a href="/wiki/Orthodoxes_vieux-croyants" title="Orthodoxes vieux-croyants">starovères</a>, <a href="/wiki/Musulman" title="Musulman">musulmans</a>, <a href="/wiki/Bouddhiste" class="mw-redirect" title="Bouddhiste">bouddhistes</a> ou <a href="/wiki/Chamanisme" title="Chamanisme">chamanistes</a>. Une grande minorité étaient des <a href="/wiki/Juifs" title="Juifs">juifs</a> qui parlaient le <a href="/wiki/Yiddish" title="Yiddish">yiddish</a>. Trop divisés pour s'unir, la majorité n'ont pas de revendication d'indépendance, mais certains, à l'ouest, cultivent la nostalgie de leur indépendance perdue (cas des <a href="/wiki/Polonais" title="Polonais">Polonais</a>), souhaitent davantage d'autonomie (<a href="/wiki/Finlande" title="Finlande">Finlandais</a>, <a href="/wiki/Baltes" title="Baltes">Baltes</a>), préfèreraient réunifier leur pays (<a href="/wiki/Moldaves" title="Moldaves">Moldaves</a>) ou bien, au contraire, se sentent protégés par l'Empire russe face à l'<a href="/wiki/Drang_nach_Osten" title="Drang nach Osten">expansionnisme germanique</a> (<a href="/wiki/Bi%C3%A9lorusses" title="Biélorusses">Biélorusses</a>, <a href="/wiki/Ukrainiens" title="Ukrainiens">Ukrainiens</a>)<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite_crochet">[</span>23<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Certaines ethnies de l'Empire pouvaient parfois avoir un statut spécial<sup id="cite_ref-Droitcul_26-0" class="reference"><a href="#cite_note-Droitcul-26"><span class="cite_crochet">[</span>24<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> : par la charte du gouvernement des <a href="/wiki/Inorodtsy" title="Inorodtsy">indigènes</a> de juillet <a href="/wiki/1822" title="1822">1822</a> (Уложение об Управлении Инородцами, <i>Ulozhenije ob Upravlenii Inorodtsami</i>), chaque peuple autochtone (de <a href="/wiki/Sib%C3%A9rie" title="Sibérie">Sibérie</a>, du <a href="/wiki/Caucase" title="Caucase">Caucase</a>, d'<a href="/wiki/Asie_centrale" title="Asie centrale">Asie centrale</a>) conservait son droit propre dans les domaines de la vie quotidienne (famille, droit foncier, pêche, chasse, etc.)<sup id="cite_ref-Droitcul_26-1" class="reference"><a href="#cite_note-Droitcul-26"><span class="cite_crochet">[</span>24<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et les juges traditionnels rendaient la justice, sauf pour les crimes graves qui devaient eux être portés devant les tribunaux d'État<sup id="cite_ref-Droitcul_26-2" class="reference"><a href="#cite_note-Droitcul-26"><span class="cite_crochet">[</span>24<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En outre, selon qu'ils étaient <a href="/wiki/Nomade" class="mw-redirect" title="Nomade">nomades</a> ou <a href="/wiki/S%C3%A9dentaire" class="mw-redirect" title="Sédentaire">sédentaires</a>, chaque peuple se voyait accorder des droits correspondant à son mode de vie, notamment des droits exclusifs sur ses terres<sup id="cite_ref-Droitcul_26-3" class="reference"><a href="#cite_note-Droitcul-26"><span class="cite_crochet">[</span>24<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> et une autonomie dans l'élection de ses propres autorités locales. Les compétences en matière administrative, militaire et fiscale étaient du ressort des autorités de l'Empire<sup id="cite_ref-Droitcul_26-4" class="reference"><a href="#cite_note-Droitcul-26"><span class="cite_crochet">[</span>24<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Mais ce n'était pas le cas de toutes les ethnies, et certaines se virent rogner leurs droits au point de tous les perdre : par exemple, les <a href="/wiki/Moldaves" title="Moldaves">Moldaves</a> furent, juste après leur annexion en <a href="/wiki/1812" title="1812">1812</a>, gouvernés par un <a href="/wiki/Liste_des_souverains_de_Moldavie" title="Liste des souverains de Moldavie">prince moldave</a>, <a href="/w/index.php?title=Scarlat_Sturdza&action=edit&redlink=1" class="new" title="Scarlat Sturdza (page inexistante)">Scarlat Sturdza</a> <a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Scarlat_Sturdza" class="extiw" title="ro:Scarlat Sturdza"><span class="indicateur-langue" title="Article en roumain : « Scarlat Sturdza »">(ro)</span></a>, mais il est destitué au bout d’un an, remplacé par des gouverneurs russes et l'autonomie locale est abolie en <a href="/wiki/1828" title="1828">1828</a>. Une politique de <a href="/wiki/Russification" title="Russification">russification</a> se met en place : en <a href="/wiki/1829" title="1829">1829</a>, l'usage de la <a href="/wiki/Moldave" title="Moldave">langue locale</a> est interdit dans l'administration au profit du <a href="/wiki/Russe" title="Russe">russe</a>. En <a href="/wiki/1833" title="1833">1833</a>, le « moldave » est interdit dans les églises et, en <a href="/wiki/1842" title="1842">1842</a>, dans les établissements d’enseignement secondaire, puis dans les écoles primaires en <a href="/wiki/1860" title="1860">1860</a>. Enfin, en <a href="/wiki/1871" title="1871">1871</a>, la langue locale est purement et simplement interdite dans toute la sphère publique par le même <a href="/wiki/Ukase" class="mw-redirect" title="Ukase">oukaze</a> impérial qui érige leur territoire en « <a href="/wiki/Gouvernement_de_Bessarabie" title="Gouvernement de Bessarabie">gouvernement</a> »<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite_crochet">[</span>25<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>En dehors des <a href="/wiki/Slaves" title="Slaves">Slaves</a>, les <a href="/wiki/Finnois_(peuple)" title="Finnois (peuple)">Finnois</a> et les <a href="/wiki/Tatars" title="Tatars">Tatars</a> sont les deux principaux peuples qui émergent de l'Empire russe. Les Finnois sont les plus anciens occupants de l'espace géographique qu'occupe la Russie<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite_crochet">[</span>26<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Ils sont dispersés dans l'Empire, de la <a href="/wiki/Grand-duch%C3%A9_de_Finlande" title="Grand-duché de Finlande">Finlande</a> à la <a href="/wiki/Sib%C3%A9rie" title="Sibérie">Sibérie</a>, en passant par la Russie d'Europe (<a href="/wiki/Vepses" title="Vepses">Vepses</a>), l'<a href="/wiki/Oural" title="Oural">Oural</a> ou encore les rives de la <a href="/wiki/Volga" title="Volga">Volga</a>. Protestants et longtemps sujets suédois, les <a href="/wiki/Finlande" title="Finlande">Finlandais</a> et les <a href="/wiki/Estoniens" title="Estoniens">Estoniens</a> sont les seuls qui échappent à la lente <a href="/wiki/Russification" title="Russification">russification</a> des Finnois. Au fil du temps, les autres peuples finnois ont été fragmentés, de sorte qu'ils ne sont plus en mesure de jouer un rôle politique dans l'Empire<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite_crochet">[</span>27<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>« <a href="/wiki/Tatars" title="Tatars">Tatars</a> » (souvent improprement rendu par « Tartares » à l'époque) est le nom donné aux tribus turco-mongoles qui déferlèrent au <a href="/wiki/XIIIe_si%C3%A8cle" title="XIIIe siècle"><abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> sur l'actuel territoire de la Russie. Par la suite, le nom est aussi attribué aux différents <a href="/wiki/Peuples_turcs" class="mw-redirect" title="Peuples turcs">peuples turcs</a> présents en Russie<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite_crochet">[</span>28<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Après avoir longtemps été les suzerains des principautés russes, les chefs tatars, passés du <a href="/wiki/Chamanisme" title="Chamanisme">chamanisme</a> à l'<a href="/wiki/Islam" title="Islam">islam</a>, refusèrent d'en devenir les sujets et se replièrent, au fil des conquêtes russes, vers l'est (autour de <a href="/wiki/Kazan" title="Kazan">Kazan</a>) ou vers le sud sous protection <a href="/wiki/Empire_ottoman" title="Empire ottoman">ottomane</a>. Mais à partir du <a href="/wiki/XVIIIe_si%C3%A8cle" title="XVIIIe siècle"><abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>, l'Empire russe les y rattrapa, et au début du <a href="/wiki/XXe_si%C3%A8cle" title="XXe siècle"><abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> les Tatars ne sont plus, sur leurs anciennes terres, que des îlots minoritaires<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite_crochet">[</span>29<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En revanche, les peuples turcs sont en majorité dans les provinces russes de l'Asie, au <a href="/wiki/Turkestan" title="Turkestan">Turkestan</a> où l'on trouve les <a href="/wiki/Kirghizes" title="Kirghizes">Kirghizes</a> (terme qui à l'époque inclut aussi les <a href="/wiki/Kazakhs" title="Kazakhs">Kazakhs</a>), les <a href="/wiki/Turkm%C3%A8nes" title="Turkmènes">Turkmènes</a> ou les <a href="/wiki/Ouzbeks" title="Ouzbeks">Ouzbeks</a><sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite_crochet">[</span>30<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Classes">Classes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=14" title="Modifier la section : Classes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=14" title="Modifier le code source de la section : Classes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Hiérarchie_sociale"><span id="Hi.C3.A9rarchie_sociale"></span>Hiérarchie sociale</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=15" title="Modifier la section : Hiérarchie sociale" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=15" title="Modifier le code source de la section : Hiérarchie sociale"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Dans la Russie impériale, il n'y avait initialement que quatre grandes classes dont les deux premières s'européaniseront sous l'impulsion successive de <a href="/wiki/Pierre_Ier_le_Grand" title="Pierre Ier le Grand">Pierre <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr> le Grand</a> et <a href="/wiki/Catherine_II" title="Catherine II">Catherine II la Grande</a> ; ce sont : </p> <ul><li>les <a href="/wiki/Boyards" class="mw-redirect" title="Boyards">boyards</a>, <a href="/wiki/Noblesse_russe" title="Noblesse russe">aristocrates</a> qui exercent le métier des armes, pourvoient les offices publics et possèdent la plus grande partie des terres ;</li> <li>les <a href="/wiki/Bourgeoisie" title="Bourgeoisie">bourgeois</a> des villes, mais aussi commerçants et artisans des campagnes ou itinérants, que <a href="/wiki/Catherine_II" title="Catherine II">Catherine II</a> organise en <a href="/wiki/Corporation" title="Corporation">corporations</a> ;</li> <li>les <a href="/wiki/Pope" class="mw-redirect" title="Pope">prêtres</a> et <a href="/wiki/Moines" class="mw-redirect" title="Moines">moines</a> de l'<a href="/wiki/%C3%89glise_orthodoxe_russe" title="Église orthodoxe russe">Église orthodoxe russe</a>, qui assure la cohésion religieuse, et qui pour la plupart se plieront aux réformes de <a href="/wiki/Pierre_Ier_le_Grand" title="Pierre Ier le Grand">Pierre <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr> le Grand</a>, les réfractaires donnant les nombreuses sectes <a href="/wiki/Orthodoxes_vieux-croyants" title="Orthodoxes vieux-croyants">starovères</a> ;</li> <li>les <a href="/wiki/Paysan" title="Paysan">paysans</a>, divisés entre «<i><a href="/w/index.php?title=Odnodvortsy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Odnodvortsy (page inexistante)">odnodvortsy</a></i>» (<a href="/wiki/Alleutier" title="Alleutier">alleutiers</a>), hommes libres possesseurs des terres de leur village et la travaillant eux-mêmes en commun selon le système du « mir »<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite_crochet">[</span>31<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> mais devant le service militaire au <a href="/wiki/Tzar" class="mw-redirect" title="Tzar">Tzar</a><sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite_crochet">[</span>32<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, et <a href="/wiki/Servage" title="Servage">serfs</a> appartenant aux boyards ou aux monastères, exemptés de service militaire mais soumis à de lourdes corvées et assignés à résidence dans leurs villages ; avec le temps et les donations successives des Tzars à leurs fidèles boyards ou aux monastères, le nombre des premiers diminue et celui des seconds augmente au point qu'au <a href="/wiki/XVIIIe_si%C3%A8cle" title="XVIIIe siècle"><abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a> les quatre cinquièmes des paysans sont asservis.