CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="fa" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>میتوکندری - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )fawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":[ "0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9\t%","۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹\t٪"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ژانویه","فوریه","مارس","آوریل","مه","ژوئن","ژوئیه","اوت","سپتامبر","اکتبر","نوامبر","دسامبر"],"wgRequestId":"9e8729dc-ff8d-4bc0-9ac9-a639a1aaf429","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"میتوکندری","wgTitle":"میتوکندری","wgCurRevisionId":40457900,"wgRevisionId":40457900,"wgArticleId":23878,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["صفحه‌هایی که از یادکرد وب با پارامتر وضعیت پیوند استفاده می‌کنند","مقاله‌های نیازمند ارجاع‌های اضافی","همه مقاله‌های نیازمند ارجاع‌های اضافی","مقاله‌های نیازمند به ویکی‌سازی", "مقاله‌های دارای واژگان به زبان فرانسوی","میتوکندری","اندامک‌ها","تنفس سلولی","رویدادهای درون‌همزیستی","کالبدشناسی سلول"],"wgPageViewLanguage":"fa","wgPageContentLanguage":"fa","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"میتوکندری","wgRelevantArticleId":23878,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fa","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"fa"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":30000,"wgRelatedArticlesCompat":[], "wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q39572","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage" :"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools","ext.gadget.EasyNewSection","ext.gadget.signit","ext.gadget.decodesummary","ext.gadget.Watchlist","ext.gadget.switcher","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fa&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0c/Mitochondria%2C_mammalian_lung_-_TEM.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="900"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0c/Mitochondria%2C_mammalian_lung_-_TEM.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="600"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="480"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="میتوکندری - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fa.m.wikipedia.org/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="ویرایش" href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ویکی‌پدیا (fa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="خوراک اتم برای ویکی‌پدیا" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-میتوکندری rootpage-میتوکندری skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">پرش به محتوا</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="منوی اصلی" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">منوی اصلی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">منوی اصلی</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> بازدید محتوا </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" title="مشاهدهٔ صفحهٔ اصلی [z]" accesskey="z"><span>صفحهٔ اصلی</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یافتن اطلاعات پس‌زمینه پیرامون رویدادهای کنونی"><span>رویدادهای کنونی</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="آوردن یک صفحهٔ تصادفی [x]" accesskey="x"><span>مقالهٔ تصادفی</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-collaboration" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-collaboration" > <div class="vector-menu-heading"> همکاری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="فهرستی از تغییرات اخیر ویکی [r]" accesskey="r"><span>تغییرات اخیر</span></a></li><li id="n-cooperateing" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C"><span>ویکی‌نویس شوید!</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="مکانی برای دریافتن"><span>راهنما</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%A7"><span>تماس با ویکی‌پدیا</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ویکی‌پدیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" style="width: 6em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="دانشنامهٔ آزاد" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fa.svg" width="72" height="18" style="width: 4.5em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>جستجو</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکی‌پدیا" aria-label="جستجو در ویکی‌پدیا" autocapitalize="sentences" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="ابزارهای شخصی"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="تغییر ظاهر اندازهٔ قلم، عرض و رنگ صفحه" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ظاهر" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ظاهر</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa" class=""><span>کمک مالی</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است." class=""><span>ایجاد حساب</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o" class=""><span>ورود</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="گزینه‌های بیشتر" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارهای شخصی" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ابزارهای شخصی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="منوی کاربری" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa"><span>کمک مالی</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ایجاد حساب</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>ورود</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> صفحه‌هایی برای ویرایشگرانی که از سامانه خارج شدند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87" aria-label="دربارهٔ ویرایش‌کردن بیشتر بدانید"><span>بیشتر بدانید</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86" title="فهرست ویرایش‌ها انجام شده از این نشانی آی‌پی [y]" accesskey="y"><span>مشارکت‌ها</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D9%85%D9%86" title="بحث پیرامون ویرایش‌های این نشانی آی‌پی [n]" accesskey="n"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="فهرست" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">فهرست</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">نهفتن</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">بخش آغازین</div> </a> </li> <li id="toc-واژه‌شناسی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#واژه‌شناسی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>واژه‌شناسی</span> </div> </a> <ul id="toc-واژه‌شناسی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تاریخچه" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#تاریخچه"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲</span> <span>تاریخچه</span> </div> </a> <ul id="toc-تاریخچه-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-شکل_و_اندازه_میتوکندری_و_تغییرات_آن‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#شکل_و_اندازه_میتوکندری_و_تغییرات_آن‌ها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳</span> <span>شکل و اندازه میتوکندری و تغییرات آن‌ها</span> </div> </a> <ul id="toc-شکل_و_اندازه_میتوکندری_و_تغییرات_آن‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ساختمان_میتوکندری" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#ساختمان_میتوکندری"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴</span> <span>ساختمان میتوکندری</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-ساختمان_میتوکندری-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های ساختمان میتوکندری</span> </button> <ul id="toc-ساختمان_میتوکندری-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-غشای_خارجی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#غشای_خارجی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۱</span> <span>غشای خارجی</span> </div> </a> <ul id="toc-غشای_خارجی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-اتاق_خارجی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#اتاق_خارجی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۲</span> <span>اتاق خارجی</span> </div> </a> <ul id="toc-اتاق_خارجی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-غشای_داخلی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#غشای_داخلی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۳</span> <span>غشای داخلی</span> </div> </a> <ul id="toc-غشای_داخلی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-اتاق_داخلی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#اتاق_داخلی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۴</span> <span>اتاق داخلی</span> </div> </a> <ul id="toc-اتاق_داخلی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-ژنوم_میتوکندری" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#ژنوم_میتوکندری"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵</span> <span>ژنوم میتوکندری</span> </div> </a> <ul id="toc-ژنوم_میتوکندری-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-نقش_زیستی_میتوکندری" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#نقش_زیستی_میتوکندری"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶</span> <span>نقش زیستی میتوکندری</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-نقش_زیستی_میتوکندری-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های نقش زیستی میتوکندری</span> </button> <ul id="toc-نقش_زیستی_میتوکندری-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-تنفس_هوازی_سلول‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تنفس_هوازی_سلول‌ها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶.۱</span> <span>تنفس هوازی سلول‌ها</span> </div> </a> <ul id="toc-تنفس_هوازی_سلول‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-سنتز_اسیدهای_چرب_و_گوارش_چربی‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#سنتز_اسیدهای_چرب_و_گوارش_چربی‌ها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶.۲</span> <span>سنتز اسیدهای چرب و گوارش چربی‌ها</span> </div> </a> <ul id="toc-سنتز_اسیدهای_چرب_و_گوارش_چربی‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ذخیره_و_تجمع_مواد" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ذخیره_و_تجمع_مواد"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶.۳</span> <span>ذخیره و تجمع مواد</span> </div> </a> <ul id="toc-ذخیره_و_تجمع_مواد-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-محل_و_تعداد_میتوکندری_در_سلول" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#محل_و_تعداد_میتوکندری_در_سلول"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶.۴</span> <span>محل و تعداد میتوکندری در سلول</span> </div> </a> <ul id="toc-محل_و_تعداد_میتوکندری_در_سلول-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-منشأ_میتوکندری" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#منشأ_میتوکندری"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷</span> <span>منشأ میتوکندری</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-منشأ_میتوکندری-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های منشأ میتوکندری</span> </button> <ul id="toc-منشأ_میتوکندری-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-خاستگاه_پروکاریوتی_میتوکندری" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#خاستگاه_پروکاریوتی_میتوکندری"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷.۱</span> <span>خاستگاه پروکاریوتی میتوکندری</span> </div> </a> <ul id="toc-خاستگاه_پروکاریوتی_میتوکندری-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-حوای_میتوکندریایی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#حوای_میتوکندریایی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۸</span> <span>حوای میتوکندریایی</span> </div> </a> <ul id="toc-حوای_میتوکندریایی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ترمیم_چین_و_چروک_پوست_و_ریزش_مو_با_احیای_عملکرد_میتوکندری" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#ترمیم_چین_و_چروک_پوست_و_ریزش_مو_با_احیای_عملکرد_میتوکندری"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹</span> <span>ترمیم چین و چروک پوست و ریزش مو با احیای عملکرد میتوکندری</span> </div> </a> <ul id="toc-ترمیم_چین_و_چروک_پوست_و_ریزش_مو_با_احیای_عملکرد_میتوکندری-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منابع" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۰</span> <span>منابع</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تغییر وضعیت فهرست محتویات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">میتوکندری</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="به مقاله‌ای به یک زبان دیگر بروید. به ۱۰۲ زبان در دسترس است." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-102" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">۱۰۲ زبان</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Mitochondrium" title="Mitochondrium–آفریکانس" lang="af" hreflang="af" data-title="Mitochondrium" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="آفریکانس" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Mitocondria" title="Mitocondria–آراگونی" lang="an" hreflang="an" data-title="Mitocondria" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="آراگونی" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%8A%D8%AA%D9%88%D9%83%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%8A%D9%88%D9%86" title="ميتوكندريون–عربی" lang="ar" hreflang="ar" data-title="ميتوكندريون" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="عربی" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Mitoxondri" title="Mitoxondri–ترکی آذربایجانی" lang="az" hreflang="az" data-title="Mitoxondri" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ترکی آذربایجانی" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8B%D1%8F" title="Мітахондрыя–بلاروسی" lang="be" hreflang="be" data-title="Мітахондрыя" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="بلاروسی" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B8%D1%82%D0%BE%D1%85%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Митохондрия–بلغاری" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Митохондрия" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="بلغاری" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%9F%E0%A7%8B%E0%A6%95%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE" title="মাইটোকন্ড্রিয়া–بنگالی" lang="bn" hreflang="bn" data-title="মাইটোকন্ড্রিয়া" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="بنگالی" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Mitokondrienn" title="Mitokondrienn–برتون" lang="br" hreflang="br" data-title="Mitokondrienn" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="برتون" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Mitohondrija" title="Mitohondrija–بوسنیایی" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Mitohondrija" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="بوسنیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Mitocondri" title="Mitocondri–کاتالان" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Mitocondri" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="کاتالان" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/Si%C3%A1ng-l%C4%83k-t%C4%81%CC%A4" title="Siáng-lăk-tā̤–چینی مین شرقی" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Siáng-lăk-tā̤" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="چینی مین شرقی" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA%DB%86%DA%A9%DB%86%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="مایتۆکۆندریا–کردی مرکزی" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="مایتۆکۆندریا" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="کردی مرکزی" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="مقالهٔ خوب"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Mitochondrie" title="Mitochondrie–چکی" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Mitochondrie" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="چکی" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Mitocondria" title="Mitocondria–ولزی" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Mitocondria" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ولزی" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="مقالهٔ خوب"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Mitokondrie" title="Mitokondrie–دانمارکی" lang="da" hreflang="da" data-title="Mitokondrie" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="دانمارکی" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Mitochondrium" title="Mitochondrium–آلمانی" lang="de" hreflang="de" data-title="Mitochondrium" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="آلمانی" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B9%CF%84%CE%BF%CF%87%CF%8C%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%B9%CE%BF" title="Μιτοχόνδριο–یونانی" lang="el" hreflang="el" data-title="Μιτοχόνδριο" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="یونانی" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="مقالهٔ خوب"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mitochondrion" title="Mitochondrion–انگلیسی" lang="en" hreflang="en" data-title="Mitochondrion" data-language-autonym="English" data-language-local-name="انگلیسی" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Mitokondrio" title="Mitokondrio–اسپرانتو" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Mitokondrio" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="اسپرانتو" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Mitocondria" title="Mitocondria–اسپانیایی" lang="es" hreflang="es" data-title="Mitocondria" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="اسپانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Mitokonder" title="Mitokonder–استونیایی" lang="et" hreflang="et" data-title="Mitokonder" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="استونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Mitokondrio" title="Mitokondrio–باسکی" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Mitokondrio" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="باسکی" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Mitocondria" title="Mitocondria–اکسترامادورایی" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Mitocondria" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="اکسترامادورایی" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Mitokondrio" title="Mitokondrio–فنلاندی" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Mitokondrio" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="فنلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Mitochondrie" title="Mitochondrie–فرانسوی" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Mitochondrie" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="فرانسوی" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Mitochondrium" title="Mitochondrium–فریزی شمالی" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Mitochondrium" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="فریزی شمالی" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Mitogondrion" title="Mitogondrion–فریسی غربی" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Mitogondrion" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="فریسی غربی" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Miteacoindre" title="Miteacoindre–ایرلندی" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Miteacoindre" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ایرلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Mitocondria" title="Mitocondria–گالیسیایی" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Mitocondria" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="گالیسیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Mitochondrion" title="Mitochondrion–مانی" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Mitochondrion" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="مانی" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Sien-lia%CC%8Dp-th%C3%AD" title="Sien-lia̍p-thí–Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Sien-lia̍p-thí" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%99%D7%98%D7%95%D7%9B%D7%95%D7%A0%D7%93%D7%A8%D7%99%D7%95%D7%9F" title="מיטוכונדריון–عبری" lang="he" hreflang="he" data-title="מיטוכונדריון" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="عبری" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%95%E0%A4%A3%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE" title="सूत्रकणिका–هندی" lang="hi" hreflang="hi" data-title="सूत्रकणिका" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="هندی" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Mitohondrij" title="Mitohondrij–کروات" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Mitohondrij" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="کروات" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Mitokondri" title="Mitokondri–هائیتیایی" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Mitokondri" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="هائیتیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Mitokondrium" title="Mitokondrium–مجاری" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Mitokondrium" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="مجاری" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%84%D5%B8%D5%B6%D5%A4%D6%80%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Միտոքոնդրիումներ–ارمنی" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Միտոքոնդրիումներ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ارمنی" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Mitokondria" title="Mitokondria–اندونزیایی" lang="id" hreflang="id" data-title="Mitokondria" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="اندونزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Mitokondrio" title="Mitokondrio–ایدو" lang="io" hreflang="io" data-title="Mitokondrio" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ایدو" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Hvatberi" title="Hvatberi–ایسلندی" lang="is" hreflang="is" data-title="Hvatberi" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="ایسلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Mitocondrio" title="Mitocondrio–ایتالیایی" lang="it" hreflang="it" data-title="Mitocondrio" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ایتالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%9F%E3%83%88%E3%82%B3%E3%83%B3%E3%83%89%E3%83%AA%E3%82%A2" title="ミトコンドリア–ژاپنی" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ミトコンドリア" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ژاپنی" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Mitokondria" title="Mitokondria–جاوه‌ای" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Mitokondria" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="جاوه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A5%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="მიტოქონდრია–گرجی" lang="ka" hreflang="ka" data-title="მიტოქონდრია" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="گرجی" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B8%D1%82%D0%BE%D1%85%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Митохондрия–قزاقی" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Митохондрия" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="قزاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%98%E1%9E%B8%E1%9E%8F%E1%9E%BC%E1%9E%80%E1%9E%BB%E1%9E%84%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B8" title="មីតូកុងទ្រី–خمری" lang="km" hreflang="km" data-title="មីតូកុងទ្រី" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="خمری" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B3%88%E0%B2%9F%E0%B3%8B%E0%B2%95%E0%B2%BE%E0%B2%82%E0%B2%A1%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%BF%E0%B2%AF%E0%B2%A8%E0%B3%8D" title="ಮೈಟೋಕಾಂಡ್ರಿಯನ್–کانارا" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಮೈಟೋಕಾಂಡ್ರಿಯನ್" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="کانارا" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%AF%B8%ED%86%A0%EC%BD%98%EB%93%9C%EB%A6%AC%EC%95%84" title="미토콘드리아–کره‌ای" lang="ko" hreflang="ko" data-title="미토콘드리아" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="کره‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/M%C3%AEtokondr%C3%AE" title="Mîtokondrî–کردی" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Mîtokondrî" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="کردی" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B8%D1%82%D0%BE%D1%85%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B8%D1%8F%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Митохондриялар–قرقیزی" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Митохондриялар" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="قرقیزی" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Mitochondrium" title="Mitochondrium–لاتین" lang="la" hreflang="la" data-title="Mitochondrium" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="لاتین" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Mitochondrie" title="Mitochondrie–لوگزامبورگی" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Mitochondrie" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="لوگزامبورگی" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Mitocondrio" title="Mitocondrio–Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Mitocondrio" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Mitochondrija" title="Mitochondrija–لیتوانیایی" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Mitochondrija" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="لیتوانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Mitohondrijs" title="Mitohondrijs–لتونیایی" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Mitohondrijs" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="لتونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B8%D1%82%D0%BE%D1%85%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0" title="Митохондрија–مقدونی" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Митохондрија" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="مقدونی" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AE%E0%B5%88%E0%B4%B1%E0%B5%8D%E0%B4%B1%E0%B5%8B%E0%B4%95%E0%B5%8B%E0%B5%BA%E0%B4%9F%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%BF%E0%B4%AF" title="മൈറ്റോകോൺട്രിയ–مالایالامی" lang="ml" hreflang="ml" data-title="മൈറ്റോകോൺട്രിയ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="مالایالامی" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A4%82%E0%A4%A4%E0%A5%82%E0%A4%95%E0%A4%A3%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BE" title="तंतूकणिका–مراتی" lang="mr" hreflang="mr" data-title="तंतूकणिका" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="مراتی" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Mitokondrion" title="Mitokondrion–مالایی" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Mitokondrion" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="مالایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Mitochondrium" title="Mitochondrium–آلمانی سفلی" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Mitochondrium" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="آلمانی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Mitochondrion" title="Mitochondrion–هلندی" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Mitochondrion" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="هلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Mitokondrium" title="Mitokondrium–نروژی نی‌نُشک" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Mitokondrium" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="نروژی نی‌نُشک" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Mitokondrium" title="Mitokondrium–نروژی بوک‌مُل" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Mitokondrium" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="نروژی بوک‌مُل" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Mitocondria" title="Mitocondria–اکسیتان" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Mitocondria" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="اکسیتان" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%A4%E0%A9%B0%E0%A8%A6%E0%A8%95%E0%A9%81%E0%A9%B1%E0%A8%95%E0%A8%B0%E0%A8%BE" title="ਤੰਦਕੁੱਕਰਾ–پنجابی" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਤੰਦਕੁੱਕਰਾ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Mitochondrium" title="Mitochondrium–لهستانی" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Mitochondrium" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="لهستانی" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%A6%D9%B9%D9%88%DA%A9%D9%88%D9%86%DA%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="مائٹوکونڈریا–پنجابی" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="مائٹوکونڈریا" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%8A%D8%AA%D9%88%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%8A%D8%A7" title="مايتوکاندريا–پشتو" lang="ps" hreflang="ps" data-title="مايتوکاندريا" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="پشتو" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Mitoc%C3%B4ndria" title="Mitocôndria–پرتغالی" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Mitocôndria" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="پرتغالی" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Mitocondrie" title="Mitocondrie–رومانیایی" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Mitocondrie" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="رومانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B8%D1%82%D0%BE%D1%85%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Митохондрия–روسی" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Митохондрия" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="روسی" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%85%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%96%D1%8F" title="Мітохондрія–Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Мітохондрія" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%87%E0%A4%9F%E0%A5%8B%E0%A4%95%E0%A5%89%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A1%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE" title="माइटोकॉन्ड्रिया–سانسکریت" lang="sa" hreflang="sa" data-title="माइटोकॉन्ड्रिया" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="سانسکریت" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B8%D1%82%D0%BE%D1%85%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Митохондрия–یاقوتی" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Митохондрия" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="یاقوتی" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%A2%E1%B1%9F%E1%B1%AD%E1%B1%B4%E1%B1%B3%E1%B1%A0%E1%B1%B3%E1%B1%B1%E1%B1%B0%E1%B1%A8%E1%B1%A4%E1%B1%AD%E1%B1%9F" title="ᱢᱟᱭᱴᱳᱠᱳᱱᱰᱨᱤᱭᱟ–سانتالی" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱢᱟᱭᱴᱳᱠᱳᱱᱰᱨᱤᱭᱟ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="سانتالی" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Mitucondri" title="Mitucondri–سیسیلی" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Mitucondri" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="سیسیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Mitochondrion" title="Mitochondrion–اسکاتلندی" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Mitochondrion" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="اسکاتلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Mitohondrije" title="Mitohondrije–صرب و کرواتی" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Mitohondrije" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="صرب و کرواتی" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B8%E0%B6%BA%E0%B7%92%E0%B6%A7%E0%B7%9C%E0%B6%9A%E0%B7%9C%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%A9%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BB%E0%B7%92%E0%B6%BA%E0%B7%8F" title="මයිටොකොන්ඩ්‍රියා–سینهالی" lang="si" hreflang="si" data-title="මයිටොකොන්ඩ්‍රියා" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="سینهالی" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Mitochondria" title="Mitochondria–انگلیسی ساده" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Mitochondria" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="انگلیسی ساده" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Mitochondria" title="Mitochondria–اسلواکی" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Mitochondria" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="اسلواکی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Mitohondrij" title="Mitohondrij–اسلوونیایی" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Mitohondrij" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="اسلوونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Mitokondri" title="Mitokondri–آلبانیایی" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Mitokondri" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="آلبانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B8%D1%82%D0%BE%D1%85%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0" title="Митохондрија–صربی" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Митохондрија" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="صربی" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Mitokondria" title="Mitokondria–سوندایی" lang="su" hreflang="su" data-title="Mitokondria" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="سوندایی" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Mitokondrie" title="Mitokondrie–سوئدی" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Mitokondrie" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="سوئدی" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%87%E0%AE%B4%E0%AF%88%E0%AE%AE%E0%AE%A3%E0%AE%BF" title="இழைமணி–تامیلی" lang="ta" hreflang="ta" data-title="இழைமணி" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="تامیلی" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%88%E0%B0%9F%E0%B1%8B%E0%B0%95%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%A1%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B0%BE" title="మైటోకాండ్రియా–تلوگویی" lang="te" hreflang="te" data-title="మైటోకాండ్రియా" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="تلوگویی" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%84%E0%B8%A1%E0%B9%82%E0%B8%97%E0%B8%84%E0%B8%AD%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%94%E0%B8%A3%E0%B8%B5%E0%B8%A2" title="ไมโทคอนเดรีย–تایلندی" lang="th" hreflang="th" data-title="ไมโทคอนเดรีย" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="تایلندی" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Mitokondriyon" title="Mitokondriyon–تاگالوگی" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Mitokondriyon" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="تاگالوگی" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Mitokondri" title="Mitokondri–ترکی استانبولی" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Mitokondri" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="ترکی استانبولی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B8%D1%82%D0%BE%D1%85%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Митохондрия–تاتاری" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Митохондрия" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="تاتاری" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%96%D1%82%D0%BE%D1%85%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%96%D1%8F" title="Мітохондрія–اوکراینی" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Мітохондрія" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="اوکراینی" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%A6%D9%B9%D9%88%DA%A9%D9%88%D9%86%DA%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="مائٹوکونڈریا–اردو" lang="ur" hreflang="ur" data-title="مائٹوکونڈریا" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="اردو" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Mitoxondriya" title="Mitoxondriya–ازبکی" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Mitoxondriya" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ازبکی" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ty_th%E1%BB%83" title="Ty thể–ویتنامی" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Ty thể" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ویتنامی" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Mitokondriya" title="Mitokondriya–وارایی" lang="war" hreflang="war" data-title="Mitokondriya" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="وارایی" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%BA%BF%E7%B2%92%E4%BD%93" title="线粒体–وو" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="线粒体" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="وو" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A5%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="მიტოქონდრია–Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="მიტოქონდრია" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%B7%9A%E7%B2%92%E9%AB%94" title="線粒體–چینی" lang="zh" hreflang="zh" data-title="線粒體" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="چینی" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/So%C3%A0%E2%81%BF-lia%CC%8Dp-th%C3%A9" title="Soàⁿ-lia̍p-thé–مین نان" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Soàⁿ-lia̍p-thé" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="مین نان" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%B2%92%E7%B7%9A%E9%AB%94" title="粒線體–کانتونی" lang="yue" hreflang="yue" data-title="粒線體" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="کانتونی" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q39572#sitelinks-wikipedia" title="ویرایش پیوندهای بین‌زبانی" class="wbc-editpage">ویرایش پیوندها</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="فضاهای نام"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C" title="دیدن صفحهٔ محتویات [c]" accesskey="c"><span>مقاله</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB:%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C" rel="discussion" title="گفتگو پیرامون محتوای صفحه [t]" accesskey="t"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر گونهٔ زبان" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">فارسی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="بازدیدها"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=history" title="نسخه‌های پیشین این صفحه [h]" accesskey="h"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارها" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ابزارها</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ابزارها</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="گزینه‌های بیشتر" > <div class="vector-menu-heading"> عمل‌ها </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=history"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عمومی </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C" title="فهرست همهٔ صفحه‌هایی که به این صفحه پیوند می‌دهند [j]" accesskey="j"><span>پیوندها به این صفحه</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7/%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C" rel="nofollow" title="تغییرات اخیر صفحه‌هایی که این صفحه به آن‌ها پیوند دارد [k]" accesskey="k"><span>تغییرات مرتبط</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/ویکی‌پدیا:بارگذاری" title="بارگذاری تصاویر و پرونده‌های دیگر [u]" accesskey="u"><span>بارگذاری پرونده</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87" title="فهرستی از همهٔ صفحه‌های ویژه [q]" accesskey="q"><span>صفحه‌های ویژه</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&oldid=40457900" title="پیوند پایدار به این نسخه از این صفحه"><span>پیوند پایدار</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=info" title="اطلاعات بیشتر دربارهٔ این صفحه"><span>اطلاعات صفحه</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF&page=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&id=40457900&wpFormIdentifier=titleform" title="اطلاعات در خصوص چگونگی یادکرد این صفحه"><span>یادکرد این صفحه</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D9%2585%25DB%258C%25D8%25AA%25D9%2588%25DA%25A9%25D9%2586%25D8%25AF%25D8%25B1%25DB%258C"><span>دریافت نشانی کوتاه‌شده</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D9%2585%25DB%258C%25D8%25AA%25D9%2588%25DA%25A9%25D9%2586%25D8%25AF%25D8%25B1%25DB%258C"><span>بارگیری کد QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> نسخه‌برداری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:DownloadAsPdf&page=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=show-download-screen"><span>بارگیری به‌صورت PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&printable=yes" title="نسخهٔ قابل چاپ این صفحه [p]" accesskey="p"><span>نسخهٔ قابل چاپ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> در پروژه‌های دیگر </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Mitochondria" hreflang="en"><span>ویکی‌انبار</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q39572" title="پیوند به آیتم متصل‌شدۀ مخزن داده‌ها [g]" accesskey="g"><span>آیتم ویکی‌داده</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ظاهر</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">نهفتن</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="fa" dir="rtl"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r36211177">.mw-parser-output .ambox{border:1px solid #a2a9b1;border-right:10px solid #36c;background-color:#fbfbfb;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .ambox+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+link+.ambox{margin-top:-1px}html body.mediawiki .mw-parser-output .ambox.mbox-small-left{margin:4px 0 4px 1em;overflow:hidden;width:238px;border-collapse:collapse;font-size:88%;line-height:1.25em}.mw-parser-output .ambox-speedy{border-right:10px solid #b32424;background-color:#fee7e6}.mw-parser-output .ambox-delete{border-right:10px solid #b32424}.mw-parser-output .ambox-content{border-right:10px solid #f28500}.mw-parser-output .ambox-style{border-right:10px solid #fc3}.mw-parser-output .ambox-move{border-right:10px solid #9932cc}.mw-parser-output .ambox-protection{border-right:10px solid #a2a9b1}.mw-parser-output .ambox .mbox-text{border:none;padding:0.25em 0.5em;width:100%}.mw-parser-output .ambox .mbox-image{border:none;padding:2px 0.5em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-imageright{border:none;padding:2px 0 2px 0.5em;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-empty-cell{border:none;padding:0;width:1px}.mw-parser-output .ambox .mbox-image-div{width:52px}html.client-js body.skin-minerva .mw-parser-output .mbox-text-span{margin-right:23px!important}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .ambox{margin:0 10%}}</style><table class="box-بهبود_منبع plainlinks metadata ambox ambox-content ambox-Refimprove" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><div class="mbox-image-div"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Question_book-new.svg/50px-Question_book-new.svg.png" decoding="async" width="50" height="39" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Question_book-new.svg/75px-Question_book-new.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Question_book-new.svg/100px-Question_book-new.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="399" /></span></span></div></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span"><b>برای <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D8%A3%DB%8C%DB%8C%D8%AF%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="ویکی‌پدیا:تأییدپذیری">تأییدپذیری</a> کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است</b>.<span class="hide-when-compact"> لطفاً با توجه به <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%B4%DB%8C%D9%88%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:شیوه ارجاع به منابع">شیوهٔ ویکی‌پدیا برای ارجاع به منابع</a>، با ارائهٔ <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D8%A3%DB%8C%DB%8C%D8%AF%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="ویکی‌پدیا:تأییدپذیری">منابع معتبر</a> به <a class="external text" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit">بهبود این مقاله</a> کمک کنید. مطالب بی‌منبع را می‌توان به چالش کشید و حذف کرد.<br /><small><span class="plainlinks"><i>یافتن منابع:</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.google.com/search?as_eq=wikipedia&q=%22%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%22">"میتوکندری"</a> – <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.google.com/search?tbm=nws&q=%22%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%22+-wikipedia&tbs=ar:1">اخبار</a> <b>·</b> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.google.com/search?