</li></ul> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Flag_of_Russia_(1914-1917).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Flag_of_Russia_%281914-1917%29.svg/220px-Flag_of_Russia_%281914-1917%29.svg.png" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Flag_of_Russia_%281914-1917%29.svg/330px-Flag_of_Russia_%281914-1917%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Flag_of_Russia_%281914-1917%29.svg/440px-Flag_of_Russia_%281914-1917%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a><figcaption>Le drapeau national de l'Empire russe à usage privé qui contient le drapeau national de la Russie et l'étendard impérial de l'empereur russe.</figcaption></figure> <p>Si ces classes existent légalement, elles n'ont ni unité ni cohésion interne : rivalités, complots, guerres civiles, révoltes et répressions ne cessent d'ensanglanter l'histoire du pays. On trouve par ailleurs des différences entre les pays nouvellement conquis (qui sont parfois autorisés, du moins pour un temps, à garder leur organisation antérieure) et ceux plus anciennement annexés par la couronne russe. En <a href="/wiki/1914" title="1914">1914</a>, quatre entités gardaient encore leur organisation antérieure à leur conquête : la <a href="/wiki/Royaume_du_Congr%C3%A8s" title="Royaume du Congrès">Pologne russe</a>, la <a href="/wiki/Grand-duch%C3%A9_de_Finlande" title="Grand-duché de Finlande">Finlande</a>, et les deux <a href="/wiki/Khanat" title="Khanat">khanats</a> <a href="/wiki/Ouzbeks" title="Ouzbeks">ouzbeks</a> de <a href="/wiki/Khanat_de_Khiva" title="Khanat de Khiva">Khiva</a> et de <a href="/wiki/Khanat_de_Boukhara" title="Khanat de Boukhara">Boukhara</a>. Il existe aussi des populations hors-classes comme les tribus <a href="/wiki/Nomade" class="mw-redirect" title="Nomade">nomades</a> de chasseurs et d'éleveurs de <a href="/wiki/Renne" class="mw-redirect" title="Renne">rennes</a> de <a href="/wiki/Sib%C3%A9rie" title="Sibérie">Sibérie</a>, ou encore les <a href="/wiki/Roms" title="Roms">Roms</a>, pour certains bateleurs, bûcherons, charrons, chaudronniers, chiffonniers, ferronniers, fossoyeurs, selliers ou tanneurs libres et nomades, pour d'autres serviteurs attachés à tel ou tel boyard, monastère, régiment (<i>Khaladitika Rôma</i>) ou groupe ethnique (<i>Tataritika Rôma</i>) selon des systèmes complexes de servitude personnelle<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite_crochet">[</span>33<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Noblesse">Noblesse</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=16" title="Modifier la section : Noblesse" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=16" title="Modifier le code source de la section : Noblesse"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article connexe : <a href="/wiki/Noblesse_russe" title="Noblesse russe">Noblesse russe</a>.</div></div> <p>La noblesse russe ne ressemble pas à ses équivalents occidentaux. Elle a d'abord la particularité de n'être qu'un instrument du pouvoir central, ensuite, elle a constamment été renouvelée, empêchant ainsi la création d'un esprit de caste entre ses membres. Il y a deux noblesses dans l'Empire russe : la noblesse personnelle et la noblesse héréditaire. La première est créée avec l'arrivée de la bureaucratie occidentale dans les institutions russes. Elle est donnée aux petits employés d'État, qui ne bénéficient pas de plus de privilèges que la classe bourgeoise embryonnaire<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Style_encyclop%C3%A9dique#Clair" title="Wikipédia:Style encyclopédique">[pas clair]</a></sup>. La noblesse héréditaire est au contraire celle de la grande noblesse russe. De <a href="/wiki/Pierre_Ier_le_Grand" title="Pierre Ier le Grand">Pierre le Grand</a> jusqu'à <a href="/wiki/Alexandre_Ier_(empereur_de_Russie)" title="Alexandre Ier (empereur de Russie)">Alexandre <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr></a>, celle-ci est ouverte à tout officier de l'armée ou tout employé civil. Ces modalités augmentent fortement le nombre de nobles, mais créé une noblesse sans éducation. À partir de <a href="/wiki/1822" title="1822">1822</a>, le niveau des grades militaires ou civils requis pour prétendre à la noblesse, augmente progressivement, jusqu'à <a href="/wiki/Alexandre_III_(empereur_de_Russie)" title="Alexandre III (empereur de Russie)">Alexandre III</a> qui supprime l'anoblissement par le grade. La noblesse ne s'acquière désormais plus que par gratification ou comme récompense de mérites particuliers<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite_crochet">[</span>34<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Paysan">Paysan</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=17" title="Modifier la section : Paysan" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=17" title="Modifier le code source de la section : Paysan"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone"><span class="mw-valign-text-top noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Logo_travaux_orange-simple.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/15px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/22px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/29px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 2x" data-file-width="190" data-file-height="219" /></a></span></div><div class="bandeau-cell">Cette section est vide, insuffisamment détaillée ou incomplète. <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:EditPage/Empire_russe" title="Spécial:EditPage/Empire russe">Votre aide</a> est la bienvenue ! <a href="/wiki/Aide:Comment_modifier_une_page" title="Aide:Comment modifier une page">Comment faire ?</a></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Institutions">Institutions</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=18" title="Modifier la section : Institutions" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=18" title="Modifier le code source de la section : Institutions"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Le_monarque">Le monarque</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=19" title="Modifier la section : Le monarque" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=19" title="Modifier le code source de la section : Le monarque"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Liste_des_monarques_de_Russie#Empereurs_de_Russie_(1721-1917)" title="Liste des monarques de Russie">Liste des monarques de Russie#Empereurs de Russie (1721-1917)</a>.</div></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone"><span class="mw-valign-text-top noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Logo_travaux_orange-simple.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/15px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/22px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/29px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 2x" data-file-width="190" data-file-height="219" /></a></span></div><div class="bandeau-cell">Cette section est vide, insuffisamment détaillée ou incomplète. <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:EditPage/Empire_russe" title="Spécial:EditPage/Empire russe">Votre aide</a> est la bienvenue ! <a href="/wiki/Aide:Comment_modifier_une_page" title="Aide:Comment modifier une page">Comment faire ?</a></div></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="L'administration_centrale"><span id="L.27administration_centrale"></span>L'administration centrale</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=20" title="Modifier la section : L'administration centrale" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=20" title="Modifier le code source de la section : L'administration centrale"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Les institutions administratives de la Russie avant l'avènement de <a href="/wiki/Pierre_Ier_le_Grand" title="Pierre Ier le Grand">Pierre <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr> le Grand</a> sont rudimentaires. Elle est dirigée par des <a href="/wiki/Vo%C3%AFvode" title="Voïvode">voïvodes</a>, des sortes d'intendants du tsar qui possèdent tous les pouvoirs civils et militaires. Pierre le Grand souhaite moderniser l'État en s'inspirant de l'Occident et en faisant table rase du passé. Au sommet de l'administration existe deux grands corps d'État : le <a href="/wiki/S%C3%A9nat_dirigeant" title="Sénat dirigeant">Sénat dirigeant</a> et le <a href="/wiki/Conseil_de_l%27empire" class="mw-redirect" title="Conseil de l'empire">Conseil de l'empire</a>. Le premier, le plus ancien, est créé par Pierre le Grand avec comme mission de contrôler l'administration. Au <a href="/wiki/XIXe_si%C3%A8cle" title="XIXe siècle"><abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a>, il perd ses attributions au détriment du second pour ne devenir qu'une sorte de cour de cassation. Les sénateurs reçoivent parfois la mission de réaliser des enquêtes administratives dans les provinces. Le Conseil de l'Empire est créé par <a href="/wiki/Alexandre_Ier_(empereur_de_Russie)" title="Alexandre Ier (empereur de Russie)">Alexandre <abbr class="abbr" title="premier">I<sup>er</sup></abbr></a> avec comme mission de rédiger les lois, d'examiner le budget et de recevoir les comptes rendus des ministres. Néanmoins, il ne donne qu'un avis et la décision suprême reste au tsar qui a la liberté de ne pas tenir compte des conseils. Ses membres sont nommés par l'empereur. Avec le temps, sa mission principale sera d'enregistrer les décrets<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite_crochet">[</span>35<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Les ministres apparaissent en Russie à la même période que le Conseil de l'Empire pour remplacer les collèges, eux-mêmes créés par Pierre le Grand pour succéder aux <a href="/wiki/Prikaze" title="Prikaze">prikazes</a>. Les ministères sont divisés en départements, indépendants les uns des autres. Les ministres sont assistés d'un conseil, qui peut passer des années sans se réunir et d'un ou deux adjoints qui souvent lui succèdent. La peur de voir les ministres monter en puissance et devenir des autocrates dans leur domaine, fait que le souverain confie progressivement les places de ministres à des favoris et des fidèles plutôt qu'aux personnes compétentes. Les ministres se réunissent par moments pour se concerter, mais il n'y a aucun lien, ni aucune cohésion entre les différents ministres. Il existe officiellement un <a href="/w/index.php?title=Comit%C3%A9_des_ministres_(Empire_russe)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Comité des ministres (Empire russe) (page inexistante)">comité des ministres</a>, mais les ministres ne sont pas les seuls à y siéger et on y trouve des personnalités comme le <a href="/w/index.php?title=Contr%C3%B4leur_de_l%27Empire&action=edit&redlink=1" class="new" title="Contrôleur de l'Empire (page inexistante)">Contrôleur de l'Empire</a>, le <a href="/w/index.php?title=Procureur_du_Saint-Synode&action=edit&redlink=1" class="new" title="Procureur du Saint-Synode (page inexistante)">procureur du Saint-Synode</a>, des chefs de la <a href="/w/index.php?title=Chancellerie_(Empire_russe)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chancellerie (Empire russe) (page inexistante)">chancellerie</a>, les présidents de sections du Conseil de l'Empire et même le directeur des <a href="/wiki/Haras" title="Haras">haras</a>. Le président lui-même, n'est pas ministre et est nommé par l'empereur. Les ministres sont en fait cantonnés dans un rôle de secrétaire de l'empereur et dont la mission principale est de présenter des rapports au monarque<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite_crochet">[</span>36<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="L'administration_locale"><span id="L.27administration_locale"></span>L'administration locale</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=21" title="Modifier la section : L'administration locale" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=21" title="Modifier le code source de la section : L'administration locale"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>En deçà des représentants du pouvoir impérial il y avait localement plusieurs types de représentation électorales ayant un pouvoir local : </p> <ul><li>l'assemblée des paysans en Mir. Elle n'a d'abord qu'un rôle économique, qui se dédouble après 1861 d'un rôle administratif très important. Le mir est un système villageois semblable aux <a href="/wiki/Landsgemeinde" title="Landsgemeinde">landsgemeinde</a> suisses<sup