&q=%22%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%22&tbs=bkt:s&tbm=bks">روزنامه‌ها</a> <b>·</b> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.google.com/search?tbs=bks:1&q=%22%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%22+-wikipedia">کتاب‌ها</a> <b>·</b> <a rel="nofollow" class="external text" href="//scholar.google.com/scholar?q=%22%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%22">آکادمیک</a> <b>·</b> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jstor.org/action/doBasicSearch?Query=%22%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%22&acc=on&wc=on">جی‌استور</a></span></small></span><span class="hide-when-compact"><i> (<small><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D8%AD%D8%B0%D9%81_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C_%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="راهنما:حذف الگوی نگهداری">چگونگی و زمان حذف پیام این الگو را بدانید</a></small>)</i></span></div></td></tr></tbody></table><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r36211177"><table class="plainlinks metadata ambox ambox-style ambox-wikify" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><div class="mbox-image-div"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Ambox_wikify.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/Ambox_wikify.svg/40px-Ambox_wikify.svg.png" decoding="async" width="40" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/Ambox_wikify.svg/60px-Ambox_wikify.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/Ambox_wikify.svg/80px-Ambox_wikify.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></a></span></div></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span">این مقاله نیازمند <b><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" class="mw-redirect" title="ویکی‌پدیا:ویکی‌سازی">ویکی‌سازی</a></b> است. لطفاً با توجه به <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="ویکی‌پدیا:راهنمای ویرایش صفحه‌ها">راهنمای ویرایش</a> و <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%B4%DB%8C%D9%88%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87" title="ویکی‌پدیا:شیوه‌نامه">شیوه‌نامه</a>، محتوای آن را بهبود بخشید.</div></td></tr></tbody></table><figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Mitochondria,_mammalian_lung_-_TEM.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Mitochondria%2C_mammalian_lung_-_TEM.jpg/270px-Mitochondria%2C_mammalian_lung_-_TEM.jpg" decoding="async" width="270" height="203" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Mitochondria%2C_mammalian_lung_-_TEM.jpg/405px-Mitochondria%2C_mammalian_lung_-_TEM.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Mitochondria%2C_mammalian_lung_-_TEM.jpg/540px-Mitochondria%2C_mammalian_lung_-_TEM.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="480" /></a><figcaption>تصویر میکروسکوپی میتوکندری‌ها.</figcaption></figure> <p><b>میتوکندری</b> (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%88%DB%8C" title="زبان فرانسوی">فرانسوی</a>: <span title="فرانسوی-language text"><span lang="fr" dir="ltr">Mitochondrie</span></span>) یا <b>راکیزه</b><sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در <a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%87" class="mw-redirect" title="یاخته">یاخته</a> (سلول)، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%85%DA%A9" title="اندامک">اندامکی</a> است که ساختار دو غشایی دارد (غشای بیرونی صاف و درونی چین‌خورده) وظیفه آن <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D9%81%D8%B3_%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%84%DB%8C" title="تنفس سلولی">تنفس سلولی</a> و نوعی اندامک انتقال انرژی است که موجب می‌شوند انرژی شیمیایی موجود در مواد غذایی با عمل <a href="/wiki/%D9%81%D8%B3%D9%81%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86_%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%88" class="mw-redirect" title="فسفوریلاسیون اکسیداتیو">فسفوریلاسیون اکسیداتیو</a>، به صورت پیوندهای پرانرژی فسفات ATP (<a href="/wiki/%D8%A2%D8%AF%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%81%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%AA" title="آدنوزین تری‌فسفات">آدنوزین تری‌فسفات</a>) ذخیره شود. این <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%85%DA%A9" title="اندامک">اندامک</a> در تمام یاخته‌های دارای <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%86%D9%81%D8%B3_%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B2%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="تنفس هوازی (صفحه وجود ندارد)">تنفس هوازی</a> به جز در <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D8%B1%DB%8C" title="باکتری">باکتری‌ها</a> که <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%B2%DB%8C%D9%85" title="آنزیم">آنزیم‌های</a> تنفسی آن‌ها در <a href="/wiki/%D8%BA%D8%B4%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%84%DB%8C" title="غشای سلولی">غشای سیتوپلاسمی</a> جایگزین شده‌اند وجود دارد. </p><p>فرمول تولید انرژی میتوکندری که به اصطلاح به آن <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D9%81%D8%B3_%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%84%DB%8C" title="تنفس سلولی">تنفس یاخته‌ای</a> (که در اینجا به گلیکولیز مشهور است) هم می‌گویند: </p><p><a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%DA%98%D9%86" title="اکسیژن">اکسیژن</a> + <a href="/wiki/%DA%AF%D9%84%D9%88%DA%A9%D8%B2" title="گلوکز">گلوکز</a> + <a href="/wiki/%D8%A2%D8%AF%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D9%86_%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D9%81%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%AA" title="آدنوزین دی‌فسفات">ADP</a> و <a href="/wiki/%D9%81%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%AA" title="فسفات">فسفات</a> ← <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86_%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D8%AF" title="کربن دی‌اکسید">کربن‌دی‌اکسید</a> + <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8" title="آب">آب</a> + <a href="/wiki/%D8%A2%D8%AF%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%81%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%AA" title="آدنوزین تری‌فسفات">ATP</a> </p><p>میتوکندری نیز همانند <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="کلروپلاست">کلروپلاست</a> (سبزینه) از دو غشای داخلی و خارجی تشکیل شده است. با این تفاوت که دو غشای داخلی و خارجی فضای درون میتوکندری را به دو بخش تقسیم می‌کنند که عبارتند از: ۱- فضای درون میتوکندری ۲- فضای بین دو غشا. درون میتوکندری <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="دی‌ان‌ای">دی. اِن. اِی</a> حلقوی نیز وجود دارد و می‌تواند مانند <a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B2%D9%85%DB%8C%D8%AF" class="mw-redirect" title="پلازمید">پلازمید</a> <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D8%B1%DB%8C" title="باکتری">باکتری</a> به‌طور مستقل از سلول نیز <a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%86%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" class="mw-redirect" title="همانندسازی">همانندسازی</a> کند. درون میتوکندری مایعی سیّال به نام <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%B3" title="ماتریکس">ماتریکس</a> وجود دارد که واکنش‌های مربوط به فرایند <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D9%81%D8%B3_%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%84%DB%8C" title="تنفس سلولی">تنفس سلولی</a> در آن انجام می‌شود. تنفس سلولی فرایندی است که طی آن انرژی ذخیره شده در غذاها به <a href="/wiki/%D8%A2%D8%AF%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%81%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%AA" title="آدنوزین تری‌فسفات">اِی. تی. پی</a> (مولکول سوختی سلول) تبدیل می‌شود. در غشای داخلی چین‌خوردگی‌هایی با نام <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="کریستا (صفحه وجود ندارد)">کریستا</a> وجود دارد که باعث افزایش سطح غشا می‌شود. فضای درون میتوکندری همچنین با مایعی به نام ماتریکس پر شده است. </p><p>نام «میتوکُندری» ترکیبی است از دو واژه یونانی «میتوس»، μίτος، به معنای رشته و «خُندریون»، χονδρίον، به معنی دانه. چون این اندامک اغلب رشته‌ای یا به صورت دانه‌های کوچک در <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AA%D9%88%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%85" title="سیتوپلاسم">سیتوپلاسم</a> همه سلول‌های <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%AA" title="یوکاریوت">یوکاریوتی</a> وجود دارد. </p><p>میتوکندری‌ها محل <a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="اکسیداسیون">اکسیداسیون</a> (اُکسایش) سلولی هستند. در طی این عمل، کربن‌دی‌اکسید تولید می‌گردد و این همان کربن‌دی‌اکسیدی است که از سلول دفع می‌شود. میتوکندری مانند کارخانه‌ای باعث تولید انرژی سلول می‌شود. میتوکندری مربوط به بافت یونی <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="پستانداران">پستانداران</a> که ماتریس و غشای آن‌ها توسط <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%BE_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C" title="میکروسکوپ الکترونی">میکروسکوپ الکترونی</a> نمایش داده شده است. اندامکی متصل به غشا است که در اکثر سلول‌های یوکاریوتی (سلول‌های <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%AA" title="یوکاریوت">یوکاریوتی</a> سلول‌هایی هستند که <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="دی‌ان‌ای">دی. اِن. اِی</a> آن‌ها در هسته سلول قرار دارد و در اکثر گیاهان، جانوران، قارچ‌ها و دیگر شکل‌های جانداران تشکیل می‌شوند) وجود دارند. </p><p>مساحت میتوکندری‌ها معمولاً بین ۰٫۷۵ تا ۳ میکرومتر مربع است. ساختارهای میتوکندری به عنوان نیروگاه‌های سلولی توصیف می‌شوند چرا که بیشتر انرژی شیمیایی سلول یا همان ATP از میتوکندری تولید می‌شود. علاوه بر تولید انرژی سلولی، میتوکندری وظایف دیگر درون سلولی نیز دارد که شامل سیگنال‌دهی، تمایز سلولی، مرگ سلولی و کنترل رشد و حفظ سلول هستند. </p><p>میتوکندری می‌تواند در چندین نوع بیماری تأثیر داشته باشد که از جمله می‌توان به اختلالات میتوکندری و اختلال عملکرد قلبی اشاره کرد. میتوکندری همچنین می‌تواند در پروسه پیری نیز مؤثر باشد. تحقیقات و پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند که <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%AA%DB%8C%D8%B3%D9%85" class="mw-redirect" title="اوتیسم">اوتیسم</a> به ویژه اوتیسم حاد با نقص در سیستم میتوکندری در ارتباط است. شاخصه‌های متعدد و متفاوت، میتوکندری‌ها را منحصر به فرد کرده است. </p><p>تعداد میتوکندری‌ها در سلول بسته به نوع ارگانیسم‌ها، بافت‌ها و نوع سلول متفاوت است. برای مثال <a href="/wiki/%DA%AF%D9%84%D8%A8%D9%88%D9%84_%D9%82%D8%B1%D9%85%D8%B2" title="گلبول قرمز">سلول‌های خونی قرمز</a>، فاقد میتوکندری هستند پس انرژی اش را از مسیر <a href="/wiki/%D9%82%D9%86%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%81%D8%AA" title="قندکافت">گلیکولیز</a> به دست می‌آورد در حالی که سلول‌های سازنده <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A8%D8%AF" title="کبد">کبد</a> بیش از ۲۰۰۰ میتوکندری در ساختار خود دارند. </p><p>این اندامک شامل چندین توابع مختلف است که هر کدام عملکرد منحصر به فردی دارند. این واحد سلولی، شامل غشای خارجی، فضای بین دو غشا، کریستا و ماتریکس میتوکندری است. پروتئین‌های میتوکندری بسته به نوع و بافت هر قسمت متفاوت هستند. در انسان، ۶۱۵ نوع مختلف از پروتئین‌های میتوکندری قلبی شناسایی شده است. در حالی که در موش‌ها این تعداد ۹۴۰ عدد است. پروتئوم‌های میتوکندری به شکل دینامیکی تنظیم می‌گردند اگرچه اکثر DNA موجود تصور می‌شود. در سلول دو نوکلئوس قرار دارد، اما میتوکندری‌ها دارای <a href="/wiki/%DA%98%D9%86%D9%88%D9%85" title="ژنوم">ژنوم‌های</a> مستقل خود هستند. علاوه بر این، <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="دی‌ان‌ای میتوکندریایی">DNA میتوکندری</a> نشان می‌دهد که این واحد سلولی دارای شباهت‌های قابل توجهی با <a href="/wiki/%DA%98%D9%86%D9%88%D9%85" title="ژنوم">ژنوم</a>‌های باکتریایی است. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="واژه‌شناسی"><span id=".D9.88.D8.A7.DA.98.D9.87.E2.80.8C.D8.B4.D9.86.D8.A7.D8.B3.DB.8C"></span>واژه‌شناسی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=1" title="ویرایش بخش: واژه‌شناسی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>μίτος به معنای رشته است، همان گونه که در <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%D8%B2" title="میتوز">میتوز</a> هست. χόνδρος به تلفظ و معنی خندروس<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> یا دانه گندم است و نیز به معنای ریز است.<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>دربارهٔ «راکیزه»، ساخت‌واژه آن به‌صورت [اسم(راک) + پسوند( ـ ایزه)] است. در ساخت این اسم از فرایند واژه‌سازی اشتقاق استفاده شده است. «راکیزه» از دو بخش «راک» به معنی رشته و نخ (در برابر «میتو» یونانی به همین معنی) و پسوند تصغیر «ـ ایزه» ساخته شده است. «ـ ایزه» دیس دیگر پسوندهای چه، ژه، ژک است که در واژگان <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%DB%8C%DA%98%D9%87" title="نایژه">نایژه</a>، <a href="/wiki/%D9%85%DA%98%D9%87" title="مژه">مژه</a>، <a href="/wiki/%D9%85%DA%98%DA%A9" title="مژک">مژک</a> بکار رفته‌اند. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تاریخچه"><span id=".D8.AA.D8.A7.D8.B1.DB.8C.D8.AE.DA.86.D9.87"></span>تاریخچه</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=2" title="ویرایش بخش: تاریخچه"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>اولین بررسی‌های انجام شده بر روی میتوکندری‌ها، در سال ۱۸۹۴ به‌وسیله ریشارد آلتمان صورت گرفت که آن‌ها را <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DB%8C%D9%88%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="بیوپلاست (صفحه وجود ندارد)">بیوپلاست</a> یا جایگاه‌های زنده نامید؛ و نظر داد که بین واکنش‌های <a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%B4" class="mw-redirect" title="اکسایش">اکسایش</a> و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%B4" class="mw-disambig" title="کاهش">کاهش</a> سلول و میتوکندری وابستگی وجود دارد. در سال (۱۸۹۷) ابتدا با بررسی‌های بیشتر آن‌ها را میتوکندری نامید و در ۱۹۰۰، <a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="میکائیلیس (صفحه وجود ندارد)">میکائیلیس</a> به کمک معرف رنگی سبز ژانوس میتوکندری را در سلول‌های زنده مشاهده کرد. واربورگ در سال ۱۹۱۳ آنزیم‌های تنفسی را در این اندامک نشان داد. سرانجام برای اولین بار، در سال ۱۹۳۴، بنسلی و هر، توانستند آن‌ها را از سلول‌های کبدی جدا کرده و بعد آن بررسی‌های بیشتر و عملی‌تر روی آن صورت گرفت. در سال ۱۹۱۳ ذرات گرفته شده از عصاره کبد خوکچه هندی نشان دادند که تنفس سلولی از طریق میتوکندری صورت می‌گیرد. </p><p>واربورگ و هندیش در سال ۱۹۳۹ آزمایش‌هایی که با استفاده از ماهیچه‌های موش آزمایشگاهی انجام شدند، نشان دادند که یک اتم اکسیژن می‌تواند یک مولکول آدنوزین تری فسفات تشکیل دهند. در سال ۱۹۴۱، اصطلاح پیوند فسفاتی نشان دهنده ایجاد انرژی در متابولیسم سلولی بود که توسط آلبرت لیمان ارائه شد. در سال‌های بعد از آن مکانیسمی که در تنفس سلولی مورد بررسی قرار داده شد، توسعه یافت، هرچند ارتباط آن با میتوکندری هنوز هم مشخص نشده بود. </p><p>در کتاب مقدمه‌ای بر بخش‌های سلولی نوشته آلبرت کلادیو، میتوکندری از لحاظ <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="بیوشیمی">بیوشیمیایی</a> و تحلیل از سایر بخش‌های سلولی تفکیک شد. در سال ۱۹۴۶ این‌طور نتیجه‌گیری شد که سیتوکروم اکسیداز و دیگر آنزیم‌ها مسئولیت چرخه تنفسی سلولی را بر عهده دارند. اولین <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D9%88%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81" class="mw-redirect" title="میکروگراف">میکروگراف</a> با وضوح بالا در سال ۱۹۵۲ تهیه شد و جایگزین زنجیره سبز ژانوس گردید که مطلوب‌ترین شیوه مصورسازی میتوکندری به‌شمار می‌رفت. این امر منجر به تحلیل جزئیات بیشتری از ساختار میتوکندری گردید که شامل غشای محصورکننده میتوکندری نیز است. همچنین مشخص گردید که غشای ثانویه‌ای نیز در میتوکندری وجود دارد که بخش‌های سخت‌تر را از ساختار درونی جدا می‌سازد و در هر سلول دارای شکل خاصی است. </p><p>اصطلاح معروف نیروگاه سلولی نیز توسط فیلیپ سیکوتیز در سال ۱۹۵۷ ابداع شد. در سال ۱۹۶۷ مشاهده شد که میتوکندری‌ها حاوی <a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A8%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%85" title="ریبوزوم">ریبوزوم‌ها</a> هستند. در سال ۱۹۶۸، روش‌هایی برای نقشه‌برداری ژن‌های موجود در میتوکندری توسعه یافتند و در سال ۱۹۷۶ با نقشه‌های ژنی، میتوکندری موجود در <a href="/wiki/%D9%85%D8%AE%D9%85%D8%B1" title="مخمر">مخمرها</a> تکمیل گردیدند. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="شکل_و_اندازه_میتوکندری_و_تغییرات_آن‌ها"><span id=".D8.B4.DA.A9.D9.84_.D9.88_.D8.A7.D9.86.D8.AF.D8.A7.D8.B2.D9.87_.D9.85.DB.8C.D8.AA.D9.88.DA.A9.D9.86.D8.AF.D8.B1.DB.8C_.D9.88_.D8.AA.D8.BA.DB.8C.DB.8C.D8.B1.D8.A7.D8.AA_.D8.A2.D9.86.E2.80.8C.D9.87.D8.A7"></span>شکل و اندازه میتوکندری و تغییرات آن‌ها</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=3" title="ویرایش بخش: شکل و اندازه میتوکندری و تغییرات آن‌ها"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Biological_cell.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Biological_cell.svg/300px-Biological_cell.svg.png" decoding="async" width="300" height="182" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Biological_cell.svg/450px-Biological_cell.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Biological_cell.svg/600px-Biological_cell.svg.png 2x" data-file-width="1466" data-file-height="891" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%85%DA%A9" title="اندامک">اندامک‌ها</a> و ساختارهای سیتوپلاسمی درون <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%84" title="سلول">سلول</a> جانوران: (۱) <a href="/wiki/%D9%87%D8%B3%D8%AA%DA%A9" title="هستک">هستک</a> (۲) <a href="/wiki/%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87_%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%84" title="هسته سلول">هسته</a> (۳) <a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A8%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%85" title="ریبوزوم">ریبوزوم</a> (۴) <a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%DA%A9%D9%88%D9%84" title="وزیکول">وزیکول</a> (۵) <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87_%D8%A2%D9%86%D8%AF%D9%88%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%85%DB%8C_%D8%AE%D8%B4%D9%86" title="شبکه آندوپلاسمی خشن">شبکه آندوپلاسمی خشن</a> (۶) <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%DA%AF%D9%84%DA%98%DB%8C" title="دستگاه گلژی">دستگاه گلژی</a> (۷) <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%84%D8%AA_%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%84%DB%8C" title="اسکلت سلولی">اسکلت سلولی</a> (سیتواسکلتون) (۸) <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87_%D8%A2%D9%86%D8%AF%D9%88%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%85%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D9%81" title="شبکه آندوپلاسمی صاف">شبکه آندوپلاسمی صاف</a> (۹) میتوکندری (۱۰) <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%A6%D9%84" title="واکوئل">واکوئل</a> (۱۱) <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AA%D9%88%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%85" title="سیتوپلاسم">سیتوپلاسم</a> (۱۲) <a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%B2%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%85" title="لیزوزوم">لیزوزوم</a> (۱۳) <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%88%D9%84" title="سانتریول">سانتریول</a></figcaption></figure> <p>شکل میتوکندری‌ها متغیر اما اغلب رشته‌ای یا دانه‌ای هستند. میتوکندری‌ها در برخی مراحل عمل خود می‌توانند به شکل‌های دیگری درآیند؛ مثلاً، یک میتوکندری طویل ممکن است در یک انت‌های خود متورم شده و به صورتی شبیه <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%B2" title="گرز">گرز</a> درآید. (مثلاً در سلول‌های کبدی چند ساعت بعد ورود غذا) یا ممکن است میان تهی شده و شکلی شبیه <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%AA_%D8%AA%D9%86%DB%8C%D8%B3" class="mw-redirect" title="راکت تنیس">راکت تنیس</a> به خود بگیرد. گاهی میتوکندری‌ها حفره مانند شده و دارای بخش مرکزی روشنی می‌شود. اما بعد از مدتی، تمام این تغییرات به حالت اول برمی‌گردد.<br />اندازه میتوکندری‌ها نیز متغیر است و در بیشتر سلول‌ها ضخامت آن‌ها ۵۰µm و طول تا ۷µm می‌رسد. اما متناسب با شرایط محیطی و نیز مرحله عمل سلول فرق خواهد کرد. سلول‌هایی که هم نوع هستند یا دارای عمل مشترک هستند دارای اندازه ثابت هستند. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ساختمان_میتوکندری"><span id=".D8.B3.D8.A7.D8.AE.D8.AA.D9.85.D8.A7.D9.86_.D9.85.DB.8C.D8.AA.D9.88.DA.A9.D9.86.D8.AF.D8.B1.DB.8C"></span>ساختمان میتوکندری</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=4" title="ویرایش بخش: ساختمان میتوکندری"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="غشای_خارجی"><span id=".D8.BA.D8.B4.D8.A7.DB.8C_.D8.AE.D8.A7.D8.B1.D8.AC.DB.8C"></span>غشای خارجی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=5" title="ویرایش بخش: غشای خارجی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>حدود ۱۵۲ <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%85" title="آنگستروم">آنگستروم</a> ضخامت دارد و از نوع غشاهای زیستی با ساختمان سه لایه‌ای است. این غشا صاف و فاقد چین خوردگی است و هیچ ریبوزومی به آن نچسبیده، گاهی توسط <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87_%D8%A2%D9%86%D8%AF%D9%88%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%85%DB%8C" title="شبکه آندوپلاسمی">شبکهٔ آندوپلاسمی</a> احاطه می‌شود اما هیچگاه پیوستگی بین این دو دیده نشده است. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="اتاق_خارجی"><span id=".D8.A7.D8.AA.D8.A7.D9.82_.D8.AE.D8.A7.D8.B1.D8.AC.DB.8C"></span>اتاق خارجی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=6" title="ویرایش بخش: اتاق خارجی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>زیر غشای خارجی، فضایی در حدود ۲۰۰–۱۰۰ آنگستروم وجود دارد که به آن اتاق خارجی گفته می‌شود؛ که شامل دو بخش است: فضای بین دو غشا و فضای درون تاج‌ها یا کریستاها یا کرت‌ها. اما در برخی جاها غشای داخلی و خارجی بهم چسبیده و اندازه این فضا تقریباً صفر می‌شود. در این مناطق در مجاورت دو غشا، تراکمی از <a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A8%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%85" title="ریبوزوم">ریبوزوم‌های</a> سیتوپلاسمی دیده می‌شود. به خاطر همین در نظر گرفته شده که این مناطق، محل عبور پروتئین‌های مورد نیاز از سیتوزول به میتوکندری هستند. در این اتاق، ترکیباتی مثل آب، نمک‌های کانی و یون‌ها، <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%A6%DB%8C%D9%86" title="پروتئین">پروتئین</a>‌ها، قندها، و چربی‌ها SO2، O2، <a href="/wiki/%D8%A2%D8%AF%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%81%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%AA" title="آدنوزین تری‌فسفات">ATP</a> و <a href="/wiki/%D8%A2%D8%AF%D9%86%D9%88%D8%B2%DB%8C%D9%86_%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D9%81%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%AA" title="آدنوزین دی‌فسفات">ADP</a> وجود دارند. مقدار آب، بر اندازه کریستاها و در نتیجه بر ساخت ATP تأثیرگذار است. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="غشای_داخلی"><span id=".D8.BA.D8.B4.D8.A7.DB.8C_.D8.AF.D8.A7.D8.AE.D9.84.DB.8C"></span>غشای داخلی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=7" title="ویرایش بخش: غشای داخلی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ضخامتش مثل غشای خارجی است اما ترکیب شیمیایی آن فرق می‌کند. دارای چین‌خوردگی‌های فراوانی است که به چین‌ها، تاج یا کریستا گفته می‌شود. این چین‌ها برخلاف سلول‌های گیاهی، در سلول‌های جانوری منظم قرار گرفته‌اند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="اتاق_داخلی"><span id=".D8.A7.D8.AA.D8.A7.D9.82_.D8.AF.D8.A7.D8.AE.D9.84.DB.8C"></span>اتاق داخلی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=8" title="ویرایش بخش: اتاق داخلی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>فضای درونی میتوکندری که به‌وسیله غشای داخلی دربرگرفته شده، اتاق داخلی گویند؛ که از ماده زمینه‌ای با ماتریکس دربر گرفته شده است که ترکیب و ویژگی‌های کلی آن، شبیه <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AA%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%84" title="سیتوزول">سیتوزول</a> است و دارای آنزیم‌های خاص و <a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A8%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%85" title="ریبوزوم">ریبوزوم</a> خاص خود (۷۰S شبیه سلول‌های پروکاریوتی) است. تعداد <a href="/wiki/DNA" class="mw-redirect" title="DNA">DNA</a>، بر حسب نوع و سن سلول فرق می‌کند و مثل <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%AA" title="پروکاریوت">پروکاریوت‌ها</a>، دارای <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AA%D9%88%D8%B2%DB%8C%D9%86" title="سیتوزین">سیتوزین</a> و <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86" title="گوانین">گوانین</a> زیادی است در نتیجه در مقابل گرما مقاوم است. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ژنوم_میتوکندری"><span id=".DA.98.D9.86.D9.88.D9.85_.D9.85.DB.8C.D8.AA.D9.88.DA.A9.D9.86.D8.AF.D8.B1.DB.8C"></span>ژنوم میتوکندری</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=9" title="ویرایش بخش: ژنوم میتوکندری"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>بررسی‌ها نشان می‌دهد که DNAسازی در میتوکندری صورت می‌گیرد. طبق این بررسی به وجود DNA در میتوکندری پی می‌بریم. علاوه بر همانندسازی RNA و DNA سازی، پروتئین‌سازی هم در میتوکندری صورت می‌گیرد. این فرایند توسط آنزیم‌ها و ملکول‌های خاص خود اندامک صورت می‌گیرد. DNA میتوکندری اغلب موجودات حلقوی است. جایگاه DNA در ماده زمینه میتوکندری و بعضی مواقع چسبیده به غشای داخلی میتوکندری است. <a href="/wiki/%DA%98%D9%86%D9%88%D9%85" title="ژنوم">ژنوم</a> میتوکندری سلول‌های اغلب جانوران از ۲۰–۱۵ هزار جفت <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%DA%A9%D9%84%D8%A6%D9%88%D8%AA%DB%8C%D8%AF" title="نوکلئوتید">نوکلئوتید</a> تشکیل یافته است و ژنوم میتوکندری در <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="پستانداران">پستانداران</a> حدود ۱۰۵ برابر کوچک‌تر از ژنوم هسته‌ای است. </p><p>محصولاتی که توسط DNA میتوکندری رمز می‌شوند شامل RNAهای ریبوزومی میتوکندری <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AD%D8%A7%D9%85%D9%84" title="آران‌ای حامل">tRNAها</a> و برخی از پروتئین‌های مسیر تنفس است. بعضی از پروتئین‌های میتوکندری نیز در هسته رمز می‌شوند و پس از ساخته شدن در سیتوزول وارد اندامک می‌شوند. مثال مفروض از صفتی که توسط ژنوم میتوکندری تعیین می‌شود، جهت پیچش صدف در حلزون است که از <a href="/wiki/%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AB%D8%AA" title="وراثت">وراثت</a> سیتوپلاسمی تبعیت می‌کند. در حقیقت این صفات توسط ژنوم میتوکندری که همراه میتوکندری‌های موجود در سیتوپلاسم وارد سلول تخم می‌شوند، انتقال می‌یابد و توارث به صورت تک والدی در اکثر آن‌ها است. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="نقش_زیستی_میتوکندری"><span id=".D9.86.D9.82.D8.B4_.D8.B2.DB.8C.D8.B3.D8.AA.DB.8C_.D9.85.DB.8C.D8.AA.D9.88.DA.A9.D9.86.D8.AF.D8.B1.DB.8C"></span>نقش زیستی میتوکندری</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=10" title="ویرایش بخش: نقش زیستی میتوکندری"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تنفس_هوازی_سلول‌ها"><span id=".D8.AA.D9.86.D9.81.D8.B3_.D9.87.D9.88.D8.A7.D8.B2.DB.8C_.D8.B3.D9.84.D9.88.D9.84.E2.80.8C.D9.87.D8.A7"></span>تنفس هوازی سلول‌ها</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=11" title="ویرایش بخش: تنفس هوازی سلول‌ها"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>تمام مواد انرژی‌زا، ضمن تغییرات متابولیکی درون سیتوپلاسمی با واسطه ناقلین اختصاصی به بستره میتوکندری می‌رسد. گلوکز بعد از تبدیل به <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%84-%DA%A9%D9%88%D8%A2" title="استیل-کوآ">استیل کو آنزیم A</a> طی <a href="/wiki/%DA%AF%D9%84%DB%8C%DA%A9%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%B2" class="mw-redirect" title="گلیکولیز">گلیکولیز</a> به میتوکندری وارد می‌شود تا در <a href="/wiki/%DA%86%D8%B1%D8%AE%D9%87_%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D8%B3" class="mw-redirect" title="چرخه کربس">چرخه کربس</a> استفاده شود و اسیدهای چرب به‌وسیله <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%86%DB%8C%D8%AA%DB%8C%D9%86" title="کارنیتین">کارنیتین</a> به داخل میتوکندری حمل شده که این‌ها هم سرانجام به استیل کو آنزیم A تبدیل می‌شوند. اسیدهای آمینه بعد از ورود به بستره به استیل کو آنزیم A تبدیل می‌شوند. </p><p>با انجام هر چرخه کربس که با استفاده از یک استیل کوآنزیم A در بستره میتوکندری آغاز می‌شود، علاوه بر CO2 و H2O سه مولکول <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%88%D8%AA%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A2%D9%85%DB%8C%D8%AF_%D8%A2%D8%AF%D9%86%DB%8C%D9%86_%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DA%A9%D9%84%D8%A6%D9%88%D8%AA%DB%8C%D8%AF" title="نیکوتین‌آمید آدنین دی‌نوکلئوتید">نیکوتین آمید آدنین دی نوکلئوتید</a> و یک مولکول FADH2 و یک مولکول GTP تولید می‌شود. این ناقلین انرژی در <a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D8%AC%DB%8C%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%82%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86" title="زنجیره انتقال الکترون">زنجیره انتقال الکترون</a> استفاده شده و موجب تولید ATP می‌شوند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="سنتز_اسیدهای_چرب_و_گوارش_چربی‌ها"><span id=".D8.B3.D9.86.D8.AA.D8.B2_.D8.A7.D8.B3.DB.8C.D8.AF.D9.87.D8.A7.DB.8C_.DA.86.D8.B1.D8.A8_.D9.88_.DA.AF.D9.88.D8.A7.D8.B1.D8.B4_.DA.86.D8.B1.D8.A8.DB.8C.E2.80.8C.D9.87.D8.A7"></span>سنتز اسیدهای چرب و گوارش چربی‌ها</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=12" title="ویرایش بخش: سنتز اسیدهای چرب و گوارش چربی‌ها"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>یکی از راه‌های تولید اسید چرب، سیستم میتوکندریایی است که عکس اکسیداسیون یا تجزیه آن‌ها است. </p><p>در هنگام گرسنگی، میتوکندری‌ها به طرف ذرات چربی حرکت کرده و روی ذرات چرب خم شده و آنزیم‌های میتوکندریایی شروع به هضم چربی و آزادسازی انرژی می‌کنند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ذخیره_و_تجمع_مواد"><span id=".D8.B0.D8.AE.DB.8C.D8.B1.D9.87_.D9.88_.D8.AA.D8.AC.D9.85.D8.B9_.D9.85.D9.88.D8.A7.D8.AF"></span>ذخیره و تجمع مواد</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=13" title="ویرایش بخش: ذخیره و تجمع مواد"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>میتوکندری‌ها می‌توانند در اتاق داخلی خود مواد مختلف را انباشته کنند که این مواد عبارتنداز از: ترکیبات آهن‌دار، <a href="/wiki/%DA%86%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="چربی">چربی‌ها</a>، پروتئین‌ها، کاتیون‌ها و آب. در اثر ذخیره این مواد، میتوکندری‌ها اغلب به حالت یک غشایی و شبیه باکتری‌های کوچک دیده می‌شوند و به تدریج، کریستاها محو می‌شوند اما بعد از حذف این مواد، دوباره همه به حالت اول برمی‌گردد. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="محل_و_تعداد_میتوکندری_در_سلول"><span id=".D9.85.D8.AD.D9.84_.D9.88_.D8.AA.D8.B9.D8.AF.D8.A7.D8.AF_.D9.85.DB.8C.D8.AA.D9.88.DA.A9.D9.86.D8.AF.D8.B1.DB.8C_.D8.AF.D8.B1_.D8.B3.D9.84.D9.88.D9.84"></span>محل و تعداد میتوکندری در سلول</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=14" title="ویرایش بخش: محل و تعداد میتوکندری در سلول"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>اغلب در اطراف هسته دیده می‌شوند اما در شرایط مرضی در حواشی سیتوپلاسم ظاهر می‌شوند. این پراکنش، تحت تأثیر مقدار گلیکوژن و اسید چرب می‌تواند قرار بگیرد. در طول <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%D8%B2" title="میتوز">میتوز</a> میتوکندری‌ها در مجاورت دوک جمع می‌شوند و وقتی تقسیم پایان می‌یابد، در دو سلول دختر، پراکنش تقریباً یکسانی پیدا می‌کند. پراکنش میتوکندری‌ها را می‌توان بر حسب عمل آن‌ها از نظر تأمین انرژی، مطرح کرد که میتوکندری‌ها در داخل سلول‌ها جابجا شده و خود را به جایی که نیاز به ATP بیشتر است می‌رسانند. تشخیص ارزش میتوکندریایی یک <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%84" title="سلول">سلول</a> دشوار است. اما اغلب بر حسب نوع سلول مرحله عمل سلول متفاوت است. در یک سلول معمولی <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A8%D8%AF" title="کبد">کبد</a> بیشترین تعداد و در حدود ۱۰۰۰ تا ۱۶۰۰ عدد وجود دارد که در اثر تحلیل رفتن سلول و نیز سرطانی شدن آن کاهش می‌یابد؛ و در مقابل، تعداد میتوکندری در بافت لنفی، خیلی کمتر است. در سلول‌های گیاهی، کمتر از جانوری است چون بسیاری از اعمال میتوکندری‌ها، به‌وسیله کلروپلاست انجام می‌شود. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منشأ_میتوکندری"><span id=".D9.85.D9.86.D8.B4.D8.A3_.D9.85.DB.8C.D8.AA.D9.88.DA.A9.D9.86.D8.AF.D8.B1.DB.8C"></span>منشأ میتوکندری</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=15" title="ویرایش بخش: منشأ میتوکندری"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>دو نظریه بیان شده است: یکی اینکه میتوکندری‌ها ممکن است از قالب‌های ساده‌تری ساخته شوند (تشکیل Denovo) و دیگر اینکه میتوکندری‌های جدید از تقسیم میتوکندری‌های قبلی به وجود می‌آیند. به این صورت که تعداد آن‌ها، در طول میتوز و نیز در اینترفاز افزایش یافته و بعد بین دو سلول دختر، پراکنش می‌یابند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="خاستگاه_پروکاریوتی_میتوکندری"><span id=".D8.AE.D8.A7.D8.B3.D8.AA.DA.AF.D8.A7.D9.87_.D9.BE.D8.B1.D9.88.DA.A9.D8.A7.D8.B1.DB.8C.D9.88.D8.AA.DB.8C_.D9.85.DB.8C.D8.AA.D9.88.DA.A9.D9.86.D8.AF.D8.B1.DB.8C"></span>خاستگاه پروکاریوتی میتوکندری</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=16" title="ویرایش بخش: خاستگاه پروکاریوتی میتوکندری"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>فرضیه‌ای در این صدد مطرح شده است که: در گذشته بسیار دور، <a href="/wiki/%D8%AC%D9%88_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="جو زمین">جو زمین</a> فاقد <a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%DA%98%D9%86" title="اکسیژن">اکسیژن</a> بوده و جاندارانی که در آن زمان می‌زیسته‌اند بی‌هوازی بودند. با گذشت زمان و ضمن واکنش‌های شیمیایی، جو زمین دارای اکسیژن شده و به تدریج جانداران آن زمان و به ویژه <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="پروکاریوت‌ها">پروکاریوت‌ها</a> به علت ساختمان ساده خود، <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B2%DB%8C" class="mw-redirect" title="هوازی">هوازی</a> شده‌اند؛ بنابراین بعضی از باکتری‌ها توسط سلول‌های یوکاریوتی بلعیده شدند و به دلیل وجود همزیستی بعضی از آن‌ها به <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="کلروپلاست">کلروپلاست</a> یا میتوکندری تبدیل شدند. پس یعنی اجداد میتوکندری همان پروکاریوت‌ها یا باکتری‌ها بوده است. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="حوای_میتوکندریایی"><span id=".D8.AD.D9.88.D8.A7.DB.8C_.D9.85.DB.8C.D8.AA.D9.88.DA.A9.D9.86.D8.AF.D8.B1.DB.8C.D8.A7.DB.8C.DB.8C"></span>حوای میتوکندریایی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=17" title="ویرایش بخش: حوای میتوکندریایی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35841839">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-right:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AD%D9%88%D8%A7%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="حوای میتوکندریایی">حوای میتوکندریایی</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:MatrilinealAncestor.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/MatrilinealAncestor.PNG/220px-MatrilinealAncestor.PNG" decoding="async" width="220" height="295" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/MatrilinealAncestor.PNG/330px-MatrilinealAncestor.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2a/MatrilinealAncestor.PNG 2x" data-file-width="422" data-file-height="566" /></a><figcaption>به خاطر <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="انتخاب طبیعی">انتخاب طبیعی</a> یا <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4_%DA%98%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9%DB%8C" class="mw-redirect" title="رانش ژنتیکی">رانش ژنتیکی</a> نیاکان مادری ممکن است به فردی واحد برسند، حوای میتوکندری مثالی از این پدیده است.</figcaption></figure> <p><b>حوای میتوکندریایی</b> به <a href="/wiki/%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86_%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B4%D8%AA%D8%B1%DA%A9" class="mw-redirect" title="جدیدترین نیای مشترک">جدیدترین نیای مشترک</a> تمام انسان‌های <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86" title="جمعیت جهان">امروزی</a> از طرف مادری می‌گویند. <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="دی‌ان‌ای">دی‌ان‌ای</a> میتوکندری که همواره از مادر به فرزند منتقل می‌شود، در همهٔ انسان‌های امروزی به‌طور مستقیم از حوای میتوکندریایی به ارث رسیده است. </p><p>حوای میتوکندریایی همتای مؤنث <a href="/wiki/%D8%A2%D8%AF%D9%85_%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%85_Y" title="آدم کروموزوم Y">آدم کروموزوم Y</a> (که جدیدترین نیای مشترک از سمت پدری است) است اما زمان زندگی این دو هزارها سال با هم متفاوت بوده است. معمولاً تخمین زده می‌شود که حوای میتوکندری حدود ۲۰۰۰۰۰ سال پیش<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و به احتمال زیاد در <a href="/wiki/%D8%B4%D8%B1%D9%82_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="شرق آفریقا">شرق آفریقا</a><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> زندگی می‌کرده است. این همان زمانی است که گونه <i>هومو ساپینس ساپینس</i> (<i><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%A7" class="mw-redirect" title="انسان دانای دانا">انسان دانای دانا</a></i> یا همان انسان امروزی) در حال جدا شدن از دیگر گونه‌های <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="انسان">انسانی</a> بوده است. </p><p>حوای میتوکندری خیلی زودتر از زمان <a href="/wiki/%D9%87%D8%AC%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D8%B2_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" class="mw-redirect" title="هجرت از آفریقا">هجرت از آفریقا</a> که تصور می‌شود بین ۴۵٬۰۰۰ تا ۹۵٬۰۰۰ سال پیش رخ داده است، زندگی می‌کرده است.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تعیین زمان زندگی 'حوا' ضربه بزرگی به این نظریه بود که نیاکان انسان‌های امروزی که گونه‌ای قدیمی‌تر از انسان مدرن بودند میلیون‌ها سال پیش از آفریقا خارج شده‌اند و در مناطق مختلف به نژادهای مختلف امروزی تکامل یافته‌اند. این تخمین زمانی با نظریه مخالف منطبق است که می‌گوید انسان مدرن نسبتاً به تازگی در آفریقا سرچشمه گرفته است و از آنجا پراکنده شده است و جایگزین جمعیت‌های انسانی «کهن» مانند <a href="/wiki/%D9%86%D8%A6%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="نئاندرتال">نئاندرتالها</a> شده است. فرضیه دوم در حال حاضر نظریه غالب است. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ترمیم_چین_و_چروک_پوست_و_ریزش_مو_با_احیای_عملکرد_میتوکندری"><span id=".D8.AA.D8.B1.D9.85.DB.8C.D9.85_.DA.86.DB.8C.D9.86_.D9.88_.DA.86.D8.B1.D9.88.DA.A9_.D9.BE.D9.88.D8.B3.D8.AA_.D9.88_.D8.B1.DB.8C.D8.B2.D8.B4_.D9.85.D9.88_.D8.A8.D8.A7_.D8.A7.D8.AD.DB.8C.D8.A7.DB.8C_.D8.B9.D9.85.D9.84.DA.A9.D8.B1.D8.AF_.D9.85.DB.8C.D8.AA.D9.88.DA.A9.D9.86.D8.AF.D8.B1.DB.8C"></span>ترمیم چین و چروک پوست و ریزش مو با احیای عملکرد میتوکندری</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=18" title="ویرایش بخش: ترمیم چین و چروک پوست و ریزش مو با احیای عملکرد میتوکندری"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>با افزایش سن محتوای DNA میتوکندری کاهش می‌یابد به گونه ای که افراد به ازای هر ۱۰ سال، ۴ کپی از DNA میتوکندریایی خود را از دست می‌دهند. محققان به منظور بررسی تأثیر کاهش محتوای DNA میتوکندری در ظهور علائم پیری، یک جهش در <a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%DB%8C%D9%86" title="دمین">دمین</a> پلیمرازی آنزیم تکثیر کنندهٔ DNA میتوکندری ایجاد کردند. این جهش در تمامی جانوران باعث کاهش محتوای DNA میتوکندری می‌شود چرا که دقت در همانندسازی کاهش می‌یابد و جهش‌های ایجاد شده طی همانندسازی، ۵۰۰ برابر بیشتر حفظ می‌شوند. سپس این ژن تغییر یافته را در پایین دست <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%85%D9%88%D8%AA%D8%B1" class="mw-redirect" title="پروموتر">پروموتر</a> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D9%84%DB%8C%D9%86" title="تتراسایکلین">تتراسایکلین</a> قرار دادند و به یک تخم در مرحلهٔ تک سلولی وارد کردند. در ۸ هفتگی موش‌ها به رژیم غذایی آن‌ها تتراسایکلین اضافه کردند تا پروموتر فعال شود و <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="رونویسی">رونویسی</a> از ژن تغییر یافته صورت گیرد. با بیان ژن تغییر یافته در موش‌ها، تغییراتی مانند چین و چروک پوست و ریزش مو ایجاد شد و موش‌های جوان به موش‌های پیر تبدیل شدند حتی باادامهٔ اضافه کردن تتراسایکلین و بیان ژن تغییر یافته، برخی از موش‌ها مردند اما با حذف تتراسایکلین از رژیم غذایی موش‌ها، به تدریج تغییرات ایجاد شده از بین رفتند و موش‌ها دوباره جوان شدند. همچنین محتوای DNA میتوکندری که کاهش یافته بود مجدداً به حالت نرمال بازگشت. در نتیجه، برهم خوردن <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%85%D8%A6%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B2%DB%8C" class="mw-redirect" title="هومئوستازی">هومئوستازی</a> DNA میتوکندری و در نتیجه اختلال در عملکرد میتوکندری مسئول ایجاد چین و چروک پوست و ریزش مو می‌باشد که با احیای عملکرد میتوکندری، تغییرات ایجاد شده بهبود می‌یابند.<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><span style="font-size: 120%;"><b>"نیروگاه" بدون DNA</b></span> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منابع"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9"></span>منابع</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit&section=19" title="ویرایش بخش: منابع"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r37199623">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist"> <div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text">واژهٔ مصوب <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A7%D8%AF%D8%A8_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="فرهنگستان زبان و ادب فارسی">فرهنگستان زبان و ادب فارسی</a>، دفتر نخست تا چهارم، ۱۳۷۶ تا ۸۵</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://qamus.inoor.ir/fa/3K8F3F/خندروس">https://qamus.inoor.ir/fa/3K8F3F/خندروس</a></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.etymonline.com/word/mitochondria">https://www.etymonline.com/word/mitochondria</a></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170820230218/http://www.leeds.ac.uk/news/article/245/new_molecular_clock_aids_dating_of_human_migration_history">«دانشگاه لیدز -- تعیین زمان تاریخ مهاجرت انسان از طریق ساعت مولکولی»</a>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.leeds.ac.uk/news/article/245/new_molecular_clock_aids_dating_of_human_migration_history">اصلی</a> در ۲۰ اوت ۲۰۱۷<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۴ ژانویه ۲۰۱۴</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87+%D9%84%DB%8C%D8%AF%D8%B2+--+%D8%AA%D8%B9%DB%8C%DB%8C%D9%86+%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86+%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE+%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%AA+%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86+%D8%A7%D8%B2+%D8%B7%D8%B1%DB%8C%D9%82+%D8%B3%D8%A7%D8%B9%D8%AA+%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84%DB%8C&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.leeds.ac.uk%2Fnews%2Farticle%2F245%2Fnew_molecular_clock_aids_dating_of_human_migration_history&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C" class="Z3988"></span><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r28290294">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nationalgeographic.com/xpeditions/lessons/09/g912/haplogroupA.pdf">سفری به ژنتیک -- پروژه Genographic</a></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation"><i>Evaluating the mitochondrial timescale of human evolution", Trends Ecol. Evol. (Amst.) ۲۴ (۹), September ۲۰۰۹: ۵۱۵–۲۱</i></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Evaluating+the+mitochondrial+timescale+of+human+evolution%22%2C+Trends+Ecol.+Evol.+%28Amst.%29+%DB%B2%DB%B4+%28%DB%B9%29%2C+September+%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B9%3A+%DB%B5%DB%B1%DB%B5%E2%80%93%DB%B2%DB%B1&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text">Singh, B. , et al. , Reversing wrinkled skin and hair loss in mice by restoring mitochondrial function. Cell death & disease, 2018. 9(7): p. 735.</span> </li> </ol></div></div> <ul><li>کتاب زیست‌شناسی سال دوم تجربی.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=میتوکندری">دانشنامه رشد</a>.