id="cite_ref-Lempire_p24_39-0" class="reference"><a href="#cite_note-Lempire_p24-39"><span class="cite_crochet">[</span>37<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Chaque famille envoie un délégué, généralement le chef de famille, à l'Assemblée<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite_crochet">[</span>38<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Celle-ci se réunit librement en public pour débattre des problèmes et élire les fonctionnaires<sup id="cite_ref-Lempire_p25_41-0" class="reference"><a href="#cite_note-Lempire_p25-41"><span class="cite_crochet">[</span>39<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. On y décide également du partage des terres ;</li> <li>l'assemblée de <a href="/wiki/Volost" title="Volost">Volost</a>. C'est un système de <a href="/wiki/D%C3%A9mocratie_repr%C3%A9sentative" title="Démocratie représentative">démocratie représentative</a>. Elle comprend tous les fonctionnaires élus d'un bailliage, ainsi que les délégués choisis par les villageois<sup id="cite_ref-Lempire_p25_41-1" class="reference"><a href="#cite_note-Lempire_p25-41"><span class="cite_crochet">[</span>39<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. L'assemblée doit compter au minimum un représentant par <a href="/wiki/Hameau" title="Hameau">hameau</a>. Parmi ses tâches, elle doit élire les fonctionnaires supérieurs, désigner les représentants de la paysannerie aux assemblées de district (où se réunissent des membres de toutes les classes)<sup id="cite_ref-Lempire_p25_41-2" class="reference"><a href="#cite_note-Lempire_p25-41"><span class="cite_crochet">[</span>39<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Elle a également le pouvoir de prendre des décisions sur l'entreprise de travaux utiles à toutes les communautés représentées, comme la construction de chemins ou d'écoles. Pour les financer, l'assemblée a le droit de voter des <a href="/wiki/Imp%C3%B4t_local" title="Impôt local">taxes locales</a><sup id="cite_ref-Lempire_p25_41-3" class="reference"><a href="#cite_note-Lempire_p25-41"><span class="cite_crochet">[</span>39<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> ;</li> <li>les zemstvos parmi 34 gouvernements de Russie ;</li> <li>les doumas municipales.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Les_États_provinciaux"><span id="Les_.C3.89tats_provinciaux"></span>Les États provinciaux</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=22" title="Modifier la section : Les États provinciaux" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=22" title="Modifier le code source de la section : Les États provinciaux"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone"><span class="mw-valign-text-top noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Logo_travaux_orange-simple.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/15px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/22px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/29px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 2x" data-file-width="190" data-file-height="219" /></a></span></div><div class="bandeau-cell">Cette section est vide, insuffisamment détaillée ou incomplète. <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:EditPage/Empire_russe" title="Spécial:EditPage/Empire russe">Votre aide</a> est la bienvenue ! <a href="/wiki/Aide:Comment_modifier_une_page" title="Aide:Comment modifier une page">Comment faire ?</a></div></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Les_assemblées_municipales"><span id="Les_assembl.C3.A9es_municipales"></span>Les assemblées municipales</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=23" title="Modifier la section : Les assemblées municipales" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=23" title="Modifier le code source de la section : Les assemblées municipales"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Municipal_Album_1.001_City_Duma.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Municipal_Album_1.001_City_Duma.jpg/231px-Municipal_Album_1.001_City_Duma.jpg" decoding="async" width="231" height="161" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Municipal_Album_1.001_City_Duma.jpg/347px-Municipal_Album_1.001_City_Duma.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Municipal_Album_1.001_City_Duma.jpg/462px-Municipal_Album_1.001_City_Duma.jpg 2x" data-file-width="4325" data-file-height="3020" /></a><figcaption>La douma municipale de Moscou.</figcaption></figure> <p>Depuis 1870 les parties européennes de la Russie avaient des institutions semblables aux zemstvos, elles reposaient sur un système censitaire. Le rôle était hiérarchisé en fonction de la somme payée puis divisé en trois collèges de taille inégales qui élisaient un maire et un conseil municipal. Celui-ci dépendait du gouverneur ; le système fut étendu à des villes sibériennes en 1894 et d'autre au Caucase en 1895. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="La_commune_rurale">La commune rurale</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=24" title="Modifier la section : La commune rurale" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=24" title="Modifier le code source de la section : La commune rurale"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone"><span class="mw-valign-text-top noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Logo_travaux_orange-simple.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/15px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/22px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/29px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 2x" data-file-width="190" data-file-height="219" /></a></span></div><div class="bandeau-cell">Cette section est vide, insuffisamment détaillée ou incomplète. <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:EditPage/Empire_russe" title="Spécial:EditPage/Empire russe">Votre aide</a> est la bienvenue ! <a href="/wiki/Aide:Comment_modifier_une_page" title="Aide:Comment modifier une page">Comment faire ?</a></div></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Le_système_judiciaire"><span id="Le_syst.C3.A8me_judiciaire"></span>Le système judiciaire</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=25" title="Modifier la section : Le système judiciaire" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=25" title="Modifier le code source de la section : Le système judiciaire"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le système judiciaire fut beaucoup modifié par les réformes de <a href="/wiki/Catherine_II_de_Russie" class="mw-redirect" title="Catherine II de Russie">Catherine II</a> en 1775<sup id="cite_ref-PrLib_42-0" class="reference"><a href="#cite_note-PrLib-42"><span class="cite_crochet">[</span>40<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Chaque classe élisait et était jugée par ses propres autorités judiciaires, ses propres <a href="/wiki/Magistrat" title="Magistrat">magistrats</a><sup id="cite_ref-PrLib_42-1" class="reference"><a href="#cite_note-PrLib-42"><span class="cite_crochet">[</span>40<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> (à l'exception des tribunaux inférieurs, nommés par les gouverneurs). Ainsi, les <a href="/wiki/Propri%C3%A9t%C3%A9_fonci%C3%A8re" title="Propriété foncière">propriétaires terriens</a> étaient jugés par les tribunaux supérieurs « zemstvo » dans les gouvernements, et par les tribunaux de districts dans les districts. Les paysans d'État étaient jugés par les tribunaux supérieurs « rasprava » dans les gouvernements et par les tribunaux inférieurs dans les districts<sup id="cite_ref-PrLib_42-2" class="reference"><a href="#cite_note-PrLib-42"><span class="cite_crochet">[</span>40<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. La réforme de 1775 institua un nouveau tribunal, appelé le « sovetsny », dont le but était de réconcilier pacifiquement les parties en litige<sup id="cite_ref-PrLib_42-3" class="reference"><a href="#cite_note-PrLib-42"><span class="cite_crochet">[</span>40<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p><a href="/wiki/Alexandre_II_de_Russie" class="mw-redirect" title="Alexandre II de Russie">Alexandre II</a> modifia à nouveau le système judiciaire au <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle en s'inspirant des modèles anglais et français existants. Il introduisit notamment l'indépendance complète des tribunaux, la séparation des fonctions judiciaires et administratives, la publicité des procès et l'introduction d'un système de <a href="/wiki/Jury" title="Jury">jury</a>. </p><p>La nouvelle organisation judiciaire règle aussi les rapports entre le droit écrit et le <a href="/wiki/Droit_coutumier" class="mw-redirect" title="Droit coutumier">droit coutumier</a> devant les tribunaux. Les juges doivent tenir compte des coutumes mais en cas de conflit entre le droit écrit et le droit coutumier, c'est normalement la loi écrite qui prime<sup id="cite_ref-Lempire_p299_43-0" class="reference"><a href="#cite_note-Lempire_p299-43"><span class="cite_crochet">[</span>41<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. En revanche, l'application du droit coutumier est autorisée en cas d'absence d'une loi écrite, dans les affaires où la valeur litigieuse est peu importante, et dans certains domaines spécifiques (<a href="/wiki/H%C3%A9ritage_(droit)" title="Héritage (droit)">héritages</a>, ordre de succession)<sup id="cite_ref-Lempire_p299_43-1" class="reference"><a href="#cite_note-Lempire_p299-43"><span class="cite_crochet">[</span>41<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>Institué en 1711, le Sénat était la <a href="/wiki/Cour_supr%C3%AAme_de_Russie" class="mw-redirect" title="Cour suprême de Russie">Cour suprême</a> de l'Empire<sup id="cite_ref-LettER_44-0" class="reference"><a href="#cite_note-LettER-44"><span class="cite_crochet">[</span>42<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. Il était constitué de neuf départements<sup id="cite_ref-LettERi_45-0" class="reference"><a href="#cite_note-LettERi-45"><span class="cite_crochet">[</span>43<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>, chacun ayant compétence dans un domaine déterminé. Le Sénat devait notamment : </p> <ul><li>Surveiller l'exécution des lois (et il pouvait pour cela demander des comptes de leur gestion à tous les fonctionnaires de l'État, y compris aux ministres)<sup id="cite_ref-LettER_44-1" class="reference"><a href="#cite_note-LettER-44"><span class="cite_crochet">[</span>42<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> ;</li> <li>Faire des rapports à l'Empereur en cas de torts ou de négligence créés par les agents d'application de la loi, et rendre des jugements en la matière, si nécessaire<sup id="cite_ref-LettER_44-2" class="reference"><a href="#cite_note-LettER-44"><span class="cite_crochet">[</span>42<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> ;</li> <li>Juger en appel, en dernier ressort, toutes les affaires civiles et criminelles (en tant que haute cour de justice)<sup id="cite_ref-LettERi_45-1" class="reference"><a href="#cite_note-LettERi-45"><span class="cite_crochet">[</span>43<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> ;</li> <li>Contrôler les arrêts des cours inférieures<sup id="cite_ref-LettERi_45-2" class="reference"><a href="#cite_note-LettERi-45"><span class="cite_crochet">[</span>43<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Territoires">Territoires</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=26" title="Modifier la section : Territoires" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=26" title="Modifier le code source de la section : Territoires"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Subdivisions_of_the_Russian_Empire_in_1914.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Subdivisions_of_the_Russian_Empire_in_1914.svg/231px-Subdivisions_of_the_Russian_Empire_in_1914.svg.png" decoding="async" width="231" height="136" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Subdivisions_of_the_Russian_Empire_in_1914.svg/347px-Subdivisions_of_the_Russian_Empire_in_1914.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Subdivisions_of_the_Russian_Empire_in_1914.svg/462px-Subdivisions_of_the_Russian_Empire_in_1914.svg.png 2x" data-file-width="581" data-file-height="343" /></a><figcaption><a href="/wiki/Divisions_administratives_de_l%27Empire_russe_en_1914" title="Divisions administratives de l'Empire russe en 1914">Divisions administratives de l'Empire russe en 1914</a>.