</li></ul> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40355799">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39648996">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:right;border-left-width:2px;border-right-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#b3ccff}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#dbe7ff}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e5edff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:right;text-align:right;margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox-list li{unicode-bidi:isolate}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="ساختار_سلول_/_اندامک‌ها" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40261389">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:right;text-align:right}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-left:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-right:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media print{.mw-parser-output .navbar{display:none!important}}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%85%DA%A9" title="الگو:اندامک"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%85%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:اندامک (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%85%DA%A9" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:اندامک"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="ساختار_سلول_/_اندامک‌ها" style="font-size:114%;margin:0 4em">ساختار <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%84" title="سلول">سلول</a> / <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%85%DA%A9" title="اندامک">اندامک‌ها</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%BA%D8%B4%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C" title="دستگاه غشایی درونی">دستگاه غشایی درونی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%BA%D8%B4%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%84%DB%8C" title="غشای سلولی">غشای سلولی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87_%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%84" title="هسته سلول">هسته سلول</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87_%D8%A2%D9%86%D8%AF%D9%88%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%85%DB%8C" title="شبکه آندوپلاسمی">شبکه آندوپلاسمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%DA%AF%D9%84%DA%98%DB%8C" title="دستگاه گلژی">دستگاه گلژی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%AA%D8%B2%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="پارنتزوم (صفحه وجود ندارد)">پارنتزوم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%81%D8%A7%DA%AF%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="اوتوفاگوزوم (صفحه وجود ندارد)">اوتوفاگوزوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%DA%A9%D9%88%D9%84" title="وزیکول">وزیکول</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Exosome_(vesicle)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Exosome (vesicle) (صفحه وجود ندارد)">اگزوزوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%B2%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%85" title="لیزوزوم">لیزوزوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%85" title="اندوزوم">اندوزوم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%A7%DA%AF%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="فاگوزوم (صفحه وجود ندارد)">فاگوزوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%A6%D9%84" title="واکوئل">واکوئل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%DA%A9%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%85" title="آکروزوم">آکروزوم</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%B2%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%87" title="ریزدانه">ریزدانه</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="ملانوزوم (صفحه وجود ندارد)">ملانوزوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D9%88%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="میکروبادی">میکروبادی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%B2%D9%88%D9%85" title="گلی‌اکسی‌زوم">گلی‌اکسی‌زوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%B2%D9%88%D9%85" title="پراکسی‌زوم">پراکسی‌زوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B3%D9%85_%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%A8%D9%84-%D9%BE%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AF" title="جسم وایبل-پالاد">جسم وایبل-پالاد</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%84%D8%AA_%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%84%DB%8C" title="اسکلت سلولی">اسکلت سلولی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%B2%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87" title="ریزرشته">ریزرشته</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="رشته‌های میانی">رشته‌های میانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%B2%D9%84%D9%88%D9%84%D9%87" title="ریزلوله">ریزلوله</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Prokaryotic_cytoskeleton&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prokaryotic cytoskeleton (صفحه وجود ندارد)">Prokaryotic cytoskeleton</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Microtubule_organizing_center&action=edit&redlink=1" class="new" title="Microtubule organizing center (صفحه وجود ندارد)">Microtubule organizing center</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%85" title="سانتروزوم">سانتروزوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%88%D9%84" title="سانتریول">سانتریول</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Basal_body&action=edit&redlink=1" class="new" title="Basal body (صفحه وجود ندارد)">Basal body</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Spindle_pole_body&action=edit&redlink=1" class="new" title="Spindle pole body (صفحه وجود ندارد)">Spindle pole body</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DA%86%D9%87" title="تارچه">تارچه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Undulipodium&action=edit&redlink=1" class="new" title="Undulipodium (صفحه وجود ندارد)">Undulipodium</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%DA%98%DA%A9" title="مژک">مژک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%DA%98%DA%A9" title="تاژک">تاژک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%82%D9%87_%D9%85%DA%98%DA%A9%DB%8C" title="ساقه مژکی">ساقه مژکی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Radial_spoke&action=edit&redlink=1" class="new" title="Radial spoke (صفحه وجود ندارد)">Radial spoke</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%B0%D8%A8" title="پای کاذب">پای کاذب</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%E2%80%8C%D9%84%D8%A7%DB%8C%D9%87" title="پای‌لایه">پای‌لایه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Filopodium&action=edit&redlink=1" class="new" title="Filopodium (صفحه وجود ندارد)">Filopodium</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%D9%88%D9%86%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="درون‌زیست (صفحه وجود ندارد)">درون‌زیست‌ها</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">میتوکندری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D8%B3%D9%87" title="دیسه">دیسه</a> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="کلروپلاست">کلروپلاست</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%85%D9%88%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA" class="mw-redirect" title="کروموپلاست">کروموپلاست</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D8%B1%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="گرنتوپلاست (صفحه وجود ندارد)">گرنتوپلاست</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%88%DA%A9%D9%88%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="لوکوپلاست">لوکوپلاست</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%DB%8C%D9%84%D9%88%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="آمیلوپلاست">آمیلوپلاست</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C%D9%88%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="الایوپلاست">الایوپلاست</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%A6%DB%8C%D9%86%D9%88%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="پروتئینوپلاست">پروتئینوپلاست</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="تانوزوم (صفحه وجود ندارد)">تانوزوم</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">سایر درونی‌ها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%87%D8%B3%D8%AA%DA%A9" title="هستک">هستک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="آران‌ای">آران‌ای</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A8%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%85" title="ریبوزوم">ریبوزوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DA%AF%D8%B1" title="پیرایشگر">پیرایشگر</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Vault_(organelle)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vault (organelle) (صفحه وجود ندارد)">Vault</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AA%D9%88%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%85" title="سیتوپلاسم">سیتوپلاسم</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AA%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%84" title="سیتوزول">سیتوزول</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cytoplasmic_inclusion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cytoplasmic inclusion (صفحه وجود ندارد)">Inclusions</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%A6%D8%A7%D8%B2%D9%88%D9%85" title="پروتئازوم">پروتئازوم</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">بیرونی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%84" title="دیواره سلول">دیواره سلول</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%B3_%D8%A8%D8%B1%D9%88%D9%86%E2%80%8C%DB%8C%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" class="mw-redirect" title="ماتریکس برون‌یاخته‌ای">ماتریکس برون‌یاخته‌ای</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="زیست‌شناسی_فرگشتی" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA" title="الگو:فرگشت"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA" title="بحث الگو:فرگشت"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:فرگشت"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="زیست‌شناسی_فرگشتی" style="font-size:114%;margin:0 4em">زیست‌شناسی <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA" title="فرگشت">فرگشتی</a></div></th></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3"><div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA%DB%8C_%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%AA" class="mw-redirect" title="تاریخ فرگشتی حیات">تاریخ فرگشتی حیات</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="نمایه مقالات زیست‌شناسی فرگشتی (صفحه وجود ندارد)">نمایه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1_%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA" title="مقدمه‌ای بر فرگشت">مقدمه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B7%D8%B1%D8%AD_%DA%A9%D9%84%DB%8C_%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="طرح کلی فرگشت (صفحه وجود ندارد)">طرح کلی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%B1_%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA%DB%8C_%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="سیر زمانی تاریخ فرگشتی حیات">سیر زمانی تاریخ فرگشتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="تاریخ حیات">تاریخ حیات</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA" title="فرگشت">فرگشت</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B9%E2%80%8C%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%DB%8C_(%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="نوع‌دوستی (زیست‌شناسی)">نوع‌دوستی</a> <ul><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D9%84%E2%80%8C%D8%B2%D8%AF%D9%86_(%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="گول‌زدن (زیست‌شناسی)">گول‌زدن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DA%AF%D8%B1%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D8%B3%D9%88%DB%8C%D9%87" title="دگرخواهی دوسویه">دگرخواهی دوسویه</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="پیدایش حیات">پیدایش حیات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_(%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="سازگاری (زیست‌شناسی)">سازگاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D8%B4%DB%8C" title="واگرایش سازشی">واگرایش سازشی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="شاخه‌بندی">شاخه‌بندی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%85%E2%80%8C%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA%DB%8C" title="هم‌فرگشتی">هم‌فرگشتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D8%A8_%D9%85%D8%B4%D8%AA%D8%B1%DA%A9" title="نسب مشترک">نسب مشترک</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%87%D9%85%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7" title="فرگشت هم‌گرا">فرگشت هم‌گرا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%88%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%A7" title="فرگشت واگرا">فرگشت واگرا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%86_%D8%B4%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%AF_%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="اولین شواهد حیات">اولین شواهد حیات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%AF_%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D8%B4%D8%AA%D8%B1%DA%A9" title="شواهد تبار مشترک">شواهد تبار مشترک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B6" title="انقراض">انقراض</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D9%86%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B6" title="رویداد انقراض">رویداد انقراض</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87_%DA%98%D9%86%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%D9%88%D8%B1_%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA%DB%8C" title="دیدگاه ژن‌محور فرگشتی">دیدگاه ژن‌محور فرگشتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%85%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="هم‌ساخت‌شناسی">هم‌ساخت‌شناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="جهان‌نیای پایانی">جهان‌نیای پایانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%B4%D8%AA_%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA" class="mw-redirect" title="درشت فرگشت">فرگشت کلان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%B2_%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA" class="mw-redirect" title="ریز فرگشت">فرگشت خرد</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="پیدایش حیات">پیدایش حیات</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7" title="پان‌اسپرمیا">پان‌اسپرمیا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="فرگشت موازی">فرگشت موازی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B2%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="گونه‌زایی">گونه‌زایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA%DB%8C" title="آرایه‌شناسی فرگشتی">آرایه‌شناسی فرگشتی</a></li></ul> </div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="11" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Common-Avian-Infection-Plagued-the-Tyrant-Dinosaurs-pone.0007288.g004.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Common-Avian-Infection-Plagued-the-Tyrant-Dinosaurs-pone.0007288.g004.jpg/90px-Common-Avian-Infection-Plagued-the-Tyrant-Dinosaurs-pone.0007288.g004.jpg" decoding="async" width="90" height="68" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Common-Avian-Infection-Plagued-the-Tyrant-Dinosaurs-pone.0007288.g004.jpg/135px-Common-Avian-Infection-Plagued-the-Tyrant-Dinosaurs-pone.0007288.g004.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Common-Avian-Infection-Plagued-the-Tyrant-Dinosaurs-pone.0007288.g004.jpg/180px-Common-Avian-Infection-Plagued-the-Tyrant-Dinosaurs-pone.0007288.g004.jpg 2x" data-file-width="430" data-file-height="324" /></a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%DA%98%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA" title="ژنتیک جمعیت">ژنتیک جمعیت</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D9%88%D8%B9_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="تنوع زیستی">تنوع زیستی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%B4_%DA%98%D9%86" title="شارش ژن">شارش ژن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4_%DA%98%D9%86" title="رانش ژن">رانش ژن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%B4" title="جهش">جهش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="انتخاب طبیعی">انتخاب طبیعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D9%88%D8%B9_%DA%98%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9%DB%8C_%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="تنوع ژنتیکی گونه‌ها">تنوع ژنتیکی گونه‌ها</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">تکوین</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B2%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%86_(%DA%98%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9)" title="کانالیزه‌شدن (ژنتیک)">کانالیزه‌شدن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA%DB%8C-%D8%AA%DA%A9%D9%88%DB%8C%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="زیست‌شناسی فرگشتی-تکوینی">زیست‌شناسی فرگشتی-تکوینی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%DA%98%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9" title="همسان‌سازی ژنتیک">همسان‌سازی ژنتیک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86%DA%AF%DB%8C_(%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AA%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="وارونگی (زیست‌شناسی تکاملی) (صفحه وجود ندارد)">وارونگی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C_(%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="پودمانگی (زیست‌شناسی) (صفحه وجود ندارد)">پودمانگی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D9%81%E2%80%8C%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D9%81%D9%86%D9%88%D8%AA%DB%8C%D9%BE%DB%8C" title="انعطاف‌پذیری فنوتیپی">انعطاف‌پذیری فنوتیپی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%87_(%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="آرایه (زیست‌شناسی)">آرایه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرگشت باکتری‌ها (صفحه وجود ندارد)">باکتری‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="فرگشت پرندگان">پرندگان</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="خاستگاه پرندگان">خاستگاه</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%88%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرگشت بازوتباران (صفحه وجود ندارد)">بازوپاتباران</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="فرگشت نرم‌تنان">نرم‌تنان</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Evolution_of_cephalopods&action=edit&redlink=1" class="new" title="Evolution of cephalopods (صفحه وجود ندارد)">سرپاویسان</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرگشت دایناسورها (صفحه وجود ندارد)">دایناسورها</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="فرگشت ماهی">ماهی‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%82%D8%A7%D8%B1%DA%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="فرگشت قارچ‌ها">فرگشت قارچ‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D8%AD%D8%B4%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="فرگشت حشرات">حشرات</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="فرگشت پروانه‌ها">پروانه‌ها</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="تاریخ حیات">تاریخ حیات</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%BE%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="فرگشت پستانداران">پستانداران</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Cat_gap&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cat gap (صفحه وجود ندارد)">cats</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DA%AF%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86" title="سگ‌سانان">سگ‌سانان</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%DA%AF%D8%B1%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرگشت گرگ‌ها (صفحه وجود ندارد)">گرگ‌ها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%86%D8%B4%D8%A3_%D8%B3%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%87%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="منشأ سگ‌های اهلی (صفحه وجود ندارد)">سگ‌ها</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1" title="کفتار">کفتار</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86" title="فرگشت آب‌بازسانان">فرگشت آب‌بازسانان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرگشت اسب‌ها (صفحه وجود ندارد)">اسب‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B2%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="فرگشت درازپایان">کانگروها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرگشت نخستی‌سانان (صفحه وجود ندارد)">نخستی‌سانان</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="فرگشت انسان">فرگشت انسان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%84%D9%85%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرگشت لمورها (صفحه وجود ندارد)">لمورها</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%DA%AF%D8%A7%D9%88%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86" title="فرگشت گاودریایی‌سانان">گاودریایی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA%DB%8C_%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86" title="تاریخ فرگشتی گیاهان">تاریخ فرگشتی گیاهان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D8%AE%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="فرگشت خزندگان">خزندگان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D8%B9%D9%86%DA%A9%D8%A8%D9%88%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرگشت عنکبوتیان (صفحه وجود ندارد)">عنکبوتیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86" title="فرگشت چهاراندامان">چهاراندامان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%88%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرگشت ویروسی (صفحه وجود ندارد)">ویروس‌ها</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D9%81%D9%84%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B2%D8%A7" title="آنفلوانزا">آنفلوانزا</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B6%D9%88_(%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%AF%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="عضو (کالبدشناسی)">عضو</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Evolution_of_cells&action=edit&redlink=1" class="new" title="Evolution of cells (صفحه وجود ندارد)">Cell</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D9%84%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B1_%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA%DB%8C_%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="مدل‌های سیر فرگشتی دی‌ان‌ای">مدل‌های سیر فرگشتی دی‌ان‌ای</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Evolution_of_flagella&action=edit&redlink=1" class="new" title="Evolution of flagella (صفحه وجود ندارد)">Flagella</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%AA" title="یوکاریوت">یوکاریوت</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D9%88%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D9%85%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="درون‌هم‌زیستی">درون‌هم‌زیستی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%85" title="کروموزوم">کروموزوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%BA%D8%B4%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C" title="دستگاه غشایی درونی">دستگاه غشایی درونی</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">میتوکندری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87_%DB%8C%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%87" class="mw-redirect" title="هسته یاخته">هسته یاخته</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D8%B3%D9%87" title="دیسه">دیسه</a></li></ul></li> <li>در جانوران <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%DA%86%D8%B4%D9%85" title="فرگشت چشم">فرگشت چشم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88" title="مو">مو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Evolution_of_mammalian_auditory_ossicles&action=edit&redlink=1" class="new" title="Evolution of mammalian auditory ossicles (صفحه وجود ندارد)">auditory ossicle</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Evolution_of_nervous_systems&action=edit&redlink=1" class="new" title="Evolution of nervous systems (صفحه وجود ندارد)">nervous system</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%85%D8%BA%D8%B2" title="فرگشت مغز">فرگشت مغز</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرایند زیستی (صفحه وجود ندارد)">فرایند</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D8%B4" title="فرگشت پیرش">فرگشت پیرش</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%DA%AF" title="مرگ">مرگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%DA%AF_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C_%D8%B4%D8%AF%D9%87_%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%84" title="مرگ برنامه‌ریزی شده سلول">مرگ برنامه‌ریزی شده سلول</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B2_%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="خاستگاه پرواز پرندگان">خاستگاه پرواز</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D8%AF%D8%B1%D9%87%D9%85%E2%80%8C%D8%AA%D9%86%DB%8C%D8%AF%DA%AF%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="فرگشت درهم‌تنیدگی زیستی">فرگشت درهم‌تنیدگی زیستی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%85%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C_(%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA)" class="mw-redirect" title="هم‌کاری (فرگشت)">همکاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D8%AF%DB%8C%D8%AF_%D8%B1%D9%86%DA%AF%DB%8C" title="فرگشت دید رنگی">فرگشت دید رنگی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D8%AF%DB%8C%D8%AF_%D8%B1%D9%86%DA%AF%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="فرگشت دید رنگی در نخستی‌ها">فرگشت دید رنگی در نخستی‌ها</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D8%A7%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%AA" title="فرگشت احساسات">احساسات</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%AC%D8%A7" title="همجا">همجا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA%DB%8C" title="اخلاقیات فرگشتی">اخلاقیات فرگشتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="فرگشت فرااجتماعی">فرااجتماعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%85%D9%86%DB%8C" title="دستگاه ایمنی">دستگاه ایمنی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="متابولیسم">متابولیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%DA%A9%E2%80%8C%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="تک‌همسری در جانوران">تک‌همسری در جانوران</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82" title="فرگشت اخلاق">فرگشت اخلاق</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%A7%DB%8C%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="فرگشت موزاییکی">فرگشت موزاییکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86_%DA%86%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" class="mw-redirect" title="جانداران چندیاخته‌ای">جانداران چندیاخته‌ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF%D9%85%D8%AB%D9%84_%D8%AC%D9%86%D8%B3%DB%8C" title="فرگشت تولیدمثل جنسی">تولیدمثل جنسی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AC%D9%88%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="ناجورکامی">ناجورکامی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D8%B1%D8%AE%D9%87_%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="چرخه زندگی زیستی">چرخه زندگی زیستی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%BE_%D8%AC%D9%81%D8%AA%DB%8C" title="تایپ جفتی">تایپ جفتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%88_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%AF_%D9%85%DB%8C%D9%88%D8%B2" title="خاستگاه و کارکرد میوز">میوز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B4_%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86%D8%B4_%D8%AC%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%AA" class="mw-redirect" title="روش گزینش جنسیت">روش گزینش جنسیت</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%87%D8%B1_%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="زهر مار">زهر مار</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%85%D9%BE%D9%88_%D9%88_%D9%85%D8%AF_%D8%AF%D8%B1_%D8%AA%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="تمپو و مد در تکامل (صفحه وجود ندارد)">تمپوها و مدها</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%AC%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="تدریج‌گرایی تباری">تدریج‌گرایی تباری</a>/<a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%84_%D9%86%D9%82%D8%B7%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="تعادل نقطه‌ای">تعادل نقطه‌ای</a>/<a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%B4_%D9%86%D8%A7%DA%AF%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="جهش ناگهانی (زیست‌شناسی)">جهش ناگهانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%B4_%D9%86%D9%82%D8%B7%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="جهش نقطه‌ای">جهش نقطه‌ای</a>/<a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%B4%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="جهش‌گرایی">جهش‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B3%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="همدیس‌گرایی">همدیس‌گرایی</a>/<a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%81%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="کاتاستروفیسم">کاتاستروفیسم</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B2%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="گونه‌زایی">گونه‌زایی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B2%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%86%D8%A7%D9%87%D9%85%D8%AC%D8%A7" title="گونه‌زایی ناهمجا">گونه‌زایی ناهمجا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%BE%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87" title="فرگشت پیش‌رونده">فرگشت پیش‌رونده</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%BE%D8%B3%E2%80%8C%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87" title="فرگشت پس‌رونده">فرگشت پس‌رونده</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D9%87%E2%80%8C%D8%B2%D8%A7%DB%8C%DB%8C_(%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" class="mw-redirect" title="تبارشاخه‌زایی (زیست‌شناسی)">تبارشاخه‌زایی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B2%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%87%D9%85%DA%AF%D8%A7%D9%85" title="گونه‌زایی همگام">گونه‌زایی همگام</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B2%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C" title="گونه‌زایی بوم‌شناختی">گونه‌زایی بوم‌شناختی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B2%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D8%B1%DA%AF%D9%87" title="گونه‌زایی دورگه">گونه‌زایی دورگه</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B2%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AC%D8%A7" title="گونه‌زایی پراجا">گونه‌زایی پراجا</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B2%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%85" title="گونه‌زایی پیرابوم">گونه‌زایی پیرابوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AB%D8%A8%DB%8C%D8%AA_(%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B2%D8%A7%DB%8C%DB%8C)" title="تثبیت (گونه‌زایی)">تثبیت</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B2%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%87%D9%85%D8%AC%D8%A7" title="گونه‌زایی همجا">گونه‌زایی همجا</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87_%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87_%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA%DB%8C" title="تاریخچه اندیشه فرگشتی">تاریخچه اندیشه فرگشتی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA%DB%8C_%D8%B1%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C" title="ایده‌های فرگشتی رنسانس و روشنگری">ایده‌های فرگشتی رنسانس و روشنگری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%AC%D9%87%D8%B4_%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="تراجهش گونه‌ها">تراجهش گونه‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D8%B1%D9%84%D8%B2_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%D9%86" title="چارلز داروین">چارلز داروین</a> <ul><li><i><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="خاستگاه گونه‌ها">خاستگاه گونه‌ها</a></i></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87_%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="تاریخچه دیرین‌شناسی">تاریخچه دیرین‌شناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B3%DB%8C%D9%84_%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%82%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="فسیل انتقالی">فسیل انتقالی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AB%D8%AA_%D8%A2%D9%85%DB%8C%D8%AE%D8%AA%D9%87" title="وراثت آمیخته">وراثت آمیخته</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86_%D9%85%D9%86%D8%AF%D9%84" title="قوانین مندل">قوانین مندل</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=The_eclipse_of_Darwinism&action=edit&redlink=1" class="new" title="The eclipse of Darwinism (صفحه وجود ندارد)">The eclipse of Darwinism</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AA%D8%B2_%D9%85%D8%AF%D8%B1%D9%86" class="mw-redirect" title="سنتز مدرن">سنتز مدرن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87_%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84%DB%8C" title="تاریخچه فرگشت مولکولی">تاریخچه فرگشت مولکولی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Extended_evolutionary_synthesis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Extended evolutionary synthesis (صفحه وجود ندارد)">Extended evolutionary synthesis</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">فلسفه</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="داروینیسم">داروینیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="جایگزین‌های فرگشت داروینی">جایگزین‌ها</a> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%81%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="کاتاستروفیسم">کاتاستروفیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="لامارکیسم">لامارکیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%87%D8%AF%D9%81%D9%85%D9%86%D8%AF" title="فرگشت هدفمند">فرگشت هدفمند</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%B4%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="جهش‌گرایی">جهش‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%B4_%D9%86%D8%A7%DA%AF%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="جهش ناگهانی (زیست‌شناسی)">جهش ناگهانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_(%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="ساختارگرایی (زیست‌شناسی)">ساختارگرایی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%84_(%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="اسپندرال (زیست‌شناسی)">اسپندرال</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%87%DB%8C" class="mw-redirect" title="فرگشت الهی">فرگشت الهی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="زندگی‌باوری">زندگی‌باوری</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="پایان‌شناسی در زیست‌شناسی">پایان‌شناسی در زیست‌شناسی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">جستارهای وابسته</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="جغرافیای زیستی">جغرافیای زیستی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%98%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%A8%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C" title="ژنتیک بوم‌شناختی">ژنتیک بوم‌شناختی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%85%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84%DB%8C" title="فرگشت ملکولی">فرگشت ملکولی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B4" class="mw-redirect" title="تبارزایش">تبارزایش</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%AE%D8%AA_%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="درخت تبارزایی">درخت تبارزایی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%AE%D8%AA%DB%8C_(%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="چندریختی (زیست‌شناسی)">چندریختی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%D9%88%D8%B3%D9%84" title="پروتوسل">پروتوسل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="سامانه‌شناسی">سامانه‌شناسی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3"><div> <ul><li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Symbol_category_class.svg" class="mw-file-description" title="رده"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/16px-Symbol_category_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/23px-Symbol_category_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/31px-Symbol_category_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D9%81%D8%B1%DA%AF%D8%B4%D8%AA%DB%8C" title="رده:زیست‌شناسی فرگشتی">رده:زیست‌شناسی فرگشتی</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Portal-puzzle.svg" class="mw-file-description" title="درگاه"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/16px-Portal-puzzle.svg.png" decoding="async" width="16" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/24px-Portal-puzzle.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/32px-Portal-puzzle.svg.png 2x" data-file-width="32" data-file-height="28" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AA%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="درگاه:زیست‌شناسی تکاملی">درگاه:زیست‌شناسی تکاملی</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="ساختارهای_آلی_خودهمتاسازی" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="text-align: center;"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%84%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%AF%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="الگو:ساختارهای آلی خودجایگزین‌گری"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%84%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%AF%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:ساختارهای آلی خودجایگزین‌گری (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%84%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%AF%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:ساختارهای آلی خودجایگزین‌گری"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="ساختارهای_آلی_خودهمتاسازی" style="font-size:114%;margin:0 4em">ساختارهای آلی <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%AF%D9%87%D9%85%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="خودهمتاسازی">خودهمتاسازی</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="text-align: center;;width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C" title="زندگی">زندگی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D8%B1%DB%8C" title="باکتری">باکتری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="باستانیان">باستانیان</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%AA" title="یوکاریوت">یوکاریوت</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="جانوران">جانوران</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%B1%DA%86" title="قارچ">قارچ</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87" title="گیاه">گیاه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="آغازیان">آغازیان</a></li></ul></li> <li><i><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8%D9%82%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C_%D9%86%D8%A7%D9%85%D8%B4%D8%AE%D8%B5" title="طبقه‌بندی نامشخص">طبقه‌بندی نامشخص</a></i> <ul><li><i><a href="/w/index.php?title=Parakaryon_myojinensis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Parakaryon myojinensis (صفحه وجود ندارد)">Parakaryon myojinensis</a></i></li> <li><a href="/w/index.php?title=Biological_dark_matter&action=edit&redlink=1" class="new" title="Biological dark matter (صفحه وجود ندارد)">Biological dark matter</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="text-align: center;;width:1%;background:#CEDAF2;"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="ویروس">ویروس</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="دی‌ان‌ای ویروس">دی‌ان‌ای ویروس</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Giant_virus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Giant virus (صفحه وجود ندارد)">Giant virus</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="دی‌ان‌ای ویروس">دی‌ان‌ای ویروس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Double-stranded_RNA_viruses&action=edit&redlink=1" class="new" title="Double-stranded RNA viruses (صفحه وجود ندارد)">dsRNA virus</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="آران‌ای ویروس">آران‌ای ویروس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="آران‌ای ویروس">آران‌ای ویروس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%88%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="رتروویروس">رتروویروس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=DsDNA-RT_virus&action=edit&redlink=1" class="new" title="DsDNA-RT virus (صفحه وجود ندارد)">DsDNA-RT virus</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="text-align: center;;width:1%;background:#CEDAF2;"><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8%D9%82%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C_%D9%88%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B3%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="طبقه‌بندی ویروس‌ها">طبقه‌بندی ویروس‌ها</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:7em;text-align: center;;background:#CEDAF2;"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%AF" title="ویروئید">ویروئید</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><i><a href="/w/index.php?title=Pospiviroidae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pospiviroidae (صفحه وجود ندارد)">Pospiviroidae</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Avsunviroidae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Avsunviroidae (صفحه وجود ندارد)">Avsunviroidae</a></i></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:7em;text-align: center;;background:#CEDAF2;"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B3_%DA%A9%D9%85%DA%A9%DB%8C" title="ویروس کمکی">ویروس کمکی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;text-align: center;;background:#CEDAF2;"><a href="/w/index.php?title=Satellite_(biology)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Satellite (biology) (صفحه وجود ندارد)">Satellite</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li>ssRNA satellite virus</li> <li>dsDNA satellite virus (<a href="/w/index.php?title=Virophage&action=edit&redlink=1" class="new" title="Virophage (صفحه وجود ندارد)">Virophage</a>)</li> <li>ssDNA satellite virus</li> <li>ssDNA satellite</li> <li>dsRNA satellite</li> <li>ssRNA satellite (<a href="/w/index.php?title=Virusoid&action=edit&redlink=1" class="new" title="Virusoid (صفحه وجود ندارد)">Virusoid</a>)</li> <li>Satellite-like nucleic acids <ul><li>RNA</li> <li>DNA</li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;text-align: center;;background:#CEDAF2;">Other</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Defective_interfering_particle&action=edit&redlink=1" class="new" title="Defective interfering particle (صفحه وجود ندارد)">Defective interfering particle</a> <ul><li>RNA</li> <li>DNA</li></ul></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:7em;text-align: center;"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D9%88%D9%86" title="پریون">پریون</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D9%88%D9%86" title="پریون">پریون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Fungal_prion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fungal prion (صفحه وجود ندارد)">Fungal prion</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="text-align: center;;width:1%"><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%DA%A9%D9%84%D8%A6%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF" title="نوکلئیک اسید">نوکلئیک اسید</a><br />خودجایگزین‌گری</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:7em;text-align: center;"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DA%A9_%DA%98%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="عناصر متحرک ژنتیکی">عناصر متحرک ژنتیکی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Mobilome&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mobilome (صفحه وجود ندارد)">Mobilome</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%82%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D9%81%D9%82%DB%8C_%DA%98%D9%86" title="انتقال افقی ژن">انتقال افقی ژن</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Genomic_island&action=edit&redlink=1" class="new" title="Genomic island (صفحه وجود ندارد)">Genomic island</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%87_%D8%AC%D8%A7%D8%A8%D8%AC%D8%A7%D8%B4%D8%AF%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="سازه جابجاشدنی">سازه جابجاشدنی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%BE%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%86" title="رتروترانسپوزون">رتروترانسپوزون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=DNA_transposon&action=edit&redlink=1" class="new" title="DNA transposon (صفحه وجود ندارد)">Class II or DNA transposon</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%AF" title="پلاسمید">پلاسمید</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Fertility_factor_(bacteria)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fertility factor (bacteria) (صفحه وجود ندارد)">Fertility</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=R-factor&action=edit&redlink=1" class="new" title="R-factor (صفحه وجود ندارد)">Resistance</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Colicin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Colicin (صفحه وجود ندارد)">Col</a></li> <li>Degradative</li> <li><a href="/w/index.php?title=Virulence_factor&action=edit&redlink=1" class="new" title="Virulence factor (صفحه وجود ندارد)">Virulence</a>/<a href="/w/index.php?title=Ti_plasmid&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ti plasmid (صفحه وجود ندارد)">Ti</a></li> <li>Cryptic</li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cosmid&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cosmid (صفحه وجود ندارد)">Cosmid</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Fosmid&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fosmid (صفحه وجود ندارد)">Fosmid</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%DA%98%D9%85%DB%8C%D8%AF" title="فاژمید">فاژمید</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Group_I_catalytic_intron&action=edit&redlink=1" class="new" title="Group I catalytic intron (صفحه وجود ندارد)">Group I intron</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Group_II_intron&action=edit&redlink=1" class="new" title="Group II intron (صفحه وجود