</figcaption></figure> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé : <a href="/wiki/Divisions_administratives_de_l%27Empire_russe_en_1914" title="Divisions administratives de l'Empire russe en 1914">Divisions administratives de l'Empire russe en 1914</a>.</div></div> <p>La Russie était divisée en : </p> <ul><li>81 gouvernements. Ils auront jusqu'au <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle une large autonomie<sup id="cite_ref-Lexpr_46-0" class="reference"><a href="#cite_note-Lexpr-46"><span class="cite_crochet">[</span>44<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> ;</li> <li>20 <a href="/wiki/Oblast" title="Oblast">oblasts</a>, qui sont en général les régions les plus proches mais aussi les régions où vivent les cosaques, pour celle du Don la dépendance se faisait directement à travers le ministre de la Guerre ;</li> <li>un <a href="/wiki/Okroug" title="Okroug">okroug</a>, <a href="/wiki/Sakhaline" title="Sakhaline">Sakhaline</a>.</li></ul> <p>Il y avait aussi les États vassaux et les protectorats comme l'<a href="/wiki/%C3%89mirat_de_Boukhara" class="mw-redirect" title="Émirat de Boukhara">émirat de Boukhara</a> et les khanats de <a href="/wiki/Kokand" title="Kokand">Kokand</a>, <a href="/wiki/Khiva" title="Khiva">Khiva</a> et <a href="/wiki/Touva" title="Touva">Touva</a>. Certaines grandes villes avaient des pouvoirs spéciaux, certaines avaient leurs gouverneurs généraux à partir de 1906 comme à Varsovie, <a href="/wiki/Vilnius" title="Vilnius">Vilnius</a>, Kiev, Moscou, ou Riga, mais aussi en Finlande. D'autres villes avaient de plus leur système administratif propre et les chefs de la police avaient les prérogatives de gouverneurs (Saint-Pétersbourg, Moscou, <a href="/wiki/Odessa" title="Odessa">Odessa</a>, Sébastopol, Rostov). </p><p>Les gouverneurs généraux avaient des pouvoirs étendus qui allaient, en plus du civil, jusqu'au commandement des troupes stationnées sur le territoire. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Communautés_de_village"><span id="Communaut.C3.A9s_de_village"></span>Communautés de village</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=27" title="Modifier la section : Communautés de village" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=27" title="Modifier le code source de la section : Communautés de village"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone"><span class="mw-valign-text-top noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Logo_travaux_orange-simple.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/15px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/22px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/29px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 2x" data-file-width="190" data-file-height="219" /></a></span></div><div class="bandeau-cell">Cette section est vide, insuffisamment détaillée ou incomplète. <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:EditPage/Empire_russe" title="Spécial:EditPage/Empire russe">Votre aide</a> est la bienvenue ! <a href="/wiki/Aide:Comment_modifier_une_page" title="Aide:Comment modifier une page">Comment faire ?</a></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Démographie"><span id="D.C3.A9mographie"></span>Démographie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=28" title="Modifier la section : Démographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=28" title="Modifier le code source de la section : Démographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Démographie_en_1897_et_peuples_de_l'Empire"><span id="D.C3.A9mographie_en_1897_et_peuples_de_l.27Empire"></span>Démographie en 1897 et peuples de l'Empire</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=29" title="Modifier la section : Démographie en 1897 et peuples de l'Empire" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=29" title="Modifier le code source de la section : Démographie en 1897 et peuples de l'Empire"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article connexe : <a href="/wiki/Recensement_de_l%27Empire_russe_(1897)" class="mw-redirect" title="Recensement de l'Empire russe (1897)">Recensement de l'Empire russe (1897)</a>.</div></div> <p>D'après le recensement de 1897, la population totale répartie selon les langues parlées était de 122 666 000 habitants. L'Empire russe était au <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, l'État le plus peuplé du <a href="/wiki/Monde_occidental" class="mw-redirect" title="Monde occidental">monde occidental</a>, devant les <a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a> et l'<a href="/wiki/Allemagne" title="Allemagne">Allemagne</a>. D'après les chiffres du <a href="/wiki/Recensement_de_l%27Empire_russe_de_1897" title="Recensement de l'Empire russe de 1897">recensement de 1897</a> concernant les nationalités de l'Empire, la population se montait à 122 666 000 habitants dont<sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite_crochet">[</span>45<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> : </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Russia_ethnic.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Russia_ethnic.JPG/220px-Russia_ethnic.JPG" decoding="async" width="220" height="271" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Russia_ethnic.JPG/330px-Russia_ethnic.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Russia_ethnic.JPG/440px-Russia_ethnic.JPG 2x" data-file-width="1017" data-file-height="1253" /></a><figcaption>Carte ethnique de la Russie européenne avant la Première Guerre mondiale.</figcaption></figure> <table class="wikitable" style="text-align:right"> <tbody><tr> <th scope="col">Nationalités </th> <th scope="col">% </th></tr> <tr> <th scope="row"><a href="/wiki/Russes" title="Russes">Russes</a> </th> <td>44,32 </td></tr> <tr> <th scope="row"><a href="/wiki/Ukrainiens" title="Ukrainiens">Ukrainiens</a> </th> <td>17,81 </td></tr> <tr> <th scope="row"><a href="/wiki/Peuples_turcs" class="mw-redirect" title="Peuples turcs">Peuples turcophones</a> </th> <td>10,82 </td></tr> <tr> <th scope="row"><a href="/wiki/Polonais" title="Polonais">Polonais</a> </th> <td>6,71 </td></tr> <tr> <th scope="row"><a href="/wiki/Juifs" title="Juifs">Juifs</a> </th> <td>4,03 </td></tr> <tr> <th scope="row"><a href="/wiki/Finnois" title="Finnois">Finnois</a> </th> <td>2,78 </td></tr> <tr> <th scope="row"><a href="/wiki/Lituaniens" title="Lituaniens">Lituaniens</a> et <a href="/wiki/Lettons" title="Lettons">Lettons</a> </th> <td>2,46 </td></tr> <tr> <th scope="row"><a href="/wiki/Allemands" title="Allemands">Allemands</a><sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite_crochet">[</span>Note 3<span class="cite_crochet">]</span></a></sup> </th> <td>1,46 </td></tr> <tr> <th scope="row"><a href="/wiki/Peuples_du_Caucase" title="Peuples du Caucase">Montagnards du Caucase</a> </th> <td>1,34 </td></tr> <tr> <th scope="row"><a href="/wiki/G%C3%A9orgiens" title="Géorgiens">Géorgiens</a> </th> <td>1,07 </td></tr> <tr> <th scope="row"><a href="/wiki/Arm%C3%A9niens" title="Arméniens">Arméniens</a> </th> <td>0,93 </td></tr> <tr> <th scope="row"><a href="/wiki/Peuples_iraniens" title="Peuples iraniens">Iraniens</a> </th> <td>0,62 </td></tr> <tr> <th scope="row"><a href="/wiki/Mongols" title="Mongols">Mongols</a> </th> <td>0,28 </td></tr> <tr> <th scope="row">Divers </th> <td>0,73 </td></tr></tbody></table> <p>Multi-ethnique, l'Empire comprend des centaines de langues et de religions différentes, et intègre les différents peuples en son sein au fil de son expansion, ce qui fait qu'il est une union de peuples et non un <a href="/wiki/%C3%89tat-nation" title="État-nation">État-nation</a><sup id="cite_ref-Lexpr_46-1" class="reference"><a href="#cite_note-Lexpr-46"><span class="cite_crochet">[</span>44<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Démographie_en_1913"><span id="D.C3.A9mographie_en_1913"></span>Démographie en 1913</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=30" title="Modifier la section : Démographie en 1913" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=30" title="Modifier le code source de la section : Démographie en 1913"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La population augmente rapidement durant cette période et elle est estimée à 175 millions en <a href="/wiki/1914" title="1914">1914</a>. </p><p>Le <a href="/wiki/Taux_de_natalit%C3%A9" title="Taux de natalité">taux de natalité</a> est alors de 45,5 <abbr class="abbr" title="pour mille">‰</abbr> et le <a href="/wiki/Taux_de_mortalit%C3%A9" title="Taux de mortalité">taux de mortalité</a> de 29,4 <abbr class="abbr" title="pour mille">‰</abbr>. </p><p>La <a href="/wiki/Population_urbaine" title="Population urbaine">population urbaine</a> a augmenté de 70 % entre 1897 et 1913 et représente alors 18 % de la population totale. </p><p>Moscou et Saint-Pétersbourg ont 2 millions d'habitants, <a href="/wiki/Kiev" title="Kiev">Kiev</a> a 500 000 habitants, <a href="/wiki/Kharkiv" title="Kharkiv">Kharkov</a> et <a href="/wiki/Bakou" title="Bakou">Bakou</a> 300 000 et une vingtaine de villes dépassent les 100 000 habitants. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Économie"><span id=".C3.89conomie"></span>Économie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=31" title="Modifier la section : Économie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=31" title="Modifier le code source de la section : Économie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés : <a href="/wiki/%C3%89conomie_de_la_Russie" title="Économie de la Russie">économie de la Russie</a> et <a href="/wiki/Histoire_du_transport_ferroviaire_en_Russie" title="Histoire du transport ferroviaire en Russie">histoire du transport ferroviaire en Russie</a>.</div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:100_roubles_%C3%A9dit%C3%A9s_durant_le_r%C3%A9gime_tzariste,_1910.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/100_roubles_%C3%A9dit%C3%A9s_durant_le_r%C3%A9gime_tzariste%2C_1910.jpg/220px-100_roubles_%C3%A9dit%C3%A9s_durant_le_r%C3%A9gime_tzariste%2C_1910.jpg" decoding="async" width="220" height="104" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/100_roubles_%C3%A9dit%C3%A9s_durant_le_r%C3%A9gime_tzariste%2C_1910.jpg/330px-100_roubles_%C3%A9dit%C3%A9s_durant_le_r%C3%A9gime_tzariste%2C_1910.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/100_roubles_%C3%A9dit%C3%A9s_durant_le_r%C3%A9gime_tzariste%2C_1910.jpg/440px-100_roubles_%C3%A9dit%C3%A9s_durant_le_r%C3%A9gime_tzariste%2C_1910.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="569" /></a><figcaption>Billet de 100 <a href="/wiki/Rouble_imp%C3%A9rial_russe" title="Rouble impérial russe">roubles</a> imprimé en 1910).</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Konstantin_Apollonowitsch_Sawizkij_001.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Konstantin_Apollonowitsch_Sawizkij_001.jpg/220px-Konstantin_Apollonowitsch_Sawizkij_001.jpg" decoding="async" width="220" height="129" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Konstantin_Apollonowitsch_Sawizkij_001.jpg/330px-Konstantin_Apollonowitsch_Sawizkij_001.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Konstantin_Apollonowitsch_Sawizkij_001.jpg/440px-Konstantin_Apollonowitsch_Sawizkij_001.jpg 2x" data-file-width="1134" data-file-height="663" /></a><figcaption><i><a href="/wiki/Travaux_de_r%C3%A9paration_sur_une_ligne_de_chemin_de_fer" title="Travaux de réparation sur une ligne de chemin de fer">Travaux de réparation sur une ligne de chemin de fer</a></i>, peinture de <a href="/wiki/Konstantin_Savitsky" class="mw-redirect" title="Konstantin Savitsky">Konstantin Savitsky</a> exécutée en <a href="/wiki/1874" title="1874">1874</a>.