ندارد)">Group II intron</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:7em;text-align: center;">Other aspects</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%86%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" class="mw-redirect" title="همانندسازی">همانندسازی</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=RNA-dependent_RNA_polymerase&action=edit&redlink=1" class="new" title="RNA-dependent RNA polymerase (صفحه وجود ندارد)">RNA replication</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%85" title="کروموزوم">کروموزوم</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Linear_chromosome&action=edit&redlink=1" class="new" title="Linear chromosome (صفحه وجود ندارد)">Linear</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%85_%D8%AD%D9%84%D9%82%D9%88%DB%8C" title="کروموزوم حلقوی">کروموزوم حلقوی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC_%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%85%DB%8C" title="دی‌ان‌ای خارج کروموزومی">دی‌ان‌ای خارج کروموزومی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%DA%98%D9%86%D9%88%D9%85" title="ژنوم">ژنوم</a> <ul><li><a href="/wiki/%DA%98%D9%86" title="ژن">ژن</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B6%D8%A7%D8%B9%D9%81_%D8%B4%D8%AF%D9%86_%DA%98%D9%86" title="مضاعف شدن ژن">مضاعف شدن ژن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%B1%D9%85%D8%B2" title="دی‌ان‌ای بی‌رمز">دی‌ان‌ای بی‌رمز</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2%D8%B4_%D9%87%D9%85%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="مکان آغازش همتاسازی">مکان آغازش همتاسازی</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Replicon_(genetics)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Replicon (genetics) (صفحه وجود ندارد)">Replicon</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Endogenous_viral_element&action=edit&redlink=1" class="new" title="Endogenous viral element (صفحه وجود ندارد)">Endogenous viral element</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%88%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="پروویروس">پروویروس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Prophage&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prophage (صفحه وجود ندارد)">Prophage</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Endogenous_retrovirus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Endogenous retrovirus (صفحه وجود ندارد)">Endogenous retrovirus</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Transpoviron&action=edit&redlink=1" class="new" title="Transpoviron (صفحه وجود ندارد)">Transpoviron</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Repeated_sequence_(DNA)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Repeated sequence (DNA) (صفحه وجود ندارد)">Repeated sequences in DNA</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Tandem_repeat&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tandem repeat (صفحه وجود ندارد)">Tandem repeat</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Interspersed_repeat&action=edit&redlink=1" class="new" title="Interspersed repeat (صفحه وجود ندارد)">Interspersed repeat</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="text-align: center;;width:1%"><a href="/w/index.php?title=Endosymbiont&action=edit&redlink=1" class="new" title="Endosymbiont (صفحه وجود ندارد)">Endosymbiosis</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">میتوکندری</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Mitosome&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mitosome (صفحه وجود ندارد)">Mitosome</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%86%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%85" title="هیدروژنوزوم">هیدروژنوزوم</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D8%B3%D9%87" title="دیسه">دیسه</a> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%B1%D9%88%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="کلروپلاست">کلروپلاست</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%85%D9%88%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA" class="mw-redirect" title="کروموپلاست">کروموپلاست</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="جرونتوپلاست">جرونتوپلاست</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%88%DA%A9%D9%88%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="لوکوپلاست">لوکوپلاست</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Apicoplast&action=edit&redlink=1" class="new" title="Apicoplast (صفحه وجود ندارد)">Apicoplast</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kappa_organism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kappa organism (صفحه وجود ندارد)">Kappa organism</a></li> <li>Organs <ul><li><a href="/w/index.php?title=Bacteriome&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bacteriome (صفحه وجود ندارد)">Bacteriome</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Trophosome&action=edit&redlink=1" class="new" title="Trophosome (صفحه وجود ندارد)">Trophosome</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="text-align: center;;width:1%"><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="پیدایش حیات">پیدایش حیات</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="جهان‌نیای پایانی">جهان‌نیای پایانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%86_%D8%B4%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%AF_%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="اولین شواهد حیات">اولین شواهد حیات</a></li> <li>?<a href="/wiki/%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="دنیای آران‌ای">دنیای آران‌ای</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A8%D9%88%D8%B2%DB%8C%D9%85" title="ریبوزیم">ریبوزیم</a></li></ul></li> <li>†<a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%D9%88%D8%B3%D9%84" title="پروتوسل">پروتوسل</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%AA" title="کواسروات">کواسروات</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Proteinoid&action=edit&redlink=1" class="new" title="Proteinoid (صفحه وجود ندارد)">Proteinoid</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sulphobes&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sulphobes (صفحه وجود ندارد)">Sulphobe</a></li> <li>Research <ul><li><a href="/w/index.php?title=Model_lipid_bilayer&action=edit&redlink=1" class="new" title="Model lipid bilayer (صفحه وجود ندارد)">Model lipid bilayer</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jeewanu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jeewanu (صفحه وجود ندارد)">Jeewanu</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="text-align: center;;width:1%">همچنین ببینید</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1" title="جاندار">جاندار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%84" title="سلول">سلول</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85_%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%84" title="تقسیم سلول">تقسیم سلول</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%84_%D9%85%D8%B5%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C" title="سلول مصنوعی">سلول مصنوعی</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Non-cellular_life&action=edit&redlink=1" class="new" title="Non-cellular life (صفحه وجود ندارد)">Non-cellular life</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Synthetic_virology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Synthetic virology (صفحه وجود ندارد)">Synthetic virus</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%82%D9%84_%D9%88%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="ناقل ویروسی">ناقل ویروسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Helper_dependent_virus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Helper dependent virus (صفحه وجود ندارد)">Helper dependent virus</a></li></ul></li> <li>?<a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D8%B1%DB%8C" title="نانوباکتری">نانوباکتری</a></li> <li>?<a href="/w/index.php?title=Nanobe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nanobe (صفحه وجود ندارد)">Nanobe</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%87_%D8%B3%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="یاخته سرطانی">یاخته سرطانی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%87%D9%84%D8%A7" title="هلا">هلا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%86%D8%AA%D9%82%D9%84%E2%80%8C%D8%B4%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87" title="سرطان منتقل‌شونده">سرطان منتقل‌شونده</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="زندگی_سلولی_و_غیرسلولی_و_ساختارهای_قابل_قیاس" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D9%86%D8%AF%D9%87" title="الگو:جانداران و ساختارهای زنده"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D9%86%D8%AF%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:جانداران و ساختارهای زنده (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D9%86%D8%AF%D9%87" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:جانداران و ساختارهای زنده"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="زندگی_سلولی_و_غیرسلولی_و_ساختارهای_قابل_قیاس" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C" title="زندگی">زندگی سلولی</a> و <a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C_%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="زندگی غیرسلولی (صفحه وجود ندارد)">غیرسلولی</a> و ساختارهای قابل قیاس</div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">زندگی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="باستانیان">باستانیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D8%B1%DB%8C" title="باکتری">باکتری</a> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">میتوکندری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D8%B3%D9%87" title="دیسه">دیسه</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%AA" title="یوکاریوت">یوکاریوت</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="جانوران">جانوران</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%B1%DA%86" title="قارچ">قارچ</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87" title="گیاه">گیاه</a></li> <li>'<a href="/wiki/%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="آغازیان">آغازیان</a>'</li></ul></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Parakaryon_myojinensis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Parakaryon myojinensis (صفحه وجود ندارد)">Parakaryon</a></i></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D8%B1%DB%8C" title="نانوباکتری">نانوباکتری</a> (?)</li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">زندگی غیرسلولی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="ویروس">ویروس</a><br /><br /><small>شامل <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%AF" title="ویروئید">ویروئیدها</a>،<br /><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87_(%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="ماهواره (زیست‌شناسی) (صفحه وجود ندارد)">ماهواره‌ها</a>،<br /><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B3%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="ویروس‌خوار (صفحه وجود ندارد)">ویروس‌خوار</a>،<br /><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B3%E2%80%8C%D9%88%D8%A7%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="ویروس‌وار (صفحه وجود ندارد)">ویروس‌وار</a></small></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em">Realms: <i><a href="/w/index.php?title=Duplodnaviria&action=edit&redlink=1" class="new" title="Duplodnaviria (صفحه وجود ندارد)">Duplodnaviria</a></i> •  <i><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%86%D9%88%D8%AF%D9%86%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="مونودناویریا">مونودناویریا</a></i> •  <i><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A8%D9%88%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7" class="mw-redirect" title="ریبوویرا">ریبوویرا</a></i> •  <i><a href="/w/index.php?title=Varidnaviria&action=edit&redlink=1" class="new" title="Varidnaviria (صفحه وجود ندارد)">Varidnaviria</a></i><br />Unassigned orders: <i><a href="/w/index.php?title=Ligamenvirales&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ligamenvirales (صفحه وجود ندارد)">Ligamenvirales</a></i><br />Unassigned families: <i><a href="/w/index.php?title=Alphasatellitidae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alphasatellitidae (صفحه وجود ندارد)">Alphasatellitidae</a></i> •  <i><a href="/w/index.php?title=Ampullaviridae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ampullaviridae (صفحه وجود ندارد)">Ampullaviridae</a></i> •  <i><a href="/w/index.php?title=Anelloviridae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Anelloviridae (صفحه وجود ندارد)">Anelloviridae</a></i> •  <i><a href="/w/index.php?title=Avsunviroidae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Avsunviroidae (صفحه وجود ندارد)">Avsunviroidae</a></i> •  <i><a href="/w/index.php?title=Baculoviridae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Baculoviridae (صفحه وجود ندارد)">Baculoviridae</a></i> •  <i><a href="/w/index.php?title=Bicaudaviridae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bicaudaviridae (صفحه وجود ندارد)">Bicaudaviridae</a></i> •  <i><a href="/w/index.php?title=Clavaviridae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Clavaviridae (صفحه وجود ندارد)">Clavaviridae</a></i> •  <i><a href="/w/index.php?title=Finnlakeviridae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Finnlakeviridae (صفحه وجود ندارد)">Finnlakeviridae</a></i> •  <i><a href="/w/index.php?title=Fuselloviridae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fuselloviridae (صفحه وجود ندارد)">Fuselloviridae</a></i> •  <i><a href="/w/index.php?title=Globuloviridae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Globuloviridae (صفحه وجود ندارد)">Globuloviridae</a></i> •  <i><a href="/w/index.php?title=Guttaviridae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Guttaviridae (صفحه وجود ندارد)">Guttaviridae</a></i> •  <i><a href="/w/index.php?title=Halspiviridae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Halspiviridae (صفحه وجود ندارد)">Halspiviridae</a></i> •  <i><a href="/w/index.php?title=Hytrosaviridae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hytrosaviridae (صفحه وجود ندارد)">Hytrosaviridae</a></i> •  <i><a href="/w/index.php?title=Nimaviridae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nimaviridae (صفحه وجود ندارد)">Nimaviridae</a></i> •  <i><a href="/w/index.php?title=Nudiviridae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nudiviridae (صفحه وجود ندارد)">Nudiviridae</a></i> •  <i><a href="/w/index.php?title=Ovaliviridae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ovaliviridae (صفحه وجود ندارد)">Ovaliviridae</a></i> •  <i><a href="/w/index.php?title=Plasmaviridae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Plasmaviridae (صفحه وجود ندارد)">Plasmaviridae</a></i> •  <i><a href="/w/index.php?title=Polydnaviridae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polydnaviridae (صفحه وجود ندارد)">Polydnaviridae</a></i> •  <i><a href="/w/index.php?title=Portogloboviridae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Portogloboviridae (صفحه وجود ندارد)">Portogloboviridae</a></i> •  <i><a href="/w/index.php?title=Pospiviroidae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pospiviroidae (صفحه وجود ندارد)">Pospiviroidae</a></i> •  <i><a href="/w/index.php?title=Spiraviridae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Spiraviridae (صفحه وجود ندارد)">Spiraviridae</a></i> •  <i><a href="/w/index.php?title=Thaspiviridae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thaspiviridae (صفحه وجود ندارد)">Thaspiviridae</a></i> •  <i><a href="/w/index.php?title=Tolecusatellitidae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tolecusatellitidae (صفحه وجود ندارد)">Tolecusatellitidae</a></i> •  <i><a href="/w/index.php?title=Tristromaviridae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tristromaviridae (صفحه وجود ندارد)">Tristromaviridae</a></i><br />Unassigned genera: <i><a href="/wiki/%D9%87%D9%BE%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%DB%8C" title="هپاتیت دی">هپاتیت دی</a></i> •  <i><a href="/w/index.php?title=Dinodnavirus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dinodnavirus (صفحه وجود ندارد)">Dinodnavirus</a></i> •  <i><a href="/w/index.php?title=Rhizidiovirus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rhizidiovirus (صفحه وجود ندارد)">Rhizidiovirus</a></i></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">ساختارهای زنده</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Nanobe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nanobe (صفحه وجود ندارد)">Nanobe</a> (?)</li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">ساختارهای<br />قابل قیاس</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Biological_dark_matter&action=edit&redlink=1" class="new" title="Biological dark matter (صفحه وجود ندارد)">Biological dark matter</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bio-like_structure&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bio-like structure (صفحه وجود ندارد)">Bio-like structure</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%87_%D8%B3%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="یاخته سرطانی">یاخته سرطانی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%87%D9%84%D8%A7" title="هلا">هلا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%86%D8%AA%D9%82%D9%84%E2%80%8C%D8%B4%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87" title="سرطان منتقل‌شونده">سرطان منتقل‌شونده</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cosmid&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cosmid (صفحه وجود ندارد)">Cosmid</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Defective_interfering_particle&action=edit&redlink=1" class="new" title="Defective interfering particle (صفحه وجود ندارد)">Defective interfering particle</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%86_%D8%B4%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%AF_%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="اولین شواهد حیات">اولین شواهد حیات</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="جهان‌نیای پایانی">جهان‌نیای پایانی</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Endogenous_viral_element&action=edit&redlink=1" class="new" title="Endogenous viral element (صفحه وجود ندارد)">Endogenous viral element</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Fosmid&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fosmid (صفحه وجود ندارد)">Fosmid</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%DA%98%D9%85%DB%8C%D8%AF" title="فاژمید">فاژمید</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%AF" title="پلاسمید">پلاسمید</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D9%88%D9%86" title="پریون">پریون</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Fungal_prion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fungal prion (صفحه وجود ندارد)">Fungal prion</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Protocell&action=edit&redlink=1" class="new" title="Protocell (صفحه وجود ندارد)">Protocell</a> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%AA" title="کواسروات">کواسروات</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Proteinoid&action=edit&redlink=1" class="new" title="Proteinoid (صفحه وجود ندارد)">Proteinoid</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Model_lipid_bilayer&action=edit&redlink=1" class="new" title="Model lipid bilayer (صفحه وجود ندارد)">Model lipid bilayer</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jeewanu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jeewanu (صفحه وجود ندارد)">Jeewanu</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sulphobes&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sulphobes (صفحه وجود ندارد)">Sulphobe</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A8%D9%88%D8%B2%DB%8C%D9%85" title="ریبوزیم">ریبوزیم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Spiegelman%27s_Monster&action=edit&redlink=1" class="new" title="Spiegelman's Monster (صفحه وجود ندارد)">Spiegelman's Monster</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tandem_repeat&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tandem repeat (صفحه وجود ندارد)">Tandem repeat</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%87_%D8%AC%D8%A7%D8%A8%D8%AC%D8%A7%D8%B4%D8%AF%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="سازه جابجاشدنی">سازه جابجاشدنی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%BE%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%86" title="رتروترانسپوزون">رتروترانسپوزون</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Transpoviron&action=edit&redlink=1" class="new" title="Transpoviron (صفحه وجود ندارد)">Transpoviron</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="پروتئین‌های_میتوکندریایی" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%A6%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="الگو:پروتئین‌های میتوکندریایی"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%A6%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:پروتئین‌های میتوکندریایی (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%A6%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:پروتئین‌های میتوکندریایی"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="پروتئین‌های_میتوکندریایی" style="font-size:114%;margin:0 4em">پروتئین‌های <a class="mw-selflink selflink">میتوکندریایی</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a class="mw-selflink selflink">میتوکندری</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><span class="nobold"><i><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%DA%86%D8%B1%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="تجزیه اسید چرب (صفحه وجود ندارد)">تجزیه اسید چرب</a></i></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Carnitine_palmitoyltransferase_I&action=edit&redlink=1" class="new" title="Carnitine palmitoyltransferase I (صفحه وجود ندارد)">Carnitine palmitoyltransferase I</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Long-chain-fatty-acid%E2%80%94CoA_ligase&action=edit&redlink=1" class="new" title="Long-chain-fatty-acid—CoA ligase (صفحه وجود ندارد)">Long-chain-fatty-acid—CoA ligase</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><span class="nobold"><i>متابولیسم <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%BE%D8%AA%D9%88%D9%81%D8%A7%D9%86" title="تریپتوفان">تریپتوفان</a></i></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Kynureninase&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kynureninase (صفحه وجود ندارد)">Kynureninase</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><span class="nobold"><i>متابولیسم <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%86%D9%88_%D8%A2%D9%85%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="مونو آمین">مونو آمین</a></i></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%86%D9%88%D8%A2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B2" class="mw-redirect" title="مونوآمین اکسیداز">مونوآمین اکسیداز</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a class="mw-selflink selflink">میتوکندری</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Adenylate_kinase&action=edit&redlink=1" class="new" title="Adenylate kinase (صفحه وجود ندارد)">Adenylate kinase</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86_%DA%A9%DB%8C%D9%86%D8%A7%D8%B2" title="کراتین کیناز">کراتین کیناز</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%BA%D8%B4%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="غشای داخلی میتوکندری">غشای داخلی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><span class="nobold"><i><a href="/wiki/%D9%81%D8%B3%D9%81%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C" title="فسفرگیری اکسایشی">فسفرگیری اکسایشی</a></i></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Coenzyme_Q_%E2%80%93_cytochrome_c_reductase&action=edit&redlink=1" class="new" title="Coenzyme Q – cytochrome c reductase (صفحه وجود ندارد)">Coenzyme Q – cytochrome c reductase</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%B3%DB%8C" title="سیتوکروم سی">سیتوکروم سی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=NADH_dehydrogenase&action=edit&redlink=1" class="new" title="NADH dehydrogenase (صفحه وجود ندارد)">NADH dehydrogenase</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Succinate_dehydrogenase&action=edit&redlink=1" class="new" title="Succinate dehydrogenase (صفحه وجود ندارد)">Succinate dehydrogenase</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><span class="nobold"><i><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D9%BE%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%AF%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="متابولیسم پیریمیدین (صفحه وجود ندارد)">متابولیسم پیریمیدین</a></i></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D9%87%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%86%D8%A7%D8%B2" title="دی‌هیدرواوروتات دهیدروژناز">دی‌هیدرواوروتات دهیدروژناز</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><span class="nobold"><i><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%B1_%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="رسانگر میتوکندریایی (صفحه وجود ندارد)">رسانگر میتوکندریایی</a></i></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Malate-aspartate_shuttle&action=edit&redlink=1" class="new" title="Malate-aspartate shuttle (صفحه وجود ندارد)">Malate-aspartate shuttle</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Glycerol_phosphate_shuttle&action=edit&redlink=1" class="new" title="Glycerol phosphate shuttle (صفحه وجود ندارد)">Glycerol phosphate shuttle</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><span class="nobold"><i><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%AF" title="استروئید">استروئید</a></i></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Cholesterol_side-chain_cleavage_enzyme&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cholesterol side-chain cleavage enzyme (صفحه وجود ندارد)">Cholesterol side-chain cleavage enzyme</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Steroid_11-beta-hydroxylase&action=edit&redlink=1" class="new" title="Steroid 11-beta-hydroxylase (صفحه وجود ندارد)">Steroid 11-beta-hydroxylase</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Aldosterone_synthase&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aldosterone synthase (صفحه وجود ندارد)">Aldosterone synthase</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><span class="nobold"><i>سایر</i></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Glutamate_aspartate_transporter&action=edit&redlink=1" class="new" title="Glutamate aspartate transporter (صفحه وجود ندارد)">Glutamate aspartate transporter</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Glycerol-3-phosphate_dehydrogenase&action=edit&redlink=1" class="new" title="Glycerol-3-phosphate dehydrogenase (صفحه وجود ندارد)">Glycerol-3-phosphate dehydrogenase</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%E2%80%8C%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%DB%8C_%D8%B3%D9%86%D8%AA%D8%A7%D8%B2" title="ای‌تی‌پی سنتاز">ای‌تی‌پی سنتاز</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Carnitine_palmitoyltransferase_II&action=edit&redlink=1" class="new" title="Carnitine palmitoyltransferase II (صفحه وجود ندارد)">Carnitine palmitoyltransferase II</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Uncoupling_protein&action=edit&redlink=1" class="new" title="Uncoupling protein (صفحه وجود ندارد)">Uncoupling protein</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%B3_%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="ماتریکس میتوکندریایی (صفحه وجود ندارد)">ماتریکس</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><span class="nobold"><i><a href="/wiki/%DA%86%D8%B1%D8%AE%D9%87_%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%B3%DB%8C%D8%AA%D8%B1%DB%8C%DA%A9" title="چرخه اسید سیتریک">چرخه اسید سیتریک</a></i></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%B3%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%A7%D8%B2" title="سیترات سینتاز">سیترات سینتاز</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Aconitase&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aconitase (صفحه وجود ندارد)">Aconitase</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Isocitrate_dehydrogenase&action=edit&redlink=1" class="new" title="Isocitrate dehydrogenase (صفحه وجود ندارد)">Isocitrate dehydrogenase</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Oxoglutarate_dehydrogenase_complex&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oxoglutarate dehydrogenase complex (صفحه وجود ندارد)">Oxoglutarate dehydrogenase complex</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D9%86%DB%8C%D9%84_%DA%A9%D9%88%D8%A2%D9%86%D8%B2%DB%8C%D9%85_%D8%A2_%D8%B3%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%AA%D8%A7%D8%B2" title="سوکسینیل کوآنزیم آ سینتتاز">سوکسینیل کوآنزیم آ سینتتاز</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%B2" title="فوماراز">فوماراز</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D9%87%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%86%D8%A7%D8%B2" title="مالات دهیدروژناز">مالات دهیدروژناز</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><span class="nobold"><i><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%B4%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%86%D8%A7%D9%BE%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%AA%DB%8C%DA%A9" title="واکنشهای آناپلروتیک">واکنشهای آناپلروتیک</a></i></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D8%AA_%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%E2%80%8C%D8%A2%D9%85%DB%8C%D9%86%D8%A7%D8%B2" title="آسپارتات ترانس‌آمیناز">آسپارتات ترانس‌آمیناز</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Glutamate_dehydrogenase&action=edit&redlink=1" class="new" title="Glutamate dehydrogenase (صفحه وجود ندارد)">Glutamate dehydrogenase</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pyruvate_dehydrogenase_complex&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pyruvate dehydrogenase complex (صفحه وجود ندارد)">Pyruvate dehydrogenase complex</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><span class="nobold"><i><a href="/wiki/%DA%86%D8%B1%D8%AE%D9%87_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%87" title="چرخه اوره">چرخه اوره</a></i></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%A6%DB%8C%D9%84_%D9%81%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%AA_%D8%B3%D9%86%D8%AA%D8%AA%D8%A7%D8%B2_I" title="کارباموئیل فسفات سنتتاز I">کارباموئیل فسفات سنتتاز I</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%86%DB%8C%D8%AA%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%B2" title="اورنیتین ترانس کاربامیلاز">اورنیتین ترانس کاربامیلاز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%84_%DA%AF%D9%84%D9%88%D8%AA%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%B3%D9%86%D8%AA%D8%A7%D8%B2" title="ان استیل گلوتامات سنتاز">ان استیل گلوتامات سنتاز</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><span class="nobold"><i>متابولیسم الکل</i></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=ALDH2&action=edit&redlink=1" class="new" title="ALDH2 (صفحه وجود ندارد)">ALDH2</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=PMPCB&action=edit&redlink=1" class="new" title="PMPCB (صفحه وجود ندارد)">PMPCB</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">سایر/مرتب نشده</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="فراتاکسین">فراتاکسین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mitochondrial_membrane_transport_protein&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mitochondrial membrane transport protein (صفحه وجود ندارد)">Mitochondrial membrane transport protein</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Mitochondrial_permeability_transition_pore&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mitochondrial permeability transition pore (صفحه وجود ندارد)">Mitochondrial permeability transition pore</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mitochondrial_carrier&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mitochondrial carrier (صفحه وجود ندارد)">Mitochondrial carrier</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="دی‌ان‌ای میتوکندریایی">دی‌ان‌ای میتوکندریایی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><span class="nobold"><a href="/w/index.php?title=NADH_%D8%AF%D9%87%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%86%D8%A7%D8%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="NADH دهیدروژناز (صفحه وجود ندارد)">کامپلکس I</a></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=MT-ND1&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-ND1 (صفحه وجود ندارد)">MT-ND1</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-ND2&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-ND2 (صفحه وجود ندارد)">MT-ND2</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-ND3&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-ND3 (صفحه وجود ندارد)">MT-ND3</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-ND4&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-ND4 (صفحه وجود ندارد)">MT-ND4</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-ND4L&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-ND4L (صفحه وجود ندارد)">MT-ND4L</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-ND5&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-ND5 (صفحه وجود ندارد)">MT-ND5</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-ND6&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-ND6 (صفحه وجود ندارد)">MT-ND6</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><span class="nobold"><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%88%D8%A2%D9%86%D8%B2%DB%8C%D9%85_%DA%A9%DB%8C%D9%88_%E2%80%93_%D8%B3%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%B3%DB%8C_%D8%B1%D8%AF%D9%88%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="کوآنزیم کیو – سیتوکروم سی ردوکتاز (صفحه وجود ندارد)">کامپلکس III</a></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=MT-CYB&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-CYB (صفحه وجود ندارد)">MT-CYB</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><span class="nobold"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B2_%D8%B3%DB%8C" title="سیتوکروم اکسیداز سی">سیتوکروم اکسیداز سی</a></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Cytochrome_c_oxidase_subunit_I&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cytochrome c oxidase subunit I (صفحه وجود ندارد)">MT-CO1</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cytochrome_c_oxidase_subunit_II&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cytochrome c oxidase subunit II (صفحه وجود ندارد)">MT-CO2</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cytochrome_c_oxidase_subunit_III&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cytochrome c oxidase subunit III (صفحه وجود ندارد)">MT-CO3</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><span class="nobold"><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%E2%80%8C%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%DB%8C_%D8%B3%D9%86%D8%AA%D8%A7%D8%B2" title="ای‌تی‌پی سنتاز">ای‌تی‌پی سنتاز</a></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=MT-ATP6&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-ATP6 (صفحه وجود ندارد)">MT-ATP6</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-ATP8&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-ATP8 (صفحه وجود ندارد)">MT-ATP8</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><span class="nobold"><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AD%D8%A7%D9%85%D9%84" title="آران‌ای حامل">آران‌ای حامل</a></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=MT-TA&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-TA (صفحه وجود ندارد)">MT-TA</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-TC&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-TC (صفحه وجود ندارد)">MT-TC</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-TD&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-TD (صفحه وجود ندارد)">MT-TD</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-TE&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-TE (صفحه وجود ندارد)">MT-TE</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-TF&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-TF (صفحه وجود ندارد)">MT-TF</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-TG&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-TG (صفحه وجود ندارد)">MT-TG</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-TH&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-TH (صفحه وجود ندارد)">MT-TH</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-TI&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-TI (صفحه وجود ندارد)">MT-TI</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-TK&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-TK (صفحه وجود ندارد)">MT-TK</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-TL1&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-TL1 (صفحه وجود ندارد)">MT-TL1</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-TL2&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-TL2 (صفحه وجود ندارد)">MT-TL2</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-TM&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-TM (صفحه وجود ندارد)">MT-TM</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-TN&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-TN (صفحه وجود ندارد)">MT-TN</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-TP&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-TP (صفحه وجود ندارد)">MT-TP</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-TQ&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-TQ (صفحه وجود ندارد)">MT-TQ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-TR&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-TR (صفحه وجود ندارد)">MT-TR</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-TS1&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-TS1 (صفحه وجود ندارد)">MT-TS1</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-TS2&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-TS2 (صفحه وجود ندارد)">MT-TS2</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-TT&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-TT (صفحه وجود ندارد)">MT-TT</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-TV_(mitochondrial)&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-TV (mitochondrial) (صفحه وجود ندارد)">MT-TV</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-TW&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-TW (صفحه وجود ندارد)">MT-TW</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MT-TY&action=edit&redlink=1" class="new" title="MT-TY (صفحه وجود ندارد)">MT-TY</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2" style="padding:0;"><div><i>همچنین ببینید: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A8%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="الگو:بیماری‌های میتوکندریایی">بیماری‌های میتوکندریایی</a></i></div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">برگرفته از «<a dir="ltr" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=میتوکندری&oldid=40457900">https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=میتوکندری&oldid=40457900</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:رده‌ها">رده‌ها</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C" title="رده:میتوکندری">میتوکندری</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%85%DA%A9%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="رده:اندامک‌ها">اندامک‌ها</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D9%86%D9%81%D8%B3_%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%84%DB%8C" title="رده:تنفس سلولی">تنفس سلولی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D9%88%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D9%85%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="رده:رویدادهای درون‌همزیستی">رویدادهای درون‌همزیستی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%AF%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%84" title="رده:کالبدشناسی سلول">کالبدشناسی سلول</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">رده‌های پنهان: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF_%D9%88%D8%A8_%D8%A8%D8%A7_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%AA%D8%B1_%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF" title="رده:صفحه‌هایی که از یادکرد وب با پارامتر وضعیت پیوند استفاده می‌کنند">صفحه‌هایی که از یادکرد وب با پارامتر وضعیت پیوند استفاده می‌کنند</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B9%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B6%D8%A7%D9%81%DB%8C" title="رده:مقاله‌های نیازمند ارجاع‌های اضافی">مقاله‌های نیازمند ارجاع‌های اضافی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%87%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B9%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B6%D8%A7%D9%81%DB%8C" title="رده:همه مقاله‌های نیازمند ارجاع‌های اضافی">همه مقاله‌های نیازمند ارجاع‌های اضافی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="رده:مقاله‌های نیازمند به ویکی‌سازی">مقاله‌های نیازمند به ویکی‌سازی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%88%DB%8C" title="رده:مقاله‌های دارای واژگان به زبان فرانسوی">مقاله‌های دارای واژگان به زبان فرانسوی</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> این صفحه آخرین‌بار در ۱۳ اکتبر ۲۰۲۴ ساعت ۱۰:۵۶ ویرایش شده است.</li> <li id="footer-info-copyright">همهٔ نوشته‌ها تحت <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ar">مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike</a> در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">شرایط استفاده</a> را بخوانید.<br /> ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">بنیاد ویکی‌مدیا</a> است.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">سیاست حفظ حریم خصوصی</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87">دربارهٔ ویکی‌پدیا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C">تکذیب‌نامه‌ها</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">آیین‌نامه رفتاری</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/fa?uselang=fa">توسعه‌دهندگان</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fa.wikipedia.org">آمار</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بیانیهٔ کوکی</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fa.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">نمای موبایل</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-lh5s9","wgBackendResponseTime":177,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.514","walltime":"0.798","ppvisitednodes":{"value":1563,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":166602,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":921,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":10,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":53995,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 634.316 1 -total"," 28.67% 181.852 14 الگو:Navbox"," 26.06% 165.278 1 الگو:بهبود_منبع"," 23.57% 149.484 2 الگو:Ambox"," 20.91% 132.666 1 الگو:به_فرانسوی"," 20.49% 129.947 1 الگو:به_زبان_دیگر"," 18.18% 115.347 1 الگو:پانویس"," 15.81% 100.274 1 الگو:اندامک"," 15.35% 97.397 1 الگو:Lang"," 13.37% 84.784 1 الگو:یادکرد_وب"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.297","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":15681277,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-7c479b968-hjcpn","timestamp":"20241117205805","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0645\u06cc\u062a\u0648\u06a9\u0646\u062f\u0631\u06cc","url":"https:\/\/fa.wikipedia.org\/wiki\/%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q39572","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q39572","author":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0634\u0627\u0631\u06a9\u062a\u200c\u06a9\u0646\u0646\u062f\u06af\u0627\u0646 \u067e\u0631\u0648\u0698\u0647\u0654 \u0648\u06cc\u06a9\u06cc\u200c\u0645\u062f\u06cc\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-02-02T20:48:21Z","dateModified":"2024-10-13T10:56:06Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/0\/0c\/Mitochondria%2C_mammalian_lung_-_TEM.jpg","headline":"\u0627\u0646\u062f\u0627\u0645\u06a9\u06cc \u062f\u0631 \u0633\u0644\u0648\u0644 \u0647\u0627\u06cc \u06cc\u0648\u06a9\u0627\u0631\u06cc\u0648\u062a"}</script> </body> </html>