</figcaption></figure> <p>Du fait de réformes tardives (le <a href="/wiki/Servage" title="Servage">servage</a> n'est <a href="/wiki/Abolition_du_servage_de_1861" title="Abolition du servage de 1861">aboli</a> qu'en 1861), la <a href="/wiki/R%C3%A9volution_industrielle" title="Révolution industrielle">révolution industrielle</a> démarre tardivement en Russie. Son développement économique est toutefois été relativement rapide à partir des <a href="/wiki/Ann%C3%A9es_1880" title="Années 1880">années 1880</a>. Ainsi, en <a href="/wiki/1913" title="1913">1913</a>, l'Empire russe est déjà la troisième économie mondiale, après les <a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a> et l'<a href="/wiki/Empire_allemand" title="Empire allemand">Empire allemand</a>. S'agissant du <a href="/wiki/Liste_historique_des_r%C3%A9gions_et_pays_par_PIB_(PPA)#1913" class="mw-redirect" title="Liste historique des régions et pays par PIB (PPA)">PIB à parité de pouvoir d'achat</a>, elle est à égalité avec ce dernier avec, en <a href="/wiki/1913" title="1913">1913</a>, un PIB (PPA) de 237 milliards de <a href="/wiki/Dollar_Geary-Khamis" class="mw-redirect" title="Dollar Geary-Khamis">dollars internationaux</a> soit 8,8 % du PIB mondial pour l'Allemagne et 232 milliards de dollars internationaux soit 8,6 % pour la <a href="/wiki/Russie" title="Russie">Russie</a>. Elle vient également recouvrer son indépendance financière à l’égard de l’<a href="/wiki/Europe" title="Europe">Europe</a> de l’Ouest : en 1914, le capital russe contrôle 51 % de l’économie nationale contre 35 % en 1905. </p><p>Le gouvernement tire les capitaux nécessaires au développement de l'impôt qui frappe essentiellement les paysans. </p><p>Le capital français entre dans 80 % des <a href="/wiki/Emprunt_russe" title="Emprunt russe">emprunts d'États à l'étranger</a>, et dans plus de 30 % des investissements privés. </p><p>Pour la décennie des <a href="/wiki/Ann%C3%A9es_1890" title="Années 1890">années 1890</a>, <a href="/wiki/Richard_Pipes" title="Richard Pipes">Richard Pipes</a> rapporte que <span class="citation">« la productivité industrielle russe s’est accrue de 126 %, le double du taux de croissance allemand et le triple de celui des États-Unis »</span><sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite_crochet">[</span>46<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>La production de minerai de <a href="/wiki/Fer" title="Fer">fer</a> est multipliée par cinq entre 1890 et 1913 (9,2 millions de tonnes en 1913), celle de <a href="/wiki/Charbon" title="Charbon">charbon</a> par huit (29,1 millions de tonnes en 1913), celle d'<a href="/wiki/Acier" title="Acier">acier</a> par cinq (4,2 millions de tonnes en 1913). </p><p>La densité du <a href="/wiki/R%C3%A9seau_ferr%C3%A9" class="mw-redirect" title="Réseau ferré">réseau ferré</a> double entre 1892 et 1903, le <a href="/wiki/Transsib%C3%A9rien" title="Transsibérien">Transsibérien</a> construit à cette époque étant l'exemple le plus fameux de ce développement. On compte 18 000 <abbr class="abbr" title="locomotives"><a href="/wiki/Locomotive" title="Locomotive">locomotives</a></abbr> en <a href="/wiki/1913" title="1913">1913</a> transportant dix millions de tonnes de marchandises par an. Les pertes provoquées par la guerre font qu'en janvier 1918, on ne compte plus que sept à huit mille locomotives pour un transport de trois millions de tonnes de marchandises. </p><p>Au début du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle, à la suite des réformes du ministre des Finances <a href="/wiki/Serge_Witte" title="Serge Witte">Serge Witte</a>, la quantité de <a href="/wiki/Monnaie_fiduciaire" title="Monnaie fiduciaire">monnaie fiduciaire</a> en circulation dans l'Empire est équivalente au montant des réserves en <a href="/wiki/Or" title="Or">or</a>, ce qui fait que l'<a href="/wiki/Inflation" title="Inflation">inflation</a> est très faible et que le <a href="/wiki/Rouble_imp%C3%A9rial_russe" title="Rouble impérial russe">rouble</a> devient l'une des monnaies les plus prisées à l'échelle mondiale<sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite_crochet">[</span>47<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p><p>La <a href="/wiki/Classe_ouvri%C3%A8re" title="Classe ouvrière">classe ouvrière</a>, qui compte trois millions de personnes à temps plein en 1917 et trois millions de saisonniers, baisse à 1,5 million en 1920 à la suite de la <a href="/wiki/Guerre_civile_russe" title="Guerre civile russe">guerre civile russe</a><sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite_crochet">[</span>48<span class="cite_crochet">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Emblèmes"><span id="Embl.C3.A8mes"></span>Emblèmes</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=32" title="Modifier la section : Emblèmes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=32" title="Modifier le code source de la section : Emblèmes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Blason">Blason</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=33" title="Modifier la section : Blason" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=33" title="Modifier le code source de la section : Blason"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table style="border-spacing:4px; margin:1em -4px 3px;"> <tbody><tr> <td style="border:none; text-align:center; vertical-align:middle;"> <div style="width:150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Lesser_coat_of_arms_of_the_Russian_Empire.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Lesser_coat_of_arms_of_the_Russian_Empire.svg/100px-Lesser_coat_of_arms_of_the_Russian_Empire.svg.png" decoding="async" width="100" height="121" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Lesser_coat_of_arms_of_the_Russian_Empire.svg/150px-Lesser_coat_of_arms_of_the_Russian_Empire.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Lesser_coat_of_arms_of_the_Russian_Empire.svg/200px-Lesser_coat_of_arms_of_the_Russian_Empire.svg.png 2x" data-file-width="470" data-file-height="568" /></a></span></div> </td> <td style="width:100%; border:none; vertical-align:middle; padding:8px;"><div> <p><a href="/wiki/Blasonnement" title="Blasonnement">Blasonnement</a> :<br /><br /> Le <a href="/wiki/H%C3%A9raldique" title="Héraldique">blason</a> de la Russie était l'<a href="/wiki/Aigle_(h%C3%A9raldique)" title="Aigle (héraldique)">aigle</a> bicéphale chargé en son cœur de l'<a href="/wiki/H%C3%A9raldique" title="Héraldique">écusson</a> de la Moscovie, <a href="/wiki/Georges_de_Lydda" title="Georges de Lydda">saint Georges</a> terrassant le <a href="/wiki/Dragon_(mythologie)" class="mw-redirect" title="Dragon (mythologie)">dragon</a>. </p> </div> </td></tr></tbody></table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:%D0%91%D0%BE%D0%B6%D0%B5,_%D0%A6%D0%B0%D1%80%D1%8F_%D1%85%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8_(Anthem_of_Russian_Empire).png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/%D0%91%D0%BE%D0%B6%D0%B5%2C_%D0%A6%D0%B0%D1%80%D1%8F_%D1%85%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8_%28Anthem_of_Russian_Empire%29.png/170px-%D0%91%D0%BE%D0%B6%D0%B5%2C_%D0%A6%D0%B0%D1%80%D1%8F_%D1%85%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8_%28Anthem_of_Russian_Empire%29.png" decoding="async" width="170" height="287" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/%D0%91%D0%BE%D0%B6%D0%B5%2C_%D0%A6%D0%B0%D1%80%D1%8F_%D1%85%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8_%28Anthem_of_Russian_Empire%29.png/255px-%D0%91%D0%BE%D0%B6%D0%B5%2C_%D0%A6%D0%B0%D1%80%D1%8F_%D1%85%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8_%28Anthem_of_Russian_Empire%29.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/%D0%91%D0%BE%D0%B6%D0%B5%2C_%D0%A6%D0%B0%D1%80%D1%8F_%D1%85%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8_%28Anthem_of_Russian_Empire%29.png/340px-%D0%91%D0%BE%D0%B6%D0%B5%2C_%D0%A6%D0%B0%D1%80%D1%8F_%D1%85%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8_%28Anthem_of_Russian_Empire%29.png 2x" data-file-width="712" data-file-height="1200" /></a><figcaption><i>Boje, Tsaria khrani!</i></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Drapeaux">Drapeaux</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=34" title="Modifier la section : Drapeaux" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=34" title="Modifier le code source de la section : Drapeaux"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article connexe : <a href="/wiki/Drapeau_de_la_Russie" title="Drapeau de la Russie">Drapeau de la Russie</a>.</div></div> <p>Symboliquement les trois bandes sont interprétées comme le tsar (blanc), le ciel (bleu) et le peuple (rouge). Le drapeau de l'actuelle <a href="/wiki/F%C3%A9d%C3%A9ration_de_Russie" class="mw-redirect" title="Fédération de Russie">fédération de Russie</a> reprend celui de l'Empire russe. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Hymnes">Hymnes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=35" title="Modifier la section : Hymnes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=35" title="Modifier le code source de la section : Hymnes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Son hymne national, de 1833 à 1917, était « Dieu, garde le tsar » (en russe : Боже, Царя храни, <i>Boje, Tsaria khrani</i>). Les paroles sont de Vassily Joukovsky, la musique d'Alexeï Lvov. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Symboles_du_pouvoir">Symboles du pouvoir</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=36" title="Modifier la section : Symboles du pouvoir" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=36" title="Modifier le code source de la section : Symboles du pouvoir"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone"><span class="mw-valign-text-top noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Logo_travaux_orange-simple.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/15px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png" decoding="async" width="15" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/22px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Logo_travaux_orange-simple.svg/29px-Logo_travaux_orange-simple.svg.png 2x" data-file-width="190" data-file-height="219" /></a></span></div><div class="bandeau-cell">Cette section est vide, insuffisamment détaillée ou incomplète. <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:EditPage/Empire_russe" title="Spécial:EditPage/Empire russe">Votre aide</a> est la bienvenue ! <a href="/wiki/Aide:Comment_modifier_une_page" title="Aide:Comment modifier une page">Comment faire ?</a></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=37" title="Modifier la section : Notes et références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=37" title="Modifier le code source de la section : Notes et références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Notes">Notes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=38" title="Modifier la section : Notes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=38" title="Modifier le code source de la section : Notes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small decimal" style=""><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a> </span><span class="reference-text">Littéralement « personne de la cour » (<i>dvor</i> = <i>Hof</i> en allemand), ce qui accentue le rôle de service de cet ordre.</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a> </span><span class="reference-text">Un premier épanouissement avait déjà eu lieu au <abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle.</span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a> </span><span class="reference-text">Il existait plusieurs populations d'origine allemande en Russie : les <a href="/wiki/Germano-Baltes" title="Germano-Baltes">Germano-Baltes</a>, les <a href="/wiki/Allemands_de_la_Volga" title="Allemands de la Volga">Allemands de la Volga</a>, les <a href="/wiki/Allemands_de_Bessarabie" title="Allemands de Bessarabie">Allemands de Bessarabie</a>, etc.</span> </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Références"><span id="R.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Références</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=39" title="Modifier la section : Références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=39" title="Modifier le code source de la section : Références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small decimal" style=""><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : russe">(ru)</abbr> « <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97.php"><cite style="font-style:normal;" lang="ru">Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей.</cite></a> », sur <span class="italique">demoscope.ru</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-01-11" data-sort-value="2020-01-11">11 janvier 2020</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Ferro1995"><span class="ouvrage" id="Marc_Ferro1995">Marc Ferro, « <cite style="font-style:normal">L'empire tsariste revisité</cite> », <i><a href="/wiki/Le_Monde_diplomatique" title="Le Monde diplomatique">Le Monde diplomatique</a></i>,‎ <time class="nowrap" datetime="1995-05-01" data-sort-value="1995-05-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> mai 1995</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.monde-diplomatique.fr/1995/05/FERRO/1490">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-09-23" data-sort-value="2020-09-23">23 septembre 2020</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=L%27empire+tsariste+revisit%C3%A9&rft.jtitle=Le+Monde+diplomatique&rft.aulast=Ferro&rft.aufirst=Marc&rft.date=1995-05-01&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AEmpire+russe"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Nivat2010"><span class="ouvrage" id="Georges_Nivat2010">Georges Nivat, « <cite style="font-style:normal">La mémoire russe en pièces</cite> », <i><a href="/wiki/Le_Temps_(quotidien_suisse)" title="Le Temps (quotidien suisse)">Le Temps</a></i>,‎ <time class="nowrap" datetime="2010-12-20" data-sort-value="2010-12-20">20 décembre 2010</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.letemps.ch/Page/Uuid/3c25308a-0c82-11e0-9b80-98013c3c3e9c/La_m%C3%A9moire_russe_en_pi%C3%A8ces#.Ubbr6PkvlsV">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-09-23" data-sort-value="2020-09-23">23 septembre 2020</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=La+m%C3%A9moire+russe+en+pi%C3%A8ces&rft.jtitle=Le+Temps&rft.aulast=Nivat&rft.aufirst=Georges&rft.date=2010-12-20&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AEmpire+russe"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#hr"><i>Histoire de la Russie</i> (Riasanovsky)</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 33-38.</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#hr"><i>Histoire de la Russie et de son Empire</i></a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 51-62.</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#hr"><i>Histoire de la Russie et de son Empire</i></a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 67.</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#hdr"><i>Histoire de la Russie</i> (Welter)</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 59-62.</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#hdr"><i>Histoire de la Russie</i> (Welter)</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 73-80.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#hr"><i>Histoire de la Russie et de son Empire</i></a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 129-149.</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#hr"><i>Histoire de la Russie et de son Empire</i></a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 162-175.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#hr"><i>Histoire de la Russie</i> (Riasanovsky)</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 115-122.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Jobst,_Jan_Kusber,_Francine_Dominique_Liechtenhan_[et_al.]2023"><span class="ouvrage" id="Kerstin_S._Jobst,_Jan_Kusber,_Francine_Dominique_Liechtenhan_[et_al.]2023">Kerstin S. Jobst, Jan Kusber, Francine Dominique Liechtenhan [et al.], <cite class="italique">L'Empire de Catherine la Grande : nouvelles approches</cite>, Paris, SPM, <time>2023</time>, 436 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-37999-028-1" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-37999-028-1"><span class="nowrap">978-2-37999-028-1</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=L%27Empire+de+Catherine+la+Grande+%3A+nouvelles+approches&rft.place=Paris&rft.pub=SPM&rft.aulast=Jobst%2C+Jan+Kusber%2C+Francine+Dominique+Liechtenhan+%5Bet+al.%5D&rft.aufirst=Kerstin+S.&rft.date=2023&rft.tpages=436&rft.isbn=978-2-37999-028-1&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AEmpire+russe"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://md-ukraine.com/ua/page/8_forteca-svatoi-elisaveti--kropivnickij---istoria---md-ukraine.html">Фортеця Святої Єлисавети</a></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://old.library.kr.ua/kray/shlakhovoy/fortecia.html">Фортеця Святої Єлисавети</a></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a> </span><span class="reference-text">Кабузан В. М. Заселение Новороссии (Екатеринославской и Херсонской губерний) в XVIII — первой половине XIX века (1719—1858 гг.). — М. : Наука, 1976. — 308 с</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a> </span><span class="reference-text">Новороссия, состоящая из губерний Бессарабской, Херсонской, Таврической, Екатеринославской, области Войска Донского и Ставропольской губернии, занимает южную окраину Европейской России, примыкающую к Чёрному морю и к Манычу». (Россия. Полное географическое описание нашего отечества. Настольная и дорожная книга для русских людей / Под ред. В. П. Семенова и под общим руководством П. П. Семенова-Тян-Шанского и В. И. Ламанского. — Т. XIV. Новороссия и Крым Архивная копия от 31 октября 2015 на Wayback Machine / Сост. Б. Г. Карпов, П. А. Федулов, В. И. Каратыгин и др. — СПб.: Изд. А. Ф. Девриена, 1910. — 983 с.</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a> </span><span class="reference-text">В. М. Хмарський. Новоросійський край (укр.). Енциклопедія історії України: Т. 7: Мі-О / Редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. НАН України. Інститут історії України. — К.: В-во «Наукова думка», 2010. — 728 с.: іл..</span> </li> <li id="cite_note-ReferenceA-20"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-ReferenceA_20-0">a</a> et <a href="#cite_ref-ReferenceA_20-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Colling1949"><span class="ouvrage" id="Alfred_Colling1949"><a href="/wiki/Alfred_Colling" title="Alfred Colling">Alfred <span class="nom_auteur">Colling</span></a>, <cite class="italique"><a href="/wiki/La_Prodigieuse_Histoire_de_la_Bourse" title="La Prodigieuse Histoire de la Bourse">La Prodigieuse histoire de la Bourse</a></cite>, Paris, Société d'éditions économiques et financières, <time>1949</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 295<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=La+Prodigieuse+histoire+de+la+Bourse&rft.place=Paris&rft.pub=Soci%C3%A9t%C3%A9+d%27%C3%A9ditions+%C3%A9conomiques+et+financi%C3%A8res&rft.aulast=Colling&rft.aufirst=Alfred&rft.date=1949&rft.pages=295&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AEmpire+russe"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a> </span><span class="reference-text"><a class="external text" href="https://fr.wikisource.org/w/index.php?title=Page:Revue_des_Deux_Mondes_-_1904_-_tome_22.djvu/128&action=edit">Revue des Deux Mondes - 1904 - Tome</a>.</span> </li> <li id="cite_note-:0-22"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-:0_22-0">a</a> et <a href="#cite_ref-:0_22-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="DULLIN2020"><span class="ouvrage" id="Sabine_DULLIN2020">Sabine DULLIN, <cite class="italique">L'ironie du destin : une histoire des russes et de leur empire (1853-1991)</cite>, Paris, Payot, <time>2020</time>, 299 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">93-133</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=L%27ironie+du+destin+%3A+une+histoire+des+russes+et+de+leur+empire+%281853-1991%29&rft.place=Paris&rft.pub=Payot&rft.aulast=DULLIN&rft.aufirst=Sabine&rft.date=2020&rft.pages=93-133&rft.tpages=299&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AEmpire+russe"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#etr"><i>L'Empire des Tsars et les Russes</i></a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 84-86.</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#etr"><i>L'Empire des Tsars et les Russes</i></a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 90-91.</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#etr"><i>L'Empire des Tsars et les Russes</i></a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 94-96.</span> </li> <li id="cite_note-Droitcul-26"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Droitcul_26-0">a</a> <a href="#cite_ref-Droitcul_26-1">b</a> <a href="#cite_ref-Droitcul_26-2">c</a> <a href="#cite_ref-Droitcul_26-3">d</a> et <a href="#cite_ref-Droitcul_26-4">e</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Anatoli2005"><span class="ouvrage" id="Kovler,_Anatoli2005">Kovler, Anatoli, « <cite style="font-style:normal">L’anthropologie juridique en Russie : passé et présent d’une (grande) inconnue</cite> », <i>Droit et cultures. Revue internationale interdisciplinaire</i>, L’Harmattan, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 50,‎ <time class="nowrap" datetime="2005-12-01" data-sort-value="2005-12-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> décembre 2005</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <span class="nowrap">13-28</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/0247-9788">0247-9788</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://droitcultures.revues.org/1049">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-09-23" data-sort-value="2020-09-23">23 septembre 2020</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=L%E2%80%99anthropologie+juridique+en+Russie+%3A+pass%C3%A9+et+pr%C3%A9sent+d%E2%80%99une+%28grande%29+inconnue&rft.jtitle=Droit+et+cultures.+Revue+internationale+interdisciplinaire&rft.issue=50&rft.aulast=Anatoli&rft.aufirst=Kovler%2C&rft.date=2005-12-01&rft.pages=13-28&rft.issn=0247-9788&rft_id=http%3A%2F%2Fdroitcultures.revues.org%2F1049&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AEmpire+russe"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a> </span><span class="reference-text">K. Heitmann, <i>Moldauisch</i>, dans G. Holtus, M. Metzeltin et C. Schmitt (dir.), <i>Lexicon der Romanschinen Linguistik</i>, Tübingen, vol 3., 508-21, 1989.</span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#etr"><i>L'Empire des Tsars et les Russes</i></a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 55-56.</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#etr"><i>L'Empire des Tsars et les Russes</i></a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 58 à 60.</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#etr"><i>L'Empire des Tsars et les Russes</i></a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 65.</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#etr"><i>L'Empire des Tsars et les Russes</i></a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 68-69.</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#etr"><i>L'Empire des Tsars et les Russes</i></a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 76.</span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#etr"><i>L'Empire des Tsars et les Russes</i></a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 219-222.</span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#etr"><i>L'Empire des Tsars et les Russes</i></a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 217-218.</span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a> </span><span class="reference-text">Stéphane Zweguintzow, « Les Roms dans la C.E.I. », <i>Échos de Russie</i> <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 24, jan.-février 1995, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 16 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/1250-8659">1250-8659</a></span>)</small>.</span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#etr"><i>L'Empire des Tsars et les Russes</i></a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 245-248.</span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#etr"><i>L'Empire des Tsars et les Russes</i></a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 507-510.</span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a> </span><span class="reference-text"><a href="#etr"><i>L'Empire des Tsars et les Russes</i></a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 512-515.</span> </li> <li id="cite_note-Lempire_p24-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Lempire_p24_39-0">↑</a> </span><span class="reference-text">Anatole Leroy-Beaulieu, <i>L'Empire des Tsars et les Russes</i>, Éditions l'Âge d'Homme, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 24.</span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://bibnum.enc.sorbonne.fr/gsdl/collect/tap/archives/HASH6967.dir/0000005753659.pdf">http://bibnum.enc.sorbonne.fr/gsdl/collect/tap/archives/HASH6967.dir/0000005753659.pdf</a>.</span> </li> <li id="cite_note-Lempire_p25-41"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Lempire_p25_41-0">a</a> <a href="#cite_ref-Lempire_p25_41-1">b</a> <a href="#cite_ref-Lempire_p25_41-2">c</a> et <a href="#cite_ref-Lempire_p25_41-3">d</a></sup> </span><span class="reference-text">Anatole Leroy-Beaulieu, <i>L'Empire des Tsars et des Russes</i>, Éditions l'Âge d'Homme, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 25.</span> </li> <li id="cite_note-PrLib-42"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-PrLib_42-0">a</a> <a href="#cite_ref-PrLib_42-1">b</a> <a href="#cite_ref-PrLib_42-2">c</a> et <a href="#cite_ref-PrLib_42-3">d</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">« <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.prlib.ru/en-us/History/Pages/Item.aspx?itemid=729"><cite style="font-style:normal;">Губернская реформа 1775 года</cite></a> », sur <span class="italique">prlib.ru</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-09-23" data-sort-value="2020-09-23">23 septembre 2020</time>)</small></span>.</span> </li> <li id="cite_note-Lempire_p299-43"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Lempire_p299_43-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Lempire_p299_43-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text">Anatole Leroy-Beaulieu, <i>L'Empire des Tsars et des Russes</i>, Éditions l'Âge d'Homme, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 299.</span> </li> <li id="cite_note-LettER-44"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-LettER_44-0">a</a> <a href="#cite_ref-LettER_44-1">b</a> et <a href="#cite_ref-LettER_44-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text">Anatolij Demidov, <i>Lettres sur l'empire de Russie</i>, Béthune, 1840, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 122.</span> </li> <li id="cite_note-LettERi-45"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-LettERi_45-0">a</a> <a href="#cite_ref-LettERi_45-1">b</a> et <a href="#cite_ref-LettERi_45-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text">Anatolij Demidov, <i>Lettres sur l'empire de Russie</i>, Béthune, 1840, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 123.</span> </li> <li id="cite_note-Lexpr-46"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Lexpr_46-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Lexpr_46-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Mendras_*1992"><span class="ouvrage" id="Marie_Mendras_*1992">Marie Mendras *, « <cite style="font-style:normal">Vie et mort du dernier empire russe</cite> », <i><a href="/wiki/L%27Express" title="L'Express">L'Express</a></i>,‎ <time class="nowrap" datetime="1992-01-02" data-sort-value="1992-01-02">2 janvier 1992</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lexpress.fr/actualite/monde/vie-et-mort-du-dernier-empire-russe_591529.html">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-09-23" data-sort-value="2020-09-23">23 septembre 2020</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Vie+et+mort+du+dernier+empire+russe&rft.jtitle=L%27Express&rft.au=Marie+Mendras+%2A&rft.date=1992-01-02&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AEmpire+russe"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a> </span><span class="reference-text"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : russe">(ru)</abbr> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97.php">Résultats du recensement de 1897</a>.</span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>La Révolution russe</i>, <i>op. cit.</i>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 72.</span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.idc-europe.org/fr/-La-situation-economique-de-la-Russie-a-la-veille-de-la-Premiere-guerre-mondiale-">http://www.idc-europe.org/fr/-La-situation-economique-de-la-Russie-a-la-veille-de-la-Premiere-guerre-mondiale-</a>.</span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Carrère_d'Encausse1972"><span class="ouvrage" id="Héléne_Carrère_d'Encausse1972"><a href="/wiki/H%C3%A9l%C3%A8ne_Carr%C3%A8re_d%27Encausse" title="Hélène Carrère d'Encausse">Héléne <span class="nom_auteur">Carrère d'Encausse</span></a>, <cite class="italique">L'Union soviétique de Lénine à Staline (1917-1953)</cite>, Éditions Richelieu, <time>1972</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=L%27Union+sovi%C3%A9tique+de+L%C3%A9nine+%C3%A0+Staline+%281917-1953%29&rft.pub=%C3%89ditions+Richelieu&rft.aulast=Carr%C3%A8re+d%27Encausse&rft.aufirst=H%C3%A9l%C3%A9ne&rft.date=1972&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AEmpire+russe"></span></span></span>.</span> </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Voir_aussi">Voir aussi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=40" title="Modifier la section : Voir aussi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=40" title="Modifier le code source de la section : Voir aussi"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r194021218">.mw-parser-output .autres-projets>.titre{text-align:center;margin:0.2em 0}.mw-parser-output .autres-projets>ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li{list-style:none;margin:0.2em 0;text-indent:0;padding-left:24px;min-height:20px;text-align:left;display:block}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li>a{font-style:italic}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .autres-projets{float:none}}</style><div class="autres-projets boite-grise boite-a-droite noprint js-interprojets"> <p class="titre">Sur les autres projets Wikimedia :</p> <ul class="noarchive plainlinks"> <li class="commons"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Russian_Empire?uselang=fr">Empire russe</a>, sur <span class="project">Wikimedia Commons</span></li> </ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bibliographie">Bibliographie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=41" title="Modifier la section : Bibliographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=41" title="Modifier le code source de la section : Bibliographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><span class="ouvrage" id="Aucoc1893"><span class="ouvrage" id="Léon_Aucoc1893"><a href="/wiki/L%C3%A9on_Aucoc" title="Léon Aucoc">Léon Aucoc</a>, <cite class="italique">Le Code d’organisation judiciaire de l’empire de Russie</cite>, Paris, <a href="/wiki/%C3%89ditions_Picard" title="Éditions Picard">Éditions A. Picard et fils</a>, <time>1893</time>, 24 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, in-8°<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Le+Code+d%E2%80%99organisation+judiciaire+de+l%E2%80%99empire+de+Russie&rft.place=Paris&rft.pub=%C3%89ditions+A.+Picard+et+fils&rft.aulast=Aucoc&rft.aufirst=L%C3%A9on&rft.date=1893&rft.tpages=24&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AEmpire+russe"></span></span></span>. — Extrait du <i>Compte rendu de l’<a href="/wiki/Acad%C3%A9mie_des_sciences_morales_et_politiques" title="Académie des sciences morales et politiques">Académie des sciences morales et politiques</a></i>.</li> <li><span class="ouvrage" id="hr"><a href="/wiki/Nicholas_Riasanovsky" title="Nicholas Riasanovsky">Nicolas V. Riasanovsky</a> (<abbr class="abbr" title="traduction">trad.</abbr> de l'anglais), <cite class="italique">Histoire de la Russie : des origines à nos jours</cite>, Paris, Robert Laffont, <time>2014</time>, 1016 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-221-13375-0" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-221-13375-0"><span class="nowrap">978-2-221-13375-0</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Histoire+de+la+Russie&rft.place=Paris&rft.pub=Robert+Laffont&rft.stitle=des+origines+%C3%A0+nos+jours&rft.au=Nicolas+V.+Riasanovsky&rft.date=2014&rft.tpages=1016&rft.isbn=978-2-221-13375-0&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AEmpire+russe"></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="hre"><a href="/wiki/Michel_Heller" title="Michel Heller">Michel Heller</a>, <cite class="italique">Histoire de la Russie et de son Empire</cite>, Paris, Tempus, <time>2015</time>, 1490 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-262-05163-1" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-262-05163-1"><span class="nowrap">978-2-262-05163-1</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Histoire+de+la+Russie+et+de+son+Empire&rft.place=Paris&rft.pub=Tempus&rft.au=Michel+Heller&rft.date=2015&rft.tpages=1490&rft.isbn=978-2-262-05163-1&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AEmpire+russe"></span></span>.</li> <li><span class="ouvrage" id="hdr">Gustave Welter, <cite class="italique">Histoire de Russie</cite>, Éditions Payot, <time>1970</time>, 450 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Histoire+de+Russie&rft.pub=%C3%89ditions+Payot&rft.au=Gustave+Welter&rft.date=1970&rft.tpages=450&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AEmpire+russe"></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="etr"><a href="/wiki/Anatole_Leroy-Beaulieu" title="Anatole Leroy-Beaulieu">Anatole Leroy-Beaulieu</a>, <cite class="italique">L'Empire des Tsars et les Russes : Les institutions</cite>, Paris, Robert Laffont, <time>1991</time>, 1392 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-221-06597-2" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-221-06597-2"><span class="nowrap">2-221-06597-2</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=L%27Empire+des+Tsars+et+les+Russes&rft.place=Paris&rft.pub=Robert+Laffont&rft.stitle=Les+institutions&rft.au=Anatole+Leroy-Beaulieu&rft.date=1991&rft.tpages=1392&rft.isbn=2-221-06597-2&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AEmpire+russe"></span></span>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Articles_connexes">Articles connexes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=42" title="Modifier la section : Articles connexes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=42" title="Modifier le code source de la section : Articles connexes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Arm%C3%A9e_imp%C3%A9riale_russe" title="Armée impériale russe">Armée impériale russe</a></li> <li><a href="/wiki/Marine_imp%C3%A9riale_de_Russie" class="mw-redirect" title="Marine impériale de Russie">Marine impériale de Russie</a></li> <li><a href="/wiki/Complexe_militaro-industriel_de_la_Russie#Sous_la_Russie_impériale" title="Complexe militaro-industriel de la Russie">Industrie de l'armement de la Russie impériale</a></li> <li><a href="/wiki/Nouvelle_Russie_(r%C3%A9gion_historique)" class="mw-redirect" title="Nouvelle Russie (région historique)">Novorossia</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liens_externes">Liens externes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&veaction=edit&section=43" title="Modifier la section : Liens externes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Empire_russe&action=edit&section=43" title="Modifier le code source de la section : Liens externes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p class="mw-empty-elt"> </p> <ul><li class="mw-empty-elt"></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la santé<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q34266?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://meshb.nlm.nih.gov/record/ui?ui=D012425"><span class="lang-en" lang="en">Medical Subject Headings</span></a></li> </ul></span></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à l'audiovisuel<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q34266?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.france24.com/fr/tag/vu-de-russie/">France 24</a></li> </ul></span> </li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers">Notices dans des dictionnaires ou encyclopédies généralistes<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q34266?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyclopedia.1914-1918-online.net/article/russian_empire">1914-1918-Online</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/place/Russian-Empire"><i>Britannica</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3914378"><i>Internetowa encyklopedia PWN</i></a></li> </ul></div></li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers"><a href="/wiki/Autorit%C3%A9_(sciences_de_l%27information)" title="Autorité (sciences de l'information)">Notices d'autorité</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q34266?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/10px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/15px-Blue_pencil.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://viaf.org/viaf/247149066396265601002">VIAF</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb119405184">BnF</a></span> (<span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb119405184">données</a></span>)</li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.idref.fr/027342395">IdRef</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.loc.gov/authorities/n80001203">LCCN</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/1086796756">GND</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ci.nii.ac.jp/author/DA13982734?l=en">CiNii</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007557241205171">Israël</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://cantic.bnc.cat/registre/981058512091006706">Catalogne</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://opac.vatlib.it/auth/detail/497_12957">Vatican</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://acervo.bn.br/sophia_web/autoridade/detalhe/000068333">Brésil</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.worldcat.org/identities/lccn-n80-001203">WorldCat</a></span></li> </ul></div></li></ul> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Empire_russe" title="Portail de l’Empire russe"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Coat_of_arms_of_the_Russian_Empire.svg/20px-Coat_of_arms_of_the_Russian_Empire.svg.png" decoding="async" width="20" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Coat_of_arms_of_the_Russian_Empire.svg/30px-Coat_of_arms_of_the_Russian_Empire.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Coat_of_arms_of_the_Russian_Empire.svg/40px-Coat_of_arms_of_the_Russian_Empire.svg.png 2x" data-file-width="505" data-file-height="612" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Empire_russe" title="Portail:Empire russe">Portail de l’Empire russe</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:XVIIIe_si%C3%A8cle" title="Portail du XVIIIe siècle"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/D%27apr%C3%A8s_Jean-Marc_Nattier%2C_Portrait_de_Pierre-Augustin_Caron_de_Beaumarchais_%28Biblioth%C3%A8que-mus%C3%A9e_de_la_Com%C3%A9die-Fran%C3%A7aise%29_-001.jpg/18px-D%27apr%C3%A8s_Jean-Marc_Nattier%2C_Portrait_de_Pierre-Augustin_Caron_de_Beaumarchais_%28Biblioth%C3%A8que-mus%C3%A9e_de_la_Com%C3%A9die-Fran%C3%A7aise%29_-001.jpg" decoding="async" width="18" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/D%27apr%C3%A8s_Jean-Marc_Nattier%2C_Portrait_de_Pierre-Augustin_Caron_de_Beaumarchais_%28Biblioth%C3%A8que-mus%C3%A9e_de_la_Com%C3%A9die-Fran%C3%A7aise%29_-001.jpg/28px-D%27apr%C3%A8s_Jean-Marc_Nattier%2C_Portrait_de_Pierre-Augustin_Caron_de_Beaumarchais_%28Biblioth%C3%A8que-mus%C3%A9e_de_la_Com%C3%A9die-Fran%C3%A7aise%29_-001.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/D%27apr%C3%A8s_Jean-Marc_Nattier%2C_Portrait_de_Pierre-Augustin_Caron_de_Beaumarchais_%28Biblioth%C3%A8que-mus%C3%A9e_de_la_Com%C3%A9die-Fran%C3%A7aise%29_-001.jpg/37px-D%27apr%C3%A8s_Jean-Marc_Nattier%2C_Portrait_de_Pierre-Augustin_Caron_de_Beaumarchais_%28Biblioth%C3%A8que-mus%C3%A9e_de_la_Com%C3%A9die-Fran%C3%A7aise%29_-001.jpg 2x" data-file-width="442" data-file-height="571" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:XVIIIe_si%C3%A8cle" title="Portail:XVIIIe siècle">Portail du <abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:XIXe_si%C3%A8cle" title="Portail du XIXe siècle"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Journal-des-chemins-de-fer-image-titre.png/48px-Journal-des-chemins-de-fer-image-titre.png" decoding="async" width="48" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Journal-des-chemins-de-fer-image-titre.png/72px-Journal-des-chemins-de-fer-image-titre.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Journal-des-chemins-de-fer-image-titre.png/96px-Journal-des-chemins-de-fer-image-titre.png 2x" data-file-width="694" data-file-height="280" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:XIXe_si%C3%A8cle" title="Portail:XIXe siècle">Portail du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:XXe_si%C3%A8cle" title="Portail du XXe siècle"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Concorde_on_Bristol.jpg/22px-Concorde_on_Bristol.jpg" decoding="async" width="22" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Concorde_on_Bristol.jpg/33px-Concorde_on_Bristol.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Concorde_on_Bristol.jpg/44px-Concorde_on_Bristol.jpg 2x" data-file-width="535" data-file-height="535" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:XXe_si%C3%A8cle" title="Portail:XXe siècle">Portail du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr> siècle</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐api‐int.codfw.main‐6f69c9f955‐mlw4p Cached time: 20250308013948 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.806 seconds Real time usage: 1.032 seconds Preprocessor visited node count: 13319/1000000 Post‐expand include size: 165406/2097152 bytes Template argument size: 40058/2097152 bytes Highest expansion depth: 18/100 Expensive parser function count: 5/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 40460/5000000 bytes Lua time usage: 0.282/10.000 seconds Lua memory usage: 8204413/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 793.569 1 -total 39.39% 312.555 1 Modèle:Infobox_Ancienne_entité_territoriale 16.23% 128.758 1 Modèle:Liens 13.79% 109.458 2 Modèle:Références 11.49% 91.203 9 Modèle:Période 11.17% 88.644 10 Modèle:Nobr 9.03% 71.646 96 Modèle:Infobox_V3/Tableau_Ligne_mixte 8.29% 65.774 17 Modèle:Wikidata 8.09% 64.197 91 Modèle:Str_find 5.24% 41.577 1 Modèle:Infobox_V3/Début --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:214933:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250308013948 and revision id 223221766. Rendering was triggered because: api-parse --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de « <a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Empire_russe&oldid=223221766">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Empire_russe&oldid=223221766</a> ».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Empire_russe" title="Catégorie:Empire russe">Empire russe</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:%C3%89ponyme_d%27un_objet_c%C3%A9leste" title="Catégorie:Éponyme d'un objet céleste">Éponyme d'un objet céleste</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_utilisant_une_Infobox" title="Catégorie:Article utilisant une Infobox">Article utilisant une Infobox</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_avec_une_section_vide_ou_incompl%C3%A8te" title="Catégorie:Article avec une section vide ou incomplète">Article avec une section vide ou incomplète</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_%C3%A0_r%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Catégorie:Article à référence nécessaire">Article à référence nécessaire</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_contenant_un_appel_%C3%A0_traduction_en_roumain" title="Catégorie:Article contenant un appel à traduction en roumain">Article contenant un appel à traduction en roumain</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_avec_mod%C3%A8le_Blason-ville-fr" title="Catégorie:Article avec modèle Blason-ville-fr">Article avec modèle Blason-ville-fr</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Cat%C3%A9gorie_Commons_avec_lien_local_identique_sur_Wikidata" title="Catégorie:Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata">Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P486" title="Catégorie:Page utilisant P486">Page utilisant P486</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_externes" title="Catégorie:Page pointant vers des bases externes">Page pointant vers des bases externes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_la_sant%C3%A9" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à la santé">Page pointant vers des bases relatives à la santé</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P9346" title="Catégorie:Page utilisant P9346">Page utilisant P9346</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_l%27audiovisuel" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à l'audiovisuel">Page pointant vers des bases relatives à l'audiovisuel</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P8992" title="Catégorie:Page utilisant P8992">Page utilisant P8992</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P1417" title="Catégorie:Page utilisant P1417">Page utilisant P1417</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7305" title="Catégorie:Page utilisant P7305">Page utilisant P7305</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_dictionnaires_ou_encyclop%C3%A9dies_g%C3%A9n%C3%A9ralistes" title="Catégorie:Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes">Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_Wikip%C3%A9dia_avec_notice_d%27autorit%C3%A9" title="Catégorie:Article de Wikipédia avec notice d'autorité">Article de Wikipédia avec notice d'autorité</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Empire_russe/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Empire russe/Articles liés">Portail:Empire russe/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Histoire/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Histoire/Articles liés">Portail:Histoire/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Russie/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Russie/Articles liés">Portail:Russie/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:XVIIIe_si%C3%A8cle/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:XVIIIe siècle/Articles liés">Portail:XVIIIe siècle/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:%C3%89poque_moderne/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Époque moderne/Articles liés">Portail:Époque moderne/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:XIXe_si%C3%A8cle/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:XIXe siècle/Articles liés">Portail:XIXe siècle/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:%C3%89poque_contemporaine/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Époque contemporaine/Articles liés">Portail:Époque contemporaine/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:XXe_si%C3%A8cle/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:XXe siècle/Articles liés">Portail:XXe siècle/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_qualit%C3%A9_en_arabe" title="Catégorie:Article de qualité en arabe">Article de qualité en arabe</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 21 février 2025 à 14:02.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a> : les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a> ; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/Empire_russe" title="Spécial:Citer/Empire russe">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Empire_russe&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Empire russe</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>137 langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.migration-5f74c5bcc9-ddmr9","wgBackendResponseTime":232,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.806","walltime":"1.032","ppvisitednodes":{"value":13319,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":165406,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":40058,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":18,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":5,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":40460,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 793.569 1 -total"," 39.39% 312.555 1 Modèle:Infobox_Ancienne_entité_territoriale"," 16.23% 128.758 1 Modèle:Liens"," 13.79% 109.458 2 Modèle:Références"," 11.49% 91.203 9 Modèle:Période"," 11.17% 88.644 10 Modèle:Nobr"," 9.03% 71.646 96 Modèle:Infobox_V3/Tableau_Ligne_mixte"," 8.29% 65.774 17 Modèle:Wikidata"," 8.09% 64.197 91 Modèle:Str_find"," 5.24% 41.577 1 Modèle:Infobox_V3/Début"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.282","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":8204413,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-api-int.codfw.main-6f69c9f955-mlw4p","timestamp":"20250308013948","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Empire russe","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/Empire_russe","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q34266","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q34266","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2005-03-13T17:34:46Z","dateModified":"2025-02-21T13:02:41Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/6\/6d\/Russian_Empire_%28orthographic_projection%29.svg","headline":"\u00c9tat multi-ethnique principalement russe, de 1721 \u00e0 1917"}</script> </body> </html>